Konvergentni nizi

Posebna klasa na nizi se takanare~enite konvergentni

nizi. So niv se povrzani mnogu svojstva na objektite
koi se prou~uvaat vo analizata.

Defincija.Za nizata
1
( )
n n
a

=
velime deka e konvergentna
ako postoi realen broj a takov {to za sekoj pozitiven
realen broj 0 c > , postoi priroden broj n , i ako n n > ,
| |
n
a a c <
Za realniot broj a velime deka e granica na nizata i
pi{uvame lim
n
n
a a

= .
Defincija.Nizata
1
( )
n n
a

=
velime deka e konvergentna ako
postoi realen broj a, takov {to vo sekoja negova
okolina se nao|aat beskone~no mnogu to~ki a samo
kone~no mnogu to~ki se nadvor od nea.
Neprekinatost vo to~ka

Poimot neprekinatost mo`e da se tretira kako lokalno
svojstvo, odnosno svojstvo na funkcija vo to~ka. Sekako
deka pospecifi~ni svojstva se dobivaat koga toj e
ispolnet na mno`estva. Toa }e bide predmet na interes
vo narednite delovi. Del od tie svojstva }e bidat
osnova za doka`uvawe na osnovnite teoremi na ovie
izlo`uvawa.
Defincija.Neka : ( , ) f a b R i , ( , ) c c a b e . Za funkcijata f
velime deka e neprekinata vo to~kata c, ako za
proizvolen pozitiven broj 0 c > postoi pozitiven realen
broj 0 o > takov {to koga | | x c o < , toga{ | ( ) ( ) | f x f c c < .
Vo toj slu~aj pi{uvame lim ( ) ( )
x c
f x f c

= .
Definicija.Neka : ( , ) f a b R i , c a c b < < . Za funkcijata f
velime deka e neprekinata vo to~kata c, ako za sekoj
niza
1
( )
n n
a

=
vo intervalot ( , ) a b pridru`enata niza
1
( ( ))
n n
f a

=
konvergira kon ( ) f x .
Ednostrana neprekinatost.To~ki na
prekin i nivna klasifikacija
Paralelno so poimot neprekinatost, od prakti~ni
pri~ini se opredeluva poimot i ednostrana neprekinatost
i se vr{i klasifikacija na to~kite vo koi dadena
funkcija e prekinata. Kako {to }e vidime postojat
razli~ni, t.e. to~ki od razli~en tip vo koi funkciite
se prekinati.
Defincija.Za funkcijata : ( , ) f a b R velime deka e
neprekinata od desno vo to~kata c, ako za sekoe 0 c >
postoi pozitiven realen broj 0 o > taka {to c x < , | | x c o <
, | ( ) ( ) | f x f c c < . Vo toj slu~aj pi{uvame
o
lim ( ) ( )
x c
f x f c
+

=
Za f velime deka e neprekinata od levo ako za sekoj
0 c > postoi pozitiven realen broj 0 o > taka {to koga
x c < , | | x c o < , | ( ) ( ) | f x f c c < . Vo toj slu~aj pi{uvame
o
lim ( ) ( )
x c
f x f c

= .
Jasno e deka e to~na slednata teorema:

Teorema. Funkcijata : ( , ) f a b R e neprekinata ako i
samo ako e neprekinata i od levo i od desno.
Spored opredelbata na leva i desna granica na
funkcija, ako
o
( ) ( ) f c f c
+
= ili
o
( ) ( ) f c f c

= , i
o
( ) f c
+
i
o
( ) f c

se kone~ni, toga{ velime deka fukcijata e

prekinata,t.e. ima prekin od prv vid.
Dokolku granica ne postoi, ili funkcijata e beskone~na
vo okolina na to~kata ctoga{ velime deka to~kata c e
to~ka na prekin od vtor vid.
Defincija na izvod
Prethodnite primeri naveduvaat na toa, da za dadena
funkcija : ( , ) f a b R vo dadena to~ka c da se razgleduva
narasnuvaweto na funkcijata f , t.e. ( ) ( ) f f x f c A = . Od
prethodnite razgleduvawa, gledame deka vo problemi od
razli~na priroda potrebno e da se razgleduva koli~nikot
f
c
A
A
, kade c x c A = . U{te pove}e potrebno e da se
razgleduva grani~nata vrednost na posledniot koli~nik
vo to~kata c.

