ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

(1462-1912)
Γεώργιος Γρηγοριάδης (Ασώματος 1836-Μυτιλήνη 1896)

Αξιόλογος καθηγητής των Ελληνικών μαθημάτων αλλά και εκδότης, που δραστηριοποιήθηκε
στη Μυτιλήνη και τη Σμύρνη. Υπηρέτησε στα σχολεία της Μυτιλήνης κατά το διάστημα 1857-
1862. Το 1863 εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη, όπου επιδόθηκε σε σημαντική πνευματική
δραστηριότητα επί δεκαοχτώ περίπου χρόνια. Μαζί με τον αδελφό του Παναγιώτη ίδρυσε και δι-
εύθυνε Λύκειο και εξέδιδε την εφημερίδα Ευσέβεια και το σημαντικό περιοδικό Μέντωρ. Το 1881,
μετά από πρόσκληση της Εφορείας των σχολείων Μυτιλήνης επέστρεψε στη Μυτιλήνη και
διορίστηκε καθηγητής στο ανώτερο Παρθεναγωγείο, σε εποχή που τα εκπαιδευτικά πράγματα της
πόλης βρίσκονταν σε σημαντική ακμή. Εκεί δίδαξε μέχρι το θάνατό του και διακρίθηκε για την
υψηλού επιπέδου διδασκαλία του και τις έξοχες παιδαγωγικές του αρετές. Ο συνάδελφός του
Μ.Μιχαηλίδης έγραψε γι'αυτόν: "Πέθανε παρά πάντων αγαπώμενος και τιμώμενος και διά την
ευδόκιμον διδασκαλίαν του και διά τας άλλας αρετάς, αι οποίαι διέκρινον τους αρχαίους
παιδαγωγού ς και διδασκάλους". Πέρα από το ευδόκιμο εκπαιδευτικό του έργο, ο Γ.Γρηγοριάδης
δεν έχανε ευκαιρία να συμμετέχει σε κάθε πνευματική κίνηση, σε κάθε κοινωφελή δραστηριότητα.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την ομιλία που εκφώνησε σε εκδήλωση της "Εργατικής Αδελφότη-
τας" με θέμα την αξία της εργασίας (Περ. Σαπφώ, έτος πρώτο, τεύχος Γ', Μάρτιος 1881). Απέκτησε
τρεις γιους.
Βιβλιογραφία: Μιχαήλ Μιχαηλίδη, Λεσβιακαί Σελίδες, Μέρος Δεύτερον, Μυτιλήνη 1939, σελ.
124, 128 * Θεμιστοκλή Καραβασίλη, Ασώματος, πτυχές της ιστορίας του από θρύλους, παραδόσεις
και γραπτές πηγές, Εκδ. Συλλόγου Ασωματιανών "Ο Νίκωνας", Μυτιλήνη 1990, σ.80-87 * Κώστα
Μίσσιου, Φιλολογικά (και πάρεργα) της Μυτιλήνης, πλην και άλλα, Μυτιλήνη 1996, σελ. 51-52.

ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

Στρατής Παπανικόλας (Βρίσα 1894-Μυτιλήνη 1952)

