www.tarksheel.

org

Â’Ù∆Ò
ÈÚ≥Ï-Á√≥Ï B@@I

Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I 1
 www.tarksheel.org
Ù«‘∆¡ª Á∂ ¡ÓÈ Í√ßÁ Â≈ÒÓ∂Ò
È≈Ò ‘∆ ÁπÚÒæ ≈ «ÚÙÚ≈√ ÍÀÁ≈ ‘Ø √’Á≈ ËÓ ’‡«‘∂ «Úæ⁄
˛ ‹ÁØ∫ «’ Íπ«Ò√ Â∂ ¡Á≈Òª Á∆ ‘≈Ò ‘∆ «Úæ⁄ Ì≈ Á∆ √Ú ¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ ’∂∫Á∆ ¡Â∂ ≈‹
̱«Ó’≈ Á±‹∂ ÈßÏ Á∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ √’≈ª ˘ ‘Á≈«¬Â ’∆Â∆ ˛ «’ ËÓ Á∆ ¡≈Û «Úæ⁄ √’≈∆ ‹ÈÂ’
...¡ÒÏ‡ ¡≈¬∆È√‡≈¬∆È Ê≈Úª ¿πµÍ È‹≈«¬˜ ’Ï‹≈ È≈ ‘؉ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂Õ «ÈÍæı √Ø⁄ Ú≈Ò∂
√øÍ≈Á’∆ ’≈Ó∂ : «Ú¡’Â∆¡ª ¡Â∂ ‹Ê∂ÏßÁ∆¡ª ÚæÒØ∫ ¯À√Ò∂ Á∂ «¬√ Í«‘Ò± Á≈ √Ú≈◊ ‘؉≈
≈Ó √ÚÈ Òæ÷∂Ú≈Ò∆ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ‹ÈÂ’ Ê≈Úª Á∆ √ßÌ≈«Ú ÁπÚÂØ ˘ Ø’‰ Ï≈∂ ‘π’Ó
«ÁæÂ≈ ‘À Í ¯À√Ò∂ Á≈ ’Ó˜Ø Í«‘Ò± «¬‘ Ú∆ ˛ «’ «¬√ È∂ Í«‘Òª ‘Ø ¸æ’∂
‹√ÚøÂ Óπ‘≈Ò∆
È‹≈«¬˜ ’Ï«‹¡ª ¿πµÍ ¡«√æË∂ ÂΩ Â∂ ÓØ‘ Ò≈ «ÁæÂ∆ ˛ «’™«’ «¬√
‹√Ú∆ ÓØ∫Ø Ï≈∂ ¯À√Ò∂ «Úæ⁄ ’ج∆ ’È√Ø¡ È‘∆∫ «ÁæÂ∆Õ ¡≈Ó Íz⁄≈-Íz√≈ ”⁄ ËÓ ˘
√π÷Ú∆ ‹Ø◊≈ √Á≈⁄≈, ÈÀ«Â’Â≈ Á≈ Í«‘∂Á≈ Áæ«√¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ’¬∆ Ú≈ ª Ë≈Ó’
√πÓ∆ «√ßÿ ÒØ’ ◊À Ë≈Ó’ «Ú¡’Â∆¡ª Â∂ «⁄æ’Û ¿π¤≈Ò∆ ’«Á¡ª ¿πÈ∑ª ˘ «¬‘
«Ú‹À ÏøÏÒ
∂ ∆ ’«‘ß«Á¡ª √π‰∂ ‹ªÁ∂ ‘È «’ «¬È∑ª Á≈ ’ج∆ ◊π± Í∆ È‘∆∫Õ «‹Ú∂∫ ⁄ß◊≈
¡⁄≈ ¡Â∂ ’≈Èß±È Á∆ Í≈Ò‰≈ «√¯ Ë≈Ó’ «Ú¡’Â∆¡ª, √ß√Ê≈Úª Á∂
Óæπ÷ ÍÃÏøË’ : «‘æ√∂ ‘∆ ¡≈¬∆ ˛Õ ˜Ó∆È∆ ‘’∆’ª «¬È∑ª ¡ÀÒ≈Ȫ Á∂ ¿πÒ‡ Ìπ◊ ‘∆¡ª
√π÷«ÚøÁ Ï≈◊Íπ ‘ÈÕ «Ó√≈Ò Ú‹Ø∫ ’¬∆ Í≈·∆¡ª Á≈ ¡ÙÒ∆Ò ‘’ª ’Á∂ ÎÛ∑∂ ‹≈‰≈
Ph.: 01821-261338 (O) ‹ª ◊ØÒ’ Á∆ Ó≈«¬¡≈ Á∆ ⁄Ø∆ ’È∆ ¡≈«ÁÕ Ë≈Ó’ √Ê≈Ȫ Á∆ È‹≈«¬˜
Cell : 94174 27538 ¿π√≈∆ ˘ ◊À ’≈˘È∆ ‹ª ◊À «¬ıÒ≈’∆ √Ó«fi¡≈ ‘∆ È‘∆∫ ‹ªÁ≈, «‹√
e-mail : tarkshil@yahoo.co.in È≈Ò ¡≈Ú≈‹≈¬∆ «Úæ⁄ ‘∆ «ÚÿÈ È‘∆∫ ÍÀ∫Á≈ √◊Ø∫ ÙË≈Ò±¡ª Á∂ Í≈’
‡≈¬∆Í √À«‡ø◊ Á∆Í’ √ØÈ∆
’∆Â∂ Ú≈‘È ‹±∆ ’ßÓ ¡≈ ‹≈ ‘∂ Óπ√≈¯ª Ò¬∆ «√ÁÁ∆ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘
Ú∆ Á∂÷‰ «Úæ⁄ ¡≈«¬¡≈ ˛ «’ ¿π√≈∆ Ú∂Ò∂ ‹ÈÂ’ Ê≈Úª Â∂ È‹≈«¬˜
⁄øÁ∂ : ¿π√ ‘∆¡ª Ë≈«Ó’ «¬Ó≈ª ˘ ‘‡≈¿π‰ Á∆ Ï‹≈¬∂, √Û’ª ”⁄ ÚÒ
√Ò≈È≈ H@ πͬ∂ Í≈ «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ Ù«‘∆ ÔØ‹È≈Úª ”⁄ Ï∂„Ú∆¡ª ÂÏÁ∆Ò∆¡ª ’
«ÚÁ∂ Ù A@@@ πͬ∂ «ÁæÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª È‹≈«¬˜ ¿π√≈∆¡ª ”⁄ ÍzÙ≈ÙÈ ¡Â∂
√’≈ Á∆ Ù«‘ √≈¯ «Á√Á∆ ˛ È‘∆∫ ª Á∂Ù Á∆ «√ıÒ∆ ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫
⁄ø Á ∂ ¡Â∂ √‘≈«¬Â≈ Á∂
¡«‹‘∂ «ÈÁ∂Ù ‹≈∆ ’È Á∆ ’∆ ‹± √∆? «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ Ë≈«Ó’
⁄Àµ’/‚≈· ¿∞µÍ Â’Ù∆Ò
√Ê≈Ȫ Á∆ Ï∂ Á∂◊ ‘Ø ‘∆ ¿π√≈∆ Á∆ √≈«Ê’Â≈ Ï≈∂ Ú∆ √π¡≈Ò ÷Û∑∂
√π √ ≈«¬‡∆ Í≥ ‹ ≈Ï «‹. ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ‘≈Ò ‘∆ «Úæ⁄ «¬æ’ «ÚÁÚ≈È ‚≈. Ó∂‘Ï≈È «√ßÿ È∂ ¡≈͉∆
«Ò«÷¡≈ ‹≈Ú∂ Õ Íπ√Â’ «Úæ⁄ ’πfi «ÁÒ⁄√Í Òæ̪ Á≈ ‘Ú≈Ò≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª ÓπÂ≈Ï’
√øÍ’, ⁄È≈Úª ¡Â∂ ⁄ø«Á¡ª Ò¬∆ «√æ÷ Ë≈«Ó’ √ß√Ê≈Úª Á∂ «’≈‚ Ú≈Ë∂ Á∂ Ï≈Ú‹±Á «√æ÷ª «Úæ⁄ ’π«‘ª
Óπ÷
º Á¯Â ÚË ‘∆¡ª ‘ÈÕ «√¯ ¡ß«ÓzÂ√ «Úæ⁄ ‘∆ ‘ √≈Ò ⁄≈ ÈÚ∂∫ ◊πÁπ¡≈«¡ª
Â’Ù∆Ò ⁄Ω∫’, √øÿ∂Û≈ Ï≈¬∆Í≈√ Á∆ ¿π√≈∆ ‘Ø ‘∆ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ «Úæ«Á¡’ ¡Á≈«¡ª «Úæ⁄ Ò◊≈Â≈
ÏÈ≈Ò≈ (Í≥‹≈Ï) ADHA@E «Èÿ≈ ¡≈ «‘≈ ˛Õ Ï≈’∆ ËÓª Á∂ Ë≈«Ó’ √Ê≈Ȫ Á∆ ¿π√≈∆ Ï≈∂ Ú∆
ÎØÈ: @AFGI-BDADFF
¡«‹‘∆¡ª Òæ̪ Á∆ ÒØÛ ˛Õ «¬æ’ √Ú∂ ÓπÂ≈Ï’ Íø‹≈Ï Á∂ AB ‘˜≈
Íz≈«¬Ó∆ √’±Òª «Úæ⁄Ø∫ A ‘˜≈ √’±Ò ¡«Ë¡≈Í’ª Á∆ ÿ≈‡ ’≈‰ ÏßÁ ‘Ø
ÓØÏ≈ : IHGFI-ECEFA
⁄æπ’∂ ‘È ¡Â∂ Ï≈’∆¡ª Á≈ ‘≈Ò Ú∆ Â√æÒ∆ Ï÷Ù È‘∆∫Õ Ì«Úæı ÚÂ∆
√øÍ≈Á’, Ó≈Ò’, «ÍÃø‡ ¡Â∂ ÍÃ’≈Ù’ È≈‹≈«¬˜ ¿π√≈∆¡ª Ø’‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò «¬√ Â∑ª Á∂ ’≈Èß±È Ï≈∂ Ú∆
Óß◊ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ «’ Í«‘Òª ‘Ø ¸æ’∆¡ª È≈‹≈«¬˜ ¿π√≈∆¡ª ˘ Ú∆
¡ÚÂ≈ ¡À√. ◊Ø∫Á≈≈ ¡À‚ÚØ’‡
∂ È∂ ¡ºÍ»
‘‡≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ ™‹ Ú∆ «¬æ’ Ï‘π Úæ‚≈ √π¡≈Ò Úæ÷-Úæ÷ ËÓª ¡Â∂
¡≈‡ ÍÃÀ√, Ù≈‘’؇ (‹¶Ë) ÂØ∫ «ÍÃø‡ √ßÍÁ≈Úª ˘ Óßȉ Ú≈Ò∂ ÍÀØ’≈ª √≈‘Ó‰∂ ÷Û∑≈ ˛ «’ ’∆ √Ú «Ú¡≈Í∆
’Ú≈’∂ «‹Ò≈ ’«⁄«‘∆¡ª Î∆Á’؇ ’‘∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ “æÏ”, “¬∆ÙÚ”, “¡æÒ∑≈”, ˘ ÓÈπæı Á∂ ’πfi Ó«Ò¡ª «Úæ⁄
ÚÒ∂ ʪ «Úæ⁄ ÏßÁ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛?
ÂØ∫ ‹≈∆ ’∆Â≈Õ
gondarasa@yahoo.com

Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I 2
 www.tarksheel.org
ÓπÒ≈’≈Â
ÓÈØÊ Ì∆ «˜ßÁ◊∆ ‘∆ ‰≈˙ «‘ ‹∆ÚÈ Á≈ ¡≈Ë≈
? ¡æ‹ ’æÒ∑ ¡≈Ó ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ı≈√ Âæ’ ‘ «Ú¡’Â∆
ÊØÛ∑∆ Ï‘πÂ∆ Tention (‰≈˙) Á≈ «Ù’≈ ˛, «’™Õ
d ‰≈˙ ’πfi ‘æÁ Âæ’ √≈‚∆ «˜ßÁ◊∆ Á≈ ¡‡πæ‡ ¡ß◊ ˛
Â∂ ‹±∆ Ú∆ Í ÓΩ‹±Á≈ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‰≈˙ ’≈¯∆
«˜¡≈Á≈ ÚË «‘≈ ˛Õ «¬√ Á∂ Ï‘π √≈∂ ’≈‰ ‘ÈÕ
Ó√ÒÈ:
c «˜ßÁ◊∆ Á∆ Â∂˜ ¯Â≈ ‘؉≈Õ (Fast Life)
c ¡≈Ëπ « È’ ’ß Ó ª Á≈ Ó≈È«√’ ÂΩ  Â∂ «˜¡≈Á≈
‰≈˙ͱÈ ‘؉≈Õ
c √Ó≈«‹’ ’Áª Á≈ Ï‘π ¤∂Â∆ ÏÁÒ‰≈Õ
c ÓÈπ æ ı Á∆ √Ó≈‹ «Úæ ⁄ ¡Ò«‘Á◊∆ ‹ª Úı∂ Ú ª
( Alienation)
c Íπ≈‰∂ √Ó≈«‹’ ¡≈√«¡ª Á≈ ıπæ√‰≈Õ
«Í¤Ò∂ ’πfi Á‘≈«’¡ª «Úæ⁄ «˜ßÁ◊∆ Á∆ ¯Â≈
Í«‘Òª È≈ÒØ∫ Ï‘π Â∂˜ ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ Ù«‘ ‘ØÚ∂ ‹ª «Íø‚,
‘ ¡≈ÁÓ∆∫ ˘ ‘∂’ ’ßÓ Ò¬∆ Ìæ‹-ÁΩÛ ’È∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ
«‹‘Û≈ ÓÈπæı «¬√ ÁΩÛ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ È‘∆∫ ‘πßÁ≈ ¿π√ ˘
’πfi È≈ ’πfi (¡≈«Ê’ ‹ª √Ó≈«‹’) Èπ’√≈È ‹±
¿π·≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ؘ∆-؇∆, Ïæ«⁄¡ª Á∆ ⁄ß◊∆ ÍÛ∑≈¬∆
Â∂ Ì«Úæı, ؘ≈È≈ «˜ßÁ◊∆ «Úæ⁄ ‘æ’ Â∂ «¬È√≈¯ ¡≈«Á
Á∂ Ó√Ò∂ Ï‘π ¡«‘Ó ‘È, «‹È∑ª ˘ ’ج∆ Ú∆ ÓÈπæı Ș
¡ßÁ≈˜ È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ «¬È∑ª √≈∂ Ó√«Ò¡ª «Úæ⁄
ÓÈπæı ˘ «’√∂ È≈ «’√∂ ‘æÁ Âæ’ Èæ√-Ìæ‹ ‹± ’È∆
ÍÀ∫Á∆ ˛Õ È‘∆∫ ª «˜ßÁ◊∆ ”⁄ ͤÛÈ Á≈ ıÂ≈ Ï«‰¡≈
«‘ßÁ≈ ˛Õ «˜ßÁ◊∆ Á∆ «¬√ ÚË ‘∆ ¯Â≈ ’≈‰
‰≈˙ Á≈ Úˉ≈ √πÌ≈«Ú’ ˛Õ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡≈Ëπ«È’ ’ßÓ Í«‘Òª Á∂
Óπ’≈ÏÒ∂ «˜¡≈Á≈ ‰≈˙ ͱÈ ‘ÈÕ Â’È∆’∆ ’È
‘؉ ’≈‰ ¡Â∂ ‘ Úæ÷ñÚæ÷ ’ßÓ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù ‘πÈ Â∂
’πÙÒÂ≈ Á∆ ÒØÛ ‘؉ È≈Ò ¡≈Ó √Ë≈‰ ÓÈπæı Â∂
Ó≈È«√’ ±Í ”⁄ ÁÏ≈¡ Ú«Ë¡≈ ˛Õ ‘π‰ ‘ ’ßÓ «Úæ⁄
ÓÈπæı ÂØ∫ Í«‘Òª È≈ÒØ∫ «˜¡≈Á≈ ’πÙÒÂ≈ Â∂ √ÓÊ≈ Á∆
Óß◊ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «Í¤Ò∂ ’πfi √Ó∂∫ ÂØ∫ √Ó≈«‹’ ’Áª
Ï‘π Â∂˜∆ È≈Ò ÏÁÒ∆¡ª ‘ÈÕ ¡ΩÒ≈Á Á∆ Ϙπ◊ª
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
‰≈¡ Á≈ «ÚÙ≈ «¬√ Íæ÷ ÂØ∫
’≈¯∆ Ó‘æÂÚͱÈ ˛ «’ «¬√
ÏÒÚß «√ßÿ «√æ˱
È≈Ò «Ú¡’Â∆ Ó≈È«√’ Ø◊∆
‘؉ ÚæÒ ÂπÁ≈ ˛Õ «¬√ ¡«‘Ó «ÚÙ∂ Â∂ ‘ج∆ ‚≈.
ÏÒÚß Â «√ß ÿ «√æ Ë ± √‘≈«¬’ Íz Ø ¯ À √  ≈«‹ß Á ≈
‘√ÍÂ≈Ò Í«‡¡≈Ò≈ È≈Ò ‘ج∆ ◊æÒÏ≈ Á∂ ÍzÓπæı
¡ßÙ Í≈·’ª Ò¬∆ Í∂Ù ‘ÈÕ
ÍzÂ∆ ψ≈Ú Â∂ ÓÈπæı Á∆ Íz⁄«Ò √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª
(«‹Ú∂∫ ËÓ Â∂ √ªfi≈ Í«Ú≈ ¡≈«Á) ÍzÂ∆ ψ≈ÚÂ
«¬√ Á∆¡ª ’πfi ÍzÓπæı ¿πÁ≈‘‰ª ‘ÈÕ ‘π‰ ÓÈπæı∆ «˜ßÁ◊∆
Á≈ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ Ó≈ÍÁß‚ ÍÀ√≈ ω ¸æ«’¡≈ ˛Õ ‹≈«¬˜
¡Â∂ È≈‹≈«¬˜ ’Ó≈¬∆ «Úæ⁄ ¯’ «Ó‡ «‘≈ ˛Õ √Óπæ⁄∂
ÂΩ Â∂ ÓÈπæı Ò≈Ò⁄∆ ‘Ø «‘≈ ˛ Â∂ ‘ ’∆Ó ”⁄ «‹æÂ
‘≈√Ò ’È∆ ⁄≈‘πßÁ≈ ˛Õ ¤∂Â∆ È≈Ò ÏÁÒ ‘∂ ¡«‹‘∂
‘≈Ò≈ª «Úæ⁄ ÓÈπæı «¬æ’ Á±√∂ ÂØ∫ Á± ‘Ø «‘≈ ˛ ¡Â∂
√Ó≈«‹’ ¡Ò«‘Á◊∆/Úı∂Ú∂∫ (Alienation) ÚæÒ ÚË
’∂ ‰≈˙ Á≈ «Ù’≈ ‘Ø «‘≈ ˛Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ÚË
‘∆ ¡≈Ï≈Á∆∂, Ó«‘ß◊≈¬∆, ÍzÁ±Ù‰, ÚËÁ≈ √¯ Â∂ ÈÙ∂
Ú∆ ‰≈˙ Á∂ Úˉ ”⁄ ¡≈ÍØ ¡≈͉≈ ØÒ «ÈÌ≈ ‘∂
‘ÈÕ
? Âπ‘≈‚∆ Ș ”⁄ ‰≈˙ Á∆ ’∆ Íz∆Ì≈Ù≈ ˛Õ
d «¬‘ «¬æ’ √Ë≈‰ ÚÂØ∫ Ú≈Ò≈ ÙÏÁ ˛, ’ج∆ «ÚÙ∂Ù
Â’È∆’∆ ÙÏÁ È‘∆∫Õ È≈ ‘∆ «¬√ Á∆ ’ج∆ «È√«⁄Â
Íz∆Ì≈Ù≈ ˛Õ ‹Á ÓÈπæı Ó≈È«√’ ÂΩ Â∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ”⁄
’ج∆ «ı⁄≈¡ Ó«‘√±√ ’∂ «‹√ È≈Ò Íz∂Ù≈È∆ ‘πßÁ∆ ‘ØÚ∂,
¿π √ ˘ ‰≈˙ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á≈ √Ïß Ë
Ó≈È«√’ ‹ª √∆’ ÁÏ≈¡ (Stress) È≈Ò ˛Õ ’πfi È≈
’πfi ‰≈˙ «˜ßÁ◊∆ Á≈ ¡‡πæ‡ ¡ß◊ ˛ Â∂ «√‘ÂÓßÁ
ÓÈπæı∆ «˜ßÁ◊∆ Ò¬∆ ‹±∆ Ú∆ ˛Õ «’√∂ ‚∆˜Ò «¬ß‹‰ Á∂
◊ÚÈ Úª◊ «¬‘ √≈‚∂ √∆ Á∆ ’≈◊π˜≈∆ «’√∂ Ú∆
«˜¡≈Á≈ ÁÏ≈¡ ‘∂· ‹ª ıÂ∂ Á∆ ‘≈Ò ”⁄ ¡≈Ó È≈ÒØ∫
«˜¡≈Á≈ ÚË≈™Á≈ ˛Õ ‚, ÒÛ≈¬∆ ‹ª Ì≈‹Û «Úæ⁄
‰≈˙ Á∆ Ï‘π  ‘∆ Ó‘æ  Úͱ  È Ì± « Ó’≈ ˛Õ ÷∂ ‚
Óπ’≈Ï«Ò¡ª «Úæ⁄, «¬Ó«Â‘≈È «Úæ⁄ Â∂ ‹ª «’√∂ ‘Ø
Ó‘æ ÚͱÈ ’ßÓ «Úæ⁄ √¯ÒÂ≈ Ò¬∆ ‰≈˙ ‘Ø ‰ ≈
3
 www.tarksheel.org
√πÌ≈Ú’ ‘πßÁ≈ ˛ Í ‘ª, ‹∂ «¬‘ ÒØÛ∆∫Á∆ ‘æÁ ÂØ∫
«˜¡≈Á≈ ÚË ‹≈Ú∂ ª «¬‘ ¡«Ûæ’≈ Ú∆ ω ‹ªÁ≈
’ج∆ Ú∆ «ÁÒ⁄√Í «ÚÙ≈ ‰≈˙ ˘ ÿ‡≈™Á≈ ˛Õ ‹∂’
¿π‘ Ω⁄’ ‘؉ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ò≈‘∂ÚßÁ ‹≈‰’≈∆ Ìͱ
˛Õ ¶Ó∂ √Ó∂∫ Ò¬∆ ⁄æÒ «‘≈ ‰≈˙ ‘≈È∆’≈’
Â∂ ⁄ß◊∂ «Ó¡≈ Á≈ √≈«‘ ‘ØÚ∂ ª ‘Ø Ú∆ ⁄ß◊≈ ˛Õ
‘πßÁ≈ ˛, «‹√ È≈Ò √∆ Á∆ Ó≈È«√’ Â∂ √∆’ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ó‘≈È ÓÈπæıª Á∆¡ª ‹∆ÚÈ∆¡ª Ò≈‘∂ÚßÁ ‘Ø
√ÓÊ≈ ÿ‡Á∆ ˛Õ «¬√ È≈Ò ’¬∆ Â∑ª Á∂ √∆’ √’Á∆¡ª ‘È...Ì≈Ú∂∫ ’πfi È≈ ’πfi ‰≈˙ ª √≈‚∂
Ø◊ Ú∆ ‘Ø √’Á∂ ‘È, «‹Ú∂∫ «˜¡≈Á≈ ’Â⁄≈Í ‹∆ÚÈ Á≈ Ò≈˜Ó∆ «‘æ√≈ ˛ Í «Î Ú∆ ÓÈØÊ Ì∆
(Blood Pressor), Í∂‡ Á∆ ı≈Ï∆, «Ó‘Á∂ ”⁄ «˜ßÁ◊∆ ’≈¯∆ ‘æÁ Âæ’ Â‰≈˙ «‘ ‘Ø √’Á∆ ˛...
Â∂˜≈Ï Ï‰È≈, «√ÁÁ Â∂ «ÁÒ Á∆¡ª ’¬∆
«ÏÓ≈∆¡ª ¡≈«ÁÕ Ï≈¡Á «Úæ⁄ «¬‘ «ÏÓ≈∆¡ª ¡≈͉∂ ÂØ∫ ¡æ÷ª Î∂È≈ ⁄≈‘ßπÁ∂ ‘ÈÕ ÁπÈ∆¡ª ¬∂È∆ ÏÁÒ ¸æ’∆ ˛
¡≈Í «Úæ⁄ ‘Ø ‰≈˙ Á≈ ’≈‰ ω ‹ªÁ∆¡ª ‘È Â∂ «’ ¿π√ ˘ Íπ≈‰∂ √«Ó¡ª ÚæÒ ÓØÛÈ≈ È≈ ª √ßÌÚ ˛ Â∂
«¬‘ Èπ’√≈È Á∂‘ ⁄æ’ ‹≈∆ «‘ßÁ≈ ˛Õ È≈ ‘∆ Î≈«¬Á∂ÓßÁÕ √◊Ø∫ Ì«Úæı «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á≈ ‘≈Òª Á∆
? ’∆ √«Ì¡Â≈ Á∆ Ùπ±¡≈ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓÈπæı ‰≈˙ ΩÙÈ∆ «Úæ⁄ «¬È∑ª ÓπÙ’Òª Á≈ √‘∆ ‘æÒ Òæ̉ Ò¬∆
«‘ √∆Õ √Ó±«‘’ ’Ø«ÙÙª Á∆ ÒØÛ ˛Õ
d È‘∆∫, ‰≈˙ ÂØ∫ «‘ ÓÈπæı∆ «˜ßÁ◊∆ Á≈ «’¡≈√ ? Úæ÷-Úæ÷ ÓπÒ’ª «Úæ⁄ Úæ÷Ø-Úæ÷ √Ó≈«‹’ ωÂª ‘ÈÕ
’È≈ ‘∆ ÓπÙ’Ò ˛Õ ÓÈπæı ª ’∆ «˜¡≈Á≈ «Ú’«√ ’∆ «¬È∑ª ωÂª Á≈ ‰≈˙ ˘ ÚË≈¿π‰ ÿ‡≈¿π‰
‹≈ÈÚ Ú∆ ’¬∆ ‘≈Òª «Úæ⁄ ‰≈˙ Á∂ «Ù’≈ Í≈¬∂ È≈Ò ’ج∆ «√æË≈ √ÏßË ˛Õ
◊¬∂ ‘È Í «¬√ «Úæ⁄ ’ج∆ Ùæ’ È‘∆∫ «’ ‘π‰ Âæ’ d Úæ÷Ø-Úæ÷ √Ó≈«‹’ ωÂª Á≈ ‰≈˙ È≈Ò ÊØÛ∑≈
«Ú’≈√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √Ó±«‘’ ÂΩ Â∂ ‰≈˙ Ú«Ë¡≈ Ï‘π √ÏßË ‹± ˛Õ Ó؇∂ ÂΩ Â∂ «‹‘Û∆¡ª Ú∆ √Ó≈«‹’
˛Õ ωÂª ¡√Ê≈¬∆ ‘È ‹ª «‹æÊ∂ ¡«È√«⁄ÂÂ≈ «˜¡≈Á≈
? ‹∂ ’  √«Ì¡Â≈ ‹ª √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ ‰≈˙ ˘ ˛, ¿πµÊ∂ ‰≈˙ Ú∆ «˜¡≈Á≈ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ ÍzÚ≈√∆ Úæ√Ø∫,
ÚË≈™Á≈ ˛ ª «¬√ Á≈ Ò≈ÌÕ ÒÛ≈¬∆◊z√ ’ΩÓª, ‘Û∑ª Â∂ ̱⁄≈Ò Ó≈∂ «¬Ò≈’∂Õ «‹√
d† «Í¤Ò∂ AE@ √≈Òª «Úæ⁄ ÓÈπæı È∂ √¯ÒÂ≈ Á∂ ¿π‘ √Ó≈‹∆ ωÂ «Úæ⁄ «È√«⁄ÂÂ≈ ˛ ¿πµÊ∂ ‰≈˙ ÿæ‡
ÈÚ∂∫ «√ı ¤Ø‘∂ ‘È ‹Ø Í«‘Òª √Ø⁄ ÂØ∫ Ú∆ Í∑∂ √ÈÕ «¬√ ˛Õ
√Ó∂∫ ÁΩ≈È ‘≈Ò≈ ¬∂È∆ Â∂˜∆ È≈Ò ÏÁÒ∂ ‘È «’ «’ßÈ∆¡ª ? «¬‘ ‹≈‰«Á¡ª «’ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ ˘ ‰≈˙ ÂØ∫
‘∆ ÈÚ∆¡ª «È‹∆/√Ó≈«‹’ ÓπÙ’Òª ÓÈπæı Á∂ √≈‘Ó‰∂ Óπ’ ’ Á∂‰≈ «¬’æÒ∂-«¬’æÒ∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ Ú√ Á≈ Ø◊
¡≈¬∆¡ª ‘È, «‹Ú∂∫ ÚË «‘≈ ‰≈˙, ÚË ‘∆ ¡≈Ï≈Á∆ È‘∆∫, «¬√ Ò¬∆ √Ó±«‘’ ’Ø«ÙÙª Á∆ ÒØÛ ˛Õ «Î ÌÒ∂
Â∂ ÍzÁ±Ù‰ ¡≈«ÁÕ «¬√ Â∑ª Á∂ Ó√«Ò¡ª ˘ ͤ≈‰È, Ú∂«Ò¡ª Á∂ ¡≈¿π‰ Âæ’ ÏßÁ≈ «Ú¡’Â∆◊ ÂΩ Â∂ ’∆
√Ófi‰ Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ¿π«⁄ ‘æÒ Òæ̉ ÚæÒ ÓÈπæı Á≈ ’∂Õ
«Ë¡≈È Í«‘Òª Ï‘πÂ≈ È‘∆∫ «◊¡≈ Í ‘π‰ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ d ‘ ÓÈπæı ˘ ¡≈͉∆ «˜ßÁ◊∆ ”⁄ ¡æ÷ª ÷πæÒ∑∆¡ª æ÷ ’∂
‹≈ «‘≈ ˛Õ «Ú’≈√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò «¬√ Â∑ª Á∂ ÍÀÁ≈ Â∂ ·ß‚∂ «ÁÓ≈ˆ È≈Ò √Ø⁄ «Ú⁄≈ ’∂ ‘∆ ¯À√Ò∂ ’È∂
‘ج∂ Ó√Ò∂ ‘æÒ ’È Ò¬∆ ÓÈπæı ˘ ’≈¯∆ √Óª ‘Ø Òæ◊∂◊≈ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ «˜¡≈Á≈ Ò≈Ò⁄ Â∂ ıπÁ◊˜Íπ‰≈ ¤æ‚ ’∂
Í ¿πÁØ∫ Âæ’ ’«Ê ‰≈˙ ±Í∆ ‡À’√ √≈˘ ¡Á≈ √Ó≈«‹’ ¡Ò«‘Á◊∆ ‹ª Ú÷∂Ú∂∫ ÂØ∫ Íz‘∂˜ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈
’È≈ ÍÚ∂◊≈Õ ˛Õ ¿π√≈± √≈«‘ ÍÛ∑È≈, «Ú Â∂ √Ó∂∫ ¡Èπ√≈ √∆’
? ¡æ‹-’æÒ∑ Á≈ ÓÈæπı ¡‹Ø’∆ «˜ßÁ◊∆ Á∂ ‰≈˙ ÂØ∫ Áπı∆ ’√ ’È≈ Ú∆ Ò≈‘∂ÚßÁ ˛Õ ÷∂‚ª «Úæ⁄ “«’√∂ Ú∆
‘Ø ’∂ ’¬∆ Ú≈ Íπ≈‰∂ Ú∂«Ò¡ª ˘ «Î Ú≈Í√ ÓπÛ ¡≈¿π‰ ’∆Ó Â∂ «‹æ” Á∆ Ì≈ÚÈ≈ È‘∆∫ æ÷‰∆ ⁄≈‘∆Á∆Õ
Ò¬∆ ¡≈Ú≈˜ª Ó≈Á≈ ˛Õ «¬√ Ï≈∂ Âπ√∆∫ ’∆ ’«‘‰≈ ? «’√∂ «’√Ó Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ ‰≈˙ ˘ √Ófi‰/ÿ‡≈¿π‰
⁄≈‘Ø◊∂Õ ”⁄ ÓÁÁ ’ √’Á∆ ˛Õ
d «¬‘ ¡«‹‘∂ ÓÈπæıª Á≈ ’ßÓ ˛ ‹Ø ¡æ‹ Ú∆ ¡√Ò∆¡Â Ï≈’∆ √¯≈ AB ”Â∂
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I 4
 www.tarksheel.org
¡≈÷∆ √≥Ú≈Á
Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ ÁÙ≈ ¡Â∂ «ÁÙ≈
ÚË∆¡≈ ¡≈◊± ‘Ø ¡≈◊± ÍÀÁ≈ ’Á∂ ‘È, «√¯ «Í¤Òæ◊ È‘∆∫Õ «¬‘ ¿π’Â∆ ‘Ì‹È
‘·± Â∂ ͱ∆ Â∑ª „π’Á∆ ˛ ‹Ø √ßÿÙÙ∆Ò ’≈¯«Ò¡ª È≈ÒØ∫ A √ÂßÏ B@@I Á∆ ≈ √Á≈
Ò¬∆ «Ú¤Û «◊¡≈Õ Ï≈Ï∆ Á∂ √Ó≈‹ Ò¬∆ ‹æÁØ-‹«‘Á Á∂ ’¬∆ Á‘≈«’¡ª Á∂ ¡ÈπÌÚ Á∂
Ï≈Ú‹±Á ¿π√ «Úæ⁄ ¡≈◊± Ú‹Ø∫ √ÚÀ ÍzÙßÙ≈ ¡Â∂ √ÚÀ √Ê≈ÍÂ∆ Á∆ ÒÒ’ È‘∆∫ √∆Õ ¿π‘ «¬æ’
‘Ì‹È ‘·±
’ÓÔØ◊∆ ‘؉ ˘ Í«‘Ò «ÁßÁ≈ √∆Õ ¿π√ Á∆¡ª «Ò÷ª, «Ú⁄≈ ⁄⁄≈ «Úæ⁄ È’≈‰ Á∆ ʪ Íz∂È≈ Ì≈± ‘∆Õ ¿π√ ˘
ÁπÙÓ‰≈È≈ ¡Â∂ ÁØ√Â≈Ȫ «ÚØËÂ≈¬∆¡ª Á∂ Î˜ Á∆ Â≈Ó∆˜ √∆Õ Ò◊≈Â≈ ’ßÓ ’È≈ ⁄≈‘π‰ Ú≈Ò∂ ’≈’πÈߪ Ò¬∆,
¿π√ Á≈ ‘ÓæÒ, «Ú⁄≈ª Á∆ √ÍæÙ‡Â≈, Úæ÷∂ «Ú⁄≈ª ÍzÂ∆ √«‘‰Ù∆ÒÂ≈ ¡≈«Á ◊π‰ √Á≈ ≈‘ Á√≈Ú≈ ω∂
«‘‰◊∂Õ Íz⁄≈ È≈Ò «’Á≈ ˘ Ó∂Ò«Á¡ª, ÓΩ È≈Ò ‹πÛ∂ ’Ó’ª‚ª ˘ È’≈«Á¡ª ¿π√ È∂ ÓÈ ¿πÍß ¡≈͉∆
Á∂‘ ıØ‹’≈‹ª Ò¬∆ Á∂‰ Á∆ Ú√∆¡Â ’∆Â∆ √∆Õ ‹Ø «¬æ’ ÓÀ‚∆’Ò √ß√Ê≈ Á∂ √ÍπÁ ’ «ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ «¬™ ’«Á¡ª
¿π√ È∂ √π◊ª Á∂ fi±·∂ Ò≈«¡ª ”⁄ È’ ÌØ◊ ‘∂ Ó≈ÈÚª Ò¬∆ «¬æ’ ¡ÓÒ∆ √πÈ∂‘≈ «ÁæÂ≈ ˛ «’ «¬‘∆ ‹ÈÓ Ó‘æÂÚͱÈ
˛Õ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ «Úæ⁄ Ò◊≈Â≈ ’ßÓ ’«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª, ¿π√ È∂ Á±√∆¡ª Ì≈Â∆ √Ó≈‹’, «√¡≈√∆ ¡Â∂
√«Ì¡≈⁄≈’ ‹Ê∂ÏßÁ∆¡ª È≈Ò √«‘‘Ø∫Á ÷«Á¡ª «¬√ Á∆ «ÚÒæ÷‰ ͤ≈‰, ’ßÓ ı∂Â ¿πµÂ∂ √Á≈ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ ‘ÊÒ∂ Ò∂ı
«Úæ⁄ √≈‚∂ ¿π√ Ó‘±Ó ¡≈◊± È∂ «’ßÈ∆¡ª ‘∆ Ó˜ª «ÁæÂ∆¡ª ‘È ‹Ø √≈˘ ‘Ø √Ø⁄‰ Â∂ «Ú⁄≈È Ò¬∆ ¿π’√≈™Á∆¡ª
«‘‰◊∆¡ªÕ ¿πÈ∑ª Á∆ «¬√ «Òı ˘ ¡≈÷∆ «Òı ˘ Ù˪‹Ò∆ Ú‹Ø∫ ¤≈͉ Á≈ Ó≈‰ ÒÀ ‘∂ ‘ªÕ ...¡Á≈≈

¡√Ò Ó√Ò≈ Â’Ù∆Ò Ò«‘ Á∂, ÓÀ∫Ïª Á∂
«Ú’≈√ Á≈ ‘À, ¿∞‘Ȫ ¿∞·≈‰ È≈ ‘؉≈ ‘ÀÕ «¬‘ «‹≥È≈
‘Ø«¬¡≈ ·∆’ ‘À ‹ª ÿº‡ ‘ÀÕ «¬√ ˘ «Ú⁄≈‰ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ Á∞¡≈≈ ¡º‹ º’ Á∂ ¡ÓÒ ˘ ∆«Ú¿±
¡Ë∆È «Ò¡≈ ’∂ √‘∆ «√º«‡¡ª ÍÃÂ∆ ’≈‚ ˘ ‹≈‰±≥
’Ú≈¿∞‰≈ √Ó∂∫ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆¡ª Á∂ «¬‹Ò≈√ª
«Úº⁄, «¬’ºÂÂ≈Úª Â∂ Ó∆«‡≥◊ª Á∂ ÎÀ√Ò∂, ∆«Ú¿± ¡º‹
’ºÒ Î≈ÓÀ«Ò‡∆ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‘∆ ‘؉ ’≈È √«ÊÂ≈
¡÷«Â¡≈ ’ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ «Úº⁄ Ò◊≈Â≈Â≈ Á∆
ÿ≈‡ «‘≥Á∆ ‘À, «‹√ ’’∂ ÎÀ√Ò∂ ∆«Ú¿± ¡Ë∆È ÿº‡
¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ ‹∂ ∆«Ú¿± «Úº⁄ ¡≈ Ú∆ ‹≈‰, ª ÷Ø‹∆
«ÏÂ∆ Á∆ ÿ≈‡ ’≈È, ¿∞ºÊ∂ ‘∆ «Î √«Ê ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
Ò◊≈Â≈Â≈ Á∆ ÿ≈‡ ’’∂ ¡ÓÒ ¡Â∂ ÍÃ⁄≈ √≥≥Ï≥Ë∆,
Ó∆«‡≥◊ª ”⁄ ‘ج∂ ÎÀ√«Ò¡ª ˘ Ò≈◊± ’È Á∆ ÿ≈‡ Á∂÷∆
‹≈ √’Á∆ ‘ÀÕ
¿∞Á≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ √‡∂‡ Ú«’≥◊ ’Ó∂‡∆ ”⁄
«¬√ Ó√Ò∂ ˘ ∆«Ú¿± ¡Ë∆È «Ú⁄≈ ’∂ √ªfi≈ ÎÀ√Ò≈
‘Ø«¬¡≈ «’ √≈‚∂ ¡ÓÒ ”⁄ «ÚÙ∂Ù ’’∂ «Ú⁄≈Ë≈’
Í«’¡≈¬∆ ¡Â∂ ÍÃ⁄≈ ”⁄ Ò◊≈Â≈Â≈ Á∆ ÿ≈‡ ‘ÀÕ «¬√
◊ºÒ Á∆ ◊≥Ì∆Â≈ ¡Â∂ ·Ø√ ◊ºÒ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ ¡√∆∫
Á∂÷ √’Á∂ ‘ª «’ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√∆ «Ú∞ºË ÍÃ⁄≈ Ò¬∆ √≈‚∂
’≈‚ Â∂ Ò∆‚«ÙÍ ˘ «Ú⁄≈Ë≈’ ¡Â∂ ¡ÓÒ∆ ÂΩ
”Â∂ «Â¡≈ ‘Ø √◊Ó∆¡ª ”⁄ Ò◊≈Â≈Â≈ «Ò¡≈¿∞‰∆
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ «¬º’ «√¡≈√∆ È‘∆∫,
√Ó≈‹’ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ÍÃ√≥◊ ”⁄ √≈‚∆ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ ÚºÒØ∫
«Ú⁄≈Ë≈’ ͺË ”Â∂ Ò◊≈Â≈ ¡ÓÒ ⁄Ò≈¿∞‰ Á∆
ÒØÛ ‘ÀÕ «¬‘ √≈‚∂ ’≈‚ ¡Â∂ ÒØ’ª ÁØ‘ª ͺË ¿∞ºÍ,
√Á≈ Úº◊Á∂ Í≈‰∆ Úª◊ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ◊ºÒ ˘
√Ófi≈¿∞‰ Ò¬∆ ‹ÈÚ∆-@H ¡≥’ ”⁄ «Ò«÷¡≈ ‘À «’,
“◊Ò «Ú⁄≈ª Á≈ Ú‘≈¡ Ò◊≈Â≈ ⁄ºÒ «‘≈ ‘À, «¬√
Ò¬∆ √‘∆ «Ú⁄≈ª Á∂ «È≥Â ÍÃÚ≈‘ Á∆ ÒØÛ ‘À” «Ë¡≈È
Á∂‰ ÔØ◊ ‘ÀÕ
«¬√ Á≈Ù«È’ √≥’ÒÍ Á∆ √º⁄≈¬∆ ˘ √Ófi‰
¡Â∂ √Ófi≈¿∞‰ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ÒØ’ª Á∂ «Ú⁄≈Ë≈’ «Ú⁄≈ª
˘ ÏÁÒ‰ Ò¬∆ ’Ø«ÙÙª ÚºÒ Úˉ Á∆ ʪ, «√¡≈√∆
¡ʪ Á∂ ÍÃ⁄≈ Á∆ Ë≈ ¡Â∂ √◊Ó∆¡ª ÚºÒ ∞«⁄Â
‘؉ Á∆ ÒØÛ È‘∆∫Õ √≈‚∆ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ Á≈ ØÒ ’«Ó¿±«È√‡
«¬È: Ò«‘ Á∂ Ó≈Û∂ «ÁȪ ”⁄ ¿∞√ Á∆ ʪ ͱÂ∆ ’È
Ú≈Ò≈ È‘∆∫ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ Í ÈÚ∂∫ ÒØ’ª Ò¬∆ ¡≈͉≈
«Ú⁄≈Ë≈’ ¡≈Ë≈ «Ú’√ ’È ÚºÒ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈
‘ÀÕ ¡√∆∫ ‹≈‰Á∂ ‘ª «’ ‘∂’ «√¡≈√∆ «¬È’Ò≈Ï
’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «‹√ Á≈
«ÈÙ≈È≈ ¡Â∂ ≈‘ √ÍÙ‡ ‘≥∞Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á≈ Íä≈Ú≈ ª
√≈‚∂ ÍÃ⁄≈ Á∆ Ò◊≈Â≈Â≈ ¿∞ºÍ ÍÀ √’Á≈ ‘À, Í
«√ºË∂ ÂΩ ”Â∂ ¡√∆∫ ¿∞‘Ȫ Á∂ ¡Ë∆È È‘∆∫ ‘Ø √’Á∂Õ
«‘≥Á∞√Â≈È Á∆¡ª «¬«Â‘≈√’ ‘≈Òª ¡Ë∆È
5
 www.tarksheel.org
Â’Ù∆ÒÂ≈ Á∆ ÒØÛ ‘À ‹ª È‘∆∫? «¬‘Ȫ ‘≈Òª ”⁄
√Ó≈‹’ Â∂ «√¡≈√∆ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ ”⁄ Î’ º÷‰ Á∆ ÒØÛ ‘À
‹ª È‘∆∫? «¬√ Ï≈∂ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ ”⁄ √ÍÙ‡Â≈ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆
‘ÀÕ «¬√ √≥≥Ï≥Ë∆ ‚±≥ÿ∂, √≈Ê’ Ï«‘√ Ó∞¡≈Ï√∂ ¡Â∂ √ªfi∂
¡«Ë¡È Á∆ ÒØÛ ‘À «‹√ ÂØ∫ ◊À ÷Ø‹∆ «ÏÂ∆ ’≈‰,
’¬∆ ’≈’±≥È ’≥È∆ ’Â≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ ’≈‚ Â∂ Ò∆‚«ÙÍ
¿∞ºÍ ◊À÷Ø‹∆ «ÏÂ∆ Á∂ ‹≈Ò∂ ˘ Òº◊‰ È‘∆∫ Á∂‰≈
⁄≈‘∆Á≈Õ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ Á∂ ≈‘ ¡Â∂ «ÈÙ≈È∂ Ï≈∂ «’√∂ Ú∆
Â∑ª Á∆ ¡√ÍÙ‡Â≈ ¡Â∂ Á∞«ÏË≈ ÂØ∫ ¤∞‡’≈≈ Í≈¿∞‰Á∆
ÒØÛ ‘ÀÕ
Ó√Ò∂ : Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ ˘ ÎØÒ‰ ”Â∂ «¬√ «Úº⁄Ø∫ «ÚØË
«Ú’≈√∆ ÍÁ≈ÊÚ≈Á∆ ºª Á∂ «Ú’≈√ Â∂ «ÚÈ≈Ù ˘
«Ú⁄≈ ’∂ ¡Â∂ «ÈÂ≈ ’∂ «√º«÷¡≈ ÒÀ‰ ”Â∂ ÒØ’ª º’ ÒÀ
‹≈‰ Á≈ Ó√Ò≈ √≈‘Ó‰∂ ‘ÀÕ ¡º‹ ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á ¡Ë∆È
«Ú⁄≈∂ ‹ªÁ∂ “√≈‚≈ ◊ΩÚ √≈‚≈ «Ú√≈” Á∂ √º⁄ Â∂ ’º⁄
˘ «È÷∂ÛÈ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ √≈‚∆ ÷Ø‹ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ Á∆
√Ó≈‹’ ¡≈«Ê’ ‘≈Ò ˘ √Ófi‰ ”Â∂ ÏÁÒ‰ Á∆ ÒØÛ
«‘ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ◊ºÒ Á∆ ÒØÛ «¬√ ÍÃ√≥◊
«Úº⁄ ‘Ø Ú∆ ÚºË ‘À «’ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ Ì≈ ¡≥Á ¡º‹ Á∆
Â’Ù∆Ò Ò«‘ ¿∞ºÂ∂ fi≈Â∆ Ó≈Á∂ ‘ª ª «¬‘ ÒØ’
Ò«‘ ÚºÒ Ï‰È Á∆ Ï‹≈¬∂ «Ú¡’Â∆◊ ’Ø«ÙÙª ¿∞ºÍ
«˜¡≈Á≈ «ÈÌ «Á÷≈¬∆ «Á≥Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ÍÃ√≥◊ «Úº⁄ ‘Ø
√Ø⁄‰≈ ωÁ≈ ‘ÀÕ ¡º‹ Á∂ Ó∞È≈¯≈ͺ÷∆ √Ó≈‹’ «√√‡Ó
√≥ Ï ≥ Ë ∆ ÿØ ÷ ÍÛÂ≈Ò ’’∂ √Ófi‰ Á∆ ÒØ Û ‘À «’
«’√ÓÂÚ≈Á, Í∞È‹ÈÓ, ºÏ, ÷≈√ ’’∂ «‘≥Á± ËÓ
Á≈ ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á∆ ⁄Ω÷‡≈, «‹‘Û≈ ‘∞‰ º’ ËÓ Á∆¡ª
ÒØ’ ͺ÷∆ «Ú¡≈«÷¡≈Úª Á∂ ¡≈Ë≈ ¡Â∂ È≈√Â’Â≈ Á∂
¡≈Ë≈ ”Â∂ ¿∞√∆¡ª Ò«‘ª ˘ ±Û∆Ú≈Á∆ ËÓ ”⁄
ÏÁÒ‰ Â∂ ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á Á∂ ÍÃ⁄≈’ ω≈¿∞‰ ”⁄
Ó∞‘≈ ‘≈√Ò ’ ⁄∞º’≈ ‘ÀÕ ¡º‹ ¡≈.¡À√.¡À√ ÚºÒØ∫
√≥ÿ ÍÃ∆Ú≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ «’¡≈√∂ ‹≈ ‘∂ Î≈Ù∆Ú≈Á∆
∞fi≈È ˘ √Ófi‰ Á∆ ÒØÛ ‘À, «¬√ Á≈ ÍÁ≈Î≈Ù ’È
Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ «¬√ Ó√Ò∂ ÍÃÂ∆ ¡√ÍÙ‡Â≈, «È≈ÙÂ≈
ÍÀÁ≈ ’Á∆ ‘∂◊∆Õ
¿∞ÍØ’Â √Ì ’≈√∂ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ ÚºË ‹±∆ ‘À,
√Ó±‘’ ͺË ”Â∂ «Ú⁄≈Ë≈’ ÍÃͺ’Â≈ Á∂ ¡ÓÒ Á≈
⁄ºÒ‰≈, ‹Ø ‘Ó∂Ùª ÷Ø‹∆ «ÏÂ∆ ÍÀÁ≈ ’∂◊≈Õ √≈‚∆
«Ú⁄≈Ë≈≈ «ÚØË «Ú’≈√∆ ÍÁ≈ÊÚ≈Á∆ ‘ÀÕ √≈‚≈ «¬‘
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«ÁÃÙ‡∆’؉ ω∂? «¬√ Á∆ ¡«‘Ó∆¡Â, ÒØÛ ¡Â∂ ◊«‘≈¬∆
˘ Á∂÷«Á¡ª ’Ø«ÙÙª ¡Â∂ √Óª ’º„‰ Á∆ ¡‰√Á∆ ÒØÛ
‘ÀÕ «Î ¡√∆∫, ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ ˘ «Ú¡’Â∆◊ Ë∞Ò∆¡ª ÂØ∫ ‘‡≈
’∂ √Ó±‘’ √ªfi∂ ¡Â∂ Ò◊≈Â≈ ÔÂȪ ÚºÒ ÓØÛÈ Á∂ ≈‘
ÍÀ √’ª◊∂Õ Ò≈‹Ó∆ «¬‘ Ò≥Ó≈ ¡ÓÒ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ È≈Ò
√«‘‹∂-√«‘‹∂ «Ú¡’Â∆◊ Ï∂ÒØÛ∆ «ÚØËÂ≈ Á∆ ʪ
«Ú⁄≈Ë≈’ Í«’¡≈¬∆ Â∂ ◊≥Ì∆Â≈ ¡≈¬∂◊∆Õ «¬√ ◊ºÒ
˘ √Ófi‰ Á∆ ÒØÛ ‘À «’ «Ú⁄≈Ë≈’ ¡√ÍÙ‡Â≈ ’’∂
«√¯ √∞«‘ÁÂ≈ Ú√ ’∆Â∂ ÍÃ⁄≈ Â∂ ’≈‹ ‹±∆ È‘∆∫,
«’ √≈‚∂ ≈‘ ¡Â∂ «ÈÙ≈È∂ Á∆ √∂Ú≈ ’ÈÕ Ò«‘ Á∂
«Ú’≈√ Ò¬∆ «¬‘ ‹±∆ ‘À, «’¿∞∫«’ ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á∆
Ï«ÿ¡≈Û Á≈ Ó±≥‘ Ï‘∞ ⁄ΩÛ≈ ‘؉ ’≈‰, ¿∞√ «Úº⁄
◊’‰ Á≈ ÷Â≈ √Á≈ ÷Û≈ ’ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ÍÃ√≥◊
”⁄ √≈˘ √≈‚∂ ÚºÒØ∫ ¤≈Í∂ ‹≈ ‘∂ √≈«‘ ˘ ÿØ÷‰ Á∆ ÒØÛ
‘ÀÕ «Ú⁄≈Ë≈’ √ÍÙ‡Â≈ ≈‘∆∫ ‘∆ ≈‘ Â∂ «ÈÙ≈È∂ Á∆
√ÍÙ‡Â≈ ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ «Ú⁄≈Ë≈’ ÍÃͺ’Â≈ ¡Â∂ √ÍÙ‡Â≈
Ò¬∆, «√«÷¡≈ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ ØÒ «ÈÌ≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ √’±Ò,
ÿ, √Ó≈‹, ÁØ√ª Á≈ ÿ∂≈, √º«Ì¡≈⁄≈, «¬’ºÂÂ≈Úª
√≥√’≈ ‹ª Ó∂Ò∂ ¡È∂’ª «’√Óª ‘È, √≈‚∆ «√º«÷¡≈ Á∆¡ª,
«‹≥Ȫ∑ ”⁄ «Ú⁄≈Ë≈ª Á∂ ÍÃ⁄≈ ÍÃ√≈ Ò¬∆ √≥Ì≈ÚÈ≈Úª,
„≥◊ ¡Â∂ ¡ÓÒ∆ ’≈Ú≈¬∆¡ª «Ú¿±∫‰∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ª
‘ÈÕ «‹ºÊ∂ Ú∆ ‘Ø √’∂, ‘ √≥ÌÚ ±Í «Úº⁄ √«‘‹ ¡ÓÒ
≈‘∆ √Ó∂∫ Â∂ √Ê≈È ¡È∞√≈, ÍÃ⁄≈ ’È Á∂ ÔÂÈ ‘؉∂
⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ ¡«Ë¡≈ÂÓ’ Ș∆¬∂ Á∂ ¡≈Í≈ «ÚØË «Á÷≈
’∂ √ÍÙ‡ ’È Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ «¬«Â‘≈√’ ÷Ø‹ ÍÛÂ≈Ò Á∂
¡Ë∆È ‘∆ √≈˘ √≈‚∆ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ ¡≥Á Â’Ù∆ÒÂ≈ Á∂
¡Ê, ºÏ Á∂ √≥’ÒÍ, ËÓ Á∆ ÒØÛ Â∂ ÷≈ÂÓ∂ Á≈ «¬«Â‘≈√,
È≈√«Â’Â≈, «¬«Â‘≈√’ «Ú’≈√ ¡≈«Á Ï≈∂ √ªfi≈ ÓÂ
«Â¡≈ ’’∂ ’≈‚ ˘ «√º«÷¡Â ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À, ª
«’ ÍÃ⁄≈ Á≈ ϺfiÚª ‘ÓÒ≈ Ò◊≈Â≈ ‹≈∆ ‘∂Õ ÓÈ∞º÷
¡Â∂ ’∞Á È≈Ò √≥Ï≥Ë √Óº«√¡≈Úª ÍÃÂ∆ ÒØ’ª ˘
‹≈◊±’ ’«Á¡ª ÒØ’ª Á≈ Ș∆¡ª «ÚØË «Ú’≈√∆
ÍÁ≈ÊÚ≈Á∆ ÏÈ≈¿∞‰ Ò¬∆ Ò◊≈Â≈ ÍÃ⁄≈ ’È Á∆
Ó∞‘≈ «√º÷‰ Â∂ ¡ÍÈ≈¿∞‰ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ÍÃÁÙ ± È (¡≈Ú≈˜,
Í≈‰∆, ËÂ∆, ‘Ú≈ ¡≈«Á) √≥ÏË ≥ ∆ Ï∆Ó≈∆¡ª (ÈÚ∆¡ª,
Ï∂«¬Ò≈‹ Â∂ «¬Ò≈‹ÔØ◊) √≥Ï≥Ë∆ ¡≈͉∂ Ș∆¬∂ ≈‘∆∫
«ÚØ Ë∆ Ș∆¬∂ Á∆ ⁄∆-Î≈Û ’«Á¡ª, ÒØ ’ ª ˘
«Ú«◊¡≈È’ Ș∆¡ª «√÷≈¿∞‰ Á∆ Ó∞‘≈ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
6
 www.tarksheel.org
«¬√∂ Â∑ª ÈÙ∂, Ì±‰ ‘º«Â¡≈, ÒØ’ «ÚØË∆ √≈«‘Â,
¡≈Ï≈Á∆ Á≈ Ú≈Ë≈, ’∞ Á  Á≈ «Ú’≈√, √Ó≈‹’,
√≥√’≈ª Á∂ «ÚÈ≈Ù Â∂ «Ú’≈√ Á∆ ÒØÛ ¡≈«Á «Ú«Ù¡ª
˘ „≈Ò Ï‰≈ ’∂ ÒØ’ª ”⁄ «Ú«◊¡≈È’ Ș∆∂¬∂, √ªfi∆¡ª
«Ú¡≈«÷¡≈Úª «Ú’√ ’È Á∆ ÒØ Û ‘À Õ
¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á∆, ÒØ’ª ”⁄ ¡≈͉≈ ¡≈Ë≈ ÏÈ≈¿∞‰
Ò¬∆, Ó∞÷º ÂΩ ”Â∂ «¬‘∆ «ÚÙ∂ √Ó≈‹ √∂Ú≈ Á∂ Ȫ ‘∂· ÚÂ
‘∂ ‘ÈÕ ‹≈Á± Á∂ ‡«º’ª Úª◊, ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√∆ √Ø⁄‰
„≥◊, ˘ ¿∞‘ ÒØ’ª ˘ ¡≈͉∂ ÚºÒ «÷º⁄‰ Ò¬∆ ÚÂÁ∂ ‘ÈÕ
¿∞‘ Ú∆ ’∞Â’ ≈‘∆∫ ¡«Ë¡≈ÂÓ Á∆ Í∞· º «Á≥Á∂ ‘È «’¿∞∫«’
ÒØ’ª ”⁄ ◊Ò ‹ª ·∆’ «Ú⁄≈ª Á∆ Conditioning
«√¯ Â∂ «√¯ Â’Ù∆Ò √Ø⁄‰ „≥◊ Á∂ ÍÃ⁄≈ ≈‘∆∫ √≥ÌÚ
‘ÀÕ «¬√ Á≈ ·∆’ ‹ª ◊Ò ‘؉≈, «Í¤Ò∆¡ª «Ú⁄≈Ë≈≈Úª
¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ √Ó∂∫ ¡Â∂ √Ê≈È ¡È∞√≈ ·∆’ ‹ª ◊ÒÂ
‘؉≈ ¿∞Í º  «ÈÌ ‘ÀÕ «‘≥Á√ ∞ Â≈È Á∂ ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á∆
«Ú⁄≈Ú≈È «¬√ √º⁄≈¬∆ ˘ √Á∆¡ª ÂØ∫ ‹≈‰Á∂ ‘È ¡Â∂
ÚÂÁ∂ ‘∂ ‘ÈÕ Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ «Úº⁄ «¬√ „≥◊ ≈‘∆∫ ‘∆
Úº÷-Úº÷ √«Ó¡ª ”Â∂ ‘≈Òª ¡È∞√≈, È≈√«Â’ ‹ª
¡◊ª‘Ú˱ «Ú⁄≈Ë≈’ Ò«‘ª Á≈ «Ú’≈√ √≥ÌÚ ‘Ø √«’¡≈
‘ÀÕ Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ È∂ Ú∆ ¡≈͉∂ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂ ”⁄
Á√≈«¬¡≈ ‘À, ºÏ ¡Â∂ ËÓ Á≈ ¡≈◊≈˜ ’∞ÁÂ∆ ÿ‡È≈Úª
Á∂ ‘º√ ¡Â∂ ’ØÍ∆ ”⁄Ø∫ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ √≈‚∆ ¡‰√Á∆
ÒØÛ ‘À «’ ÒØ’ Ò«‘ª Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆, ÒØ’ª Á∂ ÓȪ «Úº⁄
’≥‚∆ÙÈ‚ ‘ج∂ ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á ˘ √≈‚∆ «ÎÒ≈√Î∆ Á∂
Ò◊≈Â≈ ¡Â∂ √«‘‹ ¡ÓÒ ≈‘∆∫ ‘∆ ÷Ø«¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
¡ÓÒ∆ È∞’Â∂ Á∂ ÂΩ ”Â∂ √≈˘ ‹ØÂÙ∆¡ª, ª«’ª ¡Â∂
√≈∂ Ï≈«Ï¡ª Á∂ ÍÃÌ≈Ú Á∂ «Ú∞˺ ÍÃ⁄≈ ‹≈∆ º÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈
‘ÀÕ «¬√ ¡ÓÒ ”⁄ ¡√∆∫ Í«‘Òª Ú∆ ‹≈Á± Á∂ ‡«º’ ¡Â∂
ÓÈØ◊ Ø √Ò≈‘ ’∂∫Á ≈‘∆∫ ÍÃ⁄≈ ’ ‘∂ ‘ªÕ ‘∞‰ «¬√ Á∂
È≈Ò-È≈Ò ÷≈√ ’’∂ ª«’ª «Ú∞Ë º , ’≈˘È∆ «‘Â
’∂√ «‹√‡ ’Ú≈¿∞‰ Á≈ ¡ÓÒ ¡Â∂ Ò◊≈Â≈ Ó≥◊
¡Â∂ Ô≈Á ͺÂ Á∂‰ Á≈ ¡ÓÒ ‹≈∆ º÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
«¬√ Á≈ ÍÃ≈Í∂◊‚ ≥ ≈ ¡≈͉∂ ÓÀ◊˜∆È ”⁄ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
Í«‘Ò∂ ÍÃ⁄≈ È∂ «¬√ ÷∂Â ”⁄ Ó≈ÈÂ≈ √Ê≈ÍÂ∆ ’∆Â∆ ‘À
¡Â∂ «¬√ ˘ ¡º◊∂ ÂØÈ≈ √≈‚∆ ¡‰√Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ «¬√
¡ÓÒ ˘ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∆ ⁄∂ÂÈ≈ ÚË≈¿∞‰ Á≈ «‘º√≈ ÏÈ≈¿∞‰
Ò¬∆ ÒØÛ ‘À «’ ¡≥◊∂˜ª ÂØ∫ «√º÷∂ ÍÃÙ≈ÙÈ Â∂ «ÚË≈È Â∂
√≥«ÚË≈È ÚºÒ∫Ø ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘«Ê¡≈ «‘ ¡√∆∫ «√ºË∂ «¬≥Ȫ∑
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
È≈Ò ‘ºÊØÍ≈¬∆ ‘؉ ”Â∂ ÍÃÙ≈ÙÈ ˘ ‚≥‚∂ Ú≈Ò≈ ÁÙ’
ω≈¿∞‰ Á∆ ʪ «¬‘Ȫ Á∆ ‘Ø∫Á ˘ √≥«ÚË≈È’ ÂΩ ”Â∂ ◊À
’≈˘È∆ √≈Ï ’È ¡Â∂ ÍÃ⁄≈ ≈‘∆∫ «¬≥Ȫ∑ ˘ √Ó≈‹’
ÂΩ ”Â∂ È’≈È ÚºÒ ÚË∆¬∂Õ ⁄ºÒ ‘∂ «¬‘Ȫ ◊À ’≈˘È∆
’≈ØÏ≈ª Ò¬∆ ÍÃÏË
≥ ’∆ Â∂ «√¡≈√∆ ÍÃÙ≈ÙÈ ˘ «‹≥ÓÚ ∂ ≈
·«‘≈¬∆¬∂Õ «¬√ ¡ÓÒ ˘ ‘∂·ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂, ’ΩÓ∆ ¡Â∂ ’ΩÓªÂ∆
º’ ⁄Ò≈ ’∂ √≈‚∂ ‘Ó≈«¬Â∆ ¡Â∂ «ÚØË∆¡ª ˘ Úº÷-Úº÷
’È ÚºÒ ÚË∆¬∂Õ ¡º‹ «Íº¤≈÷Û∆, ‹≈◊∆± √≥√Ê≈Úª ˘
÷ÂÓ ’È Á∆ ʪ √≈Ó≈‹ Á∆ √Ø⁄ «¬‘Ȫ √≥√Ê≈Úª ˘
√≥√≈ ͺË ”Â∂ ⁄Ò≈¿∞‰ Á∆ ‘Ø ⁄∞’ º ∆ ‘ÀÕ √Ó≈‹ Á∆¡ª
«¬‘Ȫ «Í¤≈÷Û∆ √◊Ó∆¡ª ˘ √Ó≈¬∂ Á≈∆ Á∂ Í«‘Ò∂
¡◊ª‘Ú˱ ØÒ È≈Ò ‡’≈ ’∂ Â’Ù∆Ò √Ø⁄‰ («ÚË∆)
«Ú⁄≈È „≥◊ ≈‘∆∫ ÒØ’ª ¡≥Á ’Ò≈ÂÓ’ ÂΩ ”Â∂
√Ó≈‹Ú≈Á∆ ¡Â∂ ÷Ø‹∆ «ÏÂ∆ ÍÀÁ≈ ’È Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
«ÁÙ≈ Á∂ ¡ÓÒ∆ È∞’Â∂ ”⁄ √≈˘ √Ó≈‹’ √≥√’≈ª Á∆
Ó‘ºÂÂ≈ ¡Â∂ «¬‘Ȫ ˘ √Ó∂∫ Â∂ ÒØÛ ¡È∞√≈ ÏÁÒ‰ Á∆
ÒØÛ Ï≈∂ √Ófi‰ ”Â∂ ÍÃ⁄≈È Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ÓÈØ◊ Ø √Ò≈‘
’∂∫Á ⁄Ò≈¬∆ º÷‰ ¡Â∂ ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ √∂Ú∆ √≥√’≈ª «‹Ú∂∫
¡º÷ Á≈È, ÷±ÈÁ≈È ¡≈«Á ≈‘∆∫ Í∞≈‰∂ √≥√’≈ª «Ú∞Ë º
ÍÃ⁄≈ Á≈ ‘«Ê¡≈ ÏÈ≈¿∞‰ Ò¬∆ «¬√ √≥ÏË ≥ ∆ «¬«Â‘≈√’
‹≈‰’≈∆ ¡Â∆ ‹±∆ ‘ÀÕ ¡º‹ Á∂ √Ó≈‹’ √≥√’≈
«Ú«◊¡≈È ¡≈Ë≈« ‘؉◊∂ «¬√ Ò¬∆ «Ú«◊¡≈È √≥ÏË ≥ ∆
‘ Â∑ª Á∆ Í∞≈‰∆ Â∂ ÈÚ∆∫ ‹≈‰’≈∆ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
Ô≈Á
«‘ßÓ ’ ‹∂ ’«·È≈¬∆¡ª È∂,
‘ßfi±¡ª È∂ Â’Á∆ª ’Á ÍÒ‡≈¬∆¡ª È∂Õ
«‹È∑ª ·Ø’ ˘ ·Ø’ Ó≈∆ ˛,
¿πÈ∑ª ˘ ‘∆ ≈√ ·Ø’ª ¡≈¬∆¡ª È∂Õ
«¬ßÁ‹∆ ‘√ÈÍπ∆
c ӱߑØ∫ ÏØÒÁ≈ «Ú’≈√ √≈‚∂ «Íø‚ Á≈,
«√«Ú¡ª Á∆ ‡Ω ’æ„ Â∆
c √πÏ∑≈ ¿πµ· ’∂ ◊πª Á≈ È≈Ó ‹ÍÁ≈
«Ï‹Ò∆ Á∆ ’πß‚∆ Íæ‡ ’∂
‹◊√∆ ‹∆Á≈
ÓÀ◊˜∆È ”⁄ ¤ÍÁ∆¡ª ⁄È≈Úª √ÏßË∆ Âπ√∆∫ ¡≈͉∂
√πfi≈¡ ¡Àµ√.¡ÀµÓ.¡Àµ√. ≈‘∆∫ Ú∆ Ì∂‹ √’Á∂ ‘Ø:
--IE@A@-FB@HE
7
 www.tarksheel.org
«◊¡≈È Ù≈√Â
«◊¡≈È Ù≈√ÂÃ, «‹√˘ Ì≈Â∆ ÎÒ√¯∂ «Úº⁄
“Ó∆Óª√≈” ¡Â∂ ͺ¤Ó∆ ÎÒ√Î∂ «Úº⁄ “Epistemology”
«’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À, «’√∂ Ú√± ‹ª ÚÂ≈∂ Á≈ «◊¡≈È
È‘∆∫ ÏÒ«’ «◊¡≈È Á≈ «◊¡≈È ‘ÀÕ «¬√ «Úº⁄ «◊¡≈È
Á∆ Íë’ÃÂ∆, √ÃØ ¡Â∂ ÓÈ∞º÷∆ «◊¡≈È Á∆¡ª √∆Ó≈Úª Á≈
¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Â∞√∆ Í∞º¤ √’Á∂ ‘Ø «’ ¡≈͉∂
¡≈Í «Úº⁄ ‹Ø ⁄∆˜ «◊¡≈È ‘À ¿∞√Á≈ ¡º◊∂ ¡«Ë¡ÀÈ
’È Á∆ ’∆ Â∞’ ‘À? «¬√ Á≈ ‹∞¡≈Ï «¬‘ ‘À «’ ‘
«Ú¡’Â∆ ¿∞√ √≥√≈ ˘ «‹√ «Úº⁄ ¿∞‘ «‘ «‘≈ ‘À,
√Ófi‰ Á≈ «¬º¤≈Ú≈È ‘ÀÕ ‹∂’ √≥√≈ √Ë≈È ‘∞≥Á≈ ª
«’√∂ «√˪Â, Ê∆¿∞∆ Á∆ ÒØÛ È≈ ‘∞≥Á∆Õ √≥√≈ Á∆¡ª
÷≈√∆¡Âª, ÿ‡È≈Úª «’√∂ √Ω÷∆ «Ú¡≈«÷¡≈ Á∂ Úº√ «Úº⁄
È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á∆¡ªÕ ¡≈Ó «Ú¡’Â∆ ¡’√ ¡≈͉∂ √≥√≈
Á≈ √Ë≈È∆’È ’’∂ «¬√ ˘ √Ófi ÒÀ‰ Á≈ ÌÓ/
Á≈¡Ú≈ Í≈Ò ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ Í≥± ÎÒ√¯∆ «¬√ Â∑ª È‘∆∫
’Á∂Õ «’√∂ Ú∆ «⁄≥ÂÈÙ∆Ò «Ú¡’Â∆ ˘ √≥√≈ ˘ √Ófi‰
Ò¬∆ «¬º’ «ÁÃÙ‡∆’؉ Á∆ ˜± ‘≥∞Á∆ ‘ÀÕ «◊¡≈È Ù≈√ÂÃ
«¬√ «ÁÃÙ‡∆ ’؉ Á∆ Í÷ ’Á≈ ‘À «’ ’∆ «¬‘ ·∆’ ‘À
‹ª È‘∆∫Õ Á∞È∆¡ª Ï≈∂ √≈‚∆ Ú≈’¯∆ ˘ ‹ÁØ∫ «◊¡≈È
Ù≈√Âà Á∆ ’√Ω‡∆ Â∂ Í«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ª ÍÂ≈ ⁄ºÒÁ≈
‘À «’ √≈‚∆¡ª Ï‘∞ √≈∆¡ª Ë≈È≈Úª, «Ú¡≈«÷¡≈Úª
¿∞È∆¡ª √‘∆ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆¡ª «‹≥È∆¡ª ¡√∆∫ Ó≥È ’∂ ⁄ºÒÁ∂
‘ª ÏÒ«’ Ï‘∞ Ú≈∆ √≈‚∂ ͺ’∂ «ÚÙÚ≈√ Ú∆ Ùº’∆ ¡Â∂
Ì∞Ò∂÷∂ Á≈ «Ù’≈ ‘∞≥Á∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ Ùº’ Â∂ Ì∞Ò∂÷∂ √≥√≈
Á∆ ¿∞√ Ï∂ÂÂ∆Ï∆ Á≈ ÈÂ∆‹≈ ‘∞≥Á∂ ‘È «‹√ ˘ Ï‘∞Â
ÒØ’ È؇ ª ’Á∂ ‘È Í “⁄ºÒ ‘Ø¿±” ¡≈÷ ’∂ ¤º‚ «Á≥Á∂
‘ÈÕ Á∞È∆¡ª Ï≈∂ «¬√ Â∑ª Á∆¡ª Ï∂ÂÂ∆Ï∆¡ª,
√Óº«√¡≈’≈, ◊∞≥fiÒª, «ÚØË≈Ì≈√ ª Ï‘∞ ‘È Í
«¬ºÊ∂ Ó∞ºÁ∂ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ «√¯ ÁØ ˘ ‘∆ «Ú⁄≈«¡≈
‹≈Ú∂◊≈Õ
«◊¡≈È Ù≈√Â Á∆¡ª ÁØ √Óº«√¡≈Úª :
A) Ï≈‘Ó∞÷∆ Á∞È∆¡≈ Ï≈∂ √≈‚≈ «◊¡≈È : ¡√∆∫ ÏÛ∆
Ú≈ ÈØ«‡√ ’Á∂ ‘ª «’ Í≈‰∆ «Úº⁄ Í≈¬∆ √؇∆ Ó∞Û∆
‘ج∆ Òº◊Á∆ ‘À, ∂ÒÚ∂ Á∆¡ª Ò≈¬∆Ȫ Á± ‹≈ ’∂ «ÓÒÁ∆¡ª
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
Òº◊Á∆¡ª ‘È ‹ª ◊Ó∆¡ª Á∂
«ÁȪ «Úº⁄ √Û’ ¿∞ºÍ Í≈‰∆ ÍzØ. ÙπÌÍz∂Ó
«Á÷≈¬∆ «Á≥Á≈ ‘À, Í √≈˘ ÍÂ≈
‘À «’ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬‘ ÚÂ≈∂ Ì∞Ò∂÷≈ Í≈¿± ‘È
‹∂’ ¡√∆∫ √≥√≈ ˘ ¿∞Ú∂∫ ‘∆ Ó≥È Ò¬∆¬∂ «‹Ú∂∫ «¬‘
«Á√Á≈ ‘À ª «¬√ «Úº⁄ Ï‘∞ ’∞fi Ì∞Ò∂÷≈ Í≈¿± ‘ØÚ∂◊≈Õ
«‹Ú∂∫ ¡√∆∫ Í≈‰∆ «Úº⁄ ͬ∆ √؇∆ ˘ Ó∞Û∆ ‘ج∆ ¡Â∂ ∂ÒÚ∂
Ò≈¬∆Ȫ ˘ «ÓÒÁ∆¡ª ‘ج∆¡ª Ó≥È Ò¬∆¬∂Õ
¡√∆∫ ¡’√ «¬‘ ’«‘ ’∂ ¤º‚ «Á≥Á∂ ‘ª «’
«¬‘ Ș Á∂ Ì∞Ò∂÷∂ ‘È «¬√ «Úº⁄ ’ج∆ ◊≥Ì∆ ◊ºÒ È‘∆∫
‘ÀÕ Í≥± ‹∂’ ¡√∆∫ «◊¡≈È Ù≈√ÂÃ∆ «ÁÃÙ‡∆ ÂØ∫ Á∂÷∆¬∂
ª «¬‘ ◊≥Ì∆ √∞¡≈Ò ‘ÈÕ Ó√ÒÈ ÒØ’ «¬‘ “‹≈ȉ”
Á≈ Á≈¡Ú≈ ’Á∂ ‘È «’ √؇∆ Ó∞Û∆ ‘ج∆ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆ ‹ª
∂ÒÚ∂ Ò≈¬∆Ȫ √º⁄Ó∞º⁄ È‘∆∫ «ÓÒÁ∆¡ªÕ Í ¿∞‘ Á≈¡Ú≈
«’Ú∂ ’ √’Á∂ ‘È?
