Fakulteti i Marrëdhënieve Ndërkombëtare dhe Diplomacisë

Viti akademik 2009/2010

Semestri V

Lënda
Integrime Europiane

Tipi i Punimit

Seminar

Tema

Zgjerimi i BE – së drejt Ballkanit Perëndimor në

dritën e Traktatit të Lisbonës

Bartës të Lëndës

Prof. Mr. Edita Tahiri

Ass. Bardhok Bashota

Lideri i Grupit

Studenti; Bahri Gashi

Jeton Mustafa
Ngadhnjim Brovina

Përgaditur me 11.11.2009
Dorëzimi dhe prezantimi me 18.11.2009
Përmbajtja:

1. Hyrje..........................................................................................................3
2. Konteksti Gjeografik, Historik, Politik dhe Ekonomik i Bashkimit
Europian......................................................................................................4
3. Dimenzionet e Gjeopolitikës së Unionit Europian drejt Ballkanit
Perëndimor..................................................................................................7
4. Sfidat e deritanishme të Bashkimit Europian .............................................8
5. Agjenda e Selanikut për Ballkanin Perëndimor..........................................9
6. Traktati i Lisbonës epokë e re e Bashkimit Europian................................10
Çfarë e ndryshon Traktati i Lisbonës BE-në e deritanishme?..................11
Institucionet që dalin nga Traktati i Lisabonës.......................................11
Qëllimet e Traktatit të Lisabonës..............................................................13
7 Konkluzioni................................................................................................15
8 Burimi i Literaturës....................................................................................16
Hyrje:

Të shkruash rreth kompleksitetit me temë; Zgjerimi i BE – së drejt Ballkanit

Perëndimor në dritën e Traktatit të Lisabonës, në fakt kah po shkon gjeopolitika e
Unionit Evropian? nuk është fare e thjeshtë, madje tejet e ndërlikuar. Kjo për faktin se
analizimi i këtyre dimensioneve nën ndikimin e jashtëm, apo të brendshëm që duhet
trajtur seriozisht konceptet themelore të zgjerimit të Unionit Europian janë ndoshta
kontradiktore edhe brenda vet UE –së.

Pyetja themelore. Ideja mbi një koncept - gjeosistem kontinental të koordinuar të

një karakteri gjithpërfshirës në kontekstin kohor, aspektin e komunikimit qytetërues, të
dominimit gjopolitik që do të trajtohet në këtë temë, ka për qëllim të analizoj krahasimin
në këndvështrimin e ndërlikueshmërisë së këtij procesi jo garantues se do të ndodhë edhe
aq shpejt përballë specifikave aktuale. Pa dyshim se Unioni Europian do të zgjerohet në
kuptimin gjeopolitik dhe gjostrategjik, pralelisht në shekullin në të cilin jetojmë dhe në
këtë kontekst janë përpjekjet shumëdimenzionale të arritjes së këtij synimi. Së Traktati i
Lisabonës është në funksion të saj. Njëra nga çështjet themelore bënë ndarjet të tre
dimenzioneve ktyesore të trajtuar të “Zgjerimit të BE-së”, “drejt Ballkanit Perëndimor”,
dhe së fundi akti i avancimit “në dritën e Traktatit të Lisabonës” do të analizohen në
vijim të akceptuara si “Kodifikimi politik i arritjes së veprimeve gjeopolitike të Unionit
Europian”.

Problemi themelor: Teza konsiston në argumentimin se Traktati i Lisbonës epokë e

re e Bashkimit Europian, rrespektivisht si do të duhej shkuar më saktësisht këtë aspekt
gjeopolitik në mes të parimeve europiane dhe zgjerimit të kontinentit në një botë drejt
globalizmit do të jetë kryesisht ballafaqimi dhe përfundimisht moskonfrontimi i konceptit
të zgjerimit. Arritja e kësaj prespektive europiane me Traktatitn e Lisbonës përfundimisht
ka mbyllur kapitullin, rrespektivisht të gjeopilitikës së ndikimit apo të nënshtrimit, të
koherencës apo influencës, të objektivitetit apo subjektivizmit gjeopolitik dhe
gjeostrategjik të vendeve anëtare të BE-së etj.
 3