Defincija.Neka : ( , ) f a b R i , c a c b < < . Ako postoi
granicata

( ) ( )
lim
x c
f x f c
x c

,
ja narekuvame prv izvod na funkcijata f vo to~kata c i
ja ozna~uvame so '( ) f c .
Primeri na izvodi od nekoi elementarni
funkcii
1. '( ) 0 f c = , odnosno '( ) 0 f x = , ( )' 0 k = za bilo koj xeR
2.
1
( )
n
f c nc

= , t.e.
1
'( )
n
f x nx

= ,
1
( )'
n n
x nx

= za bilo koe
xeR
3. '( )
c
f c e = , t.e. '( )
x
f x e = , ( )'
x x
e e = za bilo koe xeR
4. '( ) ln
c
f c a a = , t.e. '( ) ln
x
f x a a = ,( )' ln
x x
a a a = za bilo koe
xeR.
5. '( ) cos f c c = , t.e. '( ) cos f x x = , (sin )' cos x x = za bilo koe
6. '( ) sin f c c = , t.e. '( ) sin f x x = , (cos )' sin x x =
7.
1
'( ) f c
c
= , t.e.
1
'( ) f x
x
= ,
1
(ln )' x
x
= za sekoj (0, ) xe + .
8.
1
'( ) f c c
o
o

= , t.e.
1
'( ) f x x
o
o

= ,
1
( )' x x
o o
o

= .
Teorema na Ferma
Neka funkcijata f opredelena na otvoreniot interval
) , ( b a ima lokalen ekstrem vo nekoja to~ka c, b c a < < .
Ako vo to~kata c postoi izvod ) ( ' c f , toga{ 0 ) ( ' = c f .
Dokaz. ]e pretpostavime deka f vo to~kata c ima
lokalen maksimum(slu~ajot koga ima lokalen minimum se
razgleduva potpolno analogno). Bidej}i to~kata c e
to~ka na lokalen maksimum, postoi 0 > o taka {to
) , ( ) , ( b a c c c + o o i ) ( ) ( c f x f s . Funkcijata f ima izvod vo
to~kata c, pa spored toa, ima lev i desen izvod vo c.
Ako c x < , toga{ 0 ) ( ) ( s c f x f i 0 < c x , pa spored toa
0
) ( ) (
>

c x
c f x f
i 0
) ( ) (
lim ) ( ' >

=
<

c x
c f x f
c f
c x
c x
o
, odnosno leviot
izvod e nenegativen.
Ako x c < , toga{ 0 ) ( ) ( s c f x f i 0 > c x , pa spored toa
0
) ( ) (
s

