Professional Documents
Culture Documents
Tu safrTxis
wonasworoba?
giorgi
gvalia
Tbilisi
2008
bTkk-s saerTaSoriso politikis
kvlevebis seria
aliansebi samxreT kavkasiaSi
wigni gamoica evraziis TanamSromlobis fondis dafinansebiT
(granti 08-0004) SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis
saagentos saxsrebis meSveobiT. wignSi gamoTqmuli
mosazrebebi SeiZleba ar emTxveodes SvedeTis saerTaSoriso
ganviTarebis saagentosa da evraziis TanamSromlobis fondis
Sexedulebebs.
2008 bTkk - politikis kvlevis jgufi
ISBN 978-9941-0-0625-8 (yvela wignis)
ISBN 978-9941-0-0626-5 (meoTxe wignis)
ISSN 1512-4118
saerTaSoriso politikis
kvlevebis proeqtis
direqtori:
proeqtis koordinatori:
recenzenti:
kompiuteruli dizaini:
bTkk-s saerTaSoriso
politikis kvlevebis seriis
saredaqcio sabWo:
mamuka komaxia
revaz baxtaZe
sergi kapanaZe
vaxtang elerdaSvili
mamuka komaxia,
revaz baxtaZe,
Tornike TurmaniZe,
gela kvaSilava
winasityvaoba
`bTkk - politikis kvlevis jgufi~ `saerTaSoriso
politikis kvlevebis~ proeqtis farglebSi agrZelebs bTkk-
s saerTaSoriso politikis kvlevebis seriis gamoqveynebas,
romelic axalgazrda qarTvel mecnierTa naSromebs aer-
Tianebs da saqarTveloSi politikuri mecnierebebis ganvi-
TarebisaTvis xelis Sewyobas isaxavs miznad. seriis meoTxe
wignia `ZalTa wonasworoba Tu safrTxis wonasworoba?
aliansebi samxreT kavkasiaSi,~ _ avtori giorgi gvalia.
vimedovnebT, rom bTkk-s saerTaSoriso politikis kv-
levebis seriis meoTxe wigni saintereso informacias miawv-
dis mkiTxvels samxreT kavkasiis qveynebis sagareo politika-
ze da masSi warmodgenili analizi gamosadegi iqneba, rogorc
mecnierebisa da studentebisaTvis, ise politikuri gadaw-
yvetilebis mimRebi pirebisaTvis saqarTveloSi.
saerTaSoriso politikis kvlevebis seriis pirveli sami
wigni: Tornike TurmaniZis `buferuli saxelmwifoebi~, erek-
le uruSaZis `rusuli sagareo politikuri azrovneba post-
sabWoTa periodSi~ da revaz baxtaZis `gadawyvetilebis miRe-
4
ba sust saxelmwifoSi~ 2006-2007 wlebSi gamoqveynda.
`bTkk - politikis kvlevis jgufi~ gansakuTrebul mad-
lobas uxdis `evraziis TanamSromlobis fondsa~ da SvedeTis
saerTaSoriso ganviTarebis saagentos `saerTaSoriso poli-
tikis kvlevebis~ proeqtis ganxorcielebis mxardaWeri-
saTvis.
bTkk - politikis kvlevis jgufi
2008 weli
winasityvaoba
winaTqma
samxreT kavkasiis regionze kvlevis Catarebis idea jer
kidev magistraturaSi swavlis dros damebada. Tumca
Tavidanve gamokveTili pozicia ar gamaCnda, Tu samxreT
kavkasiis saerTaSoriso urTierTobebis romeli aspeqti Se-
meswavla. mas Semdeg, rac gavecani saerTaSoriso urTierTo-
bebis ori gavleniani Teoriis, ZalTa wonasworobisa da sa-
frTxis wonasworobis Teoriebis mTavar varaudebs, mivxvdi,
rom sakmaod saintereso da amavdroulad produqtiuli iqne-
boda, Tu am ori Teoriis daSvebebs samxreT kavkasiaSi mim-
dinare procesebis Seswavlis da analizis safuZvelze gada-
vamowmebdi.
am ideis ase swrafad xorcSesxma ver moxerxdeboda bTkk -
politikis kvlevis jgufis mxardaWeris gareSe, risTvisac
did madlobas vuxdi jgufis wevrebs, gansakuTrebiT ki mamu-
ka komaxias, romelmac naSromis dawera SemomTavaza. aseve
didi madloba minda vuTxra yvela im adamians, vinc aRniSnu-
li kvlevis saboloo versia gadaikiTxa da araerTi sagulisx-
6
mo rCeva momca. maT Soris, ilia WavWavaZis saxelmwifo uni-
versitetis profesors daviT afrasiZes, amave universite-
tis asistent profesors arCil abaSiZes, Tbilisis saxelm-
wifo universitetis asistent profesors sergi kapanaZes da
demokratiis axalgazrduli centris Tavmjdomares zura iaS-
vils. agreTve, saqarTvelos usafrTxoebis analizis centris
direqtors devid smits, romelmac zogadi xasiaTis miTiTe-
bebi momca naSromze muSaobis procesSi.
giorgi gvalia
ilia WavWavaZis saxelmwifo universitetis
asistent profesori
2008 wlis ivlisi
winaTqma
s a r C e v i
Sesavali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Tavi pirveli.
ZiriTadi Teoriuli daSvebebi da definiciebi . . . . . . . . . . . . . . . .12
Tavi meore.
ZalTa wonasworoba Tu safrTxis wonasworoba? . . . . . . . . . . . . . . .17
Tavi mesame.
winaswari Teoriuli varaudebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Tavi meoTxe.
saqarTvelo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Tavi mexuTe.
azerbaijani. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Tavi meeqvse.
somxeTi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
daskvna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
danarTi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
gamoyenebuli literatura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Sesavali
ra ganapirobebs kavSirebis formirebas? romel faqtorebs
iReben saxelmwifoebi mxedvelobaSi, rodesac arCeven mokav-
Sireebs? kavSirebis warmoqmnis romeli gzaa ufro xSiri: dabal-
anseba Tu mitmasneba? es arasruli CamonaTvalia im kiTxvebis,
romelTa garSemo araerTi diskusia Tu samecniero debatebi gam-
arTula da dResac imarTeba saerTaSoriso urTierTobebis samec-
niero disciplinis farglebSi.
naSromis mizania samxreT kavkasiis regionis Seswavlis safuZ-
velze sakuTari mokrZalebuli wvlili Seitanos am debatebSi.