Konteksti Gjeografik, Historik, politik dhe ekonomik të Unionit

Europian

Konteksti Gjeografik: Gjatë viteve të 80-90-ta, UE-ja në kontekstin gjeografik vazhdoi

të zgjerohet duke i pranuar Greqinë (1981), Spanjën dhe Portugalinë (1986), Austrinë,
Finalndën dhe Suedinë (1995). Këto pranime e sollën numrin e shteteve anëtare në 15, i
cili është edhe numri momental. Shihet qartë se UE-në e abstenuan dy shtete mjaft të
mëdha Evropiane, Zvicra dhe Norvegjia të cilat e refuzuan me referendum nacional. Pas
1 Majit të vitit 2004 do të jemi dëshmitarë të pranimit edhe të 10 kandidatëve të rinj në
Unionin Evropian duke përfshirë këtu ish-shtetet e paktit të Varshavës. Ishin 3 kandidatë
të cilët së bashku kanë dorëzuar kërkesën për anëtarësim, Rumania, Bullgaria, dhe Turqia
kjo e fundit akoma nuk ka përgjegjje pozitive kurse dy të tjerat jan futur në UE –në. Si
rast fakultativ mbetet anëtarësimi i Kroacisë, për të cilën Unioni Evropian ka
rekomanduar që të plotësoj disa kushte që të hapen negociatat për anëtarësim e saj . Edhe
Shqipëria po i bënë përpjekjet e saja dhe deri më tani ka shënuar progres pozitiv.

Në kontekstin gjeografik dhe territorial është vështirë të thuhet se entiteti i

Unionit Evropian ka zgjeruar territorin e vetë, meqë territori aktual është në fakt vetë
Unioni Evropian. Bazuar në traktatet e Maastricht-it dhe Nice-s kërkesat formale
territorale të UE-së janë krijuar së pari si zona ekonomike, dhe më pastaj si zona
politike. Konventa Montevideo, mbi të drejtat dhe obligimet e shteteve, thekson se
shtetet duhet t’i plotësojnë kriteret e mëposhtme:
- popullësi të përhershme;
- territor të definuar;
- qeveri;
- dhe kapacitet të hyj në mardhënie me shtete tjera.
Përmes zgjerimit të fundit është e qartë se UE në fakt ka rritur territorin dhe kështu po
plotëson kriterin e kërkuar për t’u bër superfuqi dhe të balansojë hegjemoninë
amerikane, duke u munduar t’a limitoj influencën globale të SHBA-ve.
4
Konteksti Historik: Historia e UE-së tregon se integrimi evropian ishte një lëvizje
kontinentale. Edhe pse Britania e Çerçilit, ishte grishëse krijimit të Shteteve të Bashkuara
të Evropës, Britania e Madhe qëndroi jashtë procesit deri më 1970 . Ajo qëndroi jashtë
për shumë arsye por arsyea kryesore ishte radhitja në të njëjtin krah me Francën rivale
edhe frika e humbjes së epitetit fuqi botërore duke u radhitur me popujt e tjerë evropianë
në një organizatë të përbashkët.
Njëri nga protagonistët kryesorë për një Evropë të bashkuar ishte luftëtari Italian i
rezistencës, Altiero Spinelli. Në vitin 1944, Spinelli diskutoi për një “Evropë federale me
një kushtetutë të shkruar, një qeveri supernacionale e përgjegjshme direkt ndaj popujve të
Evropës dhe qeverive të tyre, së bashku më një armatë nën kontroll të përbashkët, por pa
asnjë forcë tjetër të lejuar.1
Vitet 50-ta do të jenë dëshmitare të krijimit të 3 bashkësive të veqanta të
bashkëpunimit ekonomik. Këto tri bashkësi së bashku ishin themelet e krijimit të asaj që
ne e njohim si Unioni Evropian. Më 1952, gjashtë shtete ratifikuan dhe filluan krijimin e
bashësisë së parë, të quajtur Bashkësia Evropiane e Thëngjillit dhe Çelikut (BETHÇ).
Anëtarët e parë nënshkrues ishin Belgjika, Franca, Gjermania, Italia, Luksemburgu dhe
