STATUS PASIEN

IDENTITAS PASIEN
Nama : Ny. Umin
Umur : 59 tahun
Alamat : Cibalong, Garut
Pekerjaan : Ibu rumah tangga
No CM : 0!"5###
$anggal : %" Maret %0&
ANAMNESA
Anamne'i' (ilakukan 'e)ara autoanamne'i' (engan *a'ien *a(a tanggal %" +ebruari %0&
*ukul 0,.00 -I. (i Poliklinik Mata /0U1 (r.0lamet Garut
Keluhan Utama :
Penglihatan ke(ua mata buram 'ejak 2 tahun 0M/0
Anamnesa Khusus :
Pa'ien 3anita 59 tahun (atang ke Poliklinik Mata /0U1 Garut (r.0lamet (engan keluhan
*englihatan ke(ua mata buram 'ejak 2 tahun 0M/0. A3alnya *a'ien mengaku *englihatannya
'e*erti tertutu* a'a* ber3arna *utih yang 'emakin lama (iraa'akan 'emakin memberat.
Penglihatan buram (ira'akan baik *a(a malam hari mau*un 'iang hari. Pa'ien juga mengaku
'ilau bila melihat )ahaya. Pa'ien mera'a ke(ua matanya kurang jela' bila melihat tuli'an, ben(a,
atau*un orang (ari kejauhan. Pa'ien menyangkal a(anya mata merah. 4eluhan mata berarir,
gatal, *erih, (an berarir (i'angkal *a'ien. 4eluhan 'akit ke*ala, mual, (an muntah juga (i'angkal
*a'ien. 4eluhan 'e*erti melihat *elangi (i'angkal *a'ien. /i3ayat o*era'i mata 'ebelumnya
(i'angkal *a'ien. /i3ayat menggunakan ka)amata 'ebelumnya (i'angkal *a'ien. /i3ayat
trauma *a(a mata (i'angkal *a'ien. /i3ayat (arah tinggi (an ken)ing mani' (i'angkal *a'ien.
Anamnesa Keluarga
$i(ak a(a anggota keluarga *a'ien yang 'akit 'e*erti ini
/i3ayat 1iabete' Mellitu' (alam keluarga (i'angkal
/i3ayat 5i*erten'i (alam keluarga (i'angkal
Riwayat Penyakit Dahulu
/i3ayat tekanan (arah tinggi (i'angkal
/i3ayat *enyakit ken)ing mani' (i'angkal
/i3ayat menggunakan ka)amata (i'angkal
/i3ayat trauma *a(a mata (i'angkal
/i3ayat o*era'i mata 'ebelumnya (i'angkal
/i3ayat *enyakit mata lain 'ebelumnya (i'angkal
/i3ayat menggunakan obat6obatan (alam jangka 3aktu lama (i'angkal
Riwayat Sosial Ekonomi
Pa'ien bekerja 'ebagai ibu rumah tangga. Pa'ien tinggal ber'ama anaknya. Pembiayaan
*engobatan *a'ien (itanggung .P70. 4e'an : 0o'ial ekonomi )uku*.
PEMERIKSAAN VISUS DAN RERAKSI
Visus !D !S
0C 8#00 8!0
CC 6 6
0$N $eta* $eta*
4orek'i 6 6
A11 6 6
Gerakan bola mata .aik ke 'egala arah .aik ke 'egala arah
!D
9en'a keruh merata 9en'a keruh merata
!S
PEMERIKSAAN EKSTERNA"
!D !S
Pal#e$ra su#erior $.A.4 $.A.4
Pal#e$ra in%erior $.A.4 $.A.4
Silia $umbuh teratur $umbuh teratur
A#& "akrimalis $.A.4 $.A.4
Kon'& Tarsalis su#erior $enang $enang
Kon'& Tarsalis in%erior $enang $enang
Kon'& (ul$i $enang $enang
Kornea 7ernih 7ernih
)!A 0e(ang 0e(ang
Pu#il .ulat, (itengah .ulat, (itengah
Diameter #u#il & mm & mm
Re%le* +ahaya
Dire+t : :
In,ire+t : :
Iris Coklat, 'inekia ;6< Coklat, 'inekia ;6<
Sha,ow test 6 6
"ensa 4eruh 'eluruhnya 4eruh 'eluruhnya
PEMERIKSAAN (I!MIKR!SK!P -S"IT"AMP.