c x
c f x f
i 0
) ( ) (
lim ) ( ' s

=
>

+
c x
c f x f
c f
c x
c x
o
, odnosno desniot
izvod e nepozitiven.
Uslovite ) ( ' ) ( ' ) ( '
o o +
= = c f c f c f , 0 ) ( ' >
o
c f , 0 ) ( ' s
+o
c f se
ispolneti ako i samo ako 0 ) ( ' = c f .
Teorema na Rol
Neka funkcijata f e opredelena i neprekinata na
segmentot ] , [ b a , diferencijabilna na intervalot ) , ( b a i
) ( ) ( b f a f = . Postoi barem edna to~ka b c a c < < , vo koja
0 ) ( ' = c f .
Dokaz. ]e pretpostavime deka f ne e konstantna
funkcija(ako f e konstantna funkcija na intervalot
) , ( b a , toga{ 0 ) ( ' = x f za b x a x < < , , pa za to~ka c mo`e da
izbereme bilo koja od intervalot ] , [ b a za koja e
ispolnet zaklu~okot od teoremata).
Sekoja neprekinata funkcija na segmentot ] , [ b a ja
dostignuva svojata najmala i svojata najgolema
vrednost, t.e. postojat realni broevi m i M i to~ki
] , [ , b a q p e takvi {to M q f x f p f m = s s = ) ( ) ( ) ( .
Sekako deka ne e mo`en slu~ajot p a = i q b = , bidej}i
vo toj slu~aj M b f x f a f m = s s = ) ( ) ( ) ( i od uslovot
) ( ) ( b f a f = , dobivame deka ) ( ) ( ) ( b f a f x f = = za sekoe
] , [ b a x e .
Spored toa a p = ili b q = , t.e. ili b p a < < ili b q a < < .
Vo prviot slu~aj, t.e. vo slu~ajot b p a < < , to~kata p e
to~ka na lokalen minimum i spored teoremata na Ferma,
0 ) ( ' = p f . Vo ovoj slu~aj p c = . Vo vtoriot slu~aj, t.e.
vo slu~ajot b q a < < , to~kata q e to~ka na lokalen
maksimum, pa spored teoremata na Ferma, 0 ) ( ' = q f . Vo
ovoj slu~aj q c = Tejlorova formula za
proizvolna funkcija

Definicija. Neka :[ , ] f a b R e neprekinata funkcija
koja ima n-izvodi na ( , ) a b . Polinomot

2 ( )
1 1 1
( ) ( ) '( )( ) ''( )( ) .... ( )( )
1! 2! !
n n
n
P x f c f c x c f c x c f c x c
n
= + + + +
od n-ti stepen go narekuvame Tejlorov polinom za
funkcijata f po stepenite na ( ) x c kade ( , ) c a b e .
Teorema.Funkcijata :[ , ] f a b R e neprekinata, ima ( 1) n +
-vi izvod koj e kone~en vo site to~ki od ( , ) a b i ( , ) c a b e
. Toga{ za ( , ) c a b e i za site to~ki x od intervalot ( , ) a b
va`i formulata

( )
2
'( ) ''( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ... ( ) ( )
1! 2! !
n
n
n
f c f c f c
f x f c x c x c x c R x
n
= + + + + +
Lokalni ekstremi
Postojat funkcii koi se opredeleni na nekoe mno`estvo
, A AcR koi ne se ograni~eni nitu od gore nitu od dolu,
t.e. nema nitu najmala nitu najgolema vrednost. Me|utoa
mo`e da se slu~i, vo nekoi podmno`estva od mno`estvoto
A taa da ima nekoi od ovie svojstva.

Neka : f AR i c A e e to~ka za koja postoi 0 o > , takva {to
koga ( , ) x D A x x o o e = + ,
( ) ( ) f x f c s .
Toga{ ( ) f c ja narekuvame lokalen maksimum na funkcijata f
na mno`estvoto A , a samiot realen broj c to~ka na
lokalen maksimum.

Ako e ispolnet uslovot ( ) ( ) f x f c < , toga{ ( ) f c ja narekuvame
strog lokalen maksimum, a to~kata c , to~ka na strog
lokalen maksimum.

Sli~no i pretohdno, neka : f AR i c A e e to~ka za koja
postoi 0 o > , takva {to koga ( , ) x D A c c o o e = + ,

( ) ( ) f c f x s .

Toga{ ( ) f c ja narekuvame lokalen minimum na funkcijata f
na mno`estvoto A , a samiot realen broj c to~ka na
lokalen minimum.

Ako e ispolnet uslovot ( ) ( ) f c f x < , toga{ ( ) f c ja
narekuvame strog lokalen minimum a to~kata c
to~ka na strog lokalen minimum.
Monotoni funkcii

Bidej}i nizite se specijalen vid na funkcii(so
definciona oblast A = N ) i kaj niv e opredelen poimot
monotonost. Na sli~en na~in i vo ovaa situacija, t.e. i
za realni funkcii od edna realno nezavisna promenliva
mo`e da se vovede poimot monotonost. Definciite se
potpolno analogni kako i kaj nizite. Pri toa klasata na
monotoni funkcii vo specijalni slu~ai imaat golema
va`nost vo teorijata na funkciite i vo srodni
matemati~ki disciplini.

