Sortevinovelozeikakvoavina

Prof. dr. sc. Edi Maleti

Dr.sc.DarkoPreiner
Zavodzavinogradarstvoivinarstvo
AgronomskifakultetSveuilitauZagrebu
Znaajsorteuvinogradarstvu
Sortaposebnovanauproizvodnjivina:
Kakvoa vina
Utjecaj okoline
Karakteristike
sorte
Tehnologija
proizvodnje
Okolinskiuvjeti
Klimatskiimbenici
Makroklima(Klimavinogradarske
regije)
Primjer:Hrvatska
Kontinentalna
Oborinetijekomcijelegodine
Toplaljeta
Otrezime
Mediteranska
Vegetacijskiperiodsamalooborina
Blagezime
Vrualjeta
Razliitaduinavegetacijskog
perioda
OkolinskiuvjetiMakroklima pogodnazauzgojvinoveloze Europa
Mosel - Njemaka
Toscana Italija
Francuska - Bordeaux
Catalonia - panjolska
Okolinskiuvjeti: Makroklima pogodnazauzgojvinoveloze Novi
svijet
California- SAD
Australia
ile
Juna Afrika
Okolinskiuvjeti: Makroklima pogodnazauzgojvinoveloze izvan
granica)
Kanada Quebec
ledena berba Tajland Floating Vineyard
Kanarski otoci
Saharski vinogradi
Okolinskiuvjeti makroklima
Klimatskepromjene
irenjenanovapodruja,
Naputanjenekihpodruja(poplave,
sue,ekstremniuvjeti nevremena)
Globalnozatopljenje
Ekstremi(otrijezime,toplijaljeta)
Promjenetipovavina promjena
sortimenta.
Prisutnoiranije(maloledenodobau
srednjemvijeku)
Budunost??
Pomjeranjepodrujauzgoja
vinovelozepremapolovima
(premanekimautorimado
2099.godineza500km)
Novesorte? irenjepodruja
uzgoja
Problemvode
Njemaka-Rheinpfalz
Okolinskiuvjeti mikroklima
Mikroklima(Klimapoloaja)
Primjer:
kontinentalnahrvatska
Viipoloaji junaekspozicija
vinogradi
Niipoloaji,loaekspozicija
ume,ratarskepovrine
Mediteranska hrvatska
Primjer: Dinga
Ista makroklima
Vrlo mala udaljenost
Poloaji uz more
vs. poloaji u polju
Reljef(nadmorskavisina,
ekspozicija,inklinacija)
Tlo edafskekarakteristike
Tehnologijaproizvodnje
Tehnologijaovisiovrsti
proizvodatj.vina(stolno
groe,suhice)
Nizpostupakaimjerakojima
utjeemonakvalitetu
konanogproizvoda
Dijelimona:
tehnologijaproizvodnjegroa
(vinogradarstvo)
tehnologijaproizvodnjevina
(vinarstvo)
Kvalitetnavinogradarskatehnologija
osiguravakvalitetnusirovinuza
proizvodnjuvina
Omoguujeoitovanjekarakteristika
poloajaisorte
Tehnologijaproizvodnje
Nunapovezanosttehnologije
proizvodnjegroaivina
Prilikomdefiniranjatehnologijeu
vinograduipodrumukreeseod
ciljanekategorije(tipa,vrste)vina
Enolog definirakvalitetugroapotrebuza
ciljanukategorijuvina
Vinogradar odreujeiprovoditehnologiju
uvinogradu(ustalnojkomunikacijisa
enologom)kakobiosiguraodefiniranu
kvalitetugroa
poinjesapodizanjemvinograda(odabirpoloajai
sorte)
Sklop,uzgojnioblik
Ampelotehnika,odravanjetla,
Zatitaodbolestiitetnika
Odreivanjeterminaberbe zajedniki
Tehnologijaproizvodnje
Nakonberbe enologodvinarapreuzima
groe(sirovinuzaproizvodnjuvina)
Poslovienologa usmjeravaproces
vinifikacije
Primjenaosnovnihtehnolokihpostupaka
(sredstavaiopreme) definiranihzapojedini
tipvina
Prepoznajeodstupanjatijekomprocesate
pravovremenoreagirananjih
Svojimumijeemmaksimalnoiskoritava
kvalitativnipotencijalgroa
Bijelo vino Crno vino
Sortevinoveloze
Vinovaloza(Vitisvinifera L.)