!D !S
Silia $.A.4 $.A.4
Kon'ungti/a su#erior $enang $enang
Kon'ungti/a in%erior $enang $enang
Kornea 7ernih 7ernih
)!A 0e(ang 0e(ang
Pu#il .ulat .ulat
Iris $.A.4, )oklat $.A.4. )oklat
"ensa 4eruh 'eluruhnya 4eruh 'eluruhnya
Tonometri 585,5 = ",# mm5g 585,5 = ",# mm5g
PEMERIKSAAN UNDUS)!P0
!D !S
4eruh "ensa 4eruh
0ulit (inilai Vitreus 0ulit (inilai
/e>lek' >un(u' ;6< un,us /e>lek' >un(u' ;6<
0ulit (inilai Pa#il 0ulit (inilai
0ulit (inilai )DR 0ulit (inilai
0ulit (inilai A1V Retina Sentralis 0ulit (inilai
0ulit (inilai Retina 0ulit (inilai
0ulit (inilai Makula 0ulit (inilai
RESUME
Pa'ien 3anita 59 tahun (atang ke Poliklinik Mata /0U1 Garut (r.0lamet (engan keluhan
*englihatan ke(ua mata buram 'ejak 2 tahun 0M/0. A3alnya *a'ien mengaku *englihatannya
'e*erti tertutu* a'a* ber3arna *utih yang 'emakin lama (iraa'akan 'emakin memberat. Pa'ien
juga mengaku 'ilau bila melihat )ahaya. Pa'ien mera'a ke(ua matanya kurang jela' bila melihat
tuli'an, ben(a, atau*un orang (ari kejauhan. /i3ayat o*era'i mata 'ebelumnya (i'angkal.
/i3ayat menggunakan ka)amata (i'angkal *a'ien. /i3ayat trauma *a(a mata (i'angkal *a'ien.
/i3ayat (arah tinggi (an ken)ing mani' (i'angkal *a'ien. /i3ayat keluarga (i'angkal.
!+ulus De*ter !+ulus Sinister
8#00 VISUS 8!0
$eta* STN $eta*
6 Koreksi 6
4eruh 'eluruhnya "ENSA 4eruh 'eluruhnya
;6< UNDUS RE"EKS ;6<
;6< S2AD!3 TEST ;6<
",# TI! ",#
DIA4N!SIS KER5A
6 4atarak 0enili' Matur ?10
TERAPI
Ren+ana Pemeriksaan
6 .iometri : 4eratometri
6 U0G Mata
Ren+ana Tera#i
Me,ikamentosa
6 Cen(o @ytrol A1 !@gtt I ?0
6 Ce>a(ro@yl %@500 mg *o
6 Methy *re(ni'olon #@, mg *o
6 A'am me>enamat #@500 mg *o
Non Me,ikamentosa
6 /en)ana o*era'i katarak ?1 (engan teknik 0ICA (an *ema'angan Intra Ocular Lens
;I?9<
PR!4N!SIS
!D !S
Buo a( Citam A( bonam A( bonam
Buo a( >ungtionam 1ubia a( bonam 1ubia a( bonam
PEM(A2ASAN DAN
TIN5AUAN PUSTAKA
. Menga*a *a'ien ini (i (iagno'i' katarak 'enili' matur ?10D
%. .agaimana *enatalak'anaan *a(a *a'ien iniD
#. .agaimana *rogno'i' *a(a *a'ien iniD
6& Menga#a #asien ini ,i ,iagnosis katarak senilis matur !DS7
Pa(a anamne'i' (i(a*atkan :
Pa'ien 3anita u'ia *a'ien 59 tahun, *a'ien juga mengeluhkan *englihatan buram 'e*erti
berkabut yang (ira'akan 'ejak kurang lebih tahun yang lalu.
4eluhan (ira'akan 'emakin lama 'emakin memberat.
Pa'ien juga mengaku 'ilau bila melihat )ahaya.
Pa(a *emerik'aan tajam *englihatan (i (a*atkan ?1 8#00 (an ?0 8!0 yang ti(ak (a*at
(ikorek'i.