Definicija. Neka Ac R i : f AR.
a)Ako
1 2
, x x A e ,
1 2
x x < i
1 2
( ) ( ) f x f x < toga{ funkcijata f ja
narekuvame monotono raste~ka.
b)Ako
1 2
, x x A e ,
1 2
x x < i
1 2
( ) ( ) f x f x > toga{ funkcijata f ja
narekuvame monotono opa|a~ka.
v)Ako
1 2
, x x A e ,
1 2
x x < i
1 2
( ) ( ) f x f x s toga{ funkcijata f ja
narekuvame neopa|a~ka.
g)Ako
1 2
, x x A e ,
1 2
x x < i
1 2
( ) ( ) f x f x > toga{ funkcijata f ja
narekuvame neraste~ka.
Zabele{ka. Za funkciite koi poseduvaat edna od
pogornite osobini, ~esto se upotrebuva terminot
monotoni funkcii. Za funkciite koi poseduvaat edno od
svojstvata a) i b) velime deka se strogo monotoni
funkcii.


Ograni~eni funkcii

Kaj nizite realni broevi go razgledavme mno`estvoto od
ograni~eni nizi. Analogno i kaj funkciite mo`e da se
razgleduvaat ograni~eni funkcii.

Defincija. Neka Ac R i : f AR. Za funkcijata velime deka
e ograni~ena ako postojat , m MeR, m M < takvi {to ( ) m f x M s s .

Sli~no kako i kaj nizi, mo`e da se razgleduva i
ograni~ena od gore i ograni~ena od dolu funkcija.

Defincija. Neka Ac R i : f AR. Za funkcijata f velime
deka e ograni~ena od gore, ako postoi realen broj M
takov {to ( ) f x M s za sekoj x A e .

Defincija.Neka Ac R i : f AR. Za funkcijata f velime
deka e ograni~ena od dolu, ako postoi realen broj m
takov {to ( ) m f x s za sekoj x A e .
Inverzna funkcija
Vo prethodniot del vovedovme poim za inverzno
preslikuvawe. Vo ovoj del }e go razgledame ovoj poim vo
smisla na specijalnioot vid na preslikuvawa koj {to go
prou~uvame, t.e. inverzna funkcija na funkcija od edna
realno nezavisna promenliva. Neka
f
D A = c i : f A .
Kako i vo delot preslikuvawa, neka { / ( ), }
f f
V y y f x x D = = e .
Postojat pove}e na~ini na voveduvawe na poimot za
inverzna funkcija.

Mo`eme da pretpostavime deka : f A e funkcija koja
e injektivno preslikuvawe, t.e. ako
1 2
( ) ( ) f x f x = , toga{
1 2
x x = . Vo slu~aj na mno`estvoto vrednosti na
funkcijata f ,
f
V mo`eme da opredelime funkcija :
f
g V A
takva {to ( ) g y x = ako i samo ako ( ) f x y = . Funkcijata
:
f f
g V D ja narekuvame inverzna funkcija na funkcijata
f pri {to
1
g f

= .
Neprekinatost na inverzna funkcija
^esto se postavuva pra{aweto za postoewe na inverznata
funkcija za dadena funkcija i ako taa e neprekinata
kakva e inverznata funkcija.Tvredeweto koe sleduva go
razre{uva pra{aweto {to e postaveno a vo isto vreme e i
eden kriterium za postoewe na inverzna funkcija.

Teorema.Funkcijata : ( , ) f a b e monotona i neprekinata
na ( , ) a b . Postoi inverzna funkcija :
f
g V koja e isto
taka neprekinata i monotona.

Izvod od inverzno zadadena funkcija
Kako {to vidovme vo prethodniot del postojat funkcii
koi se opredeluvaat kako inverzni funkcii na nekoi
elementarni funkcii. Prirodno e da se postavi pra{aweto
za postoewe na nivniot izvod, ako funkciite so koi se
definirani imaat izvod.
Teorema.Neka : ( , ) f a b e monotna i neprekinata na
( , ) a b i neka :
f
g V e nejzinata inverzna funkcija. Ako
( , ) x a b e i '( ) f x postoi i ne e ednakov na nula. Toga{
funkcijata g ima izvod vo to~kata ( ) y f x = i
1
'( )
'( )
g y
f x
= .