Holanda. Më 1957 këto shtete krijuan dy bashkësi tjera duke e nënshkruar dy traktate në
Romë, të cilat hyjnë në fuqi më 1958. Njëri nga këto traktate themeloi Bashkësinë
Evropiane Ekonomike (BEE), kurse tjetri Bashkësinë Evropiane për Energji Atomike
(BEEA) të njohur si Euroatom. Qëllimi i BEE ishte që ta zgjerojë tregun e përbashkët në
të gjitha sektorët e jo vetëm për thëngjill dhe çelik. Qëllimi i Euroatomit ishte krijimi i
një tregu të përbashkët për industrinë e energjisë atomike. Këto komunitete kishin një
qëllim, krijimin dhe unifikimin e ekonomive Evropiane si një vektor kohor. Nga
kooperimi i gjeneruar nga këto dhe organizata tjera nisën fillet e integrimeve të mëdha
Evropiane, të cilat u rritën në atë që është sot Unioni Evropian (UE)2. Për tu ndihmuar
1
Derek Urwin, The community of Europe: a History of European Integration since 1945 (New York:,
Longman, 1991), fq.8
2
Unioni Evropian (UE) një etnitet mbikobëtar i përbërë nga 15 vende Evropiane i dedikuarpër një integrim
politik dhe ekonomik Evropian, pas 1 Majit u pranuan edhe 10 vende të reja duke e rritur numrin në 25
evropianëve që të ngrihen në këmbë dhe përkrahur fuqishëm, sekretari i shtetit të SHBA-
ve Xhorxh Marshall rekomandoi që SHBA-të të ofrojnë shuma të mëdha të asistencës
financiare për shtetet evropiane për ti ndihmuar në rikonstruim. Kështu lindi Plani
Marshall, i cili kishte një sukses të pakufishëm.3
Konketsti Politik: Tanimë e kemi më të qartë angzhimin e UE-së në politikën e saj
të jashtme. Deri më tani kemi parë që UE u jep shumë rëndësi marrëdhenieve të saja me
botën dhe angzhimit të saj për ta bërë botën më të sigurtë, qoftë duke kontribuar në
luftimin e krimit ndërkombëtar, qoftë duke luftuar terrorizmin ndërkombëtar ku shtetet
kanë një bashkëpunim të mirë, qoftë duke zgjidhur problemet në Ballkan – duke i
ndihmuar ato finanaciarisht që të mund të ngrisin ekonomitë e tyre ose duke zgjidhur një
konflikt siç ishte ish-republika jugosllave e Maqedonisë. Mirëpo ne ende nuk kemi parë
një politikë të jashtme dhe të sigurisë të UE-së të njëzëshme. Shtetet Anëtare ende kanë
sovranitet të plotë përsa i përketë politikës së jashtme. Se nuk ka politikë të jashtme të
përbashkët dhe të sigurisë më së miri dëshmon rasti i Kosovës më 1999, pastaj i Irakut
dhe tani i njohjës së pavarësisë së Kosovës. Henri Kessegjer në vitin 1970 duke
përshkruar mosunifikimin e kësaj politike ka thënë: “nëse deshiroj të flas me Europen,
kujt duhet t’i telefonoj”4 Ky shembull jep të kuptoj se EU – ja ka filluar si e tillë dhe
vazhdon akoma të jet jo e unifikuar politikisht.
Konteksti Ekonomik: Momentalisht UE-ja është tregu më i madh botëror i
eksport-importit dhe një fuqi e vërtetë ekonomike. Është i dyti pas SHBA-ve në madhësi
për prodhimin nacional bruto, dhe numëron reth 20 përqind e tregëtisë botërore, duke u
krahasuar me 14 % të SHBA-ve dhe 9% të Japonisë. UE-ja sot është më shumë se kurrë
prezente në politikën botërore në gjeoekonomik. Është një prej aktorëve që nuk mund të
nënvlersohet në politikën botërore. Poashtu UE është bërë një fuqi në ekonominë dhe
tregëtinë botërore. Kjo fuqi e madhe ekonomike konsiston me një treg të madh që pas
zgjerimit të parë lindor ka arritur deri në 500 milion konsumator, që e bënë një ndër