Pa(a *emerik'aan ek'ternal ke(ua mata len'a terlihat keruh.
Pa(a *emerik'aan 'lit lam* ke(ua mata len'a terlihat keruh 'eluruhnnya.
Pa(a *emerik'aan >un(u')o*y *a(a ?10 (i(a*atkan len'a yang 'angat keruh 'ehingga
bagian belakang len'a ti(ak (a*at (inilai.
0ha(o3 te't ;6<
Penglihatan $uram se#erti $erka$ut ini 'e'uai (engan arti kata EkatarakF yang
bera'al (ari baha'a Gunani yaitu 4atarrhakie', Inggeri' Catara)t, (an latin )atara)ta yang
berarti air terjun. 1alam baha'a In(one'ia (i'ebut bular (imana *englihatan 'e*erti tertutu*
air terjun akibat len'a yang keruh. 1e>ini'i katarak a(alah 'etia* kea(aan kekeruhan *a(a
len'a yang (a*at terja(i akibat hi(ra'i ; *enambahan )airan< len'a, (enatura'i *rotein len'a
atau terja(i akibat ke(ua6(uanya.

Pa'ien *a(a ka'u' ini a(alah 3anita $erusia 89 tahun. +aktor u'ia berhubungan
(engan *athogene'i' katarak ber(a'arkan Ekon'e* *enuaanF. Prin'i* *athogene'i' katarak
memang belum 'e*enuhnya (imengerti. -alau*un (emikian, *a(a len'a katarak 'e)ara
karakteri'tik ter(a*at agregat6agregat *rotein yang menghamburkan berka' )ahaya (an
mengurangi tran'*aran'inya. Perubahan *rotein lainnya akan mengakibatkan *erubahan
3arna len'a menja(i kuning atau )oklat. $emuan tambahan mungkin beru*a Ce'ikel (iantara
'erat6'erat len'a atau migra'i 'el e*itel (an *embe'aran 'el6'el e*itel yang menyim*ang.
0ejumlah >a)tor yang (i(uga turut ber*eran (alam terbentuknya katarak, antara lain
keru'akan ok'i(ati> ;(ari *ro'e' ra(ikal beba'<, 'inar ultraCiolet, (an malnutri'i. 5ingga kini
belum (itemukan *engobatan yang (a*at menghambat atau membalikan *erubahan6
*erubahan kimia3i yang men(a'ari *embentukan katarak.
%
Patogene'i' E4on'e* *enuaanF mema*arkan bah3a len'a mata mem*unyai bagian
yang (i'ebut *embungku' len'a atau ka*'ul len'a, kortek' len'a yang terletak antara nukleu'
len'a atau inti len'a (engan ka*'ul len'a. Pa(a anak (an remaja nukleu' ber'i>at lembek
'e(ang *a(a orang tua nukleu' ini menja(i kera'. 1engan menja(i tuanya 'e'eorang, maka
len'a mata akan kekurangan air (an menja(i lebih *a(at. 9en'a akan menja(i kera' *a(a
bagian tengahnya, 'ehingga kemam*uannya mem>oku'kan ben(a (ekat berkurang. 1engan
bertambahnya u'ia, len'a mulai berkurang kebeningannya, kea(aan ini akan berkembang
(engan bertambah beratnya katarak.
#

4atarak (i(iagno'i' terutama (engan gejala 'ubjekti>. 0e*erti *a(a ka'u' ini *a'ien
mengaku mengalami *enurunan ketajaman >ung'i *englihatan ;*englihatan berkabut<. Pa'ien
juga mengatakan *a(a anamne'a bah3a #enurunan #englihatan ,iakui ,irasakan
semakin lama semakin mem$erat: hal ini berhubungan (engan gejala a3al katarak yang
(a*at terja(i *englihatan jauh kabur 'e(angkan *englihatan (ekat 'e(ikit membaik
(iban(ingkan 'ebelumnya ;second sight<, bila kualita' len'a memburuk atau terja(i kelelahan
maka second 'ight ini akan menghilang. Gejala lain yang (ijum*ai *a(a katarak 'enili'
a(alah #eningkatan rasa silau 'ika melihat +ahaya ;glare< 'e*erti yang (iakui *a'ien
karena *en(erita katarak akan mengembangkan 'trategi untuk menghin(ari 'ilau yang
menjengkel yang (i'ebabkan oleh )ahaya yang 'alah arah.
