Mapa

Mapa - uoglniony obraz powierzchni Ziemi lub jej czci,

wykonywany na paszczynie, w skali, wedug zasad odwzorowania
kartograficznego, przy uyciu umownych znakw graficznych.

Nauka o mapach to kartografia.

Skala mapy
Skala mapy (podziaka mapy) - stosunek wielkoci modelu Ziemi dla jakiego opracowano odwzorowanie
kartograficzne danej mapy do rzeczywistej wielkoci Ziemi.
Rodzaje skal mapy:
skala liczbowa przedstawiona w postaci uamka, w ktrym mianownik okrela wielokrotno zmniejszenia
wymiarw liniowych; skala mapy jest tym mniejsza, im wikszy jest mianownik uamka, np.
1 : 100 000 000 maa skala
1 : 10 000 dua skala
skala mianowana wyraa dugo odcinka na mapie w odniesieniu do dugoci tego samego odcinka
w terenie, np.
1 cm 1000 km
1 cm 100 m
skala liniowa (podziaka) to graficzne przedstawienie skali mapy, np.

Podzia map
Podzia map ze wzgldu na skal:

mapy topograficzne w skali do 1:200 000, przedstawiajce szczegowo np.
rzeb terenu lub sie drg
mapy przegldowo-topograficzne w skali od 1: 200 000
do 1: 1 000 000, zawierajce zgeneralizowane elementy bardziej
szczegowych map topograficznych. Przedstawiaj np. pokrycie i rzeb
terenu, sie komunikacyjn lub wodn
mapy przegldowe w skali mniejszej ni 1:1 000 000, mocno zgeneralizowane,
przedstawiaj oglny obraz kontynentw lub ich wikszych czci
Odwzorowanie azymutalne

Najczciej stosowane do przedstawiania obszarw okoobiegunowych.
Uywa si go take do map terenw ze strefy rwnikowej oraz innych
szerokoci geograficznych.
Odwzorowanie stokowe

Najlepiej nadaje si do przedstawiania obszarw rednich szerokoci
geograficznych (midzy 30 a 60 szerokoci geograficznej pnocnej
i poudniowej) oraz dla obszarw znacznie rozcignitych
rwnolenikowo.
Odwzorowanie walcowe

Najczciej uywane jest tak, aby mc przedstawi cay wiat na jednej
mapie. Przykadem mog by Strefy czasu.
Istot odwzorowania kartograficznego jest sposb przeniesienia obrazu
z trjwymiarowej powierzchni kuli na dwuwymiarow paszczyzn.
Odwzorowanie kartograficzne
Mapa topograficzna
Mapa topograficzna
jest bardzo
szczegow map
w duej skali.
Przedstawia
wikszo obiektw
trwale
wystpujcych
w terenie, m.in.
pojedyncze
zabudowania, drogi
polne i lene, rowy
z wod.
Mapa turystyczna
Mapa przeznaczona do uytkowania przez turystw, zawierajca
przede wszystkim wiadomoci o przedmiotach godnych zwiedzenia
(zabytkach przyrody i architektury, pamitkach narodowych), drogach
turystycznych (szlakach wycieczkowych, ciekach znakowanych np.
rowerowych) i oglnie dostpnych rodkach komunikacji (przystankach
autobusowych i stacjach kolejowych), urzdzeniach turystycznych
(schroniskach, campingach, przystaniach wodnych).
Wysoko
wzgldna i bezwzgldna
Wysoko wzgldna - wysoko jakiego punktu wzgldem
punktu odniesienia innego, ni poziom morza.

Wysoko bezwzgldna - wysoko danego punktu wzgldem
przyjtego punktu odniesienia, ktrym jest poziom morza.
Wysoko bezwzgldna oznaczana jest skrtem n.p.m., czyli nad
poziomem morza.