shtete anëtare.

5
3
Martin Walker, “Gorge Marshall: His Plan Rebuild Europe”, Europe, Aprill 1997 fq. 22-23.
4
http://europa.eu.int/abc/12lessons/index11_en.htm#top

6
tregun më të madh në botë. Fuqia ekonomike që posedon ajo e ka bërë atë një prej
partënerëve ekonomik më kryesor në botë dhe një dhurues të madh humanitar. Politika e
jashtme e UE-së, nuk konsiston vetëm në dhurimin e ndihmave. Mirëpo shkalla e
ndihmave të dhurura nga UE-ja është e rëndësishme të regjistrohet. UE tani është dhurusi
më i madh i ndihmave humanitare dhe vendi i pestë pas SHBA-ve, Japonisë, Gjermanisë
dhe Frances në kuptimin e donacioneve financiare. UE dhe shtetet anëtare të saj japin 55
% të shumës së përgjithshme botërore të ndihmave ndërkombëtare për zhvillim dhe 2/3 e
ndihmave. 5

Dimenzionet e Gjeopolitikës së Unionit Europian drejt Ballkanit

Perëndimor
Konteksti regjional ; Evropa Juglindore është pjesa e vetme e Evropës
bashkohore e cila ka mbetur e paintegruar tërësisht në strukturat Evro-Atlantike. Cështja
e pazgjdhur e Kosovës si tërësi e qështjes shqiptare së bashku dhe shtetet e dobëta të
Ballkanit Perëndimor janë njërat nga pengesat kryesore të zvarritjes së integrimit të
tërësishëm të këtij regjioni në Evropën e bashkuar. Forcat ushtarake të NATO-s dhe
Unionit Evropian ende garantojnë paqën dhe sigurinë në Kosovë dhe Bosnjë e
Hercegovinë. Siguria në Evropën Juglindore është ngritur me anëtarësimin e Bullgarisë
dhe Rumanisë në NATO, ndërsa të Shqipërisë, Kroacisë e Maqedonisë për anëtarësim në
Union Evropian. Në anën tjetër, në bazë të trendeve të tanishme pozitive në këtë vit -
2009 anëtarësimi i Shqipërisë, Kroacisë në NATO ka sjellur refleksione dhe stabilitet të
pakontestueshëm në Ballkan. Këto rrjedha integruese po e ndërrojnë në mënyrë
fundamentale gjeopolitikën e kësaj pjese të Evropës, që po shprehet me rritje të sigurisë
dhe prosperitetit në regjion. Poashtu edhe Bosnia dhe Herzegovina, Mali i Zi dhe Serbia
jane antaresuar ne Partneritetin per Paqe (PfP). Me zgjidhjen e statusit, Kosova do t’i
ploteson te gjitha kushtet per anetaresim ne kete strukture te NATO-s. Anetaresimi ne
PfP do te kete ndikim te rendesishem ne rritjen e sigurise kombetare te Kosoves dhe
krijimin e kushteve per zhvillim ekonomik.
5
Vetem në Kosovë në vitin 1999 kishte ndarë 378 milion euro si ndihmë urgjente humanitare, 127 milion euro për
rindertim ndersa në vitin 2000 janë ndarë 360 milion euro. Për më shumë shiko: Reka, Blerim. E Drejta e Bashkimit
Evropian. KIEAI; Prishtinë; 2001.

7
 Gjeopolitika evropiane vlerëson rajonin e Evropës Jugore dhe posaqërisht
Ballkanin. Pozicioni gjeopolitik i Gadishullit të Ballkanit është teër i rëndësishm. Ai
është udhëkryqi q lidh Evropën, Azinë dhe Afrikën. Vetë pozicioni gjeografik dhe
ekonomik nga njëra anë, si dhe lidhjet dhe afrimitetet e shumta me popuj e vende të
ndryshme të Evropës e të Botës nga ana tjetër, e bëjnë këtë rajon një rajon përparësish për
të mos shmangur kurrsesi pritjeve të zhvillimeve politike, gjeopolitike e gjeostrategjike
që përfshin këtë rajon e më gjerë.6

Sfidat e deritanishme të Bashkimit Europian

Ne kemi parë si se BE-ja ju qaset problemeve globale që ndodhin në botë.
Çështjet globale për të cilat UE është e interesuar është zhvillimi i qendrueshmërisë dhe
demokracisë në vende të brishta, siç janë vendet e Ballkanit. Këto vende të nxitura nga
integrimi evropian janë duke përmirësuar kushtet e jetësës, zhvillojnë procedura më
demokratike, zhvillojnë ekonominë e tregut etj., të gjitha këto për të afruar sa më shumë
me BE-në. UE poashtu, mundohet të zgjidh konflikte të dhunshme, siç ka qenë ai i
Maqedonisë i cili ka qenë një sukses i diplomacisë së saj, dhe siç është tani konflikti në
mes palistinëzve dhe izraleitëve për të cilin UE intersohet për një zgjidhje të drejtë dhe të
ruaj paqen. Trupat e UE-së janë duke zëvendësuar trupat e NATO-së në Bosnje e
Hercegovinë. Ky aksion për të ruajtër paqen në Bosnje, do të jetë një mision sfidues dhe
në të njëjten kohë do të dëshmoj se sa trupat e UE-së munden të përballojnë dhe ruajnë
paqen ashtu siç e ka bërë NATO deri më tani. Paashtu UE për çdo ditë interesohet për
zhvillimin e të drejtave të njeriut, siç është rasti i Kinës, ku UE ka një bashkëpunim
ekonomik të mirë, apo rasti i Turqisë ku ajo është e shqetësuar për shkeljen të drejtave të
pakicës së kurdëve. Ajo është edhe interesuar për luftimin e krimit ndërkombëtar dhe
terrorizmit ndërkombëtar, sidomos pas aktit terrorist në Spanjë.
Në dekadën e fundit UE ishte involvuar jo vetem në projektet humanitare, por
edhe në negociatat politike me shtete a fuqi të ndryshme rajonale e globale. Pos samiteve
të mëparëshme me vendet e Mesdheut apo atë të parin me Afriken, UE në vitin 2000
kishte vazhduar rrethin e katert të negociatave me Kinën. Janë të njohura edhe negociatat
6
Lleshi Abaz, Gjeopolitika e Ballkanit dhe Prespektivat e Sigurisë në Rajon , 2009, f 11- 12

8
e tregtisë botërore. Me një fjalë, UE gjithnjë e më tepër po paraqitet jo vetem si fuqi
ekonomike së bashku me SHBA-në dhe Japoninë, por edhe një faktor i paevitueshëm në
7
marrëdhëniet bashkëkohore ndërkombëtare. Gjithashtu kërkohet përgjigjja se deri ku
shkon ambicja e gjeopolitikes se europës dhe a mund të paramendonim edhe nje shtrirje
më të gjerë gjopolitike e gjeostrategjike, sfidat e së cilës arrijnë konotacionin veprues
përtej këtyre kufijve që ne njohim si europa e sotshme.