#
$emuan objekti> bia'anya meli*uti *engembunan 'e*erti mutiara keabuan *a(a *u*il
'ehingga retina tak akan tam*ak (engan o>talmo'ko*. ?leh 'ebab itu #a,a #emeriksaan
%un,us+o#y #a,a !DS ,i,a#atkan lensa yang sangat keruh sehingga $agian $elakang
lensa ti,ak ,a#at ,inilai. 4etika len'a 'u(ah menja(i o*ak, )ahaya akan (i*en(arkan (an
bukannya (itran'mi'ikan (engan tajam menja(i bayangan ter>oku' *a(a retina. 5a'ilnya
a(alah *an(angan kabur atau re(u*, menyilaukan yang menjengkelkan (engan (i'tor'i
bayangan (an 'u'ah melihat (i malam hari. Pu*il yang normalnya hitam, akan tam*ak
kekuningan, abu6abu atau *utih. 4atarak bia'anya terja(i bertaha* 'elama bertahun6tahun ,
(an ketika katarak 'u(ah 'angat memburuk, len'a korek'i yang lebih kuat*un tak akan
mam*u mem*erbaiki *englihatan 'e*erti *a(a *a'ien ini yang #a,a #emeriksaan ta'am
#englihatan ,i ,a#atkan !D 61;<< ,an !S 61=< ,an ti,ak ,a#at ,ikoreksi.
#,&
Pa(a *a'ien ini #emeriksaan sha,ow test ->. berhubungan (engan *emerik'aan
*enentuan kla'i>ika'i katarak. 4atarak (a*at (ikla'i>ika'ikan ber(a'arkan *erkembangan,
etiologi, loka'i (i len'a,bentuk 'erta (erajat o*a>ika'inya. .er(a'arkan 3aktu
*erkembangannya katarak (ikla'i>ika'ikan menja(i katarak kongenital, katarak juCenil (an
katarak 'enili'.
,%
.
4atarak kongenital (a*at berkembang (ari genetik, trauma atau in>ek'i *renatal (imana
kelainan utama terja(i (i nukleu' len'a. 4ekeruhan 'ebagian *a(a len'a yang 'u(ah
(i(a*atkan *a(a 3aktu lahir (an umumnya ti(ak melua' (an jarang 'ekali mengakibatkan
keruhnya 'eluruh len'a
,%
%.
4atarak juCenil meru*akan katarak yang terja(i *a(a u'ia lebih (ari tahun. 4ekeruhan
len'a terja(i *a(a 'aat ma'ih terja(i *erkembangan 'erat6'erat len'a. .ia'anya
kon'i'ten'inya lembek 'e*erti bubur (an (i'ebut 'ebagai 'o>t )atara)t. 4atarak juCenil
bia'anya meru*akan bagian (ari 'atu 'e(iaan *enyakit keturunan lain.
,%
#.
4atarak 'enili' a(alah jeni' katarak yang *aling 'ering (ijum*ai. $elah (iketahui bah3a
katarak 'enili' berhubungan (engan bertambahnya u'ia (an berkaitan (engan *ro'e' *enuaan
len'a (an bia'anya *a(a u'ia lebbih (ari 50 tahun. .er(a'arkan 'ta(iumnya, katarak (ibagi
menja(i 'ta(ium in'i*ien, 'ta(ium imatur, 'ta(ium matur, (an 'ta(ium hi*ermatur.
,%
a& Sta,ium insi#ient&
0ta(ium yang *aling (ini, yang belum menimbulkan gangguan Ci'u'. 4ekeruhan terutama
ter(a*at *a(a bagian *eri>er beru*a ber)ak6ber)ak 'e*erti baji ;jari6jari ro(a<, terutama
mengenai kortek' anterior, 'e(angkan ak'i' relati> ma'ih jernih. Gambaran ini (i'ebut
'*oke' o> a 3heel yang nyata bila *u*il (ilebarkan.