Tumca es mizani or nawilad SegviZlia davyoT. pirveli, Teoriu-
li, xolo meore, empiriuli.
kvlevis Teoriuli mizania gadaamowmos ori Teoriis varaude-
bi samxreT kavkasiis regionis Seswavlis safuZvelze. kerZod, ganx-
iluli iqneba saerTaSoriso urTierTobebis ori gavleniani Teo-
ria: ZalTa wonasworobis da safrTxis wonasworobis Teoriebi.
maTi ZiriTadi daSvebebis gadamowmebis safuZvelze ki dadginde-
ba, Tu romeli Teoria xsnis ukeTesad samxreT kavkasiis regionSi
mimdinare procesebs regionis saxelmwifoebis mier damoukide-
blobis aRdgenidan moyolebuli dRemde.
mizezi imisa Tu ratom SevarCie zemoaRniSnuli ori Teoria Sem-
degSi mdgomareobs: pirveli, es Teoriebi saerTaSoriso urTier-
TobebSi aliansebis Sesaxeb erT-erTi yvelaze cnobili Teorie-
bia. meore, kvlevis dawyebamde samxreT kavkasiis regionze arse-
buli literaturis mimoxilvisas aRmovaCine, rom ZalTa balan-
sis cneba erT-erTi yvelaze xSirad gamoyenebuli terminia re-
gionSi arsebuli aliansebis aRsawerad, maSin roca safrTxis bal-
ansis cneba arsad Semxvedria. am faqtma kidev ufro didi intere-
si gamiCina am Teoriebis Sedarebis mimarT.
ratom maincdamainc samxreT kavkasia? samxreT kavkasiis sax-
elmwifoebis empiriul SemTxvevebad SerCeva ramdenime faqtorma
10
ganapiroba. pirveli, regioni sakmaod mniSvnelovan rols Tama-
Sobs Tanamedrove msoflioSi da Sesabamisad, es faqti kvlevas
garda Teoriuli Rirebulebisa, sakmaod did praqtikul datvirT-
vas aZlevs. meore, imdenad ramdenadac regionSi saqarTveloc
Sedis, es garemoeba erTgvar aqtualobasac sZens kvlevas. da mes-
ame, zeviT aRniSnuli ori Teoriis daSvebebis gadamowmeba ukve
ganxorcielda axlo aRmosavleTisa da samxreT-dasavleT aziis
regionebis Seswavlis safuZvelze
1
. unda aRiniSnos, rom rodesac
vaxdenT Teoriebis daSvebebis gadamowmebas, droiTi da sivrco-
brivi midgomebis gamoyenebaa mizanSewonili. kerZod, Tu Teoria
axerxebs axsnas sxvadasxva drosa da sivrceSi ganviTarebuli pro-
cesebi, maSin didia am Teoriis amxsnelobiTi unari. garda amisa,
rodesac Teoriis Semowmebis mTavar meTodad SemTxvevebis Ses-
wavlis (Case Study) midgomas virCevT (winamdebare naSromi swored
SemTxvevebis Seswavlis meTods iyenebs Teoriebis daSvebebis ga-
dasamowmeblad), miRebuli Sedegebi da ganzogadebebi ufro vali-
duria, roca ara erTi, aramed ramdenime SemTxvevis Seswavlas vax-
denT. Sesabamisad, Tu samxreT kavkasiis regionis Seswavlis SemTx-
vevaSi SemoTavazebuli Teoriuli modelebi Tu winasawari
varaudebi iseTive warmatebiT imuSavebs, rogorc axlo aRmosav-
leTisa da samxreT-dasavleT aziis SemTxvevaSi, gamodis, rom Teo-
ria sivrcobrivi da droiTi midgomebis moTxovnebsac akmay-
ofilebs.
2
ase rom, Teoriebis daSvebebis gadamowmebis mizniT
samxreT kavkasiis regionis SerCeva am faqtmac ganapiroba.
naSromis meore, empiriuli mizani saqarTvelos, azerbaijanisa
da somxeTis sagareo urTierTobebis analizi da deskripciaa.
Tumca, aqve unda aRiniSnos, rom kvlevaSi am qveynebis sagareo
urTierTobebis ganzogadebuli suraTi iqneba warmodgenili da
mxolod im saxis empiriul monacemebze moxdeba aqcentireba,
romelic kvlevis aspeqtSi jdeba.
struqturulad naSromi or ZiriTad, Teoriul da empiriul
nawilad aris dayofili. Teoriul nawilSi moxdeba sakvanZo cnebe-
bis da ZiriTadi Teoriuli daSvebebis ganxilva, aseve ganvixilavT
1
ix. Stephen M. Walt, The Origins of Alliances (Cornell University Press. 1987), aseve,
Stephen M. Walt, Testing Theories of Alliance Formation: The Case of Southwest Asia (Interna-
tional Organization, Vol.42, No. 2. 1988).
2
SemTxvevebis Seswavlis (Case Study) meTodTan dakavSirebiT ix. Stephen Van Evera,
Guide to Methods for Students of Political Science, (Cornell University Press. 1997. pp. 49-66).
Sesavali
11
ZalTa da safrTxis wonasworobis Teoriebis mTavar varaudebs.
kvlevis meore, empiriuli nawili ki saqarTvelos, somxeTis da az-
erbaijanis sagareo urTierTobebis deskripcias da analizs da-
eTmoba.
ufro konkretulad ki naSromis struqtura Semdegnairad gam-
oiyureba: pirvel TavSi ganvixilavT sakvanZo cnebebs da ZiriTad
Teoriul daSvebebs. meore Tavi ZalTa wonasworobisa da safrTx-
is wonasworobis Teoriebis argumentebis gacnobas da analizs
daeTmoba. mesame TavSi SemoTavazebuli iqneba is ZiriTadi
winaswari Teoriuli varaudebi (hipoTezebi), romelTa gadamow-
mebac moxdeba empiriuli SemTxvevebis Seswavlis safuZvelze.
meoTxe, mexuTe da meeqvse Tavebi saqarTvelos, azerbaijanisa da
somxeTis sagareo urTierTobebis, rogorc empiriuli SemTxveve-
bis, Seswavlas daeTmoba. naSromis bolo Tavi ki daskvnis saxiT
iqneba warmodgenili.
Sesavali
Tavi pirveli
ZiriTadi Teoriuli
daSvebebi da definiciebi
naSromis am nawilSi ganxilulia sakvanZo definiciebi da Semo-
Tavazebulia ZiriTadi Teoriuli daSvebebi, romelsac kvleva
daefuZneba.
`samecniero konsensusi~ patara qveynebis kvlevasTan mima-
rTebaSi - kvlevis mTavari mizania ZalTa wonasworobisa da sa-
frTxis wonasworobis Teoriebis ZiriTadi daSvebebis Sedarebis
safuZvelze Seiswavlos Tu ra principiT xelmZRvaneloben samxreT
kavkasiis saxelmwifoebi mokavSireebis SerCevisas. gamomdinare im
faqtidan, rom samxreT kavkasiis samive saxelmwifo patara qvey-
nebis kategorias miekuTvneba, kvleva or mTavar Teoriul daSve-
bas emyareba: (1) saxelmwifoebi unitaruli aqtorebi arian, romel-
Ta sagareo politikur qcevebze did gavlenas axdens saerTa-
Soriso sistemis struqtura da sistemis sxva aqtorebi; (2) naS-
romi efuZneba e.w. `samecniero konsensuss~ patara qveynebis kvl-
evasTan mimarTebaSi da analizis doned SerCeulia saerTaSoriso
sistemis done, rogorc kvlevis yvelaze relevanturi done am ti-
pis saxelmwifoebis qcevebis asaxsnelad.
3
kvlevis done da adgili - kvlevis doned naSromi saerTaSoriso
sistemis dones eyrdnoba da mizez-Sedegobriobis identificir-
eba swored im cvladebTan mimarTebaSi xdeba, romelic saxelmwi-
3
patara qveynebTan mimarTebaSi e.w. `samecniero konsensusis~ analizisa da
aseve kritikisaTvis ix. Miriam Fendius Elman, The Foreign Policies of Small States:
Challenging Neorealism in Its Own Backyard (British Journal of Political Science, Vol. 25, No. 2.
Apr., 1995, pp.175-179).
13
foTa urTierTqmedebis Sedegad gamomdinareobs.