Poziomice
Poziomica (warstwica) to
linia krzywa na mapie
czca punkty o takiej
samej wysokoci nad
poziomem morza.
Powstaje poprzez
przecicie powierzchni
terenu paszczyznami
poziomymi, rwnolegymi i
oddalonymi od siebie o
sta warto (np. co 10 m).
Poziomic 0 m wyznacza
linia miejsce styku morza z
ldem. Kolejne poziomice
mog przedstawia rn
wysoko. Na mapach
poziomicowych rysuje si je
co 5, 10 lub 20 m itp.
(cicie poziomicowe) w
zalenoci od skali i
szczegowoci mapy.
Liczba opisana przy
poziomicach zawsze
okrela wysoko nad
poziomem morza




Odwzorowanie terenu na
mapie
Orientowanie mapy
Marsz na azymut
Azymut jest to kt zawarty midzy pnoc, a kierunkiem na dany punkt mierzony zgodnie z ruchem
wskazwek zegara. Suy on do okrelenia kierunku marszu do wybranego miejsca.

Wyznaczanie azymutu:
ukadamy krawdzie kompasu wzdu kierunku marszu (orientacja mapy nie ma tu znaczenia) - strzaka
kierunkowa kompasu powinna wskazywa kierunek marszu na mapie,
obracamy piercie kompasu, a pnoc na podziace pokryje sie z pnoc na mapie,
odczytaj azymut geograficzny na strzace kierunkowej kompasu i skoryguj o warto deklinacji,
sprawd czy nie pomylie si o 180 stopni, np. jeli mamy i na pnocny-wschd to azymut powinien
mie okoo 45 stopni.

Jeli wyznaczylimy azymut i zamierzamy i zgodnie z nim:
trzymaj kompas przed sob tak aby mg na niego patrze,
obracaj si a iga magnetyczna znajdzie si na strzace orientacyjnej,
wyszukaj punkt charakterystyczny na przedueniu strzaki kierunkowej (np. drzewo, krzak) i dojd do
niego,
powtarzaj a dojdziesz do celu.




Jar
Jar to forma uksztatowania terenu w postaci wyduonego
zagbienia o wskim dnie i stromych zboczach.
Powstaje najczciej w wyniku erozyjnego dziaania wody.
Zwykle jary s niewielk form terenu, zwizan z korytem
potoku, lub o suchym dnie, ktre jedynie okresowo wypenia si
wod podczas opadw.
Przecz
(siodo) wybitne, poprzeczne obnienie w przebiegu grzbietu
grskiego lub grani midzy ssiednimi szczytami.

Szczyt
w cisym znaczeniu: najwyszy punkt wypukej formu terenu:
gry, grzbietu, grani, wzgrza.
Grzbiet
obszar pooony wzdu linii grzbietowej czcy znaczce
szczyty danego pasma grskiego (formacji grskiej).
Stok
Pochya powierzchnia formy terenu, zwaszcza formy wypukej:
pagrka, wzgrza lub gry.
W odniesieniu do form wklsych bardziej odpowiedni jest termin
zbocze.
Gdy nachylenie jest bliskie 90, wwczas stok przechodzi w
urwisko, przepa. Jeli za jest mniejsze ni 10, mwimy wtedy o
wypaszczeniu.

Dolina
wklsa forma terenu o wyduonym ksztacie otoczona ze wszystkich
stron wzniesieniami i wyranie wyksztaconym dnie, najczciej
powstaa w wyniku dziaalnoci rzek lub lodowcw.

Rozrniamy doliny:

V-ksztatne - przekrj w ksztacie litery V - strome zbocza i wskie
dno, wystpuj w grnym biegu rzek, powstaj na skutek dziaania
erozji wgbnej

U-ksztatne - przekrj w ksztacie litery U, wystpuj w rodkowym i
dolnym biegu rzek, powstaj na skutek dziaania erozji bocznej lub
dziaania lodowca na dolin V-ksztatn
Dolina paskodenna

Kotlina
rozlega, niezbyt mocno wyduona, wklsa forma terenu, ze
wszystkich stron otoczona wzniesieniami. Moe by w postaci
zamknitej (bezodpywowej) lub otwartej. Kotliny powstaj na
skutek ruchw grotwrczych lub w wyniku erozji (np. Kotlina
Sdecka).