,%
$& Sta,ium imatur&
4ekeruhan belum mengenai 'eluruh la*i'an len'a. 4ekeruhan terutama ter(a*at (i bagian
*o'terior (an bagian belakang nukleu' len'a. 4alau ti(ak a(a kekeruhan (i len'a, maka inar
(a*at ma'uk ke (alam mata tan*a a(a yang (i*antulkan. ?leh karena kekeruhan (ibagian
*o'terior len'a, maka 'inar oblik yang mengenai bagian yang keruh ini akan (i*antulkan lagi,
'ehingga *a(a *emerik'aan, terlihat (i *u*il a(a (aerah yang terang 'ebagai re>lek'
*emantulan )ahaya *a(a (aerah len'a yang keruh (an (aerah yang gela*, akibat bayangan
iri' *a(a len'a yang keruh. 4ea(aan ini (i'ebut 'ha(o3 te't ;:<
,%
+& Sta,ium matur
Pa(a 'ta(ium ini len'a telah menja(i keruh 'eluruhnya, 'ehingga 'emua 'inar yang melalui
*u*il (i*antulkan kembali (i *ermukaan anterior len'a. $ak a(a bayangan iri' 'ha(o3 te't
;6<. 1i *u*il tam*ak len'a yang 'e*erti mutiara 'ha(o3 te't membe(akan 'ta(ium matur (ari
imatur, (engan 'yarat haru' (i*erik'a lebih lanjut (engan mi(riatika, oleh karena *a(a
katarak *olari' anterior juga ter(a*at 'ha(o3 te't ;6<, karena kekeruhan terletak (i (aerah
*u*il. 1engan melebarkan *u*il,akan tam*ak bah3a kekeruhan hanya ter(a*at *a(a (aerah
*u*il 'aja. 4a(ang6ka(ang, 3alau*un ma'ih 'ta(ium imatur, (engan korek'i, Ci'u' teta*
buruk, hanya (a*at menghitung jari, bahkan (a*at lebih buruk lagi 8#00 atau 'atu *er tak
hingga, hanya a(a *er'e*'i )ahaya, 3alau*un len'anya belum keruh 'eluruhnya. 4ea(aan
ini(i'ebut Cera matur.
,%
,& Sta,ium hi#ermatur&
4ortek' len'a yang kon'i'ten'inya 'e*erti bubur telah men)air, 'ehingga nukleu' len'a turun
oleh karena (aya beratnya ke ba3ah. Melalui *u*il, *a(a (aerah yang keruh, nukleu' ini
terbayang 'ebagai 'etengah lingkaran (ibagian ba3ah, (engan 3arna yang lain (ari*a(a bagian yang
(iata'nya, yaitu ke)oklatan. Pa(a 'ta(ium ini juga terja(i keru'akan ka*'ul len'a, yang menja(i
lebih *ermeabel, 'ehingga i'i kortek' yang )air (a*at keluar (an len'a menja(i kem*i',yang
(i ba3ahnya ter(a*at nukleu' len'a. 4ea(aan ini (i'ebut katarak Morgagni. Pa(a
*erjalanan (ari 'ta(ium I ke 'ta(ium IH, (a*at timbul 'uatu kea(aan yang (i'ebut
intume'en'i yaitu *enyera*an )airan bilik mata (e*an oleh len'a 'ehinggalen'a menja(i
)embung (an iri' ter(orong ke (e*an, bilik mata (e*an menja(i (angkal.
?& (agaimana #enatalaksanaan #a,a #asien ini7
Pa(a *a'ien ini 'u(ah terja(i *enurunan Ci'u' yang mengganggu aktiCita' 'ehari6hari,
'ehingga *a'ien ini *erlu (ilakukan tin(akan o*era'i ek'trak'i len'a (an *enanaman len'a
untuk membantu *englihatan (ibantu (engan *enggunaan ka)amata. 1iberikan tera*i
me(ikamento'a (an tera*i non me(ikamento'a.