Agjenda e Selanikut për Ballkanin Perëndimor8

Këshilli Evropian në mars 2003 ritheksoi se ardhëria e Ballkanit Perëndimor është

në BE dhe premtoi përkrahjen e plotë të Unionit ndaj vendeve ballkanike për
konsolidimin e demokracisë, stabilitetit dhe promovimin e zhvillimit ekonomik. Integrimi
i Ballkanit Perëndimor në strukturat evropiane është prioritet i lartëi Unionit. Zgjerimi i
vazhdueshëm, dhe nënshkrimi i traktatit të Athinës në prill 2003 duhet të inspiroj and
inkurajoj vendet e Ballkanit Perëndimor që të përcjellin rrugën e suksesshme të
reformave dhe ti rrisin përpjekjet në këtë drejtim.
Megjithatë, BE thekson se shpejtësia e lëvizjes së Ballkanit Perëndimor drejt
BE-së qëndron në duart e këtyre vendeve dhe varet nga performanca e secilit vend në
implementin e reformave relevante të përcaktuara me Këshillin Evropian të Kopenhagës
dhe procesit të Stabilizim Asocimit. Pikat kryesore të cilat ato duhet ti plotësojnë për të
bër të mundshëm implementim e këtyre reformave janë:
1. Konsolidimi i mëtutjeshëm i paqës dhe promovimi i stabilitetit dhe zhvillimit
demokratik.
2. Progresi i vendeve të Ballkanit Perëndimor drejt BE-së brenda Procesit të
Stabilizim-Asocimit.
3. Luftimi i krimit të organizuar. Bashkëpunimi në çështjet tjera të drejtësisë dhe të
punëve të brendshme.
4. Promovimi i zhvillimit ekonomik.
5. Rikonsolidimi për të ardhmën dhe përmirësimi i bashkëpunimit rajonal.

7
Tema: Ekonomia politike e marrëdhënieve ndëretnike në Maqedoni; ESI. Perkth. KIPRED; Shkup, Berlin; 1 tetor
2002.
8
http://ec.europa.eu/enlargement/enlargement_process/accession_process/how_does_a_country_join_the_eu/sap/thessa
loniki_agenda_en.htm

9
 Në konsolidimin e të ardhmës së përbashkët të vendve të BP-së rol të
rëndësishëm kanë pikat në vijim:
- Kthimi i refugjatëve dhe i personave të zhvendosur;
- Promovimi i rikonsolidimit përmes arsimit, zhvillimit social dhe kulturës;
- Përmirësimi i bashkëpunimit rajonal.

Traktati i Lisbonës epokë e re e Bashkimit Europian.

Traktati i Lisbonës, pas takimit të kryetarëve dhe shefave të qeverive të 27

vendeve anëtare të Unionit Evropian, të datës 13 dhjetor të vitit 2007, të mbajtur në
Lisbonë të Portugalisë, u hodh në aprovim nga shtetet e unionit veç e veç dhe kaloi nëpër
një rrugëtim dyvjeçar deri sa në fund pas disa ngërçeve edhe u aprovua nga të gjitha
shtetet anëtare të UE-së. Problem paraqitën Irlanda e cila një herë nuk e ratifikoi me anë
të referendumit, për ta kaluar në herën e dytë, hezitimi nga ana e Polonisë dhe së fundi
nga Republika Çeke dhe Presidenti i saj Vaclav Klaus. Meqë Gjykata Kushtetuese e
Çekisë dha një verdikt sipas të cilit Traktati nuk është në kundërshtim me Kushtetutën

çeke dhe pas një presioni të madh ndaj Presidentit Klaus, ai e nënshkroi dhe sipas
dispozitave, ai, më së voni hyn në fuqi më datën 1 dhjetor të këtij viti.9

Ky traktat do të sjellë një Epokë dhe mundësi të re në integrimet evropiane, duke

dhënë mundësi që edhe vendet e të ashtuquajturit “Ballkan Perëndimor”, të ketë mundësi
të integrohen në kuadër të UE-së. Sa i përket funksionimit, UE do të jetë më praktik, më
dinamik dhe më i reformuar duke rritur rolin e Parlamentit Evropian dhe parlamenteve
nacionale të shteteve anëtare. Tanimë, jo vetëm për vendet e përmendura më parë si,
Serbia, Shqipëria, Mali i Zi e Maqedonia, por edhe Kosova do të jetë pjesë e këtyre
integrimeve. Tash shtohen shpresat se Komisioni Evropian edhe për Kosovën do ta japë
një “ROAD MAP”, për liberalizim të vizave.