Ekstremi
Tehnikata razviena vo prethodniot del ni ovozmo`uva da
opredeluvame ekstremi na funkcija na daden interval. Vo
teoremata na Ferma vidovme deka funkcija koja {to ima
izvod vo dadena to~ka i koja e to~ka na lokalen
ekstrem, izvodot vo taa to~ka e nula. Postojat funkcii
koi vo dadena to~ka imaat lokalen ekstrem a ne se
diferencijabilni. Eden klasi~en takov primer e
sledniot.
Teorema. Neka ( ) y f x = e fun kcija opredelna na
intervalot ( , ) a b .To~kata ( , ) c a b e e takva {to postoi 0 o >
takov {to na ( , ) ( , ) c c c c o o + funkcijata f ima izvod.
a) Ako za ( , ) x c c o e , '( ) 0 f x > a za ( , ) x c c o e + , '( ) 0 f x < ,
toga{ funkcijata ima lokalen maksimum vo to~kata c, koj
e ednakov na ( ) f c .
b) Ako za ( , ) x c c o e , '( ) 0 f x < a za ( , ) x c c o e + , '( ) 0 f x > ,
toga{ funkcijata ima lokalen minimum vo to~kata c, koj
e ednakov na ( ) f c .
v)Ako za sekoe ( , ) ( , ) x c c c c o o e + , '( ) 0 f x > (ili '( ) 0 f x < )
toga{ funkcijata nema lokalen ekstrem.
Teorema.Neka ( ) y f x = e funkcija opredelena na
intervalot ( , ) a b , c e stacionarna to~ka i postoi
okolina na c vo koja f ima prv izvod. Ako postoi vtor
izvod ''( ) f c , toga{
a)ako ''( ) 0 f c > , toga{ vo to~kata c funkcijata f ima
lokalen minimum ednakov na ( ) f c
b)ako ''( ) 0 f c < , toga{ vo to~kata c funkcijata f ima
lokalen maksimum ednakov na ( ) f c

Teorema na Lagran`

Neka funkcijata f e definirana i neprekinata na
segmentot ] , [ b a i diferencijabilna na intervalot ) , ( b a .
Postoi barem edna to~ka c takva {to va`i ravenstvoto
) ( '
) ( ) (
c f
a b
a f b f
=

.
Teorema.Neka funkcijata f e neprekinata na intervalot
] , [ b a i i diferencijabilna na ) , ( b a . Ako 0 ) ( ' = x f za sekoj
) , ( b a x e , toga{ f e konstantna funkcija na ] , [ b a .
Teorema. Ako f i g se funkcii koi se neprekinati na
] , [ b a , diferencijabilni na ) , ( b a i ) ( ' ) ( ' x g x f = za sekoj
) , ( b a x e , toga{ C x g x f + = ) ( ) ( za nekoja konstanta C.
Tejlorova formula za polinom
Za polinomot
2 1
1 2 1
( ) ...
n n
n n
P x a a x a x a x a x

= + + + + + }e gi
presmetame prvite n-izvodi (ostanatite izvodi se
ednakvi na nula na mno`estvoto realni broevi R). Pri
toa

2 1
1 2 3
'( ) 2 3 ...
n
n
P x a a x a x na x

= + + + + ,

2
2 3
''( ) 2 3 2 .... ( 1)
n
n
P x a a x n n a x

= + + + ,

3
3
'''( ) 3 2 ... ( 1)( 2)
n
n
P x a n n n a x

= + +
.....................................................................................