4
kvlevis siste-
mur doneze aqcentireba ufro meti Teoriuli momWirneobis Se-
narCunebis saSualebas iZleva. Sesabamisad kvleva, romelic mx-
olod erT doneze axdens cvladebis identificirebas ufro didi
Teoriuli Rirebulebisaa, vidre kvleva, romelic ramdenime do-
nis integrirebas axdens.
5
Tumca, naSromi bolomde holistur
(sistemur) midgomas ar miyveba da mis empiriul nawilSi reduq-
cionizmis garkveuli elementebi imdenad aris gamoyenebuli, ram-
denadac Teoriuli daSvebebis gadamowmeba saWiroebs amas.
6
mi-
uxedavad im faqtisa, rom kvlevis empiriul nawilSi saxelmwifoe-
bis sagareo politikuri qmedebebis analizi xdeba, kvleva, zogad
samecniero doneze, ufro saerTaSoriso urTierTobebis Teorie-
bis farglebSi moiazreba, vidre sagareo politikis analizis
samecniero disciplinis.
kavSiri - kavSirebze saubrisas naSromi am cnebis zogad defi-
nicias eyrdnoba. kerZod, glen snaideris mier SemoTavazebul
ganmartebas, romlis Tanaxmadac kavSirebis Seswavlisas ar unda
SevizRudoT iseTi tipis aliansebis SeswavliT, romelic formal-
izebul xasiaTs atarebs, aramed unda daveyrdnoT e.w. `Alignment~-
4
kvlevis doned saerTaSoriso sistemis donis SerCeva logikurad gamom-
dinareobs im faqtidan, rom Teoriebi (ZalTa da safrTxis wonasworobis), romel-
Ta daSvebebis gadamowmebas efuZneba kvlevis empiriuli nawili, sistemuri
Teoriebia. Sesabamisad, am SemTxvevaSi Teoria kvlevis garkveul sazRvarsac
warmoadgens, romelic adgens Tu ra saxis cvladebis da monacemebis identi-
ficireba unda moxdes kvlevis procesSi. nebismieri cvladi, romelic Teoriis
mier dadgenil sazRvrebs scdeba, ver iqneba inkorporirebuli kvlevis proces-
Si, radgan, aseT SemTxvevaSi, SerCeuli Teoria, didi albaTobiT, ararelevan-
turi gamodgeba.
5
saerTaSoriso urTierTobebSi kvlevis doneebis Sesaxeb Teoriuli debate-
bis wamomwyebad keneT uolci miiCneva. ix. keneT uolci, adamiani, saxelmwifo da
omi. (gamomcemloba jisiai. 2003), aseve J. David Singer, International Conflict: Three
Levels of Analysis. (World Politics, Vol. 12, No. 3. Apr., 1960), Barry Buzan, The Level-of-
Analysis Problem in International Relations Reconsidered (In: International Relations Theory
Today. Ken Booth and Steve Smith (eds). Pennsylvania University Press. 1995.).
6
safrTxis wonasworobis da ZalTa wonasworobis Teoriebi orive saerTa-
Soriso sistemis donis Teoriaa. Tumca es ukanaskneli bolomde holistur midg-
omas efuZneba. aq igulisxmeba, rom marTalia Zliereba saxelmwifos donis cv-
ladia, magram ZalTa ganawileba ki sistemuri fenomenia (mag., aSS-is Zliereba
sistemis sxva aqtorebTan mimarTebaSi). rac Seexeba safrTxis wonasworobis Teo-
rias esec sistemuri Teoriaa, Tumca radgan safrTxis aRqma mainc saxelmwifos
doneze xdeba, igi bolomde holistur midgomas ar miyveba. holisturi da redu-
qcionistuli Teoriebis Sesaxeb ix. Kenneth N. Waltz, Theory of International Politics
(McGraw Hill, Inc. First Ed. 1979. Chapters 2-3-4. pp.18-78).
Tavi pirveli
14
is fenomens, romelic gulisxmobs garkveul molodinebs, romel-
ic saxelmwifoebs erTmaneTTan mimarTebaSi SeiZleba hqondeT. am
molodinebis arsi daaxloebiT ase SeiZleba gamovsaxoT: vin da-
icavs vis? vin damiWers mxars am konkretul situaciaSi?
7
saerTa-
Soriso urTierTobebSi didi debatebi gamarTula im sakiTxze, Tu
rogor SeiZleba kavSirebis gansazRvra. saboloo jamSi, am Temaze
momuSave mecnierebi mividnen daskvnamde, rom kavSirebis Seswav-
lis SezRudva mxolod formaluri aliansebiT naklebad asaxavs
maT realur arss.
8
am sakiTxis naTeli ilustrirebisaTvis magal-
iTad aSS-sa da israels Soris arsebuli urTierTobebi gamogvadge-
ba. marTalia, am or saxelmwifos Soris formaluri xelSekrule-
ba arasdros arsebula, Tumca cota vinme Tu Seitans eWvs maT Soris
arsebul samokavSireo urTierTobebSi. Sesabamisad, naSromi kav-
Sirebis zogad definicias eyrdnoba da masSi cnebebi aliansebi,
kavSirebi da mokavSireoba urTierTmonacvled gamoiyeneba.
dabalanseba - kavSirSi Sesvla safrTxis wyaros winaaRmdeg misi
dabalansebis mizniT. miRebuli Sexedulebis Tanaxmad saxelmwi-
foebi safrTxis wyaros Sekavebas Tu ganeitralebas dabalansebis
gziT amjobineben.
9
stefan uoltis Tanaxmad, amgvar tendencias
sul mcire ori faqtori ganapirobebs. pirveli, gawonasworebis
gziT safrTxis wyaros Sekaveba ufro sando strategiaa, vidre
masTan mitmasneba da misi keTilganwyobis imedad yofna. meore,
kavSirSi Sesvla safrTxis wyarosTan (mitmasneba) gulisxmobs, rom
mokavSireebs Soris asimetriuli urTierTobebi yalibdeba da im
saxelmwifos moqmedebis Tavisufleba, romelic etmasneba, erTg-
varad izRudeba.
10
mitmasneba - am strategiis Tanaxmad saxelmwifo kavSirSi Se-
dis safrTxis wyarosTan.
11
wignSi dabalanseba da mitmasneba urT-
Tavi pirveli
7
Glenn Snyder, Alliances, Balance and Stability, (International Organization, Vol. 45. No.1.
1991. p. 123).
8
ix. Stephen M. Walt, The Origins of Alliances (Cornell University Press. 1987. p. 12),
aseve, Glenn Snyder, Alliances, Balance and Stability, (International Organization, Vol. 45.
No.1. 1991. p. 123).
9
ix. aleqsandre rondeli, saerTaSoriso urTierTobebi. (Tbilisis
damoukidebeli universiteti. 1996. gv. 124)
10
Stephen. M. Walt, Alliance Formation and Balance of World Power, (International Security,
Vol. 9. No. 4. 1985. p.5).
11
Randall L. Schweller, New Realist Research on Alliances: Refining, Not Refuting, Waltz's
Balancing Proposition. (The American Political Science Review, Vol. 91, No. 4 Dec. 1997. p.
928).
15
ierTsapirispiro strategiebad aris ganxiluli. pirveli gulisx-
mobs safrTxis wyaros winaaRmdeg kavSiris Sekvras, meore ki sa-
frTxis wyarosTan kavSiris Sekvras. Tumca, mitmasnebis uolti-
seul gansazRvrebas gavafarTovebdi da am cnebis randal Sveler-
iseul ganmartebas davamatebdi, romlis Tanaxmadac, mitmasnebas
mxolod negatiuri mniSvneloba ar aqvs da es movlena garkveul
pozitiur motivaciasac gulisxmobs. ase rom, mitmasnebas org-
vari datvirTva SeiZleba hqondes. pirveli, erTgvari kapitula-
cia safrTxis wyaros winaSe da meore, safrTxis wyarosTan kavSir-
Si Sesvla damatebiTi sargeblis miRebis mizniT.