Çfarë e ndryshon Traktati i Lisbonës BE-në e deritanishme?

9
Artikull në gazetën “Info Press P r i s h t in ë , 4 n ë n t o r” Dr. Eqrem Zenelaj tema: Traktati i Lisbonës, Evropa më afër

10
 Po i përmendim disa më të rëndësishme në pika të shkurtra, për të mos marrë
shumë hapësirë. Për ushtrimin e kompetencave të UE-së vlejnë parimet themelore të
subsidiaritetit, por vetëm në ato raste kur janë në kompetencë të Unionit dhe nuk mund të
rregullohen ndryshe dhe më mirë nga ana e shteteve anëtare. Traktati i Lisbonës heq
përfundimisht dëshirën dhe dilemat për ndonjë kushtetutë të UE-së.Me këtë Traktat,
Unioni fiton Presidentin e vet me një mandat 2-vjeçar e gjysmë si dhe një ministër të
jashtëm që do të zëvendësojë Përfaqësuesin e Jashtëm të UE-së dhe vendin e
Komisionerit për Politikë të Jashtme. Ky është i vetmi traktat që lejon dhe parasheh
mundësinë e shteteve që të dalin me dëshirë nga UE-ja. “Neni 49 a”- ku thuhet se: “Çdo
shtet anëtar i UE-së, ka të drejtë që në përputhje me kushtetutën e vet të dalë nga UE-ja.
Sipas nenit 8, çdo qytetar i një shteti anëtar të UE-së është drejtpërdrejt shtetas i këtij
unioni pa procedura të tjera. Parlamenti Evropian nuk do të ketë më tepër se 750
deputetë, ku çdo shtet mund të ketë të përfaqësuar më së paku 6 deputetë e më së shumti
18, në bazë të numrit të popullsisë, ndërsa KE më nuk do t’i ketë 27 komisionerë por
vetëm 15 sosh. Me të gjitha këto ndryshime e shumë të tjera që nuk u përmendën, UE bën
reforma të mëdha, që e bëjnë më efikas dhe më të afërt me qytetarët Unionin, në dobi të
tyre, lirive dhe mirë

Institucionet që dalin nga Traktati i Lisabonës10

”Presidenti” Ndryshimi më i dukshëm që vjen nga ky traktat është krijimi i

postit të Presidentit të Këshillit Evropian. Ky president do të drejtojë të gjitha mbledhjet e
krerëve të ekzekutivit (kryeministra apo presidentë për republikat presidenciale) dhe do të
përfaqësojë Bashkimin Evropian në marrëdhëniet e jashtme. Analistët deklarojnë për
mediat e huaja se roli dhe fuqia e Presidentit do të varet më së shumti nga personi që do
të mbajë për herë të parë këtë post. “Nëse Presidenti i parë i Këshillit Evropian do të jetë
një figurë qendrore politike, atëherë ky post mund të kthehet edhe në një rol presidencial,
më shumë se ceremonial”,thotë profesori i studimeve rreth BE-së, Adam Uollig, për “The

10
Material i konsulltuar nga Ass Mr. Bardhok Bashota. Institucionet që dalin nga Traktati i Lisabonës ( verzioni
elektronik i komunikimit)

11
Guardian”. Posti i Presidentit do të ketë një mandat 2.5 vjeçar dhe do të zëvendësojë
rotacionin çdo gjashtë muaj të presidencës së BE-së mes kryeministrave të vendeve
anëtare.
“Ministri” i Jashtëm “Kë të telefonojë, nëse dua të flasë me Evropën” – është
pyetja retorike e mbetur në histori nga ish-sekretari amerikan i shtetit, Henri Kisinger, i
cili në këtë formë tregonte një mungesë të theksuar të bashkëveprimit në politikën e
jashtme të Bashkimit Evropian. Tashmë pasardhësit e tij, do të mund të telefonojnë
“ministrin” de facto të Jashtëm të BE-së, i cili do të mbajë pozicionin e ri të Përfaqësuesit
të Lartë të Bashkimit për Çështjet e Jashtme dhe Politikat e Sigurisë, si edhe pozicionin e
zëvendëspresidentit të Komisionit Evropian. “Krijimi i këtij pozicioni është hapi i parë i
krijimit të një politike të përbashkët të jashtme të Bashkimit Evropian, krahas mundësisë
ligjore që i jep tashmë krijimi i një personi juridik”, – thotë Robert Atikins, deputet
konservator i Parlamentit Evropian. Përfaqësuesi i Lartë do të drejtojë jo vetëm ato
Agjencinë e Marrëdhënieve me Jashtë dhe drejtoritë e përgjithshme të Komisionit
Evropian që kanë të bëjnë me politikën e jashtme, por edhe mbledhjet e Këshillit të
Ministrave të Jashtëm të BE-së.