( )
( ) !
n
n
P x n a =
Teorema na Ko{i
Neka funkciite f i g se definirani i neprekinati na
segmentot ] , [ b a i diferencijabilni na ) , ( b a , pri {to za
sekoj ) , ( b a x e , 0 ) ( ' = x g . Toga{, postoi barem edna to~ka
) , ( b a c e takva {to va`i ravenstvoto

) ( ) (
) ( ) (
) ( '
) ( '
a g b g
a f b f
c g
c f

= .
Tangenta. Normala. Subtangenta. Subnormala

Vo vovedot na ovoj del vidovme deka eden od motivite
za voveduvawe na izvod na dadena funkcija vo dadena
to~ka e problemot da se opredeli tangenta vo taa to~ka.
Pri toa, od ravenkata na sekanta kon grafikot na f koj
minuva niz to~kite ( , ( )) M c f c i '( , ( )) M p f p , , ( , ) c p a b e e

( ) ( )
( ) ( )
f p f c
y f c x c
p c

,
i nea ja narekuvame sekanta. Vo grani~niot slu~aj, koga
p c (dokolku postoi
( ) ( )
lim
p c
f p f c
A
p c

) ravenkata na
sekantata preminuva vo prava koja ja narekuvame
tangenta kon ( ) y f x = vo to~kata c. Spored toa ravenkata
na tangentata e
( ) '( )( ) y f c f c x c = .

(1)
Geometriski gledano, dobienata prava e grani~en
slu~aj na sekantite koga ' M se pribli`uva kon M vo
evklidova geometriska smisla(vo ramnina kako rastojanie
me|u to~ki).
Pravata koja e normalna na pravata (1) i minuva niz
to~kata ( , ( )) M c f c ja narekuvame normala kon ( ) y f x = vo
M. Nejzinata ravenka e

1
( ) ( )
'( )
y f c x c
f c
= .
Lopitalovo pravilo

Vo mnogu razgleduvawa, vo najrazli~ni zada~i i
problemi, se doa|a do situacija funkcija ) ( x F da e
opredelena vo okolina na to~ka c, osven mo`ebi vo
to~kata c. Na primer, funkcijata F mo`e da e od oblik
) (
) (
) (
x g
x f
x F = , pri {to 0 ) ( ) ( = = c g c f i 0 ) ( ' = x g vo nekoja
okolina na to~kata c. Vo toj slu~aj vrednosta ) ( c F ne
e opredelena.Dokolku vo vakov slu~aj se primeni
teoremata za granica od koli~nik, bi dobile neopredelen
izraz
0
0
. Me|utoa vo mnogu zada~i kako teoretski taka i
prakti~ni od korist da se opredelat vakvite granici,
pred se dali tie postojat. Koga se raboti za
diferencijabilni funkcii, eden od na~inite za
opredeluvawe na vakvite granici e takanare~enoto
Lopitalovo pravilo. Lopitalovoto pravilo e neposredna
posledica od teoremata na Lopital.
Teorema. Neka R ] , [ : , b a g f se neprekinati funkcii, f
i g se diferencijabilni na ) , ( b a i 0 ) ( ' = x g na ) , ( b a . Ako
0 ) ( ) ( = = c g c f i postoi granicata
) ( '
) ( '
lim
p g
p f
A
c p
= , toga{
postoi i granicata
) (
) (
lim
x g
x f
c x
i e ednakva na A.



Pravila za presmetuvawe na izvodi


Teorema.Neka , : ( , ) f g a b R imaat kone~ni izvodi '( ) f c i
'( ) g c vo to~kata , c a c b < < . Toga{
a) f g + ima izvod vo to~kata c i
( )'( ) '( ) '( ) f g c f c g c + = + .
b) f g ima izvod vo to~kata c i
( )'( ) '( ) ( ) '( ) ( ) f g c f c g c g c f c = + .
v)kf ima izvod vo to~kata c i ( )'( ) '( ) kf c kf c = .
g)Ako ( ) 0 g c = , toga{
f
g
ima izvod vo to~kata c i
2
'( ) ( ) '( ) ( )
'( )
( ( ))
f f c g c g c f c
c
g
g c
| |
=
|
\ .
.
d) f g ima izvod vo to~kata c i ( )( ) '( ) '( ) f g c f c g c =
.
Izvod od slo`ena funkcija