12
Sesabamisi
pirobebis arsebobis SemTxvevaSi mitmasnebas orive motivacia Sei-
Zleba ganapirobebdes. magaliTad, fineTis mitmasneba sabWoTa kav-
SirTan am cnebis ufro negatiuri gagebis amsaxvelia. maSin roca,
stalinis gadawyvetileba mitmasnoda germanias, rac saboloo
jamSi molotov-ribentropis paqtis gaformebiT dagvirgvinda,
am cnebis ufro pozitiuri gagebis amsaxvelia. mitmasnebis Sede-
gad sabWoTa kavSirma, erTi mxriv, miiRo poloneTis garkveuli
nawili, meore mxriv ki, moipova dro germaniis winaaRmdeg mosamza-
deblad.
13
aqve unda aRiniSnos, rom dabalansebac da mitmasnebac Teori-
uli modelebia. Sesabamisad, saxelmwifoTa realuri qmedebebi
SesaZloa zustad am idealuri modelebis daSvebebs ar miyve-
bodes.
14
kerZod, saxelmwifo, romelic airCevs dabalansebis gzas,
SesaZloa aseve cdilobdes safrTxis wyarosTan arsebuli urT-
ierTobebis normalizebas da amis paraleluradve mis winaaRmdeg
TavdacviTi meqanizmebis moZiebas.
15
potenciur safrTxis
ZiriTadi Teoriuli daSvebebi da definiciebi
12
Randall L. Schweller, Bandwagoning for Profit: Bringing the Revisionist State Back In
(International Security, Vol. 19, No. 1. Summer 1994)
13
Stephen M. Walt, Alliance Formation and Balance of World Power (International Security,
Vol. 9. No. 4. 1985. p.8).
14
saerTaSoriso urTierTobebSi da zogadad politikur mecnierebaSi Zalian
iSviaTad xdeba xolme, roca realoba zustad jdeba SemoTavazebul Teoriul
modelSi. Tumca, Teorias arc moeTxoveba realobis detaluri analizi. Teor-
iulma modelma samyaros gamartivebuli da ganzogadebuli suraTi unda Se-
mogvTavazos. rac ufro meti cvladia TeoriaSi da rac ufro axlos dgas Teo-
ria realobasTan, es ukve Teoria ki ara, realobaa. am sakiTxTan dakavSirebiT
ix. Kenneth N. Waltz, Evaluating Theories (The American Political Science Review, Vol. 91, No.
4, Dec. 1997, pp. 913-917).
15
Stephen M. Walt, Testing Theories of Alliance Formation: The Case of Southwest Asia
(International Organization, Vol.42, No. 2. 1988. p. 282).
16
wyarosTan mitmasneba da urTierTobebis normalizebis mcdelo-
ba absoluturad sxvadasxva realobebia. am ukanasknels detantis
cneba ufro esadageba, vidre mitmasnebis.
16
aseve, saxelmwifo,
romelic safrTxis wyarosTan Sekravs kavSirs, SesaZlebelia, rom
amis parareluradve cdilobdes mis winaaRmdeg dabalansebis
strategiis asamuSaveblad sagareo mokavSireebis moZiebas.
16
Stephen M. Walt, Testing Theories of Alliance Formation: The Case of Southwest Asia
(International Organization, Vol.42, No. 2. 1988. p. 282).
Tavi pirveli
Tavi meore
ZalTa wonasworoba Tu
safrTxis wonasworoba?
saerTaSoriso urTierTobebis samecniero disciplinaSi kav-
Sirebis Sesaxeb araerTi Teoria arsebobs, romelic gansxvavebu-
li kuTxiT cdilobs saerTaSoriso politikis am centraluri
fenomenis analizs. glen snaideri ramdenime maTgans gamoyofs.
maT Soris koleqtiuri sargeblis Teoria (romelic gansakuTre-
biT gavleniani XX saukunis 70-80-ian wlebSi iyo), sociologiuri
koaliciis Teoria, aseve `racionaluri arCevanis~ modelis far-
glebSi Seqmnili Teoriebi. Tumca es Teoriebi ZiriTadad nawi-
lobriv xsnida kavSirebis Seqmnis gamomwvev mizezebs.
17
naSromis
formati ar iZleva saSualebas detalurad gaanalizdes yvela
maTgani, Sesabamisad, yuradRebas saerTaSoriso urTierTobebis
mxolod or gavlenian Teoriaze SevaCerebT. es Teoriebia: stru-
qturuli ZalTa wonasworobis Teoria, romelic ZiriTadad cno-
bili neorealistis keneT uolcis saxels ukavSirdeba da safrTxis
wonasworobis Teoria, romelic stefan uoltma ZalTa wonas-
worobis Teoriis daSvebebis gadamowmebis gziT Seqmna da romel-
sac, miuxedavad imisa, rom realizmis paradigmis farglebSi rCe-
ba, ufro meti saerTo postklasikur realizmTan aqvs, vidre stru-
qturul realizmTan (neorealizmTan).
18
ZalTa wonasworobis Teoria
struqturuli ZalTa wonasworobis Teoriis arsis ukeT gasage-
17
Glenn H Snyder, Alliances, Balance and Stability (International Organization, Vol.45, No.
1. Winter 1991, p. 122).
18
neorealizmsa da postklasikur realizms Soris gansxvavebebis Taobaze ix.
Stephen G. Brooks, Duelling Realisms (International Organization, Vol. 51, No. 3. Summer 1997).
18
bad mokled mimovixiloT uolciseuli neorealizmis mTavari
daSvebebi saerTaSoriso politikasTan mimarTebaSi. uolci mis
Teorias bolomde saerTaSoriso sistemis doneze agebs da siste-
mis struqturis koncefcia Semoaqvs, rogorc analitikuri
meqanizmi. kerZod, sistemis struqturas sami elementi aqvs: anar-
qia (centraluri xelisuflebis ararseboba msoflioSi),
19
sax-
elmwifoTa Soris funqciuri msgavseba da ZalTa ganawileba. am
Teoriis logika gansakuTrebiT momWirnea da ase gamoiyureba:
radgan anarqia saerTaSoriso sistemis mudmivi maxasiaTebelia
(ucvladia), xolo anarqiidan egzogenurad gamomdinareobs is
faqti, rom saxelmwifoebi TviTdaxmarebis sistemas qmnian da TviT-
gadarCenaze zrunaven (esec ucvladia),
20
Sesabamisad, yvelaze mniS-
vnelovani amxsnelobiTi cvladi sistemaSi ZalTa ganawilebaa.
21
saxelmwifos Zala, Zliereba ki materialuri faqtorebiT izome-
ba. kerZod: mosaxleobis raodenoba, mTliani erovnuli produq-
ti, samxedro SesaZleblobebi da ase Semdeg da TiToeuli saxelm-
wifos usafrTxoeba da ara marto Zliereba sxvebTan mimarTebaSi
mis SedarebiT Zlierebazea damokidebuli.
22
struqturul ZalTa wonasworobis TeoriaSi aliansebis war-
19
anarqiis or gansxvavebul mniSvnelobasTan dakavSirebiT ix. Helen Milner, The
Assumption of Anarchy in International Relations Theory: A Critique. (In: Neorealism and Neolib-
eralism: The Contemporary Debate. David A. Baldwin. (Ed) Columbia University Press. 1993. pp
145- 153.).