Pembe(ahan (ilakukan bila tajam *englihatan 'u(ah menurun 'e(emikian ru*a
'ehingga mengganggu *ekerjaan 'ehari6hari atau bila telah menimbulkan *enyulit 'e*erti
glaukoma (an uCeiti'. 1alam be(ah katarak, len'a (iangkat (ari mata ;ek'trak'i len'a<
(engan *ro'e(ur intraka*'ular atau ek'traka*'ular. Ak'trak'i intraka*'ular yang jarang lagi
(ilakukan 'aat ini a(alah mengangkat len'a in toto, yakni (i(alam ka*'ulnya melaui in'i'i
limbu' 'u*erior. Pa(a ek'trak'i ek'traka*'ular juga (ilakukan in'i'i limbu' 'u*erior, bagian
anterior ka*'ul (i*otong (an (iangkat, nukleu' (iek'trak'i (an kortek' len'a (ibuang (ari
mata (engan iriga'i (an a'*ira'i atau tan*a a'*ira'i 'ehingga menyi'akan ka*'ul *o'terior.
ICCA
In(ika'i ICCA a(alah (i'loka'i len'a atau >a'ilita' o*era'i yang ti(ak memungkinkan untuk
o*era'i yang lain. 4euntungan ICCA a(alah tehnik telah (ikenal lebih lama, 'ehingga 'angat
(i*ahami oleh ahli be(ah mata, $i(ak mungkin terja(i katarak 'ekun(er, in'trumen lebih
murah (an 'e(erhana, (a*at (ilakukan (alam kon(i'i yang minimal. 4erugian ICCA a(alah
ti(ak (a*at (ilakukan in'er'i I?9 PC (i bilik mata belakang, ti(ak (a*at (ilakukan untuk
*en(erita berumur kurang (ari #5 tahun ;'ebab ligamen ka*'ulo6hyaloi( ma'ih intak (an
al>a6khemotri*'in ti(ak (a*at men)a*ai jaringan ini<.P enyembuhan luka lebih lama,
rehabilita'i Ci'u' (i)a*ai lebih lambat, 'ering terja(i a'tigmati'me again't the rule.
ACCA
In(ika'i ACCA: 5ar( nu)lei6)atara)t ;gra(e 5, lihat lam*iran< (an katarak *a(a bayi.
4euntungan ACCA a(alah (a*at in'er'i I?9 PC, jarang kom*lika'i Citreou' (i .M1
;(iban(ing ICCA<, angka keja(ian CMA (an abla'io retina lebih jarang ;(iban(ing ICCA<,
bila terja(i abla'io retina, lebih mu(ah (iata'i (an *rogno'i' lebih baik, (a*at (ilakukan *a(a
*en(erita umur I &0 tahun. 4erugian ACCA a(alah *erlu learning )urCe lebih lama
;(iban(ing ICCA<, 0 J 50 K terja(i katarak 'ekun(er 'etelah # J 5 tahun, ti(ak (a*at
(ilakukan *a(a *en(erita (engan uCeiti' khroni' yang akti>.
0IC0
In(ika'i 0IC0: In'i'i 56! mm untuk katarak 'lightly har(6 mo(erately har(. 4euntungan
0IC0 a(alah lebih murah (iban(ing >ako6emul'i>ika'i
A'tigmati'me lebih ke)il (iban(ing ACCA
/ehabilita'i tajam *englihatan ham*ir 'ama (iban(ing >ako6emul'i>ika'i
4om*lika'i 'e*erti nu)leu' tenggelam ke Citreou' (an kerato*ati bulo'a lebih 'e(ikit
7ika (ilakukan 'eorang yang ahli, o*era'i hanya membutuhkan 3aktu ! J , menit (an ham*ir
ti(ak tergantung (ari kekera'an nukleu'
4erugian 0IC0:
In'i'i lebih lebar (ari *a(a >ako6emul'i>ika'i.
4om*lika'i kornea lebih 'ering (ari *a(a >ako6emul'i>ika'i
+A4?6AMU90I+I4A0I
In(ika'i >ako6emul'i>ika'i : In'i'i ke)il *a(a katarak 'lightly har( J mo(erately har( ;gra(e %
(an #<
4euntungan >ako6emul'i>ika'i:
.M1 'elalu terbentuk
In'i'i ke)il
A'tigmati'me menurun
Penutu*an luka mu(ah
/ehabilita'i tajam *englihatan )e*at
4erugian >ako6emul'i>ika'i:
In'trumen mahal
$i(ak 'emua 'enter mem*unyai alat >ako6emul'i>ika'i.
.eaya *emeliharaan alat lebih tinggi.
9earning )urCe lebih lama