por.Vitaceae lozice:
sadri10rodova,
najvanijiVitis;
rodVitis loze: sadri
oko70vrsta,10tak
vanouvinogradarstvo;
Najvanijavrsta: Vitis
viniferaL. vinovaloza
Sortevinoveloze
Vinovaloza vrlostarakultura;
Uzgojstarijiod8.000godina;
irokopodrujerasprostranjenosti;
Vegetativnorazmnoavanje lakoodravanje
sorte;
Razlikeuokolinskimuvjetima formiranje
specifinoglokalnogsortimenta
Sortevinoveloze
Velikerazlikeunutarvrste
Sortavinoveloze
Izuzetnovaanimbenikzakakvouvina sasvojim
biolokimpotencijalomdirektnoutjeenauspjeh
proizvodnje,posebicekakvouvina
Sorteusvijetu
Razliiteprocjene:8.000 20.000soratausvijetu;
premarelevantnimistraivanjima10.000(Institutu
Geilweilerhofu,Njemaka)
Uproizvodnimnasadimaoko1.000;
Sorteusvijetu
Gospodarskivanih200
300;
Posljednjihdesetljea
intenzivnoseiritek
dvadesetakvrhunskih
sorata Cabernet
sauvignon,Chardonnay,
Merlot,Sauvignonblanc,
Syrahdanaszauzimaju
veinupovrinautzv.
NovomSvijetu.
Sorteusvijetu
1. AirenB
2. GrenacheN
3. CarignanN
4. CabernetsauvignonN
5. UgniBlancB
6. MerlotN
7. ChardonnayB
8. SauvignonB
9. MourvedreN
10. PinotN
11. RkaciteliB
12. SangioveseN
13. SyrahN
14. GraevinaB
15. RizlingrajnskiB
Sortevinoveloze svijet
Uvodeim
vinogradarskim
zemljamaprevladavaju
tzv.klasinesorte:
Chardonnay,Pinoti,
Cabernetsauvignon,
Merlot,Syrah,
Sauvignonbijeli,Rizling
rajnski,Traminac
Hrvatskisortimentdanas
MPVG:196soratanaNacionalnojlisti
kultivaravinoveloze,odtoga80 90
autohtonih;
Listapunapropusta:nekihnavedenihuope
nemauuzgoju,mnogeautohtonenisu
navedene.Nekolikojesinonima,mnotvo
pogrenihnaziva
Hrvatskesortevinoveloze
Nekadagotovo400
soratavinovelozeu
Hrvatskoj
Idanasoko200soratau
RH
Odtoga130
autohtonih!