20
daSveba, rom TviTdaxmareba (self-help) saerTaSoriso sistemis struqturis-
agan egzogenurad mocemulia, gaxda mTavari Teoriuli debatebis Tema konstru-
qtivizmis struqturul versiasa da neorealizms Soris. ix. Alexander Wendt, Anar-
chy Is What States Make of It: The Social Construction of Power Politics (International Organiza-
tion. Vol. 46, No. 2 Spring, 1992, pp. 391-425); Alexander Wendt, Constructing International
Politics (International Security, Vol. 20, No. 1. Summer 1995. pp. 71-81).
21
Stephen M. Walt, Revolution and War (World Politics, Vol. 44, No. 3. Apr., 1992 p. 330).
22
usafrTxoebasa da Zlierebas, rogorc saxelmwifos miznebs Soris arsebu-
li damokidebuleba warmoadgens erT-erT mTavar gansxvavebas realizmis uol-
cis, merSaimeris da morgenTaus versiebs Soris. uolci miiCnevs, rom saxelmwi-
fos interesebSi ara Zlierebis maqsimizaciaa, aramed usafrTxoebis. Zliereba
ubralod miznis (usafrTxoebis) miRwevis saSualebaa. maSin roca uolci Tvlis,
rom zedmeti Zliereba ufro usafrTxos ar xdis saxelmwifos, merSaimeri miiC-
nevs, rom rac ufro met Zlierebas flobs saxelmwifo, miT ufro metad aris misi
usafrTxoeba uzrunvelyofili. ix. Kenneth N. Waltz, The Origins of War in Neorealist
Theory (Journal of Interdisciplinary History, Vol. 18, No.4, Spring, 1988. p.616.); Bruce Bueno
De Mesquita, Principles of International Politics: People's Power, Preferences and Perceptions
(Congressional Quartely Inc. 2000. p.78) aseve John J. Mearsheimer, Realism, the Real World,
and the Academy (In: Realism and Institutionalism in International Studies. Michael Brecher and
Frank P. Harvey, (Eds), Ann Arbor: The University of Michigan Press, 2002, pp. 25-26.).
Tavi meore
19
moqmnis an ukve arsebul kavSirebSi saxelmwifoTa Sesvlis mTa-
vari mizezi saerTaSoriso sistemaSi yvelaze Zlieri saxelmwi-
fos dabalansebis mcdelobaa. Sesabamisad ZalTa wonasworobis
Teoria ambobs: `SeuerTdi ufro sust mxares~.
23
ZalTa wonasworobis TeoriaSi Zliereba pirdapir mibmulia
safrTxesTan. kerZod, iyo Zlieri TavisTavad gulisxmobs, rom Seni
siZliere araTu diskomforts, aramed safrTxes uqmnis sxvebs.
meorexarisxovani saxelmwifoebi, Tavisufali arCevanis saSu-
aleba Tu aqvT, SedarebiT susts emxrobian, radgan ufro Zlieri
maT emuqreba . . .(uolci)
24
daaxloebiT msgavs Sexedulebas aviTarebs jon merSaimeri,
rodesac ambobs, rom rac ufro did Zlierebas flobs konkretu-
li saxelmwifo, miT ufro met SiSs iwvevs igi sxvebSi.
25
ZalTa wonasworobis Teoriis momxre Teoretikosebis umete-
soba (rogorc klasikuri, aseve Tanamedrove realistebi) ar
axdens Zlierebis da safrTxis konceptebis erTmaneTisagan gam-
ijvnas. maTi gagebiT, safrTxis adekvaturad gasazomad mxolod
Zlierebis cvladic ki sakmarisia.
26
ZalTa wonasworobis Teoria, romelic mxolod ZalTa ganaw-
ilebis cvladze dayrdnobiT cdilobs axsnas saxelmwifoTa mier
kavSirebSi Sesvlis motivacia, marTalia akmayofilebs Teoriis
erT-erT mTavar Rirebulebas, kerZod momWirneobas, (kargi Teo-
ria es momWirne Teoriaa), Tumca misi amxsnelobiTi unari,
rogorc robert qioheini SeniSnavs, arasdros yofila bolomde
damajerebeli.
27
ZalTa wonasworobis Teoria
(ZiriTadi Teoriuli daSveba)
saxelmwifoebi kavSirSi Sedian saerTaSoriso sistemaSi yvelaze
23
Joseph. S. Nye, Jr. Understanding International Conflicts: An Introduction to Theory and
History. (Harvard University Press. Sixth Ed. 2007. p.65).
24
Kenneth N. Waltz, Theory of International Politics (McGraw Hill, Inc. First Ed. 1979. pp
126-127).
25
John J. Mearshaimer, The Tragedy of Great Power Politics. (New York and London. W.W.
Norton and Company. 2001, p. 43).
26
Paul Fritz, Kevin Sweeney, The (De)limitations of Balance of Power Theory, (International
Interactions, Vol.30. 2004. p 289.).
27
Robert O. Keohane, Alliances, Threats and Uses of Neorealism (International Security, Vol.
13, No. 1 Summer 1988. p. 172).
ZalTa wonasworoba Tu safrTxis wonasworoba?
20
Zlieri saxelmwifos winaaRmdeg misi dabalansebis mizniT.
safrTxis wonasworobis Teoria
struqturul ZalTa wonasworobis TeoriaSi dabalanseba da
mitmasneba mxolod materialuri resursebiT aris gansazRvru-
li. Sesabamisad dabalanseba gulisxmobs kavSirSi Sesvlas ufro
sustTan, xolo mitmasneba ki ufro Zlieris mxares yofnas.
28
Tum-
ca, am Sexedulebas seriozuli SezRudvebi gaaCnia, radgan igi
mxedvelobaSi ar iRebs sxva faqtorebs, romelic SeiZleba sax-
elmwifoSi gadawyvetilebis mimRebebma gaiTvaliswinon. marTa-
lia, Zliereba sakmaod mniSvnelovani komponentia maT gaTvlebSi,
Tumca ara erTaderTi. Sesabamisad, ufro zusti iqneboda gveTq-
va, rom saxelmwifo kavSirSi SeiZleba Sevides im saxelmwifosTan
an mis winaaRmdeg, romelic yvelaze did safrTxes uqmnis mas.
29
magaliTad, koalicia, romelic Seiqmna germaniisa da misi mokav-
Sireebis winaRmdeg I da II msoflio omebis periodSi bevrad ufro
did materialur SesaZleblobebs flobda, vidre kavSiri, rom-
lis winaaRmdegac is Seiqmna.
30
ZalTa wonasworobis Teoria am
SemTxvevaSi uZluria, magram safrTxis wonasworobis Teoria ki
ambobs, rom miuxedavad germaniis SedarebiTi sisustisa mis
winaaRmdeg kavSiri warmoiqmna swored imis gamo, rom mas sxva sax-
elmwifoebi safrTxed aRiqvamdnen.
31
msgavs Sexedulebas aviTarebs
miCel Siiheni: `saxelmwifoebi kavSirSi ar Sedian mxolod Zliere-
bis winaaRmdeg. aucileblad unda arsebobdes safrTxis aRqma.
dasavleT evropis saxelmwifoebisTvis aSS-is Zliereba 1945 wl-
idan aRar iwvevda maTSi SiSs, maSin, roca sabWoTa kavSiri agresi-
uli qmedebebiT safrTxes uqmnida maT~.