Μια λαμπρή μορφή της λεσβιακής δημοσιογραφίας και διανόησης, η οποία
προσέφερε παράλληλα και στα εκπαιδευτικά πράγματα του νησιού. Γιος του
Ασωματιανού ιερέα Νικόλαου Κανιού τέλειωσε το δημοτικό στον Ασώματο
και στη συνέχεια φοίτησε για ένα χρόνο στο Γυμνάσιο της Αγιάσου. Συνέχισε
στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης, απ' όπου αποφοίτησε το
1912. Με προτροπή των γονιών του πήγε στη Ρουμανία κοντά σε ένα πλούσιο
θείο του για να ασχοληθεί με το εμπόριο. Τότε ανακαλύπτει ότι οι ασχολίες
αυτές
δεν ταιριάζουν με τις ανησυχίες του και πηγαίνει στην Αθήνα για να σπουδάσει θεολογία με έξοδα
του θείου του. Τελικά γράφτηκε στη Νομική
Σχολή, όπου φοίτησε μόνο για ένα χρόνο, γιατί μετά το θάνατο του θείου του, τα οικονομικά της
οικογένειας δεν επέτρεπαν να συνεχίσει τις σπουδές
του. Επιστρέφει στη Μυτιλήνη και διορίζεται δάσκαλος στον Ασώματο. Ένθερμος δημοτικιστής,
εγκαινίασε ένα νέο, πρωτοποριακό ύφος και ήθος. Με μια συμβολική κίνηση έκαψε στην αυλή του
σχολείου τις βέργες που χρησιμοποιούσαν οι δάσκαλοι και εφάρμοσε μια αγωγή απαλλαγμένη από
τον αυταρχισμό και την τυπολατρεία που χαρακτήριζε τη μεγάλη πλειοψηφία των δασκάλων.
Όπως αναφέρει ο Θ. Καραβασίλης "...συνδυάζοντας με μαεστρία την πειθώ με την ελευθερία και τη
μάθηση και των πιο δύσκολων αντικειμένων με την πρωτοτυπία και το παιχνίδι...κατάφερε να
κερδίσει το σεβασμό και την αγάπη των παιδιών, τόσο που, ενώ πριν με το ζόρι φοιτούσαν στο
σχολείο, τώρα έτρεχαν κοντά στον αγαπημένο τους δάσκαλο με πρωτοφανή προθυμία. Κι ακόμα
μπόρεσε να εξαλείψει τις αντιδράσεις των γονιών που ήθελαν το δάσκαλο να εμπνέει φόβο και
τρόμο στους μαθητές για να αποσπάσει την εκτίμησή τους, τόσο που πολλά χρόνια μετά να τον
θυμούνται και να τον μνημονεύουν ως πρότυπο δασκάλου". Παράλληλα με το διδασκαλικό του
έργο ο Στρατής Παπανικόλας, διακρίθηκε στον τομέα της δημοσιογραφίας, εκδίδοντας το
ανεπανάληπτο σατυρικό έντυπο "Τρίβολο", το οποίο κυκλοφόρησε από το 1931 έως το 1941 και το
1952 σε 435 φύλλα. Ακόμα άφησε πλούσιο έργο, ποιητικό και θεατρικό, μέσα από το οποίο
καλλιέργησε το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα.
Βιβλιογραφία: Βαγγέλη Καραγιάννη, "Ο 'Τρίβολος και η εποχή του. Στρατής Παπανικόλας, ο
σατυρικός της Λέσβου", εφ. Τρίβολος, 6 Δεκεμβρίου 1952, σελ. Ι-ΙΧ * Θ.Καραβασίλη, Ασώματος,
σελ.58 * Κώστα Καλιπολίτη, "Οι τελευταίες μέρες του Στρατή Παπανικόλα", περ. Λεσβιακή
Παροικία, τεύχος 121, Αυγουστος-Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1991, σελ. 7 * Στρατή Μολίνου, "Μια
ματιά στον 'Τρίβολο'. Μνήμη Στρατή Παπανικόλα", περ. Λεσβιακή Παροικία, τεύχος 136,
Αύγουστος-Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1994, σελ.8-9 * Κώστα Μίσσιου, "Συμβολή στη Λεσβιακή
Βιβλιογραφία"', περ. Παιδαγωγικό Βήμα του Αιγαίου, τεύχος 38, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2000,
σελ.53.

Ειρήνη Σιδερή-Κουτσκουδή (Μυτιλήνη 1926)