”Prokurori i Përgjithshëm” Një ndryshim tjetër thelbësor i Traktatit të Lisbonës

është krijimi i pozicionit të Prokurorit të Përgjithshëm, e cila pasohet nga “krimet
ndërshtetërore” që ai do të mbulojë. Në këtë mënyrë, roli i Prokurorit të Përgjithshëm të
Bashkimit Evropian do të jetë ndjekja e krimeve që ndodhin në më shumë se një shtet i
BE-së, në një pozicion të ngjashëm me atë të Prokurorit Federal në Shtetet e Bashkuara të
Amerikës. Krime të cilat do të jenë në kompetencën e Prokurorit të Përgjithshëm të BE-
së janë trafikimi i lëndëve narkotike, trafikimi i individëve, organizatat terroriste, e të
tjera.

12

”Institucione të reja” Ky traktat u jep rëndësi në rang unioni edhe disa institucioneve të
tjera. Në këtë mënyrë, Banka Qendrore Evropiane bëhet institucioni qendror monetar i
BE-së, përgjegjës për zhvillimin monetar të saj. Ndërkohë, Gjykata e Drejtësisë e
Bashkimit Evropian merr kompetencat e gjykatës më të lartë evropiane, në të cilën do të
mund të apelohen vendimet e Gjykatës së Shkallës së Parë, institucion i cili krijohet nga
ky traktat. Qytetarët do të mund të padisin shtetet anëtare të BE-së, nëse këto shtete
nxjerrin ligje që nuk janë në përputhje me direktivat dhe rregulloret e Bashkimit
Evropian, apo janë në kundërshtim me K.Drejtave Themelore të Njeriut të BE-së.

”Vendimmarrja” Traktati i Lisbonës lehtëson edhe vendimmarrjen në

institucionet e BE-së. Në këtë mënyrë, de fakto parlamenti evropian dhe Këshilli i
Ministrave i BE-së kthehen në institucione bashkëvendimmarrëse, pasi 80% e fushave që
mbulon BE-ja do të duhet të merren me vendim të të dyja institucioneve. Këshilli i
Ministrave i BE-së, që luan rolin e dhomës së lartë të legjislativit evropian do të ketë
ende ekskluzivitetin në disa fusha, si ai i ushtrimit të kompetencave të BE-së në politikën
e jashtme dhe në atë të mbrojtjes, por se me vendim të Këshillit Evropian edhe këto
kompetenca kalojnë me bashkëvendimmarrje.

Qëllimet e Traktatit të Lisabonës11

1. NJË EVROPË MË DEMOKRATIKE DHE MË TRANSPANTE

Në kuadër të këtij qëllimi Parlamenti Evropian merr rol më të fuqishëm, fuqizohet

zëri i qytetarëve, dhe pëe herë të parë pranohet e drejta e shteteve për tu tërhequr
nga BE nëse e ndjejnë nevojën

2. NJË EVROPË MË EFIKASE

Me qëllim të rritjes së efikasitetit ndryshon procesi i vendimmarrjes, nga të votuarit

me konsensus në të votuarit me shumicë. Kjo pjesë do të hyjë në fuqi në 2014.

3. NJË EVROPË E TË DREJTAVE DHE VLEARVE, LIRIVE, SOLIDARITETIT DHE

SIGURISË

11
Ligjerata të autorizuara nga Prof. Mr. Edita Tahiri dhe Ass.Mr.Bardhok Bashota nga lënda Integrime
Europiane., semestri V, UMI - FMN – Diplomaci .

13
 Për të promovuar vlerat evropiane, TL inkoropon Kartën për të drejtat
fundamentale në Ligjin evropian, duke ofruar mbrojtje më të mire për qytetarët e
Evropës dhe më shumë solidaritet me ta.

4. NJË EVROPË SI PROTAGONISTE NË SKENËN GLOBALE

Traktati i Lisabonës synon bashkimin e të gjitha instrumenteve të politikës slë

jashtme, duke zhvilluar dhe vendosur politika të reja. Me TL, Evropa fiton nj zë të
qartë në marrëdhëniet me partnerët ndërkombëtar si dhe promovohen intersat e saja
në botë. Në këtë kuadër TL siguron shtetet antare se do të respektoj disa intersa të
shteteve antare në politikën e jashtme

Historiku i negociatave për Traktatit të Lisabonës

Më 13 dhjetor 2007, liderët e BE nënshkruan Traktatin e Lisbonës.