Znaajnjihovaouvanja
irevitalizacije
Razlozierozijesortimenta
filoksera(Phylloxera
vastatrix),pepelnica
(Uncinulanecator)i
plamenjaa (Plasmopara
viticola);
introdukcijastranihsoratau
obnovivinograda;
preferiranjevisokihprinosa
zavrijemetzv.socijalistike
privrede;
nedostatakodgovarajueg
sadnogmaterijala
problemnazoanidanas
Hrvatskisortimentdanas
1. Italian Riesling B
2. Plavac mali N
3. Malvazija istarska B
4. Plavina N
5. Merlot N
6. Chardonnay B
7. Trbljan B
8. Riesling B
9. Kujundua B
10. Babi N
11. Poip B
12. Debit B
13. Moslavac B
14. Ugni blanc B
15. Frankovka N
16. Pinot B
17. Cabernet sauvignon N
18. Kraljevina Rs
19. Grenache N
20. Vranac N
21. Maratina B
22. Teran N
23. Red Traminer Rg
24. Ranfol B
25. Ruica Rs
26. Sauvignon B
27. Pinot grey Gr
28. Mueller Thurgau B
29. Rkaciteli B
30. Carignane N
Sortevinoveloze razliitepodjele
Podjelapremakakvoi;
Premaekoloko geografskompodrijetlu;
Premaupotrebnojvrijednosti;
Premavremenudozrijevanja;
Premarazliitimmorfolokim,fiziolokimi
gospodarskimkarakteristikama
Sorte:vrlovelikerazlikeuadaptabilnosti
reakcijanauvjeteokoline
SortevinovelozeuRH
Preporueneidoputene
sorte premaPravilnikuo
vinuRH
Vrloraznolikiekoloki
uvjeti razvojspecifinog
sortimentazamnoga
vinogorja,posebiceu
Dalmaciji
Primjer:vinogradarskapodregijaPrigorje:
Preporuene:Graevina,Kraljevina,Ranfol,Chardonnay,Pinot
b.,,Rizlingrajnski,Moslavac,Traminac,Rizvanac,Sauvignon,
Silvanac,Frankovka,Portugizac,Kavina,Pinotc.
Doputene:Veltlinac,Mukat.,Plavecuti,krlet,Pinotsivi,
Mukatotonel,Ruica,Merlot,Gamaybojad.,Alicante
bouschet
Nastanaksoratavinoveloze
VANO:sortenastajugenerativno(spolnom
oplodnjom),arazmnoavajuse(odravajuse)
vegetativno(klonski);
kadajednomnastanu,mogusejakodugo
umnaatiistvoritiogromnupopulaciju;
Kadanestaneposljednjabiljkanekesorte,taj
genotipjedefinitivnoizgubljen vano
ouvanjeautohtonihsorata
Svaka sorta je nastala krianjem 2 roditelja i
razvojem nove biljke iz sjemenke
Nastanak sorata vinove loze
Sorte vinove loze odravaju se stoljeima
vegetativnim razmnoavanjem (kloniranjem)
Poetna biljka
Sorte podrijetlo
Najveibrojsortinastaospontanom
hibridizacijom;
Iakojeveinasortisamooplodna,veina
dananjihsoratajerezultatstranooplodnje,
krianjaizmeudvaroditelja;
Punoinduciranihkrianja,alimalouspjenih
potomaka znaajnihsorti,pogotovou
vinskomsortimentu
Jednomkadasuprepoznateiprihvaene...
dobijuime
Plavina
lahtina
Rukatac
Babi
Plavacmali
Autohtone = Izvorne = Domorodne =
Domae = Lokalne >>>
- Sorte koje su nastale u prostoru gdje se i
danas uzgajaju
- Sorte koje se od pamtivijeka uzgajaju u
odreenom podruju, i nema ih drugdje
- Stare sorte za koje se pouzdano zna da su
potekle iz odreenog podruja
- Sorte koje daju najbolju kvalitetu u okoliu
gdje su i nastale i uglavnom ih drugi nemaju u
proizvodnji
- Sirovina za originalni proizvod
Sortevinoveloze
vegetativno(klonsko)
razmnoavanje
osiguravavjerno
prenoenjesvojstava;
sortasemoeodravati
beskonanodugo
nekesustareinekoliko
tisuagodina
Sortevinoveloze
Podrijetloveinesorata
nepoznato,ali
posljednjihgodina
razvojemnovih
znanstvenihmetoda
utvrenopodrijetlo
dokazanaautohtonost
nekihvanihsorti
Ampelografija?
znanstvenadisciplinakojasebavi
identifikacijom,deskripcijomievaluacijom
karakteristikaloza(Vitissp.), aponajvie
sortamaplemenite,vinoveloze(Vitisvinifera
L.)