Μια πολύ αγαπητή δασκάλα της μέσης εκπαίδευσης που ανάλωσε τη ζωή
της προσπαθώντας να υπηρετήσει τα εκπαιδευτικά της πιστεύω που διαπνέο-
νταν από αγάπη και σεβασμό στο μαθητή. ΣπούδασεΦιλογογία και το 1951
διορίστηκε στο ΓυμνασιακόΠαράρτημα της Αγιάσου. Από τότε υπηρέτησε
στηΜέση Εκπαίδευση και συγκεκριμένα στα σχολεία: 20 Γυμνάσιο Αρρένων
Μυτιλήνης, Γυμνασιακό Παράρτημα Καλλονής, Γυμνάσιο Θηλέων
Μυτιλήνης, Γυμνάσιο Καλλονής, Λύκειο Παμφίλων, 10 Λύκειο Μυτιλήνης.
Στη διάρκεια της καριέρας της ανέβηκε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας.
Πήρε το βαθμό του Γυμνασιάρχη (1976), του Λυκειάρχη(1977) και από το 1982 μέχρι το 1986
έγινε Διευθύντρια Μέσης Εκπαίδευσης Νομού Λέσβου. Ακόμα χρημάτισε μέλος και για ένα
χρονικό διάστημα πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΛΜΕ Λέσβου. Το 1986
συνταξιοδοτήθηκε. Δημοσίευσε χρονογραφήματα, αφηγήματα, ταξιδιωτικά, ποίηματα σε
εφημερίδες και περιοδικά της Μυτιλήνης. Υπήρξε τακτική συνεργάτιδα της εφημερίδας
"Δημοκράτης". Είναι συγγραφέας πέντε βιβλίων: Φτιάξε φτερά... και πέταξε (1998), Η Μάνα:
ΟΉλιος της Ζωής και της Ψυχής η ανάσα (1999), Παρά θιν'αλός (2000), Οδύσσεια αγάπης (2000)
και Στης Αγιάσου τις ανηφοριές (λαϊκά τραγούδια, 2002). Στο βιβλίο της Οδύσσεια αγάπης που είναι
αυτοβιογραφικό, περιγράφει με γλαφυρότητα, συναισθηματισμό και ποιητική διάθεση την
"Οδύσσεια" της ζωής της, μιας ζωής γεμάτης, δημιουργικής και εν τέλει δικαιωμένης.
Βιβλιογραφία: Κώστα Μίσσιου, Η ''Λεσβιακή Άνοιξη" εν καρποφορία, Μυτιλήνη 1994, σελ.
433-434 * Ειρήνη Σιδερή-Κουτσκουδή, Οδύσσεια αγάπης, Μυτιλήνη 2000 * Ραφαήλ Παπαδέλλη,
"Παρουσίαση του βιβλίου
Οδύσσεια αγάπης", περ. Παιδαγωγικό Βήμα Αιγαίου, τεύχος 37, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2000 *
Βασιλείου Κωμαίτη, Εκπαιδευτικά της Αγιάσου, Μυτιλήνη 2003, σελ.174-175.
 ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΠΟΥ ΔΙΕΠΡΕΨΑΝ ΕΚΤΟΣ ΛΕΣΒΟΥ
Γρηγόριος Παπαμιχαήλ (Ιππειος 1875-Αθήνα 1956)
Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής και Ακαδημαϊ¬κός, ο
Γρηγόριος Παπαμιχαήλ αποτελεί σίγουρα μιααπό τις πιο
σημαντικές προσωπικότητες που ανέδειξεη Λέσβος. Ήταν γιος
του Αγιασώτη δασκάλου Χρι¬στόφορου Παπαμιχαήλ και
εγγονός του ιερέα τουΠροσκυνήματος Αγιάσου Παπαμιχαήλ.
Τις βασικέςτου σπουδές έκανε στην Προκαταρκτική Σχολή
τηςΑγιοταφικής Αδελφότητας στα Ιεροσόλυμα. Στη συ¬νέχεια
φοίτησε στη Θεολογική Σχολή του Σταυρούτων Ιεροσολύμων
και στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
Ακόμα έκανε ανώτερες σπουδές στην Αυτοκρατορική Θεολογική Ακαδημία
της Πετρούπολης το διάστημα 1901-1905. Η διδακτορική του διατριβή για τον
Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης Γρηγόριο Παλαμά, βραβεύ¬τηκε από την