32
edvin federi Crdil-
28
Stephen M. Walt, Testing Theories of Alliance Formation: The Case of Southwest Asia
(International Organization, Vol.42, No. 2. 1988. p. 279.).
29
Stephen M. Walt, Alliance Formation and Balance of World Power, (International Security,
Vol. 9. No. 4. 1985. p.9).
30
Zliereba, rom erTaderTi komponenti araa dabalansebisa da kavSirebis
formirebis motivaciaSi amaze es konkretuli SemTxvevac miuTiTebs. germania
bevrad ufro susti iyo, vidre koalicia, romelic mis winaaRmdeg Seiqmna. I msof-
lio omis wina periodSi ZalTa ganawilebis Sesaxeb ix. Paul M. Kennedy, The First
World War and International Power System, (International Security, Vol. 9. No. 1. 1984. pp. 7-
40).
31
Stephen M. Walt, The Origins of Alliances (Cornell University Press. 1987. p. 22).
32
Michael Sheehan, The Balance of Power: History and Theory (New York: Routledge. 1996.
p. 55).
Tavi meore
21
oatlantikuri xelSekrulebis organizaciis Seqmnis mizezebze
saubrisas aRniSnavs, rom aliansi sabWoTa kavSiridan aRqmuli sa-
frTxis sapasuxod Seiqmna, xolo safrTxis Sefaseba ki sabWoTa
kavSiris SesaZleblobebis da ganzraxvebis gaTvaliswinebis safuZ-
velze xdeboda.
33
aqedan gamomdinare SegviZlia vivaraudoT, rom
safrTxis adekvaturad gasazomad mxolod Zlierebis cvladi sak-
marisi ar aris. Zliereba, ra Tqma unda, mniSvnelovania, Tumca ara
maincdamainc yvelaze mniSvnelovani. ganvixiloT is cvladebi,
romelic safrTxis cnebis ufro zusti gazomvis saSualebas
mogvcems. es faqtorebia (cvladebi)
34
:
(1) Zliereba
rac ufro didia saxelmwifos Zliereba potenciurad miT ufro
didi safrTxis Semcvelia igi sxva qveynebisaTvis. rodesac sax-
elmwifos SedarebiTi Zliereba izrdeba, sxva saxelmwifoebma Sesa-
Zloa es safrTxed aRiqvan. Sesabamisad, saxelmwifos SedarebiTi
Zlierebis zrdam SesaZloa dabalansebisa da kavSiris formireb-
is tendencias Seuwyos xeli. ase rom, ZalTa balansis Teoria bo-
lomde mcdari ar aris, Tumca, arasruli ki aris. Zliereba mx-
olod erT-erTi da ara maincdamainc yvelaze mniSvnelovania im
faqtorebs Soris, rac dabalansebis tendencias zrdis.
35
gansx-
vavebiT uolcisagan, romelic Tvlis, rom daubalansebeli Zala,
33
Edwin H. Fedder, The Concept of Alliance (International Studies Quarterly, Vol. 12, No. 1,
March 1968. p. 67).
34
naSromis am nawilSi ganxilulia uoltis mier SemoTavazebuli cvladebi,
rac misi ganmartebiT, gavlenas axdens safrTxis aRqmis xarisxze. Tumca Teor-
iuli momWirneobis SenarCunebis mizniT gamotovebulia erTi faqtori, rasac
uolti TavdasxmiT SesaZleblobebs (Offensive Power) uwodebs. mizezi am SemTx-
vevaSi mdgomareobs SemdegSi. pirveli, TavdasxmiTi Zliereba inkorporirebu-
lia zogadad Zlierebis cvladSi da misi calke ganxilva aucileblobas ar war-
moadgens. da meore, saxelmwifos TavdasxmiT da TavdacviT SesaZleblobebs Soris
gansxvavebis aRmoCena da am cvladis gazomva realurad sakmaod rTulia. Sesa-
bamisad, Teoriuli TvalsazrisiT am cvladis damateba Teoriis amxsnelobiT
unars ver zrdis da amavdroulad mas ufro rTuls xdis. TavdacviT da Tav-
dasxmiT SesaZleblobebs Soris gansxvavebis aRmoCenis sirTuleebTan dakavSire-
biT ix. Sean M. Lynn-Jones, Offense-Defense Theory and its Critics (Security Studies, Vol. 4,
No. 4. 1995. pp. 660-691) aseve, Charles L. Glaser; Chaim Kaufmann, What is the Offense-
Defense Balance and Can We Measure it? (International Security, Vol. 22, No. 4. Spring 1998, pp.
44-82.).
35
Stephen Walt, Keeping the World ``Off Balance``: Self Restraint and US Foreign Policy (In:
America Unrivaled: The Future of Balance of Power. G. John Ikenberry (Ed), Cornell University
Press. 2002. p. 134).
ZalTa wonasworoba Tu safrTxis wonasworoba?
22
vinc ar unda flobdes mas, safrTxea sxva saxelmwifoebisaTvis,
36
uolti miiCnevs, rom Zliereba safrTxis aRqmaSi mxolod erT-erTi
komponentia.
rogorc vxedavT, safrTxis wonasworobis TeoriaSi Zlierebis
cvladi garkveul rols mainc TamaSobs. am SemTxvevaSi logika
daaxloebiT aseTia: Zliereba marTalia ara yvelaze mniSvnelo-
vani, Tumca saWiro cvladia safrTxis gasazomad, radgan Tu qvey-
ana imdenad sustia, rom mas agresiuli politikis Tu muqaris gan-
saxorcieleblad resursebi ar gaaCnia, maSin igi nakleb safrTxes
uqmnis sxva saxelmwifoebs. magaliTad, Zlieri, magram ara agresi-
uli qveyana safrTxes ar warmoadgens, iseve rogorc agresiuli,
magram susti qveyana mcire safrTxea. Tumca, am SemTxvevaSi mniS-
vnelovania gaviTvaliswinoT, Tu susti qveyana vis mimarT aris
agresiuli. Tu susti qveyana emuqreba did saxelmwifos (rac Zalian
iSviaTad xdeba xolme), maSin muqaris obieqti mas did safrTxed
ar miiCnevs. Tumca, Tuki susti qveyana missave sapirwones (sust
qveyanas) emuqreba, maSin am ukanasknelma SesaZloa igi did sa-
frTxed aRiqvas. safrTxis wonasworobis Teoriis mTeli argumenti
swored imaSi mdgomareobs, rom mxolod Zlierebis cvladze
dayrdnobiT SeuZlebelia safrTxis Sefaseba. radganac Zliereba
saxelmwifom ori gansxvavebuli mizniT SeiZleba gamoiyenos: dae-
muqros sxva saxelmwifos an ar daemuqros, swored aq ikveTeba im
damatebiTi faqtorebis mxedvelobaSi miRebis aucilebloba,
romelic safrTxis adekvaturad gazomvis saSualebas mogvcems.
37
(2) geografiuli siaxlove
saxelmwifoebi, romlebic axlos mdebareoben, potenciurad
ufro did safrTxes qmnian, vidre saxelmwifoebi, romlebic Sor-
saa. geografiuli siaxlove safrTxis xarisxis gazrdis potenci-
36
Kenneth N. Waltz, The Balance of Power and NATO Expansion, (Working Paper 5.66.
October 1998. p 1-2).