¿∞‘ «¬‘ ’«‘ √’Á∂ ‘È «’ Í≈‰∆ «Ú⁄Ø∫ √؇∆
˘ Ï≈‘ ’º„ ’∂ Ú∂÷ Ò¿∞ ‹ª «‹ºÊ∂ Ò≈¬∆Ȫ «ÓÒÁ∆¡ª
Òº◊Á∆¡ª ‘È ¿∞ºÊ∂ ‹≈ ’∂ Ú∂÷ Ò¿∞, √º⁄≈¬∆ √≈‘Ó‰∂ ¡≈
‹≈Ú∂◊∆Õ Í ’∆ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈ «’ √؇∆ Í≈‰∆
«Úº⁄ Í≈¿∞‰ È≈Ò Ó∞Û ◊¬∆ √∆ Â∂ Ï≈‘ ’º„‰ È≈Ò
«Î «√ºË∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ÁØÚª «Úº⁄Ø∫ «’√ Á≈¡Ú∂ ˘ √º⁄
Ó≥«È¡≈ ‹≈Ú∂ ‹ÁØ∫ «’ ÁØÚ∂∫ ‘∆ Ș È≈Ò «√ºË ‘ج∂ ‘ÈÕ
√؇∆ Í≈‰∆ «Úº⁄ Ó∞Û∆ ‘ج∆ ¡Â∂ Í≈‰∆ ÂØ∫ Ï≈‘ «√ºË∆
«Áº√Á∆ ‘∂Õ «¬º’ Ș ÏØË ˘ Á±‹∂ ȘÏØË ¿∞ºÍ Í«‘Ò
«’¿∞∫ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘À?
«¬ºÊ∂ «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À ’∂ÚÒ «ÁÃÙ‡∆
√≥√≈ ˘ √Ófi‰ Á≈ √ÓºÊ Â∆’≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ Âª «¬‘ ‘Ø
√’Á≈ ‘À «’ √؇∆ ˘ Í≈‰∆ «Úº⁄ Í≈ ’∂ ‘ºÊ È≈Ò ¤Ø‘ ’∂
Á∂÷ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂Õ Âª ’∆ ¤Ø‘ «ÁÃÙ‡∆ È≈ÒØ∫ «Ï‘Â Â∆’≈
‘À? ¡√∆∫ ‹≈‰Á∂ ‘ª «’ ¤Ø‘ Ú∆ «ÁÃÙ‡∆ Úª◊ Ì∞Ò∂÷≈
Í≈¿± ‘Ø √’Á∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ «’ √¯ ’ «‘≈ ’ج∆ √÷Ù
«’√∂ ‘Ó√¯ ¡Ω ˘ ¤Ø‘ «‘≈ Ó«‘√±√ ’’∂ ¡È≥«ÁÂ
‘Ø √’Á≈ ‘À Ì≈Ú∂∫ ¿∞√˘ ’∞fi Á± ‹≈ ’∂ ’∂ ÍÂ≈ Òº◊∂ «’
¿∞‘ ª ¿∞√ ¡Ω Á∂ «√¯ Í√ ˘ ‘∆ ¤Ø‘ «‘≈ √∆Õ
8
 www.tarksheel.org
«¬ºÊ∂ «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ ¡È∞ÌÚ Á≈
’ج∆ Ú∆ Â∆’≈ ͱ≈ ’≈◊ È‘∆∫ ‘∞≥Á≈ Â∂ «¬√ ’’∂
«¬≥ÁÃ∆¡ª Á∂ «◊¡≈È ¡È∞ÌÚ (Ș, ¤Ø‘, √∞¡≈Á,
√∞≥ÿ‰≈, √∞ȉ≈) ˘ «’√∂ ‘Ø √∞⁄∂ Â∆’∂ È≈Ò Á∞√Â
’ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ Â∆’≈ ÁÒ∆Ò, Â’, Ï∞ºË∆
Á≈ ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ Í ’∆ Â’ ‹ª ÁÒ∆Ò ˘ «È√≥Á∂‘
√º⁄ Ó≥«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À? Ù≈«¬Á È‘∆∫Õ «’¿∞∫’ «¬√
«Úº⁄ Ú∆ ’¬∆ ÷؇ ‘Ø √’Á∂ ‘È, Ó√ÒÈ Ì∞ºÒ ‹≈‰≈,
◊Ò ¡≥Á≈˜≈ Òº◊ ‹≈‰≈ ‹ª Í«‘Òª √Ø⁄∂ «√º‡∂ ”Â∂
Í‘≥∞⁄‰ Á∆ ’≈‘Ò ‘؉∆ Ú◊À≈Õ ¡Â∂ «¬√ ÂØ∫ Ú∆ ¡º◊∂
ÁÒ∆Ò (Reason) ˘ ‹ª Â’ ˘ «’¿∞∫ Ó≥«È¡≈ ‹≈Ú∂
‹ÁØ∫ «’ Á∞È∆¡ª Ï≈∂ Ï‘∞ √≈∆ Ú≈’¯∆ «◊¡≈È «¬≥Á∆à ¡ª
Á∂ ¡È∞ÌÚ ÂØ∫ ‘∆ «ÓÒÁ∆ ‘ÀÕ «¬ºÊØ∫ ‘∆ «¬√ Íë√ºË √Óº«√¡≈
Á≈ ‹ÈÓ ‘∞≥Á≈ ‘À “Ï≈‘∆ √≥√≈ ¡Â∂ √≈‚≈ «◊¡≈È”
«¬ºÊ∂ ÁØ Ó√Ò∂ «Ú⁄≈È ÔØ◊ ‘È :- Í«‘Ò≈ ’∆ √≈‚∆¡ª
«◊¡≈È «¬≥Á∆¡ª Á∂ ¡È∞ÌÚ ÂØ∫ Ï≈‘ «’√∂ ¡√Ò∆¡Â
Á∆ ‘Ø∫Á ‘À? ‹ª ’∆ ’ج∆ ¡√Ò∆¡Â ¡È∞ÌÚ ÂØ∫ Ï≈‘ ‘Ø
√’Á∆ ‘À? Á±√≈ ‹∂’ «◊¡≈È «¬≥ÁÃ∆ ¡È∞ÌÚ Í±≈
’≈◊ È‘∆∫ ‘À ª «’Ú∂∫ ÍÂ≈ Òº◊∂ «’ ’ج∆ ⁄∆˜
√⁄Ó∞º⁄ «’√ Â∑ª Á∆ ‘À?
Á±‹∂ Á∂ ÓÈ Á∆ √Óº«√¡≈ : «¬√ «Úº⁄ Ú∆ «◊¡≈È «ÁÃÙ‡∆
≈‘∆∫ ‘∆ ‘∞≥Á≈ ‘À Í «¬‘ ’∞ºfi ¡√≈Ë≈‰ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «’√∂
Á∆ Í∆Û Á≈, ÷∞Ù∆ Á≈, ◊Ó Á≈ ‹ª «¬√ Â∑ª Á∂ «’√∂
Ó≈È«√’ ÚÂ≈∂ Á≈ ¡È∞ÌÚ ‹≈ȉ Á≈ √≈‚≈ Â∆’≈
¿∞√Á∂ ‘≈Ú-Ì≈Ú, «¬Ù≈∂, ‘≥fi±, ¡º÷ª Á∆ Ò≈Ò∆, «⁄‘≈
Ò≈Ò ‘؉≈ Ú◊À≈ Ï≈‘∆ «Á√Á∂ «⁄≥È∑ ‘∆ ‘∞≥Á∂ ‘È («‹‘Û∂
«’ Ï‘∞ ‘ºÁ º’ √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù Á∆ Á∂‰/⁄؉ ‘∞≥Á∂ ‘È)
‹∂’ «’√∂ Á∂ ÓÈ Á∆ ͱ∆ Â∑ª Ê≈‘ È‘∆∫ Í≈¬∆ ‹≈
√’Á∆ ‹ª «’√∂ ‘Ø Á∂ ¡È∞ÌÚ Á≈ ͱ∆ Â∑ª «◊¡≈È
È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈ ª «◊¡≈È Ù≈√Âà Ú≈√Â∂ «¬‘ Ú∆ «¬º’
√Óº«√¡≈ ‘∂◊∆Õ Ï≈‘∆ √≥√≈ Á∂ «◊¡≈È Á∆ √Óº«√¡≈
ÂØ∫ Ú∆ ◊≥Ì∆Õ
«¬≥ÍÒ∆’∂ÙÈ‹ :
«¬‘Ȫ ÁØÚª √Óº«√¡≈Úª ÂØ∫ ‹Ø ’∞fi √≈‘Ó‰∂
¡≈¿∞∫Á≈ ‘À ¿∞‘ «¬√ Â∑ª «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ :
A) ⁄∆‹ª ‘Ó∂Ù≈ ¿∞Ú∂∫ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆¡ª «‹Ú∂∫ «’ ¿∞‘
«Á√Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ª Ó≈È«√’ ÚÂ≈«¡ª «Úº⁄
Ú∆ «ÁÃÙ‡∆ ÌÓ ‘Ø √’Á≈ ‘À (Ó√ÒÈ ’ج∆ «Ú¡’Â∆
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
Í∆Û ‘؉ Á≈ Í≈÷≥‚ ’ «‘≈ ‘ØÚ∂ ‹ª ’ج∆ «Ú¡’Â∆
˙Í∆ ÙÀ, ¡«Áº÷ Ù’Â∆ ÂØ∫ Í∆«Û ‘؉ Á≈ ÷∂÷‰ ’
«‘≈ ‘ØÚ∂)Õ «¬ºÊ∂ ¡√Ò∆¡Â ¡Â∂ «Áº÷ Á≈ «ÎÒ≈√Î∆’Ò
Ó√Ò≈ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ‹∂’ «¬‘ Ó≥È «Ò¡≈
‹≈Ú∂ «’ ¡√Ò∆¡Â ¡Â∂ «Áº÷ ÁØ ¡Òº◊-¡ºÒ◊ ⁄∆˜ª
‘È Âª Ó√Ò∂ Á∆ ◊≥Ì∆Â≈ ‘Ø Ú∆ ÚË ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
¡√Ò∆¡Â ˘ “«È∆Í∞∆ «Áº÷” ÂØ∫ «’Ú∂∫ «È÷∂«Û¡≈ ‹≈Ú∂Õ
¡«‹‘∂ √∞¡≈Ò Á∂ √ÈÓ∞º÷ ‘؉ Ú≈√Â∂ ÎÒ√¯∆ ¡≈«Á
’≈Ò ÂØ∫ Ï∂Ù∞Ó≈ «√˪ ÿÛÁ∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ
B) «¬√ Á∆ Á±√∆ «¬≥ÍÒ∆’∂ÙÈ ‘À «’ “«◊¡≈È ÂØ∫
’∆ Ì≈Ú ‘À?” «¬‘ Á≈¡Ú≈ «’ √؇∆ «√ºË∆ ‘À Ì≈Ú∂∫ ¿∞‘
Í≈‰∆ «Úº⁄ ‚∞ºÏ∆ Ó∞Û∆ Òº◊Á∆ ‘ÀÕ «¬‘ “‹≈ȉ” Á≈
Á≈¡Ú≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ Í«‘Òª «’‘≈ ‹≈ ⁄∞º’≈ ‘À «’ ‹∂’
«¬‘ Á≈¡Ú≈ ·∆’ ‘À ª ‹≈‰’≈∆ ‹ª (Knowledge)
Ó«‘‹ «¬≥ÁÃ∆ ¡È∞ÌÚ È≈Ò √Ó±Í È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆Õ «¬√
’’∂ «◊¡≈È Á∆ «’√∂ Ê∆¿∞∆ «Úº⁄ «¬‘ È‘∆∫ «’‘≈
‹≈Ú∂◊≈ «’ «’√∂ ⁄∆˜ ˘ “‹≈ȉ≈” ’¬∆ Ú≈∆ Ì∞Ò∂÷≈
Í≈¿± ‹ª “◊ÒÂ∆ Òº◊‰≈” ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ
C) Â∆‹∆ ◊ºÒ «¬‘ «’ “«◊¡≈È” ¡Â∂ “¡È∞ÌÚ”
Ì≈Ú∂∫ √Ó±Í È‘∆∫ Í «¬‘Ȫ «Úº⁄ √ªfi ‹± ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ
¡≈÷’≈ ’ج∆ «’Ú∂∫ ’«‘ √’Á≈ ‘À «’ √؇∆ «√ºË∆ ‘À
«‹≥È≈ «⁄ «’√∂ ÷≈√ ‘≈Òª «Úº⁄ «¬‘ «√ºË∆ È≈ «Á√Á∆
‘ØÚ∂ ‹ª ’ج∆ Í∆Û «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ «Ú‘≈ È≈Ò ‘∆
Í∆Û Á≈ «¬˜‘≈ ’Á≈ ‘ÀÕ
«◊¡≈È Á∆ Íë’ÃÂ∆ : «‹Ú∂∫ «’ Í«‘Òª «’‘≈ ‹≈ ⁄∞º’≈
«◊¡≈È Ù≈√Âà Ó∞º„Ò∂ ÂΩ ”Â∂ «◊¡≈È Á∆ Íë’ÃÂ∆ È≈Ò
¡Ò∞º’ º÷Á≈ ‘ÀÕ «¬ºÊ∂«◊¡≈È ÙÏÁ «¬º’ √≥’ÒÍ Á∂
ÂΩ ”Â∂ «Ú¡≈«÷¡≈ Á∆ Ó≥◊ ’Á≈ ‘ÀÕ Í «¬√ ˘ √Ω÷∂
Â∆’∂ È≈Ò √Ófi‰ Ò¬∆ ¡√∆∫ √≥’ÒÍ Á∆ Ï‹≈¬∂ «◊¡≈È
Á∆ ‹∞◊ (Methodology) È≈Ò «¬√ Á∆ Íë’ÃÂ∆ ˘
√Ófi‰ Á≈ ÔÂÈ ’ª◊∂Õ «◊¡≈È ‹ª ‹≈‰’≈∆ √≈˘
’∞ºfi ÍÃÙȪ Á∂ ¿∞ºÂ Ú‹Ø∫ «ÓÒÁ∆ ‘ÀÕ ’∆, «’Ú∂∫, «’¿∞∫,
«’ºÊ∂, ’ÁØ∫, Ú◊À≈, «¬√ Â∑ª Á∂ √∞¡≈Ò ‘ÈÕ «¬‘Ȫ
«Úº⁄Ø∫ ’∆ ¡Â∂ «’Ú∂∫ È∂ √≥√≈ Á∆ «ÎÒ≈√¯≈È≈ «Ú¡≈«÷¡≈
«Úº⁄ ¡«‘Ó ØÒ ¡Á≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ «’Ú∂∫ Á≈ √∞¡≈Ò ¡≈Ó
ÂΩ ”Â∂ «’√∂ Ó∞‘≈Â ÚºÒ «¬Ù≈≈ ’Á≈ ‘À ¡Â∂ «¬√Á∂
Ó≈«‘ Á∆ ÓÒ’∆¡Â Áº√Á≈ ‘ÀÕ Ó√ÒÈ «’√∂ ÂÀ≈’ ˘
Ù≈«¬Á «¬‘ Áº√‰≈ È≈ ¡≈Ú∂ «’ ÂÀ≈’∆ Á≈ «¬ÒÓ «’√
9
 www.tarksheel.org
˘ ’«‘≥Á∂ ‘È Í ¿∞‘ ÂÀ ’∂ «Á÷≈ √’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Á∂
¿∞Ò‡ ÂÀ≈’∆ Ï≈∂ «’Â≈Ï ÍÛ∑ ’∂ «¬√ ‘∞È Ï≈∂ Áº«√¡≈
‹≈ √’Á≈ ‘À Í «¬‘ ‹±∆ È‘∆∫ «’ «¬√ ÍÛ∑≈’± ˘
ÂÀÈ≈ Ú∆ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ØÚ∂Õ Í≥± “’∆” √∞¡≈Ò «Úº⁄ ¡«‹‘≈
«◊¡≈È Ù≈«ÓÒ ‘À «‹‘Û≈ «’√∂ Á∆ ÓÒ’∆¡Â È‘∆∫
‘∞≥Á≈ ÏÒ«’ √≥⁄≈ Á∂ ÔØ◊ ‘ÀÕ «¬√ ◊ºÒ ˘ ⁄≥◊∆ Â∑ª
√Ófi‰ Ò¬∆ ¡√∆∫ «◊¡≈È ‹ª ‹≈‰’≈∆ Á≈ Ú◊∆’‰
’ √’Á∂ ‘ª :
A) Ú≈ÍÈ≈ ÏÈ≈Ó Íë’ÃÂ∆ Ó±Ò’ «◊¡≈È (Occurrent
Vs Dispositonal Knowledge) : «◊¡≈È Á∆ «¬√
Ú≥‚ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ ÷≥‚ Á∆ ¿∞Á≈‘‰ Ò¬∆ ‹≈ √’Á∆
‘ÀÕ ¡√∆∫ ‹≈‰Á∂ ‘ª «’ ÷≥‚ ˘ Í≈‰∆ «Úº⁄ Í≈¿∞∫‰ È≈Ò
«¬‘ ÿ∞Ò ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Ì≈Ú∂∫ Ó∂‹ ¿∞Í ͬ∆ ÷≥‚ ÿ∞Ò È‘∆∫
‘∆ Í≥± ¡√∆∫ ¿∞√Á∆ Íë’ÃÂ∆ ‹≈‰Á∂ ‘ج∂ «¬‘ ’«‘
√’Á∂ ‘ªÕ ÷≥‚ Á∆ «¬‘ Íë’ÃÂ∆ ‘ ʪ, ‘ √Ó∂∫ «¬‘∆
‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ «¬√Á∂ Ó∞’≈ÏÒ∂ «Úº⁄ ÷≥‚ Á≈ Í≈‰∆ «Úº⁄ ¡√Ò
«Úº⁄ ÿ∞Ò‰≈ «¬º’ Ú≈ÍÈ Ú≈Ò∆ ÿ‡È≈ Á≈ «◊¡≈È
«Á≥Á≈ ‘À «‹‘Û∆ «’√∂ ÷≈√ √Ó∂∫ «’√∂ ÷≈√ ʪ Ú≈Í ‘∆
‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª Ó≈È«√’ ÚÂ≈«¡ª Â∂ Ú∆ «¬‘ Ò≈◊±
‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ Ïº⁄≈ «‘√≈Ï Á∂ √∞¡≈Ò ’º„ «‘≈ ‘À «¬‘ Ú≈Í
‘∂ Á≈ «◊¡≈È ‘À ¡Â∂ Ϻ⁄≈ «‘√≈Ï Á∂ √∞¡≈Ò ’º„‰∂
‹≈‰Á≈ ‘À Ì≈Ú∂∫ «¬√ Ú’Â ¿∞‘ √∞¡≈Ò È‘∆∫ ’º„ «‘≈
«¬‘ Íë’ÃÂ∆Ó±Ò’ «◊¡≈È ‘ÀÕ «¬√ «◊¡≈È Á∆ ‹ºÁ
«Úº⁄ ’∆ ¡Â∂ «’Ú∂∫ ÁØÚ∂∫ √∞¡≈Ò ¡≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ’∞ÁÂ
Á∂ «ÈÔÓª ˘ Íë’ÃÂ’ «◊¡≈È Á∆ ÙÃ∂‰∆ «Úº⁄ º«÷¡≈
‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ Í≈‰∆ Á≈ «ÈÚ≈‰ ÚºÒ Ú◊‰≈Õ
B) ͱÚ ¡Â∂ ¿∞ºÂ «◊¡≈È (A priori Vs pos-
teriori): ¿∞‘ √≈≈ «◊¡≈È «‹‘Û≈ ˜Ï∂ ÂØ∫ «¬’ºÂ
ºʪ Ï≈∂ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ ¿∞ºÂ «◊¡≈È ’«‘≥Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘ «◊¡≈È Ô’∆È∆∫ È‘∆∫ ÏÒ«’ √≥Ì≈«Ú ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
√≈∆¡ª ¡È∞ÌÚ∆ (Empirical) Ê∆¿±∆¡ª «¬√∂ «◊¡≈È
¿∞ºÍ ¡≈Ë≈« ‘∞≥Á∆¡ª ‘ÈÕ Í±Ú «◊¡≈È ¿∞√ ’ÊÈ
«Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘∞≥Á≈ ‘À «‹‘Û≈ «¬√˘ «Ú¡’ ’Á≈ ‘ÀÕ
«¬‘ «◊¡≈È Ô’∆È∆ ‘∞≥Á≈ ‘À, ¿∞Á≈‘È Á∂ ÂΩ ”Â∂
“√≈∂ ÷≈Ú≥Á «Ú¡≈‘∂ ‘ج∂ ‘∞≥Á∂ ‘È” ¡Â∂ “√≈∆¡ª ‡∆
Ó≈‚Ò ÎØ‚ ’≈ª ’≈Ò∆¡ª ‘∞≥Á∆¡ª ‘È”Õ Ó≥È Ò˙ ÁØÚ∂
’ÊÈ √º⁄ ‘ÈÕ Í «’Ú∂∫ √≈Ï ‘ØÚ∂◊≈? Í«‘Ò∂ ’ÊÈ
«Úº⁄ ‹∂’ ÙÏÁª Á∂ ¡ʪ ÚºÒ «Ë¡≈È Á∂¬∆¬∂ ª
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
’ÊÈ √º⁄ √≈Ï ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «’¿∞∫ ÷≈Ú≥Á Á≈ ÓÂÒÏ ‘∆
«Ú¡≈«‘¡≈ ‘؉≈ ‘ÀÕ «¬√ ˘ √≈Ï ’È Ò¬∆ ¡≥’Û∂
«¬º’·∂ ’È Á∆ ÒØÛ È‘∆∫ ‘ÀÕ «’√∂ ÍÛÂ≈Ò ÂØ∫ «ÏÈ≈ ‘∆
«√º‡≈ «Èº’Ò √’Á≈ ‘ÀÕ Á±‹∂ ’ÊÈ «Úº⁄ Ú∆ ’ج∆ ◊ºÒ
È≈ √Ófi ¡≈¿∞∫‰ Ú≈Ò∆ È‘∆∫ Í √Ófi ¡≈¿∞‰ È≈Ò
’ÊÈ √º⁄≈ È‘∆∫ ‘Ø ‹ªÁ≈Õ «¬√ ˘ √≈Ï ’È Ò¬∆
ÍÛÂ≈Ò Á∆ ÒØÛ Í¬∂◊∆Õ ¡Â∂ √≥ÌÚ ‘À ’∞fi ‡∆ Ó≈‚Ò
’≈ª «’√∂ ‘Ø ≥◊ Á∆¡ª ‘؉ (‹∂ ’≥ÍÈ∆ È∂ È‘∆∫ Ú∆
ω≈¬∆¡ª Â∂ «’√∂ È∂ ≥◊ ’Ú≈¬∆ ‘Ø √’Á∆ ‘À)Õ
C) ˜±∆ ÏÈ≈Ó «¬Â¯≈’∆¡≈ «◊¡≈È (Neccassary
Vs Contingent) «’√∂ ’ÊÈ ˘ ‹±∆ «’‘≈ ‹≈
√’Á≈ ‘À ‹∂’ «¬‘ √Ì ‘≈Òª «Úº⁄ √«Ê «‘ √’Á≈
‘ØÚ∂Õ “√≈∂ ÷≈Ú≥Á «Ú¡≈‘∂ ‘ج∂ ‘≥∞Á∂ ‘È” «¬º’ ¡«‹‘≈ ‘∆
’ÊÈ ‘ÀÕ (ÏÙ«Â «’ ÷≈Ú≥Á ¡Â∂ «Ú¡≈‘∂ ÙÏÁ ˘ ¡≈Ó
ÚÂØ∫ Á∂ ÙÏÁ Ó≥«È¡≈ ‹≈Ú∂) ¡Â∂ √≈∆¡ª ‡∆-Ó≈‚Ò
’≈ª ’≈Ò∆¡ª ‘∞≥Á∆¡ª ‘È («√¯ «¬√ ‘≈Ò «Úº⁄
√‘∆ ‘À «‹Ú∂∫ «’ ’≥ÍÈ∆ È∂ ω≈¬∆¡ª √È)Õ
D) «ÚÙÒ∂Ù‰≈ÂÓ’ ÏÈ≈Ó √≥√Ò∂Ù‰≈ÂÓ’ «◊¡≈È (Ana-
lytical Vs Synthetic) : ’ج∆ ’ÊÈ «ÚÙÒ∂Ù‰≈ÂÓ’
«◊¡≈È Á≈ Ò÷≈«¬’ ‘À ‹∂’ Ú≈’ Á∂ “’Ó” Á≈ ¡Ê
«¬√ Á∂ “’Â≈” «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘ØÚ∂ “«Ú¡≈«‘¡≈ ‘؉≈”
“÷≈Ú≥Á” «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘ÀÕ Í≥± ’≈Ò∂ Á≈ ¡Ê ‡∆-
Ó≈‚Ò ’≈ «Úº ⁄ Ù≈«ÓÒ È‘∆∫ «¬√ Ò¬∆ «¬√ ˘
√≥ÙÒ∂Ù‰≈ÂÓ’ ’ÊÈ ‘∆ «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
E) Â≈«’’ ÏÈ≈Ó ÂºÊ≈«Ӓ ’ÊÈ (Logical Vs
Factual) : «¬ºÊ∂ “√≈∂ ÷≈Ú≥Á «Ú¡≈‘∂ ‘∞≥Á∂ ‘È” ˘
Â≈«’’ ’ÊÈ «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈ Õ Â≈«’’ ’ÊÈ ¿∞‘
‘∞≥Á∂ ‘È «‹≥È∑ª Á∂ ÙÏÁª ˘ ÿ‡≈ ’∂ √ÚÀ-«√ºË √º⁄≈¬∆
º’ «Ò¡ªÁ≈ ‹≈ √’∂Õ «¬√ Á∂ Ó∞’≈ÏÒ∂ ºÊ≈¡≈«Ӓ
’ÊÈ Á∂ ÙÏÁª ˘ «¬º’ Á±‹∂ Á∂ ͱ’ Ú‹Ø∫ È‘∆∫ Ú«Â¡≈
‹≈ √’Á≈ «‹Ú∂∫ ‡∆-Ó≈‚Ò Â∂ ’≈Ò≈ «¬º’Ø ⁄∆˜ È‘∆∫
‘ÈÕ Â≈«’’ ’ÊÈ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ͱÚ «◊¡≈È ¡Ë≈«Â
‘∞≥Á∂ ‘È (Í≥± ‘Ó∂Ù≈ È‘∆∫) ¡Â∂ ºÊ≈¡≈«Ӓ ’ÊÈ
¿∞ºÂ «◊¡≈È ¡Ë≈« ‘∞≥Á∂ ‘ÈÕ
«ÚÚ∂’Ù∆ÒÂ≈ ÏÈ≈Ó ¡È∞ÌÚÚ≈Á (Rationalism Vs
Empiricism) : ¿∞Ø’Â √≈∆ ⁄⁄≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á √∞¡≈Ò
ÍÀÁ≈ ‘∞≥Á≈ ‘À «’ «◊¡≈È Á∆¡ª «¬‘Ȫ √≈∆¡ª Ú≥È◊∆¡ª
Á≈ √ÃØ ’∆ ‘À? «¬√ Ó√Ò∂ Á∂ ‘ºÒ Ò¬∆ ‘ج∆¡ª Ï«‘√ª
10
 www.tarksheel.org
Á≈ «¬Â‘≈√ «¬√ ◊ºÒ ÚºÒ «ÚÙ≈≈ ’Á≈ ‘À «’ «◊¡≈È
Á∂ ÁØ √ÃØ ‘∞≥Á∂ ‘È : ÁÒ∆Ò (Reason) ¡Â∂ ¡È∞ÌÚÕ
(ÓÈ∞º÷ ¡≈͉∂ ‹ÈÓ ÂØ∫ ‘∆ √≥√’≈ ÒÀ ’∂ ‹≥ÓÁ≈ ‘À ‹ª
Ï≈‘∆ √≥√≈ «Úº⁄ ¡≈ ’∂ «√º÷Á≈ ‘À, Á∆ Ï«‘√ Ú∆ ¿∞ÍØ’Â
«Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘∆ ‘À)Õ «ÚÚ∂’Ù∆ÒÂ≈ Á≈ Ӻ ‘À «’ «◊¡≈È
Á≈ «¬º’- Ø «¬º’ (Ultimate) √ØÓ≈ ÓÈ∞º÷∆ ÁÒ∆Ò Ù’Â∆ ‘∆
‘À ÁÒ∆Ò ’∆ ‘À? «¬‘ «¬º’ ¡Ω÷≈ √∞¡≈Ò ‘ÀÕ Í ¡≈Ó √Ófi
Ú≈√Â∂ «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ ÁÒ∆Ò ÓÈ∞÷ º ∆ ÓÈ Á∆
¡«‹‘∆ ÷±Ï∆ ‘À «‹‘Û∆ «¬≥ÁÃ∆¡≈¬∆ ¡È∞ÌÚª ÂØ∫ «√¯
«Ó’Á≈∆ ÂΩ ”Â∂ ‘∆ È‘∆∫ ÏÒ«’ «Ó¡≈∆ ÂΩ ”Â∂ Ú∆
Úº÷∆ ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ «ÚÚ∂’Ù∆ÒÂ≈ «¬√ ◊ºÒ Á∆ ÓºÁ≈‘ ‘À «’
ÁÒ∆Ò «Úº⁄ ¡√Ò∆¡Â ˘ √Ófi‰ Á∆ ÷≈√ Ù’Â∆ ‘∞Á ≥ ∆
‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ «‹√ Á∞È∆¡ª «Úº⁄ «‘≥Á≈ ‘À ¿∞√˘ ÁÒ∆Ò Á∆
Ù’Â∆ È≈Ò ‘∆ √ÓfiÁ≈ ‘À Â∂ ¿∞√˘ ¡Ê «Á≥Á≈ ‘ÀÕ «¬√
Ê∆«√˜ Á∂ ÁØ Í«‘Ò± ‘È : «¬º’ ª «¬‘ «’ ¡√Ò∆¡Â
«√˪’ ÂΩ ”Â∂ ‹≈ȉÔØ◊ ‘À ¡Â∂ Á±√≈ ÓÈ∞º÷∆ ÓÈ
¡√Ò∆¡Â ˘ √Ófi‰ Á∂ √ÓºÊ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª
«ÚÚ∂’Ù∆ÒÂ≈ ˘ «¬º’ ¡«‹‘∆ Ê∆¿∞∆ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À
«‹‘Û∆ «¬‘ Ó≥È ’∂ ⁄ºÒÁ∆ ‘À «’ ¡√Ò∆¡Â ¡Â∂ ÁÒ∆Ò
«Úº⁄ «¬º’ √Ó±ÍÂ≈ (Isomorphism) Á≈ √≥ÏË ≥ ‘À «‹√
’’∂ ÁÒ∆Ò ¡√Ò∆¡Â ˘ √Ófi Á∂ Á≈«¬∂ «Úº⁄ «Ò¡≈
√’Á∆ ‘À ¡Â∂ ‹∂’ ¡«‹‘≈ È≈ ‘∞Á ≥ ≈ ª ÓÈ∞÷ º ∆ «Ò¡≈’Â
Ú≈√Â∂ √≥√≈ ˘ √Ófi‰≈ È≈Ó∞Ó«’È ‘؉≈ √∆Õ
¡È∞ÌÚÚ≈Á Á±√∂ Í≈√∂ ¿∞‘ «√˪ ‘À «‹√
Ó∞Â≈«Ï’ √≈≈ «◊¡≈È ¡È∞ÌÚ ≈‘∆∫ ‘∆ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ
¡È∞ÌÚÚ≈Á ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ͱÚ «◊¡≈È (APriori)
¡≈Ë≈« ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ¡È∞ÌÚÚ≈Á Á≈ «◊¡≈È √ÃØ «√¯
(Á∂÷‰, √∞≥ÿ‰, √∞ȉ, √∞¡≈Á, ¤Ø‘) «◊¡≈È «¬≥ÁÃ∆¡ª
‘∞≥Á∆¡ª ‘ÈÕ Í «¬√ È≈Ò ¡√Ò∆¡Â Á∆ «¬º’ Í ‘∆
√Ófi ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ¿∞√ º √≈ √Ófi È‘∆∫ ¡≈ √’Á≈Õ
«Ó√≈Ò Á∂ ÂΩ  ”Â∂ ’Ø ¬ ∆ Ì≈ÚÚ≈⁄’ √≥ ’ ÒÍ «‹Ú∂ ∫
“ÓÈ∞º÷Â≈”, “«¬÷Ò≈’”, “ÈÀ«Â’Â≈”, “«√¡≈√” «◊¡≈È
«¬≥Á∆à ¡≈Ú∆ ¡È∞ÌÚ «Úº⁄ È‘∆∫ ¡≈ √’Á∆Õ «¬√ Ú≈√Â∂
«ÚÚ∂’Ù∆Ò ‘؉ Á∆ ‹± ‘ØÚ◊ ∂ ∆ Í≥± «¬≥Á∆à ¡≈Ú∆ «◊¡≈È
˘ Ú∆ È’≈«¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈Õ ¡√Ò «Úº ⁄
«◊¡≈È Ù≈√Âà Á≈ «¬«Â‘≈√ «¬‘Ȫ ÁØ‘ª ͺËÂ∆¡ª Á∆
‚≈«¬¡≈ÒÀ’«‡’√ Á≈ «¬«Â‘≈√ ‘ÀÕ
√ÃØ : - ¡ÀÈ√≈¬∆’ÒØÍ∆‚∆¡≈ «ÏÇÀ«È’≈Õ
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
√¯≈ E Á∆ Ï≈’∆
d ’ج∆ Ú∆ «ÁÒ⁄√Í «ÚÙ≈ ‰≈˙ ˘ ÿ‡≈™Á≈ ˛Õ
‹∂’ ¿π‘ Ω⁄’ ‘؉ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ò≈‘∂ÚßÁ ‹≈‰’≈∆
Ìͱ Â∂ ⁄ß◊∂ «Ó¡≈ Á≈ √≈«‘ ‘ØÚ∂ ª ‘Ø Ú∆ ⁄ß◊≈
˛Õ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ó‘≈È ÓÈπæıª Á∆¡ª ‹∆ÚÈ∆¡ª Ò≈‘∂ÚßÁ
‘Ø √’Á∆¡ª ‘ÈÕ Ë≈«Ó’ π⁄∆ Ú≈Ò∂ ÓÈπæıª Ò¬∆ ⁄ß◊∂
‹∆ÚÈ Á∆ Íz∂È≈ Á∂‰ Ú≈Ò∆¡ª Ë≈«Ó’ «’Â≈Ϫ Ú∆
Ò≈‘∂ÚÁß ‘؉◊∆¡ªÕ Ú«‘Óª-ÌÓª ÚæÒ Íz«∂  ’È Ú≈Ò≈
Â∂ ◊Ò ‹≈‰’≈∆ Á∂ ‰ Ú≈Ò≈ ¡ÙÒ∆Ò √≈«‘Â
‘≈È∆’≈’ √≈Ï ‘πßÁ≈ ˛Õ
? ’∆ Ï∂¬∆Ó≈È∆ Â∂ ’πæÍÙÈ È≈Ò ’∆Â∆ ’Ó≈¬∆ ÏßÁ∂ ˘
‰≈˙ Óπ’ ’È ”⁄ √‘≈¬∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ
d È≈‹≈«¬˜ ’Ó≈¬∆ «’√∂ Ú∆ ÓÈπæı ˘ ‰≈˙ Óπ’Â
È‘∆∫ ’ √’Á∆Õ ⁄Ø Á∆ Â∑ª ÎÛ∑∂ ‹≈‰ Á≈ ‚ ‘Ó∂Ù≈
‰≈˙ ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛Õ Ïπ«È¡≈Á∆ ÒØÛª Ò¬∆ ÍÀ√≈ ‹±∆
˛ Í ÒØÛ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ÍÀ√≈ (‹Ø ’Á∂ Ú∆ √Ω ¯∆√Á∆
‹≈«¬˜ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈) Íz∂Ù≈È∆ Á≈ ’≈¯∆ Úæ‚≈ ’≈‰
˛Õ
? Ï‘πÂ∂ ‰≈˙ ˆz√ «Ú¡’Â∆ Ì≈Ú∂∫ Á¯Â Á∆ √Óæ«√¡≈
‘ØÚ∂ ‹ª «Ï‹È√ Á∆, ¿π‘ ¡≈͉≈ ◊πæ√≈ ÍÂÈ∆, Ïæ«⁄¡ª ‹ª
ÓÂ≈«‘ª È≈Ò ÒÛ ’∂ ’æ„Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Ò¬∆ ’ج∆ √πfi≈¡Õ
d ‹Á Ú∆ ’ج∆ √Óæ«√¡≈ ‘ØÚ∂ ª ¿π√ ˘ ’Á∂ Ú∆ ¡æ÷Ø∫
ÍØ÷∂ È‘∆∫ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ ¿π√ Ï≈∂ ⁄ß◊∆ Â∑ª √Ø⁄ØÕ ‹∂
ÒØÛ ÍÚ∂ ª √ÏßË «Ú¡’Â∆ ÂØ∫ √Ò≈‘ ÒÚØ Â∂ √Óæ«√¡≈
Á≈ ·∆’ ‘æÒ ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’ØÕ «¬√ Â∑ª ’È È≈Ò
√Óæ«√¡≈ √ÏßË∆ ‰≈˙ ’≈¯∆ ‘æÁ Âæ’ ÿ‡ √’Á≈ ˛Õ
‹∂’ ‰≈˙ ’≈‰ ◊πæ√≈ Ú∆ ¡≈ ‹≈Ú∂ ª Ï≈¡Á «Úæ⁄
¡≈͉∆ ÌπæÒ Ï≈∂ Óπ¡≈¯∆ Óß◊‰≈ È≈ ÌπæÒØÕ «˜¡≈Á≈
‰≈˙ √Ó∂ ∫ √∆ ˘ «„æ Ò ≈ ’È (Relaxation)
Â’È∆’ Á∆ ÚÂØ∫ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ ‹∂ ‰≈˙ Ï‘πÂ≈
«˜¡≈Á≈ ˛ Â∂ ‹∆ÚÈ ”⁄ «ÚÿÈ Í≈™Á≈ ˛ ª ÓÈØØ◊
Ó≈«‘ Á∆ √Ò≈‘ ÒÀ‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
? «¬æ’ ÓÈØÊ Ì∆ «˜ßÁ◊∆, ’πfi ‘æÁ Âæ’ Â‰≈˙ «‘Â
‘Ø √’Á∆ ˛Õ
d Ì≈Ú∂∫ ’πfi È≈ ’πfi ‰≈˙ ª √≈‚∂ ‹∆ÚÈ Á≈ Ò≈˜Ó∆
«‘æ√≈ ˛ Í «Î Ú∆ ÓÈØÊ Ì∆ «˜ßÁ◊∆ ’≈¯∆ ‘æÁ Âæ’
‰≈˙ «‘ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ
11
 www.tarksheel.org
Ú≈Â≈Ú‰ ¡Â∂ ÓÈπæı∆ √πÌ≈¡
ÓÈπæı∆ «Ú’≈√ ˘ «¬«Â‘≈√’ √ßÁÌ ÂØ∫ Á∂ı∆¬∂
ª ’πÁ ¡Â∂ ÓÈπæı Á≈ «ÙÂ≈ ¡«Èæ÷ÛÚª ˛Õ ‹∂’
‘Ø Ú∆ √ÍÙ‡ ÙÏÁª «Úæ⁄ ’«‘‰≈ ‘ØÚ∂ ª «¬√ ËÂ∆
Â∂ Ú√Á∂ ‘ Í∂Û-ÍΩÁ∂ ¡Â∂ ‹∆Ú Á∆, ⁄≈‘∂ ¿π‘ ˜Ó∆È
Â∂ ˛ Â∂ ⁄≈‘∂ √ÓπßÁ «Úæ⁄, ¡≈͉∂ Ú≈Â≈Ú‰ È≈Ò
√Á∆Ú∆ √ªfi ˛Õ ¡√∆∫ «’√∂ Ú∆ ‹∆Ú ˘, Ú≈Â≈Ú‰ ÂØ∫
¡æ‚ ’’∂ ¿π√ Á∆ «Ú’≈√ Íz«¥¡≈ Ï≈∂ √Ø⁄ ‘∆ È‘∆∫
√’Á∂Õ «¬√ ˘ «¬√ Â∑ª Ú∆ ’«‘/√Ófi √’Á∂ ‘ª «’
Ú≈Â≈Ú‰ ¡Â∂ ‹∆Úª Á≈ ¡≈Í√∆ √ÏßË «¬æ’ Á±√∂ Á∆
‘Ø∫Á Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ «¬æ’ Á±√∂ Á∂ √‘≈¬∆
‘È Â∂ ͱ’ Ú∆Õ «¬√ √æ⁄≈¬∆ ˘ Òæ÷ª-’ØÛª √≈Ò «Íæ¤∂
‹≈ ’∂, «¬√ ËÂ∆ ”Â∂ Í«‘Ò∂ ‹∆Ú Á∆ ¿πÂÍÂ∆ ÂØ∫ ÒÀ
’∂, ¿π√ Á∂ «Ú’≈√ Á∂ Í«‘Ò± ÂØ∫ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛
«’ «’Ú∂∫ Ú≈Â≈Ú‰ Á∆ ÂÏÁ∆Ò∆ È∂ ‹∆Úª ˘ ÍzÌ≈«ÚÂ
’’∂, ¿πÈ∑ª Á≈ ±Í ÏÁ«Ò¡≈ Â∂ «’√ Â∑ª ‹∆Úª Á∂
ÈÚ∂∫ ±Íª È∂ Ú≈Â≈Ú‰ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈Õ
Òæ÷ª-’ØÛª √≈Òª Á∂‹∆Ú-«Ú’≈√ Á∂ «¬«Â‘≈√
˘ «ÎÒ‘≈Ò ‹∂ Úæ÷∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ «ÚÙ≈ ÓßÈ Ò¬∆¬∂ Â∂
√Ó’≈Ò «Úæ⁄ ¡‹Ø’∂ Ú≈Â≈Ú‰ ¡Â∂ ‹∆Ú Á∂ «ÙÂ∂ ˘
◊Ω È≈Ò Á∂÷∆¬∂ ª ÍÂ≈ ⁄æÒ∂◊≈ «’ «’Ú∂∫ ÁØ‘ª Ú◊ª
Ò¬∆ (‹∆Úª ¡Â∂ ÍΩ«Á¡ª) ‘Ú≈Úª Á≈ ¡≈Á≈È-ÍzÁ≈È
«¬√ Ú≈Â≈Ú‰ ≈‘∆∫ ‘π ß Á ≈ ˛Õ ‹Ø ’≈ÏÈ
‚≈«¬¡≈’√≈¬∆‚ ¡√∆∫ ÍÀÁ≈ ’Á∂ ‘ª, ¿π‘ ÍΩÁ∂ «¬√Â∂Ó≈Ò
’Á∂ ‘È Â∂ ÍΩÁ∂ ‹Ø ¡≈’√∆˜È ¤æ‚Á∂ ‘È, ¿π‘ ÓÈπæı∆
‹∆ÚÈ Á∆ ÒØÛ ˛Õ ‹∂’ ‘Ø ‚πßÿ≈¬∆ È≈Ò Á∂÷∆¬∂ ª
ËÂ∆ ¿πµÍ ÍΩÁ∂ ‘∆ «√¯ ¡≈͉∆ ıπ≈’ ıπÁ ω≈™Á∂
‘ÈÕ √±‹ Á∆ ¿±‹≈ ¡Â∂ ’≈ÏÈ ‚≈«¬¡≈’√≈¬∆‚ Á≈
«¬√Â∂Ó≈Ò ’’∂ ¿π‘ Íz‡ Ø ∆È, ’≈ÏØ‘≈¬∆‚∂‡
z ¡Â∂ ÎÀ‡ ¡≈«Á
ω≈™Á∂ ‘È Â∂ ÓÈπæı ¿πÈ∑ª ˘ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈
¡≈͉∆¡ª ¿±‹≈ «¬’≈¬∆¡ª ͱ∆¡ª ’Á≈ ˛Õ «¬√
Â∑ª ÍΩÁ∂ «¬√ ËÂ∆ ¿πµÍ ‹∆ÚÈ Á≈ Ó±Ò √zØ ‘È ¡Â∂
Ï≈’∆ ‹∆Ú (ÓÈπı æ √Ó∂Â) √À’‚ß ∆ ‘È, ‹Ø «’ ÍΩ«Á¡ª Â∂
«ÈÌ ’Á∂ ‘È Í «Î Ú∆ ’πÁ Á≈ «¬æ’ Ì∂Á
√Ófi‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ËÂ∆ Á∆ ‘Ø∫Á ¡ßÂ-«ÈÌÂ≈
Â∂ ¡≈Ë≈« ˛Õ √≈∆¡ª ‹∆Ú Ú√±¡ª Á≈ «¬‘ ‹∆È
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
⁄æ’ ˛ Â∂ «¬√ Â∑ª ’πÁÂ
«Úæ⁄ ’πfi Ú∆ Ú≈˱ È‘∆∫ ˛Õ
¡æ ‹ ‹ÁØ ∫ ‚≈. «Ù¡≈Ó √πßÁ Á∆ÍÂ∆
Ú≈Â≈Ú‰ Ï≈∂ , ÓÈπ æ ı ∆
Ș∆¡≈ ÂØ∫ ◊æÒ ’Á∂ ‘ª ª «¬‘ «¬√ Ò¬∆ ¡«‘Ó ˛ «’
ÓÈπıæ ‘∆ ¡«‹‘≈ ‹∆Ú ˛ «‹√ È∂ √π⁄ ∂ ÂΩ Â∂ Ú≈Â≈Ú‰
˘ ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈ ˛Õ ¡≈ͪ «¬‘ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ ÓÈπı æ
Á≈ Ú≈Â≈Ú‰ È≈Ò «ÙÂ≈ ¿πÁ∫Ø ¡«‘Ó ‘Ø«¬¡≈, ‹ÁØ∫
ÓÈπıæ È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ’πÁÂ∆ Ú≈Â≈Ú‰ ÂØ∫ ¡Òæ◊
’∆Â≈Õ
ÓÈπæı Í«‘Òª «Ù’≈∆ √∆Õ Í«‘Òª Í«‘Ò ¿π‘
Ù≈’≈‘≈∆ Ú∆ √∆ Â∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ‘≈Ò≈ª È∂ ¿π√ ˘
Ó≈√≈‘≈∆ ω≈ «ÁæÂ≈Õ ’πÁ Á∂ ‘Ø ‹≈ÈÚª Úª◊,
ÓÈπæı ˘ ‹Ø «ÓÒÁ≈ ¿π‘ ı≈ ÒÀ∫Á≈ ¡Â∂ ÒØÛ ÓπÂ≈Ï’,
’πÁ «Úæ⁄Ø∫ ‘∆ ’πÁÂ∆ ¡≈¯Âª ÂØ∫ Ï⁄≈¡ Á∂ „ß◊ ÒæÌ
ÒÀ∫Á≈ Â∂ ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’Á≈Õ ¿π‘ ͱ∆ Â∑ª ’πÁÂ
Á≈ «‘æ√≈ √∆ Â∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ’πÁ Á≈ «¬æ’ ¡ß◊
√ÓfiÁ≈ √∆Õ ÓÈπæı∆ «Ú’≈√ Á∆ ¡√Ò∆ ’‘≈‰∆ ‹ª ¿π√
Á≈ ‹≈ÈÚª ˘ ¤æ‚‰ Á≈ ¡ÓÒ ¿π√ Ú∂Ò∂ Ùπ± ‘πßÁ≈ ˛,
‹ÁØ∫ ¿π√ È∂ «Ù’≈∆ Íz«ÚÂ∆ ˘ ¤æ‚ ’∂, «¬æ’ ʪ «‘‰
Ï≈∂ √Ø«⁄¡≈Õ «Î ¿π√ È∂ ’πÁ Á∂ ÚÂ≈«¡ª ˘ È∆fi
È≈Ò Âæ«’¡≈, √Ó«fi¡≈ Â∂ «ÚÙÒ∂«Ù ’∆Â≈Õ ¿π‘ «Ù’≈∆
ÂØ∫ ÍÀÁ≈Ú≈∆ ‘Ø «◊¡≈Õ ¿π√ Á∆ «¬‘ «◊¡≈È Íz≈ÍÂ∆ «’
⁄∆˜ª ˘ ¡≈͉∆ Ó˜∆ È≈Ò ÍÀÁ≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛,
È∂ ’πÁ «Úæ⁄ ‹Ø ¤∂Û¤≈Û Ùπ± ’∆Â∆, ¿π‘ ¿π√ Á≈
¡≈͉∂ Ú≈Â≈Ú‰ È≈Ò Í«‘Ò≈ √π⁄∂ ÁıÒ √∆Õ «¬√∂
¡ÓÒ È∂ ‘∆ ÓÈπæı ¡Â∂ Ú≈Â≈Ú‰ Á∂ «¬æ’ ¡ß◊ ‘؉ Á∆
ʪ, ÁØ‘ª ˘ ¡≈Ó∑‰∂-√≈Ó∑‰∂ «Ò¡≈ ÷Û∑≈ ’∆Â≈Õ
ÓÈπæı Á∆ Í«‘Ò∆ ÒØÛ-«‹√Á≈ «˜’ ¡æ‹ Âæ’
‘πßÁ≈ ˛-Ì≈Ú ؇∆, ’ÍÛ≈ ¡Â∂ Ó’≈È, «¬È∑ª «ÂßȪ
‹±ª È∂ ÓÈπæı ˘ Íz∂«¡≈ ¡Â∂ ÓÈπæı È∂ «¬æ’ ʪ ¿πµÍ
«‡’ ’∂ ı∂Â∆ ’∆Â∆, ÍÙ± Í≈Ò∂, «‘‰ Ò¬∆ ’πæÒ∆ ω≈¬∆
¡Â∂ ◊Ó∆-√Á∆, Ï√≈ ÓπÂ≈Ï’ ÂÈ „«’¡≈Õ «¬√
Â∑ª ¿π‘ Ï≈’∆ ‹∆Úª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ’πÁ Á∆¡ª ’ØÍ∆¡ª
ÂØ∫ ÚË∂∂ Ï⁄ √’‰ ÔØ◊ ‘Ø«¬¡≈ Â∂ È≈Ò ‘∆ Ú≈Â≈Ú‰
12
 www.tarksheel.org
˘ ¡≈͉∆ ÒØÛ ÓπÂ≈Ï’ ÏÁÒ‰ Ú≈Ò≈ √ıÙ Ú∆Õ
‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ÓÈπıæ È∂ ’πÁ «Úæ⁄ ¡≈͉∆ ÒØÛ ˘
Óπ÷
æ æ÷ ’∂ ÁıÒ «ÁæÂ≈Õ ¿π√ ˘ ’‰’ ‹ª ⁄≈ÚÒ ⁄≈‘∆Á∂
√∆ ª ¿π√ È∂ ¿π‘ ¿π◊≈¬∂Õ ¿π√ È∂ ‘Ø ϱ«‡¡ª ˘ ¿πµ◊‰ ÂØ∫
Ø«’¡≈ ‹ª «¬√ √Ófi «‘ ¿π÷≈«Û¡≈ «’ ¿π‘ Î≈Ò±
‘È ‹ª Èπ’√≈È Á≈«¬’ ‘È (ÓÈπı æ Á∂ ¡≈͉∂ Í«‘Ò± ÂØ∫)Õ
¿π√ È∂ ’πÁ «Úæ⁄∫Ø Í¤≈«‰¡≈ «’ ÓÈπı æ Á∆ ÒØÛ ÓπÂ≈Ï’
«¬æÊ∂ ’∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø «‘≈ ˛Õ ¿π√ È∂ «Î ¿πȪ∑ ÚÈ√ÍÂ∆¡ª ˘
«Ú™Â È≈Ò ¿π◊≈«¬¡≈, √ª«Ì¡≈ Â∂ Ú«Â¡≈Õ ¿π‘ ⁄≈‘∂
¡È≈‹-Á≈Òª, √Ϙ∆¡ª ‹ª ÎÒ √∆Õ
«¬æ’ ‘æÁ Âæ’ Âª ’πÁ ”⁄ «¬‘ ÂÏÁ∆Ò∆
ÏÁ≈Ù ‘πßÁ∆ √∆Õ «¬‘ ÏÁÒ≈¡ ’πÁ Á∆ √ÓÊ≈ Á∂
ÿ∂∂ «Úæ⁄ «‘≈ Â∂ ¿π√ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ ÓπÂ≈Ï’ ‹∆Ú-
ÏÈ√ÍÂ∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ „≈ÒÁ∂ ‘∂ ‹ª ¿π√ ÂÏÁ∆Ò∆
È∂ Ï∂¡√ ‘∂Õ «¬√ ÂÏÁ∆Ò∆ È∂ ’πÁ Á∂ ‘Ú≈-Í≈‰∆
Á∂ √ßÂπÒÈ ‹ª ‘Ú≈ ¡Â∂ Í≈‰∆ Á∆ √ÚÀ-√Î≈¬∆ Á∆
√ÓÊ≈ Á∂ Á≈«¬∂ ˘ È‘∆∫ ¿π¶«ÿ¡≈Õ Ú≈Â≈Ú‰ Á∂
‘≈È∆’≈’ Í«‘Ò± ¿πÁØ∫ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‹ÁØ∫ ’πÁ «Úæ⁄
ÁıÒ Á∆ ¯Â≈ ’≈¯∆ ÚË ◊¬∆Õ
Ú≈Â≈Ú‰ Á≈ ÏÁÒ≈¡ ’πÁÂ∆ ÂΩ Â∂ Ú∆
«‘≈ ˛Õ √Ó∂∫ È≈Ò ÈÚ∂∫ ‹∆Ú ÍÀÁ≈ ‘πßÁ∂ ‘∂, ‹∆Ú «Ú’≈√
ÒÛ∆ «‘ ¿πÈ∑ª È∂ Ú≈Â≈Ú‰ Á∆ ÂÏÁ∆Ò∆ «Úæ⁄
«‘æ√≈ Í≈«¬¡≈Õ «¬√ «¬æ’ ÂæÊ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’’∂ Á∂÷Ø
«’ ËÂ∆ ÂØ∫ ‚≈«¬È≈√Ø «’™ Óπæ’∂? ’∆ ’≈‰ √∆Õ ¿π√
Ú∂Ò∂ Ú≈Â≈Ú‰ Á∆ ÷≈Ï∆ ¡Â∂ ÏÏ≈Á∆ «Úæ⁄ ÓÈπæı Á≈
√π⁄∂ ÁıÒ È‘∆∫ √∆Õ ‘Ø «Ú√Ê≈ Ú≈Ò∂ ’≈‰ª ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈, «¬æ’ ’≈‰ ‚≈«¬È≈√Ø Á∆ ıπ≈’ (Ìπæı), ¬∂È≈
Úæ‚≈ ‹∆Ú ¡Â∂ ’πÁ Á∂ √∆«Ó √ØÓ∂Õ ¿π√ Á∆ Ìπæı È∂
‚≈«¬È≈√Ø ˘ ËÂ∆ ÂØ∫ ‘∆ Óπ’≈ «ÁæÂ≈Õ «¬‘∆ «¬æ’
’≈‰ ‹∂’ ¡√∆∫ ¡‹Ø’∂ Ú≈Â≈Ú‰ Â∂ Ò≈◊± ’’∂