Ακαδημία Αθηνών. Ως φοιτητής στην Πετρούπολη διακρίθη¬κε για το
δημοσιογραφικό του ταλέντο, γράφοντας στα ρωσικά άρθρα υπέρ της
Μακεδονίας, που τότε αγωνίζονταν εναντίον των Τούρκων και των Βουλγάρων.
Το 1905-1907 δίδαξε στη Θεολογική Σχολή του Σταυρού στα Ιεροσόλυμα. Το
1907 προσκλήθηκε στην Αλεξάνδρεια από τον ΠατριάρχηΦώτιο, όπου ανέλαβε
να ιδρύσει και να διευθύνει δύο περιοδικά, τον "Εκ¬κλησιαστικό Φάρο" και την
"Πάνταινο". Στην Αλεξάνδρεια έμεινε μέχρι το1918. Επέστρεψε στην Αθήνα
και εξελέγη Τακτικός Καθηγητής της Θεολο¬γικής Σχολής στην έδρα της
Απολογητικής και Εγκυκλοπαιδείας. Τη θέση αυτή διατήρησε επί τριάντα
σχεδόν χρόνια. Χρημάτισε πολλές φορές Κο¬σμήτωρ της Θεολογικής Σχολής
και μέλος της Συγκλήτου και του Οικονο¬μικού και Πειθαρχικού Συμβουλίου.
Το 1935 εκλέχτηκε Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και το επόμενο
έτος διετέλεσε Πρύτανης. Ως εκα¬τοστός δε Πρύτανης, είχε την τύχη να
διοργανώσει τον εορτασμό της πρώ¬της εκατονταετηρίδας από την ίδρυση του
Πανεπιστημίου, στον οποίο πα¬ρέστησαν αντιπρόσωποι από Πανεπιστήμια και
Ακαδημίες πολλών κρατών του κόσμου. Το 1944 εκλέχτηκε τακτικό μέλος της
Ακαδημίας Αθηνών στην Γ' τάξη των Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών, ενώ το
1955 διετέλεσε πρόε¬δρός της. Από-την ενεργό υπηρεσία αποχώρησε το 1946.
Το συγγραφικό του έρ¬γο είναι μεγάλο και σημαντικό. Αναφέρουμε μερικά
έργα του: Στατιστική των εν Μακεδονία χριστιανικών σχολείων (Πετρούπολη
1909), Η κοινή ελληνκή γλώσσα εν σχέσει
προς την των Αγίων Γραφών (1909), Αποκαλύψεις περί της ρωσικής πολιτικής
εν τη Ορθοδόξω ελληνική Ανατολή (191 Ο), Βουδισμός και Χριστιανισμός
(1911), Μάξιμος ο έλλην (1913), Το πρόβλημα των κό¬σμων (1915), Η
Απολογητική του Χριστιανισμού εν ταις επιστήμαις και ο κύ¬ριος χαρακτήρ της
συγχρόνου απιστίας (1919), Σοσιαλισμός και Χριστιανι¬σμός (1921), Ο Ιησούς
Χριστός ως ιστορικόν πρόσωπον (1923), Ο Πασκάλως απολογητής του
Χριστιανισμού (1925), Μαθηματική απόδειξις της υπάρ¬ξεως του θεού (1931),
Η ουσία και το βάθος του χριστιανισμού (1937), Απο¬λογητικά των Πατέρων
των πέντε πρώτων αιώνων (1948) κ.α. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε πολλές
εφημερίδες και περιοδικά.
Βιβλιογραφία: Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Χάρη Πάτση, τόμος 19,
σελ. 98 * Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δανδράκη, τόμος ΙΘ', σελ. 571 *
Στρατή Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου της νήσου Λέσβου,
(φωτομηχανική ανατύπωση), Αθήνα 1997, σελ. 382-384 * Φίλιππου Καραμάνη,
"Γρηγόριος Παπαμιχαήλ (1874-1956)", περ. Λεσβιακά, τόμος Γ', σελ.
104-108 * Κώστα Μίσσιου, Η "Λεσβιακή Άνοιξη" εν καρποφορία, Μυτιλήνη
1994, σελ. 51 Ο * Κώστα Μίσσιου, Βερναρδάκης, Εφταλιώτης, Μυριβήλης,
Μυτιλήνη 1995, σελ. 174-176.