37
Zlierebis da safrTxis koncefciebis erTmaneTisagan gamijvnisa da anal-
izSi safrTxis aRqmis (Threat Perception) momentis Semotanis gamo bevrma uoltis
Teoria realizmidan konstruqtivizmisaken gadaxrad CaTvala. ix. Ted Hopf, The
Promise of Constructivism in International Relations Theory (International Security, Vol. 23,
No.1 Summer 1998, pp.186-187), aseve, Thomas Risse-Kapen, Collective Identity in a Demo-
cratic Community: The Case of NATO (In: The Culture of National Security: Norms and Identity
in World Politics. Peter Katzenstein. (Ed). Columbia University Press. 1996. pp. 360-368), David
L. Rousseau, Identifying Threats and Threatening Identities: The Social Construction of Realism
and Liberalism, (Stanford University Press. 2006. pp.20- 21).
Tavi meore
23
uri meqanizmia. kerZod, rac ufro axlosaa ori saxelmwifo erT-
maneTTan, miT ufro didia albaToba, rom isini erTmaneTs sa-
frTxed aRiqvamen.
38
Tumca, aqve mxedvelobidan ar unda gamogvrC-
es, rom safrTxis gazomvis es mxolod erTi komponentia da sxva
komponentebTan erTad qmnis safrTxes. magaliTad, irani da aSS
erTmaneTisagan Sorsaa, Tumca orive saxelmwifos erTmaneTis sa-
frTxis aRqmaSi es siSore xels sulac ar uSlis. ase rom, argumen-
ti mdgomareobs daaxloebiT SemdegSi: geografiuli siaxlove
qmnis safrTxeebisa da aseve SesaZleblobebis garkveul struqtu-
ras, romelic apriori konfliqturi an TanamSromlobiTi urT-
ierTobebis ganmapirobebeli ver iqneba.
39
(3) agresiuli ganzraxvebi
saxelmwifoebi, romlebic gamokveTilad agresiulebi arian
potenciurad dabalansdebian sxva saxelmwifoebis mxridan. magal-
iTad, aliansi, romelic Seiqmna germaniisa da misi mokavSireebis
winaaRmdeg, ganpirobebuli iyo germaniis agresiuli qmedebebiT
da ara mxolod misi materialuri SesaZleblobebiT. ganzraxveb-
is Sefaseba gansakuTrebiT mniSvnelovani faqtoria mokavSireeb-
is Sesaxeb gadawyvetilebis miRebisas.
40
am cvladis damatebiT
uolti acnobierebs, rom mxolod ZalTa ganawilebis faqtorze
dayrdnobiT SeuZlebelia safrTxis Semcveli saxelmwifos iden-
tificireba.
41
safrTxis wonasworobis Teoria
(ZiriTadi Teoriuli daSveba)
saxelmwifo kavSirSi Sedis ara maincdamainc yvelaze Zlieri
saxelmwifos dabalansebis mizniT, aramed im saxelmwifos winaaRm-
38
Jakub J. Grygiel, Great Powers and Geopolitical Change (The John Hopkins University
Press. 2006. p.17).
39
am sakiTxis ufro detaluri analizisaTvis ix. Harvey Starr; Benjamin A. Most,
The Substance and Study of Borders in International Relations Research (International Studies
Quarterly, Vol. 20, No. 4. Dec., 1976, pp. 584-588).
40
Stephen M. Walt, Alliance Formation and Balance of World Power, (International Security,
Vol. 9. No. 4. 1985. pp. 8-13).
41
Michael N. Barnett, Identity and Alliances in the Middle East (In: The Culture of National
Security: Norms and Identity in World Politics. Peter Katzenstein. (Ed). Columbia University
Press. 1996. pp. 403-404).
ZalTa wonasworoba Tu safrTxis wonasworoba?
24
deg, romelic yvelaze did safrTxes uqmnis mas. (im SemTxvevaSi,
roca es ori cvladi erTmaneTs emTxveva, kerZod, saxelmwifo yve-
laze Zliericaa da agresiulic, es mainc ar cvlis am daSvebis
arss, romelSic mTeli Teoriuli simZime safrTxeze modis da ara
mxolod Zlierebaze)
safrTxis wonasworobis Teoriis mimoxilvis Semdeg SegviZlia
davaskvnaT, rom safrTxis adekvaturad gasazomad Semdegi cv-
ladebis kombinacia gvWirdeba: Zliereba, geografiuli siaxlove
da agresiuli ganzraxvebi. SemoTavazebuli cvladebidan pirve-
li ori (Zliereba da geografiuli siaxlove) materialuri faq-
torebia da maTi operacionalizacia da gazomva arcTu ise rTu-
lia. rac Seexeba, agresiuli ganzraxvebis cvlads (romelic ara-
materialuri cvladia), misi zusti gazomva sakmaod problema-
turia. marTalia, am cnebis zusti operacionalizacia martivi
ar aris, Tumca SeiZleba vivaraudoT, rom agresiuli ganzraxvebi
es aris (1) agresiuli gancxadebebi, romelsac erTi saxelmwifos
lideri an liderebi akeTeben meore saxelmwifos misamarTiT, da
(2) agresiuli qmedebebi, roca erTi saxelmwifo realuri qmede-
bebiT emuqreba meore saxelmwifos (igulixmeba erTi saxelmwifos
mier meore saxelmwifos teritoriuli mTlianobis winaaRmdeg mi-
marTuli qmedebebi. magaliTad, saxmeleTo, sazRvao da sahaero
sazRvrebis darRveva, an erTi saxelmwifos mier meore saxelmwi-
fos Sida saqmeebSi Careva saxelmwifos suverenitetis xelyofis
an reJimis damxobis mizniT). agresiuli ganzraxvebis cvladis
swored am gansazRvrebas daefuZneba naSromis empiriuli nawili.
erT-erTi gamosavali, imisaTvis, rom SevafasoT am cvladis
damoukidebeli roli, iqneba vnaxoT, Tu rogori korelaciaa agre-
siul ganzraxvebsa da kavSirebis warmoqmnas Soris. igulisxmeba,
rom Tu cvladi sworadaa SerCeuli, maSin erTi saxelmwifos mier
meore saxelmwifos winaaRmdeg agresiuli politikis gatarebas
unda moyves agresoris dabalanseba (kavSirSi Sesvla sxva saxelm-
wifosTan an saxelmwifoebTan) an Sesabamisi garemo-pirobebis ar-
sebobis SemTxvevaSi masTan mitmasneba.
Tavi meore
Tavi mesame
winaswari Teoriuli varaudebi*
naSromis am nawilSi SemoTavazebulia is ZiriTadi winaswari
Teoriuli varaudebi, romelTa gadamowmebac moxdeba mis empiri-
ul nawilSi.
zogadi hipoTezebi:
(a) saxelmwifoebi kavSirebSi Sesvlisas ar xelmZRvaneloben
sistemaSi Zlierebis (saerTaSoriso sistemaSi yvelaze Zlieri sax-
elmwifos) dabalansebis motivaciiT, aramed maTi mTavari
sazrunavi im saxelmwifos dabalansebaa, romelic yvelaze did
safrTxes uqmnis maT;
42
(b) saxelmwifoebi amjobineben safrTxis wyaros dabalansebas,
vidre masTan mitmasnebas.
hipoTezebi dabalansebasTan mimarTebaSi:
(a) sagareo safrTxis arsebobis SemTxvevaSi saxelmwifo kavSirs
Sekravs sxva saxelmwifosTan an saxelmwifoebTan safrTxis wyaros
dabalansebis mizniT;
(b) rac ufro didia sagareo safrTxe an misi aRqma, miT ufro
izrdeba safrTxis wyaros winaaRmdeg dabalansebis strategiis
*
winaswari Teoriuli varaudebi, romelTa gadamowmebasac daefuZneba kvle-
vis empiriuli nawili, mcirediT Secvlili da Semcirebuli saxiT aris warmod-
genili, vidre maTi originaluri versiebi. hipoTezebis sruli CamonaTvali-
saTvis ix. Stephen M. Walt, The Origins of Alliances (Cornell University Press. 1987. pp. 32-
33, 40, 46, 49.