Gjatë dy vieteve vijuese ky traktat u ratifikua nga të gjitha vendet anëtare, me vonesa
të caktuara nga Irlanda dhe Çekia.

Pas ratifikimit nga të gjitha vendet anëtare të BE, Traktati i Lisbonës do të hyj në fuqi
më 1 dhjetor 2009

14

Konkluzioni:
 Duke u analizuar me mjaftë kujdes konceptet dhe nocionet e shtjelluara çofshin ato të
karakterit teorik dhe konceptual të kësaj materie me temë: Zgjerimi i BE – së drejt Ballkanit
Perëndimor në dritën e Traktatit të Lisabonës, është pjesa më rëndë që e ka përfshirë
konotacionin argumentues sidomos rreth Traktatit të Lisabonës , por falë konsultimit paraprak
nga burimet në kuptimin e argumentimit me bartësit e lëndës duke i analizuar fenomenet e
aktorëve gjeopolitik dhe gjeostrategjik të Unionit Evropian, duket të jet arritur qëllimi i studimit
të këtij seminari të shtjelluara në ndërvartësi të kronologjisë dhe substancës së materies, po
thuajse është shtjelluar relativisht mirë me aq njohuri tematike dhe literaturë të poseduar.
Në vijim fazë pas faze janë akceptuar disa aspekte tepër thelbësore të tezëz sonë. Njëra
nga çështjet themelore të trajtuara të tre dimenzioneve ktyesore të trajtuar si “Zgjerimi i BE-së”,
“drejt Ballkanit Perëndimor”, dhe së fundi akti i avancimit “ të këtyre dy konotacioneve në
dritën e Traktatit të Lisabonës të trajtuara në këtë mateial.
Aspektet e dimensioneve të trajtuar, përkatësisht teoritë dhe i gjithë arguentimi ka pasur
për qëllim arritjen e krijimit të një mendimi realit se në të vrëtetë ku ndodhet sot dhe në ç’drejtim
është BE- ja. Përgjigjet e tilla jemi munduar të jenë të drejtpërdrejta apo të prera, sikurse që jemi
munduar të argumentojmë të ardhmën e tri dimensioneve të BE – së nga analiza e këtij punimi.
Së fundi rekomandimet që duhet të dalin nga ky punim seminar pjesërisht mund të themi
se janë argumenuar mirë dhe të qarta me vet argumentet e paraqitura edhe përkundër ideve nga
jashtë të kontradiktave, të ndërlikueshmërisë gjeopolitike e gjeostrategjike, të dallueshmërisë dhe
ndoshta influencës politike, ekonomike dhe ushtarake për preokupimet që mendohet se e
karakterizojnë gjeopolitikën e Unionit Evopian. Në fund fare konkludojmë se domosdoshmëria
e Zgjerimit të BE – së drejt Ballkanit Perëndimor, madje e shtytur në dritën e Traktatit të
Lisabonës varet shumë nga kapacitetet menagjuese për implementimin e ktyre synimeve. Të tilla
strategji BE-ja duhet ti intensifikoj varësisht prej zhvillimeve dhe koherencës drejt vendeve ndaj
të cilave synohet hapja e BE-së dhe motivimit për ta pranuar këtë gjeosistem kontinetal si
domosdoshmëri e jo të kundërtën e saj.

15
Burimet e literaturës

1. Derek Urwin, The community of Europe: a History of European Integration since 1945, New York, 1991.

2. Martin Walker, “Gorge Marshall: His Plan Rebuild Europe”, Europe, 1997.

3. NATO, RUSIA Agree to partnership,” The Wall Street Journal, May 15, 2002,

4. Lleshi Abaz, Gjeopolitika e Ballkanit dhe Prespektivat e Sigurisë në Rajon , Geer,2009, f 68

5. Ligjerata të autorizuara nga Prof. Mr. Edita Tahiri dhe Ass.Mr.Bardhok Bashota nga lënda
Integrime Europiane., semestri V, UMI - FMN – Diplomaci .
6. Artikull në gazetën “Info Press P r i s h t in ë , 4 n ë n t o r” Dr. Eqrem Zenelaj tema: Traktati i
Lisbonës, Evropa më afër.

Burime të tjera të konsultuara

1. http://europa.eu.int/abc/history/index_en.htm#top
2. http://www.eustudies.org/home.html
3. http://europa.eu.int/comm/world/dgs_en.htm
4. http://ec.europa.eu
5. http://ec.europa.eu/enlargement/enlargement_process/accession_process/how_does_a_countr
y_join_the_eu/sap/thessaloniki_agenda_en.htm

16