Á∂÷∆¬∂ «’ Ú≈Â≈Ú‰ «Úæ⁄ ◊À√ª Á≈ ¡ÈπÍ≈ ‹∂ ÿ‡-
ÚË ‹≈Ú∂ ª «‹¿π‰≈ ÓπÙ’Ò ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈ Í ËÂ∆
¿πµÍ, ‘Ú≈Úª «Úæ⁄ ˜«‘ «ÓÒ≈¿π‰ Á≈ ’≈‰ ª
ÓπÈ≈¯∂ Á∆ «‘√ ˛, ¿π√ Ï≈∂ ª √≈˘ √π⁄∂ ‘؉≈
ÍÚ∂◊≈Õ ÓÈπæı ª «Ú«◊¡≈È’ √Ø⁄ È≈Ò ÒÀ√ ˛ ¡Â∂
Â’Ù∆Ò Íz«ÚÂ∆ Ú≈Ò≈ ˛, «Î Ú∆ ¿π‘ ¡≈͉∂ ¡≈Ò∂-
Áπ¡≈Ò∂ ÓΩ Á≈ √Ó≈È «¬’æ·≈ ’ «‘≈ ˛Õ
«¬√ Â∑ª ¡√∆∫ ÓÈπæı ¡Â∂ ¿π√ Á∂ Ú≈Â≈Ú‰
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
˘ √‘∆ Íz√ß◊ «Úæ⁄ √Ófi‰≈ ‘ØÚ∂ ª √≈˘ «¬√ Á∂ Úæ÷-
Úæ÷ Í«‘Ò±¡ª ˘ √Ófi‰ Á∆ ÒØÛ ˛Õ «¬‘ «¬æ’ ÒÛ∆ ˛,
«‹Ú∂∫ ÓÈπæı Á≈ “ÍÀÁ≈Ú≈∆” ‘؉≈ Â∂ Ú≈Â≈Ú‰ ˘
ÏÁÒ‰≈Õ ¡≈͉∆ Ó˜∆ ¡Â∂ ÒØÛ ÓπÂ≈Ï’ ¿π◊≈¿π‰≈Õ
«¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á, ÓÈπæı Á∆ ÂØ∂-Î∂∂ Á∆ ¡≈Á ’≈‰,
Úæ÷ Úæ÷ Ú≈Â≈Ú‰ª «Úæ⁄ ÍÀÁ≈ ‘ج∂ ¡È≈‹/ÎÒª Á∆¡ª
«’√Óª ˘ ‘Ø Ê≈Úª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡≈¿π‰≈Õ √ßÁª Á∆ ÒØÛ
Ò¬∆ √ȡª ˘ «Ú’«√ ’È≈Õ Úæ÷-Úæ÷ ’Ï∆«Ò¡ª
«Úæ⁄ «‘‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬’æ·∂ «‘ ’∂ «Íø‚-Ù«‘
Ú√≈¿π‰∂Õ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ’πÁ √ªfi∆ ͱߋ∆ ˘ «Èæ‹∆ ‘æʪ
«Úæ⁄ ÏÁÒ‰≈Õ «Èæ‹∆ ı∂Â∆ ¡Â∂ √È¡Â Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂
ÍÀÁ≈Ú≈∆ √ß’ÒÍ ˘ ÓπÈ≈¯∂ È≈Ò ‹ØÛÈ≈Õ «¬√ Â∑ª
«¬È∑ª √≈∂ ÍÛ≈Úª ˘ √Ófi‰ ¡Â∂ «ÚÙÒ∂«Ù ’È ÂØ∫
Ï≈¡Á, «¬√ «√æ ‡ ∂ Â∂ Í‘π ß « ⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’
Ú≈Â≈Ú‰ «Úæ⁄ ¿π√ Ú∂Ò∂ ıÂÈ≈’ ÂÏÁ∆Ò∆ ¡≈¿π‰∆
Ùπ± ‘ج∆, ‹ÁØ∫ ÓÈπæı È∂¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ÏÁÒ∂ Ï◊À
Ú≈Â≈Ú‰ ˘ ¡≈͉∂ ‘æ’ «Úæ⁄ ÏÁÒ‰≈ Ùπ± ’ «ÁæÂ≈Õ
ËÂ∆ Á∂ √≈∂ ‹∆Úª Á∆ ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù ’’∂ ÓÈπæıª
Á∆ ’πÁ ÓπÂ≈Ï’ „Ò‰ Á∆ √ÓÊ≈ ˛≈È∆‹È’ ˛Õ
«¬æ’ Í≈√∂ ÓÈπæı ¡æ Á∆ ◊Ó∆∫ «Úæ⁄ ∂ÂÒ∂ «¬Ò≈«’¡ª
«Úæ⁄ «‘ «‘≈ ˛ ¡Â∂ Á±√∂ Í≈√∂ √≈≈ √≈Ò Ï¯ È≈Ò
„’∂ «¬Ò≈«’¡ª «Úæ⁄ Ú∆ Í ÓÈπæı È∂ ¡≈͉∆ Â’ÏπæË∆
È≈Ò ¡≈͉∂ ‘æ’ «Úæ⁄ √π⁄∂ ±Í «Úæ⁄ Ú∆ ÏÁ«Ò¡≈ ˛Õ
ÓÈπæı ¡Â∂ Ú≈Â≈Ú‰ Á∂ ¡≈Í√∆ √Ïß˪ ˘ ¡√∆∫ ÓÈπæı∆
√Ó≈‹∆’È Á∆ Á∂‰ ’«‘ √’Á∂ ‘ªÕ «¬√ √Ó≈‹∆’È
Á∆ Ùπ±¡≈ ‘πßÁ∆ ˛ “ÍÀÁ≈Ú≈∆” √ß’ÒÍ ÂØ∫, «‹√ È∂
ÓÈπæı ˘ «¬æ’ ÈÚ∆∫ ‹∆ÚÈ ‹≈⁄ «ÁæÂ∆Õ «¬√ ÍÀÁ≈Ú≈∆
Í«‘Ò± È∂, ÓÈπæı ˘ «√¯ ‹≈ÈÚª ÂØ∫ ‘∆ Úæ÷≈ È‘∆∫
’∆Â≈, ¿π‘ ÓÈπæıª ÂØ∫ Ú∆ Úæ÷≈ ‘Ø «◊¡≈Õ «¬æ’ «Ú¡’Â∆
’ØÒ ¡È≈‹ Á≈ Ìß‚≈ ˛, ÍÙ±¡ª Á≈ ÁπæË, Ó≈√, ÷æÒ ˛
Â∂ Á±√≈ ÷≈Ò∆ ‘æÊ ˛ Â∂ ¿π√∂ Â∑ª ‘∆ ’πÁ Á∂ √‘≈∂
˛Õ «¬√ È≈Ò «¬æ’ Ú◊ ’πÁ Â∂ ‹ª ¿π√ Á∂ Ìß‚≈
«¬’æ·∂ ’∆Â∂ «Ú¡’Â∆ Á∆ Á«¬¡≈ Â∂ «ÈÌ ˛Õ
ÓÈπæı È∂ ÍÀÁ≈Ú≈ ≈‘∆∫ «√¯ ıπ≈’ ‘∆ È‘∆∫,
√◊Ø∫ ÿ, ’æÍÛ∂ ¡Â∂ ‘Ø Ú≈Â≈Ú‰∆ Í«‘Ò±¡ª ˘ Ú∆
ÏÁ«Ò¡≈Õ ¿π√ È∂ Íæ÷∂, ¬∂.√∆., ‘∆‡, Ϋæ‹ ¡≈«Á ¡È∂’ª
’≈„ª ≈‘∆∫ Ú≈Â≈Ú‰ ˘ ¡≈͉∂ ÓπÂ≈Ï’ „≈«Ò¡≈
‹Á«’ ’πÁ Á∂ «ÈÔÓª ÓπÂ≈Ï’ ‹∆Ú Ú≈Â≈Ú‰
13
 www.tarksheel.org
ÓπÂ≈Ï’ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ „≈ÒÁ∂ √∆Õ “ÍÀÁ≈Ú≈∆” √ß’ÒÍ
È∂, √Ó≈‹∆ ÒØÛ ÓπÂ≈Ï’ „≈«Ò¡≈ ‹ÁØ∫ «’ ’πÁ Á∂
«ÈÔÓ ÓπÂ≈Ï’ ‹∆Ú Ú≈Â≈Ú‰ ÓπÂ≈Ï’ ¡≈͉∂ ¡≈Í
˘ „≈ÒÁ∂ √∆Õ
ÍÀÁ≈Ú≈∆ √ß’ÒÍ È∂, √Ó≈‹∆ ÒØÛ ÓπÂ≈Ï’
√ßÁ ¡Â∂ √È¡Â Á∂ ≈‘ ÷ØÒ∂∑Õ ÓÙ∆È∆’È È∂ ÍÀÁ≈Ú≈∆
Á∆ ¯Â≈ Â∂˜ ’∆Â∆Õ Â∂˜ ¯Â≈∆ ¡Â∂ ⁄∆˜ª Á∆ Óß◊
È∂ ÓπÈ≈¯∆ ˘ ‹Ø«Û¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ ¡◊Ò∂ ÍÛ≈¡ «‘Â
˜Ó∆È∆ Í∂ Á ≈Ú≈∆ ¡Â∂ √È¡Â È∂ ÓÈπ æ ı ˘ «Èæ ‹ ∆
‹≈«¬Á≈Á È≈Ò ‹Ø«Û¡≈Õ ˜Ó∆È ¡Â∂ ’≈÷≈«È¡ª Á∆
ÓÒ’∆¡Â È∂, ÓπÈ≈¯∂ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘ ‘Ø Â≈’ÂÚ
ω≈«¬¡≈ ¡Â∂ «¬√ Â∑ª ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ «¬‘ ÓÈπı æ Á∂ Ò≈Ò⁄∆
√πÌ≈¡ «Úæ⁄ ÂÏÁ∆Ò ‘Ø «◊¡≈Õ «¬√∂ √ßÁÌ «Úæ⁄ «¬æ’
’ÊÈ ˛ «’ √≈‚∆ ËÂ∆ ’ØÒ, «¬√ ’πÁ Á∂ ı‹≈È∂
«Úæ⁄ √≈∂ ‹∆Úª ˘ √ªÌ‰ Ò¬∆ Ï‘π Ìß‚≈ ‘È Í
¿π√ Á∂ Ò≈Ò⁄ ˘ ͱ≈ ’È Ò¬∆ È‘∆∫Õ
«¬æÊ∂ ÓÈπæı∆ «Ú’≈√ Á∂ «¬æ’ ‘Ø Í«‘Ò± ˘ Ú∆
√Ófi‰ Á∆ ÒØÛ ˛ «’ ÓÈπæı È∂ «¬æ’ ʪ «‡’ ’∂ «‘‰
Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘ «Ú’«√ ’«Á¡ª «Íø‚ ¡Â∂ Ù«‘ Ú√≈¬∂Õ
¡æ‹ ¡√∆∫ ¡«‹‘∂ Ù«‘ª Á∂ Ȫ Ú∆ ‹≈‰Á∂ ‘ª, «‹æÊ∂
’ØÛª Á∆ «◊‰Â∆ «Úæ⁄ ÒØ’ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈ͪ «¬√
◊æÒ Á≈ ¡ßÁ≈˜≈ Ò◊≈¬∆¬∂ «’ «Íø‚ Íπß‚ ’∂ «‘‰ Ú≈Ò≈
ÓÈπ æ ı ‹ÁØ ∫ ¡≈͉∂ √∆’ ’≈‹ «‘ ’≈ÏÈ
‚≈«¬¡≈’√≈¬∆‚, ÓÒÓ±Â, ’±Û≈-’’‡ ‹ª ‘Ø «‘ßÁ
÷±ß‘Á √πæ‡Á≈ √∆ ª ¿π‘ ’πÁ Á∆ √«‘‹ Íz«¥¡≈ «Úæ⁄
‹‹Ï ‘Ø ‹ªÁ≈ √∆Õ ¡≈ͪ ‹≈‰∂ ‘ª «’ ’≈ÏÈ
‚≈«¬¡≈’√≈¬∆‚ ÍΩÁ∂ ÒÀ∫Á∂ ‘È, ÓÒÓ±Â «Óæ‡∆ Á∆
ÍÀÁ≈Ú≈∆ Â≈’ ˘ ÚË≈™Á∂‘È Í ‹ÁØ∫ «¬√ ʪ «¬’æ·∂
‘Ø ’∂ ’πÁ Á∂ Ó≈‘ΩÒ ˘ «¬æ‡ª, √∆Ó∂∫‡, ÒØ‘∂ È≈Ò „’
’∂ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ ’±Û∂ ˘ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ ‘∆ «¬’æ·≈ ’È≈
Ùπ± ’ «ÁæÂ≈ ª¿π‘ Óπ√∆Ï ω «◊¡≈Õ ’πÁ «Úæ⁄
¡‹ Ú∆ √ÓÊ≈ ˛ «’ «¬√ ÓÒ Ó±Â, ’±Û∂ ¡≈«Á ˘
√ªÌ √’∂, ÓÈπæı Á∆ «Ú«◊¡≈È’ √Øfi∆ È∂ Ú∆ ’¬∆ ≈‘
√πfi≈¬∂ ‘È Í √π¡≈Ò ¡ÓÒª Á≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ ÓÈπæı ÚæÒØ∫
¡≈͉∂ √π⁄∂ ÔÂȪ ≈‘∆∫, «Ú’≈√ Á∂ Ȫ Â∂ Òæ◊∆
√È¡Â Á∂ «‘ ‘Ú≈ «Úæ⁄ ˱¬∂∫ ¡Â∂ Í≈‰∆ «Úæ⁄
√≈«¬‰’ ÂÒ ¡Â∂ ‘Ø ’¬∆ Â∑ª Á∂ ˜«‘∆Ò∂ ÍÁ≈Ê
«ÓÒ≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÎÀ’‡∆ Á≈ Ó≈Ò’ ‹ÁØ∫ ‘Ú≈ ¡Â∂
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
Í≈‰∆ ˘ ◊ßËÒ≈ ’ «‘≈ ‘πßÁ≈ ˛, ¿π‘ «ÏÒ’πÒ È‘∆∫
⁄≈‘πßÁ≈ ‘Ú≈-Í≈‰∆ ˘ √≈¯ ’È Á≈ ÔßÂ «¬√Â∂Ó≈Ò
’∂Õ «¬√ Â∑ª ’È È≈Ò ¿π√ Á∂ ÓπÈ≈¯∂ Â∂ ’À∫⁄∆ Ú‹Á∆
˛Õ «¬‘ ÓÈπæı Á≈ Ò≈Ò⁄∆ √πÌ≈¡ ‘∆ ¿π√ ˘ «¬√ ’≈‹
«Úæ⁄ «‘æ√≈ È‘∆∫ Í≈¿π‰ «ÁßÁ≈Õ √Ó≈¬∂Á≈∆ Á≈ ‘∆
¡≈͉≈ √πÌ≈¡ ˛ «’ ¿π‘ Óπ’≈ÏÒ∂ Ï≈˜∆ ¡Â∂ ÓπÈ≈¯∂
«‘ Ï≈˜≈ «Úæ⁄ ‘ Â∑ª Á∂ ‘Ê’ß‚∂ ¡ÍÈ≈¿π‰ Ò¬∆
«Â¡≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ «¬æÊØ∫ Âæ’ «’ ¿π‘ Óπ’≈ÏÒ∂ Ï≈˜∆
«‘ ¡≈͉∂ Ó≈Ò ˘ Ï∂‘Â ω≈¿π‰ Á∆ Ï‹≈¬∂, «¬æ’
ÁπÙÓ‰∆ ¡Â∂ ‹ß◊ Á≈ Ó≈‘ΩÒ Ï‰≈ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ
«¬√∂ √ß Á Ì «Úæ ⁄ ÓÈπ æ ı ∆ √π Ì ≈¡ Á∂
ÓÈØ«Ú«◊¡≈È’ Í«‘Ò± ˘ Ú∆ √Ófi‰ Á∆ ÒØÛ ˛Õ ˜Ó∆È
¡Â∂ √È¡Â∆ «È‹∆ ÓÒ’∆¡Â Ï‘π ‘∆ ÿæ‡ ÒØ’ª Á∂
‘æÊ ˛Õ ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ ¡Í‰≈¬∆ ◊¬∆ ◊À «Ú«◊¡≈È’ ¡Â∂
¡Ó≈ÈÚ∆ √Ófi Á≈ ¡√, Á±√∂ Ú◊ Â∂ ÍÀ∫Á≈ ˛ Í
Á∂÷‰ «Úæ⁄ ¡≈™Á≈ ˛ «’ ÍzÌ≈«Ú ‘Ø «‘≈ Ú◊ Ú∆
¡⁄∂Â-√π⁄∂ ±Í «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ ’≈‹ª «Úæ⁄ πæ«¡≈ ‘πßÁ≈
˛ ‹Ø «’ Ú≈Â≈Ú‰ ˘ ı≈Ï ‘∆ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬æ’ ª
¡√∆∫ «¬‘ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ ¿π‘ ¡«◊¡≈ÈÂ≈ Á≈
«Ù’≈ ‘È ‹ª ’‘∆¬∂ «’ Ú≈Â≈Ú‰ ÏÏ≈Á∆ Á∆
‹≈‰’≈∆ ¿πÈ∑ª ’ØÒ È‘∆∫ ˛ Í Á±√≈ ¡«‘Ó ’≈‰
«¬‘ ˛ «’ √Ó≈¬∂Á≈∆ ¡≈͉∂ ’≈‹ ¡Â∂ √πÌ≈¡ ’≈‰,
ÓÈπæı Èß± ÓÈπæı Á≈ ÁπÙÓ‰ ω≈ «ÁßÁ∆ ˛Õ «¬æ’ ’ØÒ
√≈ËÈ Â∂ Á±√≈ √≈ËÈ‘∆‰ ˛Õ √≈ËÈ‘∆‰ «Ú¡’Â∆
’ØÒ ¡≈͉∆ √∆’ √ÓÊ≈ ˛Õ ‘æʪ-ÍÀª Á∆ Â≈’Â
ÂØ∫ ÒÀ ’∂ «ÁÓ≈ˆ Á∆ √Øfi∆ ˛, Í ¿π√ ’ØÒ ÍÀÁ≈Ú≈∆ Á∂
√≈ËÈ È‘∆∫ ‘ÈÕ ¿π√ ’ØÒ ˜Ó∆È ¡Â∂ ÓÙ∆Ȫ È‘∆∫ ‘È
Í ‹ÁØ∫ ¿π‘ ’ßÓ ’Á≈ ˛ ª ¿π√ Ò◊Á≈ ˛ «’, ¿π√
Á∂ ’ßÓ ’È È≈Ò, «Ó‘È È≈Ò ‘∆ Á±√≈ «Ú¡’Â∆
¡Ó∆ ‘Ø «‘≈ ˛Õ «¬‘ √æ⁄ Ú∆ ˛Õ ¿π√ «Ú¡’Â∆ Ú◊
˘ Ò◊Á≈ ˛ «’ ¿π√ Á∆ ÚæË ‘∆ ÁΩÒ ¡Â∂ ¡Ó∆∆
¿π√ ∆ ¿π√ Á∂ ‹∆ÚÈ ˘ È’ ω≈ ‘∆ ˛Õ ¬√ Á∂
ÍzÌ≈Ú ˘ Ú≈Â≈Ú‰ È≈Ò ‹ØÛ∆¬∂ ª «¬æ’ Ú◊ (¡Ó∆)
¡≈͉∂ Ò≈Ò⁄∆ √πÌ≈¡ ’≈‰, ’πÁ Á≈ ÙØÙÁ ’Á≈
˛Õ ¿π‘ ¡≈͉∂ √≈∂ ÓÈπæı∆ ’≈‹ª ˘ Â∂ ÓÈπæı∆ √ßÚ∂ÁÈ≈Úª
˘ ¡Ó≈ÈÚ∆ ’Ó «Úæ⁄ ÏÁÒ ÒÀ∫Á≈ ˛ Â∂ Á±√∂ Í≈√∂
◊∆Ï ¡Â∂ √≈ËÈ‘∆‰ «Ú¡’Â∆, «¬√ Òπ¬∆∫Á∂ Ó≈‘ΩÒ
Úæ⁄ ¡≈͉∆ Ó≈ÈÚ∆ Íz«ÚÂ∆ ¡Â∂ √ßÚ∂ÁÈ≈Úª Á∂ √ØÓ∂
14
 www.tarksheel.org
˘ √πæ’Á∂ ‘ج∂ Á∂ıÁ≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ ¿π√ Á∆¡ª ÓÈπæı∆ Ì≈ÚÈ≈Úª
˘ √æ‡ Ò◊Á∆ ˛, ¿π√ Á∆ ͤ≈‰ ¡Â∂ «√‹‰≈ÂÓ’Â≈
Á≈ ’ج∆ ÓπæÒ È‘∆∫ ÍÀ∫Á≈ ¡Â∂ ¿π√ Á∆¡ª «ÚÒæ÷‰
Íz«ÚÂ∆¡ª ˘ Íz◊‡≈Ú∂ Á≈ √≈Ê’ Ó≈‘ΩÒ È‘∆∫ «ÓÒÁ≈
ª ¿π‘ Ú∆ ¡Ó≈ÈÚ∆ ’≈‹ª «Úæ⁄Ø∫ ıπÙ∆ ‘≈√Ò ’È
Á≈ ÌπÒ∂÷≈ Í≈Ò ÒÀ∫Á≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ ÓÈπæı ‘∆, ¿π√ Á∆ ¡≈͉∆
‘Ø∫Á ‘∆, ¿π√ ˘ ÁπÙÓ‰ Ò◊Á∆ ˛ ª «Î ’πÁ ª
ıπÁ-Ï-ıπÁ ¿π√ «Úæ⁄Ø∫ Óȯ∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª
‹∂’ ¡√∆∫ ’πÁ ¡Â∂ Ú≈Â≈Ú‰ Á∆ ‘Ø ‘∆ ÏÏ≈Á∆
Ò¬∆ «¬æ’ ‘∆ «ÏßÁ± ˘ ¿πÌ≈È≈ ‘ØÚ∂ ª ¿π‘ ˛ ÓÈπæı∆
ÙØÙ‰∆ √πÌ≈¡ ¡Â∂ Ò≈Ò⁄Íπ‰≈Õ «¬‘ √πÌ≈¡ ¿π√ Á∂
ÍÀÁ≈Ú≈∆ ÓÈπæı ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á, «Èæ‹∆ ÓÒ’∆¡Â ‘؉
’’∂ ‹πÛ∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª «Èæ‹∆ ‹≈«¬Á≈Á Á≈ √ß’ÒÍ
‘∆ ÓÈπæı Ò¬∆ ÿ≈Â’ Íz«ÚÂ∆ Ú≈Ò≈ ˛Õ
‹∂’ ¡√∆∫ Úæ÷-Úæ÷ «÷æ«Â¡ª «Úæ⁄ ÍÀÁ≈ ‘ج∂
√«Ì¡≈⁄≈’ «ÁzÙ Â∂ fi≈Â∆ Ó≈∆¬∂ ª ‹≈‰ √’ª◊∂ «’
ͱÏ∆ √«Ì¡≈⁄≈ ’πÁ ˘ «¬æ’ Í«Ú≈ √Ófi‰ Ú≈Ò≈
«‘≈ ˛ ¡Â∂ ¡æ‹ Ú∆ «¬‘ Ì≈ÚÈ≈ ÓΩ‹±Á ˛Õ «¬√
√«Ì¡≈⁄≈ «‘ ’πÁ Á∂ √≈∂ ‹∆Ú ‘∆ ËÂ∆ Á∆
‘Ø∫Á Ò¬∆ ÒØÛ∆∫Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ËÂ∆ √Ì Á∆ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’
Íæ¤Ó∆ ¡Â∂ «¬√Ò≈Ó √«Ì¡⁄≈ «‘ ÓÈπæı ˘ «¬√
◊z«‘ (ËÂ∆) Á≈ Ó≈Ò’ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ Â∂ Ï≈’∆ √≈∂
‹∆Ú-ÍΩÁ∂ ¿π√ Á∆ √∂Ú≈ Ò¬∆ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ ’πÁÂ
˘ ¡≈͉∂ «‘ «Úæ⁄ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È «Úæ⁄ Ô’∆È æ÷Á≈
˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ͱÏ «Úæ⁄ «Ïz¤ª Âæ’ ˘ ͱ‹‰ Á∆¡ª
Ú≈«¬Âª ‘ÈÕ «¬æÊ∂ ÒØ’ ’πfi Ú∆ ÷≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹∆Úª
Ò¬∆ ¡æ‚ ’æ„ ÒÀ∫Á∂ ‘È Í È≈Ò ‘∆ ¡√∆∫ ¡æ‹ Á∂÷Á∂ ‘ª
«’ Íæ¤Ó Á≈ «Èæ‹Ú≈Á∆ ÍzÌ≈Ú ÚË ‹≈‰ ’≈‰ ÒØ’
’πÁ Á∂ Ó≈Ò∆ Ï‰È Á∂ √ß’ÒÍ ÂØ∫ ’πÁ Á∂ Ó≈Ò’
‘؉ Á∆ Íz«ÚÂ∆ ÚæÒ fiπ’ ‘∂ ‘ÈÕ
‹∂’ ¡√∆∫ ¡≈ÍÁ∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ ˘, «¬√ ’πÁÂ
˘ ¡Â∂ «¬√ «‹™Á∂ ‹≈◊Á∂ ◊z«‘ ˘ √æ⁄ Óπæ⁄ Ó≈ȉ≈
⁄≈‘πßÁ∂ ‘ª ª √≈˘ «¬√ ËÂ∆ ˘ «¬æ’ Í«Ú≈ Á∂
√ß’ÒÍ È≈Ò ‹ØÛÈ Á∆ ÒØÛ ˛Õ ¿π‘ Í«Ú≈ «‹æÊ∂ Ïæ⁄∂,
Ïπæ„∂, ÈΩ‹Ú≈È Â∂ «¬æÊØ∫ Âæ’ «’ Ï∆Ó≈ ¡Â∂ ¡Í≈‘‹ √Ì
«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ √Ì ¡≈͉∆ √ÓÊ≈ ÓπÂ≈Ï’ ’≈‹Ù∆Ò
‘πßÁ∂ ‘ÈÕ Ïæ⁄∂ ÍÛ∑Á∂ ‘È, ¿π‘ Í«Ú≈ Á≈ Ì«Úæı ‘È,
Ïπ„
æ ∂ ‹«Ï¡ª Á≈ ı‹≈È≈ ‘È Â∂ ≈‘ Á√∂∂ ‘ÈÕ ÈΩ‹Ú≈È
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«Ú’≈√ Íz«’«¡≈ Á∆ ◊Â∆ Á≈ Ȫ ‘ÈÕ «ÏÓ≈ ¡Â∂
¡Í≈«‘‹Â≈ ‹∆ÚÈ Á∂ ˚Û«⁄∂ ÍÛ≈¡ ‘ÈÕ «¬Ô∂ Â∑ª
ËÂ∆ ¿πµÍ ‘ «¬æ’ Íz≈‰∆ ÔØ◊ ˛Õ ⁄≈‘∂ ¿π‘ √±ıÓÁÙ∆
ıÓ∆ Á≈ ‹∆Ú≈‰± ˛ Â∂ ⁄≈‘∂ Úæ‚∂ ¡’≈∆ ‘≈Ê∆ ˛Õ ËÂ∆
˘ Í«Ú≈ √Ófi‰ Á≈ √ß’ÒÍ «Èæ‹∆ ÓÒ’∆¡Â ÂØ∫ ¿πµÍ
¿πµ·‰ Á≈ √ß’ÒÍ ˛Õ ¡æ‹ √≈‚∂ ’ØÒ ËÂ∆ Á∆ ͱ∆
Ìπ◊«Ω Ò’ √Ófi ˛Õ √≈˘ ËÂ∆ Á∂ ¿πµÍ Á«¡≈Úª, Í‘≈Ûª,
ÏÈ√ÍÂ∆¡ª ¡Â∂ ‹ß◊Òª-‹≈ÈÚª Á∆¡ª «‹‰√ª-
«’√Óª Á≈ ÍÂ≈ ˛Õ √≈˘ ËÂ∆ ‘∂·ª ´’∂ ’πÁ Á∂
√Ó≈¬∂ Á≈ Ú∆ ÍÂ≈ ˛Õ Á±√∂ Í≈√∂ √≈˘ ËÂ∆ Á∂ ’ØÈ∂-
’ØÈ∂ «Úæ⁄ ÎÀÒ∆ ÓÈπæ÷∆ ‹≈ Á≈ Ú∆ «◊¡≈È ˛Õ √≈˘
̇’∂ ≈‹È∆Â’ «Ú⁄≈ª, ÍzÌ≈Úª ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª
¡≈͉∂ ¡≈͉∂ Á∂Ù ÍzÂ∆ Í«‘Ò ’ÁÓ∆¡ª Á≈ Ú∆ ÍÂ≈ ˛Õ
È≈Ò ‘∆ √ªfi∆ «Ú«◊¡≈È’ √Ófi «¬‘ Ú∆ ’«‘ßÁ∆ ˛ «’
Ú≈Â≈Ú‰ ˘ Âπ√∆∫ «’√∂ Â∑ª Ú∆ Ò’∆ª «Úæ⁄ È‘∆∫ Úß‚
√’Á∂Õ √ÓπßÁª «Úæ⁄ Ò’∆ È‘∆∫ Ú≈‘∆ ‹≈ √’Á∆ ¡Â∂
‘Ú≈Úª ¿πµÍ Ú∆ «’√∂ Á≈ Ú√ È‘∆∫Õ
«¬√ √≈∆ √Ófi Á∂ «‘ √≈˘ ¡≈͉∆¡ª ÒØÛª
˘ √ÓfiÁ∂ ‘ج∂ (È≈ «’ Ò≈Ò⁄ ˘) √≈˘ «¬‘ √Ófi ¡ÍÈ≈¿π‰
Á∆ ÒØÛ ˛ «’ «¬√ ËÂ∆ Á≈ √≈≈ √Ó≈«¬¡≈ : ‘Ú≈,
Í≈‰∆ Â∂ ‘Ø Âæ √Ì Á∂ √ªfi∂ ‘ÈÕ ¿π√ ˘ ¡≈͉∆ ÒØÛ ¡Â∂
’πÁ Á∂ ‹∆ÚÈ ⁄æ’ Á∂ ¡ÈπÍ≈ «Úæ⁄ æ÷‰ Á∆ ÒØÛ ˛Õ
«¬‘ ª ‘∆ √ßÌÚ ˛, ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ «Èæ‹∆, Á∂Ù ¡Â∂ ≈‹ ÍæË∆
√Ófi ÂØ∫ ¡æ◊∂ ͱ∆ ËÂ∆ ˘ √ªfi∆ ÓÒ’∆¡Â ‘∂· «Ò¡≈¬∆¬∂Õ
«¬‘ ◊æÒ Ì≈Ú∂∫ ¡‹∆Ï Ò◊Á∆ ˛, ≈‹È∆«Â’ Ó≈‘ΩÒ Â«‘Â
¡√ßÌÚ Ú∆ Ò◊Á∆ ˛ Í Ú≈Â≈Ú‰ Ï⁄≈¿π‰ Ò¬∆, ‘æÒ
«¬‘∆ ˛Õ √≈‚∂ ’ØÒ «ÚÙÚ ÍæË∆ √ß√Ê≈Úª Á∂ ¿πÁ≈‘‰ ‘È
«‹Ú∂∫ «ÚÙÚ «√‘ √ß√Ê≈, √ßÔ’ π  ≈Ù‡ √ßÿ ¡≈«Á ¡≈«ÁÕ
¿π√∂ Â∑ª ‘∆ «¬æ’ «ÚÙÚ ÍæË∆ Ú≈Â≈Ú‰∆ √Ófi Á≈ ¡Â∂
’πÁ Á∂ √Ø«Ó¡ª Á∂ √ßÂπÒÈ, «¬√Â∂Ó≈Ò Á≈ ÍzØ◊≈Ó
¿πÒ∆’‰≈ ωÁ≈ ˛Õ √ßÂÒ π È Á≈ √ß’ÒÍ ’πÁ «Úæ⁄
«Í¡≈ ˛Õ Óȱı æ È∂ ’πÁ ÂØ∫ Ï‘π ’πfi
æ «√æ«÷¡≈ ˛ Â∂ ¿π√
˘ ’πÁ ÂØ∫ √ßÂÒ π È «√ß÷‰ Á∆ ÒØÛ ˛Õ ¡≈ͪ ‘ ı∂Â
«Úæ⁄ √ßÂÒ π È Á∆ ◊æÒ ’Á∂ ‘ªÕ ⁄≈‘∂ ¿π‘ ıπ≈’ «Úæ⁄,
ıπ≈’∆ Âæª Á∆ ◊æÒ ˛, ⁄≈‘∂ ËÂ∆ ¿πµÍ ‹ß◊Ò ’應,
Ò◊≈¿π‰ Á∆ ◊æÒ ˛ Â∂ ⁄≈‘∂ ‘Ú≈ «Úæ⁄ ◊À√ª Á∆ ◊æÒ ˛Õ
ÓÈπıæ ˘ ¡≈͉∆ ¿πÒ≈ Íz«ÚÂ∆ ˘ ·æÒ∑ Í≈¿π‰ Á∆ ÒØÛ
˛Õ IHAEH-@HE@F
15
 www.tarksheel.org
Â≈≈ «Ú«◊¡≈È
‹Ø«ÂÙ ’∆ ˛ ?
Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ËÂ∆ ˘ «¬æ’ ʪ ÷Û∑∆ Óß«È¡ª
‹ªÁ≈ √∆Õ ÒØ’ «¬‘ √ÓfiÁ∂ √È «’ √±‹ ¡≈’≈Ù «Úæ⁄Ò∂
√Â∂ ¿πµÍ ⁄ÒÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ËÂ∆ Á≈ ⁄æ’ Ò≈™Á≈
√∆Õ Ï∂Ï∆ÒØÈ («¬≈’) È∂ √Ó∂∫ Á≈ «‘√≈Ï æ÷‰ Ò¬∆ «¬√
⁄æ’ ˘ AB «‘æ«√¡ª «Úæ⁄ Úß«‚¡≈Õ ‘∂’ «‘æ√∂ Á≈ È≈Ó
¡’≈Ù «Úæ⁄Ò∂ ¿π√ «‘æ√∂ Á∂ Â≈«¡ª Á∆ Ù’Ò, «‹√
Ú√± È≈Ò «ÓÒÁ∆ √∆, Ï∂Ï∆ÒØÈ Á∂ ÒØ’ª È∂ ¿π‘ È≈Ó
æ÷ «ÁæÂ≈Õ «¬√ Â∑ª AB ≈Ù∆¡ª Á∂ È≈Ó, Ó∂÷, «Ïz÷,
«Ó˚È, ’’, «√ßÿ, ’ß«È¡≈, ÂπÒ≈, «ÏzÙ⁄’, ËÈ,
’πßÌ ¡Â∂ Ó∆È æ÷∂Õ Í Ì≈ Á∆ √«ÊæÂ∆ Úæ÷∆ √∆Õ
«¬æÊØ∫ Á∂ ÒØ’ ⁄ßÁÓ≈ Á∂ ÓπÂ≈«Ï’ «‘√≈Ï æ÷Á∂ √ÈÕ
«¬‘Ȫ È∂ ⁄ßÁÓ≈ Á∂ ‘È∂∂ Íæ÷ ¡Â∂ ⁄≈ȉ∂ Íæ÷ Á∂
«‘√≈Ï È≈Ò ⁄ßÁÓ≈ Á∂ ¡’≈Ù∆ √Â∂ ˘ BG ȤæÂª
«Úæ⁄ Úß«‚¡≈Õ ÚÀ√∂ ȤæÂ Á≈ ¡Ê Â≈≈ ˛Õ Í ÍzÓπæ÷
Â≈∂ Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂ Â≈≈ √Ó±‘ ˘ Ú∆ ȤæÂ «’‘≈
‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘Ȫ Á∂ ¡Ë≈ Â∂ ‘∆ √≈‚∂ Á∂√∆ Ó‘∆«È¡ª
Á∂ È≈Ó ‘ÈÕ «¬‘ Ú∆ Á∂÷‰ «Úæ⁄ ¡≈™Á≈ ˛ «’ √≈‚∂
Íπ«÷¡ª Á∂ È≈Ó Ú∆ «¬‘Ȫ Á∂ È≈Úª Â∂ æ÷∂ «ÓÒÁ∂ ‘È,
«‹Ú∂∫ : «Ú√≈÷≈ «√ßÿ, ‹∂·≈ ÓæÒ, ⁄∂ ≈Ó ¡≈«ÁÕ
√≈‚∂ «¬æÊ∂ ÚÀ«Á’ ’≈Ò √Ó∂∫ F «ÁȪ Á≈ ‘ÎÂ≈ √∆Õ ’¬∆
Á∂√ª «Úæ⁄ A@ «ÁÈ Á≈ Ú∆ √∆Õ Ô±È≈È Ú≈√∆¡ª È∂ G
«ÁȪ Á≈ ‘ÎÂ≈ ω≈«¬¡≈Õ ¿π‘Ȫ È∂ «ÁȪ Á∂ È≈Ó
√±‹ ¡Â∂ √±‹ Í«Ú≈ Á∂ ¡≈Ó «Á√‰ÔØ◊ E ◊z«‘¡ª
ÏπæË, Ùπ’, Óß◊Ò, Ïz«‘√ÍÂ∆, ÙÈ∆ ¡Â∂ «¬æ’ ËÂ∆ Á∂
¿πÍ-◊z«‘ ⁄ßÁÓ≈ Á∂ È≈Ó Â∂ æ÷∂Õ ¿π‘Ȫ È∂ «¬‘Ȫ ˘
ÙÈ∆, Ïz«‘√ÍÂ∆, Óß◊Ò, √±‹, Ùπ’, ÏπæË ¡Â∂ ⁄ßÁÓ≈
Á∆ ÒÛ∆ «Úæ⁄ æ«÷¡≈Õ «ÁÈ-≈ ˘ BD «‘æ«√¡ª «Úæ⁄
Úß‚ ’∂ ‘∂’ «‘æ√∂ Á≈ √ÏßË ¿πÍØ’Â G È≈Ò ‹Ø«Û¡≈,
«’™«’ ¿π‘ «¬‘Ȫ ˘ Á∂ÚÂ∂ ÓßÈÁ∂ √ÈÕ «ÁȪ Á∂
È≈Ó, ÙÈ∆ ˘ Í«‘Ò∂ «ÁÈ∂ Á∂ È≈Ò ‹ØÛ’∂ ÙÈ∆Ú≈
æ«÷¡≈Õ «¬√∂ ˘ «ÁÈ Á∂ Í«‘Ò∂ «‘æ√∂ È≈Ò √Ïß«Ë ’’∂
BD ˘ G È≈Ò Úß « ‚¡≈ BA Ï≈¡Á C «‘æ √ ∂ ÙÈ∆,
Ïz«‘√ÍÂ∆, Óß◊Ò ‘∂Õ Á±‹∂ «ÁÈ Á∆ Ùπ±¡≈ √±‹ È≈Ò
‘ج∆Õ «¬√ ’’∂ «¬√ Á≈ È≈Ó Ú∆Ú≈ ‹ª ¡ÀÂÚ≈
«Í¡≈Õ Ô≈Á ‘∂ Ú∆ ‹ª ¡À∫ √±‹ Á∂ ‘∆ È≈Ó ‘ÈÕ
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«¬√ √Ó∂ ∫ Ù≈Ù’ª ˘
ÿ‡È≈Úª ˘ ÂÂ∆Ï Á∂ ‰ Ò¬∆
’¶‚ Á∆ ‹±   ͬ∆Õ ’π æ fi ‘⁄ßÁ «Ìß‚
ÿ‡È≈Úª π æ  ª ‹ª ÓΩ √ Ó È≈Ò
√Ïß«Ë √È, «‹Ú∂∫ Ó∆∫‘, √Ø’≈, ±Î≈È ¡≈«ÁÕ «¬‘Ȫ
Ï≈∂ ÍÂ≈ Ò≈¿π‰≈ ¿π‘Ȫ Á∆ ‹± √∆Õ «’√∂ ÿ‡È≈,
ÔπæË, «’√∂ Á≈ ‹ÈÓ-ÓΩ ‹ª ¡«‹‘∆ ÿ‡È≈, «‹‘Û∆
«’Â∂ ’Â≈¬∆∫ ‹ª «¬æ’ Ú≈∆ Ú≈ÍÁ∆, ¿π√ Á∂ Ú≈ÍÈ
Á∂ √Ó∂∫ ˘ Ô≈Á æ÷‰ Ò¬∆ ¡≈Ó ÒØ’, æ√∆ ‹ª «¬√ Â∑ª
Á∆ «’√∂ Ú√± ˘ ◊ß„ª Ó≈ «Á¡≈ ’Á∂ √ÈÕ «¬‘ ¿π√
√Ó∂∫ Á∆ «¬æ’ Íz⁄æ«Ò «¬’≈¬∆ √∆Õ «¬√ ◊æÒ Á≈ √ϱÂ
Íz⁄æ«Ò ÙÏÁ Ú∂∑-◊ß„ ˛Õ Í ¿π√ √Ó∂∫ Á∂ «ÚÁÚ≈Ȫ
È∂ Â≈«¡ª, ȤæÂª, ◊z«‘¡ª ¡≈«Á Á∆ √«ÊæÂ∆ ˘ Óπæ÷
æ÷ ’∂ ’¶‚ ω≈¿π‰≈ Ùπ± ’∆Â≈Õ
«¬‘ ’¶‚ ω≈¿π‰ √Ó∂∫ ’ÒÍÈ≈ Á≈ √‘≈≈
«Ò¡≈Õ «Ò÷‰ √Óæ◊∆ Á∆ ÚÂØ∫ ’Á∂ ‘ج∂ ◊ØÒ ⁄æ’
‹ª Ú◊ «Úæ⁄ «‘æ√∂ ‹ª ÿ ω≈¬∂, «‹È∑ª Á∆ «◊‰Â∆
⁄æ’≈’≈ Â∆’∂ È≈Ò √±‹ Á∂ ÿπßÓ‰ Á∆ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ ‘Ø
√’∂Õ «¬‘Ȫ ÿª «Úæ⁄ AB ≈Ù∆¡ª ÿπßÓ‰ Òæ◊∆¡ªÕ
√±‹ Í«‘Ò∂ ÿ «Úæ⁄ «‘ßÁ≈ ‘؉ ’’∂, «‹‘Û∆ ≈Ù∆
«¬√ ÿ «Úæ⁄ ‘πßÁ∆, ¿π√ Ó‘∆È∂ Á∆ ¿π‘∆ ≈Ù∆ ‘πßÁ∆Õ
«‹√ «ÁÈ √±‹ ¡◊Ò∆ ≈Ù∆ «Úæ⁄ Á≈ıÒ ‘πßÁ≈, ¿π√ ˘
√ß◊ªÁ «’‘≈ ‹≈‰ Òæ«◊¡≈Õ ¡’≈Ù «Úæ⁄ ͱÏ ÚæÒ
«¬√ «ÁÈ ÈÚ∆∫ ≈Ù∆ «Á÷≈¬∆ Á∂‰≈ Ùπ± ’Á∆ ˛ ¡Â∂
√±‹ Òæ◊Ì◊ C@ «ÁÈ «¬√∂ ≈Ù∆ «Úæ⁄ ⁄Û∑Á≈ Óß«È¡≈
‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√∂ Âª Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ Á∂ ‹Ø«ÂÙ∆¡ª È∂ ¡≈͉∂
ω≈¬∂ G ◊z«‘¡ª Á∆ √«ÊæÂ∆ «¬‘Ȫ ÿª «Úæ⁄ «Á÷≈¬∆Õ
ÈÚ∂∫ Ôπæ◊ Á∂ ‹Ø«ÂÙ∆¡ª È∂ ≈‘± Â∂ ’∂± È≈Ó Á∂ ÁØ ◊z«‘
‘Ø Ù≈«ÓÒ ’’∂ «¬‘Ȫ Á∆ «◊‰Â∆ I ’ «ÁæÂ∆Õ
«¬‘ ÍæÂ≈ ‹ª ‹ßÂ∆ «Â¡≈ ’È Ú≈«Ò¡ª
È∂ ̱’≈Ò Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂ Ì«Úæ÷ Ï≈∂
Ú∆ Áæ√‰≈ Ùπ± ’ «ÁæÂ≈Õ πæª È≈Ò √Ïß«Ë ‹ª
¡«‹‘∆¡ª ‘Ø ¡’≈Ù∆ ÿ‡È≈Úª «‹Ú∂∫ ◊z«‘‰ Òæ◊‰∂,
ÏØÁ∆ Ú≈Ò∂ Â≈∂ Á≈ ⁄Û∑È≈ ¡≈«Á Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ’≈¯∆
‘æÁ Âæ’ ·∆’ ‘πßÁ∆ √∆Õ «¬√ ÂØ∫ ¿πÂ√≈«‘ ‘Ø ’ «¬‘Ȫ
16
 www.tarksheel.org
È∂ AB ÿª Á≈ √ÏßË ÓÈπæ÷∆ ÿ‡È≈Úª È≈Ò ‹ØÛ’∂ ÓÈπæ÷
Á∂ Ì«Úæ÷ Ï≈∂ Ú∆ Áæ√‰≈ Ùπ± ’ «ÁæÂ≈Õ «‹Ú∂∫ Í«‘Ò≈
ÿ-Ï⁄ÍÈ, ◊z«‘√Ê, «Ú¡æ’«ÂÂÚ, √∆«’ «Áæ÷
Ú◊À≈Õ «¬æÊ∂ ‘∆ Ïæ√ È‘∆∫ «¬√ √Ì ’≈√∂ ˘ Â≈«¡ª,
◊z«‘¡ª ¡≈«Á È≈Ò ‹ØÛ ’∂ «¬√ Á∂ Ó≈Û∂ ÍzÌ≈Ú ÂØ∫
Ï⁄≈¡ Á∂ ¿πÍ≈˙ Ú∆ ’∆Â∂ ‹≈‰ Òæ◊∂Õ «¬√ ˘ ¯Ò
‹Ø«ÂÙ Á≈ È≈Ó «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬‘ √Ì ’πæfi ¿πÁØ∫ Ùπ± ‘Ø«¬¡≈ ‹ÁØ∫ ÷◊ØÒ √ÏßË∆
«Ú«◊¡≈È’ ‹≈‰’≈∆ Á∆ ’Ó∆ √∆Õ ‘π ‰ ‹Á «’
«Ú«◊¡≈È’ Âæ’∆ √Á’≈ Â≈≈ «Ú«◊¡≈È ‘Ø∫Á «Úæ⁄
¡≈ ¸æ’≈ ˛ ª ‹Ø«ÂÙ Á∆¡ª ◊ÒÂ∆¡ª √≈‘Ó‰∂ ¡≈
‘∆¡ª ‘ÈÕ Í«‘Ò∆ ◊æÒ «¬‘ «’ ‘π‰ «√æË ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈ ˛ «’ ËÂ∆ ◊ØÒ ˛ ¡Â∂ ¡≈͉∂ Ëπ∂ Áπ¡≈Ò∂
ÿπßÓÁ∆ ‘ج∆, √±‹ Áπ¡≈Ò∂ CFE «ÁȪ Á∂ Òæ◊Ìæ◊ «¬æ’
⁄æ’ Ò≈™Á∆ ˛Õ Á±‹≈ «¬‘ «’ «¬‘Ȫ ◊z«‘¡ª Á≈
’∂∫Á ËÂ∆ È‘∆∫, √◊Ø∫ √±‹ ˛Õ «√¯ ⁄ßÁÓ≈ ‘∆
ËÂ∆ Á≈ ¿πÍ-◊z«‘ ‘؉ ’’∂ ËÂ∆ Áπ¡≈Ò∂ ÿπßÓÁ≈ ˛Õ
¡æ◊∂ «¬‘ «’ √±‹ ◊z«‘, È‘∆∫ √◊Ø∫ Â≈≈ ˛Õ «‹‘Û≈ «’
Íz’≈Ù Ú∆ ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛Õ «¬‘ √Ì «Ó‚Ò ‹Ó≈ Âæ’
Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ÍÛ∑≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
‘π‰ ¡◊Ò≈ √Ú≈Ò «¬‘ «’ ‹Ø«ÂÙ «Úæ⁄ ◊z«‘¡ª
Á∂ ÍzÌ≈Ú ˘ ÏÛ≈ ¡«‘Ó Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬‘ ÍzÌ≈Ú
ÓÈπæ÷ ‹≈Â∆ ¿πÍ «’√ Â∑ª Á≈ ÍÀ∫Á≈ ˛? ‹∂ ’ ÍÁ≈Ê’
ÍzÌ≈Ú ˛ ª ≈‘± Â∂ ’∂± ª ÍÁ≈Ê’ ◊z«‘ ‘∆ È‘∆∫,
‹Ø«ÂÙ∆ ¡≈Í «¬‘Ȫ ˘ ¤≈«¬¡≈ ◊z«‘ ÓßÈÁ∂ ‘ÈÕ Á¡√Ò
ËÂ∆ Á∂ √±‹ Áπ¡≈Ò∂ ÿπßÓ‰ Á∆ √«ÊæÂ∆ ˘ @ Á‹∂
«Úæ⁄ æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ ˘ ¥ªÂ∆Úz «’‘≈ ‹ªÁ≈
˛Õ ⁄ßÁÓ≈ Á∂ ËÂ∆ Áπ¡≈Ò∂ ÿπßÓ‰ Á∆ √«ÊæÂ∆ ¥ªÂ∆ÚzÂ
È≈Ò E.AD Á‹∂ Á≈ ’؉ ω≈™Á∆ ˛Õ «¬‘ ’Ò≈√ª
«¬æ’ Á±‹∂ ˘ «‹‘Û∆¡ª ÁØ Ê≈Úª Â∂ ’æ‡Á∆¡ª ‘È,
¿π‘Ȫ «ÏßÁ±¡ª ˘ ≈‘± Â∂ ’∂± «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹Á
⁄ßÁÓ≈ ¥ªÂ∆Úz Á∂ Áæ÷‰ ÂØ∫ ¿πµÂ ÚæÒ ‹ªÁ≈ «¬√ ˘
«‹√ √Ê≈È Â∂ ’æ‡Á≈ ˛, ¿π‘ «ÏßÁ± ≈‘± ˛ ¡Â∂ Á±‹∂
Í≈√∂ «¬√ Á∂ ¿π Ò‡ ¿π µÂ ÂØ ∫ Áæ ÷ ‰ Úæ Ò ¡≈™Á≈
¥ªÂ∆Úz ˘ «‹√ ‹◊∑≈ Â∂ ’æ‡Á≈ ˛ ¿π‘ ’∂± ˛Õ
¿πÍØ’Â ’؉’ √«ÊæÂ∆ ’≈‰ ‘ Íπß«È¡≈-Óæ«√¡≈ ˘
◊z«‘‰ È‘∆∫ Òæ◊Á∂Õ
¡≈Ó ‹ßÂ∆¡ª, ’¶‚ Á∂ ÓπÂ≈«Ï’ Í«‘Ò∆
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
≈Ù∆ Ó∂÷ «Ú√≈÷ Á∆ √ß◊ªÁ ÂØ∫ Ùπ± ‘πßÁ∆ ˛Õ ‹Ø «’ ¡æ‹
’æÒ∑ AC ¡ÍzÀÒ ˘ ‘πßÁ∆ ˛Õ Í Ì«Úæ÷ Áæ√‰ Ú≈Ò∂ ‹Ø«ÂÙ∆,
Ó≈⁄ Ó‘∆È∂ Á∆¡ª «ÂßÈ ¡Òæ◊-¡Òæ÷ Â∆’ª B@, BA
¡Â∂ BB Ó≈⁄ ˘ Ó∂÷ ≈Ù∆ Á∆ Ùπ±¡≈ ’Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘Ȫ Á∂ ≈Ù∆ Ó‘∆È∂ Ú∆ ¡≈ÍØ ¡≈͉∂ Â∆’∂ ÓπÂ≈«Ï’
ÚæË-ÿæ‡ «ÁȪ Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Ï≈∂ ÚË∂∂ ‹≈‰’≈∆ ÒÀ‰∆
‘ØÚ∂ ª Úæ÷-Úæ÷ ¡ıÏ≈ª ‹ª ‡∆.Ú∆.⁄ÀÈÒª Á∂ ‹Ø«ÂÙ
√ÏßË∆ ÍzØ◊≈Óª ÂØ∫ «ÓÒ ‹ªÁ∆ ˛Õ Á¡√Ò Íæ¤Ó Á∂
‹Ø«ÂÙ∆¡ª È∂ Â≈«¡ª Á∂ √Ó±‘ Á∂ ¡≈’≈ Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂
≈Ù∆¡ª ω≈¬∆¡ª √ÈÕ ¿π‘Ȫ ÓπÂ≈«Ï’ ≈Ù∆¡ª Á∂
¡≈’≈ «Úæ⁄ Ï‘π ¡ßÂ ˛Õ «‹Ú∂∫ ’ß«È¡≈ ≈Ù∆, √Ì
ÂØ∫ Úæ‚∆ DH «ÁȪ Á∆ ˛ ¡Â∂ ÂπÒ≈ ≈Ù∆, √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆
AC «ÁȪ Á∆ ˛Õ Í √≈‚∂ Ì≈Â∆ ‹Ø«ÂÙ∆¡ª È∂ AB
≈Ù∆¡ª Á≈ Ó∂Ò BG ȤæÂª È≈ «Ï·≈ ’∂ «¬æ’ ≈Ù∆ ˘
√Ú≈ ÁØ ÈÂßÂª Á∂ Ï≈Ï Óß«È¡≈Õ «¬√ Â∑ª «¬‘ «√æË
‘πßÁ≈ ˛ «Ú¡’Â∆ ¿πµÍ Â≈«¡ª ◊z«‘¡ª Á≈ ÍzÌ≈Ú
È‘∆∫, √◊Ø∫ Ì«Úæ÷ Áæ√‰ Ú≈Ò∂ ‹Ø«ÂÙ∆ Á∆¡ª ◊æÒª Á≈
ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ
ÚÀ√∂ Ú∆ ¿πÍØ’Â Â≈∆’ª Ó∆È ≈Ù∆ «Úæ⁄
¡≈™Á∆¡ª ‘ÈÕ Ó∆È ≈Ù∆ «Úæ⁄ Ú∆ ‘π‰ BD Á‹∂
Í«‘Òª ¡≈¿π‰ Òæ◊∆¡ª ‘ÈÕ Ì≈Ú BA Ó≈⁄ Á≈ «ÁÈ
F Á‹∂ ‘Ø Í«‘Òª ‹≈ ’∂ ËÈ ≈Ù∆ «Úæ⁄ ⁄«Ò¡≈
‹≈Ú∂◊≈Õ Á±‹∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ BE@@ ¬∆: «Úæ⁄ «¬‘ «ÁÈ
ËÈ ≈Ù∆ «Úæ⁄ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡√Ò «Úæ⁄ √±‹∆ √≈Ò ¡Â∂
¡’≈Ù∆ √≈Ò «Úæ⁄ B@ «Ó߇ BD √À«’ß‚ Á≈ Î’ ˛Õ
√±‹∆ √≈Ò ¤Ø‡≈ ¡Â∂ ¡’≈Ù∆ ‹ª Â≈«¡ª Á≈ √≈Ò
Úæ‚≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Òæ◊Ì◊ G@ √≈Ò G Ó‘∆È∂ Ï≈¡Á
«¬æ’ Á‹∂ Á≈ Î’ ÍÀ∫Á≈ ˛ ¡Â∂ BD Á«‹¡ª Á∂
AG@@ √≈Ò Á∂ Òæ◊Ì◊ Í«‘Ò∂ ¡Ê≈ BHE ¬∆: «Úæ⁄
BA Ó≈⁄ ˘ Ó∂÷ ≈Ù∆ Á∆ Ùπ±¡≈ √∆Õ √≈‚∆ ËÂ∆
√±‹ Áπ¡≈Ò∂ ÿπßÓÁ∆ ‘ج∆ √≈Ò «Úæ⁄ ÁØ Ú≈∆ ¡«‹‘∆
√«ÊæÂ∆ Â∂ Í‘πß⁄Á∆ ˛ ‹Á √±‹ ̱-ÓæË Á∆ √∂Ë «Úæ⁄
‘πßÁ≈ ˛Õ «¬‘ «ÁÈ ‘π‰ Á∂ ’¶‚ ÓπÂ≈«Ï’ BA Ó≈⁄
¡Â∂ BC √ÂßÏ ‘ÈÕ «˜¡≈Á≈Â ’¶‚ BA Ó≈⁄ ‹ª
¡≈√-Í≈√ Á∂ √Ó∂∫ Ùπ± ‘πßÁ∂ ‘È «’™«’ «¬‘ √Óª Ï√ßÂ
πæ Á≈ Ùπ±¡≈Â∆ √Óª ‘πßÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ ¿π‘ √Óª ‘πßÁ≈ ˛
‹Á ËÂ∆ Â∂ ⁄≈∂ Í≈√∂ ÈÚ∂∫ ‹∆ÚÈ Á∆ Ùπ±¡≈ ‘πßÁ∆
Ï≈’∆ √¯≈ BA”Â∂
17
 www.tarksheel.org
«’ß‹ Ï«‰¡≈ Ïz«‘Óß‚
≈ Á≈ Ú’Â ¬∂ ¡Â∂ «Ïº‹Ò∆ Á∂ ’º‡ ÂØ∫
Áπº÷∆ ‘Ø, ¤ºÂ “Â∂ ÒßÓ≈ «Í¡≈ ¡≥Ï ˘ «È‘≈ «‘≈
‘ªÕ Â≈«¡ª Á≈ ¤º ‹ ËÂ∆ Á∂ «Í≥ ‚ ∂ “Â∂ ⁄≈ȉ
«÷Ò≈ «‘≈ ¬∂ ¡Â∂ ’Á∂ ’Á∂ «’√∂ ‡∞º‡Á∂ Â≈∂ Á∆
Ò∆’ ¡≥Ï ˘ ΩÙÈ ’ ‹ªÁ∆ ˛Õ ÓÈ «Ú⁄ ¡≈¿∞∫Á≈
¬∂ «’ ¡≥Ï Á∆ «√‹‰≈ «’Ú∂∫ ‘ج∆ ¡Â∂ «’Ú∂∫ «¬‘
Ïz«‘Ó≥‚ ‘Ø∫Á «Ú⁄ ¡≈«¬¡≈? «’≥fi Â≈≈ Ó≥‚Ò, ¡’≈Ù-
◊≥ ◊ ≈, Â≈∂, ◊z«‘, ¿∞Í◊z«‘, Ù≈Ó Á≈ Â≈≈, √πÏ≈
Á≈ Â≈≈ ¡≈«Á «¬√ ¡≥ Ï  Á∆ ¡≈Ì≈ ˘ «È÷≈È
Ò¬∆ ‘Ø ∫ Á «Ú⁄ ¡≈¬∂ ? ÷Ò≈¡ ˘ «È‘≈Á∂ Ú’Â,
Ï‘∞ ÍzÙÈ ¿∞Í‹Á∂ È∂, ‘ «Ú⁄≈Ú≈È «Ú¡’Â∆ Á∂
Ó√Â’ «Ú⁄ ¡Â∂ «Î Ù∞» ‘∞≥Á∆ ¬∂ «¬√Á∂ ‹Ú≈Ϫ Á∆
ÂÒ≈ÙÕ
Ïz « ‘Ó≥ ‚ Á∆ ‘Ø ∫ Á ¡Â∂ «¬√Á∆ Ù» ¡ ≈ ˘
√Ófi‰/√Ófi≈¿∞ ‰ Ò¬∆ √Ó∂ ∫ √Ó∂ ∫ “Â∂ Â≈≈
«Ú«◊¡≈È∆¡ª È∂ ’¬∆ «√˪ Í∂Ù ’∆Â∂ ‘È «‹‘Ȫ
«Ú⁄ «Â≥È ÍzÓπº÷ «√˪ ‘È «‹‘Û∂ Ïz«‘Ó≥‚ Á∂ ’∞fi
ͺ÷ª ˘ √Ófi‰ «Ú⁄ √ÎÒ ‘ج∂ ‘È Í «¬√˘ Í»È
»Í «Ú⁄ √Ófi‰ ÂØ∫ ¡√ÓÊ ‘ÈÕ Á¡√Ò ’∞ÁÂ
Á∆ ¡ÈßÈÂ≈ Á∆ Ê≈‘ Í≈¿∞ ‰ ≈ ¡‹∂ º ’ ÓÈ∞º÷ Á∆
ÓΩ‹»Á≈ √Ø⁄ ÂØ∫ Í∂ ¬∂ ¡Â∂ ‘Ø √’Á≈ ¬∂ ’∞fi √Ó∂∫ Ï≈Á
ÓÈ∞º÷ «¬√Á∂ √≈∂ Ì∂ª ˘ √Ófi‰ Á∂ ’≈ÏÒ ‘Ø √’∂Õ
«Ïº◊-ÏÀ∫◊ «√˪Â:.
Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ ÁΩ≈È, √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª
’∆ ‘Ø«¬¡≈, «¬√˘ √Ófi‰ Ò¬∆ «Ú«◊¡≈È∆¡ª È∂
Í«‘Ò∆ Ú≈ «Ïº◊-ÏÀ∫◊ «√˪ Í∂Ù ’∆Â≈ √∆Õ «¬√
«√˪ ÓπÂ≈Ï’ «Ïº◊-ÏÀ∫◊ ÂØ∫ Í«‘Òª ’∞fi Ú∆ È‘∆∫
√∆ ¡Â∂ «¬√ ÂØ∫ Ï≈Á Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ «√‹‰≈ ‘ج∆Õ «¬‘
«√Ë≈ «¬√ Ì∂ ˘ ‘∆ √Ófi≈‰ Á∆ «¬’ ’Ø«ÙÙ ‘À
«’ «Ïº◊-ÏÀ∫◊ ÁΩ≈È ¡Â∂ «¬√ ÂØ∫ Ï≈Á ’∆ ‘Ø«¬¡≈
‘À ? «Ïº ◊ ÏÀ ∫ ◊ ÂØ ∫ Í«‘Òª ’∆ √∆, «¬√ Ï≈∂ «¬‘
«√˪ ⁄πºÍ ‘ÀÕ «¬√ «√˪ ÓπÂ≈Ï’ AC.G «ÏÒ∆¡È
√≈Ò Í«‘Òª √≈‚∂ Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ Ù∞»¡≈ «¬’ Ï‘∞ ‘∆
«˜¡≈Á≈ ¤Ø ‡ ∂ , Ï‘∞  «˜¡≈Á≈ ÿ‰Â≈ Ú≈Ò∂ ¡Â∂
Ï‘∞ «˜¡≈Á≈ ◊Ó ◊ØÒ∂ ÂØ∫ ‘ج∆ √∆Õ «¬‘ ◊ØÒ ≈
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«’≥ fi Ï«‰¡≈ ¡Â∂ «’ÊØ ∫
¡≈«¬¡≈, «¬√ Ï≈∂ ‘∞‰ º’
Ú∆ «’√∂ ˘ ’∞fi ÍÂ≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ ‚≈. ◊∞ÏıÙ
«¬‘ ◊ØÒ≈ ÎÀÒ‰≈ Ù∞» ‘Ø«¬¡≈ «√≥ÿ Ì≥‚≈Ò
«‹√ È≈Ò «¬√Á≈ Â≈ÍÓ≈È
Ú∆ ÿº ‡ ‰ Òº ◊ ≈Õ «¬‘ ÎÀ Ò Á≈ «‘≈ ‹Á º’ «¬‘
ÓΩ ‹ » Á ≈ Ïz « ‘Ó≥ ‚ Á∂ » Í √≈‚∂ √≈‘Ó‰≈ È‘∆∫ ¡≈
«◊¡≈Õ «¬‘ «¬√ Âª∑ ‘∆ ‘À «‹Ú∂∫ ◊∞Ï≈∂ «Ú⁄ ‘Ú≈
ÌÈ “Â∂ ◊∞ Ï ≈≈ ÎÀ Ò Á≈ ‘À ¡Â∂ «¬√Á≈ √≈¬∆˜
ÚºËÁ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Â≈∂, ◊z«‘ , ¿∞Í◊z∞«‘ ¡Â∂ ¡’≈Ù
◊≥◊ªÚª, «¬√ ÎπºÒ∂ ‘ج∂ ◊ØÒ∂ Á∂ «Ú⁄ √«ÊºÂ ‘È ¡Â∂
ËÂ∆ ¿∞‘Ȫ «Ú⁄Ø∫ «¬’ ◊z∞«‘ ‘À «‹Ê∂ ‹∆ÚÈ ¿∞ÍÒϺË
‘À Õ Ô≈Á º ÷ ‰ Ú≈Ò∆ ◊º Ò «¬‘ ‘À «’ «Ïº ◊ -ÏÀ ∫ ◊
ÓπÂ≈Ï’ ‹ØÁ≈ ËÓ≈’∂ È≈Ò Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ «√‹‰≈
È‘∆∫ ‘ج∆ √◊Ø∫ ◊ØÒ∂ Á∂ ÎÀÒ‰ ’’∂ «¬√Á≈ √≈¬∆˜
ںˉ ’≈È Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ «√‹‰≈ ‘ج∆ ‘ÀÕ Í «¬‘
◊ØÒ≈ «’ÊØ∫ ¡≈«¬¡≈, «¬√ Ï≈∂ «’√∂ Ú∆ «Ú«◊¡≈È∆
˘ ’∞fi ÍÂ≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ
«Ïº ◊ -ÏÀ ∫ ◊ «√˪ Á∆ Íπ Ù ‡∆ ’¬∆ Íz  º ÷
ÍzÓ≈‰ª ÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Í«‘Ò≈ ÍzÓ≈‰ «¬‘ ‘À «’
AIBI «Ú⁄ ¡À‚«ÚÈ ‘∞ºÏÒ È∂ ‘∞ºÏÒ Á≈ «√˪ Í∂Ù
’∆Â≈ «‹√ ¡È∞√≈ √≈∂ Â≈≈ Ó≥‚Ò «¬’ Á»√∂ ÂØ∫
Á» ‹≈ ‘∂ ‘È ‹Ø «¬‘ «√ºË ’Á≈ ‘À «’ √Ì ÂØ∫
Í«‘Òª Ïz«‘Ó≥‚ Ï‘∞ ¤Ø‡≈ √∆ ¡Â∂ «¬‘ ‘∞‰ º’
ÎÀÒ «‘≈ ‘ÀÕ Á»√≈ ÍzÓ≈‰ «¬‘ ‘À «’ ‹∂’ Ïz«‘Ó≥‚
Í«‘Òª Ï‘∞ ◊Ó √∆ ª «¬√ ¿±‹≈ Á∆ ’ج∆ È≈
’Ø ¬ ∆ «‘≥ Á -÷» ≥ ‘ Á ‹»  ‘Ø Ú ∂ ◊ ∆ «‹√ Ï≈∂ √Ì ÂØ ∫
Í«‘Òª AIFE «Ú⁄ «Ú«◊¡≈È∆¡ª ¡≈ÈØ ÍÀ∫‹∆¡≈˜
¡Â∂ ≈Ï‡ «ÚÒ√È È∂ B.GBE «‚◊∆ ’À Ò «ÚÈ
(Â≈ÍÓ≈È Á∆ «¬’≈¬∆) Ú≈Ò∆¡ª ’≈√«Ó’ Ó≈¬∆’ØÚ∂Ú
Â≥ ◊ ª Á∆ ÍπÙ‡∆ ’∆Â∆ «‹√ ÂØ∫ «√ºË ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À «’
Ïz«‘Ó≥‚ Í«‘Òª Ï‘∞ ◊Ó √∆Õ «¬Ê∂ «¬‘ «‹’ÔØ◊
‘À «’ ÍÀ ∫ ‹∆¡‹ ¡Â∂ «ÚÒ√È ˘ «¬√ ÷Ø ‹ ÏÁÒ∂
AIGH «Ú⁄ «Î«‹’√ Á≈ ÈØÏÒ «¬È≈Ó «ÁÂ≈ «◊¡≈
√∆Õ Â∆√≈ ÍzÓ≈‰ Ïz«‘Ó≥‚ «Ú⁄ Ï‘∞ ‘ΩÒ∂ º «‹Ú∂∫
18
 www.tarksheel.org
‘≈¬∆‚Ø‹È ¡Â∂ ‘∆Ò∆¡Ó Á∆ Ï‘∞Â≈ Ú∆ «Ïº◊-ÏÀ∫◊
«√˪ Á∆ ÍπÙ‡∆ ’È «Ú⁄ ÓÁÁ ’Á∆ ‘ÀÕ Í
Â≈≈ «Ú«◊¡≈È∆ ≈Ï‡ ‹À∫‡∆, ‚≈. ‘ÀȘ ¡ÀÒ«ÚÈ,
Íz Ø Î À √  ‹≈¯∆ Ï«Ïz ‹ , ‚≈. ‘≈Ò‡È ¡≈Í, √
ÎÀ ‚ ‘Ø « ¬Ò «‹√È∂ √Ì ÂØ ∫ Í«‘Òª AIE@ «Ú⁄
«Ïº◊-ÏÀ∫◊ ÙÏÁ ˘ Ú«Â¡≈ √∆, «Ïº◊-ÏÀ∫◊ «√˪Â
È≈Ò √«‘Ó ȑ∆∫ ‘ÈÕ
√«Ê ‘≈Ò «√˪ (√‡À‚∆ √‡∂‡ «Ê¿±∆) Ïz«‘Ó≥‚
Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ «Ïº◊-ÏÀ∫◊ «√˪ Á∆¡ª
÷≈Ó∆¡ª ˘ Í»≈ ’È Ò¬∆ AID@ «Ú⁄ √«Ê ‘≈ÒÂ
«√˪ ˘ Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Á¡√Ò ‹Á Ïz«‘Ó≥‚
ÎÀÒÁ≈ ‘À ª «¬√Á∆ ÿ‰Â≈ ÿº‡Á∆ ‹ªÁ∆ ‘À ‹Á «’
Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ ÿ‰Â≈ «¬’√≈ «‘≥Á∆ ‘À «‹‘Û≈ «Ïº◊-
ÏÀ∫◊ È≈Ò È‘∆∫ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ√«Ê √«ÊÂ∆
«√˪ ÓπÂ≈Ï’ Ïz«‘Ó≥‚ «Ú⁄ ÍÁ≈Ê Á∆ ÍÀÁ≈«¬Ù
Ò◊≈Â≈ ‘∞≥Á∆ «‘≥Á∆ ‘À «‹√Á≈ ∂‡ ’∞fi √À’Û∂ ¡À‡Ó
Íz  ∆ √≈Ò ‘À «‹√ È≈Ò Ïz « ‘Ó≥ ‚ Á∂ ÎÀ Ò ‰ È≈Ò
ÿ‰Â≈ ÿº‡‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ «¬’√≈ «‘≥Á∆ ‘ÀÕ Ì≈Ú∂∫
«¬‘ «Ú⁄≈ «Î«‹’√ Á∂ Ó»Ò «√˪ Á∂ «Ú∞ºË ‘À «’
ÍÁ≈Ê/¿±  ‹≈ ˘ ÍÀ Á ≈ ‹ª ÷ÂÓ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈ «√Î «¬‘Ȫ ˘ «¬’ »Í ÂØ∫ Á»‹∂ »Í «Ú⁄
ÏÁ«Ò¡≈ ‘∆ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ Â≈≈ «Ú«◊¡≈È∆¡ª ÚÒØ∫
AII@ «Ú⁄ Â≈≈ Ó≥‚Òª Á∂ Ú∂◊Ó¬∆ ÎÂ≈ È≈Ò
Á» ‹≈‰ Á≈ ÍÂ≈ Òº◊‰ “Â∂ √«Êº ‘≈Ò «√˪Â
Úº Ò «Ú«◊¡≈È∆¡ª Á≈ «Ë¡≈È «˜¡≈Á≈ «÷«⁄¡≈
«◊¡≈ ‘À «’¿∞∫«’ «¬‘ «√˪ «Ïº◊-ÏÀ∫◊ È≈ÒØ∫ ÚË∆¡≈
Â∆’∂ È≈Ò Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ «√‹‰≈ ˘ √Ófi≈¿π‰ Á∂
√ÓÊ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
’≥ω Ú≈Ò≈ Ïz«‘Ó≥‚ «√˪Â:
«¬‘ «√˪ «⁄‚ ‡≈ÒÓÀÈ ÚÒØ∫ ÿ«Û¡≈
«◊¡≈ √∆ «‹‘Û≈ «Ïº ◊ ÏÀ ∫ ◊ «√˪ «Ú⁄Ø ∫ ‘∆
«È’«Ò¡≈ ‘ÀÕ «⁄‚ Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’ «Ïº◊-ÏÀ∫◊
Óπ  ≈Ï’ ‹∂ ’  Ïz « ‘Ó≥ ‚ ÎÀ Ò Á≈ ‹ªÁ≈ ‘À ª «¬’
√«ÊÂ∆ ¡‹∂‘∆ ¡≈Ú∂◊∆ «’ «¬‘ Ï‘∞ «˜¡≈Á≈ ·ß„≈
‘Ø ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ⁄≈ȉ Á∆ ¡‰‘Ø∫Á ’≈È ⁄≈∂ Í≈√∂
‘È∂ ¤≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ◊Ó∆ Ú≈Ò∆ ¿±‹≈ Á∆ ÓΩÂ
‘Ø ‹≈Ú∂ ◊ ∆ ¡Â∂ «¬√ È≈Ò «¬√ ËÂ∆ “Â∂ √Óπ º ⁄ ∆
‹∆Ú-Íz ‰ ≈Ò∆ ÂÏ≈‘ ‘Ø ‹≈Ú∂ ◊ ∆ ‹Á «’ Ïz « ‘Ó≥ ‚
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
¡Èß ’≈Ò Âº’ ‹∆Ú «‘ √’Á≈ ‘ÀÕ ¡‹∂‘≈ ª
‘∆ ‘ØÚ∂◊≈ ‹∂’ Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ ’ج∆ √∆Ó≈ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊∆Õ
«⁄‚ Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’ Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ √∆Ó≈ √∆ÓÂ
‘À ¡Â∂ «¬’ √‡∂‹ ¡‹∂‘∆ ¡≈Ú∂◊∆ ‹Á Ïz«‘Ó≥‚ Á≈
ÎÀÒ‰≈ ∞º’ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈Á Ïz«‘Ó≥‚ √π≥◊Û‰≈
Ù∞» ’ Á∂Ú∂◊≈ «‹‘Û≈ Ï‘∞ ‘∆ Ë∆Ó∆ ◊Â∆ È≈Ò
‘ØÚ∂◊≈Õ «‹Ú∂∫ «‹Ú∂∫ Â≈≈ Ó≥‚Ò «¬’ Á»√∂ Á∂ È∂Û∂
‘∞≥Á∂ ‹≈‰◊∂ «¬‘Ȫ «Ú⁄ ◊∞∞Â≈ «÷º⁄ ÚºËÁ∆ ‹≈Ú∂◊∆
¡Â∂ Â∂‹ ◊Â∆ È≈Ò «¬’ Á»‹∂ Á∂ È∂Û∂ ‘∞≥Á∂ ‹≈‰◊∂
«‹√ È≈Ò √Óπ º ⁄ ≈ Â≈ÍÓ≈È ¡Â∂ ⁄≈ȉ Úº Ë Á≈
‹≈Ú∂◊≈Õ ¡≈÷ ˘ Ïz«‘Ó≥‚ «¬’ «Ï≥Á» “Â∂ «√ºÓ‡ ’∂
«Ïº◊ ’≥⁄ ω ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ «Ïº◊ ’≥⁄, «Î «¬’
‘Ø «Ïº◊-ÏÀ∫◊ ’≈È «¬’ ÈÚª Ïz«‘Ó≥‚ «√‹ Á∂Ú∂◊≈Õ
«Ïº◊-ÏÀ∫◊ ¡Â∂ «Ïº◊ ’≥⁄ Á∆ «¬‘ Íz∆«’«¡≈ «¬’
⁄ºº’ Á∆ «È¡≈¬∆∫ «È≥Â ⁄ÒÁ∆ ‘∂◊∆Õ
«¬‘ «√˪ AIF@-G@ º’ Ï‘∞ «˜¡≈Á≈ Ó’Ï»Ò
«‘≈ Í ÓΩ‹»Á≈ «◊‰Â∆ «Ó‰Â∆ ÓπÂ≈Ï’ Ïz«‘Ó≥‚ Á∆
√∆Ó≈ «È√«⁄ºÂ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ «¬√Á∂ ÎÀÒ‰ ÂØ∫
∞º’‰ Á∆ ’ج∆ √≥Ì≈ÚÈ≈ È‹ È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á∆Õ Á»√≈
«¬√Á∂ √π≥◊ÛÈ Ò¬∆ ÚÂØ∫ ÔØ◊ ¿±‹≈ Á∆ ÒØÛ ‘À
«¬‘ ¿±  ‹≈ «’√ » Í «Ú⁄ ¡Â∂ «’ÊØ ∫ ¿∞ Í ÒϺ Ë
‘ØÚ∂◊∆, «¬‘ Ú∆ «¬’ ÍzÙÈ ‘À «‹√ Ï≈∂ «¬‘ «√˪Â
’∞fi È‘∆∫ Á√Á≈ ‘À
Á¡√Ò ‘∞ ‰ º ’ «‹‘Û∂ Ú∆ «√˪ Â≈≈
«Ú«◊¡≈È∆¡ª ÚÒØ∫ Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ ˘ √Ófi‰
Ò¬∆ «ÁÂ∂ ◊¬∂ ‘È, ¿∞‘ √≈∂ «Ïº◊-ÏÀ∫◊ ÂØ∫ Ï≈Á Á∆
√«ÊÂ∆ ˘ ‘∆ √Ófi‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ‘È Í «Ïº◊-ÏÀ∫◊
ÂØ∫ Í«‘Òª ÍÁ≈Ê-»Í∆ Ï‘∞ ◊Ó, Ï‘∞ ¤Ø‡≈ ¡Â∂
Ï‘∞ «˜¡≈Á≈ ÿ‰Â≈ Ú≈Ò≈ ◊ØÒ≈ «’ÊØ∫ ¡≈«¬¡≈,
«’Ú∂∫ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈, «¬√ Ï≈∂ √≈∂ Â≈∂ «Ú«◊¡≈È∆
√Ófi‰ ÂØ∫ ¡√ÓÊ ‘ÈÕ
Ïz « ‘Ó≥ ‚ Á∆ ¿∞  ÍÂ∆ Á≈ ÈÚª «√Ë≈Â:
«Íz ≥ √ ‡È Ô» È ∆Ú«√‡∆ Á∂ Í≈Ò √‡À È ‘≈‡
¡Â∂ ’À∫Ï«˜ Ô»È∆Ú«√‡∆ Á∂ È∆Ò ‡»Ø’ È∂ Ïz«‘Ó≥‚
Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ «¬’ ÈÚª «√˪ «ÁÂ≈
‘À «‹√ ÓπÂ≈Ï’ √Óª ’Á∂ Ú∆ ÷ÂÓ È‘∆∫ ‘∞≥Á≈ ¡Â∂
Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ Á∂ ⁄º’ Á≈ ’ج∆ ¡≥ ȑ∆∫ ‘ÀÕ
«¬√ «√˪ ÓπÂ≈Ï’ Ï‘∞ √≈∂ «Ïº◊-ÏÀ∫◊ ¡Â∂ «Ïº◊
19
 www.tarksheel.org
’≥⁄ Á∆ «È≥ÂÂ≈ Íz∆«’«¡≈ È≈Ò Ï‘∞-Ïz«‘Ó≥‚ Á∆
«√‹‰≈ ‘∞≥Á∆ ‘À ¡Â∂ «¬‘ Í∆z«’«¡≈ ’Á∂ Ú∆ ÷ÂÓ
‘؉ Ú≈Ò∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬√ «√˪ ÓπÂ≈Ï’ √≈‚∂ Ïz«‘Ó≥‚
Á≈ ¡‹Ø’≈ »Í AB-AE «ÏÒ∆¡È √≈Ò Í«‘Òª Ú≈Í∂
«Ïº◊-ÏÀ∫◊ ’≈È ‘Ø∫Á «Ú⁄ ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ Í«‘Ò∂ «Ïº◊-
ÏÀ ∫ ◊ Ú≈ÍÈ ’≈È, «¬‘ ÎÀ Ò‰ Òº ◊ ≈ ª Ó≈Á≈
¡Â∂ «’‰ª ÍÀÁ≈ ‘ج∆¡ªÕ ÏÒÀ’ ¿±‹≈ («¬√ ¿±‹≈
˘ ¡‹∂ º’ «’√∂ È∂ È‘∆∫ «Ó«‰¡≈ Í «Ú«◊¡≈È∆¡ª
Á≈ Ó≥ȉ≈ ‘À «’ «¬‘ √≈‚∂ ⁄ΩÎ∂∂ Í√∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «¬‘
¿±‹≈, ◊∞»Â≈ ¿±‹≈ Á∂ ¿∞Ò‡, Ïz«‘Ó≥‚ Á∂ Úº÷Ø-Úº÷
«‘«√¡ª ˘ Á»  ˺ ’ Á∆ ‘À ) ’≈È Ïz « ‘Ó≥ ‚ ÎÀ Ò Á≈
‹ªÁ≈ ‘À «‹√˘ ’¬∆ ÷Ï √≈Ò Òº◊‰◊∂ ¡Â∂ ¡≈÷
˘ Ó≈Á≈, «’‰ª ¡Â∂ ÏÒÀ’ ‘ØÒ ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈‰◊∂
¡Â∂ «¬’ ͺË≈ ¡Â∂ ÷≈Ò∆ Ïz«‘Ó≥‚ Ï≈’∆ Ï⁄∂◊≈Õ
«¬√ ÂØ∫ Ï≈Á Ïz«‘Ó≥‚ √π≥ÿÛ‰≈ Ù∞» ‘Ø ’∂ «Ïº◊ ’≥⁄
ω ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ «¬‘ «’«¡≈Úª Á≈ ⁄º’ «È≥Â
⁄ºÒÁ≈ ‘∂◊≈Õ «¬√ «√˪ ÓπÂ≈Ï’ √Í∂√ ¡Â∂ √Óª
√Á∆Ú∆ «‘≥Á≈ ‘À ¡Â∂ «Ïº◊ ÏÀ∫◊ ª «√Î Ùπ»¡≈Â
‘À ¡Â∂ «¬‘ ⁄º’ Ò◊≈Â≈ ⁄ºÒÁ≈ ‘∂◊≈Õ
’¬∆ ‘Ø Â≈≈ «Ú«◊¡≈È∆¡ª È∂ Ú∆ Ïz«‘Ó≥‚
Á∆ ¿∞  ÍÂ∆ Á∂ Ó≈‚Ò Í∂ Ù ’∆Â∂ ‘ÈÕ ’À  Ò Á≈
Ó≈‚Ò Ï‘∞ÍzÂ∆ Ïz«‘Ó≥‚ “Â∂ ¡Ë≈ ‘À «‹√ ˘ ¡‹∂
º ’ «√º Ë ‘∆ ’∆Â≈ È‘∆∫ ‹≈ √«’¡¡≈ ‹Á «’
Ï≈Ï Á≈ «√˪ √Ó∂ ∫ Á∂ «Èº ’ ∂ - «Èº ’ ∂ ÍÒª∑ È≈Ò
«√‹∂ ÍÒÀ‡ØÈ∆¡≈ “Â∂ ¡Ë≈ ‘À Ô≈È∆ Ï≈Ï ¡º‹
Á∆ ◊ºÒ ’«Á¡ª ‘∆ Ïz«‘Ó≥‚ ˘ √Ófi‰ «Ú⁄ ÌÒ≈
√ÓfiÁ≈ ‘À ¡Â∂ Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ «√‹‰≈ ÁΩ≈È Ï∆Â∂ √Ó∂∫
«Ú⁄ ‘ج∆¡ª «’«¡≈Úª Á∆ «‘ «Ú⁄ ‹≈‰ ÂØ∫ ’≥È∆∫
’Â≈¿∞∫Á≈ ¬∂Õ Ïz«‘Ó≥‚ Á∆ «√‹‰≈ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆
ÿÛ∂ / √π fi ≈¬∂ ‹≈ ‘∂ «√˪ «√Î «Ïº ◊ -ÏÀ ∫ ◊ ¡Â∂
«¬√ ÂØ∫ Ï≈Á Á∆ √«ÊºÂ∆ ˘ ‘∆ «Ú«◊¡≈È’ ͺË “Â∂
√Ófi‰ Ò¬∆ Â≈≈ «Ú«◊¡≈È∆¡ª ÚÒØ∫ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹≈
‘∂ ‘ÈÕ Í «Ïº◊-ÏÀ∫◊ ÂØ∫ Í«‘Òª Ó≈Á≈ «’≥fi ÍÀÁ≈
‘Ø«¬¡≈, «¬‘ «’ÊØ∫ ¡≈«¬¡≈ ¡Â∂ «¬√Á≈ √Ø ’∆ ‘À,
«¬√ Ï≈∂ √≈∂ Â≈≈ «Ú«◊¡≈È∆ ÔÂÈÙ∆Ò ‘È Âª
‹Ø √æ⁄≈¬∆ ÚæÒ Í Á Í ګˡ≈ ‹≈Ú∂Õ
ÍzØÎÀ√ ’ÒØÈ∆, ’Í»ÊÒ≈Õ
ÓØÏ≈«¬Ò ÎØÈ IGH@@-C@BIA
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
√¯≈ AH Á∆ Ï≈’∆
˛Õ ‘π‰ Âπ√∆∫ ¡≈Í ÎÀ√Ò≈ ’Ø «’ Âπ‘≈‚∆ ≈Ù∆ ·∆’ ˛
‹ª ◊ÒÂÕ
≈√∆¡ª Á∂ Â≈∂ √≈‚∂ ÂØ∫ √Ó≈È Á±∆ Â∂ È‘∆∫
‘ÈÕ ¿π‘ √≈ÊØ∫ ’πæfi Íz’≈Ù √≈Ò ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Òæ÷ª Íz’≈Ù
√≈Ò Á± ‘ÈÕ ØÙÈ∆ Á≈ ’‰ Î؇≈È «¬æ’ √À«’ß‚ «Úæ⁄ C
Òæ÷ «’ÒØÓ∆‡ √¯ «‘ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Ú∂◊ È≈Ò
«‹ßÈ∆ Á±∆ ¿π‘ «¬æ’ √≈Ò «Úæ⁄ «‘ ’Á≈ ˛ ¿π√ ˘
Íz’≈Ù √≈Ò ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ ÍzØ«’√Ó≈ √À‡∆ Â≈≈ D.C Íz’≈Ù
Ú∑∂ Á± ˛ ’ÂÓ«‰ Â≈≈ «¬æ’ ‘˜≈ Íz’≈Ù Ú∑∂ Á±
˛Õ «¬√ Â∑ª ¿π‘Ȫ Á∆ ¡√Ò∆ √«ÊæÂ∆ ¡Â∂ Ș
¡≈™Á∆ √«ÊæÂ∆ «Úæ⁄ Ï‘π Úæ‚≈ ¡ßÂ ‘؉ ’’∂ ¿π‘Ȫ
Á∂ «’‘Û∂ ÍzÌ≈Ú ˘ ÓßȪ◊∂? ËÂ∆ Á∂ ËπæÚª ¿πµÍ «¬‘
≈Ù∆ Óß‚Ò È‘∆∫ «Á÷≈¬∆ «ÁßÁ≈Õ ¿πÊØ∫ Á∂ ÒØ’ª Á∂ Ì«Úæ÷
√ÏßË∆ ‹Ø«ÂÙ∆ ¸æÍ «’™ ‘È? ¡≈Ó ÒØ’ ¡≈͉∂ Ïæ«⁄¡ª
Á≈ È≈Ó ≈Ù∆ È≈Ò √Ïß«Ë ¡æ÷ª Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂ È‘∆∫
æ÷Á∂ √◊Ø∫ ◊πÁπ¡≈∂ ÂØ∫ ’„≈’∂ ‹ª ‘Ø ¡≈ÍØ-¡≈͉∂
Â∆«’¡ª È≈Ò æ÷Á∂ ‘ÈÕ ’¬∆¡ª Á≈ ¤Ø‡≈ È≈Ó, ‹ª
ÒØ’ª ÚæÒØ∫ æ«÷¡≈ È≈Ó, «˜¡≈Á≈ Íz⁄æ«Ò ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂
«¬‘Ȫ Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂ ¡≈͉∆¡ª ≈Ù∆¡ª «ÈË≈«Â
’Á∂ ¡Â∂ ¡ıÏ≈ª «Úæ⁄ ¤Í∂, ≈Ù∆ ÎÒ ÂØ∫ ¡≈͉≈
Ì«Úæ÷ Ú≈⁄Á∂ ‘ÈÕ ‹Ø «’ ‹Ø«ÂÙ Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò Ú∆
◊Ò ˛ Í ‹Ø«ÂÙ∆ ¸æÍ ‘ÈÕ
‹∂’ ◊z«‘¡ª Á≈ ÍzÌ≈Ú ÍÁ≈Ê’ Á∆ ʪ
¡«Ë¡≈ÂÓ’ ˛ ª «Î ≈Ù∆¡ª Ú≈Ò∂ È◊ ‹ª ‘Ø
ÍÁ≈Ê’ Ú√±¡ª Ë≈È Ú≈√Â∂ «’™ «’‘≈ ‹ªÁ≈
˛? «‘ßÁ± ËÓ ÓπÂ≈«Ï’ ◊z«‘¡ª ˘ Á∂ÚÂ∂ Óßȉ≈ ª
·∆’, Í «¬æ’ ¬∆ÙÚÚ≈Á∆ ª Á∂ÚÚ≈Á «Úæ⁄ Ô’∆È
È‘∆∫ æ ÷ Á≈Õ ‘∆ ◊æ Ò «Ú«◊¡≈È Á∆, «Ú«◊¡≈È
ÓπÂ≈«Ï’ Á∂ÚÂ∂ ‹ª æÏ Á∆ ’ج∆ ‘Ø∫Á È‘∆∫Õ «’™«’
«¬‘ ÍÁ≈Ê’ È‘∆∫ ‘È, «¬‘ √≈‚≈ È≈ ’πæfi «Ú◊≈Û
√’Á∂ ‘È ¡Â∂ È≈ ‘∆ ’πæfi √π¡≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ‹∂ ’
◊z«‘¡ª Á≈ ÍÁ≈Ê’ ¡√ ÍÚ∂◊≈ ª Ó∂∂ ¡Â∂ Ó∂∂
È‹Á∆’ «‘ßÁ∂, ÒØ’ª ¿πµÍ Ï≈Ï ÍÚ∂◊≈ È≈ «’
¡Òæ◊-¡Òæ◊Õ Á¡√Ò «¬‘ ª ÒØ’ª Á≈ «Ë¡≈È
¡≈͉∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª Á∂ √‘∆ ‘æÒ Òæ̉ Á∆ Ê≈Ú∂∫
‘Ø Í≈√∂ Ò≈ ’∂ ¿π‘Ȫ Á∆ ‘ Íæ÷Ø∫ ´æ‡ ’È≈ ˛Õ
94179-23785
20
 www.tarksheel.org
Í≈‰∆
«¬‘ ÓÈ∞º÷∆ Ò≈Ò√≈ ‘∆ ‘À «‹√ È∂ ’∞ÁÂ
Á∆ ‘∂’ Ú√ ˘ «¬º’ «‹È√ ω≈ «ÁºÂ≈ ‘À ‹Ø ÷∆Á∆ ‹ª
Ú∂⁄∆ ‹≈ √’∂Õ Í≈‰∆ «¬æ’ ¡ÈÓØÒ Ú√ ‘∂ÀÕ «¬√ «ÏȪ
‹∆ÚÈ ¡√≥ÌÚ ‘À ¡Â∂ ‘∞‰ º’ Á∆ ÷Ø‹ ¡È∞√≈ ËÂ∆
Á∆ ÷»Ï√»Â∆ ¡Â∂ «Ú«Ì≥ÈÂ≈ Á≈ ≈˜ Í≈‰∆ ˛Õ ÓÈ∞º÷∆
«Ú’≈√ ¡Â∂ ‹∆Ú-«Ì≥ÈÂ≈ Ï≈∂ ‚≈«ÚÈ Á∂ «√˪ Á≈
’ج∆ ÂØÛ È‘∆∫Õ Í ÓÈ∞º÷ È∂ Í≈‰∆ Ú◊∆ ¡ÈÓØÒ Ú√Â
˘ √Ó≈¬∂Á≈∆ Á≈ «‘º√≈ ω≈¿∞∫«Á¡≈ «¬º’ ÷≈√ ¿∞Á∂Ù
«‘ «¬√ ˘ «‹È√ Ú‹Ø∫ Íz⁄≈È≈ Ù∞» ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
√≥√≈ ÏÀ∫’ ¡Â∂ √≥Ô∞’ ≈Ù‡ È∂ Í≈‰∆ ˘ ÍzÌ≈«ÙÂ
’«Á¡ª «’‘≈ ‘À TÍ≈‰∆ Óȱ÷ º ∆ ‹» ‘À Í ÓÈ∞÷
º ∆ ¡«Ë’≈
È‘∆∫UÕU «¬‘Ȫ ¡È∞√≈ ‹»ª Á∆ Í»Â∆ ’∆Â∆ ‹≈
√’Á∆ ‘À Ì≈Ú∂∫ ÍÀ√∂ ÷⁄ ’’∂ ‘∆ ‘ØÚ∂ Í ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈
Á∆ ÷∆Á-Ú∂⁄ È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆Õ «¬√ ÎÒ√Î∂ Á≈ ¡≈Ë≈
TÚ≈«√≥◊‡È Ù«‘ÓÂ∆U √∆ «‹√ ¡È∞√≈ √Óπº⁄∂ √≥√≈ Á∆
¡≈«Ê’Â≈ Á∆ Ó‹Ï»Â∆ ÷πºÒ∂ Ï≈‹≈ «Úº⁄ ‘À ¡Â∂ ‘∂’
‹ÈÂ’ Ú√± «¬º’ «‹È√ ‘À ‹Ø «’Â∂ Ú∆ Ú∂⁄∆ ÷∆Á∆ ‹≈
√’Á∆ ‘ÀÕ «¬√ √≈∂ «Úº⁄ √Ó≈«‹’ √∂Ú≈Úª ¡Â∂ ’∞ÁÂ∆
√Ø Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘È ‹Ø ’Á∂ ÓÈ∞º÷∆ «Ú≈√ ڋØ∫ ‹≈‰∂
‹ªÁ∂ √ÈÕ Í≈‰∆ Ú∆ ‘∞‰ ‹» ÂØ∫ «‹È√ ω≈ ’∂ Ï‹≈
«Úº⁄ Ú∂«⁄¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
Í≈‰∆ √Óπº⁄∆ ’≈«¬È≈ Á∆ ‹∆ÚÈ ∂÷≈ ‘ÀÕ
«¬√ ËÂ∆ Á≈ GA Î∆ «‘º√≈ Í≈‰∆ È≈Ò „«’¡≈ ‘Ø«¬¡≈
‘ÀÕ ’∞ºÒ Í≈‰∆¡ª Á≈ IG.E Î∆ «‘º√≈ ÈÓ’∆È √Óπ≥Á∆
Í≈‰∆ ‘À ‹Ø B.E Î∆ «Óº·≈ Í≈‰∆ Ï≈’∆ Ï«⁄¡≈ ‘À ¿∞√ Á≈
Úº‚≈ «‘º√≈ Ï¯ Á∂ ÂØ«Á¡ª Ú‹Ø∫ ‹«Ó¡≈ «Í¡≈ ‘À «‹√
Á≈ ’∞ºfi ’∞ «‘º√≈ ‘∆ Á«¡≈Úª, fi∆Òª, Ú‹Ø∫ √Óπº⁄∆ ‹∆Ú-
«Ì≥ÈÂ≈ Á∆¡ª ‹»ª Ò¬∆ ÓΩ‹»Á ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ Á∆ ¡≈͉∆
ωÂ Á≈ G@ Î∆ «‘º√≈ Í≈‰∆ ‘ÀÕ ‹∂ Óȱº÷∆ √∆ «Úº⁄Ø∫ ‹∂
«¬‘ E Î∆ ÿº‡ ‹≈Ú∂ ª Ï∂⁄ÀÈ∆, A@ Î∆ ÿº‡ ‹≈Ú∂ ª
⁄ºÒ‰-«ÎÈ ÂØ∫ ¡√ÓºÊ≈ ¡Â∂ ‹∂ B@ Î∆ º’ ÿº‡ ‹≈Ú∂
ª ÓΩ ‘Ø √’Á∆ ‘ÀÕ Í Í≈‰∆ Á∆ ÁπÚÂØ∫ √º«Ì¡≈Â≈Úª
Á∂ «Ú’≈√ È≈Ò Ù∞± ‘ج∆ ¡Â∂ ¡º‹ ¡≈͉∆ ⁄Ó √∆Ó≈ Â∂
‘ÀÕ Ô∞Í∆¡È Ô»È∆¡È «Úº⁄ ÍzÂ∆ ‹∆¡ ÍzÂ∆ «ÁÈ ¡Ω√ÂÈ
AC@-AH@ Ò∆‡ Í≈‰∆ Ú«Â¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬‡Ò∆,
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
√Í∂È «Úº⁄ «¬‘ ¡Ω√ CGB Ò∆‡
º’ ‘ÀÕ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª «Úº⁄
«¬‘ ¡Ω√Â, «√¯ C@ Ò∆‡ ‘ÀÕ ‚≈. ⁄È‹∆ «√ßÿ
√≥√≈ «√‘ √≥√Ê≈ ¡È∞√≈ ÍzÂ∆ È≈Ì≈
‹∆¡ ÍzÂ∆ «ÁÈ ⁄≥◊∆ «√‘ ¡Â∂ «˜≥Á◊∆ Ò¬∆ ÿº‡Ø ÿº‡
BE Ò∆‡ Í≈‰∆ Á∆ ‹» ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ
«ÚÙÚ ÏÀ∫’ Á∆ √≥È B@@A Á∆ «¬º’ «ÍØ‡
¡È∞√≈ ¡Ó∆’≈ Í≈‰∆ Á∆ ÁπÚÂØ∫ «Úº⁄ ÓØ‘∆ Á∂Ù ‘À
«‹ºÊ∂ FF Î∆ Í≈‰∆ ¿∞ÁÔØ◊ ¡Â∂ ¿±‹≈ ÍÀÁ≈Ú≈ Ò¬∆,
BG Î∆ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ Ò¬∆, ¡Â∂ «√¯ H Î∆ ÿ∂Ò» ‹»ª
¡Â∂ ¡Ø◊Â≈ Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ‹Á«’ ¬∂Ù∆¡≈
«Úº⁄ «¬‘ Á «¬√ Á∂ «ÏÒ’∞Ò ¿∞Ò‡ «‹ºÊ∂ H Î∆ Í≈‰∆
¿∞ÁÔØ◊ «Úº⁄ ¡Â∂ HF Î∆ Í≈‰∆ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ Ò¬∆ ÚÂ∂
‹≈‰ Á∂ È≈Ò È≈Ò «√¯ F Î∆ Í≈‰∆ ‘∆ ÿ∂Ò» ‹»ª
Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹Ø ¡≥’Û∂ «ÚÙÚ ÏÀ∫’ Áπ¡≈≈
Íz⁄≈∂ ‹≈ ‘∂ ‘È ¿∞‘Ȫ Á≈ Ò∞’Úª ¿∞Á∂Ù Í≈‰∆ ˘ «¬º’
Ú√± Ú‹Ø∫ √Ê≈«Í ’È≈ ¡Â∂ ¿∞√Á∆ Ú∂⁄-÷∆Á Á∆
È∆∫‘ º÷‰≈ ‘ÀÕ «¬√∂ ’Û∆ «‘ «¬√ ÏÀ∫’ Á∆ Ò∞’Ú∆∫
ÓºÁÁ È≈Ò «¬º’ √≥√ʪ TÚÒ‚ Ú≈‡ ’Ω∫√ÒU «‹√ Á≈
Á¯Â Ó≈√Ò∆˜ «Úº⁄ ‘À, ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ √≥√≈ Á∂
Í≈‰∆¡ª Á∆ È∆Â∆ «‘ ’È Ú≈Ò≈ Úº‚≈ «ÁÓ≈◊ Ó≥ÈÁ∆
‘À, «¬‘ √≥√≈ Á≈ Í≈‰∆¡ª Á∂ √zت ¡Â∂ Ú≥‚ «Úº⁄ √πË≈
«Ò¡≈¿∞‰ Ò¬∆ Ó»‘∂ ¡≈ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√∂ Âª √≥È AIIF
«Úº⁄ √‡≈’‘ØÓ «Ú÷∂ √≥√≈ ÏÀ∫’, √≥Ô∞’ ≈√í ‡ «Ú’≈√
Íz≈‹À’‡ ¡Â∂ √Ú∆«‚Ù «¬≥‡-ÈÀÙÈÒ «‚ÍÀÒÍÓÀ∫‡ ¬∂‹≥√∆
È∂ √ªfi∂ ÂΩ Â∂ «¬º’ √≥√Ê≈ ω≈¬∆ «‹√ Á≈ È≈Ó T◊ÒØÏÒ
Ú≈‡ Í≈‡È«ÙÍU º«÷¡≈ «‹√ Á≈ ¿∞Á∂Ù ¿∞‘Ȫ
√Óπ⁄º ∆¡ª √≥√Ê≈Úª, √’≈∆ ¡Á≈«¡≈ ÍÏ«Ò’/Íz≈¬∆Ú∂‡
√≥√Ê≈Úª, «Úº⁄ «¬º’ ≈«¬ ÍÀÁ≈ ’’∂ «¬‘ √Ê≈«Í ’È≈
√∆ «’ Í∆‰ Ú≈Ò≈ √≈¯ Í≈‰∆ Ï‘∞ ÿº‡ ‘À ¡Â∂ «‹≥Á◊∆
Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ ÒØÛ∆∫Á≈ ‘À, «¬√ Á∆ «¬º’ ¡≈«Ê’ Ó‘ºÂÂ≈
‘À √Ø «¬√ ˘ «¬º’ «‹È√ Ú‹Ø∫ √Ú∆’≈ ’ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈
‘À Õ TÚÒ‚ Ú≈‡ ’Ω ∫ √ÒU ¡Â∂ T◊ÒØ Ï Ò Ú≈‡
Í≈‡È«ÙÍU È∂ «ÓÒ ’∂ √≥È B@@A «Úº⁄ √≥√≈ ÏÀ∫’ Á∂
√≈Ï’≈ Óπº÷∆ Ó≈¬∆’Ò ’ÀÓ‚∂√√ Á∆ ÍzË≈È◊∆ «Úº⁄ «¬º’
21
 www.tarksheel.org
ÍÀÈÒ Ï‰≈«¬¡≈ «‹√ È∂ ¡≈͉∆ «ÍØ‡ TÎ≈¬∆ÈÀ∫È«√≥◊
Ú≈‡ Î≈ ¡≈ÒU «’ÔΩ‡Ø «Ú÷∂ Â∆‹∂ √≥√≈ Ú≈‡ ÎØÓ
«Úº⁄ Í∂Ù ’«Á¡ª «¬√ ◊ºÒ Â∂ ˜Ø «ÁºÂ≈ «’ «¬√ ÷∂Â
«Úº⁄ «ÈÚ∂Ù GE «ÏÒ∆¡È ¡Ó∆’∆ ‚≈Ò ÂØ∫ ÚË≈ ’∂
Â∞≥ AH@ «ÏÒ∆¡È ‚≈Ò ’ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À ¡Â∂
ÚÂØ∫ Ò¬∆ «ÁºÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Í≈‰∆ Á≈ ÓπºÒ ¿∞◊≈«‘¡≈
‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ Í ‘∂◊ ¡Â∂ «’ÔØ‡Ø «Úº⁄ Í≈‰∆¡≈
Ï≈∂ ‘Ø∂ √≥√≈ ͺË Á∂ «¬’º·≈ «Úº⁄ «’√∂ √’≈∆ ¬∂‹≥√∆
˘ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’È Âº’ Á≈ ÓΩ’≈ È‘∆∫ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ √≥Ô∞’ ≈Ù‡ È∂ √≥È AIIH «Úº⁄ TÚÒ‚
’«ÓÙÈ Î≈ Ú≈‡U ª‘∆ BAÚ∆ √Á∆ «Úº⁄ Í≈‰∆¡≈ Á∆
ÚÂØ∫ Ï≈∂ «¬º’ Á» ¡≥Á∂Ù∆ «ÍØ‡ Á∂‰ Ò¬∆ «’‘≈ «‹√
È∂ ¡≈͉∆ «í ÍØ‡ «Úº⁄ «’‘≈ TÍ≈‰∆, Â∂Ò ¡Â∂ ‘Ø
’∞ÁÂ∆ √ØÂ≈ Á∆ Âª «¬º’ ¡≈«Ê’ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
‹≈«¬Á≈Á ‘À «‹√ Â∂ Ó≥‚∆ Á∂ √≈∂ ’≈˘È Ò≈◊» ‘؉∂ ⁄≈‘∆Á∂
‘ÈÕU
Í «¬‘ «’≥È∆ ‘≈√Ø‘∆‰ ◊ºÒ ‘À «’ «Ú’√Â
Á∂Ù «Ú’≈Ù√∆Ò Á∂Ùª ˘ Í≈‰∆ Á∂ ÍzÏ≥Ë ˘ Ï‹≈∆ Ú√±
Ú‹Ø∫ «Ú’√ ’È Ò¬∆ ¿∞ÍÁ∂Ù Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ √≥Ô’ ∞  ≈Ù‡
Á∆ ¡≈«Ê’, √º«Ì¡≈⁄≈’ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ‘º’ª Á∆ ’Ó∂‡∆
È∂ √≥È B@@B «Úº⁄ «’‘≈ «’ Í≈‰∆ ˘ √Ó≈‹’ ¡Â∂
√º«Ì¡≈⁄≈ ‹…» ڋØ∫ Ó≥ÈÁ∂ ‘ج∂ «¬º’ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈
’«‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À È≈ «’ «¬º’ «Ú’≈¿± «‹È√Õ ¡Ø◊
¡Â∂ ◊ΩÚÓ¬∆ «‹≥Á◊∆ Ò¬∆ Í≈‰∆ «¬º’ ‹» ‘ÀÕ
Í «¬‘ √≈∆ ⁄⁄≈ ÷≈√ «’√Ó Á∂ ÍzÙÈ
ÍÀÁ≈ ’Á∆ ‘À-Í≈‰∆ «’√ Á∆ ‹≈«¬Á≈Á ‘À ? ’∆ ’ج∆ Ú∆
«¬√ Á≈ Ó≈Ò’ ω √’Á≈ ‘ÀÀ ? ‹∂ Í≈‰∆ Ú∂«⁄¡≈ ‹≈‰
Òº◊≈ ª ’∞Á ¡Â∂ ’≈«¬È≈ Ҭ∆ ÒØÛ∆∫Á≈ Í≈‰∆ Á≈
ÓπºÒ ’Ω‰ Â≈∂◊≈? «¬‘ ◊∆Ï ¡Â∂ ’Ï≈«¬Ò∆¡ª ˘ «’Ú∂∫
«ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈À ¡≥Â ≈Ù‡∆ ’≈ÍØ∂ÙȪ ˘ √Óπº⁄∂ √≥√≈
Á∂ Í≈‰∆¡ª ˘ ÷∆Á‰ Ú∂⁄‰ Á∂ ¡«Ë’≈ «’√ È∂ «ÁºÂ∂ ?
‹∂ «¬‘ ¡«Ë’≈ Íz≈¬∆Ú∂‡ ’≥ÍÈ∆¡ª ˘ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ª
’∞ÁÂ∆ √ت Á∆ º«÷¡≈ ’Ω‰ ’∂◊≈ ? Í≈‰∆ ͺ÷Ø∫ ¡Ó∆
Á∂Ù «¬√ ͺ÷Ø∫ ◊∆Ï Á∂Ùª È≈Ò «¬√ ˘ «’Ú∂∫ Ú≥‚‰◊∂ ?
’∞ÁÂ∆ «‹≥Á◊∆ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ «Ì≥ÈÂ≈ Á≈ Ï≈Ò∆Ú≈√ ’؉
‘ØÚ∂◊≈À «¬‘ ÍzÙÈ «¬º’ ÷≈√ ⁄⁄≈ Á∆ Ó≥◊ ’Á∂ ‘ÈÕ
Í √≥√≈ ͺË Â∂ ª «¬‘ Íz⁄≈«¡≈ ‹≈ «‘≈ «’ ÒßÏ∆
Ï«‘√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∆ ¿∞’ «√º‡∂ ’º„«Á¡ª Í≈‰∆ «¬º’
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«‹È√ Ó≥È∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬√ Ï«‘√ «Úº⁄ «’ßȪ È∂ ¡Â∂ «’√
¡«Ë’≈ È≈Ò «‘º√≈ «Ò¡≈; «¬‘ Ò∞’Ø ’∂ º«÷¡≈ ‹≈ «‘≈
‘ÀÕ
√≥Ô∞’ ≈Ù‡ Á∂ ¿∞√ Ú’Â Á∂ √’ºÂ,
’ΩÎ∆ ¡È≈È È∂ Í≈‰∆ ˘ Â∆‹∆ √≥√≈ ‹≥◊ Á≈ ’≈È
Ó≥ÈÁ∂ ‘ج∂ «¬º’ ◊∞ºÍ √Ê≈«Í ’∆Â≈ «‹√ «Úº⁄ √≥√≈
ÏÀ∫’, ¡≈¬∆. ¡ÀµÓ. ¡ÀµÎ. ¡Â∂ ‘Ø √Ó≈¬∂Á≈ √≥√Ê≈Úª
Á∂ ÁÀ∫ª ˘ È≈Ó‹Á ’’∂ √≥√≈ Í≈‰∆¡ª Ï≈∂ È∆Â∆
ÿÛÈ Ò¬∆ «’‘≈ ª ÍÏ«Ò’ √«Ú√ «¬≥‡ÈÀÙÈÒ ‹Ø
(◊ÒØÏÒ ‡∂‚ Ô»È∆¡È ’≥ÈÎÀ‚∂ÙÈ) Ú‹Ø∫ ‹≈‰∆ ‹ªÁ∆
‘À ¡Â∂ «¬≥‡ÈÀÙÈÒ ’≥ÈÎÀ‚∂ÙÂÈ ¡≈¯ Î∆ ‡∂‚ Ô»È∆¡È
È∂ «¬√ Á≈ «Âº÷≈ «ÚØË ’«Á¡ª Ó≥◊ ’∆Â∆ «’ «¬√
◊∞ºÍ «Úº⁄ ◊À-√’≈∆ √≥√Ê≈Úª, Ó˜Á»ª, ¡Ωª,
fi∞º◊∆¡ª fiØÍÛ∆¡ª Á∂ È∞≥Ó≈«¬«Á¡≈ ¡Â∂ ÍÏ«Ò’ √À’‡
Á∂ ’≈’∞≥Ȫ ˘ Ù≈ÓÒ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ «‹Èª ˘ √≈¯ Í∆‰
ÔØ◊ Í≈‰∆ Á∆ Â∞≥ ÒØÛ ‘À «’¿∞∫«’ √≥√≈ Á∆ Ú√Ø∫ Á≈
Úº‚≈ «‘º√≈ √≈Î Í≈‰∆ ÂØ∫ Úªfi≈ ‘ÀÕ «¬√ «ÚÁØ‘ Á≈ «√º‡≈
«¬‘ «È’«Ò¡≈ «’ «¬‘Ȫ √≥√Ê≈Úª ˘ ¿∞’ ◊∞ºÍ «Úº⁄
È≈Ó˜Á ’È≈ «Í¡≈Õ
«¬‘È≈ √≥√Ê≈Úª È∂ √≥Ô’∞  ≈Ù‡ Á∂ ◊∞Í
º
˘ ÁÒ∆Ò «ÁºÂ∆ «’ Í≈‰∆ ËÂ∆ Á∆ «¬º’ Á≈ ‘À ‹Ø √Óπº⁄∆
’≈«¬È≈ Ҭ∆ ‘À ¡Â∂ «¬‘ «Èº‹∆ ÓπÈ≈Î∂ Ò¬∆ Ú∂⁄∆ È‘∆∫
‹≈ √’Á∆Õ «¬‘ «¬º’ √≥√≈ ͺË∆ «Ú≈√ ‘À ‹Ø ÒØ’Ò
ÒØ’ª Áπ¡≈≈ ÷≈√ ’≈˘È «‘ √≥Ì≈Ò∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆
‘ÀÕ «¬º’ «‹È√ Ú‹Ø∫ Í≈‰∆ ˘ È’≈ ’∂ √Óπº⁄∆ ÒØ’≈¬∆
¡Â∂ Ì«Úº÷ Á∆¡ª Í∆Û∆¡ª Ò¬∆ «¬√ Á∆ √≥Ì≈Ò ÈÀ«Â’
¡Â∂ «Èº‹∆ «‹≥Ó∂Ú≈∆ ‘ÀÕ «¬‘ √Ì ÂØ∫ ¿∞⁄º∆ ÏØÒ∆ Á∂‰ Ú≈Ò∂
Á∆ ‹≈«¬Á≈Á È‘∆∫ ωÈ∆ ⁄≈‘∆Á∆ «’¿∞ «’ «¬‘ Í≈‰∆
‘∂’ ‹∆Ú Á≈ «¬º’ Ïπ«È¡≈Á∆ ¡«Ë’≈ ‘ÀÕ ÏÒ«’ ÓΩ‹»Á≈
Í∆Û∆ ˘ «¬√ Á∆ ◊∞‰ÚºÂ≈ È≈Ò Ú∆ ¤∂Û-¤≈Û È‘∆∫ ’È∆
⁄≈‘∆Á∆Õ «¬√ «ÁÙ≈ ÚºÒ ‘Ø ¿∞Í≈Ò∂ ’È∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È
«’ √Óπº⁄≈ ‹Ò-Í«¡≈ÚÈ’ ÍzÏ≥Ë ¡Â∂ «‹≥Á◊∆ Ï⁄≈¬∆
‹≈ √’∂Õ «¬√ ¡«‘Ó ’≈‹ Ò¬∆ ÒØ’Ò ÒØ’, ’Ï∆Ò∂,
«Í≥‚ Á∂ Ú≈√∆ «¬º’ ÷Ú≈Ò∂ Ú‹Ø∫ ’≥Ó ’È Õ «¬√ ˘ Ï⁄≈
’∂ º÷‰ Ò¬∆ √≈˘ ¡≈͉∆ ‹∆ÚÈ ÙÀÒ∆ «Úº⁄ Úº‚∆
ÂÏÁ∆Ò∆ «Ò¡≈ ’∂ ’∞Á È≈Ò «¬º’√π ‘Ø ’∂ «‘‰≈
ÍÚ∂◊≈Õ
Ï≈’∆ √¯≈ CD ”Â∂
22
 www.tarksheel.org
√ªfiª
Ó∂∆ ’ÀÈ∂‚≈ Î∂∆
È≈Ê ¡ÓÀ∆’È Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ ¡≈¯ ∂ ‚ ∆˙ Íz Á ∂ √ ∆ ¡æ ‹ Ú∆ ¿π √ ∂ Â∑ ª
˙ȇ≈∆˙ (‡ª‡Ø) Â∂ Â’Ù∆Ò ’Ò⁄Ò √π√≈«¬‡∆ ¡≈¯ Â’Ù∆Ò «Ú⁄≈ª Ò¬∆ √Óª «ÁßÁ≈
ÚÀÈ’±Ú ’ÀÈ∂‚≈ ÚæÒØ∫ ’Ú≈¬∂ ‹ªÁ∂ √Ò≈È≈ √Ó≈◊Ó ¡≈ «‘≈ ˛Õ Óπæı ÂΩ Â∂ ‡ª‡Ø ”⁄ ≈«‹ßÁ ÌÁΩÛ
Ò¬∆ È≈‡’ Ú≈√Â∂ ÒØ’ ’Ò≈ Óß⁄ Óß‚∆ ÓπæÒªÍπ Á∂ «ÈÓÈ «Ò÷ ∂‚∆˙ ÍzØ◊≈Óª ”⁄ Â’Ù∆ÒÂ≈ È≈Ò
‚≈«¬À’‡ ‘’∂Ù ⁄ΩË∆ Â∂ √π«ßÁ ÙÓ≈ ˘ Â∂ ÏπÒ≈∂ ‹πÛ∂ «Ú«Ù¡ª Â∂ ÒØ’ª È≈Ò «√æË∆ ◊æÒÏ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
Á∂ ÂΩ Â∂ ÓÀ˘ ÏπÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ AG ‹±È B@@I Á∆ ∂‚∆˙ ÍØz◊≈Ó √ß⁄≈Ò’
√Ú∂∂ F:C@ Ú‹∂ ≈‹≈√ª√∆ (¡ß«ÓzÂ√) ‘Ú≈¬∆ ¡æ‚∂ ÂØ∫ A. Ó√Â∆-Ó√Â∆ ‹æ√∆ „ª‚∆¡ª
Ú≈È≈ ‘ج∂ Â∂ ËÂ∆ Á∆ ◊Â∆ Á∂ Í√Í √Ïß˪ ’≈‰ B. ÍzÁ∂√∆ È«ßÁ ¡Ω‹Ò≈
¿π√∂ «ÁÈ Ù≈Ó E:C@ Ú‹∂ (‡ª‡Ø Á∂ √Ó∂∫ ¡Èπ√≈) Í‘πß⁄ C. ◊∆ª È≈Ò Íz∆ª ‡ØÈ∆ ÓÚ≈‘≈
◊¬∂Õ ‡ª‡Ø Á∆ √π√≈«¬‡∆ Á∂ Ò◊Ì◊ √≈∂ ¡◊˜À’«‡Ú D. ÷Ï√≈ ‹◊Á∆Ù (Á∆Ù≈) ◊∂Ú≈Ò
’Ó∂‡∆ ÓÀ∫Ï ¬∂¡ÍØ‡ Â∂ √≈˘ ‹∆ ¡≈«¬¡ª ’«‘‰ Ò¬∆ E. √◊Ó ‚≈. ÏÒ«ÚßÁ, ≈‹ ÿπßÓ‰
ÓΩ‹±Á √ÈÕ ¬∂¡ÍØ‡ ÂØ∫ «√æË∂ ÏÒÁ∂Ú «‘Í≈ ÍzË≈È F. Íø‹≈Ï Á∆ ◊±ß‹ ’πÒÁ∆Í Á∆Í’
‡ª‡Ø «¬’≈¬∆ Á∂ ÿ Í‘πß⁄∂Õ AB ‹πÒ≈¬∆ Á∂ √Ó≈◊Ó Âæ’ G. ¡‰ı∆Ò≈ Íø‹≈Ï √π÷«ÚßÁ ‘ß√≈
√≈‚∆ Óπæ÷ ·«‘ «¬‘Ø ‘∆Õ ‘’∂Ù ⁄ΩË∆ Á∆ «‚¿±‡∆ H. ¬∂’Ó ¡Ó‹∆ ≈¬∂
Â’Ù∆Ò È≈‡’ «Â¡≈ ’Ú≈¿π‰ Á∆ √∆ Â∂ Ó∂∆ AB ‡∆.Ú∆. ÍzØ◊≈Ó
‹πÒ≈¬∆ Âæ’ ∂‚∆˙/‡ÀÒ∆Ú∆˜È Â∂ √π√≈«¬‡∆ È≈Ò ‹πÛ∂ A. √π √≈◊ È≈‘ ¡Ω‹Ò≈
«Ú«Ù¡ª Â∂ ◊æÒÏ≈ ’’∂ ÍØz◊≈Ó ”⁄ ÙÓ±Ò∆¡Â Ò¬∆ B. √π-√≈◊ «ÚßÁ Íøȱ-√æÂÍ≈Ò ‹Ω‘
Íz⁄≈ Íz√≈ Á∆ √∆Õ AH ‹±È Á∆ √Ú∂ ÂØ∫ ‘∆ ∂‚∆˙ Â∂ C. Ó√Â∆ ‹æ√∆ „ª‚∆¡ª
◊æÒÏ≈ Ùπ± ‘Ø ◊¬∆Õ ‹æ√∆ „ª‚∆¡ª Á∂ ∂‚∆˙ ÍzØ◊≈Ó ∂‚∆˙ Â∂ ‡∆.Ú∆. Â∂ «¬‘ √◊Ó∆ AH ‹±È ÂØ∫
“Ó√Â∆-Ó√Â∆” Â∂ ͱ≈ A ÿø‡≈ ◊æÒÏ≈ ’∆Â∆Õ ¿π√ AA ‹πÒ≈¬∆ Âæ’ ⁄ÒÁ∆ ‘∆ «‹√ ˘ √ث¡ª Á≈ Ìͱ
«ÁÈ ¿πÈ∑ª ¿π√ «ÁÈ ∂‚∆˙ Â∂ «ÁæÂ∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª ‘πß◊≈≈ «Ó«Ò¡≈Õ √ث¡ª ÚæÒØ∫ ¿π·≈¬∂ ‘ Â∑ª Á∂
’ÓÙ∆¡Ò ÓÙ‘±∆¡ª Ú∆ ÏßÁ æ÷∆¡ªÕ ∂‚∆˙ Â∂ ‡∆.Ú∆. √π¡≈Òª Á∂ ‹Ú≈Ï «ÁæÂ∂ ◊¬∂Õ
ÍØz◊≈Óª È≈Ò √Óª «È√«⁄ ’È Á∆ «‚¿±‡∆ Óπæı ÂΩ ÍzÀµ√ ’≈ÈÎß√: AB ‹πÒ≈¬∆ Á∂ ÍØ◊z ≈Ó ÂØ∫ Í«‘Òª √π√≈«¬‡∆
Â∂ ÏÒÁ∂Ú «‘Í≈ ‹∆ Á∆ √∆Õ «‹√ ˘ ¿πÈ∑ª Ï≈÷±Ï∆ Á∆ √Ófi ˘ ‡ª‡Ø Ú≈√∆¡ª Âæ’ Í‘πß⁄≈¿π‰ Â∂ ÍØz◊≈Ó
«ÈÌ≈«¬¡≈Õ «¬√ √◊Ó∆ ÁΩ≈È Ó∂∂ È≈Ò ‚≈. ÏÒ«‹ßÁ Ò¬∆ Ó∆‚∆¬∂ Èß± √æÁ≈ Á∂‰ Ú≈√Â∂ ’∆Â∆ ◊¬∆ ÍzÀµ√ ’≈ÈÎß√
√∂÷Ø∫ ‘πßÁ∂ √È «‹È∑ª Á∆ Ó∆‚∆¡≈ ”⁄ ⁄ß◊∆ ‹≈‰-Í«‘⁄≈‰ ”⁄ ‘≈˜ ÍæÂ’≈ª ÚæÒØ∫ Íπæ¤∂ √π¡≈Òª Á∂ Â√æÒ∆ Ï÷Ù
√∆Õ ’¬∆ «ÁÈ Âª ¡√∆∫ «¬æ’ «ÁÈ «Úæ⁄ ÁØ ‹ª «ÂßÈ ‹Ú≈Ï «ÁæÂ∂ ◊¬∂Õ «¬√ ’≈ÈÎß√ ”⁄ ¿π‘ Íß‹≈Ï∆ ÍzÀµ√
∂‚∆˙ ‡∆.Ú∆. ‡≈’ ÙØ¡ Ú∆ ’∆Â∂Õ «ÚÙ∂Ù ÂΩ Â∂ ∂‚∆˙ Ú∆ Ù≈ÓÒ √∆ «‹‘Û∆ ª«’ª Á∆¡ª ÓÙ‘±∆¡ª ¡≈͉∂
ÍØz◊≈Ó “ÍzÁ∂√∆” «‹√ ˘ ¡æ‹-’æÒ∑ È«ßÁ ¡Ω‹Ò≈ ‹∆ ¡ıÏ≈ª «Úæ⁄ Ò◊≈™Á∆ √∆Õ ¿πÈ∑ª Ú∆ «¬‘ «ÚÙÚ≈√
⁄Ò≈™Á∂ ‘È Â∂ ÁØ Ú≈ ÁØ-ÁØ ÿø‡∂ «ÏȪ «’√∂ Íz⁄æ«Ò «ÁÚ≈«¬¡≈ «’ ¿π‘ ¡æ◊∂ ÂØ∫ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Á∆ ‘
ÓÙ‘±∆¡ª Á∂ √Óª «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ «¬‘ ¿π‘∆ ∂‚∆˙ ÍzØ◊≈Ó «Òı ˘ ¡≈͉∆ ¡ıÏ≈ ”⁄ ʪ Á∂‰◊∂Õ
˛ «‹√ Â∂ √ØÂ∂ √π√≈«¬‡∆ Á∆ √Ófi Ó∂∆ ¡≈Ú≈˜ ”⁄ AB ‹πÒ≈¬∆ @I ˘ ÏßÍ‡È Á∂ ؘ Ê∆¬∂‡
«Í¤Ò∂ I √≈Ò ÂØ∫ √π‰ ‘∂ ‘ÈÕ Ì≈Ú∂∫ Â’Ù∆Ò «Ú⁄≈ª «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÍØz◊≈Ó Á∆¡ª «‡’‡ª «¬æ’ «ÁÈ Í«‘Òª
˘ ∂‚∆˙ Â∂ ÍzÁ∂√∆ ÍzØ◊≈Ó ”⁄ Ùπ± ’È Ú≈Ò∂ «ÓæÂ ‘∆ «Ú’ ¸æ’∆¡ª √ÈÕ Á± Áπ≈‚∂ ÂØ∫ Â’Ù∆Ò È≈‡’
ÍzÌ‹Ø Ë≈Ò∆Ú≈Ò Ïz∂È «‡¿±Ó ’≈‰ È‘∆∫ ‘∂ Í Ó∂Ò≈ Ú∂÷‰ Í‘πß⁄∂ ÁÙ’ª «Úæ⁄Ø∫ Ì≈Ú∂∫ ’πfi «¬æ’ ˘ √ͪ√ª
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I 23
 www.tarksheel.org
Ú≈Ò∆¡ª «‡’‡ª Â∂ ¡À‚‹√‡ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈ √∆ Í
«Î Ú∆ Ê∆¬∂‡ Á≈ HE@ √∆‡ª Ú≈Ò≈ ‘≈Ò Ì ’∂ Ò◊Ì◊
BE@ ÁÙ’ª ˘ √∆‡ª È≈ ‘؉ Á∆ √± «Úæ⁄ «È≈Ù
Ú≈Í√ Í‰≈ «Í¡≈Õ ÍØz◊≈Ó ”⁄ ‘’∂Ù ⁄ΩË∆ Á∆
«ÈÁ∂ÙÈ≈ ‘∂· “Íz∂ ’ÀÈ∂‚≈ ¡≈¬∂” ÷∂«‚¡≈ «◊¡≈Õ «‹√
«Úæ⁄ √π«ßÁ ÙÓ≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ï≈’∆ ’Ò≈’≈ ¿πµÊØ∫ Á∂
‘∆ √ÈÕ È≈‡’ Ò¬∆ √ß◊∆ √π÷«ÚßÁ √ß˱ È∂ «Â¡≈
’∆Â≈ Â∂ ¡≈Ú≈˜ ‹√Ú∆ ‹æ√∆ È∂ «ÁæÂ∆Õ Ò≈¬∆‡ª Â∂
‹◊«ÚßÁ ‹æ‹ Â∂ Ï∂‡∆ «Ó‘ È∂ ¡≈͉∆ «‚¿±‡∆ Ï≈÷±Ï∆
«ÈÌ≈¬∆Õ È≈‡’ Á∆ «Â¡≈∆ Ò¬∆ Ò◊Ì◊ B@ «ÁÈ
«‘√Ò «Ú≈√ ’Ò≈ ÌÚÈ ”⁄ ⁄æÒ∆Õ È≈‡’ Á∂ ‘
’Ò≈’≈ È∂ ¡≈͉∂ ØÒ ˘ Ï≈÷±Ï∆ «ÈÌ≈«¬¡≈Õ Ùπ±¡≈Â
Ï‘π ‘∆ √π∆Ò∆ ¡≈Ú≈˜ Á∂ ◊∆ “’∆‘Á∂-’∆‘Á∂ ÍÀ∆
‘æÊ Ò≈Úª, Ï≈«Ï¡ª Á∂ Úæ◊ «ÎÁ∂” È≈Ò ‘ج∆Õ È≈Ò ‘∆
‘Ïß√ ÓæÒ∑∆ Á∆ ’«ÚÂ≈ Â∂ «Î √«’æ‡ “’Ø‘Ò± Á∂ ÏÀÒ” Á∆
Í∂Ù’≈∆ ‘ج∆Õ √ßÈ∑∆ Â∂ ’πÒÁ∆Í «„æÒØ∫ ÚæÒØ∫ ‘’∂Ù ⁄ΩË∆
Á∆ «ÈÁ∂ÙÈ≈ ‘∂· ’Ø∆˙◊z≈Î∆ “’≈‘ÂØ∫ ϱ‡ Í≈ÒÙª ’∆¬∂”
ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆ „ß◊ È≈Ò Í∂Ù ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ⁄È‹∆ Ï≈Û
ÚæÒØ∫ ‹≈Á± Á∂ «‡zæ’ «Ú÷≈¬∂ ◊¬∂Õ ¡ß«Óz «„æÒØ∫ È∂ Óß⁄ ÂØ∫
ÁÙ’ª È≈Ò Ó∂∆ ‹≈‰-Í«‘⁄≈‰ ’Ú≈¬∆ Â∂ ÓÀ∫ «ÓæÊ∂
√Ó∂∫ ¡Èπ√≈ CE «Ó߇ ÁÙ’ª È≈Ò ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ √ªfi∂
’∆Â∂Õ ÁÙ’ ‘ ◊æÒ È≈Ò «¬æÊØ∫ Âæ’ ‹πÛ∂ ‘ج∂ √È «’
Ê∆¬∂‡ ”⁄Ø∫ ‘≈√≈, Â≈Û∆¡ª Â∂ ◊ßÌ∆Â≈ ‘ ÍÒ Ó«‘√±√
‘Ø ‘∆ √∆Õ ‡ª‡Ø Á∆ √π√≈«¬‡∆ ÚæÒØ∫ Ó∂∂ √Ó∂ ‘’∂Ù
⁄Ω Ë ∆ Â∂ √π « ß Á  ÙÓ≈ ˘ Ô≈Á◊≈∆ «⁄ß È ∑ Á∂ ’∂
√ÈÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ÍzË≈È ÏÒÁ∂Ú «‘Í≈ È∂
√Ó≈◊Ó Á∆ √¯ÒÂ≈ Ò¬∆ √≈«¡ª Á≈ ËßÈÚ≈Á ’∆Â≈
Â∂ √«‘ÔØ◊ Ò¬∆ Ó∆‚∆¡≈ Á≈ Ú∆ ËßÈÚ≈Á ’∆Â≈Õ ¿πÈ∑ª
Ï≈«Ï¡ª Á∆ «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ ’È Ú≈«Ò¡ª ˘ ¡«‹‘≈
È≈ ’È Á∆ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ Â∂ È≈Ò ‘∆ ’≈Èß±È∆ ÒÛ≈¬∆
ÒÛÈ Á∆ «⁄Â≈ÚÈ∆ «ÁæÂ∆Õ AB ‹πÒ≈¬∆ Á∆ Ù≈Ó ˘
’πÒÁ∆Í ⁄≈‘Ò Á∂ ÿ ÍzÏßË’ ’Ó∂‡∆ ÓÀ∫Ï Í«Ú≈ª
√Ó∂ ≈ Á∂ ı≈‰∂ Â∂ «¬’æÂ ‘ج∂ Â∂ ‡ª‡Ø ”⁄ ⁄æÒ∆ BE
«ÁȪ Á∆ √◊Ó∆ ”⁄ ‘ج∂ ¡ÈπÌÚ Â∂ ÍzØ◊≈Ó Á∆
√¯ÒÂ≈ Á∆ ⁄⁄≈ ⁄æÒ∆Õ È≈Ò ‘∆ √π÷Á∂Ú ÂÒÚß‚∆ Â∂
«ÙÚ≈‹ √ßÈ∆ Â∂ √π÷«ÚßÁ √ß˱ Á∂ ¿π√≈± ◊∆ª Â∂
◊˜Òª Á≈ ¡≈ÈßÁ Ú∆ Ó≈«‰¡≈Õ
√∑∆ ÍØz◊≈Ó: «¬‘ ÍzØ◊≈Ó «ÏȪ «‡’‡ ÂØ∫ √∆Õ AB@@
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
√∆‡ª Ú≈Ò∂ ‘≈Ò «Úæ⁄ ÁÙ’ D Ú‹∂ Ùπ± ‘؉ Ú≈Ò∂
ÍØz◊≈Ó ”⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉ Ò¬∆ „≈¬∆ Ú‹∂ ‘∆ ’Â≈ª ”⁄
Òæ◊ ¸æ’∂ √ÈÕ Ò◊Ì◊ C@@ ÁÙ’ª ˘ ‹ª ª Ú≈Í√
Í‰≈ «Í¡≈ Â∂ ‹ª «Î Ï≈‘ Òæ◊∆ √’∆È Â∂ ‘∆
ÍØz◊≈Ó Á∂ı ’∂ √Ï ’È≈ «Í¡≈Õ √∑∆ Á∆ ∂‚∆˙ ‡∆.Ú∆.