42
sakiTxSi ufro meti sicxadis Setanis mizniT unda aRvniSno, rom safrTxis
Seqmnas da safrTxis aRqmas (percefcias) urTierTmonacvled viyeneb.
26
43
sust saxelmwifoSi vgulisxmob ara mxolod patara saxelmwifos (Small Pow-
er), aramed qveyanas, romelic rogorc saxelmwifoc sustia. ix. aleqsandre ron-
deli, patara qveyana saerTaSoriso sistemaSi (Tbilisi. 2003), aseve susti sax-
elmwifos (Weak State) definiciisaTvis ix. revaz baxtaZe, gadawyvetilebis miRe-
ba sust saxelmwifoSi (bTkk-s saerTaSoriso politikis kvlevebis seria. Tbili-
si. 2007. gv. 15-35).
arCevis albaToba;
(g) rac ufro naklebia sagareo safrTxe an misi aRqma, miT nak-
lebia dabalansebis strategiis arCevis albaToba;
(d) saxelmwifoebi sagareo safrTxis arsebobis SemTxvevaSi da-
balansebas ganaxorcieleben ori gziT: pirveli, kavSirs Sekraven
sxva saxelmwifosTan an saxelmwifoebTan (gare dabalanseba). me-
ore, dabalansebas Seecdebian sakuTari Tavis gaZlierebis xar-
jze (Sida dabalanseba). dabalansebis es ori gza erTmaneTs ar
gamoricxavs. saxelmwifo sagareo safrTxis dabalansebis mizniT
SesaZlebelia kavSiris Sekvrasac cdilobdes da sakuTari Tavis
gaZlierebasac;
(e) rac ufro didia safrTxis wyaros Zliereba, miT ufro izrde-
ba sxva saxelmwifoebis mxridan mis winaaRmdeg kavSiris formire-
bis tendencia;
(v) rac ufro axlosaa Zlieri saxelmwifo, miT ufro didia
albaToba, rom geografiulad axlos mdebare saxelmwifoebi mas
safrTxed aRiqvamen da kavSirs Sekraven mis winaaRmdeg;
(z) rac ufro agresiulia saxelmwifo, miT ufro didia alba-
Toba, rom sxva saxelmwifoebi kavSirs Sekraven mis winaaRmdeg.
hipoTezebi mitmasnebasTan mimarTebaSi:
mitmasnebis gziT kavSirebis warmoqmna ufro iSviaTia. Tumca
mitmasnebis strategias saxelmwifoebi Semdegi garemo-pirobebis
arsebobis SemTxvevaSi mimarTaven:
(a) rac ufro sustia saxelmwifo, miT ufro didia albaToba,
rom igi mitmasnebis strategias airCevs;
43
(b) saxelmwifo mitmasnebis strategias airCevs maSin, roca
mokavSireebi ar hyavs, sxva arCevani ar aqvs;
(g) saxelmwifo mitmasnebis strategias airCevs maSin, roca Tv-
lis, rom misi am nabijiT safrTxis wyaros daaSoSminebs.
Tavi mesame
27
mas Semdeg rac ganvsazRvreT ZiriTadi Teoriuli daSvebebi da
cnebebi, aseve ganvixileT ZalTa da safrTxis wonasworobis
Teoriebis mTavari argumentebi da movaxdineT winaswari varaude-
bis formulireba, mTavari amocana, romelic Sesasrulebeli
dagvrCa aris vnaxoT, Tu ramdenad adasturebs naSromis empiriu-
li nawili SemoTavazebul hipoTezebs. kvlevis darCenili nawili
swored am amocanis irgvliv gaiSleba.
winaswari Teoriuli varaudebi
28
Tavi mesame
naxazi 1. ZalTa wonasworobis Teoria
* davuSvaT, rom sistemaSi warmodgenilia oTxi: A, B, C, da D saxelmwifo. A
saxelmwifo sistemis yvelaze Zlieri aqtoria. ZalTa wonasworobis Teoriis
logikiT, B, C da D saxelmwifoebi erTmaneTTan Sekraven kavSirs A-s winaaRm-
deg misi SedarebiTi Zlierebis dabalansebis mizniT.
* davuSvaT, rom ZalTa ganawileba sistemaSi igivea. A saxelmwifo kvlav siste-
mis yvelaze Zlieri aqtoria, Tumca D saxelmwifo yvelaze did safrTxes uqmnis
B-s da C-s. safrTxis wonasworobis Teoriis logikiT B da C sistemis yvelaze
Zlier aqtorTan Sekraven kavSirs D saxelmwifodan momavali safrTxis gawonas-
worebis mizniT. am naxazis mixedviT, marTalia A saxelmwifo yvelaze Zlieria,
Tumca radgan misi Zliereba safrTxes ar uqmnis B-s da C-s mis winaaRmdeg kav-
Siris warmoqmna ar moxdeba. am SemTxvevaSi D-s mier B da C saxelmwifoebisaTvis
Seqmnili safrTxe izomeba Semdegi cvladebis kombinaciiT. D-s Zliereba + D-s
geografiuli siaxlove B-sTan da C-sTan + -s agresiuli ganzraxvebi.
naxazi 2. safrTxis wonasworobis Teoria
Tavi meoTxe
saqarTvelo
damoukideblobis aRdgenis Semdeg saqarTvelos sagareo poli-
tikaSi ramdenime ZiriTadi etapi SeiZleba gamoiyos. pirveli eta-
pi zviad gamsaxurdias xelisuflebaSi mosvlidan da damoukide-
blobis gamocxadebidan iwyeba da 1992 wlamde grZeldeba.* meore
etapi eduard SevardnaZis dabrunebas da saqarTvelos damoukide-
blobis saerTaSoriso aRiarebas emTxveva da 2003 wlamde grZelde-
ba. Tumca, mkvlevarTa garkveuli nawili SevardnaZis mmarTvelo-
bis periodis saqarTvelos sagareo politikaSi aseve or qve-pe-
riods gamoyofs. pirveli, 1992-1995 wlebi, rodesac qveyanam waa-
go omi afxazeTSi da damoukidebel saxelmwifoTa Tanamegobrobas
(dsT) SeurTda. meore qve-periodis dawyeba 1995 wels konstituci-
is miRebas emTxveva da 2003 wlamde grZeldeba. saqarTvelos sa-
gareo politikis mesame etapi 2003 wlis vardebis revoluciis Sed-
egad xelisuflebis SecvliT, prezidentad mixeil saakaSvilis
arCeviT iwyeba da dRevandel dRemde grZeldeba.
zviad gamsaxurdias mmarTvelobis periodSi saqarTvelos sa-
gareo urTierTobebs ramdenime faqtori gansazRvravda. maT
Soris gansakuTrebiT sami faqtoris gamoyofaa SesaZlebeli:
pirveli, Tavad zviad gamsaxurdia da misi damokidebuleba,
rogorc sagareo, aseve Sida politikisadmi. meore, politikuri