Teorema. Neka : ( , ) f a b R i : ( , ) g A B R se funkcii za
koi (( , )) ( , ) f a b A B c , pri {to f ima izvod vo to~kata c a
g ima izvod vo to~kata ( ) f c d = . Toga{ : ( , ) g f a b R ima
izvod vo to~kata c i ( )'( ) '( ( )) '( ) '( ) '( ) g f c g f c f c g d f c = =
Granica na funkcija
Postojat pove}e razli~ni vidovi granici na funkcija.
Vo ovoj del }e gi opi{eme site niv i }e razgledame
nekoi elementarni osobini na funkciite vo okolina na
nivnata granica.
Defincija. Neka : ( , ) f a b R i c e to~ka od intervalot
( , ) a b , t.e. a c b < < . Za realniot broj L velime deka e
granica za funkcijata f vo to~kata c ako za sekoj
pozitiven realen broj c postoi pozitiven realen broj o
takov {to koga | | x c o < , x c = , | ( ) | f x L c < .
Vo toj slu~aj pi{uvame lim ( )
x c
f x L

= .
Ednostrani granici

Defincija. Neka : ( , ) f a b R. Za realniot broj
o
( ) L f a
+
=
}e velime deka e desna granica za funkcijata f vo
to~kata a, ako za sekoj realen broj 0 c > postoi realen
broj 0 o > takov {to koga ( , ) x a a o e + , | ( ) | f x L c < . Za
realniot broj
o
' ( ) L f b

= }e velime deka e granica od levo

za funkcijata f vo to~kata b, ako za sekoj pozitiven
realen broj 0 c > , postoi pozitiven realen broj 0 o > ,
takov {to, koga ( , ) x b b o e ,| ( ) ' | f x L c < .
Vo ovie slu~ai voveduvame oznaki
o
lim ( )
x a
L f x
+

= i
o
' lim ( )
x b
L f x

= .
Parametarski zadadena funkcija

Koristej}i gi operaciite kompozicija i inverzija na
funkcii, neposredno mo`e da se dojde do eden nov oblik
na zadavawe na funkcii, t.e. na parametarski zadadeni
funkcii. Neka prepostavime deka , : f g A ,t.e.
funkciite f i g imaat ista definicona oblast
f g
D D A = =
.Za realnata promneliva od mno`estvoto A }e ja
koristime oznakata t i }e ja narekuvame parametar.
Jasno e deka parametarot t e nezavisno promenliva za
sekoja od funkciite f i g . Neka vovedeme oznaka ( ) x f t =
i ( ) y g t = . Neka pretpostavime deka za funkcijata f
postoi inverzna funkcija
1
:
f f
f V D

. Za elementite na
mno`estvoto
f
V ja koristime oznakata x. Vo toj slu~aj
mo`eme da ja opredelime kompozicijata
1
:
f g
g f V V

,
t.e.
1
:
f
g f V

. Neka vovedeme oznaka

1
( ) ( )( ) h x g f x

= .
Za funkcijata ( ) h h x = velime deka e parametarski
zadadena so
( )
( )
x f t
y g t
=

, ili mnogu po~esto se koristi

oznakata
( )
( )
x x t
y y t
=

.
Neprekinatost na parametarski zadadena
funkcija
.

Teorema. Ako ( ) h h x = e funkcija zadadena so
parametarskite ravenki
( )
( )
x x t
y y t
=

, pri {to postoi inverzna

funkcija
1 1
( ) x x t

= i funkciite ( ) x x t = i ( ) y y t = se
neprekinati funkcii, toga{ ( ) h h x = e neprekinata
funkcija.
Izvod od parametarski zadadena
funkcija

Teorema.Neka ( ) y h x = e funkcija koja e opredelena so
parametarskite ravenki
( )
( )
x x t
y y t
=

, kade ( , ) t o | e i
' '( )
' '( )
x x c
y y c
=

postojat vo to~kata c i '( ) 0 x c = . Funkcijata ( ) y h x = ima
izvod vo to~kata ( ) x x c = i

'( )
'( )
'( )
y c
y x
x c
= .