Á∆ ‹≈‰∆ Í«‘⁄≈‰∆ √÷Ù∆¡Â ‘«‹ßÁ «ÊßÁ ˘ Ú∆
ÍØz◊≈Ó √’∆È Â∂ ‘∆ Ú∂÷‰≈ «Í¡≈Õ Â’Ù∆Ò È≈‡’
Ó∂Ò∂ Á≈ Óß⁄ √ß⁄≈ÒÈ ‹◊±Í Ë≈Ò∆Ú≈Ò È∂ ’∆Â≈Õ
ÍØz◊≈Ó ÁΩ≈È Í∂Ù ’∆Â∂ È≈‡’ Â∂ ‘Ø Í∂Ù’≈∆¡ª È∂
ÁÙ’ª Á∂ ÓÈ «‹æ Ҭ∂Õ ÍØz◊≈Ó Á∆ √¯ÒÂ≈ Ò¬∆
ÚÀÈ’±Ú √π√≈«¬‡∆ Á∂ ÍzË≈È ¡ÚÂ≈ «◊æÒ È∂ √≈«¡ª
Á≈ ËßÈÚ≈Á ’∆Â≈Õ ¡◊Ò∂ «ÁÈ ¿πÈ∑ª ÍØz◊≈Ó Á∆
√¯ÒÂ≈ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù ±Í ”⁄ ∂‚∆˙ ÂØ∫ ‹≈‰’≈∆ Íz√≈«Â
’∆Â∆Õ ¡◊Ò∂ «ÁÈ √≈∂ Íø‹≈Ï∆ ¡ıÏ≈ Â’Ù∆Ò Ó∂Ò∂
Á∆ √¯ÒÂ≈ Á∆¡ª ıÏª È≈Ò Ì∂ ‘ج∂ √ÈÕ
AC ‹πÒ≈¬∆ ÂØ∫ C@ ‹πÒ≈¬∆ Âæ’ ÚÀÈ’±Ú Î∂∆
√Ó∂∫ «¬‘ ∂‚∆˙ ÍØz◊≈Óª ”⁄ «Ù’ ‘ج∆Õ
∂‚∆˙ IC.A Àµ‚ ¡ÀµÎ.¡ÀµÓ. ‘«‹ßÁ «ÊßÁ
∂‚∆˙ «¬ß‚∆¡≈ ◊πÍz∆ √‘ØÂ≈
∂‚∆˙ Ù∂∂ Íø‹≈Ï √π÷«ÚßÁ ⁄∆Ó≈
∂‚∆˙ Ù∂∂ Íø‹≈Ï √π÷«ÙßÁ Ë≈Ò∆Ú≈Ò
‡∆.Ú∆. Á∂Ù Íø‹≈Ï ‘«‹ßÁ «ÊßÁ
‡∆.Ú∆. ⁄ÀÈÒ ¡ÀµÓ. «ÁÒÏ ’ß◊
’πfi ¡ÈπÌÚ: ‹Á Íø‹≈Ï∆¡ª ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ AB-AB,
AD-AD ÿø‡∂ Á∆ «‚¿±‡∆ ˘ Á∂«÷¡≈ ª «¬æ’ ◊æÒ √≈¯
‘ج∆ «’ ’ÀÈ∂‚≈ È∂ Íø‹≈Ï∆¡ª Á∆ «˜ßÁ◊∆ È‘∆∫ ÏÁÒ∆
√◊Ø∫ Íø‹≈Ï∆¡ª ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ √ı ÓπÙæ’ Á∆ «ÓÒÁ∆
Ó˜Á±∆ Á≈ BE ÂØ∫ CE ÍzÂ∆Ù Âæ’ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ¡≈ÓÁÈ
‡À’√ È∂ Á∂Ù Á∆ ¡≈«Ê’Â≈ ˘ ¬∂È≈ ÷πÙ‘≈Ò Ï‰≈«¬¡≈
«‹√ Á∆ ÚÂØ∫ È≈Ò ’ÀÈ∂‚≈ ¡≈͉∂ Ú≈√∆¡ª ˘ √‘±Òª
Á∂ «‘≈ ˛Õ ¿π‘ ’ÀÈ∂‚≈ ‹Ø √≈˘ «¬æÊØ∫ ÏÀ«·¡ª Ó«‘√±√
‘πßÁ≈ ˛ ¡√Ò ”⁄ ¿πµÊ∂ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ˛Õ √≈‚∂ ÒØ’∆∫ Ï‘πÂ
√ı «Ó‘È ’’∂ ¡≈͉≈ ‹∆ÚÈ «ÈÏ≈‘ ’ ‘∂
‘ÈÕ ¿πµÊ∂ «ÓÒÁ∆¡ª ÍzÏßË’∆ √‘±Òª Ú≈«’¡≈ ‘∆
√≈‘π‰ÔØ◊ ‘ÈÕ ¿πµÊ∂ Ú√Á∂ Íø‹≈Ï∆¡ª È∂ ¿πµÊØ∫ Á∆¡ª
’Áª ’∆Óª ˘ ª ¡Í‰≈ «Ò¡≈ Í È≈Ò ◊¬∂
¡ßË«ÚÙÚ≈√ Â∂ Ú«‘Ó ÌÓ «‹™ Á∂ «Â™ ’≈«¬Ó ‘ÈÕ
‡±‰≈ ’È≈ ‹ª ‡±‰≈ Á∂÷ ’∂ ‚∆ ‹≈‰≈, ÿ ”⁄Ø∫ Ï≈-
24
 www.tarksheel.org
Ï≈ ÍÀ√∂ ◊≈«¬Ï ‘Ø ‹≈‰≈ Â∂ ª«’ª ˘ ÏπÒ≈ ’∂
¿πÍ≈¡ ’Ú≈¿π‰≈ ÓÈ Á∆¡ª «¬æ¤≈Úª Á∆ ͱÂ∆ Ò¬∆
¸≈‘∂ «Úæ ⁄ Èß « ◊¡ª ‘Ø ’∂ È‘≈¿π ‰ ≈, ÿª Á∆¡ª
¡≈«Ê’ Â∂ Ó≈È«√’ √Óæ«√¡≈Úª Á∂ ‘æÒ Ò¬∆ ¡‹Ó∂∆
Ï≈Ï∂ Ú◊∂ ª«’ª Á∂ Ó◊ Âπ∂ «ÎÈ≈, ’ÀÈ∂‚≈ Ú√Á∂
√≈‚∂ Íø‹≈Ï∆ √Ó≈‹ Á∆ «˜ßÁ◊∆ Á≈ «¬æ’ ¡«ÈæıÛÚª
¡ß◊ ˛Õ ‡ª‡Ø Á∆ Â’Ù∆Ò ‡∆Ó È≈Ò «ÓÒ ’∂ Ò◊Ì◊
A@ ’∂√ ‘æÒ ’∆Â∂Õ «‹√ È≈Ò Ï‘π √≈∂ Í«Ú≈ª Á∆
ÈÚ∆∫ «˜ßÁ◊∆ Á∆ Ùπ±¡≈ ‘ج∆Õ ¿πµÊØ∫ Á∂ ‹ßÓÍÒ Ïæ⁄∂
’≈¯∆ ·∆’ √Ø⁄Á∂ ‘ÈÕ «¬æ’ √ÀÓ∆È≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬æ’
√拉 ’«‘ «‘≈ √∆ «’ Ó∂≈ ¡æ·Ú∆∫ ‹Ó≈ ”⁄ ÍÛ∑Á≈
Ïæ⁄≈ √≈‚∂ È≈Ò Ë≈«Ó’ √Ê≈È Â∂ ‹≈‰Ø∫ ‘‡ «◊¡≈
«’™«’ Ïæ⁄∂ Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’ ¿πµÊ∂ ‘ ؘ ¿π‘Ø ◊æÒª
Ú≈-Ú≈ Áπ‘≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ÈÚª ª ’πfi Á√Á∂
È‘∆∫ Íπ≈‰∆¡ª Ó∂∂ √≈∆¡ª Ô≈Á ‘ÈÕ +B Á∆ ÓÀ‚∆’Ò
’Ò≈√ ”⁄ ÍÛ∑Á∆ Íø‹≈Ï∆ Ó±Ò Á∆ «¬æ’ ÒÛ’∆ ˘ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫
“æÏ” Ï≈∂ Íπ櫤¡≈ ª ¿π√ È∂ «’‘≈ «’ Ï‘π ⁄ß◊≈ √∆Õ
ÓÀ∫ Íπ櫤¡≈ «’ ⁄ß◊≈ √∆ ÂØ∫ ’∆ Ì≈Ú? Ó «◊¡≈ ‘؉À∫,
¿π√ È∂ «’‘≈Õ Ó ◊¬∂ ÂØ∫ Â∂≈ ’∆ Ì≈Ú ˛? ª ¿π√ Á≈
¿πµÂ √∆ «’ ⁄ß◊∂ ÏßÁ∂ ˘ ‘∆ ÒØ’∆∫ Ô≈Á ’Á∂ ‘ÈÕ «‹√
˘ Ï‘π √≈∂ ÒØ’∆∫ Ô≈Á ’Á∂ È∂ ¿π‘ Ï‘π ⁄ß◊≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ
ÓÀ∫ ¿π√ ˘ ¡≈ÂÓ≈ Ï≈∂ Íπ櫤¡≈ ª ¿π√ È∂ √Ø⁄-√Ø⁄ ’∂
«’‘≈ Brain Mind Memory ’πfi ¡«‹‘∆ ⁄∆˜ ˘
‘∆ ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ ÓÀ∫ ¿π√ ˘ Áπ‘≈ ’∂ «’‘≈ «’ ÂÀ˘ ¡«‹‘≈
È‘∆∫ Ò◊Á≈ «’ ‹ÁØ∫ ÏßÁ∂ ”⁄Ø∫ ¡≈ÂÓ≈ «È’Ò ‹ªÁ∆ ˛
ª ÏßÁ≈ Ó ‹ªÁ≈ ˛? ¿π√ Á≈ ¿πµÂ √∆ ’πfi È‘∆∫, ÓΩÂ
ª ‘Ø ◊æÒ ˛Õ
¡≈Ó ÒØ’ª Á∆ Ï‘π ‘∆ πfi∂«Ú¡ª Ì∆ «˜ßÁ◊∆
«Úæ⁄ ’πfi ÍÒ ¡≈Í√∆ Ì≈¬∆⁄≈’ √ªfi ÚË≈¿π‰ Ò¬∆
Ú∆ È‘∆∫ Ï⁄Á∂ Í √ß√Ê≈ È≈Ò ‹πÛ∂ ÒØ’∆∫ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ª
Á∂ ¡≈Á≈È ÍzÁ≈È Ò¬∆ √Ó≈◊Óª Á∆ √¯ÒÂ≈ Ú≈√Â∂
B-B «Ù¯‡ª «¬’æ·∆¡ª ’’∂ √Óª ’æ„Á∂ Ú∆ «ÓÒ∂Õ
◊πÍz∆ «◊æÒ Â∂ ÏÒÁ∂Ú Ë≈Ò∆Ú≈Ò ¡ÀÏ√ÎØ‡ È∂ ª
¡≈͉∂ ÁØÈØ ‡æ’ AC ‹πÒ≈¬∆ ˘ √≈‚∂ ÚÀÈ’±Ú Í‘πß⁄‰
Â∂ Ô≈‚ «Úæ⁄ ÷Û∑∂ ’ «ÁæÂ∂ Â∂ C@ ‹πÒ≈¬∆ ˘ Ú≈Í√
⁄Û∑≈ ’∂ ‘∆ ⁄Ò≈¬∂Õ «‹æÊ∂ ‡ª‡Ø Ú≈Ò∂ È≈‡’ Á∆ √¯ÒÂ≈
Ò¬∆ Úæ÷-Úæ÷ ¡’À‚Ó∆¡ª Â∂ ÒØ’ ’Ò≈ Óß⁄ Óß‚∆ ÓπæÒªÍπ
‡∆Ó Á∂ √≈Ï’≈ ’Ò≈’≈ª È∂ «’Á≈ «ÈÌ≈¬∂ ¿πµÊ∂ √∑∆
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
Ú≈Ò∂ È≈‡’ «Úæ⁄ Ï‘πÂ∂ ’Ò≈’≈ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆
Á∂ ÓÀ∫Ï ‘∆ √ÈÕ ’ÀÈ∂‚≈ Î∂∆ ÁΩ≈È «‘‰ Ò¬∆ Í«Ú≈’
Ó≈‘ΩÒ «Ó«Ò¡≈Õ ÏÒÁ∂Ú «‘Í≈, ◊πÍz∆ «◊æÒ Â∂
Í«ÓßÁ √ÚÀ⁄ Á∂ ÿ «Ó«Ò¡≈ Ó≈‰ √«Â’≈ ’Á∂
ÌπæÒ‰ Ú≈Ò≈ È‘∆∫Õ ‘Ïß√ ÓæÒ∑∆ Á∂ Í«Ú≈ ˘ ÿ∂ «¬’æ·
’’∂ Ó«‘Ó≈È «ÈÚ≈˜∆ ’È Á≈ ‹Ø ⁄≈¡ ⁄«Û∑¡≈ √∆,
¿π√ Á∂ ËßÈÚ≈Á Ò¬∆ Ó∂∂ Í≈√ „π’Ú∂∫ ÙÏÁ È‘∆∫Õ
⁄È‹∆ Ï≈Û Á∂ ¿πµÁÓ: ¡≈͉∆ ÈÚ∂’Ò∆ √◊Ó∆
’’∂ ⁄È‹∆ È∂ ‡ª¡Ø «Úæ⁄ ÈÚ∂’Ò∆ Í«‘⁄≈‰
ω≈¬∆Õ ¿πµÊ∂ ‘ ÙÈ∆ ¡ÀÂÚ≈ ‘πßÁ∆¡ª Íø‹≈Ï∆¡ª Á∆¡ª
«Í’«È’ª «‹È∑ª «Úæ⁄ ͱ∂ Í«Ú≈ª Á∆ ÙÓ»Ò∆¡Â ‘πßÁ∆
˛ «Úæ ⁄ ‹≈ ’∂ ⁄È‹∆ Ï≈Û ¡≈͉∆ ‘≈˜∆
Ò◊Ú≈™Á∂ ‘È Â∂ ‹≈Á± Á∂ «ÁÒ⁄√Í ı∂Ò «Ú÷≈ ’∂
√π√≈«¬‡∆ Á∆ √Ófi Ï≈∂ Á√Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª «Í’«È’ª ”⁄
’¬∆ Ú≈ Í«‘Òª √ßÍ’ ’’∂ Â∂ ’¬∆ Ú≈ ¡⁄È⁄∂Â
‘∆ ‹≈ ‘≈˜ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ÓÀ˘ Ú∆ ÁØ «Í’«È’ª Íø‹≈Ï
Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ √≈Ï’≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ Â∂ Î∆Á’؇∆¡ª
Á∆ «Í’«È’ ”⁄ ‹≈‰ Á≈ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈Õ
Ú≈Í√∆ Â∂ A ¡◊√ ˘ ÏßÍ‡È «Ú÷∂ √≈¿±Ê
ÎÒÀ⁄ √ÍØ‡√ ’ÒæÏ ÚæÒØ∫ ‹ÈÓ ¡Â∂ ÓΩ Á∆¡ª √Óª
√ÏßË∆ «¬æ’ √ÀÓ∆È≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ «‹√ «Úæ⁄ Óπæ÷
ÏπÒ≈∂ Ú‹Ø∫ «Ù’ ’∆Â∆Õ ¡ß◊Á≈È ’È Á∂ «ÚÙ∂ Â∂
Ùz∆ÓÂ∆ √π«ßÁ ÙØ’ ‘≈˜ √ÈÕ √ÀÓ∆È≈ ”⁄ ÏÀ·∂ BE@
√zث¡ª ”⁄Ø∫ ’∆Â∂ √π¡≈Ò ‹Ú≈Ϫ Á≈ «√Ò«√Ò≈ Ò◊Ì◊
C ÿø‡∂ Âæ’ ⁄æ«Ò¡≈Õ B ¡◊√ ˘ √ªfi≈ «Ú√≈ √ÍØ‡√
’ÒæÏ ¡À∫‚ ’Ò⁄ ¡’À‚Ó∆ Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò ‡ª‡Ø
«Ú÷∂ «Ú«◊¡≈È’ «ÁzÙ‡∆’؉ «’Ú∂∫ ω∂ «ÚÙ∂ Â∂ √ÀÓ∆È≈
’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√ ”⁄ ABE √zØÂ∂ ‘≈˜ √ÈÕ Ó∂∆ «¬‘
Î∂∆ √π√≈«¬‡∆ Á∂ Íz⁄≈ Íz√≈ «‘ Ô≈Á◊≈∆ ‘∆Õ
«Ú«◊¡≈È Á∆¡ª ¡ÁÌπæ Íz≈ÍÂ∆¡ª Â∂ «¬√ Â∂ Â∂˜∆
È≈Ò ¡◊ª‘ Úˉ Á≈ «¬‘Ø ’≈‰ ˛ «’ «Ú«◊¡≈È∆
¡≈͉∂ ı∂Â «ÚÙ∂Ù Á∂ «Ú’≈√ Á∂ «¬«Â‘≈√ Á≈
¡«Ë¡ÀÈ æ÷Á∂ ‘ÈÕ «Ú«◊¡≈È Â∂ √≈«‘ «Úæ⁄ Ï‘πÂ
’πfi √ªfi≈ ˛Õ ÁØ‘ª «Úæ⁄ «È∆÷‰, ÂπÒÈ≈ Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ
Óπæ÷ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∂ ‘ÈÕ
...◊Ø’∆
25
 www.tarksheel.org
ÓÈØ «Ú«◊¡≈È
Ô≈Á≈Ù Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ıØ‹ª
«ÁÓ≈ˆ Á∆¡ª ¡‰«◊‰Â √ÓÊ≈Úª ”⁄ Ô≈Áª
˘ √ªÌ ’∂ æ÷‰ Á∆ ÔØ◊Â≈ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ æ÷Á∆ ˛
«’™«’ Ô≈Áª Á∂ √‘≈∂ ¡√∆∫ ؘ Ó∑≈ Á∆ «˜ßÁ◊∆ «Úæ⁄
ÁÍ∂Ù ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª ¸‰ΩÂ∆¡ª Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ’Á∂
‘ªÕ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ Ô≈Áª «˜ßÁ◊∆ Á∆ ÂØ «Úæ⁄
Ú≈È∆ ÍÀÁ≈ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ Ô≈Áª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫
¡«‘Ó ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ Ô≈Áª ≈‘ Á√∂∂ Á≈ ’ßÓ ’Á∆¡ª
‘ÈÕ ÚÂÓ≈È ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ ¡Â∆ ”⁄ Ú≈Í∆¡ª
ÿ‡È≈Úª ˘ Ô≈Á æ÷‰≈ ¡Â∆ ‹±∆ ˛ Â≈‘∆˙∫ ‹≈‹
√ªÂ≈¬∆È È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ “‹Ø ¡Â∆ ˘ Ô≈Á È‘∆∫ ÷Á∂,
¿πÈ∑ª ’ØÒØ∫ Ú≈-Ú≈ ¿π‘Ø ÌπæÒ ‘؉ Á≈ ıÁÙ≈ Ï«‰¡≈
«‘ßÁ≈ ˛Õ” ◊æÒ ’∆, Ô≈Áª Á∆ √‘≈«¬Â≈ ÂØ∫ «ÏȪ ¡√∆∫
ÚÂÓ≈È ˘ Úæ÷∂ ¡ßÁ≈˜ «Úæ⁄ È‘∆∫ «√‹ √’Á∂Õ ‹Á
’ج∆ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∆ Ô≈Á ◊π¡≈ ÏÀ·Á≈ ˛ ª ¿π√
Á∆ «˜ßÁ◊∆ «Úæ⁄ «¬æ’ÁÓ ıÛØ ¡≈ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬‘Ø ’≈‰
˛ «’ ÌπÒæ’ÛÂ≈ ÂØ∫ ¡√∆∫ √≈∂ ‚Á∂ ‘ªÕ
Ô≈Á≈Ù √ÏßË∆ ¡≈Ëπ«È’ ıØ‹ª Á∆ ◊æÒ Á∆
ÒÛ∆ ˘ ÂØÈ ÂØ∫ Í«‘Òª, «¬‘ ‹±∆ ωÁ≈ ˛ «’ «ÚÙ∂
√ÏßË∆ ’πfi Ïπ«È¡≈Á∆ Âæʪ ˘, √ßı∂Í «Úæ⁄ √ªfi≈ ’
«Ò¡≈ ‹≈Ú∂Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò∆ ◊æÒ Âª «¬‘ ˛ «’ Ô≈Á≈ÙÂ
Á≈ ÍæË √≈∂ ÓÈπæıª ”⁄ «¬æ’Ø «‹‘≈ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ ’πfi
ÒØ’ª Á∆ Ô≈Á≈Ù «’√∂ “⁄ÓÂ’≈” ÂØ∫ ÿæ‡ È‘∆∫ ‘πßÁ∆Õ
«Ó√≈Ò Ú‹Ø∫ ¶ÁÈ ”⁄ Ú√Á∂ Ì≈Â∆ Ó±Ò Á∂ «¬æ’ ÈΩ‹Ú≈È
Ó‘ªÚ∆ ‹ÀÈ ˘ ¡≈’√¯Ø‚ ÒÈ˜ «‚’ÙÈ∆ Á∂
√≈∂ H@ ‘˜≈ ÙÏÁ ӱߑ ˜πÏ≈È∆ Ô≈Á ‘ÈÕ «¬Ú∂∫ ‘∆
“Ó≈¬∆∫‚ «¬ß‹∆È∆¡” Á∂ Ȫ È≈Ò Íz«√æË «ÚÙÚ±Í ≈¬∂
⁄ΩË∆ ˘ «¬√ √Ó∂∫ Ì≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ Ӌϱ Ô≈Á Ù’Â∆
Ú≈Ò≈ «¬È√≈È √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿π√ Á∂ “’≈È≈«Ó¡ª”
˘ Ú∂ı ’∂ «¬ß‹ ÍzÂ∆ ‘πßÁ≈ ˛ «‹Ú∂∫ ¿π√ Á≈ «ÁÓ≈ˆ
√πÍ ’ß«Í¿±‡ ÂØ∫ Ú∆ «’Â∂ «˜¡≈Á≈ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ‘ØÚ∂Õ
«¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ’¬∆ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ’Ó˜Ø Ô≈Á≈ÙÂ
Á∆¡ª ¡È∂’ª ’‘≈‰∆¡ª Ú∆ Íz⁄æ«Ò ‘ÈÕ «ÚÙÚ Íz«√æË
«Ú«◊¡≈È∆ Ê≈Ó√ ¡ÀÒÚ≈ ¡À‚∆√È «¬æ’ Ú≈ ¡≈͉≈
‘∆ Ȫ ÌπæÒ ◊¬∂Õ ¡ÁÌπæ Ô≈Á≈Ù Á≈ ‘؉≈ «’√∂
«Ú¡’Â∆ Á∂ ÏπæË∆Ó≈È ‘؉ Á≈ √±⁄’ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ ‹Í≈È∆
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«Ú«◊¡≈È∆¡ª ÚæÒ∫Ø ’∆Â∂ ◊¬∂ «¬æ’
Â≈˜≈ ¡«Ë¡À È ÂØ ∫ «¬‘ Âæ Ê
√≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ˛ «’ ‹Ú≈È ‚≈. ‘⁄ßÁ «√ßÿ
«⁄ßÍÀȘ∆¡ª Á∆ Ô≈Á Ù’Â∆ Úæ‚∆ √«‘ßÁ∆
¿πÓ Á∂ ÓÈπæıª ÂØ∫ «’Â∂ «˜¡≈Á≈ ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬Â¯≈’ Úæ√
‘≈Ê∆, ÿØÛ∂ Â∂ ‚≈Ò«¯È Á∆ Ô≈Á Ù’Â∆ Ï‘π Â∂˜ ‘πßÁ∆
˛Õ
«¬æ’ ¡«Ë¡ÀÈ ¡Èπ√≈ Ï≈Ò◊ª È≈ÒØ∫ E √≈Ò≈
Ïæ«⁄¡ª Á∆ Ô≈Á≈Ù «˜¡≈Á≈ Â∂˜ ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬‘ ¡«Ë¡ÀÈ
GG Ïæ«⁄¡ª «‹È∑ª Á∆ ¿πÓ E √≈Ò Á∂ ’∆Ï √∆ Â∂ GA
’≈Ò‹ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Â∂ ¡≈Ë≈« ˛Õ ¿π‘∆˙ √‡∂‡
Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ ÍzدÀ√ ÚÒ≈Á∆Ó∆ √Ò≈¿±‡√’∆ Â∂ «¬æ’
Í∆.¡Àµ⁄.‚∆. «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡È≈ «ÎÙ ¡Èπ√≈ Ïæ«⁄¡ª
Á≈ «ÁÓ≈ˆ Ï≈Ò◊ª È≈ÒØ∫ ÚæË ◊æÒª Ô≈Á æ÷Á≈ ˛Õ
ıØ‹’≈ª ¡Èπ√≈ «˜¡≈Á≈ ’πfi ‹≈È ÒÀ‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á
Ï≈Ò◊ª Á∆ Ô≈Á≈Ù ÿ‡ ‹ªÁ∆ ˛Õ Íz«√æË «È¿±Ø √‹È
‚≈. ÈÚ∆È «⁄Â’≈≈ ¿π’ ÂæÊ Á∆ ÍπÙ‡∆ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈
’«‘ß Á ≈ ˛, “Memory accuracy among adults
is learnt by the fact that they know more
than childerns” Ô≈Áª ˘ √ªÌ ’∂ æ÷‰ Á∂ Ó≈ÓÒ∂
”⁄ ÓÈπæı∆ «ÁÓ≈ˆ «¬æ’ ’ß«Í¿±‡ Á∆ Â∑ª ’ßÓ ’Á≈
˛Õ «’Ú∂∫? «ÁÓ≈ˆ ¡ßÁ «¬æ’ ı≈√ √Ê≈È ‘πßÁ≈ ˛, «‹√
˘ Ô≈Á≈Ù ’∂∫Á «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ ’∂∫Á Ô≈Áª ˘
«¬™ √ªÌ ’∂ æ÷Á≈ ˛ «‹Ú∂∫ ’ج∆ √Óæ◊∆ ÏÛ∂ √Ò∆’∂
È≈Ò Í‡≈∆ «Úæ⁄ √ßÌ≈Ò ’∂ æ÷∆ ‘ØÚ∂Õ «¬Ú∂∫ ‘∆ ’ß«Í¿±‡
”⁄ Ú∆ ¡≈Ë≈ √Ó◊∆ ˘ ÓÀÓ∆ ”⁄ √πæ«÷¡Â ’È≈
ÍÀ∫Á≈ ˛Õ
ÓΩ‡∂ ÂΩ Â∂ Ô≈Á≈Ù ’∂∫Á ÁØ ÍæËª Â∂ Ô≈Áª
˘ √‡Ø ’Á≈ ˛Õ Í«‘Ò≈: ÊØÛ∑∂ ¡√∂ Ò¬∆ Â∂ Á±√≈ ¶Ï∂
¡√∂ Ò¬∆Õ «’√∂ Ô≈Á ˘ ¶Ï∂ ¡√∂ Âæ’ √‡Ø ’È≈,
«¬æ’ «ÂßÈ √‡∂‹ª «Úæ⁄ Ú≈ÍÈ Ú≈Ò∆ «¥¡≈ ˛Õ Í«‘Ò∆
√‡∂‹ ˛: «‹√‡z∂ÙÈ Ì≈Ú «¬ßÁ≈‹, Á±‹∆: «‡ÀÈÙÈ
Ì≈Ú Ô≈Á æ÷‰≈ ¡Â∂ Â∆‹∆: ∆’≈Ò Ì≈Ú Ô≈Á ’È≈Õ
‹∂’ «’√∂ ÂæÊ Á≈ «¬ßÁ≈‹ ◊ßÌ∆Â≈ È≈Ò ’∆Â≈ ‹≈Ú∂
Â∂ «Î ¿π√ ˘ Ô≈Á æ÷‰ Ò¬∆ ÂæÁÁ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ª
26
 www.tarksheel.org
ÒØÛ ÍÀ‰ Â∂ ÂæÊ ˘ Ô≈Á ’È «Úæ⁄ ’ج∆ «Áæ’ Í∂Ù
È‘∆∫ ¡≈Ú∂◊∆Õ Ô≈Á≈Ù «¬√ ◊æÒ Â∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛
«’ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ «ÁÓ≈ˆ Á∆ «’ßÈ∆ Â∂ «’√
„ß◊ È≈Ò ÚÂØ∫ ’Á≈ ˛Õ
¿πÓ Á∂ Ú≈Ë∂ È≈Ò «¬æ’ ı≈√ «ÏÓ≈∆ ÊØÛ∑∆ ‹ª
Ï‘πÂ∆ ‘ «¬È√≈È ˘ Òæ◊ ‹ªÁ∆ ˛ «’ ¿π‘ ◊æÒª
’Á≈-’Á≈ Ïß«Á¡ª Á∂ Ȫ, ÿ‡È≈Úª Á≈ Ú∂Ú≈ Â∂
‘Ø ’¬∆ ’πfi ÌπæÒ ‹ªÁ≈ ˛Õ Á¡√Ò ¿πÓ Á∂ «Í¤Ò∂
ÍÛ≈¡ «Úæ⁄ Ï‘πÂ∂ ÒØ’∆∫ ¡≈͉∂ «ÁÓ≈ˆ Á∆¡ª Ò◊Ì◊
√≈∆¡ª ÔØ◊Â≈Úª, «‹È∑ª «Úæ⁄ Ô≈Á Ù’Â∆ Ú∆ Ù≈ÓÒ
˛, ˘ ¡⁄È⁄∂ ‘∆ ¸‰ΩÂ∆¡ª Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ’È ÂØ∫
Óπ’ ’ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ «√æ‡∂ Ú‹Ø∫ «ÁÓ≈ˆ Á∂ √ÀµÒ Ù’Â∆‘∆‰
‘؉ Ò◊Á∂ ‘È Â∂ Ô≈Á Ù’Â∆ ÿ‡‰ Ò◊Á∆ ˛Õ Íz«√æË
È√ «Ú«◊¡≈È∆ ‚≈. Ú∆.Ï∆. ≈Ó≈ Ó±Ê∆, ÍzË≈È ÚÒ‚
¯À‚∂ÙÈ ¡≈¯ «È¿±Ø √‹È ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ «¬æ’ Â≈˜≈
ıØ‹ ÂØ∫ «¬æ‘ ÂæÊ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ˛ «’ «Í¤Ò∆ ¿πÓ∂
Ô≈Á≈Ù ˘ ’≈«¬Ó æ÷‰ Ò¬∆ «¬‘ ‹±∆ ωÁ≈ ˛ «’
ÏßÁ≈ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ¿π√≈± ’ßÓª ”⁄ ¿πÒfi≈¬∆ æ÷∂ Â∂
Ï≈‘∆ ¸‰ΩÂ∆¡ª Á≈ ‚‡ ’∂ Óπ’≈ÏÒ≈ ’∂Õ ¿π√ Á≈
’«‘‰≈ ˛ «’ «ÚÁÚÂ≈ Ú≈Ò∂ ’ßÓ ’≈‹ «ÁÓ≈ˆ ˘
¸‰ΩÂ∆ «ÁßÁ∂ ‘È Â∂ Ô≈Á≈Ù ˘ ’≈«¬Ó æ÷‰ «Úæ⁄
√‘≈¬∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ
¡√± Á≈ ’ÊÈ ˛ «’, “ÂßÁπ√ √∆ «Úæ⁄
ÂßÁπ√ «ÁÓ≈ˆ Á≈ Ú≈√ ‘πßÁ≈ ˛Õ” ‹∂’ Âπ√∆∫ ⁄ß◊∆
Ô≈Á≈Ù Á∂ Ó≈Ò’ ωÈ≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘Ø Âª Âπ‘≈˘ ¡≈͉∆
«√‘ Á≈ «ı¡≈Ò æ÷‰≈ ÍÚ∂◊≈ Ì≈Ú Âπ‘≈˘ «¬æ’
«È√«⁄ «‹¿π‰ „ß◊ ¡ÍÈ≈¿π‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ ¡≈Ëπ«È’
ıØ‹ª Á∆ ΩÙÈ∆ «Úæ⁄ ’πfi Èπ’Â∂ «Ú⁄≈ÈÔØ◊ ‘È: Í∂‡
Ì ’∂ (Í √ß‹Ó È≈Ò) ı≈˙Õ Ì∂ Í∂‡ È≈Ò «ÁÓ≈ˆ
√‹æ ◊ «‘ß Á ≈ ˛ Â∂ ◊æ Ò ı± Ï ¯π  Á∆ ˛Õ ’À ∫ Ï«˜
Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ ıØ‹≈Ê∆¡ª Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ √Ú∂ Á≈
È≈ÙÂ≈ ±‘ Ì ’∂ ı≈‰ È≈Ò Ô≈Á Ù’Â∆ ”⁄ Ú≈Ë≈
‘πßÁ≈ ˛Õ Á±√≈, æ‹∂ «„æ‚ È≈Ò «ÁÓ≈ˆ Ï∂‘Â ¯À√Ò∂
’Á≈ ˛ «’™«’ ı≈‰≈ ı≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÁÓ≈ˆ ”⁄
«√؇ثÈÈ È≈Ó’ ‘≈ÓØÈ Á≈ ÍæË ÚË ‹ªÁ≈ ˛Õ ıØ‹∆
‡ØÒ∆ Á∂ ÓØ‘∆, ÓΩÒ∆ ’zΩ«’‡ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ «√؇ثÈÈ
«‹æÊ∂ Ï∂‘Â ¯À√Ò∂ ÒÀ‰ ¡Â∂ Ô≈Á Ù’Â∆ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈
’È Á∆ √ÓÊ≈ ”⁄ ¡«‘Ó Ì±«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á≈ ˛ ¿πµÊ∂
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«‘ß√’ ‹ª ¿πÒ≈ ÚÂ≈∂ ˘ Ú∆ ·æÒ∑ Í≈ ’∂ æ÷Á≈ ˛ Í
ı≈‰ Í∆‰ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ ”⁄ √ß‹Ó ÏÛ≈ ‹±∆ ˛ «’™«’
Ó؇≈Í≈ Ô≈Á≈Ù Á≈ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ ÁπÙÓ‰ ˛Õ Âπ√∆∫ ’∆
ıªÁ∂ ‘Ø Â∂ «’ßÈ≈ ÷ªÁ∂ ‘Ø, «¬√ Á≈ Ú∆ Âπ‘≈‚∆ Ô≈Á≈ÙÂ
È≈Ò «√æË≈ √ÏßË ˛Õ ‚≈. ÙÓ∆ ◊◊ ¡Èπ√≈ ıπ≈’
«Úæ⁄ ¯Ø«Ò’ ¡À«√‚, ¡≈«¬È, «ÏØı¯Ò∂«ÏÈ ¡Â∂
«Ú‡≈«ÓÈ Ï∆-AB Á∆ ÒØÛ∆∫Á∆ Ó≈Â≈ «‹æÊ∂ Ô≈Á≈ÙÂ
ÚË≈¿π‰ ”⁄ ÓÁÁ ’Á∆ ˛ ¿πµÊ∂ Ó≈È«√’ ÂßÁπ√Â∆
Ò¬∆ Ú∆ Ò≈‘∂ÚÁ ß ˛Õ È≈Ú∂ ¡Â∂ ¡≈’√¯Ø‚ Ô±È∆Ú«√‡∆
Á∂ ıØ‹∆¡ª È∂ «¬æ’ ¡«Ë¡ÀÈ ”⁄ Ú∂«÷¡≈ ˛ «’ ⁄≈’Ò∂‡,
⁄≈‘ ¡Â∂ Ù≈Ï «Úæ⁄ ¯ÒØÚØÈ≈¬∆‚√ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛
«‹‘Û≈ «ÁÓ≈ˆ ˘ Â∂˜ ω≈™Á≈ Â∂ Ô≈Á≈Ù ’∂∫Á ˘
√◊Ó ’Á≈ ˛ Í ‹∂’ Âπ√∆∫ Ù≈Ï Íz∂Ó∆ ‘Ø Âª
Âπ‘≈˘ Ô≈Á≈Ù Á≈ Ú≈√Â≈ «¬√ Ò ÂØ∫ ¤π‡’≈≈
Í≈˙Õ «’√∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ √Ω‰ Á≈ ÍÀ‡È Ú∆ ¿π√ Á∆
Ô≈Á≈Ù Â∂ ÍzÌ≈Ú Í≈™Á≈ ˛Õ ¡Ó∆’≈ ”⁄ ‘ج∂ «¬æ’
¡«Ë¡ÀÈ ¡Èπ√≈ ⁄ß◊∆ È∆∫Á Ó≈‰È È≈Ò Ô≈Á≈Ù ”⁄
Ú≈Ë≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬‘ ◊æÒ ÓÀÊ∆¿±Ú≈’ È≈Ó∆ «Ú«◊¡≈È∆
ÚæÒØ∫ ’∆Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ ÂØ∫ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆ ˛Õ «¬‘ ıØ‹ AB
’≈Ò‹ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Â∂ ¡≈Ë≈« ˛ «‹È∑ª ˘ «Í¡≈ÈØ
Ú‹≈¿π ‰ ≈ «√÷≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ AB ÿø ‡ ∂ √Ω ‰ Ú≈Ò∂
«Ú«Á¡≈Ê∆, «Í¡≈ÈØ «√æ÷‰ Á∆ ’Ò≈ Á∂ Èπ’«Â¡ª ˘
Ô≈Á æ÷‰ Á∂ ÚË∂∂ √ÓÊ √ÈÕ «¬√∂ Â∑ª ¡≈√‡z∂Ò∆¡≈
Á∆ √≈Ò˜Ï◊ Ô±È∆Ú«√‡∆ ÚæÒØ∫ ’Ú≈¬∆ ◊¬∆ «¬æ’
Â≈˜≈ ıØ‹ ¡Èπ√≈ «‹‘Û∂ ÒØ’ ÁπÍ«‘ Á∂ √Ó∂∫ ’πfi ÍÒ
√Ω‰ Ò¬∆ √Óª ’æ„Á∂ ‘È ¿πÈ∑ª Á∆ Ô≈Á≈Ù ÚËÁ∆ ˛
Â∂ ¿π‘ ÂßÁπ√ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ
¡Ï≈È≈ √«Ê ԱÈ∆Ú«√‡∆ ¡≈¯ È≈¬∆√ Á∂
√≈¬∆’≈ÒΩ‹∆ Á∂ ÍzدÀ√ ¡≈Ê ’ÀÓ Áπ¡≈≈ ’∆Â∂
◊¬∂ ¡«Ë¡ÀÈ ¡Èπ√≈ ‘¯Â∂ ”⁄ «√¯ «ÂßÈ «ÁÈ ÍÀÁÒ
⁄æÒ‰ È≈Ò «‹æÊ∂ Ô≈Á≈Ù Â∂˜ ‘πßÁ∆ ˛ ¿πµÊ∂ ¡«Ó¿±È
«√√‡Ó Ú∆ Ӌϱ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ È≈Ò ‘∆ ÍÀª, «Íæ·,
Í∂‡, ¯∂Ϋۡª Â∂ «ÁÒ Á∆¡ª Ó≈√Í∂Ù∆¡ª Ú∆ ӋϱÂ
‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ ◊æÒ ’∆ «‹√Ó≈È∆ ’√ Á∆ ÿ≈‡ Ú∆
Ô≈Á≈Ù Á∂ ÍÂÈ Á≈ ’≈‰ ωÁ∆ ‘ÀÕ ‡ØÈ∆ ϱ˜≈È
Î≈¿±∫‚ ¡≈¯ ÚÒ‚ ÓÀÓ∆ ⁄À∫Í∆¡È«ÙÍ Á≈ ’«‘‰≈ ˛
«’ Ï∂Ùæ’ Ô≈Á≈Ù «¬æ’ Ó≈√Í∂Ù∆ Á∆ Â∑ª È‘∆∫ ˛ Í
«¬√ ˘ ¸√Â-Áπ√ æ÷‰ Ò¬∆ «‹√Ó≈È∆ Â∂ «ÁÓ≈ˆ∆
27
 www.tarksheel.org
’√ Á∆ ÒØÛ ˛Õ ¡Ó∆’≈ Á∂ «Ú«◊¡≈È∆¡ª È∂ «¬æ’
Â≈˜≈ ıØ‹ ≈‘∆∫ «¬‘ «√æË ’∆Â≈ ˛ «’ D@ √≈Òª ÂØ∫ ÚæË
¿πÓ Ú≈Ò∂ ÓÈπæıª Á∆ Ô≈Á Ù’Â∆ ÿ‡Á∆ ‹ªÁ∆ ˛ ‹Á«’
‰≈˙ ÚËÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹Á ‰≈˙, «⁄ßÂ≈ Â∂ ¿πÁ≈√∆
¡≈ ÿ∂Á∆ ˛ ª Ô≈Á Ù’Â∆ Á≈ ◊≈¯ ‘Ø «ÈÚ≈‰ª
ÚæÒ ‹≈‰ Ò◊Á≈ ˛ «’™«’ ¡«‹‘∆¡ª Íz√«ÊÂ∆¡ª ”⁄
’≈‡∆√ØÒ È≈Ó ‘≈ÓØÈ Á≈ √≈˙ ÚË ‹ªÁ≈ ˛ ‹Ø
Ô≈Á≈Ù Â∂ ÁπÍzÌ≈Ú Í≈™Á≈ ˛Õ
ÚËÁ∆ ¿πÓ È≈Ò ‹∂’ Âπ√∆∫ ÿ‡Á∆ Ô≈Á≈ÙÂ
ÂØ∫ Íz∂Ù≈È ‘Ø Âª ’√ Âπ‘≈‚∆ ÓÁÁ◊≈ √≈«Ï ‘Ø
√’Á∆ ˛Õ Ú∂√‡ ¡≈√‡z∂Ò∆¡È √À∫‡ ¡≈¯ ˛ÒÊ ¡À∫‚
¬∂«‹ß◊ Á∆ «¬æ’ ‡∆Ó È∂ «¬‘ ÍÂ≈ Ò◊≈«¬¡≈ ˛ «’
Ò◊≈Â≈ «ÈÔ«Ó ’√ ’È Ú≈«Ò¡ª Á∆ Ô≈Á-
Ù’Â∆ ‘ØÈ≈ ÒØ’ª Á∆ ÂπÒÈ≈ ”⁄ ⁄ß◊∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ √ß√Ê≈
Á∂ «ÈÁ∂Ù’ «Ò˙È ˜Ò∆’ ¡Èπ√≈ E@ Á∆ ¿πÓ Í≈
’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ؘ≈È≈ B@ «Ó߇ ’√ ’È È≈Ò
Ô≈Á≈Ù Â∂˜ ω∆ «‘ √’Á∆ ˛Õ ˜Ò∆’ È∂ «’‘≈ «’
«¬√Á∂ Ò¬∆ ‘Ò’∆ ’√ «‹Ú∂∫ ÂπÈ≈ ‹ª ‚ª√ ’È≈
‘∆ ’≈¯∆ ˛Õ Á¡√Ò, ’√ ’È È≈Ò ı±È Á≈ ÁΩ≈
Â∂˜ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «ÁÓ≈ˆ ˘ ¡≈’√∆˜È Á∆ √ÍÒ≈¬∆
ÚË ‹ªÁ∆ ˛Õ
«¬æ’ Â≈˜≈ ıØ‹ Á∂ ¡ß’Û∂ Á√Á∂ ‘È «’ À◊πÒ
√À’√ Ô≈Á≈Ù ْÂ∆ ÚË≈™Á≈ ˛Õ «¬Ê≈’≈ √«ÊÂ
’ØÈ∂Ò Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ ÍzØ. ‚∂«Ú‚ «Í‹≈Ø ÓπÂ≈Ï’
«ÈÔ«Ó √«‘Ú≈√ ’È Ú≈Ò∂ ‹Ø«Û¡ª Á∆ ’Á∆ ’Á≈¬∆∫
√«‘Ú≈√ ’È Ú≈Ò∂ ‹Ø«Û¡ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Ô≈Á Ù’Â∆
Â≈˜≈ «‘ßÁ∆ ˛Õ «¬√ «ÚÒæ÷‰ ıØ‹ ˘ “«Á ‹ÈÒ ÓÀÓ∆
¡À∫‚ ’≈◊«ÈÙ’” Á∂ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ¡À‚∆ÙÈ «Úæ⁄ Íz’≈«ÙÂ
’È Ò¬∆ √Ú∆’≈ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ¡«Ë¡ÀÈ
ÓπÂ≈Ï’ √«‘Ú≈√ ÁΩ≈È «ÁÓ≈ˆ √◊Ó ‘Ø ’∂ “’≈ØÈ”
È≈Ó∆ ¿±‹≈ ◊z«‘‰ ’Á≈ ˛, «‹√ È≈Ò Ô≈Á Ù’Â∆
˘ ÏÒ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬‘ ¡«Ë¡ÀÈ B@C ‹Ø«Û¡ª Â∂
¡≈Ë≈« ˛, «‹È∑ª ”⁄Ø∫ A@C ‹ØÛ∂ ¡«‹‘∂ √È, ‹Ø È≈Ò
«‘ ’∂ ’≈Ó Á∆ ͱÂ∆ ’Á∂ √È ¡Â∂ A@@ ‹ØÛ∂ ¡«‹‘∂
√È, ‹Ø «’√∂ Ú∆ ’≈‰ ’’∂ √«‘Ú≈√ √πı ÂØ∫ Úªfi∂
√ÈÕ ıØ‹’≈ª È∂ «¬‘ Ú∆ Á∂«÷¡≈ «’ Í«‘Ò∆ «’√Ó Á∂
‹ØÛ∂ Á±‹∆ «’√Ó Á∂ ‹Ø«Û¡ª È≈ÒØ∫ ÏπæË∆ ¡Â∂ √∆’
√ÓÊ≈ «Úæ⁄ Ò◊Ì◊ ⁄≈ ◊π‰≈ ÚË∂∂ √ÈÕ
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
¿π‘ ÒØ’ Ú∆ Ô≈Á≈Ù √ÏßË∆ √Óæ«√¡≈Úª «Úæ⁄
«ÿ ‹ªÁ∂ ‘È «‹‘Û∂ ¡≈͉∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ ”⁄ «ÁÒ⁄√Í∆
◊π¡≈ ÏÀ·Á∂ ‘ÈÕ Á¡√Ò √∆ Á∂ «‹√ «‘æ√∂ Á∆ ÚÂØ∫
’È∆ ¤æ‚ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂ ¿π‘ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ’Ó˜Ø ‘ßπÁ≈
⁄Ò≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ ’πÁ Á≈ «¬æ’ ¡‡æÒ «ÈÔÓ ˛Õ
¡ß  «Úæ ⁄ , Ìπ Ò æ ’ Ûª Ò¬∆ «¬æ ’ ıπ Ù ÷Ï∆:
Ï«ÒÈ (‹ÓÈ∆) Á∆ ÓÀ’√ ÍÒÀ∫‡ «¬ß√‡∆«⁄¿±‡ Á∂
‚≈«¬À’‡ ˛«È√ «‘◊Ò ØÍ˜ Á∆ ¶Ó∆ ıØ‹ Á∂ «√æ‡∂
Ú‹Ø∫ ‘π‰ «¬æ’ ¡«‹‘∆ ◊ØÒ∆ «Â¡≈ ‘Ø ◊¬∆ ˛ ‹Ø «ÁÓ≈ˆ
Á∂ √πæÂ∂ ‘ج∂ ‹ª ’Ó˜Ø ÍÀ ¸æ’∂ √ÀµÒª ˘ ÓπÛ ÂØ∫ √◊Ó
’ Á∂Ú∂◊∆ Â∂ ◊æÒª ÌπæÒ‰ Á∆ Íz«¥¡≈ Â∂ ’≈ϱ Í≈¿π‰
«Úæ⁄ ÓÁÁ ’∂◊∆Õ ‘π‰ Âæ’ ⁄±«‘¡ª Â∂ Á±‹∂ ‹≈ÈÚª
¿πµÍ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‹«Ï¡ª ÂØ∫ ÏÛ∂ ¿πÂÙ≈‘‹È’ ÈÂ∆‹∂
√≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ ÚÀ√∂ «¬‘ ◊ØÒ∆ Ú‚∂∆ ¿πÓ Á∂ ¿πÈ∑ª
«Ú¡’Â∆¡ª Ò¬∆ «Â¡≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ ‹Ø ◊æÒ ’Á∂-
’Á∂ ÌπæÒ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈√ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ˛ «’ «¬‘
◊ØÒ∆ Ú∆ ¤∂Â∆ ‘∆ Ϙ≈ «Úæ⁄ «ÓÒ‰ Òæ◊ ‹≈Ú∂◊∆Õ
Ô≈Á Ù’Â∆ ÚË≈¿π‰ Ò¬∆ ’∂ÚÒ «Ú«◊¡≈È’ Â’È∆’
‘∆ ’≈◊ «√æË ‘Ø √’Á∆ ‘ÀÕ ‹∂’ «¬È√≈È ¡≈͉∆
«√‘ Á≈ «ı¡≈Ò æ÷∂, ıπÙ ‘∂ Â∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘
¿π√≈± ’ßÓª ”⁄ Ò◊≈¬∆ æ÷∂ ª ¿π‘ «È√⁄∂ ‘∆ ¡≈͉∆
“Ô≈Á≈Ù ’∂∫Á” ±Í∆ ’Ø·Û∆ «Úæ⁄ Á∆Ú≈ ÏÒÁ≈ æ÷
√’Á≈ ˛Õ IBAGH-DEHAB
¡«‘Ó √±⁄È≈Úª
«¤Ó≈‘∆ «¬’æÂÂ≈
Â’Ù∆Ò √π √ ≈«¬‡∆ Íø ‹ ≈Ï Á∆ «¤Ó≈‘∆
«¬’æÂÂ≈ G ÈÚßÏ, @I ˘ ◊Ø«ÏßÁ Ϫ√Ò ⁄À∆‡∂ÏÒ
‡æ√‡ «Ú÷∂ Ï≈¡Á ÁπÍ«‘ Ùπ± ‘ØÚ∂◊∆ «‹√ «Úæ⁄ ««Ú¿±,
ÓÀ◊˜∆È, «‘√≈Ï «’Â≈Ï, «Úæ «ÚÌ≈◊ Á∆ ⁄؉ Â∂ ‘Ø
¯π‡’Ò Ó√Ò∂ «Ú⁄≈∂ ‹≈‰◊∂Õ
«√ÒÚ ‹πÏÒ∆ ÍØz◊≈Ó
BI ÈÚßÏ @I ˘ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Íø‹≈Ï
(«‹.) Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Á∂ «√ÒÚ ‹πÏÒ∆ Ú∑∂ Â∂ Íø‹≈Ï∆
ÌÚÈ Òπ«Ë¡≈‰≈ «Ú÷∂ ÍØz◊≈Ó ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
’ß « È¡≈ Á∆ ÒØ Û ØÍÛ «‹Ò∑∂ È≈Ò √ÏßË «È¿±˜∆ÒÀ∫‚
«‘ßÁ∂ Íø‹≈Ï∆ ÒÛ’∂, BF, E“G““, ’π«’ß◊ ”⁄ «‚◊∆
‘≈√Ò, Ú≈√Â∂ ÍÛ∑∆ Ò¬∆ Â’Ù∆Ò «Ú⁄≈ª Ú≈Ò∆
ÒÛ’∆ Á∆ ÒØÛÕ IDFEG-GGEAH
28
 www.tarksheel.org
¡≈Ò √≈◊ Á∆ ‘؉∆
√≈‚≈ ◊z«‘ ”‹Ò Ó≥‚Ò” ‘À, ”ËÂ∆” È‘∆∫Õ «¬√
Á≈ G/A@ «‘º√≈ √≈◊ª ‘∂·ª ‘À, «¬√ Ò¬∆ «¬√ ˘ ”‹Ò
◊z«‘” ’«‘‰≈ ÚË∂∂ Ú≈‹Ï Òº◊Á≈ ‘ÀÕ ¡≥’«Û¡ª ¡È∞√≈
‹Ò ‘∂·Ò≈ ’Ï≈ GA% Ô≈«È CF,AA,E@,@@@ Ú◊
«’ÒØÓ∆‡ ‘À ¡Â∂ ÊÒ ‘∂·ª BI% ¡Ê≈ AD,HI,EA,@@@
Ú◊ «’.Ó∆.Õ ‹∂’ √≈◊∆ ¡Ë◊ØÒ∂ ÚºÒ fi≈Â∆ Ó≈∆¬∂
ª «¬√ Á≈ I@ ¯∆√Á∆ «‘º√≈ Í≈‰∆ ‘∆ Í≈‰∆ ‘ÀÕ «¬ºÊØ∫ º’
«’ Ó‘ªÁ∆ͪ Á∂ ¡ºË-◊ØÒ∂ ÚºÒ Ú∆ ¡º«Ë˙∫ ÚºË Í≈‰∆ ‘ÀÕ
Á¡√Ò √≥√≈ Á∂ Ó‘ª√≈◊ «ÍzÊÚ∆ Á∂ Î∂ÎÛ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª
≈‘∆∫ √≈‚∆ «ÍzÊÚ∆ √≈‘ ÒÀ∫Á∆ ‘À, Í ¡√∆∫ ÈÁ∆¡ª ≈‘∆∫,
«¬È∑ª Î∂Ϋۡª ÚºÒ ’∆ Ì∂‹ ‘∂ ‘ª? ̱Ó∆ ÷Ø, ◊≥Á◊∆,
˜«‘ª, «‘≥Á-÷»‘ ≥ Á ¡Â∂ ¡‰«◊‰Â Ó‘∆È ÍÁ≈ÊÕ «¬‘
«Óº‡∆-ÿº‡≈ ¡Â∂ «‘≥Á-÷»‘ ≥ Á √ÓπÁ
≥  Á∆ ‚±ÿ
≥ ≈¬∆ ÿ‡≈¿∞∫Á≈
¡Â∂ ÒßÏ≈¬∆-⁄ΩÛ≈¬∆ ÚË≈ «‘≈ ‘ÀÕ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ Ò≈◊Ò∂ ’≥„∂
¡Â∂ È∆Ú∂∫ Á∂Ù ◊’ ‹≈‰◊∂, ¿∞µÊ∂ «Ú‘∞Ò∂ ÍÁ≈Ê √≈◊ª
«Úº⁄ Íπº‹ ’∂ √≈◊∆ ‹∆ÚÈ Á≈ ¡≥ ω ‘∂ ‘ÈÕ ¡√∆∫
Ó‘ª √≈◊ª ˘ «¬º’ ’»Û∂Á≈È Ú‹Ø∫ Ú‰≈ Ù∞» ’ «ÁºÂ≈
‘ÀÕ ÓØÛÚ∂∫ »Í ”⁄ ˜«‘∆Ò∆¡ª Óº¤∆¡ª ÷≈ ‘∂ ‘ª, «Ú‘∞Ò∆¡ª
ÍΩ‰ª ‘≥„≈¡ ‘∂ ‘ª, ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ ”⁄ Â∂˜≈Ï∆ Ú÷ª
Á≈ Ú∆ ”Ò∞ÂΔ Ó≈‰ª◊∂Õ
√≈◊ «ÍzÊÚ∆ Ò¬∆ Úº‚∂ Â≈Í-«ÈÔ≥«Âz’ ‘È, Ì≈Ú √»‹
Á∆ Ï‘∞ √≈∆ ÂÍÙ ˘ Íz≈‰∆-Ó≥‚Ò Ò¬∆ √«‘ÔØ◊ «‘ºÂ
ω≈¬∆ º ÷ Á∂ ‘ÈÕ Ú≈Ô» Ó ≥ ‚ Ò Á∆ Ï‘∞  ∆ ’≈ÏÈ
‚≈«¬¡≈’√≈¬∆‚ ◊À√ Ú∆ «¬‘ √≈◊ ‘∆ ⁄»√ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ
÷≈∂ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á «¬‘ «Óº·∂ ‹Ò Á≈ Ó∆∫‘ Ú≈∑¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘ Ú÷≈ ‘∆ ‘À, ‹Ø Í≈‰∆ Á≈ Óπº„Ò≈ √ØÓ≈ ‘À ¡Â∂ Ú÷≈
Á∂ √ØÓ∂ ‹Ò-’∞≥‚ (√≈◊) ‘È, Í «¬√ √≈∂ ’zÓ «Úº⁄
¡√∆∫ «Ú◊≈Û Í≈¿∞‰≈ Ù∞» ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «’≥È≈ Úº‚≈ Áπ÷ªÂ
‘À «’ Ó‘ª√≈◊∆ ÓÒ∆ÈÂ≈ «Úº⁄ HE% «‘º√≈ ¡⁄∂ -√π⁄ ∂ Á∂ ¡≥ÂÓ ÁΩ «Úº⁄ √≈◊ «÷≥‚ ’∂ ’¬∆ ”fi∆Òª” «Úº⁄ ÏÁÒ
ÓÈ∞º÷∆ √◊Ó∆¡ª Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ‘ÀÕ √≈◊, ‹Ø √≈‚∆
¡≈«Ê’Â≈, ÷≈Ë ÍÁ≈ʪ ¡Â∂ ¿±‹≈ Á∂ √zØ ‘È, ‘∞‰
Ù∞ºËÂ≈ ͺ÷Ø∫ Ó-Óπº’ ‘∂ ‘È, «‹‘Û∂ ¡≥ ÓÈ∞º÷∆ «‘˜∆Ï
˘ «È◊Ò ÒÀ‰◊∂Õ ‘∞‰ ¡√∆∫ √≈◊ª ÚºÒ ‹ªÁ∂ Ú«‘‰ Ú∆