Identifikacijaiutvrivanje
podrijetlasoratavinoveloze
Identifikacija
VrlovanauAmpelografiji,zbogvelikog
sorata,tenjihovihbrojasinonimaihomonima;
Odavna,odsamihpoetakavinogradarstva
problempouzdanaidentifikacija
Metodeidentifikacije
Klasine(ampelografske);
Biokemijske;
Molekularno genetike
Klasineampelografskemetode
Istraivanjadugotrajna,arezultatiovisnio
vanjskimimbenicima;
Meutim,kompletnaevaluacijasorte
Identifikacijaiutvrivanjesinonima
Klasineampelografskemetode:opisivanjesortiin
situ iexsitu putemOIVdeskriptora,usporedbatzv.
ampelografskihprofila
Ampelografskaidentifikacija
Meunarodnamreaampelografskih
istraivanja,EUprojekti
Hrvatska:znanstveniibrojnistruni
projektiposljednjihgodina
Biokemijskemetode
Temeljemanalizei
utvrivanjanekihspojeva
karakteristinihzasortu:
Antocijana(tvaribojeu
koicicrnihsorata);
Terpena(tvari
odgovornihzamiris)
Genetikadentifikacija
DNAmetode:pouzdaneibrze,neovisneookolinskim
imbenicima;SSR(SimpleSequenceRepeats)markeri
gen.profilisorataiusporedbasasvjetskimbazama
podataka
Tehnikamolekularnih markera
(DNAfingerprinting)
pouzdanosredstvo za identifikaciju i
praenjeirenjasoratavinoveloze
otkriva(mjeri)promjeneustrukturiDNA
molekula neovisnoookolini
svakitrsjednesorte imaidentian genetski
profil potomcioriginalnogtrsa bilogdjeu
svijetu,ubilokojemnainuuzgoja imaju isti
genetski profil
47
48
Genetikaidentifikacijagenotipa
Genetski profili (7 SSR lokusa) hrvatskih autohtonih sorti za potrebe genetike identifikacije -
(usuglaeno s bazom podataka UC Davis, USA)
Rezultat VIP projekta "Genetika identifikacija i zatita autohtonih sorti vinove loze" (1998-2001)
Prioritet Kultivar
1 3 4 2 5 6 7
a Plavac mali n. 143 145 226 228 247 249 179 179 191 205 237 259 197 197
a Grk b. 133 133 234 236 247 249 179 179 205 205 237 251 191 197
a Plavina n. 133 143 232 236 239 249 179 189 189 201 237 243 191 197
a Babi n. 143 151 228 228 247 249 179 179 205 205 237 259 197 203
a Bogdanua b. 143 151 222 228 239 249 183 194 189 191 247 251 193 197
a Debit b. 133 145 228 228 239 249 179 194 191 197 237 251 191 197
a Gegi b. 133 145 226 228 247 253 179 194 195 201 237 251 191 197
a krlet b. 133 133 226 228 249 255 185 194 201 205 251 251 191 197
a lahtina vrbnika b. 135 139 226 228 239 247 181 185 197 205 259 259 191 193
a Hrvatica n. 151 153 226 238 239 247 179 179 189 205 251 251 197 197
a Kraljevina crvena 135 143 234 240 239 247 179 183 195 197 251 251 193 197
a Malvazija istarska b. 143 143 222 240 239 239 179 179 189 189 237 255 191 197
a Poip b. 133 133 228 240 239 239 179 181 187 189 251 259 197 197
a Vugava vika b. 133 151 240 240 239 249 179 181 189 201 251 259 193 203
a Ranfol b. 133 133 234 246 239 249 179 181 197 205 237 259 191 191
b Zlatarica b. 133 153 226 228 239 239 181 194 189 189 257 259 193 197
b Lasina n. 133 133 228 246 233 239 179 181 197 197 237 249 193 197