Ø’ ‘∂ ‘ª, «¬≥fl √≈◊ √πº’ ‹≈‰◊∂Õ
√≈∂ √≈◊ª Á∆ √Óπº⁄Â≈ ”⁄ (‹ª «Î ¡≈͉∂ ◊∞¡ª„∆
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«‘≥Á Ó‘ª√≈◊ Á∆) «¬È∑ª Á∆ ‘؉∆ ÚºÒ
¿∞∫◊Ò ’È Ò¬∆ «¬ºÊ∂ «Èº’Û∂ ”¡≈Ò
√≈◊” Á∆ ‘؉∆ ˘ «Ï¡≈È ’ Á∂‰≈ «Ú‹À Ï≥Ï∂Ò∆
‘∆ ’≈¯∆ ‘À, ª «’ √ÈÁ ‘∂Õ »√ Á≈
«Èº’≈ «‹‘≈ ¡≈Ò √≈◊ «¬√ ÍÒ∆Â∆ ÂØ∫ Ïπ∆ Â∑ª ’≈‘
«‘≈ ‘ÀÕ «¬‘ «È≥Â √π∫≥◊ÛÁ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ‘∞‰ Â∆’ «¬‘
F@ Ó∆Ò «Í¤ª‘ ‘‡ ⁄πº«’¡≈ ‘ÀÕ ’≥„∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Á» √≈◊
Á∂ ¡≥Â∆ Ì≈◊ª Â∆’ √ÓπÁ ≥ ∆ ÿ≈‘ ¿∞µ«◊¡≈ ‘Ø«¬¡≈ «Á√Á≈
‘ÀÕ «¬‘ ÏÛ≈ ‚≈¿∞‰≈ «ÁÙz ‘À, «’¿∞∫«’ «¬√ Â∑ª ª
¡≈Ò √≈◊ Á∆ ‘√Â∆ ‘∆ «Ó‡ ‹≈Ú∂◊∆Õ¡≈Ò Á∂ ¡’≈
Ú≈Ò∂ √≈◊ Á≈ ¬∂È∂ ÿº‡ √Ó∂∫ «Úº⁄ √π≥◊ÛÈ≈ «⁄≥Â≈‹È’
√«ÊÂ∆ ‘ÀÕ «¬√ √≈◊ ˘ ’¬∆ Ú«∑¡ª ÂØØ∫ Á«¡≈Úª ≈‘∆∫
¡≈¿∞∫Á≈ Í≈‰∆ Íz≈Í ȑ∆∫ ‘Ø «‘≈ Õ«¬‘ √Ì «’Ú∂∫
Ú≈Í«¡≈? ’ج∆ Ï‘∞Â∆ Á∂ È‘∆∫ ‘ج∆Õ ¡≈Ò √≈◊ Á∂
Áπ¡≈Ò∂ Á∆¡ª ¡≈«Ê’Â≈Úª È∂ Á»‹∂ √≥√≈ Ô∞ºË Ó◊Ø∫
ÏÛ∆ Â∂˜∆ È≈Ò ”¿∞ÈÂ∆” ’∆Â∆ ‘ÀÕ «¬ºÊ∂ ‘∆ ’˜≈÷√Â≈È
Á≈ Íz«√ºË ’Í≈‘ ¿∞Í‹≈¿± ÷∂Â ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ¡ÀÓ» ¡Â∂ √∆
Á«¡≈Úª Á∂ «Ú⁄’≈Ò∆ Áπ¡≈Ï∂ Á∆ ËÂ∆ ÏÛ∆ Â∂˜∆
È≈Ò ¡Ï≈Á ‘ج∆Õ «¬ºÊ∂ ’¬∆ È◊ ¡Â∂ √È¡Â∆ ÷∂Â
‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈ ⁄πº’∂ ‘ÈÕ Ó≈»ÊÒ∆ ¡Â∂ ¡Ë Ó≈»ÊÒ∆ ̱Ó∆
‘∞‰ ’Í≈‘ ¡Â∂ ⁄≈ÚÒ ÍÀÁ≈ ’ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ¡ÈßÂ
’≈Ò ÂØ∫ Ú◊Á∂ ¡≈Ó» ¡Â∂ √∆ Á«¡≈, «‹‘Û∂ ¡≈Ò √≈◊
˘ Í≈ÒÁ∂ √È, ‘∞‰ Ï‘∞ ÊØÛ≈∑ Í≈‰∆ √≈◊ ˘ Óπ‘º¬∆¡≈
’ ‘∂ ‘ÈÕ Ï‘∞Â≈ Í≈‰∆ Ù«‘ª ¡Â∂ ÷∂ª «Úº⁄ ÷Í «‘≈
‘ÀÕ
«¬√ √«ÊÂ∆ ¡Â∂ πfi≈È ˘ Á∂÷ ’∂ ‘∆ Ó‘»Ó »√∆ «⁄≥Â’
¬∆ Î∆¿∞ÁØØÚ È∂ «¬‘ ÷ÁÙ≈ Íz◊‡ ’∆Â≈ «’ «¬‘ √≈◊
Ì«Úº÷ «Úº⁄ ÁØ «‘º«√¡ª «Úº⁄ Ú≥«‚¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ ¡ÓÒ
‹≈Ú∂◊≈Õ Î∆¿∞ÁØØÚ Á∆ Ì«Úº÷Ï≈‰∆ √‘∆ √≈Ï ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ
Ú≈Â≈Ú‰∆ Ó≈‘ª ˘ «ÚÙÚ≈√ ‘Ø ⁄πº«’¡≈ ‘À «’ ¡≈Ò
√≈◊ Á∆ ‘؉∆ √≥’‡ «Úº⁄ ‘ÀÕ «¬‘ ·∆’ ‘À «’ «˜¡≈Á≈
˜Ó∆Ȫ ’≈Ù ‘∂· «Ò¡≈¿∞‰≈ ¡Â∂ ÍÀÁ≈Ú≈ ÚË≈¿∞‰
Ò¬∆ Í≈‰∆ Á∆ ÷Í ‘Ø Úˉ∆ ‘À/√∆, Í ¡≈Ò Á≈ ’∆
ω∂◊≈Õ ‹∂’ ‚±≥ÿ≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ª «¬‘ ◊ºÒ
29
 www.tarksheel.org
«ÈºÂ ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À «’ Í≈‰∆ ÷Í «Úº⁄ Ï∂‘ºÁ
Ú≈Ë≈ ‘Ó∂Ù≈ √‘∆ ‹ª ¡≈«Ê’ »Í «Úº⁄ ¿∞µ«⁄ «√ºË È‘∆∫
‘∞≥Á≈Õ ÒØ’ª È∂ √∆ ¡Â∂ ¡≈Ó» Á«¡ª ˘ ’≈Ï» ’’∂
”ÌØ√∂ÔØ◊ ‹Ò Ì≥‚≈ª” «Úº⁄ ÏÁÒ «Ò¡≈ ‘ÀÕ ‘∞‰ ÷πÙ’
√≈Òª «Úº⁄ «¬√ √π≥◊ÛÁ∂ √≈◊ª ˘ ⁄»Ò∆ Ì Í≈‰∆ Ú∆
È√∆Ï È‘∆∫ ‘∞≥Á≈Õ
Ú≈Â≈Ú‰ Ó≈‘ ¡. ȱÍ∆√ØÚ √Ú≈Ò ’Á≈ ‘À-”√ØÚ∆¡Â
ÒØ’ª È∂ ¿∞√ ËÂ∆ ˘ ÚËÁ≈-ÎπºÒÁ≈ «÷ºÂ≈ ω≈ «ÁºÂ≈
√∆, ‹Ø ’Á∂ «ÏÒ’∞ºÒ Ï≥‹ ‘∞≥Á≈ √∆Õ«¬√ Ï≈∂ ◊≈Ê≈Ó¬∆
È≈«¬’ ¯‘≈Á Á∆¡ª ”¿∞µÁÓ∆ √≥Â≈Ȫ” ˘ Ù≈Ï≈Ù Á∂‰∆
ωÁ∆ ‘À, Í «¬√ ◊ºÒ Á≈ ¿∞º Ú∆ ª «Á˙ «’ ‹∂’
¡≈Ò √πº’ «◊¡≈ ª ’∆ ω∂◊≈?” √≈◊ Á∂ √πº’ ‹≈‰
È≈Ò Ú≈Â≈Ú‰, √Óπ≥Á∆ ÷≈Ë ÍÁ≈ʪ ¡Â∂ ¡≈«Ê’Â≈
˘ √≥√≈ «Ú¡≈Í∆ ÍÀÓ≈È∂ ¿∞µÂ∂ È∞’√≈È ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ Î‘≈Á
Á∆ ¿∞µÁÓ∆ √≥Â≈È Á∆ ϺÒ∂-ϺÒ∂ ’È Ú≈Ò≈ Á≈ÈÙÚ
¡≈͉∂ ÒØ’ª ˘ ’«‘≥Á≈ ‘À, U‘Ø √’Á≈ ‘À ÓÀ∫ ◊Ò ‘ØÚª,
Í Ó∂≈ «ÚÙÚ≈√ ‘À «’ «‹‘Û∂ ÒØ’ È«‘ª, ‹Ò «Ï‹Ò∆
ÿª Â∂ ‹Ò Ì≥‚≈ª Á∆ ÔØ‹È≈Úª Á≈ «Ú’≈√ ’Á∂ ‘È,
¿∞‘ Ú≈Â≈Ú‰ ˘ ‘∞≥Á∂ ¡Ê≈‘ È∞’√≈È ˘ ¡º÷Ø-ÍØ÷∂ ’
«Á≥Á∂ ‘ÈÕ ¡≈Ò √≈◊, «‹√ ˘ ¡√∆∫ «Í¡≈ ’Á∂ ‘ª,
Ï≈∂ «Ò÷«Á¡ª ÓÀ∫ «¬√ Á∆ ¡‹Ø’∆ ‘≈Ò Ï≈∂ «Î’Ó≥Á
‘ªÕ ÓØ‘-ÓºÂ∂ ¡≈Ò ˘ Á∂÷«Á¡ª Ó∂∆ ⁄∂ÂÈ≈ ”⁄ ’∞ÁÂ∆
√≈ÚªÍÈ ¡Â∂ √»‘∂ ⁄Ω«◊Á∂ «‹‘∂ ÙÏÁ ‡∞≥ω Òº◊Á∂
‘ÈÕU«¬‘∆ ‘؉∆ ØÓ √≈◊ Á∆ ‘À, «‹‘Û≈ «¬√ √Ó∂∫ √≈∂
√≈◊ª ÂØ∫ ÚºË ÓÒ∆È ¡Â∂ ÍzÁ»Ù Ó≥«È¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√
Á∂ ’≥«„¡ª ¿∞µÂ∂ ’∆Ï Á√ ’ØÛ ÒØ’ Ú√Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª
Ù«‘ª Á≈ ÓÒ-Ó»Â ØÓ √≈◊ ”⁄ Íπ‹º «‘≈ ‘ÀÕ Ô»Í∆¡È
Í≈√∂ ÚºÒ ’¬∆ ’≈÷≈È∂ Ú∆ ¡≈͉∆ ¿∞ÁÔØ«◊’ «‘≥Á-
÷»≥‘Á ¬∂√∂ «Úº⁄ √πº‡ ‘∂ ‘ÈÕ
¡Î∆’∆ º‡ Ò≈◊∂ ÷«‰‹ Â∂Ò Á∆ ÒÁ≈¬∆ ¡Â∂ Â∂Ò √ØË’
’≈÷≈«È¡ª √Á’≈ ¡ÿ∞Ò‰Ù∆Ò Â∂Ò Á≈ «¬’ Ê≈ «‹‘≈
ωÁ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¬∂√∂ √Ì ’’∂ √≈◊ ‘∂·Ò∂ ‹∆Ú-
Ó≥‚Ò Á≈ ÁÓ ÿ∞º‡Á≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬‘ ‹Ò ‹∆Ú ‘∆ ‘È,
«‹‘Û∂ Í≈‰∆ ˘ Ù∞ºËÂ≈ ÏıÙÁ∂ ‘ÈÕ Ó‘ª√≈◊ ÓÈ∞º÷∆ «’zÂ
ÓÒ∆ÈÂ≈ ˘ ÓπÛ ◊∂Û «Úº⁄ «Ò¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ’≈’ ª
˜» ‘È, Í «¬‘ √≈‚∆ ◊≥Á◊∆ Á∂ ±Û∂ ‘ج∂ ’»Û≈Á≈È
’Á≈«⁄ ȑ∆∫ ωÈ∂ ⁄≈‘∆Á∂Õ
Ì≈Â∆ √≈◊ «Ú«◊¡≈È∆ ‚≈. √ºÔÁ ‹‘» ’≈«√Ó
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
¡È∞√≈ «‘≥Á Ó‘ª√≈◊ «Úº⁄ ‘ √≈Ò C@‰A@ Á«‘ Òº÷
‡È ÓÒÏ≈ «‚º◊ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ «Úº⁄Ø∫ AF‰A@ Á«‘ Òº÷
‡È ÓÒÏ≈ ÈÁ∆¡ª «Ò¡≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Ì±Ó∆ ÷Ø ˘ Âπ≥Â
ÍÀ∆∫ ̱Ó∆ Â∂ ‹Ò √≥Ì≈Ò ’≈‹ª È≈Ò Ø«’¡≈ ‹≈ √’Á≈
‘À, Í ’≈÷≈«È¡ª Á∆ «Ú‘∞Ò∆ «‘≥Á-÷»≥‘Á, ’∆‡È≈Ù∆
ÁÚ≈¬∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø ˜«‘∆ ÍÁ≈ʪ Á≈ ’∆ ω»≥? ¡Ï
√≈◊ Â∂ Ï≥◊≈Ò Á∆ ÷≈Û∆ «Úº⁄ Â∂Ò Á∂ ¡≥Â-≈Ù‡∆
Ó≈◊ ‘؉ ’≈È Êª-ʪ Â∂ Â∂Ò Á≈ ØÛ∑ «‚º◊ «‘≈ ‘À,
«‹‘Û≈ Í≥÷∂»¡ª √Ó∂ ‹Ò ‹∆Úª Á≈ ÿ≈‰ ’ «‘≈ ‘ÀÕ
‘∞‰ ¡≥Â≈Ù‡∆ ËÈ-’∞Ï∂ Ë≈ÛÚ∆¡ª È∂ ¡≈͉∆ «‘≥Á-
÷»≥‘Á Ò¬∆ «‘≥Á Ó‘ª√≈◊ª ˘ ’»Û≈Á≈È √Ófi «Ò¡≈ ‘ÀÕ
«Ú«◊¡≈È∆¡ª Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ ‘ √≈Ò ‘˜≈ª ‡È
«Ú‘∞Ò≈ «ÓÙÈ ¡√∆∫ Ú≈Ô»Ó≥‚Ò «Úº⁄ Ò≈ ‘∂ ‘ªÕ «¬‘
«ÓÙ‰ Ú∆ Ó∆∫‘ ¡Â∂ ÈÁ∆¡ª ≈‘∆∫ √≈◊ª «Úº⁄ «¬º’Â
‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ √≈◊ «¬È∑ª ˘ ÿØÒ È‘∆∫ √’Á≈ Â∂ È≈ ‘∆ «¬√
Á≈ Ú≈ÙÍ∆’È ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «¬≥fl √≈◊ «ÏÓ≈ ‘Ø ‘∂ ‘È
¡Â∂ ÓØÛÚ∂∫ »Í ”⁄ ÓÈ∞º÷ Ú∆Õ
’∞Á «Ú«◊¡≈È∆ ¡ÏÁ∆˜≈Ó∆Ò Á∆ ⁄∂Â≈ÚÈ∆ ÏÛ∆
’≈◊≈ ‘À, U«√Î ¡√∆∫ ‘∆ «¬√ ËÂ∆ Á∂ Ó≈Ò’ È‘∆∫
‘ª, È≈ ‘∆ ’Á∂ «¬‘ «¬º’Ø Í∆Û∑∆ Á∆ ÓÒ’∆¡Â ‘∆ ‘ÀÕ
¡√∆∫ «¬‘ ËÂ∆ «Í¤Ò∆ Í∆Û∑∆ ÂØ∫ ¿∞Ë≈ Ò¬∆ ‘À ¡Â∂ √≈˘
¡◊Ò∆ Í∆Û∑∆ Á∂ ‘ºÊª «Úº⁄ «¬‘ ⁄≥◊∆ ‘≈Ò «Úº⁄ √Ω∫͉∆
⁄≈‘∆Á∆ ‘À, È≈ «’ ˜˜∆ ‘≈Ò «Úº⁄ÕU «√Î Ï≥Á≈ ‘∆
ËÂ∆ Á≈ Ó≈Ò’ È‘∆∫ ‘À, ‹∆Ú, ÏÈ√ÍÂ∆, Í‘≈Û, ‘Ú≈
¡Â∂ ‹Ò √ØÓ∂ «¬√ Á∂ Íz√Í Í»’ ¡Â∂ ¡≥Â √≥Ï≥«ËÂ
‘ÈÕ «¬º’ ˘ Á»‹∂ «ÏȪ «⁄«ڡ≈ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈Õ
√≥Ì≈Ò‰ Á≈ Ú∂Ò≈ ‘À, Í«‘Òª ‘∆ ÏÛ∆ Á∂ ‘Ø ⁄πº’∆Õ ’∞ÁÂ
Á∆ ÓπÛ-√π‹∆Â∆ Â∞Â-Îπ ȑ∆∫ ‘∞≥Á∆, «¬√ ˘ √≈Úª
‘؉ «Úº⁄ ’∞fi Ú∑∂ È‘∆∫ √◊Ø∫ ’¬∆ Í∆Û∑¡ª Òº◊ ‹ªÁ∆¡ª
‘ÈÕ
Óπº’Á∆ ◊ºÒ, √≈◊ª ˘ «‰∆ ’È Á∆ Ï‹≈¬∂
√≈˘ ¡≈Í √≈◊ª Á∂ «‰∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ √Ì ÂØ∫
Í«‘Òª «˜≥Á◊∆ «¬º’ «Èº’∂ «‹‘∂ ¡Ó∆Ï∂ Á∂ »Í «Úº⁄ «¬È∑ª
√≈◊ª «Úº⁄ ‘∆ ËÛ’∆ √∆Õ «ÍzÊÚ∆ ¿∞µÂ∂ √Óπº⁄≈ Íz≈‰∆
Ó≥‚Ò √≈◊ª Á∆ ‘∆ ÏÁΩÒ ‘ÀÕ √≈◊ ËÂ∆ Á∆ √π¡≈√
Íz‰≈Ò∆ ‘ÈÕ «¬√ Á∆ √ªÌ-√≥Ì≈Ò ¡º‹ Á∂ ÓÈ∞º÷ Á≈ ÍÓ
’Ó ‘ÀÕ
30
 www.tarksheel.org
ÓßÊÈ
Â’Ù∆Ò Ò«‘ Á∂ BE √≈Ò
¡º‹ ‹Á Â’Ù∆Ò Ò«‘ ˘ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Ù∞±
‘Ø«¬¡ª BE √≈Ò Ï∆ ⁄∞º’∂ ‘È Âª «¬‘ Ó∞Ò¡≥’‰ ’È≈
√∞Ì≈«Ú’ ‘∆ ωÁ≈ ‘À «’ «¬‘Ȫ BE √≈Òª «Úº⁄ √≈‚∂
«Ú⁄≈ª, √≈‚∂ ÍÃ⁄≈ ¡Â∂ √≈‚∂ ’≈‹ª È∂ √Ó≈‹ ¿∞Í
’∆ ¡√ ¤º«‚¡≈ ‘À? «¬‘ Ú∆ «’ Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ Á∂
Ù∞±¡≈Â∆ ÁΩ ¡Â∂ ¡º‹ Á∂ √Ó∂∫ Á∆¡ª √Ó≈‹’ ‘≈Òª
«Úº⁄ ’∆ Î’ ‘À ¡Â∂ «¬‘Ȫ ÂÏÁ∆Ò∆¡ª Á∆ ØÙÈ∆
«Úº⁄ Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ ˘ ¡º◊∂ «’√ «ÁÙ≈ «Úº⁄ ⁄ºÒ‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘À?
√Ó≈‹ ¿∞Í Â’Ù∆Ò Ò«‘ Á∂ ¡√ª Á≈
Ò∂ ÷ ≈-‹Ø ı ≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¡º ‹ Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄
Â’Ù∆Ò √Ø⁄ ˘ √ÈÓ≈È Á∆ Ș È≈Ò Ú∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈
‘À, “ºÏ” Á∆ ‘Ø∫Á Á∂ Ó√Ò∂ ˘ ¤º‚ ’∂ Ï≈’∆ «Ú⁄≈ª Á≈
’ج∆ «√˪’ «ÚØË È‘∆∫ ‘∞≥Á≈, ̱ª-ÍÃ∂ª Á∂ Ȫ
Ò◊Á∆¡ª, ◊À ’∞ÁÂ∆ ‹≈͉ Ú≈Ò∆¡ª ÿ‡È≈Úª
Ú≈Í‰ Ú≈Ò∂ «’º√∂ ‘∞‰ “‹◊Ï≈‰∆” Ú◊∂ ¡ıÏ≈ª ˘
Ú∆ ÿº‡ ‘∆ ÒÌÁ∂ È∂ ¡Â∂ ‹∂ «’Â∂ ¡«‹‘≈ ’∞fi Ú≈Í‰
Á∆ ¡¯Ú≈‘ ¿∞‚Á∆ Ú∆ ‘À ª ÒØ’ ¡≈Í ‘∆ ¿∞√Á∆
¡√Ò∆¡Â Һ̉ Á≈ ÔÂÈ ’Á∂ ‘È ‹ª Â’Ù∆Òª
È≈Ò √≥Í’ ’Á∂ ‘ÈÕ Í∞º¤ª Á∂‰ Ú≈«Ò¡ª ˘ Ù∂¡≈Ó
Í≈÷≥‚∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ‡±‰∂ ‡≈Ó‰ ÓȪ «Úº⁄ Í«‘Òª
Ú≈Ò≈ ‘¿±¡≈ ÍÀÁ≈ È‘∆∫ ’Á∂, Ë≈◊∂ ÂÚ∆ ’È
Ú≈«Ò¡ª Á≈ Â’Ù∆Òª Á∂ Á≈«¬∂ ÂØ∫ Ï≈‘Ò∂ ÒØ’ Ú∆
«ÚØË ’È Òæ◊ ͬ∂Õ Í«‘Òª ÓÈØØ◊ Ó≈«‘ª Ï≈∂ ÍÛ∑∂
«Ò÷∂ ÒØ’ Ú∆ È‘∆∫ ‹≈‰Á∂ √È ‘∞‰ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∆¡ª Ú∆
Ó≈È«√’ Ø◊ª Á∂ ‚≈’‡ª ¡º◊∂ Ì∆Ûª Òº◊∆¡ª «‘≥Á∆¡ª
‘ÈÕ “‹≈Á± «¬º’ ’Ò≈ ‘À È≈ «’ ’ج∆ ◊ÀÏ∆ Ù’Â∆ Á∂
’≈È≈Ó∂”, «¬‘ ◊ºÒ ’≈¯∆ ÒØ’ª Á∆ ¡≈Ó √Ófi Á≈ ¡≥◊
ω ⁄∞º’∆ ‘À ¡Â∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ Úº‚≈ ¤Ø‡≈
‹≈Á±◊ «¬√ ÂºÊ ˘ ‹≈‰Á≈ ‘؉ ’’∂ ÷∞Á Ú∆ «¬√˘
’Ò≈ Ú‹Ø∫ ‘∆ Í∂Ù ’Á≈ ‘ÀÕ Â’Ù∆Òª ÚºÒØ∫ Í≈¬∆ ◊¬∆
√∆Á≈È Á∆ «Í ‘∞‰ «¬º’ Ò«‘ Ï‰È Á∂ ≈‘ ÍÀ
◊¬∆ ‘ÀÕ Â’Ù∆Ò √≈«‘ ϑ∞ ‘ÓÈ«Í¡≈≈ ‘Ø«¬¡≈
¡Â∂ Úº‚∆ «◊‰Â∆ «Úº⁄ ÒØ’ª Á∂ ‘ºÊª «Úº⁄ «◊¡≈ ‘À,
«¬√ÂØ∫ «ÏȪ ¡≈‚∆˙ Ú∆‚∆˙ ’À√‡ª ¡Â∂ ‡ÀÒ∆Ú∆˜È
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
¡≈«Á √≈ËȪ ≈‘∆∫ Ú∆ «¬√ √Ø⁄
˘ ÍÃ⁄≈È ÍÃ√≈‰ «Úº⁄ √¯ÒÂ≈
«ÓÒ∆ ‘À «‹√ Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ¡º‹ ≈‹Í≈Ò «√≥ÿ
Â’Ù∆ÒÂ≈, «¬º ’ ÿ ÿ
‹≈«‰¡≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ÙÏÁ ‘À, Â’Ù∆ÒÂ≈, Í≥‹≈Ï Á∂
ÏΩ«Ë’ «ÁÃÙ ¿∞Â∂ «¬º’ Ó≥È∆ ‘ج∆ Ë≈≈ Ú‹Ø∫ √Ê≈«Í ‘Ø
⁄∞º’∆ ‘ÀÕ
Í Á±√∂ Í≈√∂ «¬‘ Ú∆ Ú∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À
«’ Ï≈«Ï¡ª ⁄∂«Ò¡ª Á∂ Í≈÷≥‚ª Á∂ Ú≈ Ú≈ È≥◊≈ ‘؉
Á∂ Ï≈Ú‹±Á È≈ ª «Í≥‚ª «Úº⁄ «¬‘Ȫ Ï≈«Ï¡ª Á∆
«◊‰Â∆ ÿ‡∆ ‘À ¡Â∂ È≈ ‘∆ «¬‘Ȫ ’ØÒ ‹≈‰ Ú≈«Ò¡ª
Á∆, È≈Ó Á≈È Á∂‰ Ú≈Ò∂ Úº‚∂ ‚∂«¡ª ’ØÒ Âª Òº÷ª Á∂
«¬’º· ‘∞≥Á∂ ‘ÈÕ ÍÛ∑∂ «Ò÷∂ ÒØ’ Ú«‘Ó ÌÓ ’È «Úº⁄
¡ÈÍÛ∑ ª ˘ ͤ≈Û ‘∂ ‘È, ‹ÈÓ ’∞ ≥ ‚ Ò∆¡ª
ÏÈÚ≈¿∞‰∆¡ª, Ó≥◊Ò∆’ È≈È-Ó≥◊Ò∆’ Í÷‰∂, Ù∞Ì
«ÁÈ Ó‘± ’„≈¿∞‰∂ Í«‘Òª ’∞fi «‘≥Á± Ï≈Á∆¡ª º’
‘∆ √∆«Ó √È ‘∞‰ «¬È∑ª È∂ ‘Ø Ú◊ª ˘ Ú∆ ÒÍ∂‡
«Úº⁄ ÒÀ «Ò¡≈ ‘ÀÕ ‡∆. Ú∆. ⁄ÀÈÒª ≈‘∆∫ ‹Ø«ÂÙ∆ ¡Â∂
È◊ª Á∂ ÎÒ Áº√‰ Ú≈Ò∂ ‘ Ø‹ √Ú∂∂-√Ú∂∂ ÒØ’ª Á∂
ÿª «Úº⁄ ¡≈͉∆ ’±Û Á∆ Á∞’≈È ¡≈ ÷ØÒ∑Á∂ ‘ÈÕ
¡≈Ë∞«È’Â≈ Á∂ √≈∂ «Ú÷≈Ú∂ Á∂ Ï≈Ú‹±Á ËÓ Á∆ ‹’Û
ÒØ’ ÓȪ ¿∞ÂØ∫ «„ºÒ∆ È‘∆∫ ͬ∆Õ
√Ó≈‹’ «Ú’≈√ «¬º’ Ï‘∞ ◊∞≥fiÒÁ≈ ÚÂ≈≈
‘ÀÕ Ï‘∞ √≈∆¡ª Ù’Â∆¡ª, √Ê≈È’ ¡Â∂ ’ΩÓªÂ∆
Â≈’ª, ≈‹È∆Â’ Í≈‡∆¡ª, √Ó≈‹’ √«Ì¡≈⁄≈’
‹Ê∂Ï≥Á∆¡ª, Â’È∆’∆ ’≈„ª Á∆ ÚÂØ∫ ¡≈«Á «¬√˘
ÍÃÌ≈«Ú ’Á∂ ‘ÈÕ ’∞fi «¬√ «Úº⁄ ‘ª ͺ÷∆ ØÒ ’Á∂
‘È ¡Â∂ ’∞fi Ȫ‘ ͺ÷∆Õ Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ È∂ «Í¤Ò∂
BE √≈Òª ÁΩ≈È Í≥‹≈Ï∆ √Ó≈‹ ¡Â∂ √«Ì¡≈⁄≈ «Úº⁄
«¬º’ ‘ª ͺ÷∆ Á÷Ò¡≥Á≈‹∆ ’∆Â∆ ‘ÀÕ «¬√ Á÷Ò¡≥Á≈‹∆
Á∂ ¡√ Á∂÷∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È Í «‹Ú∂∫ Í«‘Òª «’‘≈
«◊¡≈ ‘À √≈‚∂ ÒØ’ª Á∆ √Ø⁄ ¿∞Â∂ ‘Ø Ù’Â∆¡ª Ú∆ ¡√
Í≈ ‘∆¡ª ‘È «‹È∑ª Á∂ ¡√ Â’Ù∆ÒÂ≈ Á∂ ÍÃÌ≈Ú ˘
„≈‘ Ò≈™Á∂ ‘ÈÕ
Ó≥‚∆ ¡Â∂ Ó∆‚∆¡≈ ÁØ ¡«‹‘∆¡ª Â≈’ª ‘È ‹Ø
31
 www.tarksheel.org
¡‹Ø’∂ √Ó≈‹ Á∆ Ó≈È«√’Â≈ ˘ ’≥‡ØÒ ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ
«’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ «¬‘Ȫ Á≈ ÚºË ¡√ ÓºË Ú◊ ”Â∂
‘∆ ÍÀ∫Á≈ ‘À Í Á∂÷‰ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ Ì≈ Á∆¡ª
«ÚÙ∂Ù ‘≈Òª ’≈‰ «¬ÊØ∫ Á≈ ÓºË Ú◊ Ï‘∞ ں‚≈ ‘À
Á±√≈ ÓºË Ú◊ Á∆ √Ø⁄ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ ÙÀÒ∆ ‘∂·Ò∂ Ú◊ ˘
Ï‘∞ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∆ ‘À ¡Â∂ ¿∞‘ ¿π√ Á∆ ∆√ ’Á≈ ˛Õ
«Í¤Ò∂ BE √≈Òª ÁΩ≈È Ó≥‚∆ Á∆¡ª Â≈’ª
Á≈ ØÒ ÚË «◊¡≈ ‘À, ÷≈√ ’ AIIA «Úº⁄ ÈÚ∆¡ª
¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª ˘ ¡ÍÈ≈¿∞‰ Ï≈¡Á Ï‘∞ Â∂‹∆
È≈Ò ÂÏÁ∆Ò∆¡ª ¡≈¬∆¡ªÕ Ï≈˜≈ «Úº⁄ ‘ Ú√ Á∆
«‹≥È∆ ÚßÈ◊∆ ¡Â∂ Ï‘∞Â≈ ‘À «¬‘ ¡≈Ó Ï≥Á∂ ˘ «‘Ò≈ ’∂
º÷ «Á≥Á∆ ‘ÀÕ BE √≈Ò Í«‘Òª ÓºË Ú◊∆ ÿª «Úº⁄
«¬º’ √’±‡ ‘؉≈ Ï‘∞ ں‚∆ √‘±Ò √∆, ’≈ ‹ª Ó«‘≥◊∂
Ï≈¬∆’ È≈ ‘؉≈ ’ج∆ ¡«‹‘∆ ÿ≈‡ È‘∆∫ Ò◊Á∆ √∆ ‹Ø
Â∞‘≈‚∂ ÓÈ Á∆ ÙªÂ∆ Ì≥◊ ’Á∆ ‘ØÚ∂, ¿∞√ √Ó∂∫ È≈ ¡º÷ª
⁄∞≥«Ë¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆¡ª Ù≈«Í≥◊ Ó≈Ò˜ √È, È≈ Ϻ«⁄¡ª
’ØÒ ÓØÏ≈¬∆Ò √Àµ‡ √È ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¿∞È∑ª ˘ Ïê«‚‚
’ºÍ«Û¡ª Á≈ ’∂˜ √∆Õ Í ¡º‹ Á∆ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆
«¬‘ √≈≈ ’∞fi ⁄≈‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ «Ó‘È Ú≈Ò∆, √≈Á∆, √º⁄∆
√∞º⁄∆ «˜≥Á◊∆ ¿∞√˘ «÷º⁄ È‘∆∫ Í≈¿∞∫Á∆Õ ¿∞√ ¡º◊∂ È≈
’ج∆ ¿∞µ⁄∂ ¡≈ÁÙ ‘È ¡Â∂ È≈ ‘∆ ⁄≥◊∂ ØÒ Ó≈‚Ò,
√Ó≈‹’ √Ø’≈ª Á≈ ¿∞√Á∆ √Ø⁄ ¡Â∂ ’≈‹ª «Úº⁄
’ج∆ √Ê≈È È‘∆∫ ‘ÀÕ
¡º√∆«Ú¡ª «Úº⁄ «¬’Ø «¬º’ Á±ÁÙÈ ‘∞≥Á≈ √∆
«‹√ÂØ∫ ⁄≈‘∂ Ó≈«¬‰ Ú◊∂ Ë≈Ó’ √∆∆¡Ò Ú∆ ⁄ÒÁ∂
‘∂ Í Ï‘∞Â∂ ÍÃØ◊≈Ó √≈‚∂ √«Ì¡≈⁄≈ È≈Ò ‹∞Û∂ ‘∞≥Á∂
√ÈÕ √∆∆¡Òª, È≈‡’ª «Úº⁄ ¡≈ÁÙª Á∆¡ª ◊ºÒª
‘∞≥Á∆¡ª √È, √≈«‘ ¡Â∂ Ù≈«¬∆ ˘ √Ê≈È «ÓÒÁ≈ √∆,
ıÏª «Úº⁄ ‚≈Ó∂Ï≈‹∆ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆ √∆, ‹≈‰’≈∆ Á∂‰
Ú≈Ò∂ ÍÃØ◊≈Ó ‘∞≥Á∂ √ÈÕ Í ¡º‹ ’∂ÏÒ ‡∆.Ú∆. ≈‘∆∫
√À∫’Û∂ ⁄ÀÈÒ ¡≈ ‘∂ ‘È «‹≥È∑ª «Ú⁄Ø∫ ÁØ «Â≥È ⁄ÀÈÒª ˘
¤º‚ ’∂ Ï≈’∆ √Ì ≈‘∆∫ «‹≥È≈ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√ ÎÀÒ≈«¬¡≈
‹≈ «‘≈ ‘À, √∆∆¡Òª ≈‘∆∫ √Ó≈«‹’ ’Áª ’∆Óª
Á≈ «‹≥È≈ ÿ≈‰ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘À, «˜≥Á◊∆ È≈Ò ‹∞Û∂
Ó√«Ò¡ª ˘ «‹Ú∂∫ ¡‰◊Ω«Ò¡ª ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂
¿∞‘Ȫ Á∆ ʪ ”Â∂ «’Ã’‡, ’≈¬∆Ó ¡Â∂ ’≈Ó Ì≈ÚÈ≈ ˘
¿∞Ì≈«¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¿∞√˘ ÙÏÁª «Úº⁄ «Ï¡≈È È‘∆∫
’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
Í«‘Ò∂ √≈Òª «Úº⁄ ¡√∆∫ Ó∆‚∆¬∂ ˘ ’≈Î∆ ‘ºÁ
º’ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∂ ‘∂ ‘ªÕ Í≥‹≈Ï∆ ¡ıÏ≈ª «Úº⁄ √≈‚∂
Í≈·’ª ¡Â∂ ‘ÓÁÁ ͺÂ’≈ª Á≈ ¡ÀÈ≈ ’∞ ÍÃÌ≈Ú √∆
«’ «¬º’ ¡ıÏ≈ √Ó±‘ ˘ ¤º‚ ’∂ Ï≈’∆ √≈∂ ¡ıÏ≈
Â’Ù∆Ò √Ø⁄ ˘ ÚË∆¡≈ √«‘ÔØ◊ «Á≥Á∂ ‘∂Õ «¬√∂ Â∑ª
Á±ÁÙÈ ¿∞Â∂ Ú∆ ◊À«Ú«◊¡≈È’ ÍÃØ◊≈Ó Í∂Ù ’È
Á≈ Â’Ù∆Ò √Ø⁄ Á∂ ÒØ’ª ÚºÒØ∫ Â’Û≈ «ÚØË ‘∞≥Á≈ √∆Õ
Í ‘∞‰ ’∂ÏÒ ¡Â∂ «‚Ù ‡∆.Ú∆. ≈‘∆∫ ‹Ø ⁄ÀÈÒ ¡≈ ‘∂
‘È ¡√∆∫ ¿∞‘Ȫ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ȑ∆∫ ’ √’Á∂Õ √‡≈,
˜∆, √È ¡Â∂ ‘Ø Úº‚∂ Ó∆‚∆¡≈ ◊∞ºÍª Ú≈√Â∂ ÒØ’ª Á∆
≈«¬ ’ج∆ ¡«‘Ó∆¡Â È‘∆∫ ÷Á∆ ¿∞Ȫ∑ Ú≈√Â∂ «¬Ù«Â‘≈
Á∂‰ Ú≈Ò∂ ’ØÛÍÂ∆ ¡Á≈«¡ª Á∆ ≈«¬ ‘∆ ¡«‘Ó∆¡Â
÷Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ‘≈Ò «Úº⁄ ¡√∆∫ ¿∞‘Ȫ ÚºÒØ∫ Í∂Ù ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ◊≥Á Ó≥Á Ø’ ª È‘∆∫ √’Á∂ Í «¬‘Ȫ ÚºÒØ∫ Í∂Ù
’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ÍÃØ◊≈Óª Á∂ Ó≈Û∂ ¡√ª Ï≈∂ √∞⁄∂ ’È
Á∆ Ò«‘ ⁄Ò≈¿π‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò «¬√ Ó∆‚∆¡≈ ˘ Ú∆
Ú √’Á∂ ‘ÈÕ
Ó∆‚∆¡≈ ≈‘∆∫ ‘∞≥Á∆ «¬Ù«Â‘≈Ï≈‹∆ ¡Â∂ Ó≥‚∆
«Úº⁄ ⁄∆‹ª Á∆ ⁄’≈⁄Ω∫Ë «ÓÒ ’∂ Ï‘∞ ں‚∆ Â≈’ ω
‹ªÁ∆ ‘À, «¬‘ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ ˘ ¡≈͉≈ ◊∞Ò≈Ó Ï‰≈
ÒÀ∫Á∆ ‘À, ¿∞√˘ Ï≈˜≈ Á∆ ‘ ⁄≥◊∆ Ó≈Û∆ ⁄∆‹ ÷∆Á‰
Ò¬∆ ¿∞Â∂«‹Â ’Á∆ ‘À ‹Á «’ ¿∞√Á∆ ¡≈ÓÁÈ √∆ÓÂ
‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ «¬‘ ◊ºÒ ¿∞√Á∂ ÓÈ «Úº⁄ Ò◊≈Â≈ ‰≈¡
ÍÀÁ≈ ’∆ ÷Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ‰≈¡ ÂØ∫ ÙªÂ∆ Ì≈ÒÁ≈ ¿∞‘
Úº‚∂ Úº‚∂ √≥ª Á∂ ÍÃÚ⁄È √∞‰Á≈ ‘À, ≈ÓÁ∂Ú Á≈ ÔØ◊≈
’Á≈ ‘À, ‘∂Ó’∞≥‡ ¡Â∂ ÚÀÙÈØ Á∂Ú∆ Á∆¡ª ⁄Û∑≈¬∆¡ª
⁄Û∑Á≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ¡≈ÓÁÈ Úˉ Á∆¡ª √∞º÷ª √∞÷Á≈ ‘À,
ÍÀ√≈ ’Ó≈¿∞‰ Á∂ Í∞º·∂ «√ºË∂ ’ßÓ ’Á≈ ˛Õ ¿∞√ «Ú⁄Ø∫
√Ï-√≥ÂØ÷, √«‘ÔØ◊ ¡Â∂ √Ó͉ Á∆¡ª Ó≈ÈÚ∆
Ì≈ÚÈ≈Úª ÓªÁ ÍÀ ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ
√Ó≈¬∂Á≈∆ ÍÃÏ≥Ë «Úº⁄ ÍÀ√≈ ‘∆ √Ì ÂØ∫ ÍÃÓ∞º÷
Â≈’ ω ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ ÍÀ√∂ ¡Â∂ Ó≥‚∆ Á∆¡ª Â≈’ª
Á≈ «’ÃÙÓ≈ ‘∆ ‘À «’ «¯ؘ ı≈È ¡Â∂ Ó≈√‡ √Ò∆Ó
Ú◊∂ ‹◊≈«Â¡ª «Úº⁄ Ó≈Â≈ Á∆¡ª Ì∂‡ª ◊≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ
«¬√ ÁΩ «Úº⁄ ÍÏÒ«√‡∆ ’ √’‰ Ú≈Ò∂, Úº‚∆¡ª
Úº‚∆¡ª ◊º‚∆¡ª Ú≈Ò∂ √≈Ë ¡Â∂ ¬∂¡’≥‚∆ÙÈ‚ ’Ó«¡ª
Ú≈Ò∂ ¡≈Ò∆Ù≈È ‚∂∂ ‘∆ ‹ÈÂ≈ ˘ ¡≈͉∂ ÚºÒ «÷⁄Á∂
‘È, ¿∞‹≈Û Ê≈Úª ”Â∂ ˱‰∆¡ª ÂÍ≈ ’∂ ¡≈͉∂ √∆ª
32
 www.tarksheel.org
˘ ’Ù‡ Á∂‰ Ú≈Ò∂ √≈˪ Á≈ ˜Ó≈È≈ ÒºÁ «◊¡≈ ‘ÀÕ
¡º‹ Á∆ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆ ¿∞‘ È‘∆∫ ‹Ø AIHD
«Úº⁄ √∆Õ «¬√˘ ‹≈Á± «‡Ãº’ª ¡Â∂ È≈‡’ª Á∂ √≈Ë≈‰
ÍÃØ◊≈Óª Á∂ È≈Ò È≈Ò ⁄≥◊∆¡ª √∆‚∆˜, Ú∆‚∆˙ √∆‚∆˜,
‡ÀÒ∆«ÎÒÓª, ‡∆.Ú∆. ⁄ÀÈÒª ¿∞Â∂ √∆∆¡Ò ¡Â∂ ‘Ø ÍÃ◊
Ø ≈Ó
¡≈«Á Á∂‰ Á∆ ÒØÛ ‘À ‹Ø «ÚÙ∂ Ú√± Á∂ È≈Ò È≈Ò ’Ò≈
ͺ÷ ÂØ∫ Ú∆ ¿∞µ⁄∂ ͺË Á∂ ¡Â∂ «ÁÒ⁄√Í ‘Ø‰Õ «¬‘Ȫ
«Úº⁄ Í≈÷≥‚Ú≈Á Á∂ «÷Ò≈¯ ÍÃ⁄≈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò «¬‘Ȫ
Í≈÷≥‚ª Á∂ Í≈√≈∂ Ò¬∆ ˜Ó∆È «Â¡≈ ’È Ú≈Ò∆¡ª
‘≈Òª ˘ ºÁ‰ Á∆ ◊ºÒ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄
÷Í ’Ò⁄ Á∂ ¡≈Ó ÒØ’ª ¿∞Â∂ ÍÀ∫Á∂ Ó≈± ¡√ª Á∆ ◊ºÒ
‘ØÚ∂, ⁄≥◊∆¡ª ’Áª ’∆Óª ÍÀÁ≈ ’È Ú≈Ò≈, «˜≥Á◊∆
Á∂ Ó√«Ò¡ª ÍÃÂ∆ √≥Â∞«Ò ͑∞≥⁄ ¡ÍÈ≈¿∞‰ Á∆ ÍÃ∂È≈
Á∂‰ Ú≈Ò≈, «˜≥Á◊∆ «Úº⁄ «Ó‘ÈÂ, √⁄≈¬∆, √«‘‹ ¡≈«Á
Á∆ Ó‘ºÂÂ≈ «ÁÃÛ≈¿∞‰ Ú≈Ò≈, Á±√«¡ª ÂØ∫ ‘ ’∆Ó ”Â∂
¡º◊∂ «È’Ò‰ Á∆ ʪ √«‘ÔØ◊ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÍÀÁ≈ ’È
Ú≈Ò≈ ÓÀ‡ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ÈÚ∆∫ Í∆Û∑∆ «Úº⁄ Â’Ù∆Ò
√≈«‘ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ⁄≥◊∂ √≈«‘ ¡Â∂ ’Ò≈ «Úº⁄ ∞⁄∆
ÍÀÁ≈ ’È∆, ⁄≥◊∂ «√‹È≈ÂÓ’ ÙΩ∫’ ÍÀÁ≈ ’È∂, √Ó≈‹’
√Ø’≈ª È≈Ò √≥Ï«Ë √◊Ó∆¡ª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉ Á≈
∞fi≈È ÍÀÁ≈ ’È≈, Â’Ù∆Òª Á∂ ’≈‹ª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ
‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ ◊ºÒª «Ú¡’Â∆ Á∆ «˜≥Á◊∆ «Úº⁄
√∞‘‹ ¡Â∂ «√¡≈‰Í ÍÀÁ≈ ’Á∆¡ª ‘È «‹√ È≈Ò
«Ú¡’Â∆ ◊À ¿πÍ‹≈¿± ∞fi≈Ȫ ÂØ∫ Ï«⁄¡≈ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ
‹Á ¡√∆∫ ¡‹Ø’∂ √Ó∂∫ Ï≈∂ ◊ºÒ ’Á∂ ‘ª ª
√≈‚∂ Á∂Ù «Úº⁄ «¬º’ ‘Ø ÚÂ≈∂ ÚºÒ Ú∆ «Ë¡≈È Á∂‰ Á∆
ÒØÛ ‘ÀÕ √Ó≈¬∂Á≈∆ ÍÃÏ≥Ë Á∂ Ì≈± ‘؉ È≈Ò Ú≈«¬Â∆
ËÓª Á∆ ‹’Û ‡∞æ‡ ‘∆ ‘ÀÕ √Ó≈¬∂ Á≈ Â’ Ë≈«Ó’Â≈
˘ ‘ ÷∂Â «Ú⁄Ø∫ ‘≈Ù∆¬∂ ÚæÒ Ë’Á≈ ‘ÀÕ «¬√∂ ’’∂
√∞÷Ï∆ «√ßÿ Ï≈ÁÒ ‘∞‰ «√º÷ √‡±‚∫À ‡ ÎÀ‚∂ÙÈ Á∆ Ï‹≈¬∂
SOI ÷Û∑∆ ’Á≈ ‘À, «‹√Á∂ Ï‘∞Â∂ ’≈’∞≥È Ë≈Ó’ «‘‰∆
Ï«‘‰∆ ÂØ∫ ’Ø‘ª Á± ‘ÈÕ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ Á∂ «‘≥ÁÚ± ≈Á
¡Â∂ ≈Ó Ó≥Á Ú◊∂ Ó∞ºÁ∂ ‘∞‰ ÒØ’ª ˘ ’≈‡ È‘∆∫ ’Á∂Õ
«√æ‡∂ Ú‹Ø∫ √≈∆¡ª «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª ËÓ «Èͺ÷Â≈ Á≈
«Á÷≈Ú≈ ’È ˘ Ӌϱ ‘∞≥Á∆¡ª ‘ÈÕ Í ¡√Ò «Úº⁄
√≈‚∂ ≈‹È∂Â≈ ¡≈͉∂ «√¡≈√∆ √Ú≈ʪ Ò¬∆ ËÓ ˘
ÚÂÁ∂ ‘È «‹√Á∂ «√º‡∂ Ï‘∞ Ó≈Û∂, «¬ÊØ∫ º’ «’ «‘≥√’
Á≥«◊¡ª «Úº⁄, «È’ÒÁ∂ ‘ÈÕ ¡º‹ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ √Ó≈¬∂Á≈∆
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
ÁΩ Á∂ ÈÚ∂∫ Ë≈Ó’ ‚∂«¡ª ¡Â∂ ‹◊∆± ÁΩ Á∂ Ú≈«¬Â∆
ËÓª «Úº⁄ ‡º’ Á≈ ÁΩ ⁄ºÒ «‘≈ ‘À ‹Ø ¡≈Ó ÒØ’ª «Úº⁄
Ú≥‚∆¡ª Í≈ «‘≈ ‘ÀÕ Â’Ù∆Òª ÚºÒØ∫ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ Ú∆
ÒØ’ª ˘ ⁄∂ÂÈ ’È Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ‹∂ ’ج∆ √≥√Ê≈ √Ó≈‹ ˘
ÍÃÌ≈«Ú ’Á∆ ‘À ª √Ó≈‹ ¿∞√˘ Ú∆ ÍÃÌ≈«Ú ’∂◊≈
‘∆Õ ¿∞‘∆ ‹Ê∂Ï≥Á∆ ‹ª Ò«‘ «‹¿∞∫Á∆ «‘ √’Á∆ ‘À ‹Ø
ÏÁÒÁ∆¡ª ‘≈Òª Á≈ √‘∆ Ó∞Ò¡≥’‰ ’’∂ √Ó∂∫ Á∂ È≈Ò
È≈Ò ¡≈͉∆ √Ófi ˘ Ò◊≈Â≈ «Ú’«√ ’∂, ¡≈͉∂
’≈‹ „≥◊ª «Úº⁄ ÂÏÁ∆Ò∆¡ª «Ò¡≈Ú∂, ÒØ’ª º’ Í‘∞⁄ ≥
’È Á∆¡ª ÈÚ∆¡ª ÈÚ∆¡ª «ÚË∆¡ª Á∆ ÂÒ≈Ù ’∂,
¡≈͉∂ Í⁄≈ Á∂ ÿ∂∂ «Úº⁄ ÈÚ∂∫ Ú◊ª ˘ «Ò¡ªÁ≈
‹≈Ú∂Õ ¡≈√ ‘À «’ Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ ÈÚ∂∫ ÁΩ Á∂ ‘≈‰
Á∆ ‘Ø ’∂ √Ó≈‹ ˘ √∂Ë Á∂‰ Á∂ ¡≈͉∂ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ’≈‹
˘ ‘Ø  «Ùæ Á  È≈Ò √ ¡ß ˜ ≈Ó Á∂ Ú ∂ ◊ ∆Õ
IHGFG-A@H@I
√¯≈ BC Á∆ Ï≈’∆
«¬‘Ȫ ÁÒ∆Òª È≈Ò Ï∂ Ù º ’ √≥ Ô ∞ ’  ≈Ù‡ ◊∞ º Í
√«‘Ó ‘Ø « ¬¡≈ Í ¿∞ ‘ «¬√ Í≈‰∆ «¬æ ’ «‹È√ Ú‹Ø ∫
«Â¡≈◊‰ Ò¬∆ «Â¡≈ È‘∆∫ √∆ «’¿∞ ∫ «’ ¿∞ ‘ È≈ Á∂
Ù≈Â∆ «ÁÓ≈◊ «Úº ⁄ Í≈‰∆ ÂØ ∫ ‘Ø ‰ Ú≈Ò∆ ¡Ϫ-
÷Ϫ ‚≈Òª Á∆ ⁄Ó’Á≈ ’Ó≈¬∆ Ì≈» √∆Õ ¿∞ ‘ È≈
«¬‘ ’«‘ ’∂ «’ Í≈‰∆ Â∆‹∆ √≥ √ ≈ ‹≥ ◊ Á≈ ’≈È
‘Ø √’Á≈ ‘À , ¡≈͉∆ «Ú¿∞ ∫ ÂÏ≥ Á ∆ ˘ Ò≈◊» ’È Á∆
’Ø « ÙÙ ’∆Â∆ Í ÒØ ’ ª Á∂ È∞ ≥ Ó ≈«¬≥ « Á¡≈ È∂ «¬√ ◊º Ò
˘ È’≈«Á¡ª «Í≥ ‚ ͺ Ë  º ’ Á∆¡ª ¿∞ Á ≈‘‰ª
«Á≥«Á¡≈ «’‘≈ «’ ‹ÁØ∫ √Óπº⁄≈ «Í≥‚ «¬º’ ÷»‘ ÂØ∫ Í≈‰∆
Ì «‘≈ ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À ª ¿∞ Ê ∂ ¡≈Í√∆ Ì≈¬∆⁄≈≈ Ú∆
ͺ √  «‘≈ ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À Õ ¿± ‘ È≈ ¡Ï Á∂ Ù ª Á∆ «¬º ’ Óπ · º  ≈
Á≈ ≈‹ ‘Ø  ’≈Ȫ ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ Í≈‰∆ Á∆ ÿ≈‡ ¡Â∂
«¬√ Á∆ Ú≥‚ Íz‰≈Ò∆ Áº«√¡≈Õ «¬‘È≈ ÒØ’-
È∞ ≥ Ó «¬≥ « Á¡≈ È∂ ¿∞ ⁄ º ∆ ¡≈Ú≈‹ «Úº ⁄ «’‘≈ T‘∂
√Ó≈¬∂ Á ≈Ø , «¬√ Í≈‰∆ ˘ «¬º ’ ÙÀ  ≈È Ú‹Ø ∫ È≈ Íz ⁄ ≈Ø
Õ«¬√ Í≈‰∆ «Úº ⁄ ¡º ◊ Ïπ fi ≈¿∞ ‰ Á≈ «¬º ’ ’∞ Á Â∆ ◊∞ ‰
‘À Õ «¬‘ Í≈‰∆ ’Á∂ Ú∆ ÓÈ∞ º ÷ Â≈ ˘ ÒÛ≈¬∆ Á∆ ¡º ◊
«Úº ⁄ È‘∆∫ ˺ ’ ∂ ◊ ≈ ÏÒ«’ ¡≈͉∆ ·ß ‚ ’ È≈Ò √Óπ º ⁄ ∂
√≥ √ ≈ Ò¬∆ «¬º ’ TÙªÂ∆-Á»  U «√º Ë ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ÕU
√‘≈«¬’ «Ú«◊¡≈È’ ¡Î√, Í≥‹≈Ï ÍzÁ»Ù‰ Ø’Ê≈Ó
ÏØ‚, Í«‡¡≈Ò≈Õ IHADF-DB@BF,
33
 www.tarksheel.org

⁄ßÈ Â∂ Í≈‰∆ Á∆ ıØ‹

⁄ßÁÔ≈È ˘ ¡’±Ï B@@H «Úæ⁄ Ùz∆ ‘∆’؇≈ ÂØ∫ ÍπÒ≈Û «Úæ⁄ ¤æ«‚¡≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√ Â∂ ’πæÒ AA «Ú«◊¡≈È’
¿πÍ’È √È, «‹È∑ª ”⁄Ø∫ F «ÚÁ∂Ù∆ ¬∂‹ß√∆¡ª Á∂ √ÈÕ B ¡Ó∆’∆, C Ô±Í∆ ÍπÒ≈Û ¬∂‹ß√∆ Â∂ A ÏπÒ◊≈∆¡≈ Á≈
¿πÍ’È, Ï≈’∆ Á∂ Íø‹ ¿πÍ’È Ì≈Â∆ √È «‹È∑ª ˘ «¬√Ø È∂ «Â¡≈ ’∆Â≈ √∆Õ ÍπÒ≈Û «Úæ⁄ Í‘πß⁄‰ ”⁄
√¯Ò ‘∂ ⁄ßÁÔ≈È-A È∂ ¿πµÊØ∫ Â√Ú∆ª Ú∆ Ì∂‹∆¡ª √È Í ¡◊√ B@@I ”⁄ ⁄ßÁÔ≈È Á≈ ’߇ØÒ ±Ó È≈ÒØ∫
√ßÍ’ ‡πæ‡ «◊¡≈ √∆ Â∂ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ «¬‘ «ÓÙÈ ıÂÓ ‘Ø «◊¡≈ √∆Õ ⁄ßÁÔ≈È È∂ ⁄ßÁ Á∂ ÍøË «Úæ⁄ Ò◊Ì◊
CAB «ÁÈ «ÏÂ≈¬∂ Â∂ Ó‘æÂÚͱÈ ‹≈‰’≈∆¡ª Ì∂‹∆¡ªÕ Ò◊Ì◊ D@@ ’ØÛ Á∆ Ò≈◊ È≈Ò «Â¡≈ ‘Ø«¬¡≈
⁄ßÁÔ≈È-A ÍπÒ≈Û «Úæ⁄ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈ √∆Õ «Ú«◊¡≈È∆¡ª Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ ⁄ßÁÔ≈È È∂ ‹Ø ’ßÓ ’È≈ √∆
¿π√ ”⁄Ø∫ IE ¯∆√Á∆ ’ßÓ Í±≈ ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ

Ì≈Â∆ ÍπÒ≈Û ıØ‹ √ß√Ê≈ «¬√Ø ˘ ⁄ßÁÔ≈È-
A ≈‘∆∫ ⁄ßÈ Á∆ √«‘ Â∂ Í≈‰∆ Á∆ ÓΩ‹±Á◊∆ Á∂ √ϱÂ
ÒæÌ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ıØ‹ ’≈¯∆ ¡«‘Ó ˛ Â∂ «¬√ Ó◊Ø∫ ⁄ßÁ
¿πµÍ ‹∆ÚÈ Á∆ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰ Ò¬∆ ıØ‹ ‘Ø Â∂˜ ‘؉
Á∆ √ßÌ≈ÚÈ≈ ˛Õ ⁄ßÁÔ≈È È≈Ò Ì∂‹∂ ◊¬∂ È≈√≈ Á∂
ÔßÂ Ó±È «ÓÈØÒ‹∆ ÓÀÍ (¡ÀµÓ-C) È∂ Ú∂ÚÒÀ∫Ê Á≈
ÍÂ≈ Ò◊≈«¬¡≈ ‹Ø ¿πµÍÒ∆ «Óæ‡∆ Á∆ ÍÂÒ∆ Í ¿πµÍ
ÓΩ ‹ ± Á √Ó◊∆ ‘≈¬∆‚z Ø ‹ È Â∂ ¡≈’√∆‹È «Ú⁄≈Ò∂
√≈«¬‰’ √ÏßË Á≈ √ß’∂ «ÁßÁ≈ ˛Õ ⁄ßÁÔ≈È-A ÚæÒØ∫
«¬’æÂ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‹≈‰’≈∆ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’’∂ ¡ÀµÓ-
C È∂ ⁄ßÁ ¿πµÍ Í≈‰∆ ‘؉ Á∆ ÍπÙ‡∆ ’ «ÁæÂ∆Õ «¬√
ıØ‹ È∂ ⁄≈ Á‘≈«’¡ª ÂØ∫ ⁄æÒ∆ ¡≈ ‘∆ «¬√ Ï«‘√ Â∂
ÎπæÒ √‡≈Í Ò◊≈ «ÁæÂ≈ ˛ «’ ⁄ßÁ ¿πµÍ Í≈‰∆ È‘∆∫Õ
«Ú«◊¡≈È∆¡ª È∂ Í«‘Òª Á≈¡Ú≈ ’∆Â≈ √∆ «’ ⁄ßÁ
¿πµÍ D@ √≈Ò Í«‘Òª Í≈‰∆ √∆Õ ¿πÈ∑ª «¬‘ Á≈¡Ú≈
¡ÍØÒØ ÍπÒ≈Û Ô≈Â∆¡ª ÚæÒØ∫ Ô≈Á Ú‹Ø∫ ËÂ∆ Â∂
«Ò¡ªÁ∆¡ª ◊¬∆¡ª ⁄ßÁ Á∆¡ª ⁄‡≈Ȫ Á∂ ÈÓ±«È¡ª Á∂
¡«Ë¡ÀÈ Ó◊Ø∫ ’∆Â≈ √∆ Í ¿πÈ∑ª ˘ ¡≈͉∆ ıØ‹ Â∂
Ùæ’ √∆ «’™«’ «‹È∑ª Ï’«√¡ª «Úæ⁄ ⁄ßÁ Á∆¡ª ⁄‡≈Ȫ
«Ò¡ªÁ∆¡ª ◊¬∆¡ª √È ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ Ò∆’∂˜ ‘Ø ◊¬∆ √∆Õ
«¬√ ’≈‰ «¬‘ ÈÓ±È∂ Ú≈Â≈Ú‰ Á∆ ‘Ú≈ «Úæ⁄ ¡≈ ’∂
ÍzÁ±«Ù ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ «¬√Ø Á∂ «Ú«◊¡≈È∆¡ª Ùz∆ ‹∆.¡ÀµÈ.
◊Ø√Ú≈Ó∆ Â∂ ¡ÀµÓ.¡æÈ≈Áπ≈¬∂, «‹È∑ª È∂ «¬√ ¡«Ë¡ÀÈ
«Úæ⁄ ¡«‘Ó Ì±«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆ ˛, «’‘≈ «’ ⁄≈‘∂ ⁄ßÁÔ≈È
¡æË «Ú⁄≈Ò∂ √≈Ê ¤æ‚ «◊¡≈ ‘À Í ¿π‘ ‹Ø ’ßÓ ’’∂
«◊¡≈ ˛ ¿π√ Á∆ «‹ßÈ∆ Â≈∆¯ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ¿π‘ ÿæ‡ ˛Õ
«¬√Ø Á∂ ⁄∂¡ÓÀÈ ‹∆. Ó≈ËÚÈ È≈«¬ È∂ «’‘≈ «’ ⁄ßÁ
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
Â∂ Í≈‰∆ Á∆ ıØ‹ «¬«Â‘≈√’ Íz≈ÍÂ∆ ˛Õ ¡ÀµÓ-C ÚæÒØ∫
‹π‡≈¬∂ ¡ß’«Û¡ª Á∆ ‹ª⁄ ’È Ú≈Ò∆ ÍzÓπæ÷ ’À∂Ò
Í∆‡˜ È∂ «’‘≈ «’ ¡«‹‘∂ ÍπıÂ≈ √ϱ «ÓÒ∂ ‘È «’
⁄ßÁ ¿πµÍ Í≈‰∆ ˛Õ ¡ÀµÓ-C «Ú«◊¡≈È∆¡ª Á∆ ‡∆Ó
«Úæ⁄Ø∫ «¬æ’ ‡∂ÈÀ√∆ Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ ÒÀ∆ ‡∂Ò È∂ «’‘≈ «’
«‹Ú∂∫ ‘∆ ⁄ßÁ ¿πµÍ ⁄‡≈Ȫ Â∂ «Óæ‡∆ ”⁄ ÓΩ‹±Á Íz؇ØȘ
⁄ßÁ È≈Ò ‡’≈™Á∂ ‘È Âª ¿π‘ ¡≈’√∆‹È ˘ Úæ÷≈
’ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ «‹æÊ∂ ¡≈’√∆‹È Â∂ ‘≈¬∆‚zØ‹È «¬’æ·∂
‘πßÁ∂ ‘È, ¿πµÊ∂ «¬‘ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰≈ √Ω÷≈ ‘πßÁ≈ ˛ «’
¿πµÊ∂ Í≈‰∆ ω∂◊≈Õ «Í¤Ò∂ √≈Ò BB ¡’±Ï ˘ Ì∂‹∂
◊¬∂ ⁄ßÁÔ≈È È≈Ò AA ‘Ø ÔßÂ Ì∂‹∂ ◊¬∂ √È «‹È∑ª
«Úæ⁄Ø∫ ¡ÀµÓ-C «¬æ’ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ‹Á ¡√∆∫ ⁄ßÁ Â∂
Í≈‰∆ Á∆ ◊æÒ ’Á∂ ‘ª «’ ¿π√ Á≈ ¡Ê «¬‘ È‘∆∫ «’
¿πµÊ∂ Í≈‰∆ Á∂ √ÓπßÁ ‹ª ÂÒ≈Ï ‹ª «Î Í≈‰∆ «⁄æ’Û
Á∂ ±Í «Úæ⁄ ˛Õ ⁄ßÁ Â∂ Í≈‰∆ ‘؉ Á≈ ¡Ê ‘≈¬∆‚zØ‹È
Â∂ ¡≈’√∆‹È Á∂ ¡‰±¡ª ÚæÒØ∫ ⁄‡≈Ȫ Â∂ Ë±Û Á∂ ’‰ª
Ò≈Ò ÷≈√ ÂΩ Â∂ ¿πµÊØ∫ ’πfi «’ÒØÓ∆‡ ¿πµÍÒ∆ √«‘ Á∂
¡≈√-Í≈√ «’«¡≈ ’È ÂØ∫ ˛Õ Óß◊Ò ◊z«‘ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ
ÂØ∫ Ù≈ÓÒ È≈√≈ «Ú«◊¡≈È∆ ¡«ÓÂ≈Ï ÿØÙ È∂ «’‘≈ «’
«¬‘ Ï‘π ¡«‘Ó ıØ‹ ˛Õ ËÂ∆ Â∂ √Ì ÂØ∫ È∂Û∂ ‹∂ «’√∂
ʪ Í≈‰∆ ‘؉ Á∂ √ß’∂ «ÓÒ∂ ‘È Âª ¿π‘ ⁄ßÁ ˛Õ ‘π‰
«√¯ «¬‘ ¡≈√ ’Ø «’ ¿πµÊ∂ Ï‘π Í≈‰∆ ‘ØÚ∂ ª ‹Ø
¿π√ ˘ ¡≈√≈È∆ È≈Ò ÒæÌ ’∂ ÙπæË ’È Ó◊Ø∫ ÓÈπæı Ò¬∆
Ú«Â¡≈ ‹≈ √’∂Õ «¬‘ Ì≈ ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆
ıØ‹ ˛Õ «¬√Ø Á∂ √≈Ï’≈ ⁄∂¡ÓÀÈ Â∂ ÔØ‹È≈ ’«ÓÙÈ Á∂
ÓÀ∫Ï ’∂. ’√±∆ ß◊È È∂ Ú∆ «¬√ ıØ‹ ˘ ¡«‘Ó ’≈
«ÁæÂ≈ ˛Õ
34
 www.tarksheel.org
√æ⁄∆ ’Ê≈
ÈÚ∂∫ √±‡ Á≈ ⁄≈¡
◊∆Ϫ Á∂ ÿª ”⁄ ª ¤Ø‡∆ Ó؇∆ ıπÙ∆ Ú∆
¡ÒØ’≈∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ √Ú∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Ù≈Ó Âæ’ «’Â
’«Á¡ª «’Â∂ ‹≈ ’∂ Í«Ú≈ Á∂ Í∂‡ ÌÈ Á≈ ‹π◊≈Û
‘πßÁ≈ ˛Õ ÍÛ∑≈¬∆ «Ò÷≈¬∆ Â∂ «◊¡≈È ÂØ∫ Á± «‘‰ Ú≈Ò∂
«’Â∆ ÏßÁ∂ ¡≈͉∆ «˜ßÁ◊∆ ”⁄ ¡≈™Á∆¡ª «Èæ’∆¡≈
Ó؇∆¡ª ÓπÙ’Òª Á∆ ¿πµÂØ∫ Á∆ ‘∆ ¶ÿ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ È≈
¿πÈ∑ª ˘ «Ú‘Û∂ ¡≈¬∆ ıπÙ∆ ≈√ ÏÀ·Á∆ ˛ Â∂ Áπæ÷ ˘
‹È≈ ª ¿πÈ∑ª ˘ «Ú√∂ ”⁄Ø∫ ‘∆ «ÓÒÁ≈ ˛Õ ‹Á Í≈‰∆
«√Ø∫ ¶ÿ‰ Òæ◊∂ ª ¿π‘ ¡≈͉∆ ÂØ∂ ÂπÁ∆ «˜ßÁ◊∆ ˘
ÓπÛ Ò∆‘ Â∂ «Ò¡≈¿π‰ Ò¬∆ «‘Ò‹πÒ ’Á∂ ‘ÈÕ
’ßÂ≈ «√‘ßπ ¡≈͉∂ ¤Ø‡∂ «‹‘∂ Í«Ú≈ Á≈ Óπ÷∆
√∆ Â∂ Á√ª È‘πß¡ª Á∆ «’ ¿π√ Á∂ Í«Ú≈ Á∂ Í∂‡
Í≈Ò‰ Á≈ ˜∆¡≈ √∆Õ ÍÂÈ∆, ÁØ Ë∆¡ª Â∂ «¬æ’ ÒÛ’≈
¿π√ Á∂ Í«Ú≈ ”⁄ Ù≈ÓÒ √ÈÕ Âß◊∆¡ª ÂπÙ∆¡ª ”⁄
«‘‰ ’’∂ ¿π‘ ¡≈͉∆ Úæ‚∆ Ë∆ ˘ Íß‹Ú∆∫ ÂØ∫ ¡æ◊∂
ÍÛ∑≈ È‘∆∫ √∆ √«’¡≈Õ ¿π‘ ÿ Á∂ ’ßÓ-’≈ ”⁄ ‘æÊ
Ú‡≈¿π‰ Òæ◊ ͬ∆Õ «Î Óª È≈Ò ı∂ª-Ïß«È¡ª Á≈ ’ßÓ
’È Òæ◊∆Õ Íø‹ √æ √≈Òª ”⁄ ¿π‘ ‹Ú≈È ‘Ø ◊¬∆ Â∂
«Ú¡≈‘π‰ ‹Ø◊∆ Ú∆Õ ’ßÂ≈ «√‘πß ˘ ‹Ú≈È Ë∆ ˘ ϱ«‘˙∫
¿π·≈¿π‰ Á≈ «¯’ Úæ„-Úæ„ ÷≈‰ Òæ◊≈Õ ¿π‘ ÁØÚ∂∫
‹∆¡ ‘≈Û∆-√≈¿π‰∆ ÷∂ª ”⁄ ‹≈È ‘±Ò ’∂ ’ßÓ ’Á∂Õ
¡≈͉∂ ÷≈‰ Â∂ Í«‘ȉ ˘ ¤æ‚ Ë∆ Á∂ «Ú¡≈‘ Ò¬∆ ’πÙ
Ï⁄≈™Á∂Õ ¿πÈ∑ª ¡≈͉∆ ¤Ø‡∆ Ë∆ ˘ Íø‹Ú∆∫ ÂØ∫ Í«‘Òª
‘∆ ÍÛ∑ÈØ ‘‡≈ ’∂ ¡≈͉∂ È≈Ò Ò≈ «Ò¡≈Õ «Íø‚ ÓØ‘ÂÏª
Â∂ «ÙÂ∂Á≈ª ÂØ∫ «ÓÒ∆ ÓÁÁ È≈Ò ¿πÈ∑ª ’πÛ∆ Á∂ Ó∂⁄
Á≈ Óπß‚≈ ÒæÌ ’∂ ¿π√ Á≈ «Ú¡≈‘ ’ «ÁæÂ≈Õ ¿πÈ∑ª È∂
«¬‘ √Ø⁄ ’∂ ¡‹∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «¯’ ÂØ∫ Óπ’ ȑ∆∫
√∆ ’∆Â≈ «’ ÒØ’ª ÂØ∫ ΫÛ∑¡≈ ÒÀ‰ Á∂‰ ª ¡≈Í∂ Ò«‘‹±
Í Ë∆-«Ë¡≈‰∆ √πæ÷∆-√ªÁ∆∫ ¡≈͉∂ ÿ ⁄Ò∆ ◊¬∆ √∆
«’ ¤Ø‡∆ ’πÛ∆ ˘ “’πÙ” ‘؉ Òæ◊ «Í¡≈, «‹‘Û∆ √≈≈
«ÁÈ ÿ Á≈ ’ßÓ ’«Á¡ª È‘∆∫ √∆ Êæ’Á∆, ‘π‰ ¿π‘
’ßÓ ÚæÒ fi≈’Á∆ È‘∆∫ √∆Õ ¿πÈ∑ª √Ø«⁄¡≈, «¬√ ˘ Úæ‚∆
ÌÀ‰ Á∆ ÿ≈‡ Ó«‘√±√ ‘πßÁ∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ ¿πÈ∑ª «¬‘ √Ø⁄ ’∂
¿π√ ˘ ’¬∆ «ÁÈ ’πÙ È≈ «’‘≈Õ ¿π‘ ¡≈͉∂ ’ßÓ-’≈
Òæ◊∂ ‘∂Õ «‹√ «ÁÈ «Ú¡≈‘∆ ’πÛ∆ Í«‘Ò∂ «ÁÈ ÿ
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
¡√∆∫ «’‘Ø «‹‘∂ ÍzÏßË Á∂ Ú≈√∆ ‘ª «‹æÊ∂ ¤Ø‡∆¡ª
Ï≈ÒÛ∆¡ª Á∂ ⁄≈¡ ÿ Á∆¡ª Âß◊∆¡ª ÂπÙ∆¡ª ‘∆
÷≈ ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ Â∂ Ïæ«⁄¡ª Á∆ ⁄ß◊∂∆
«˜ßÁ◊∆ Ò¬∆ «√ ‹ØÛ ’∂ «’™ È‘∆∫ ÏÀ·Á∂?
¡≈¬∆ ª ¤Ø‡∆ √≈≈ «ÁÈ Óß‹∂ ÂØ∫ ‘∆ È≈ ¿πµ·∆Õ ¡◊Ò∂
«ÁÈ ¿πµ·∆ ª ◊Ù ı≈ ’∂ «‚æ◊ ͬ∆Õ ¿π√ ˘ ’πÙ ÁÚ≈¬∆
ϱ‡∆ ÒÀ ’∂ «ÁæÂ∆ Í ’ج∆ Î≈«¬Á≈ È≈ ‘Ø«¬¡≈Õ ¿π‘
¡≈͉∂ ÿ ”⁄ “Í∆ Á∆ ‹Ø” ‹◊≈™Á∂ √ÈÕ ¿πÈ∑ª
√Ø«⁄¡≈ «’Â∂ «Ú¡≈‘ Á∂ «ÁȪ ”⁄ ¿πÈ∑ª ÂØ∫ Í∆ Á∆ ʪ
Â∂ ‹±·∂ «Óæ·∂ ‘æÊ È≈ Òæ◊ ◊¬∂ ‘؉, «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ Í∆
ÂØ∫ ÌπæÒ Ï÷Ù≈¿π‰ Á∂ ⁄æ’ª ”⁄ ¯√ ◊¬∂Õ «ÁÈ Ï∆‰ Â∂
’πÛ∆ ¡≈͉∆ Óª È≈Ò ’ßÓ «Úæ⁄ Ó≈Û≈ Ó؇ ‘æÊ Ú‡≈¿π‰
Òæ◊ ͬ∆Õ ¿πÈ∑ª √Ø«⁄¡≈ «’ ⁄ÒØ ÏÒ≈ ‡Ò ◊¬∆ ˛ Í
’‘≈‰∆ ª ‘π‰ Ùπ± ‘ج∆ √∆Õ √Ú∂ √≈ ‹Á ’πÛ∆
È‘≈¿π‰ Ò¬∆ ◊¬∆ ª ¡ßÁØ∫ ¿π√ Á∆¡ª ⁄∆’ª √π‰∆¡ªÕ
√≈∂ ÿÏ≈ ◊¬∂Õ √Ø«⁄¡≈ «’Â∂ ¡ßÁ ’ج∆ √æÍ-√Ò±Â∆
È≈ ‘ØÚ∂Õ «’Â∂ ’πÛ∆ Á∆ “‹≈‘ ‹ªÁ∆” È≈ ‘Ø‹∂Õ Óª Ìæ‹ ’∂
¡ßÁ ◊¬∆ ª ’πÛ∆ È∂ Áæ«√¡≈ «’ ¿π√ Á≈ ‹À∫Í «’Ë∂
◊≈«¬Ï ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ È‘≈¿π‰ √Ó∂∫ ¿π‘ ¡ßÁØ∫ ¡≈Í ¸æ’
’∂ «Ò¡≈¬∆ √∆Õ Óª È∂ √Ø«⁄¡≈ «’Â∂ ¡ßÁ ÌπæÒ ¡≈¬∆
‘ØÚ∂◊∆Õ ¿π√ È∂ ’πÛ∆ ˘ ‘Ø ‹À∫Í «Ò¡≈ «ÁæÂ≈Õ ¿π√
«ÁÈ Á∆ ◊æÒ ¡≈¬∆ ◊¬∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ’¬∆ «ÁȪ Ï≈¡Á
√Ú∂∂ ¿π‘ ¿πµ·∂ ‘∆ √È «’ ’πÛ∆ Á∆ ¸ßÈ∆ ’ßËØÒ∆ Â∂ ͬ∆
Óæ⁄ ‘∆ √∆ «‹‘Û∆ Ù≈Ó ˘ Óª È∂ ËØ ’∂ Â≈ Â∂ √πæ’‰∂
Í≈¬∆ √∆Õ
Óª-Ï≈Í Ò¬∆ «¬‘ ÈÚ∆∫ ÓπÙ’Ò ÷Û∑∆ ‘Ø ◊¬∆
√∆Õ ¿πÈ∑ª Á∆ Ș ”⁄ «¬√ Á≈ «¬æ’Ø ‘∆ ‘æÒ √∆ «’
⁄∂«Ò¡ª-«√¡≈«‰¡ª ’ØÒ ‹≈ ’∂ ¡‰‹≈‰∂ ”⁄ ‘ج∆ ÌπæÒ
Ï÷Ù≈¿π‰Õ ¿π‘ «¬√ Í≈√∂ ’≈¯∆ √Óª «ÎÁ∂ ‘∂Õ «’√∂ È∂
’πÙ «’‘≈ Â∂ «’√∂ È∂ ’πÙÕ √≈«¡ª È∂ ¡≈ÍØ ¡≈͉∂
«¬Ò≈‹ Áæ√∂Õ ‡±‰∂-‡≈Ó‰ Ú∆ ’Ú≈¬∂ Â∂ Í∆ ¯’∆ª
Á∆¡ª ’Û≈‘∆¡ª Á∂‰ Á≈ ÷⁄≈ Ú∆ «Ò¡≈Õ Í«‘Òª ‘∆
Ë∆ Á∂ «Ú¡≈‘ Â∂ ÎÛ∑-ÎÛ∑≈ ’∂ ÷⁄≈ ’È Ú≈Ò∂ ◊∆Ï
Óª Ï≈Í ”⁄ ‘؉ Ú≈Ò≈ «¬‘ ÷⁄≈ ¸æ’‰ Á∆ ‘≈ÒÂ
È‘∆∫ √∆Õ ’πÛ∆ Á∆ ‘≈Ò ”⁄ Î’ È‘∆∫ √∆ ÍÀ «‘≈Õ
35
 www.tarksheel.org
¿π√ Á∂ ÁØ «ÂßÈ Íπ≈‰∂ √±‡ ª È‘≈¿π‰ «◊¡ª ◊πßÓ ‘Ø
◊¬∂ Â∂ «¬æ’ ÈÚª √±‡ ¡≈͉∂ ¡≈Í ¡æ◊ Òæ◊ ’∂ √Û
«◊¡≈Õ ’¬∆ Ú≈ ¿π‘ ’πÛ∆ Óß‹∂ Â∂ ͬ∆, ‚ ’∂ ¿πµ·Á∆
Â∂ ⁄∆’ª Ó≈È Òæ◊ ÍÀ∫Á∆Õ Óª-Ï≈Í Á∆ √Ófi ”⁄ ’πfi
È‘∆∫ √∆ ¡≈ «‘≈ «’ ¿π‘ ’∆ ’ÈÕ √≈∂ «ÙÂ∂Á≈ª Á∂
’‘∂ ’‘≈¬∂ ¿πÈ∑ª ’πÛ∆ Á∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ ‘ ‘∆Ò≈ ‹π‡≈
«Ò¡≈Õ ¡⁄≈È’ «’√∂ Á∂ Áæ√ Í≈¿π‰ Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ Ó∂Ò
√≈‚∂ È≈Ò ‘Ø «◊¡≈Õ
¡√∆∫ ¿πÈ∑ª Á∂ ÿ ‹≈ ’∂ ÿ‡È≈Úª √π‰∆¡ªÕ
Óª-Ï≈Í ÂØ∫ ¿πÈ∑ª Á∆ ˜πÏ≈È∆ √≈∆ ◊æÒ ÍÂ≈ ’∆Â∆Õ
ÿ‡È≈Úª ˘ «¬æ’ Á±√∂ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ ª √≈‚∂ ÓÈ ”⁄
√≈∆ Â√Ú∆ ¿πµÿÛ ◊¬∆Õ √’±ÒØ∫ ‘‡ ’∂ Óª-Ï≈Í È≈Ò
ÿ Â∂ ı∂ Á≈ ’ßÓ ’Ú≈¿π‰ Òæ◊∆ ’πÛ∆ ˘ ‹Á ¡√∆∫
Íπ櫤¡≈ ª ¿π‘ ؉ Òæ◊ ͬ∆Õ ¿π√ Á∂ Ï≈Ò ÓÈ È∂ ¿π√
˘ ¡«‹‘≈ ’È Ò¬∆ Í∂z« ’∆Â≈ √∆Õ ‹Á ÂØ∫ ¿π‘ ’πÛ∆
√’±ÒØ∫ ‘‡ ’∂ ’ßÓ-’≈ ”⁄ ‘æÊ Ú‡≈¿π‰ Òæ◊∆ √∆, ¿π√ È∂
’Á∂ ÈÚª √±‡ È‘∆∫ √∆ Í≈«¬¡≈Õ Úæ‚∆ ÌÀ‰ Á∂ Íπ≈‰∂ √±‡
‘∆ ¿π√ ˘ Í≈¿π‰ ˘ «ÓÒÁ∂ √ÈÕ ÌÀ‰ Á∂ «Ú¡≈‘ Ú∂Ò∂
¿π√ ˘ Ú∆ «¬æ’ ÈÚª √±‡ ‹π«Û¡≈ Í ¿π‘ ¿π√ Á∆ Í√ßÁ
Á≈ È‘∆∫ √∆Õ ÿ ”⁄ ¿π√ Á∆ ’ج∆ Íπæ¤ ÍzÂ∆ ȑ∆∫ √∆Õ
√Ø⁄-√Ø⁄ ’∂ ¿π√ Á∂ ÓÈ È∂ ÿ «Á¡ª ÂØ∫ ÏÁÒ≈ ÒÀ‰ Á≈
«¬‘Ø „ß◊ √Ø«⁄¡≈ «’ ¡≈͉∂ ’æÍÛ∂ ◊πßÓ ’È∂ Ùπ± ’
«Á˙, ÿ Á∂ ¡≈Í∂ Â∂∆ √≈ ÒÀ‰◊∂Õ «Ú¡≈‘ Ú∂Ò∂ «Ó«Ò¡≈
ÈÚª √±‡ ¿π√ È∂ Í√ßÁ Á≈ È≈ ‘؉ Á≈ ß«‹Ù «Úæ⁄ ‘∆
Ó⁄≈ «ÁæÂ≈ √∆Õ «‹‘Û∂ √±‡ ¿π√ È∂ ◊πßÓ ’∆Â∂ √È, ¿π‘ Ú∆
«¬√∂ Ø√ ”⁄Ø∫ ‘∆ √È «’ ¿π√ ˘ Ú∆ ÈÚ∂∫ √±‡ Í≈¿π‰ Á≈
⁄≈¡ √∆Õ √≈‚∂ √Ófi≈¿π‰ Â∂ ¿π√ È∂ ¡≈͉∆ ˆÒÂ∆ Á≈
¡«‘√≈√ ’ «Ò¡≈ √∆ Â∂ ¡≈͉∂ Óª-Ï≈Í Á∆ Ӌϱ∆ ˘
Ú∆ √Ófi «Ò¡≈ √∆Õ ¡≈͉∆ Ë∆ Á∆ ıπÙ∆ Â∂ ⁄≈¡ Ò¬∆
Óª-Ï≈Í È∂ «¬æ’ Á∆ ʪ ’¬∆ √±‡ ω≈ ’∂ Á∂‰ Á≈ Ú≈¡Á≈
’∆Â≈ Â∂ ’πÛ∆ È∂ Ú∆ √≈‚∂ √πfi≈Úª Â∂ ¡ÓÒ Á≈ ÌØ√≈
«ÁæÂ≈Õ ¿π√ «ÁÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÿ ”⁄ ’æÍÛ∂ ◊πßÓ ‘؉ Â∂
√ÛÈ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª ª ÏßÁ ‘Ø ◊¬∆¡ª Í ¡È∂’ª
√π¡≈Ò √≈‚∂ «˜‘È ”⁄ ¤æ‚ ◊¬∆¡ª «’ ¡√∆∫ «’‘Ø «‹‘∂
ÍzÏËß Á∂ Ú≈√∆ ‘ª «‹æÊ∂ ¤Ø‡∆¡ª Ï≈ÒÛ∆¡ª Á∂ ⁄≈¡ ÿ
Á∆¡ª Âß◊∆¡ª ÂπÙ∆¡ª ‘∆ ÷≈ ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¡√∆∫ ¡≈͉∂
Â∂ Ïæ«⁄¡ª Á∆ ⁄ß◊∂ ∆ «˜ßÁ◊∆ Ò¬∆ «√ ‹ØÛ ’∂ «’™ È‘∆∫
ÏÀ·Á∂?
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
‚ Á≈ “̱” ¡‹≈«¬Ï ‹Ò≈Ò¡≈‰≈
™‹ ª Ïæ«⁄¡ª Á≈ ·∆’ „ß◊ È≈Ò Í≈Ò‰
ÍØÙ‰ ’È≈ Ó≈«Í¡ª Á∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ‘πßÁ∆ ˛, «‹√ ˘
√Ófi«Á¡ª ¿π‘ ¡≈͉∂ ÚæÒØ∫ ¿πÈ∑ª ˘ «˜ßÁ◊∆ ”⁄ √¯Ò
ω≈¿π‰ Ò¬∆ ‘ √ßÌÚ ÔÂÈ ‹π‡≈™Á∂ ‘ÈÕ Ïæ⁄∂ Ú∆
¡≈͉∆ √Ófi ¡Èπ√≈ √≈≈ ’πfi √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ ÿ ”⁄
Ú≈ÍÁ∆¡ª ◊æÒª Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ Ș ‘πßÁ∆ ˛Õ ÿ ”⁄Ø∫
«Ó«Ò¡≈ Ó≈‘ΩÒ Ïæ⁄∂ Á∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ Â∂ ¡√ ’Á≈ ˛Õ
’¬∆ Ú≈ ÿ Á∂ Ó≈‘ΩÒ ÂØ∫ Áπı∆ ‘ج∂ Ïæ⁄∂ Ó≈È«√’ Ø◊∆
‘؉ Á∂ ≈‘ ÂπÁ∂ ‘ÈÕ ’πfi ¡«‹‘≈ ‘∆ «Íø‚ ‹ß‚Ú≈Ò≈
”⁄ ⁄ΩÊ∆ ‹Ó≈ ”⁄ ÍÛ∑Á∂ Ïæ⁄∂ È≈Ò Ú≈Í«¡≈Õ
Ïæ⁄≈ ÿØ∫ √’±Ò ¡≈«¬¡≈ Â∂ √’±ÒØ∫ Ìæ‹ ’∂
ÈÓ∂ Á∂ ı∂ª «Úæ⁄ ‹≈ ´«’¡≈Õ Ó≈«Í¡ª È∂ ¿π√ ˘
’≈¯∆ ’Ø«ÙÙª ÂØ∫ Ï≈¡Á Òæ«Ì¡≈Õ ‹Á ¿π√ ˘ ÿ ÒÀ ’∂
¡≈¬∂ ª ¿π‘ ÿ Á∆¡ª ⁄∆˜ª ˘ ¸æ’ ’∂ «¬æË-¿πµË
√π應 Òæ◊≈Õ ¿π√ È∂ ØÛ∂ Ó≈ ’∂ ¡≈͉∆ Óª ˘ Ú∆ ‹ıÓ∆
’ «ÁæÂ≈Õ ¿π‘ √≈∆ ≈ ⁄∆’ª Ó≈Á≈ «‘≈Õ ¿π√ È∂
’πfi Ú∆ ÷≈‰ Í∆‰ ÂØ∫ «¬È’≈ ’ «ÁæÂ≈Õ ¿π√ Á∂ Óª
Ï≈Í È∂ Ú∆ ≈ ‹≈◊«Á¡ª ‘∆ ’æ‡∆Õ ¡ª„-◊π¡ª„ Â∂
‘Ø ÒØ’ª Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’ «¬√ ˘ ’√ ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ
Ó≈«Í¡ª È∂ ¿π√ ˘ Ó≈È«√’ Ø◊ª Á∂ «¬æ’ ‚≈’‡ ’ØÒ
Ú∆ Á≈ıÒ ’Ú≈«¬¡≈, «‹æÊ∂ ¿π‘ «ÂßÈ «ÁÈ Á≈ıÒ
«‘≈ Í ¿π√ Á∆ ‘≈Ò ”⁄ Î’ È≈ «Í¡≈Õ
‚≈’‡ ÂØ∫ Ï≈¡Á Óª-Ï≈Í ÂªÂ«’ª Á∂ Á
Â∂ ◊¬∂ «‹È∑ª ¡≈͉∂ ÚæÒØ∫ ‡±‰∂-‡≈Ó‰ ’’∂ ÍÀ√∂ χØ∂
Í Ïæ⁄≈ «‹™ Á≈ «Â™ «‘≈Õ «¬æ’ ¡«Ë¡≈Í’ Á∂
Íz∂« ’È Â∂ Ó≈Í∂ ¿π√ ˘ Â’Ù∆Òª ˘ «Ú÷≈¿π‰
Ò¬∆ √«‘Ó ‘Ø ◊¬∂Õ ¡◊Ò∂ «ÁÈ ¿π‘ Ïæ⁄∂ ˘ ÒÀ ’∂ Ó∂∂
√’±Ò ¡Ω„ª «Ú÷∂ ‘∆ ¡≈ ◊¬∂Õ ÓÀ∫ Ó≈«Í¡ª ÂØ∫ Ïæ⁄∂ Ï≈∂
‹±∆ ◊æÒª Íπæ¤ ’∂ Ïæ⁄∂ ˘ Í≈√∂ ÒÀ «◊¡≈Õ ÓÀ∫ ¿π√ Ïæ⁄∂ ˘
«Í¡≈ È≈Ò Íπ椉 Òæ◊≈Õ ÓÀ∫ ¿π√ ˘ √’±Ò Á∆ ÍÛ∑≈¬∆
Ï≈∂ Íπ櫤¡≈ Â∂ «’‘≈ «’ 屧 √’±ÒØ∫ ‘‡‰≈ ⁄≈‘πßÁ≈ ˛∫?
‹ª Â∂∂ ¡«Ë¡≈Í’ Â∂∆ ’πæ‡Ó≈ ’Á∂ ‘È? Ó∂∆ ¡Í‰æÂ
Ú∂ı ’∂ Ïæ⁄≈ Ú∆ ◊æÒª ”⁄ Ó∂∂ È≈Ò ÷πæÒ∑‰ Òæ◊ «Í¡≈Õ
¿π√ È∂ «’‘≈ «’ ¿π√ ˘ √’±Ò «Úæ⁄ ª ’ج∆ ÓπÙ’Ò
È‘∆∫Õ √Óæ«√¡≈ √≈‚∂ ÿ «Úæ⁄ ˛Õ Ó∂∂ Í≈Í≈ ÈÙ≈ ’’∂
Ï≈’∆ √¯≈ CI ”Â∂
36
 www.tarksheel.org
÷Ø‹∆
ÚÀ∫’‡≈ÓÈ ≈Ó«’ÙÈÈ
Â≈«ÓÒÈ≈‚± Á∂ ‹≥ÓÍÒ ÚÀ∫’‡ÓÈ ≈Ó«’ÃÙÈÈ
(AIEB) ˘ ÁØ ‘Ø «Ú«◊¡≈È∆¡ª √«‘ «¬√ √≈Ò
√≈«¬‰ Ù≈ÙÂ Á≈ ÈØÏ∂Ò Í∞√’≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ Õ
≈Ó«’ÃÙÈÈ ’À∫Ï«‹ Á∆ ¡ÀÓ.¡≈.√∆. ÒÀÏ≈‡∆ ¡≈Î
ÓΩÒ∆«’¿±Ò Ï≈«¬ÒØ‹∆ Á∂ √∆È∆¡ √≈«¬≥√Á≈È ‘È Õ
«⁄Á≥ÏÓ «Ú÷∂ ‹ÈÓ∂ ≈Ó«’ÃÙÈÈ ¡Ó∆’≈ Á∂
Ê≈Ó√ ¬∆ √‡∆˜ ¡Â∂ ¡Á≈ ¬∆ ÔØÈÊ («¬√≈¬∆Ò) Á∂
È≈Ò «¬‘ «¬È≈Ó √ªfi≈ ’È◊∂Õ
≈Ó«’ÙÈÈ È∂ ÏÛΩÁ≈ Աȇ∆Ú«√‡∆ ÂØ∫ ÌΩ«Â’
«Ú¡≈È “⁄ Ï∆.¡À √ .√∆. (AIGA) ¡Â∂ ˙‘≈«¬˙
Ô±È∫««√‡∆ (AIGF) ÂØ∫ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È “⁄
Í∆.¡À⁄.‚∆. ‘≈√Ò ’∆Â∆ √∆ Õ ¿∞‘ ‹∆Ú÷
«Ú«◊¡≈È Á∆ ÍÛ≈¬∆ Ò¬∆ Ô±È∆Ú«√‡∆
¡≈Î ’ÀÒ∆ÎØÈ∆¡≈ √ª‚∆¬∂◊Ø ⁄Ò∂ ◊¬∂,
«‹ºÊØ∫ ¿∞Ȫ «¬º’ √≈Ò ’Ò≈√ª Ò≈¬∆¡ª
¡Â∂ «Î ÓÀ ∫ Ïà ∂ È Ï≈«¬˙’À « Ó√‡ ‚≈.
ÓΩ∆√∆˙ ÓΩ∫‡≈Ò È≈Ò Ò ’∂ ÷Ø‹ ’≈‹
’∆Â≈ Õ
ÈØÏ∂Ò ’Ó∂‡∆ È∂ ¡≈͉∂ ÍÃÙ≥√≈
ͺ   «Ú⁄ «Ò«÷¡≈, “«¬√ √≈Ò Á≈
√≈«¬‰ «Ú«◊¡≈È «Ú⁄ ÈØ Ï Ò «¬È≈Ó
ÚÀ∫’‡≈ÓÈ ≈Ó«’ÙÈÈ, Ê≈Ó√ ¬∂ √‡∆˜ ¡Â∂ ¡Á≈
¬∆. ÔΩÈ≈Ê ˘ ‹ªÁ≈ ‘À Õ «‹≥Ȫ «¬‘ Á√≈«¬¡≈ «’
«ÏØ√Ó «’Ú∂∫ Ș ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È ¡Â∂ ¡‰«Ú’ ͺË Â∂
«’Ú∂∫ ’≥Ó ’Á∂ ‘È Õ”
¡≈͉∂ ÁØ√ª «Ú⁄ ÚÀ∫’∆ Ú‹Ø∫ ‹≈‰∂ ‹ªÁ∂ ≈Ó
«’ÃÙÈÈ È∂ ¡≈͉≈ ’À∆¡ «√˪’ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È∆
Ú‹Ø∫ Ù∞± ’∆Â≈ √∆ Õ ◊À‹±¬∂ÙÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞Ȫ ÌΩ«Â’
«Ú«◊¡≈È Â∂ ‹∆Ú «Ú«◊¡≈È ÚºÒ ∞º÷ ’ «Ò¡≈Õ Ô∂Ò
Ô±È∆Ú«√‡∆ «Úº⁄ ÍØ√‡ ‚≈’‡Ò ÎÀÒØ Ú‹Ø∫ ¿∞Ȫ «ÏØ√Ó
√≈∂ ÷Ø‹ ¡≥Ì∆ Õ ¿∞È∑ª ¡’≈ÁÓ’ ÍÂÃ’≈Úª Ò¬∆ ’¬∆
Ó‘ºÂÚͱ‰ Í∂Í «Ò÷∂ √È Õ
È∂⁄ √≈Ò∂ Á∂ BF ¡◊√ B@@@ Á∂ ¡≥’
«Ú⁄ ≈Ó«’ÃÙÈÈ Â∂ ¿∞√ Á∂ √≈Ê∆¡ª È∂ ◊Ó∆ «Ú⁄
√«Ê «‘‰ Ú≈Ò∂ ’∆‡≈‰±¡ª ÊÓ√ ÊÓΩ«ÎÒ√ Á∂ ¤Ø‡∂
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«ÏØ√Ó √Ï Ô±«È‡ Á∆ √≥⁄È≈ Ï≈∂ Ò∂÷ ÍÃ’≈Ù ’∆Â≈
√∆ Õ ¡≈͉∆ «¬√ ÎÀÒ«Ø ÙÍ ÂØ∫ Ï≈¡Á ≈Ó«’ÙÈÈ ¡Ó∆’≈
«Ú⁄ Ï±’ ‘ÀÚÈ ÈÀÙÈÒ ÒÀÏ≈‡∆ È≈Ò ‹∞Û ◊¬∂ ¡Â∂
¿∞Ê∂ ¿∞È∑ª È∂ √‡∆ÎÈ Ú≈¬∆‡ È≈Ò «ÓÒ’∂ «ÏØ√Ó ÍÃ؇∆Ȫ
Á∂ ‹∆Ȫ Á∂ ’ÒØÈ Ï‰≈¿∞‰∂ Ù∞± ’∆Â∂ ª «’ ¿∞Ȫ Á∆
«Â≥È «ÁÙ≈Ú∆ √≥⁄È≈ ˘ «ÈË≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ
AIIE «Ú⁄ ¿∞‘ Ô±È∆Ú«√‡∆ ¡≈Î ˙‡≈ ⁄Ò∂ ◊¬∂ ¡Â∂
¿∞Ê∂ Ï≈«¬˙’À«Ó√‡∆ «ÚÌ≈◊ Á∂ ÍÃØÎÀ√ ω ◊¬∂ Õ «¬√
ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞‘ ’À∫Ï«‹ Á∆ ¡ÀÓ.¡≈.√∆. ÒÀÏ≈‡∆ ¡≈Î
ÓΩÒ∆«’¿∞Ò Ï≈«¬˙ÒÀ‹∆ «Ú⁄ ¡≈ ◊¬∂ Õ «‹Ê∂ ¿∞Ȫ È∂
√‡’⁄Ò √‡º‚∆˜ ‚Ú∆‹È «Ú⁄ √∆È∆¡
√≈«¬≥√Á≈È Á∂ ◊∞ºÍ Ò∆‚ Á∂ ÂΩ Â∂ ’≥Ó
¡≥ « Ì¡≈ Õ «¬√ ÒÀ Ï ≈‡∆ Á∂ ’¬∆
√≈«¬≥ √ Á≈È ÈØ Ï ∂ Ò Í∞  √’≈ È≈Ò
«ÈÚ≈‹∂ ‹≈ ⁄∞º’∂ ‘ÈÕ
«ÈÓÂ≈ ÷Ø‹∆ Á∂ √∞Ì≈¡ Á≈ ¡‡∞º‡
¡≥◊ ‘∞≥Á∆ ‘À ¡Â∂ ‘≥’≈∆ Ï≥Á≈ ’Á∂ ÷Ø‹∆
È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈ Õ «¬‘ Ú∆ ÍÂ≈ Òº«◊¡≈
«’ ÚÀ∫’‡≈ÓÈ ÿ ÂØ∫ ÁÎÂ √≈¬∆’Ò
Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È Õ ¿∞Ȫ Á∂ Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ È‘∆∫
⁄≈‘∞≥Á∂ √È «’ ÚÀ∫’∆ Úº‚≈ ‘Ø ’∂ √≈«¬≥√Á≈È
ω∂ Õ ¿∞Ȫ Á∆ ∞⁄∆ ¿∞√ ˘ ‚≈’‡ ÏÈ≈¿∞‰ Á∆
√∆ Õ ÚÀ∫’‡≈ÓÈ Á∂ «ÍÂ≈ ÙÃ∆ Í∆.≈Ó«’ÙÈÈ Ó∞Â≈«Ï’
Ò◊Ì◊ D@ √≈Ò Í«‘Òª ¿∞Ȫ Á≈ ÍÚ≈ ÏÛΩÁ≈
(◊∞‹≈Â) «‘≥Á≈ √∆ Õ ‘≈¬∆ √’±Ò Á∆ ÍÃ∆«÷¡≈ Í≈√
’È Â∂ ÚÀ∫’∆ ˘ ‡∂ÒÀ∫‡ ¡Ú≈‚ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫
¿∞ÂÙ≈‘ ‘Ø ’∂ ¿∞Ȫ Á≈ Á≈÷Ò≈ ÓÀ‚∆’Ò ’≈Ò‹ «Ú⁄
’Ú≈ «ÁºÂ≈ Õ Í ÚÀ∫’∆ ˘ ÓÀ‚∆’Ò Á∆ ÍÛ≈¬∆ ≈√
È‘∆∫ ¡≈¬∆ Õ ¿∞ÊØ∫ ÚÀ∫’∆ ¡Ó∆’≈ ⁄Ò≈ «◊¡≈ Õ «ÏØ√Ó
- ÓÈ∞º÷∆ Ù∆ «Ú⁄ Í≈¬∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª ’ØÙ’≈Úª
‘È ‹Ø «√≥Ê∂√≈¬∆‹ ÍÃ؇∆Ȫ Á∂ ±Í «Ú⁄ ÓΩ‹±Á «‘≥Á∆¡ª
‘È Õ ÏÛΩÁ≈ Á∆ Ó‘≈≈‹≈ «√¡≈‹∆≈˙ Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂
ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È Á∂ ÍÃØÎÀ√ ¬∂.√∆.ÙÓ≈ ¡≈͉∂ √≈Ï’≈
«Ú«Á¡≈Ê∆ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Â∂ Ï∂Ùº’ ÷∞Ù ‘È Í≥± Ï∞«È¡≈Á∆
Ï≈’∆ √¯≈ D@”Â∂
37
 www.tarksheel.org
È«ÚÂ∆
‹«◊¡≈√≈
? √«Í‡ √≈‚∂ ‘æʪ ˘ ·ß‚≈ «’™ Ò◊Á≈ ˛Õ Ì≈Ú∂∫ «¬‘
◊Ó∆ «Úæ⁄ ‘∆ «Í¡≈ ‘ØÚ∂Õ
ÙÀÒ∆, √«‘ßÁ
? «Óæ‡∆ Á∂ ÿÛ∂ «Úæ⁄ Í≈‰∆ ·ß‚≈ «’™ «‘ßÁ≈ ˛Õ
’π√Ó, ÓÒ؇
d ÁØ‘ª √π¡≈Òª «Íæ¤∂ ’ßÓ ’Á≈ Ó±Ò ’≈‰ «¬æ’
‘∆ ˛Õ ¿π‘ ˛ Ú≈ÙÍ∆’È Á∆ «’«¡≈Õ ‹ÁØ∫ ÂÒ
ÍÁ≈ʪ Á≈ Ú≈ÙÍ∆’È ‘πßÁ≈ ˛ ª ¿π‘ ·ß‚’ ÍÀÁ≈
’Á≈ ˛ «’™«’ ÂÒ ÍÁ≈ʪ Á∂ ¡‰±ß¡ª «Úæ⁄ ·Ø√
ÍÁ≈ʪ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ «ıæ⁄ ÏÒ (Force of Attrac-
tion) Ï‘π ÿæ‡ ‘πßÁ∆ ˛Õ ‹ÁØ∫ ÂÒ ÍÁ≈ʪ ˘ ◊Ó∆∫
«ÓÒÁ∆ ˛ ª ¿π√ Á∂ ¡‰±ß¡ª Á∆ ¿±‹≈ ÚË ‹ªÁ∆ ˛ Â∂
¿π‘ ÂÒ ÍÁ≈Ê Á∆ √Â∑≈ ÂØ∫ Ï≈‘ «È’Ò ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
«¬√ ˘ Ú≈ÙÍ∆’‰ Á∆ «’«¡≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «Ó√≈Ò
Á∂ ÂΩ Â∂ √ÓπßÁª, ÈÁ∆¡ª, ¤æÍÛª Â∂ «¬æÊØ∫ Âæ’ «’
ÿª «Úæ⁄ Ï≈Ò‡∆¡ª ‹ª ’±Òª ¡≈«Á Á≈ Í≈‰∆ Ú∆
Ú≈ÙÍ∆’‰ Á∆ «’«¡≈ ’≈‰ ¿πµ‚Á≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ «’√∂
Ú∆ Ú√± Á∂ ·ß‚≈ ‘؉ Á≈ ¡Ê ¿π√ Á∆ ◊Ó∆∫ Á≈
ÿ‡‰≈ ˛Õ ÂÒ ÍÁ≈ʪ Á∂ Ú≈ÙÍ∆’‰ Á∆ «’«¡≈
¡≈͉∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ Á∆ ◊Ó∆ √Øı ÒÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ◊Ó∆
ÿ‡‰ È≈Ò ·ß‚∂͉ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘πßÁ≈ ˛Õ Ú≈ÙÍ∆’‰
Á∆ «’«¡≈ ÂÒ ÍÁ≈Ê Á∆ √Â∑≈ Á∂ ı∂Â¯Ò Á∂
Úˉ È≈Ò ÚË ‹ªÁ∆ ˛Õ «Óæ‡∆ Á∂ ÿÛ∂ «Úæ⁄ ⁄≈∂ Í≈√∂
Ï‘π √±ıÓ √π≈ı ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ÿÛ∂ Á≈ Í≈‰∆
√≈∂ Í≈«√˙∫ Ú≈ÙÍ Ï‰ ’∂ ¿πµ‚Á≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ «¬‘
Í≈‰∆ ÿÛ∂ ¡ßÁÒ∆ ◊Ó∆ ˘ ÿ‡≈¿π‰ Á≈ ’≈‰ ωÁ≈
˛, «‹√ ’’∂ Í≈‰∆ ·ß‚≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ Ë≈ Á∂ ÏÂÈ
«Úæ⁄ «Óæ‡∆ Á∂ ÿÛ∂ Úª◊ Ï∆’ √π≈ı È‘∆∫ ‘πßÁ∂ «¬√
’≈‰ Ë≈ Á∂ ÏÂÈ «Ú⁄Ò∂ Í≈‰∆ «Úæ⁄ Ú≈ÙÍ∆’‰
Á∆ «’«¡≈ È≈Ó≈Â ‘πßÁ∆ ˛ Â∂ Í≈‰∆ ÿÛ∂ Á∂ Í≈‰∆
È≈ÒØ∫ ◊Ó ‘πßÁ≈ ˛Õ «Óæ‡∆ Á∂ ÿÛ∂ ˘ Ú≈-Ú≈ ¡ßÁØ∫
‘æÊ Ó≈ ’∂ √≈¯ ’È È≈Ò ÿÛ∂ Á∂ √π≈ı ÏßÁ ‘πßÁ∂ ‹ªÁ∂
‘È «‹√ ’’∂ Ú≈ÙÍ∆’‰ Á∆ «’«¡≈ Á≈ ı∂Â¯Ò
ÿ‡‰ È≈Ò Í≈‰∆ Í«‘Òª «‹ßÈ≈ ·ß‚≈ È‘∆∫ «‘ßÁ≈Õ
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
Úæ ÷ -Úæ ÷ ÂÒ ÍÁ≈ʪ Á∆
Ú≈ÙÍ∆’‰ Á∆ «’«¡≈ Úæ÷∂- ‹√Úß Óπ‘≈Ò∆
Úæ÷∂ Â≈ÍÓ≈È Â∂ ‘πßÁ∆ ˛Õ √«Í‡
Í≈‰∆ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ¤∂Â∆ Ú≈ÙÍ∆«¥Â ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√
Ò¬∆ √«Í‡ È≈Ò «Ìæ‹∂ ‘ج∂ ‘æÊ ¿πµÍØ∫ √«Í‡ ¤∂Â∆
¿πµ‚ ‹ªÁ≈ ˛ Â∂ ‘æÊ Á∆ ◊Ó∆ ˘ √Øı ÒÀ∫Á≈ ˛ «¬√
’’∂ ·ß‚≈͉ Ó«‘√±√ ‘πßÁ≈ ˛Õ ◊Ó∆¡ª «Úæ⁄ Í√∆È≈
¡≈¿π ‰ Â∂ ·ß ‚ ≈͉ Ó«‘√± √ ‘Ø ‰ Á≈ ’≈‰ Ú∆
Ú≈ÙÍ∆’‰ ‘∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ √∆ Á∆ ◊Ó∆∫ ˘ √Øı ’∂
Í√∆È≈ Ú≈ÙÍ Ï‰ ’∂ ¿πµ‚Á≈ ˛ Â∂ √∆ Á∆ ◊Ó∆
ÿ‡≈ «ÁßÁ≈ ˛Õ
? √æ⁄Óπ⁄ «Úæ⁄ ’ج∆ ¡«‹‘∆ ˆÀ√ ‘πßÁ∆ ˛, «‹√ ˘ √πß◊‰
È≈Ò ¡≈ÁÓ∆ ‘æ√‰ Òæ◊ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ
‰‹∆Â, ◊π±‘√‘≈¬∂
d «¬‘ «ÏÒ’πÒ ·∆’ ˛, È≈¬∆‡√ ¡≈’√≈¬∆‚
«¬æ’ ¡«‹‘∆ ◊À√ ˛ «‹√ ˘ Ò≈«¯ß◊ ◊À√ Ú∆ «’‘≈
‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ’ج∆ ß◊ È‘∆∫ ‘πßÁ≈ Â∂ È≈ ‘∆ «¬√ Á∆
’ج∆ ◊ßË ‘πßÁ∆ ˛Õ ‘Ú≈ «Úæ⁄ ’≈¯∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ‘؉ Â∂
«¬‘ ‘ÒÁ∆ «‹‘∆ ıπÙϱ «ÁßÁ∆ ˛ «‹√ ÂØ∫ «¬√ ◊À√ Á∂
Ò∆’ ‘؉ Á≈ ÍÂ≈ Òæ◊ √’Á≈ ˛Õ ¡≈Ó Â≈ÍÓ≈È Â∂
«¬√ ˘ ¡æ◊ È‘∆∫ Ò◊Á∆Õ «¬√ ◊À√ Á∆ ıØ‹ «¬æ’
ÏÂ≈ÈÚ∆ «Ú«◊¡≈È∆ ‹Ø√¯ «Íz√‡Ò∂ È∂ AGGE ¬∆. «Úæ⁄
’∆Â∆ √∆Õ «¬√ Á≈ ¡√ ÍÂ≈ ’È Ò¬∆ «¬ß◊ÒÀ∫‚ Á∂
«¬æ’ ‘Ø «Ú«◊¡≈È∆ ‘߯∆ ‚ÀÚ∆ È∂ AGI@ «Úæ⁄ ¡≈͉∂
Â∂ ’πfi ÁØ√ª ¿πµÍ «¬√ Á∂ ÍzÔØ◊ ’∆Â∂Õ ¿π√ È∂ «¬√
◊À√ Á∂ ÓÈπæı∆ √∆ ¿πµÍ «¬√ Â∑ª Á∂ ÍzÌ≈Ú Ó«‘√±√
’∆Â∂ Â∂ «¬√ Á≈ Ȫ Ò≈«¯ß◊ ◊À√ æ÷ «ÁæÂ≈Õ «¬√ ◊À√
Á∂ ‘√≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ◊π‰ ’≈‰ «¬√ ˘ √πßÿ‰ Á∂ √‡∂‹∆
ÙØ¡ Ú∆ ‘؉ Òæ◊∂Õ ÒØ’ ÍÀ√∂ Á∂ ’∂ «¬√ ◊À√ ˘ √ßπßÿÁ∂ Â∂
ÁØ «ÂßÈ «Ó߇ Ò¬∆ Óß⁄ ¿πµÍ ¡‹∆ÏØ ◊∆Ï ‘’ª
’Á∂Õ AHDD ¬∆. «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á∂ «¬æ’ ÙØ¡ ÁΩ≈È
ÁÙ’ª «Úæ⁄ ÁßÁª Á≈ «¬æ’ ‚≈’‡ ‘Ω∂√ Ú∂Ò˜ Ú∆
ÏÀ·≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ÍzØ◊≈Ó Á∂ ÍzÏßË’ª ”⁄Ø∫ «¬æ’ ÚÒ߇∆¡
Á∂ ◊Ø‚∂ Â∂ √æ‡ Òæ◊ ◊¬∆Õ ‚≈. Ú∂Ò˜ È∂ Á∂«÷¡≈ «’
38
 www.tarksheel.org
Ú¶‡∆¡ ÁÁ Ó«‘√±√ È‘∆∫ ’ «‘≈ √∆Õ «‹√ ÂØ∫
¿π√ È∂ «¬‘ «√æ‡≈ ’æ«„¡≈ «’ ¡«‹‘≈ ◊À√ Á∂ ¡√
’≈‰ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ ¿π√ È∂ «¬√ ◊À√ Á∂ Í∆Û ÿ‡≈¿π‰
Ú≈Ò∂ ◊π‰ ˘ Í÷‰ Ò¬∆ «¬æ’ ÁßÁª Á∂ ‚≈’‡ ˘
¡≈͉≈ ÁßÁ ’愉 Ò¬∆ «’‘≈Õ ‹Á ¿π‘ ıπÁ «¬√ ◊À√
Á∂ ¡√ ¡Ë∆È √∆Õ ‚≈’‡ Ú∂Ò˜ ˘ ÁßÁ ’愉 Á∆
Í∆Û Ó«‘√±√ È‘∆∫ ‘ج∆Õ ’≈¯∆ Á∂ Âæ’ «¬√ ◊À√ Á∆
ÚÂØ∫ «ÏȪ Í∆Û ÁßÁ ’愉 Ú≈√Â∂ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘∆
Í È≈Ò ‘∆ «¬√ ◊À√ Á∂ ’¬∆ Ó≈Û∂ ¡√ Ú∆ √≈‘Ó‰∂
¡≈¬∂Õ ¡√Ò ”⁄ «¬‘ ◊À√ √πßÿ‰ È≈Ò ¯∂Ϋۡª ≈‘∆∫
ı±È ”⁄ Ò ‹ªÁ∆ ˛ Â∂ «¬√ Á≈ ¡√ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ «ÁÓ≈ˆ
¡Â∂ È≈Û∆ ÂßÂ ¿πµÍ ‘؉ Ò◊Á≈ ˛ «‹‘Û≈ «ÚÚ‘≈,
√Ø⁄ Â∂ Ì≈ÚÈ≈Úª ˘ Ú∆ ¡√ßÂπ«Ò ’Á≈ ˛Õ «¬√ Á≈
¡√ Â∂˜∆ È≈Ò ‘πßÁ≈ ˛ Í ıÂÓ Ú∆ ÁØ «ÂßÈ «Ó߇ «Úæ⁄
‘∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÚæË Ó≈Â≈ «Úæ⁄ «¬‘ ◊À√ √πßÿ‰ È≈Ò
«‘√‡∆∆¡≈ Á∂ ÁΩ∂ Ú∆ ÍÀ √’Á∂ ‘È Â∂ ÓΩ Ú∆ ‘Ø √’Á∆
‘ÀÕ
? ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È Á∆ «¬æ’ Íz«√æË Íπ√Â’ ”⁄ «Ò«÷¡≈
˛ «’ Ì≈Â∆¡ª ˘ ΩÙÈ∆ Á∆ ◊Â∆ Ï≈∂ ÚÀ«Á’ ’≈Ò «Úæ⁄
Ú∆ ÍÂ≈ √∆Õ ’∆ «¬‘ √ßÌÚ ˛Õ
‹æ√, Î∆Á’؇
d √≈˘ «¬√ Â∂ Ùæ’ ˛Õ «’™«’ «¬√ Â∑ª Á∆
‹≈‰’≈∆ ‘؉ Á≈ ’ج∆ √ϱ ȑ∆∫ «ÓÒÁ≈Õ È≈Ò∂ ‹±∆
È‘∆∫ «’ Íz«√æË Íπ√Â’ª «Úæ⁄ √æ⁄≈¬∆ ‘∆ «Ò÷∆ ‘ØÚ∂Õ
Íz«√æË∆ ¡Â∂ «È≈Ë≈ Ó≈ÈÂ≈ È≈Ò ’ج∆ ◊æÒ √æ⁄ È‘∆∫
ω ‹ªÁ∆Õ ËÂ∆ Áπ¡≈Ò∂ √±‹ Á∂ ÿπßÓ‰ Á≈ Ú∂Ú≈ Ú∆
’¬∆ Ë≈«Ó’ ◊ßzʪ Â∂ Íπ≈ÂÈ √≈«‘ ”⁄ «ÓÒÁ≈ ˛
Í ¡æ‹ Á≈ Ïæ⁄≈ Ú∆ ‹≈‰Á≈ ˛ «’ ËÂ∆ ‘∆ √±‹
Áπ¡≈Ò∂ ÿπßÓÁ∆ ˛Õ
? ¡√∆∫ ¡≈’≈Ù∆ Ú√±¡ª ˘ ¿πÈ∑ª ”⁄Ø∫ «È’Ò∆¡ª ΩÙÈ∆
Á∆¡ª «’Ȫ È≈Ò ‘∆ Á∂÷Á∂ ‘ªÕ ’¬∆ Â≈∂ ª √≈ÊØ∫ √Ω
ΩÙÈ∆ Ú∑∂ Á± ‘ÈÕ ’∆ «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ «¬‘ ˛ «’ «‹√
«¬Ó∂˜ ˘ ‘π‰ ¡√∆∫ Ú∂÷ ‘∂ ‘ª ¿π‘ √Ω ΩÙÈ∆ Ú∑∂ Íπ≈‰≈
˛Õ
≈«‹ßÁ, Í«‡¡≈Ò≈
d «¬‘ ◊æÒ Áπ√ ˛ «’™«’ √≈‚∂ ’ØÒ «¬‘
‹≈ȉ Á≈ ‘Ø ’ج∆ ˜∆¡≈ È‘∆∫ «’ «‹√ Â≈∂ Á≈
«¬Ó∂˜ ¡æ‹ ¡√∆∫ Ú∂÷ ‘∂ ‘ª ’∆ ¿π‘ ¡æ‹ Á∆ Â∆ı «Úæ⁄
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
Ú∆ ÓΩ‹±Á ˛Õ Ï∂Ùæ’ «¬‘ «¬Ó∂˜ √Ω ΩÙÈ∆ Ú∑∂ Íπ≈‰≈ ˛
Í √≈‚∂ Ò¬∆ «¬‘ ÈÚªÕ
√¯≈ CG Á∆ Ï≈’∆
Ó∂∆ ÓßÓ∆ È≈Ò ⁄ß◊≈ «Ú‘≈ È‘∆∫ ’Á∂Õ «¬√ Â∑ª ÿ
«Úæ⁄ ΩÒ≈ æÍ≈ «Í¡≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ Ïæ⁄∂ È∂ Áæ«√¡≈ «’ ÓÀ˘
Íπ«Ò√ ÂØ∫ Ú∆ ‚ Ò◊Á≈ ˛ «’™«’ «Íø‚ ”⁄ ‘ج∆ ⁄Ø∆
Á∂ √ÏßË ”⁄ ¡≈¬∆ Íπ«Ò√ È∂ Ó∂∂ Ú∆ ÊæÍÛ Ó≈ «ÁæÂ≈
√∆Õ ¿π√ È∂ Áæ«√¡≈ «’ ≈ ˘ ¿π√ ˘ Ïπ∂ √πÍÈ∂ ¡≈™Á∂
‘È Â∂ «¬æ’ Óæ⁄∂ ӱߑ Ú≈Ò≈ ÏßÁ≈ ÓÀ˘ ‚≈™Á≈ ˛Õ ¿π‘
Ó∂≈ ◊Ò Ú∆ ÎÛ∑ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ ÓÀ∫ ¿π√∂ Ú’Â Ïæ⁄∂ ˘ √ßÓØ‘’
È∆∫Á ”⁄ «Ò‹≈ ’∂ √πfi≈¡ «ÁæÂ∂ Â∂ ¿π√ ˘ ‚≈¿π‰ Ú≈Ò∂
Óæ⁄∂ ӱߑ Ú≈Ò∂ ÏßÁ∂ ˘ ¿π√ Á∂ √≈‘Ó‰∂ Ì√Ó ’ «ÁæÂ≈Õ
È∆∫Á «Úæ⁄ ‘∆ ¿π√ ˘ ¿π√ Á∆¡ª ÓÈ Í√ßÁ Â√Ú∆ª,
«÷Ò≈¿π‰∂ Ú∆ «Á÷≈¬∂ «‹È∑ª ˘ Ú∂ı ’∂ ¿π√ Á∂ «⁄‘∂ Â∂
Óπ√’≈È Í‰ Òæ◊∆Õ È∆∫Á ”⁄Ø∫ ¿πµ·‰ ¿πÍß Ïæ⁄≈
¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ·∆’ Ó«‘√±√ ’ «‘≈ √∆Õ ÓÀ∫ ¿π√ Á∂
Ï≈Í ˘ ÿ ”⁄ ⁄ß◊≈ Ó≈‘ΩÒ Ï‰≈¬∆ æ÷‰ Â∂ ÈÙ∂ ÂØ∫
Íz‘∂˜ ’È Ò¬∆ ¡≈«÷¡≈, «‹√ Èß± ¿π√ È∂ ıπÙ∆ È≈Ò
√Ú∆’≈ ’ «Ò¡≈Õ ¿π√ «ÁÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÒÛ’≈ ıπÙ∆
È≈Ò √’±Ò ‹≈‰ Òæ◊ «Í¡≈Õ
√¯≈ CH Á∆ Ï≈’∆
«Ú«◊¡≈Ȫ «Ú⁄ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ ÿ‡ ‘∆ ∞⁄∆ Ï≈∂
«Î’Ó≥Á Ú∆ ‘È Õ ¿∞È∑ª Ó∞Â≈«Ï’ F √≈Ò Í«‘Òª ÌΩ«Â’
«Ú«◊¡≈È Á∆ ¡ÀÓ.¡À⁄.√∆. Á∆¡ª EB √∆‡ª Ò¬∆ F@@
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ ¡‹∆¡ª «ÁºÂ∆¡ª √È Õ ‹ÁØ∫ «’
«¬‘ «◊‰Â∆ ÿ‡ ’∂ ‘∞‰ AE@ «‘ ◊¬∆ ‘À Õ «¬√∂
Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È Á∂ ∆‚ ‚≈. √∞≈‹∆Â
Ó∞’‹∆ È∂ «¬√ Â∂ «‡ºÍ‰∆ ’«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª «’‘≈ «’
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª «Úº⁄ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È ˘ ’À∆¡ Ú‹Ø∫
ÒÀ ‰ Ò¬∆ Íà ∂  ‰≈ Á∆ ÿ≈‡ ‘À Õ Ù≈«¬Á ‘∆ Ï‘∞  ∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ ’Á∂ «¬√ Ï≈∂ √Ø«⁄¡≈ ‘ØÚ∂ Õ ¿∞Ȫ È∂
«’‘≈ «’ ≈Ó≈«’ÃÙÈÈ Ú◊∂ Ï≥Á∂ ˘ Ì≈ ¤º‚ ’∂
¡Ó∆’≈ «√Î «¬√ ’’∂ ‹≈‰≈ «Í¡≈ «’ Ì≈ «Úº⁄
÷Ø‹ ’≈‹ª Ò¬∆ Ó≈‘ΩÒ √≈‹◊≈ È‘∆∫Õ ¿∞È∑ª È∂ «’‘≈
«’ «Â≥È Á‘≈«’¡ª Ï≈¡Á Ú∆ Ì≈ «Ú⁄ √«ÊÂ∆ ¿∞Ê∂
‘∆ ÷Û∑∆ ‘À ¡Â∂ √≈‚≈ Ï‘∞Â≈ ’≈ØÏ≈ ¿∞Ë≈∆ ÷Ø‹ ¿∞Í
‘∆ «ÈÌ ’Á≈ ‘ÀÕ
39
 www.tarksheel.org
c «˜ßÁ◊∆ Á∆ ı±Ï√±Â∆ «¬‘ È‘∆∫ «’ Âπ√∆∫ «’ßÈ∂
ıπÙ ‘Ø ÏÒ«’ «˜ßÁ◊∆ Á∆ ÷±Ï√±Â∆ «¬√ ◊æÒ ”⁄ ˛ «’
Á±√∂ Âπ‘≈‚∂ ÂØ∫ «’ßÈ∂ ıπÙ ‘ÈÕ
c IDAGB-EGBC@
c √∆Û∆¡ª ¿πÈ’∂ Ò∆¬∂ ÏÈ∆ ˛∫
«‹È∑∂∫ ¤Â Í ‹≈È≈ ˛
¡≈√Ó≈È Í ‘Ø «‹È’∆ Ș,
¿πÈ∑∂∫ ÂØ ≈√Â≈ ıπÁ ÏÈ≈È≈ ˛
c ≈‹≈ ’πÓ≈, √Ø«¬¡≈ IDFCGA@@BB
c √ßÿÙ Á∆ ÓÙ≈Ò È≈Ò,
‹æ◊ ΩÙÈ ’Ø,
Á∆Ú∂-ÏæÂ∆,
ÏÒÏ È≈Ò ‘È∂∂ Á± È‘∆∫ ‘πßÁ∂
c ◊πÓ∆ ¡ßÏ≈Ò≈ @IDAF@-CFB@C
c √«Ú√ ÏÀ∫’ª ”⁄ ¿πË≈Ò∆ ‘ج∆ Òæ¤Ó∆
¡ÀÚ∂∫ ϱ‘∂ ÷πæÒ∑∂ æ÷Á∂Õ
c ‹◊√∆ ‹∆Á≈, IDAGC-CCB@C
c† ¡≈ÁÓ∆ √Ø⁄Â≈ È‘∆∫ ’πÙ Ì∆ ÓÈ∂ ’∂ Ï≈¡Á
’πÙ È≈ √Ø⁄∂ Ì∆ ¡≈ÁÓ∆ Ó ‹≈Â≈ ˛
c IDFDE-EFFII
c Í«ßÁ∂ È∂ ◊πÏ≈∂ ˘ «’‘≈,
«’æÊ∂ È∂ Í Â∂∂Õ
‹∂ Â∂∂ Í È‘∆∫,
ÓÀÈß± Ú∆ «¬‘ ’ÂÏ «√÷≈ ¡≈͉≈Õ
-‚≈. ‹◊Â≈
‹√Á∂Ú Ó≈È, IHAE@-AGEIF
Âπ√∆∫ Ú∆ «¬√ ’≈ÒÓ «Úæ⁄ ¡Àµ√.¡ÀµÓ.¡Àµ√. ≈‘∆∫ √ßÁ∂Ù Ì∂‹ ’∂ ’≈¯Ò∂ ”⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø √’Á∂ ‘ØÕ Âπ‘≈‚∂ √ßÁ∂Ù
Á≈ √ÏßË «ÚÚ∂’ Â∂ Â’Ù∆ÒÂ≈ È≈Ò ‘؉≈ Ò≈˜Ó∆ ˛Õ
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
† ‘Ú≈ ”⁄ «Ò÷∂ ‘¯
c √æ⁄≈¬∆ Ú‚ÓπæÒ∆ ˛,
Í √æ⁄≈¬∆ È≈Ò «‹¿π‰≈ ¿π√ ÂØ∫ Ú∆ Ú‚ÓπæÒ≈ ˛Õ
ÒÚÁ∆Í ’Ò√∆, IHGHG-FICEH
c ¡≈͉∂ ÍÀª Â∂, Ô’∆È ‘ØÚ∂ ª,
È‘∆∫ ‘πßÁ≈ ÍøË ¶Ó∂≈,
¡≈͉∂ Â∂ æ÷ ÌØ√≈ ÏßÁ∂
√≈≈ ¡≈ÒÓ ‘Ø ‹≈‰≈ Â∂≈Õ
c ∆Â≈, ‘∆Ø ’Òª IHGBC-ADHEG
c ¿πÈ∑ª πæ÷ª È∂ ÂÍÁ∂ ÊÒª ˘ ¡≈√≈ Á∂‰≈,
‹Ø ıπÁ ¤≈Ú∂∫ «‡’∂ ÍÒÁ∂ ͬ∂ È∂ ◊Ó«Ò¡ª ¡ßÁ
-◊πÂ∂‹ ’Ø‘≈Ú≈Ò≈
c Í«ÓßÁ, IIHHF-ABFEB
c ‹∆‰≈ Ú∆ «¬æÊ∂, ÓÈ≈ Ú∆ «¬æÊ∂,
«Î «’™ ÌÓ ˛, ‹≈‰≈ «’æÊ∂
c «¬’Ï≈Ò ◊拉, IBAGG-@@GEB
c ‘È∂∆ Ú∆ ‹◊≈ √’Á∆ ˛ Á∆Ú∂,
’Á∂ ÓÀ˘ ÍÂ≈ Òæ◊‰≈ È‘∆∫ √∆,
‹∂ √≈∂ ‘Ø Á∆Ú∂ Ïπfi È≈ ‹ªÁ∂
ª «ÁÒ Á≈ Á∆Ú≈ «¬‘Ø
‹◊‰≈ È‘∆∫ √∆Õ
√‹∆ÚÈ, IDAGA-GAHAD
c ⁄æÒ Í¬∂ ’ÁÓ Âª
≈‘ Á∂ ‘È∂«¡ª Á≈ ’∆ ‚
⁄≈ȉ «¬≈«Á¡ª Á≈
ıπÁ Í‘πß⁄≈ Á∂Ú∂◊≈
Óß«˜Ò Â∂
‹◊Íz∆ IHGFA-ECI@C
cIE@A@-FB@HE, cIDAGD-BGECH
40
 www.tarksheel.org
«ÎÒÓÈ≈Ó≈
Óæ’Û∆
È≈Ò ÍÛ∑È Ú≈Ò≈ «¬æ’ Óπß‚≈ Óπ◊Ò∂
Íz⁄≈ Í√≈ Á∂ ¡‹Ø’∂ «Ú«◊¡≈È’ Ôπ◊ «Úæ⁄
¡≈˜Ó ‹Á ¸ßÈ∆ ÂØ∫ ’πfi ÷≈‰ ˘
«¯ÒÓª Á≈ ØÒ Ï‘π ӑæÂÚͱÈ ˛Õ «¯ÒÓª ¿π·≈¬∂ ¡ÓÁ∆Í ÷Ó≈‰Ø
Óß◊Á≈ ˛ ª ¿π‘ ¿π√ ˘ ’ßÓ
‹ªÁ∂ ÓπæÁ∂ ⁄⁄≈ Á≈ «ÚÙ≈ ª ωÁ∂ ‘∆ ‘È Í È≈Ò
ÏÁÒ∂ ÷≈‰≈ È≈ Á∂‰ Ú≈Ò∂ ’πæÒ± ’√≈¬∆ ˘ √Ï’ «√÷≈¿π‰
‘∆ ÁÙ’ ¿πÈ∑ª Á≈ ÍzÌ≈Ú Ú∆ ’ϱÒÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ¡’√
Ï≈∂ √Ø⁄ ’∂ «¬æ’ «ÁÈ ¿π√ Á∆¡ª Óπ◊∆¡ª ˘ «Íø‹∂
‘∆ Ú∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ≈ ˛ «’ «¯ÒÓª ≈‘∆∫ «Ú«◊¡≈È Á∆
«Úæ⁄Ø∫ ’æ„ «ÁßÁ∆ ˛Õ ’πæÒ± «’Ú∂∫ È≈ «’Ú∂∫ ¡≈͉∆¡ª
‘ Â’È∆’ ˘ Ú ’∂ ◊À «Ú«◊¡≈È’ Â∂ ‘æ√Ó¬∆
Óπ◊∆¡ª ª ÎÛ∑ ÒÀ∫Á≈ ˛ Í ¿π‘ «¬√ Ù≈ Á∆ √˜≈
Íz⁄≈ ’È ÂØ∫ Ú∆ ◊π∂˜ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¯ÒÓª
Á∂‰ Ò¬∆ √’±ÒØ∫ ¤πæ‡∆ ‘؉ √≈ ¸ßÈ∆ ÚæÒ ÚËÁ≈ ˛Õ
≈‘∆∫ ¡≈͉∂ Óπæ«Á¡ª ˘ ‘∂’ È∂ ¿πÌ≈È Á∆ ’Ø«ÙÙ
¸ßÈ∆ ¡≈Í Ï⁄‰ Ò¬∆ ¡≈͉∆ ‹πÛÚª ÌÀ‰ ÓπßÈ∆ ÚæÒ
’∆Â∆ ˛Õ
«¬Ù≈≈ ’ «ÁßÁ∆ ˛Õ ’πæÒ± ¿π√ ˘ ÎÛ∑È Ò¬∆ «Íæ¤∂
Á±‹∂ «ÚÙÚ ÔπæË ÁΩ≈È «‘‡Ò È∂ ¡≈͉∂
ÁΩÛÁ≈ ˛ ª ¿π‘ Ì‹Á∆ ‘ج∆ ‘Ú∂Ò∆ ¡ßÁ ⁄Ò∆ ‹ªÁ∆
Íz≈Í∂◊ß‚∂ Ò¬∆ «¬√ Â’È∆’ Á≈ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈
˛Õ ‘Ú∂Ò∆ ¡ßÁ ¿π√ ˘ Óπ◊∆ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ¿π√ ˘ ¡≈͉∆
√∆Õ «‘‡Ò Á∆ «ÈÔ±∂Ï◊ ÀÒ∆ Â∂ ω∆ «¯ÒÓ ¿π√ ˘
◊ÒÂ∆ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¿π‘ ¡«‹‘≈ √π≈ı ÒæÌ
«¬æ’ Ï‘π Úæ‚∂ ‹È È≈«¬’ Á∂ ±Í ”⁄ Í∂Ù ’Á∆ ˛Õ
ÒÀ∫Á∆ ˛ «‹√ Á∂ ⁄Ò«Á¡ª ¿π‘ √Óæ«√¡≈ Á∆ «‘ Âæ’
ÓΩ‹±Á≈ «√¡≈√ÂÁ≈È Ú∆ «¬√ Â’È∆’ Á≈ Ò≈‘≈ ÒÀ‰Ø∫
Í‘πß⁄ ‹ªÁ∆ ˛Õ ¿π‘ ¡≈͉∂ √’±Ò ¡«Ë¡≈Í’ ’ØÒØ∫
«Íæ¤∂ È‘∆∫ ‘‡Á∂Õ ‘Ø ª ‘Ø Í≈÷ø‚∆ Ï≈Ï∂ Ú∆ «¬√ Á∆
«√æ÷∆¡ª ◊æÒª ˘ √Ófi≈™Á∆ ‘ج∆ Áæ√Á∆ ˛ «’ «Ú«◊¡≈È
ı±Ï ÚÂØ∫ ’ ‘∂ ‘ÈÕ «¯ÒÓª Á∂ «¬√ ÁΩ ”⁄ «Ù¡≈Ó
̱ ¸Û∂Òª ”⁄ «ÚÙÚ≈√ È‘∆∫ æ÷Á≈, «¬√ Ò¬∆ ¿π‘
ÏÀÈ∂◊Ò «‹‘∂ «ÈÁ∂Ù’ª È∂ ¡≈͉∆¡ª ͇’Ê≈Úª ˘
√∆Â≈Íπ Á∆ ‘Ú∂Ò∆ ÍzÂ∆ ÒØ’ª ”⁄ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‚ ˘
√Ó≈«‹’ Óπæ«Á¡ª Â∂ Ú∆ ’∂∫Á« ’∆Â≈ ˛Õ BAÚ∆∫ √Á∆
ıÂÓ ’È Ò¬∆ ’≈‹ Ùπ± ’Á∆ ˛ «‹√ ”⁄ Ó≈√‡
Á∆ Ùπ±¡≈ ”⁄ «Ò∆˜ ‘ج∆ «ÎÒÓ “Óæ’Û∆” (The Web
‹∆ Ú∆ ÓØ‘∆ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∂ ‘ÈÕ
of the witch) Â’Ù∆ÒÂ≈ Á∆ ◊æÒ ’Á∆ ˛ «‹√ Á∂
«ÎÒÓ «Úæ⁄ ’πfi ¡À√∂ ÒØ’ª ”⁄ ‘Ø ‘∆ «Ú⁄≈
‚≈«¬À’‡, ÍzØ«‚¿±√ Â∂ Ò∂÷’ «ÚÙ≈Ò Ì≈ÁÚ≈‹ ‘ÈÕ
⁄⁄≈ ˛ «‹È∑ª ”⁄Ø∫ ’πfi ̱ Íz∂ª Â∂ «ÚÙÚ≈√ ’È
«¬√ «ÎÒÓ ˘ «‹æÊ∂ ¡ßÂ ≈Ù‡∆ «ÎÒÓ ÎÀ√‡∆ÚÒ Ò¬∆
Ú≈Ò∂ Â∂ ’πfi È‘∆∫Õ ’∆ ‘Ú∂Ò∆ ¡ßÁ “¸Û∂Ò” ˛ ‹ª È‘∆∫
¸«‰¡≈ «◊¡≈ ¿πµÊ∂ «¬√ È∂ B@@B ”⁄ ¡ßÂ ≈Ù‡∆
? «‹‘Û≈ Ú∆ ¡ßÁ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π‘ «’æÊ∂ ⁄Ò≈ ‹ªÁ≈ ˛ ?