c Vranac n. 133 133 226 226 247 249 181 181 195 201 259 259 193 197
c Dobrii 145 151 228 228 247 249 179 179 191 205 237 259 191 197
c Cetinka b. 133 135 226 226 239 243 181 189 189 189 251 259 197 197
c Babica n. 143 153 226 228 239 249 179 179 189 191 259 259 191 197
c Bakarska belina-1 b. 135 139 226 228 239 247 181 185 197 205 259 259 191 193
c Teran n. 135 155 226 228 247 249 189 189 193 195 239 251 191 197
c Braki crljenak n. 143 143 226 232 239 247 179 181 189 205 259 259 191 197
c ilavka b. 133 153 226 238 239 239 179 194 189 189 249 249 191 197
c Bakarska belina-2 b. 133 143 226 240 239 255 181 194 195 203 243 251 191 197
c Bratkovina b. 133 135 234 240 239 247 179 181 187 205 249 251 197 197
c Poip n. 135 135 226 240 239 239 179 181 187 189 251 259 191 197
c Vela Pergola b. 133 151 226 240 239 247 179 181 189 205 251 259 193 197
c Bratkovina n. 133 135 240 246 239 239 181 194 187 185 249 251 191 197
Zinfandel 133 143 226 236 247 249 179 181 201 205 237 259 191 197
VrZAG 62 VrZAG 79 VrZAG 83 VVS 2 VVMD 5 VVMD 7 VrZAG 47 (VVMD27)
Najvanijirezultatigenetikeidentifikacije:
Teranbijeli(Hrvatska) =Prossecco(Italija);
Mukatruaporeki(Hrvatska) =Rosenmuskateller(Austrija)=Mukat
ruaomiki;
Crljenakkatelanski=Zinfandel/Primitivo=Tribidrag
Ciparb.(Hrvatska) =Grecrouge(Grka)=Kalebstraube(Njemaka);
Topol(Pag)=Beretinjok(Vis)=Tikvar;
Malvasijadubrovaka=MalvasiadiLipari=M.dibosa(Italija)=M.de
Lanzarote=M.deSitges(panjolska)
Maratina=MalvasiadelChianti(Italija)=Pavlos(Grka)
Hrvaca(Istra)Croana(Italija);
Borgonja(Istra)Gamaynoir(Francuska)=Frankovka!
TeranRefok
DNA
A B C D E A B C D E
Utvrivanje genetske slinosti molekularnim markerima
sinonimi i srodnici mogu biti utvreni sa visokom sigurnou
Utvrivanjeroditeljstva
Sorta VVMD5 VVMD6 VVMD7 VVMD21 VVMD24 (n=25)
Bratkovina b. 234 240 212 212 239 247 249 256 210 219
Poip b. 228 240 212 214 239 239 249 249 210 219
Zlatarica blat. 226 228 212 214 239 239 249 258 210 214
Dobrii 228 228 212 214 247 249 249 258 214 219
Plavac mali 226 228 212 212 247 249 249 258 210 214
Crljenak
katelanski
(Zinfandel)
226 236 212 214 247 249 243 249 210 210
52
Sorte podrijetlo
Genetskidokazipodrijetlaistarosti
Zinfandela
54
Babi
Crljenak
viki
Babica
Plavac
Runjavac
Plavina
Vranac
Grk
Zinfandel
Primitivo
Crljenak k.
Pribidrag
Kratoija
Tribidrag
Plavac mali
Dobrii

16
25
25
25
16
25
25
Maleti i sur. (AJEV, 2004.)
Roditeljstvasvjetskihsorata
Cabernetsauvignon Cabernetfranc x
Sauvignonbijeli
Heunischweisser(Gouaisblanc,Belinavelika)
xPinot=Chardonnay
x(TraminacxV.sylvesrtis)=Rizlingrajnski
Lacombeisur.2012
2344razliitihsorata
828roditeljstava
http://download.springer.com/static/pdf/765/art%253A10.1007%252Fs001220121988
2.pdf?auth66=1352802020_30c1ab9e506de5444557df283e70f506&ext=.pdf
HVALA NA POZORNOSTI
Zagreb, 2012.