Ï≈Ò «ÎÒÓ Ó∂Ò∂ ”⁄ Á±√∆ ÚË∆¡≈ «ÎÒÓ Á≈ Íπ√’≈
’∆ “¸Û∂Ò” È∂ √æ⁄ Óπæ⁄ ‘∆ ÓπßÈ∆ ˘ Óπ◊∆ ω≈ «ÁæÂ≈ √∆
Ú∆ Íz≈Í ’∆Â≈Õ «ÎÒÓ Á∆ ’‘≈‰∆ ”⁄ «Íø‚ Á∂ Ï≈‘Ú≈
? ’∆ ¸ßÈ∆ Â∂ Ó≈√‡ ‹∆ È∂ ¸Û∂Ò ˘ ÒæÌ «Ò¡≈ ?
«¬æ’ Ï∂¡Ï≈Á ÷ø‚ ω ¸æ’∆ ‘Ú∂Ò∆ ˛ «‹√ Ï≈∂ «Íø‚
¡«‹‘∂ ¡È∂’ª √π¡≈Òª ˘ √ßÏØ«Ë ˛ «ÎÒÓ Óæ’Û∆Õ «¬√
”⁄ ⁄⁄≈ ˛ «’ «¬√ «Úæ⁄ ¸Û∂Ò «‘ßÁ∆ ˛Õ «‹‘Û≈ Ú∆
«ÎÒÓ «Úæ⁄ ÙÏ≈È≈ ¡≈˜Ó∆, Ó’ßÁ Á∂٠ͪ‚∂, ÙÚ∂Â≈
«Ú¡’Â∆ «¬√ ‘Ú∂Ò∆ Á∂ ¡ßÁ ‹ªÁ≈ ˛ ª ¿π‘ Ú≈Í√
ÍzÙ≈Á Â∂ ‘Ø Ï‘π √≈∂ √«‘ ’Ò≈’≈ª È∂ ’Ó≈Ò Á∆
È‘∆∫ ‹ªÁ≈Õ «‹‘Û≈ ¡≈™Á≈ ˛, ¿π‘ ¡≈ÁÓ∆ Á∂ Ì∂√
¡Á≈’≈∆ ’∆Â∆ ˛Õ «ÎÒÓ Á∂ ◊∆ ◊πÒ˜≈ È∂ «Ò÷∂
«Úæ⁄ Ú≈Í√ È‘∆∫ ¡≈™Á≈Õ «Íø‚ Á∂ √’±Ò ”⁄ ÍÛ∑≈¿π‰
‘ÈÕ Ì«Úæı ”⁄ ¡ßË «ÚÙÚ≈√ª Á∂ ÷≈ÂÓ∂ Ò¬∆ «ÎÒÓª ”⁄
Ú≈Ò∂ ¡«Ë¡≈Í’ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ̱ª-Íz∂ª Â∂ ‘ØȪ
¡«‹‘∂ √≈Ê’ ÔÂȪ Á∆ ÒØÛ ˛Õ Íø‹≈Ï∆ «Úæ⁄ Ú∆ «¬√
¡ßË «ÚÙÚ≈√ª ÂØ∫ √π⁄∂ ’Á∂ ‘ÈÕ √’±Ò Á∆ ¸ßÈ∆ Ȫ
ı∂Â ”⁄ √ßÌ≈ÚÈ≈Úª Á∆ ÿ≈‡ Ș È‘∆∫ ¡≈™Á∆Õ
Á∆ Ù≈Â∆ «Ú«Á¡≈ʉ Á∆¡ª Ù≈ª Á≈ ı≈«Ó¡≈˜≈
IIADF-AHEAH
¿π√ Á∆ ‹πÛÚª ÌÀ‰ ÓπßÈ∆ ˘ Ìπ◊‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ¿π√
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I 41
 www.tarksheel.org
◊Ì∂‡ È‘∆∫ ω √’‰◊∂, ‘∞‰ ◊Ã≥Ê∆
⁄≥‚∆◊Û∑ : ◊∞Á∞¡≈«¡ª Á∂ ◊Ã≥Ê∆¡ª Á∆¡ª ‘’ª ÂØ∫
Ù«Ó≥Á≈ ¡Â∂ ÍÃ∂Ù≈È ÙÃØÓ‰∆ ◊∞Á∞¡≈≈ ÍÃÏ≥Ë’ ’Ó∂‡∆
(¡Àº√.‹∆.Í∆.√∆.) È∂ ◊à ≥ Ê ∆¡ª Á∆ ÌÂ∆ Íà « ’«¡≈
Á≈ Ó∞ Û ‹≈«¬˜≈ ÒÀ ‰ Á≈ ÎÀ √ Ò≈ ’∆Â≈ ‘À Õ «¬‘Ȫ
◊À  -«¬÷Ò≈’∆ ‘’ª Ò¬∆ ÈΩ ‹ Ú≈È ◊à ≥ Ê ∆¡ª ˘
«‹≥ Ó ∂ Ú ≈ Ó≥ È «Á¡ª ’Ó∂ ‡ ∆ È∂ ¡«‹‘∂ Ó∞ Ò ≈˜Óª ˘
ÌÂ∆ ’È Ò¬∆ ¿∞ Ó  ‘º Á ÚË≈¿∞ ∫ ‰ Á≈ ÎÀ √ Ò≈
’∆Â≈ ‘À Õ ◊à ≥ Ê ∆¡ª Á∆ ÌÂ∆ Ò¬∆ ‘∞ ‰ ÿº ‡ Ø - ÿº ‡
¿∞ Ó  C@ √≈Ò ’È ”Â∂ «Ú⁄≈ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈
‘À Õ «¬√ ÂØ ∫ Í«‘Òª ’Ø ¬ ∆ ¿∞ Ó  ‘º Á È‘∆∫ √∆Õ ‘≈Ò
‘∆ «Úº ⁄ ‘Ø ¬ ∂ ¡«‹‘∂ ÙÓÈ≈’ ‘≈Á«√¡ª «Úº ⁄
◊à ≥ Ê ∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø  ◊∞  Á∞ ¡ ≈«¡ª Á∂ Ó∞ Ò ≈˜Óª Á∆
ÙÓ± Ò ∆¡Â Ï≈∂ ¡À º √ .‹∆.Í∆.‹∆ Á∂ «¬º ’ √∆È∆¡
¡«Ë’≈∆ È∂ Áº « √¡≈ «’ ¡√∆∫ ◊à ≥ Ê ∆¡ª Á∆ ÌÂ∆
Íà « ’«¡≈ ˘ ÏÁÒ‰ Á∂ Ï≈∂ «Ú⁄≈ ’ ‘∂ ‘ªÕ
¿∞ ‘ Ȫ «’‘≈ «’ Í«‘Òª ¿∞ ‘ Ȫ Ò¬∆ «¬º ’ √≈Ò
¡˜Ó≈«¬Ù Á≈ √Óª ‘∞ ≥ Á ≈ √∆, Í ‘∞ ‰ ¡√∆∫ ÌÂ∆
Íà « ’«¡≈ «Úº ⁄ ‘Ø  ÂÏÁ∆Ò∆¡ª ’È Ï≈∂ «Ú⁄≈
’ ‘∂ ‘ªÕ
«√º ÷ ËÓ «Úº ⁄ ◊≥ Ã Ê ∆¡ª ˘ «Ú¡≈‘ ’È
¡Â∂ Ϻ⁄∂ ÍÀ Á≈ ’È Á∆ ’Ø ¬∆ ÓÈ≈‘∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ ¿∞‘
¡≈͉∆¡ª Ë≈«Ó’ «‚¿± ‡ ∆¡ª «ÈÌ≈¿∞ ∫ Á∂ ‘Ø ¬ ∂ Ú∆
¡≈͉∂ Í«Ú≈ Á∆ Á∂ ÷ -Ì≈Ò ’ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬√
Ò¬∆ ¡«‹‘∆¡ª ÿ‡È≈Úª Ú≈ÍÈ≈ ‘Ø  Ú∆ ◊≥Ì ∆ ‘Ø
‹ªÁ≈ ‘À , «’¿∞ ∫ «’ √≈∂ ◊à ≥ Ê ∆ ¡≈͉≈ «Ú¡≈‘∞  ≈
‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’È Ò¬∆ ͱ  ∆ Â∑ ª ¡≈˜≈Á ‘∞ ≥ Á ∂
‘ÈÕ ¡«‹‘∆ «¬º ’ Í«‘Ò∆ ÿ‡È≈ «Úº ⁄ Ò∞ «Ë¡≈‰≈ Á∂
◊∞  Á∞ ¡ ≈∂ «Úº ⁄ «¬º ’ ◊à ≥ Ê ∆ Í≈· ’«Á¡ª ¡≈͉∂
ÓØÏ≈«¬Ò ÎØÈ ”Â∂ ¡ÙÒ∆Ò «ÎÒÓ Á∂÷Á≈ Ϋۡ≈ «◊¡≈
√∆Õ «¬√ ÿ‡È≈ ÂØ∫ ’∞fi «ÁÈ Ï≈¡Á ØÍÛ «Úº⁄ «¬º’
◊≥ÃÊ ∆ ◊∞Á∞ ¡≈≈ ÂÒ≈Ï «Úº ⁄ È‘≈¿∞ ∫ Á∆ ¡Ω Á∆
ÎØ‡Ø «÷º⁄Á≈ Ϋۡ≈ «◊¡≈ √∆Õ Â∆‹∆ ÿ‡È≈ «Úº⁄
«¬º’ ◊Ã≥Ê∆ ◊∞Á∞¡≈∂ Á∂ ¡≥Á ¡ÙÒ∆Ò «ÎÒÓ Á∂÷Á≈
‘Ø«¬¡≈ Ϋۡ≈ «◊¡≈ √∆Õ
(ÈÚª ˜Ó≈È≈)
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
ıÏ ˛ «’
“ÍÃÙ≈Á” Á≈ «¬º’-«¬º’ Á≈‰≈ «Ú’ «◊¡≈
‘˜≈-‘˜≈ ”⁄
«¯ؘÍ∞ - (Í«Ó≥Á «√≥ÿ «Ê≥Á) - «¬√ ˘ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈Ù
«’‘≈ ‹≈Ú∂ ‹ª ¡≈√Ê≈ Á∆ «¬≥‘≈ «’ ¡≈͉∂
◊∞± ÚºÒØ∫ ’«Ê ÂΩ ”Â∂ ÷∞Á Í≈Ò∆¡ª ¡≥◊± Á∆¡ª Ú∂Òª
ÂØ∫ ◊∞± ÚºÒØ∫ ¡≈͉∂ ‘ºÊ≈ È≈Ò ÂØÛ∂ Í≥‹ √ºÂ «’ÒØ ¡≥◊±
ÒÀ‰ Ò¬∆ ÍÃ∂Ó∆¡ª «Úº⁄ «¬≥È∆ «˜¡≈Á≈ “ÙË≈” (Ó≈≈-
Ó≈∆) ¿∞ÓÛ Í¬∆ «’ ‚∂∂ Ú≈«Ò¡ª ˘ ¿∞‘ ¡≥◊± ÏØÒ∆
≈‘∆∫ Ú∂⁄‰∂ ͬ∂, ‹Ø «’ «ÎؘÍ∞ ÏÒ≈’ Á∆ √≥◊ È∂
EB Òº÷ ∞ͬ∂ Á∆ ÏØÒ∆ Ò◊≈ ’∂ ÷∆Á Ò¬∂Õ ‚∂≈ √º⁄≈
√ΩÁ≈ Á∂ «ÎؘÍ∞ È≈Ò √≥Ï≥Ë ‚∂≈ ÍÃ∂Ó∆¡ª È≈Ò ◊ºÒÏ≈Â
ÂØ∫ «ÓÒ∆ ‹≈‰’≈∆ ¡È∞√≈ ‘«¡≈‰≈ Á∂ Ù«‘ «√√≈
«Úº⁄ √Ê≈Í ‚∂≈ √º⁄≈ √ΩÁ≈ ’ØÒ «‹ºÊ∂ ‘˜≈ª ¬∂’Û
Ú≈‘∆ÔØ◊ ˜Ó∆È ‘À, ¿∞ºÊ∂ ’∞fi ’∞ ÍÀ√∂ ‚∂≈ Ó∞÷∆ √≥Â
◊∞Ó∆ ≈Ó ‘∆Ó «√≥ÿ È∂ ¡≈ÍÁ∂ ‘ºÊª È≈Ò Ò◊≈¬∂
‘È, «‹≥È∑ª Á∆ Á∂÷Ì≈Ò Ú∆ ¿∞‘ ÷∞Á ’Á∂ ‘ÈÕ
√±Âª ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‹≈‰’≈∆ ¡È∞√≈ ‚∂≈ Ó∞÷∆
ÚºÒØ∫ ’«Ê ÂΩ ”Â∂ ’∞fi ¡≥◊±ª Á∆¡ª Ú∂Òª ÂØ∫ Í≥‹ √ºÂ
«’ÒØ ¡≥◊± ÂØÛ∂ ◊¬∂Õ ‚∂≈ ÍÃÏ≥Ë’ª ÚºÒØ∫ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ¡≥◊±
‚∂≈ √º⁄≈ √ΩÁ≈ Á∂ ÙË≈Ò±¡ª «Úº⁄ «Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ ª
¡≈͉∂ “«ÍÂ≈ ‹∆” Á∆ ¤Ø‘ ÍÃ≈Í ¿∞‘Ȫ ¡≥◊±ª ˘
ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆ ‚∂≈ ÍÃ∂Ó∆¡ª «Úº⁄ ‘ØÛ Òº◊ ◊¬∆,
«‹√ ”Â∂ ‚∂≈ ÍÃÏ≥Ë’ª È∂ ’«Ê ÂΩ ”Â∂ ¿∞‘Ȫ ¡≥◊±ª
Á∆ ÏØÒ∆ Ù∞± ’Ú≈ «ÁºÂ∆Õ Áº«√¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ Í≥‹ Òº÷
∞ͬ∂ ÂØ∫ Ù∞± ‘Ø ’∂ ¿∞‘ ÏØÒ∆ ÏÚ≥‹≈ Òº÷ º’ Í‘∞≥⁄ ◊¬∆Õ
¡≈÷ ¡≥◊±ª Á∆ ¿∞‘ ‡Ø’∆ «ÎؘÍ∞ ÏÒ≈’ Á∂ √≥◊Â
‘≈√Ò ’È «Úº⁄ ’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø ◊¬∆Õ ‘∞‰ √Ú≈Ò «¬‘
ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ «’ «¬‘Ȫ ÍÀ«√¡ª Á∆ ¿∞◊≈‘∆∫ «’Ú∂∫
’∆Â∆ ‹≈Ú∂, ª ‚∂≈ ÍÃ∂Ó∆¡ª È∂ ¡≥◊±ª Á∆ «◊‰Â∆
’’∂ «¬º’ ¡≥◊± Á∂ Á≈‰∂ Á∆ ’∆Ó «¬º’ ‘˜≈ ∞ͬ∂
º÷∆, ‹Ø ‚∂ Á∆ √≥◊ ˘ “«ÍÂ≈ ‹∆” ÚºÒØ∫ ¡≈¬∂ ÍÃÙ≈Á Á∂
ÂΩ ”Â∂ «ÁºÂ∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ
¡≈͉∆ ‘À√∆¡Â Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò ‘ ’ج∆ ÍÃ∂Ó∆
«¬‘ Á≈‰∂ ÷∆Á «‘≈ ‘ÀÕ ÷≈√ «˜’ÔØ◊ ‘À «’ «¬‘Ȫ
¡≥◊±ª ˘ ◊Ó∆ ”⁄ ÷≈Ï ‘؉ ÂØ∫ Ï⁄≈¿∞∫‰ Ò¬∆ ÷≈√
Â∑ª Á∂ ÏÈ Ú≈Ò∂ ‚º«Ï¡ª «Úº⁄ «÷¡≈ ‹≈ «‘≈Õ
42
 www.tarksheel.org
ÓÀ∫ Â’Ù∆Ò «’Ú∂∫ Ï«‰¡≈
Á«‘Ù ÂØ∫ ÁÒ∆Ò Âæ’
Ó∂≈ ‹ÈÓ Ì±Â-Íz∂ª ˘ Óßȉ Ú≈Ò∂ Í«Ú≈
”⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ √≈‚∂ Í«Ú≈ Á∆¡ª D-E ¡Ωª ˘ ̱ª
Á∆ “’√” ‘πßÁ∆ √∆, «‹È∑ª ”⁄ Ó∂∂ Ó≈Â≈ ‹∆ Ú∆ Ù≈ÓÒ
√ÈÕ Í«Ú≈ Á≈ ̱ª-Íz∂ª È≈Ò Ú≈‘ Ú≈√Â≈ ‘؉
’’∂ √≈≈ Í«Ú≈ √≈˪, √ߪ Â∂ ª«’ª Á∂ √ßÍ’
«Úæ⁄ √∆, «‹‘Û∂ √≈‚∂ ÿ ¡’√ ‘∆ ͱ‹≈-Í≈·, ÓßÂ
Â∂ ‘ÚÈ ’È ¡≈™Á∂ «‘ßÁ∂ √ÈÕ «¬√∂ ÁΩ≈È «’√∂ È∂
Ó∂∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ˘ «¬‘ ’«‘ «ÁæÂ≈ «’ ‹∂’ √≈≈ Í«Ú≈
¡ß«Óz ¤’ ÒÚ∂ ª ÿ ”⁄Ø∫ ̱ª Íz∂ª Á≈ È≈ÓØ «ÈÙ≈È
ıÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡√∆∫ √≈∂ Í«Ú≈ È∂ ¡ß«Óz ¤’
«Ò¡≈Õ ÓÀ∫ ‘ ؘ √Ú∂∂ Ù≈Ó «Íø‚ Á∂ ◊πÁπ¡≈∂ ‹≈‰≈
Ùπ± ’ «ÁæÂ≈Õ «Î Ú∆ ̱ª Íz∂ª È∂ Ó∂∂ Ó≈Â≈ ‹∆ Á≈
«Íæ¤≈ È≈ ¤æ«‚¡≈Õ √≈‚≈ √≈≈ Í«Ú≈ Ï‘π Íz∂Ù≈È
√∆Õ «¬√∂ ÁΩ≈È ¡√∆∫ Ú‚Ì≈◊ «√ßÿ Á∂ ‚∂∂ Ú∆ ‹≈‰
Òæ◊ ͬ∂ Í ’ج∆ Î≈«¬Á≈ È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈Õ
ÓÀ∫ √Ú∂ Ù≈Ó Í≈· ’È≈ Â∂ ◊πÁπ¡≈∂ ‹≈‰≈
¡≈͉∂ «Èæ È∂Ó «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ «Ò¡≈Õ ¿πÈ∆∑ ∫ «ÁÈ∆∫
AIHD ’ª‚ ‘Ø «◊¡≈Õ ¿π√ √Ó∂∫ ÓÀ∫ ’≈«Ò‹ ”⁄ ÍÛ∑ «‘≈
√ªÕ Ë≈«Ó’ «ı¡≈Òª Á≈ ‘؉ ’’∂ ÓÀ∫ ¡≈͉∂ ’πfi √≈Ê∆¡ª
È≈Ò √Ò≈‘ ’∆Â∆ «’ ‘π‰ «‹¿π‰ Á≈ ’ج∆ Î≈«¬Á≈ È‘∆∫
˛ «’™«’ √≈‚∂ √Ì ÂØ∫ ¿πµ⁄∂-√πµ⁄∂ Ë≈«Ó’ √Ê≈È Â∂ ¯Ω‹
È∂ ‘ÓÒ≈ ’’∂ ¿π√ ˘ „«‘ „∂∆ ’ «ÁæÂ≈Õ ÓÀ˘ ͱ∂ Ì≈Â
È≈Ò È¯ ‘Ø ◊¬∆Õ «√æ÷ª ÂØ∫ «ÏȪ Ï≈’∆ √≈∂ ÁπÙÓ‰
‹≈ÍÁ∂Õ ¡√∆∫ √≈∂ H-A@ √≈Ê∆¡ª È∂ ¡ß«ÓzÂ√ ‹≈‰ Á∆
«Â¡≈∆ ’∆Â∆ Í ’«Î¿± Òæ◊≈ ‘؉ ’’∂ Ú≈Í√ ¡≈
◊¬∂Õ «ÁÒ «Úæ⁄ ÏÁÒ∂ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ¿πµÏÒ ‘∆ √∆Õ √Ó∂∫ È∂
ÓØÛ ’櫇¡≈, Íø‹≈Ï ¡ßÁ Á«‘ÙÂÚ≈Á È∂ ÍÀ Í√≈ Ò¬∂Õ
Ó∂∂ «ÁÒ «Úæ⁄ “÷≈Û’±¡ª” ˘ «ÓÒ‰ Á∆ «¬æ¤≈ ‘؉ Òæ◊∆ «’
ÓÀ∫ Ú∆ ¿πȪ∑ Á≈ √≈Ê Á∂ÚªÕ Ó∂∆ «¬ÒÀµ’‡z≈«È’√ «Í∂¡
Á∆ Áπ’≈È ´«Ë¡≈‰∂ Á∂ ‰Ë∆ «√ßÿ È◊ «Úæ⁄ √∆Õ
«¬æ’ «ÁÈ Ó∂∂ ’ØÒ ⁄≈ “÷≈Û’±” ¡≈¬∂ Â∂ ¿πȪ∑ ÓÀÊ∫Ø ‡≈¬∆Ó
ÏßϪ ¿πµÍ ‡ª’∂ Ò◊Ú≈¬∂Õ ¿πȪ∑ Áæ«√¡≈ «’ ¡√∆∫ “«√ßÿ”
‘ªÕ Ó∂∂ «ÁÒ Á∆ ∆fi ͱ∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ÓÀ∫ ¿πȪ∑ ˘ ¡≈͉∂
«Ú⁄≈ Áæ√∂ Â∂ ¡≈͉∂ ÿ «Ò‹≈ ’∂ ¿πȪ∑ Á≈ √∂Ú≈-Í≈‰∆
’∆Â≈Õ ¿π‘ «Î «ÓÒ‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’’∂ ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ «¬√
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘¯Â∂-Á√ «ÁȪ Á∂ Î’
È≈Ò ¿π‘ Ó∂∂ ÿ ‹ª Áπ’≈È ”Â∂
◊∂Û≈ Ó≈Á∂Õ ¿π‘ Ó∂∂ ’ØÒ∫Ø «¬Ò≈’∂ ÓØ‘È‹∆ Ê∆’∂
Á∆ √∆.¡≈¬∆.‚∆. ÒÀ∫Á∂, ¡≈͉≈
√Ó≈È æ÷Á∂ Â∂ ’æÍÛ∂ Ú◊À≈ ÏÁÒ ÒÀ∫ÁÕ∂ «’√∂ È∂ Íπ«Ò√ ˘
ÓπıÏ∆ ’ «ÁæÂ∆Õ Íπ«Ò√ È∂ √ÂßÏ AIIA «Úæ⁄ ÓÀ˘ ÎÛ∑
«Ò¡≈Õ Íπ«Ò√ Á∆ √∆.¡≈¬∆.‚∆. ¡Èπ√≈ Ó∂∂ ’ØÒ «¬æ’ ÏßÏ
√∆ ‹Ø «’ Íπ«Ò√ ˘ Ó∂∂ «¬æ’ √≈Ê∆ Á∆ ÓÁÁ È≈Ò «ÓÒ
«◊¡≈Õ ’æ‡Û Ë≈«Ó’ «Ú⁄≈ª Á≈ ‘؉ ’≈‰ Íπ«Ò√ Ó∂∂
ÂØ∫ ’πfi ‘Ø ÍÂ≈ È≈ Ò◊≈ √’∆Õ Ó∂∂ ¿πµÍ ÏßÏ Á≈ ’∂√ Í≈
’∂ ÓÀ˘ √«’¿π«‡∆ ‹∂Ò∑ √ß◊± Ì∂‹ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ ‹∂Ò∑ «Úæ⁄
ÓÀ˘ ‘Ø “÷≈Û’±” «ÓÒ∂ «‹È∑ª È∂ ‹∂Ò∑ «Úæ⁄ √≈‚∂ √≈«¡ª Á≈
Í≈¬∂ ¡≈Ó ’æÍÛ∂ ´‘≈ ’∂ ⁄ØÒ∂ ÍÚ≈ «ÁæÂÕ∂ ‘π‰ √≈‚≈ Ï≈‰≈
⁄ØÒ≈, ’Ù«‘≈ Â∂ ◊ØÒ Á√Â≈ √∆Õ √≈˘ ÷≈‰ Í∆‰ Á≈
√Ó≈È Ï≈‘Ø∫ “÷≈Û’±” ‹Ê∂ÏÁ ß ∆¡ª Ì∂‹Á∆¡ª √ÈÕ ‹∂Ò∑ «Úæ⁄
’ج∆ ’ßÓ È‘∆∫ √∆ ’È≈ ÍÀ∫Á≈Õ ÷≈‰ Í∆‰ Â∂ «‘‰-
√«‘‰ Ï‘π ‘∆ ÚË∆¡≈ √∆Õ ¡√∆∫ √≈«¡ª È∂ √Ú∂ Ù≈Ó
Í≈· ’È≈ ‹ª √π‰È≈Õ √≈‚∂ ’ØÒ √≈∂ Íø‹≈Ï∆ Â∂ ¡ß◊∂˜∆
¡÷Ï≈ ¡≈™Á∂ √ÈÕ ÓÀ˘ Ùπ± ÂØ∫ ‘∆ ¡ıÏ≈, «’Â≈Ϫ Â∂
È≈ÚÒ ¡≈«Á ÍÛ∑È Á≈ Ï‘π ÙΩ’ √∆, ‹Ø ‘π‰ Âæ’ Ú∆ ˛Õ
¡ıÏ≈ «Úæ⁄ «¬æ’ «ÁÈ ÓÀ∫ Ò∂ı Í«Û∑¡≈ “«‹√ ¡≈ÁÓ∆∫ ’ØÒ∫Ø
̱ª Ú∆ ‚Á∆¡ª ‘ÈÕ” ÍÂ≈ Òæ◊≈ «’ Íø‹≈Ï «Úæ⁄ «¬æ’
Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ ω∆ ˛ ‹Ø «’ ̱ª Íz ∂ ª È≈Ò ‹πÛ∂
’∂√ª Á≈ ‘æÒ ’Á∆ ˛Õ Ó∂∆ «˜ßÁ◊∆ Á≈ Ó’√Á Â∂
«ÈÙ≈È≈ «√¯ «¬√ ◊æÒ ÚæÒ ‘∆ √∂«Ë ‘Ø «◊¡≈ «’ ÓÀ∫
‹ÒÁ∆ ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ «¬È∑ª Á∆¡ª «’Â≈Ϫ ÍÛ∑ª ‹ª «Î
Â’Ù∆Òª ˘ «ÓÒªÕ ‹ÈÚ∆ IB ”⁄ ÓÀ˘ ‹∂Ò∑ ”⁄Ø∫ ‹Ó≈ÈÂ
«ÓÒ ◊¬∆Õ Íπ«Ò√ ÓÀ˘ ÁπÏ≈≈ È≈ ÎÛ∑ ÒÚ∂ «¬‘ √Ø⁄ ’∂ ÓÀ∫
’πfi «ÁȪ Ò¬∆ ¡≈͉∆ ÌÀ‰ ‘‹∆ ’Ω ’ØÒ «ÏÒ≈√Íπ
«‘‰ Ò¬∆ ⁄Ò≈ «◊¡≈Õ ¿πµÊ∂ ‡≈¬∆Ó Í≈√ ’È Ò¬∆ ÓÀ∫
Íπ≈‰∆¡ª «’Â≈Ϫ ÍÛ∑È Òæ◊ «Í¡≈Õ «¬æ’ «ÁÈ ¡⁄≈È’
‘∆ ÓÀ˘ ¿πȪ∑ Á∂ ’Ï≈Û Ú≈Ò∂ √Ó≈È ”⁄Ø∫ «¬æ’ Í≈‡∆ «‹‘∆
«’Â≈Ï «ÓÒ∆Õ ÓÀ∫ ¿π√ ¿πµÍØ∫ «Óæ‡∆ fi≈Û∆ Â∂ Ú∂«÷¡≈ «’ ¿π‘
«’Â≈Ï Âª “Á∂Ú ÍπÙ ‘≈ ◊¬∂” √∆Õ ÓÀ∫ ¿π√ «’Â≈Ï ˘
‘≈√Ò ’’∂ Ï‘π ÷πÙ ‘Ø«¬¡≈Õ Ï‘π «Ë¡≈È È≈Ò ÓÀ∫ ¿π√
43
 www.tarksheel.org
«’Â≈Ï ˘ Í«Û∑¡≈Õ ¿π√ «’Â≈Ï È∂ Ó∂∆ «˜ßÁ◊∆ ”⁄ Ï‘πÂ
Úæ‚≈ ÏÁÒ≈¡ ÒÀ ¡ªÁ≈Õ Ó∂∂ «Ú⁄≈ «ÏÒ’πÒ ‘∆ ÏÁÒ
◊¬∂Õ ÓÀ∫ ËÓª Á∆ ≈‹È∆Â∆ ÂØ∫ ¿πµÍ ¿πµ· ’∂ √Ø⁄‰≈ Ùπ±
’ «ÁæÂ≈Õ ‘π‰ ÓÀ˘ «‘ßÁ,± Óπ√ÒÓ≈È ‹ª ‘Ø ’ج∆ Ú∆ ‹≈Â
«Úæ⁄ ’ج∆ Î’ È≈ Ò◊Á≈Õ √≈∂ «¬È√≈È Ò◊Á∂ Â∂ √≈∂
‘∆ ¡≈͉∂ ÁØ√Â-«ÓæÂÕ ‘π‰ Ó∂∂ «ÁÒ Á∂ «’√∂ ’ØÈ∂ ”⁄ Ú∆
Á«‘ÙÂÚ≈Á Ù≈ÓÒ È‘∆∫ √∆Õ ÓÀ∫ √Ø⁄ «‘≈ √ª ’≈Ù! √≈∂
“«√ßÿ” «¬√ «’Â≈Ï ˘ «¬æ’ Ú≈ ‹± ÍÛ∑ ÒÀ‰Õ ÓÀ∫ ‹ÒÁ∆
ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ Â’Ù∆Ò ÓÀ∫Ïª ˘ «ÓÒ‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’È Òæ◊
«Í¡≈ Í ¿π√ √Ó∂∫ Â’Ù∆Òª Á∆ «◊‰Â∆ ÿæ‡ ‘؉ ’≈‰
Ó∂≈ √ßÍ’ È≈ ‘Ø √«’¡≈Õ ÓÀ∫ «ÁÒØ∫ «ÁÓ≈◊Ø∫ Â’Ù∆Ò Ï‰
«◊¡≈ √∆Õ Ó∂∂ «Ú⁄≈ª È≈Ò Â∂ ÿ ”⁄ Â’Ù∆Ò √≈«‘Â
¡≈¿π‰ È≈Ò ÿ Á∂ √≈∂ ̱ Íz ∂ ¤± ÓßÂ ‘Ø ◊¬∂Õ ÓÀ∫ ıπÁ
˛≈È √ª «’ «‹‘Û∂ ̱ª È∂ √ª˘ ¬∂È∆ Á∂ ÂØ∫ ÍzÙ ∂ ≈È ’∆Â≈
‘Ø«¬¡≈ √∆ ¿π‘ «√¯ «¬æ’ «’Â≈Ï ÍÛ∑È È≈Ò ‹ª «’Â≈Ï
Á∂ ¡Èπ√≈ ÿ ”⁄ «Ú⁄≈ Ú‡ªÁ≈ ’È È≈Ò ‘∆ ÿ
”⁄Ø∫ ◊≈«¬Ï ‘Ø ◊¬∆Õ ¡◊√ AIIC Âæ’ ÓÀ∫ «’√∂ Ú∆ Â’Ù∆Ò
ÓÀ∫Ï ˘ È≈ «ÓÒ √«’¡≈Õ ¿πÁ∫Ø Íø‹≈Ï Íπ«Ò√ È∂ Íø‹≈Ï
«Úæ⁄∫Ø Á«‘ÙÂÚ≈Á Á≈ «ÏÒ’πÒ √¯≈«¬¡≈ ’È Ò¬∆ ¡≈÷∆
Óπ«‘ßÓ Ùπ± ’∆Â∆ ‘ج∆ √∆Õ «¬√ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ÓÀ˘ Ú∆ Íπ«Ò√ È∂
BG ¡◊√ AIIC ˘ √Ú∂ √≈ ÿØ∫ ¸æ«’¡≈ Â∂ «’√∂ ¡‰
Áæ√∆ ʪ Â∂ ÒÀ ◊¬∂Õ ÿ Á∂ ÓÀ∫Ïª, «ÙÂ∂Á≈ª Â∂ «ÓæÂª
ÁØ√ª Á∂ ’≈¯∆ Èæ· Ìæ‹ ’È Â∂ Ú∆ ÍÂ≈ È≈ Òæ◊
√«’¡≈ «’ ÓÀ˘ «’æÊ∂ 挫÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ Íπ«Ò√ ÓÀ˘ Ù∂Íπ
Íπ«Ò√ ⁄Ω∫’∆ Òπ«Ë¡≈‰≈ ÒÀ ¡≈¬∆Õ ÓÀ˘ «¬ß‡À ◊ Ø ‡
∂ ’È Ò¬∆
Ê≈‰∂Á≈ È∂ ÓÀ˘ ‘Ú≈ ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ’æ«„¡≈ ª ÓÀ∫ ¿π√ ˘
Áæ«√¡≈ «’ ÓÀ∫ ‘π‰ Â’Ù∆Ò Ï‰ «◊¡≈ ‘ª Â∂ ÓÀ∫ ıπÁ ‘∆
Á«‘ÙÂÚ≈Á Á∂ «÷Ò≈¯ ‘ªÕ Âπ√∆∫ ÓÀ˘ ‹Ø Ó˜∆ Íπ¤ æ ÒÚØ ÓÀ∫
√æ⁄Ø √æ⁄ Áæ√ª◊≈Õ ¿π√ Ê≈‰∂Á≈ È∂ ÓÀ˘ ¿π√∂ √Ó∂∫ ¿πµÊØ∫ Á∂
‚∆.¡Àµ√.Í∆. ˘ «ÓÒ≈ «ÁæÂ≈Õ ÓÀ∫ ¿π√ ˘ Ú∆ «’‘≈ «’ ÓÀ∫
Â’Ù∆Ò Ï‰ «◊¡≈ ‘ªÕ ‚∆.¡Àµ√.Í∆. ıπÙ Ú∆ √∆ Â∂ ˛≈È
Ú∆ √∆Õ ¿π√ ’ØÒ ‹ÁØ∫ Ú∆ √Óª ‘؉≈ ¿π√ È∂ ÓÀ˘ ‘Ú≈Ò≈Â
”⁄Ø∫ Ï≈‘ ’æ„ ’∂ Ó∂∂ È≈Ò Â’Ù∆ÒÂ≈ Ï≈∂ ◊æÒª ’È∆¡ª,
«‹È∑ª «Úæ⁄∫Ø Ì◊ Ú∆Á≈√ Á∂ ÍæÊ Â≈È, ËßÈ≈ Ì◊ Á∂
ÍæÊ «Úæ⁄∫Ø æÏ ˘ Í≈¿π‰ ‹ª «Î ◊π± È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á≈
Óæ’≈ ÿπÓ≈¿π‰ ¡≈«Á √π¡≈Òª Á∂ ‹Ú≈Ï ÓÀ∫ ¡≈͉∆ √Ófi
¡Èπ√≈ ‘∆ Á∂‰Õ∂ ‚∆.¡Àµ√.Í∆. È∂ ÓÀ˘ √ÍÙ‡ ÙÏÁª ”⁄
Áæ«√¡≈ “ÓØ‘‰‹∆Â, Ó∂∆ ◊æÒ √π‰ ÒÀ, ÓÀ˘ ÍÂÀ «’ Â∂∂
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«Ú⁄≈ «ÏÒ’πÒ ÏÁÒ ◊¬∂ ‘È Í √≈‚∆ Ú∆ Ӌϱ∆ ˛,
√≈˘ ¿πµÍØ∫ ‘π’Ó ˛ «’ ‹Ø Ú∆ «¬√ Ò«‘ «Úæ⁄ ÊØÛ≈∑ Ï‘πÂ
Ù≈ÓÒ «‘≈ ˛, ¿π√ ˘ ıÂÓ ’ «Á˙, «¬√ ’’∂ ‘Ø ‹Ø Âß»
Ó˜∆ ˛ ’«‘ Á∂, ÓÀ∫ Â∂∆ «¬æ¤≈ ͱ∆ ’ Á∂Úª◊≈Õ È≈Ò Á∆
È≈Ò ÓÀ∫ ÂÀ˘ √Ò≈‘ «ÁßÁ≈ ‘ª «’ 屧 ¡≈÷∆ √Ó∂∫ Í≈· ’
«Ò¡≈ ’, ÓÀ∫ Â∂∂ Ò¬∆ ◊π‡’∂ Á≈ «¬ß‹≈Ó ’ «ÁßÁ≈ ‘ª,
Ù≈«¬Á æÏ ÚæÒ∫Ø Â∂≈ ’πfi Ï⁄≈¡ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ” ÓÀ∫ ‚∆.¡Àµ√.Í∆.
˘ «’‘≈ «’ ‘π‰ Ó∂≈ Ï⁄≈¡ ’È≈ Âπ‘≈‚∂ ‹ª Âπ‘≈‚∂
¿πµÍÒ∂ ¡¯√ª Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ ˛Õ «¬æÊ∂ Í≈· ͱ‹≈ È∂ ’πfi
È‘∆∫ ’È≈Õ ¿π√ È∂ ÓÀ˘ ¡≈͉∂ Á¯Â ”⁄ ÏπÒ≈ ’∂ «’‘≈
«’ ¡æ‹ ÂÀ˘ ¡Àµ√.¡Àµ√.Í∆. ’ØÒ ÒÀ ’∂ ‹≈‰≈ ˛, 屧 ¿π√ ˘
¡≈͉∂ «Ú⁄≈ Áæ√ Á∂Ú∆∫Õ ÓÀ∫ Â∂∂ Ï≈∂ ¿π√ ˘ Áæ√ «ÁæÂ≈ ˛Õ
ÓÀ∫ «’‘≈,“·∆’ ˛Õ” ¿π‘ ÓÀ˘ √∆.¡≈¬∆.¬∂. √‡≈¯ Òπ«Ë¡≈‰∂
¡Àµ√.¡Àµ√.Í∆. ’ØÒ ÒÀ ¡≈¬∂Õ ÓÀ∫ ¿πȪ∑ ˘ Ú∆ ‚Á∂-‚Á∂
ÊØÛ≈∑ Â’Ù∆ÒÂ≈ Ï≈∂ Áæ«√¡≈Õ Ó∂∆ ‘≈˜∆ ”⁄ Ó∂∂ È≈ÒØ∫
«˜¡≈Á≈ ‚∆.¡Àµ√.Í∆. È∂ Áæ«√¡≈Õ «ÏȪ ’πfi ’«‘‰ ÂØ∫
¡Àµ√.¡Àµ√.Í∆. È∂ √≈˘ Ï≈‘ Ì∂‹ «ÁæÂ≈Õ √≈˘ ¿π√ «ÁÈ ¤∂
Óπ«ß ‚¡ª ˘ ‚∆.¡Àµ√.Í∆. È∂ ¡Àµ√.¡Àµ√.Í∆. Á∂ Í∂Ù ’∆Â≈ √∆Õ
√≈˘ Ú≈Í√ Íπ«Ò√ ⁄Ω∫’∆ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈Õ ≈ ˘ H-I
Ú‹∂ Á∂ ’∆Ï Íπ«Ò√ Ú≈«Ò¡ª È∂ «Ú‘Û∂ Á∂ «Úæ⁄ Ù≈Ï
Í∆‰∆ Ùπ± ’ «ÁæÂ∆Õ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Úæ÷∆ ‘Ú≈Ò≈ «Úæ⁄
æ÷∂ ‘ج∂ «ÂßÈ ÈΩ‹Ú≈È «‹‘Û∂ «’ ¡Àµ√.¡Àµ√.Í∆. Á¯Â
«Úæ⁄ Ú∆ √≈‚∂ È≈Ò √È ¿πȪ∑ ˘ ◊æ‚∆ «Úæ⁄ «’Â∂ Ï≈‘ ÒÀ
◊¬∂Õ ÁØ «ÁȪ Ï≈¡Á Ó∂∂ «Íø‚ Á∆ Íø⁄≈«¬Â ÓÀ˘ «ÓÒ‰
¡≈¬∆Õ ‚∆.¡Àµ√.Í∆. È∂ Ó∂∆ ‘≈˜∆ ”⁄ ÓÀ˘ «’‘≈ «’ «¬‘
Ï⁄ «◊¡≈ ˛ Í «¬√ ˘ ’‘Ø «’ æÏ ˘ ÓßÈ «Ò¡≈ ’∂Õ Ó∂∂
¿πµÍ ÏßÏ Á≈ ’∂√ Í≈ ’∂ ÓÀ˘ ´«Ë¡≈‰≈ ‹∂Ò∑ Ì∂‹ «ÁæÂ≈
«◊¡≈Õ «‹æÊ∫Ø Ò◊Ì◊ D Ó‘∆È∂ Ï≈¡Á Ó∂∆ ˜Ó≈È ‘ج∆Õ
AIIC ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡æ‹ Âæ’ ÓÀ∫ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Á≈ ÓÀ∫Ï
‘ªÕ ÓÀ˘ Ó∂∂ Â’Ù∆Ò «Ú⁄≈ª Â∂ Ó∂∂ Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ïª Á∆
’Ø«ÙÙ È∂ ÓÀ˘ ÓΩ Á∂ Ó±‘ ß ”⁄Ø∫ Ï⁄≈ ’∂ «Ò¡ªÁ≈Õ ¡æ‹ Ó∂≈
ͱ≈ Í«Ú≈ «¬È∑ª «Ú⁄≈ª Á≈ Ë≈È∆ ‘؉ ”⁄ Ó≈‰
Ó«‘√±√ ’Á≈ ˛Õ «‹æÊ∂ ¡ßË «ÚÙÚ≈√ ÓÀ˘ ÓΩ Á∆ ¡ßÈ∆∑
◊Ò∆ ”⁄ Ëæ’ ¡≈«¬¡≈ √∆ ¿πµÊØ∫ ’æ„ ’∂ ÁÒ∆Ò ÓÀ˘ «˜ßÁ◊∆
Á∂ Ù≈‘ ≈‘ Â∂ ÒÀ ¡≈¬∆Õ ÓÀ˘ «◊¡≈È ‘Ø«¬¡≈ «’ ¡√Ò
ÒÛ≈¬∆ √æÂ≈ ”⁄ Úß‚ Á∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ ’≈‰∆ Úß‚ Á∂ «÷Ò≈¯
˛Õ
.............Óπ÷∆, ´«Ë¡≈‰≈ «¬’≈¬∆, @IHGFC-CEHHA
44
 www.tarksheel.org
‘æ‚ Ï∆Â∆-‹æ◊ Ï∆Â∆
¤Ò∂‚∂
Á≈ ’ÂÒ
Ó∂∂ È≈È’∂ «Íø‚ Ú≈Í∆ «¬√ Áπ÷Á≈¬∆ ÿ‡È≈
Á≈ «˜’ ‹ÁØ∫ Ó∂∆ Ó≈Â≈ ’Á∆ ˛ ª ¿π√ Á≈ ◊Ò≈
Ì ¡≈™Á≈ ˛Õ ÿ‡È≈ AIDG ÂØ∫ Í«‘Òª Á∆ ˛ ‹ÁØ∫ ¿π‘
A@-AB √≈Ò Á∆ √∆ ¡Â∂ «¬‘ ÁπıªÂ ◊π¡ª„ «Úæ⁄ ‘∆
Ú≈Í«¡≈ √∆Õ «Íø‚ Á≈ «¬æ’ ◊∆Ï «’√≈È Ï«⁄æÂ
«√ßÿ «Íø‚ Á∂ ‘∆ «¬æ’ Ó‘ß ͫÚ≈ Á∆ «‘æ√∂ ¿πµÂ∂ ÒÀ ’∂
˜Ó∆È Ú≈‘πßÁ≈ √∆Õ
«¬æ’ «ÁÈ Ó‘ßª È∂ Ï«⁄æÂ «√ßÿ ˘ Ù≈Ó ˘
ÿ ÏπÒ≈ ’∂ ¡≈«÷¡≈ «’ ¿π‘ ’æÒ∑ √Ú∂∂ ÁØ ◊æ‚∂ «Óæ‡∆ Á∂
ÒÀ ¡≈Ú∂Õ Ï«⁄æÂ ’ØÒ ¡≈͉≈ ÏÒÁ ◊æ‚≈ È‘∆∫ √∆Õ
¿π‘ ◊æ‚≈ Ú∆ ӑߪ Á≈ ‘∆ ÒÀ ‹≈«¬¡≈ ’Á≈ √∆Õ «¬√
Â∑ª ¿π√ È∂ ¡◊Ò∆ √Ú∂ ӱߑ ‘È∂∂ ‘∆ ӑߪ Á∂ ÿ ‹≈
’∂ ÏÒÁ ◊æ‚∂ ‹ØÛ∂ ¡Â∂ «√«Ú¡ª Á∂ ≈‘ «Óæ‡∆ ÒÀ‰ ⁄æÒ
«Í¡≈Õ «¬√∂ ÁΩ≈È ‘±‡≈ ÒÀ‰ Ò¬∆ È≈Ò ‹≈‰ Á∆ Â≈’
”⁄ ‹≈◊Á≈ «Í¡≈ ӑߪ Á≈ Óπß‚≈ Ú∆ ÁæÏ∂ ÍÀ∆∫ ◊æ‚∂ Á∂
Ó◊ ‘Ø Âπ«¡≈Õ «Î ÓΩ’≈ Â≈Û ’∂ ‘ΩÒ∆ «‹‘∂ ◊æ‚∂ Á∂
«Íæ¤∂ ÏÀ· «◊¡≈ ¡Â∂ ¸æÍ ⁄Í∆Â∂ fi±«‡¡ª Á≈ ¡≈ÈßÁ
Ó≈ȉ Òæ◊≈Õ «√«Ú¡ª ’ØÒ Í‘πß⁄ ’∂ Ï«⁄æÂ ’ØÒØ∫ ¡æ÷
Ï⁄≈ ’∂ Óπß‚≈ fi≈Û∆¡ª ˙‘Ò∂ ´’ «◊¡≈Õ
Í‘π Îπ‡≈Ò∂ «Úæ⁄ ‹ÁØ∫ Ï«⁄æÂ ◊æ‚≈ Ì ’∂
ÏÒÁ ‹ØÛÈ Òæ◊≈ ª ÿ ÓπÛÈ Á∆ «Â¡≈∆ Ú∂÷ ’∂
ӑߪ Á≈ Óπß‚≈ fi≈Û∆¡ª ˙‘«Ò˙∫ «È’Ò ’∂ ◊æ‚∂ ÚæÒ
Úˉ Òæ◊≈Õ ¡⁄≈È’ Ï«⁄æÂ Á∆ «È◊∑≈ ͬ∆Õ “˛∫! «¬‘
’∆, «¬‘ ‹π¡≈’ ‹≈ «’æÊØ∫ ¡≈ «◊¡≈” Ï«⁄æÂ Á«‘Ò
«◊¡≈ ¡Â∂ «’√∂ ¡‰«’¡≈√∂ ‚ ’≈‰ ¡ßÁØ∫ «‘æÒ
«◊¡≈Õ «√«Ú¡ª Ú≈Ò∂ Í≈√∂ fi≈Û∆¡ª «Úæ⁄Ø∫ «È’Ò∆ «¬‘
ÏÒ≈ ‹± ’ج∆ ̱Â, «‹ßÈ ‹ª ¤Ò∂‚≈ ˛Õ ¿π√ È∂ ¡æ÷ª
Í≈Û ’∂ Á∂÷«Á¡ª √Ø«⁄¡≈ Í ¿π‘ È∂∑∂ ’≈‰ Ïæ⁄∂ ˘
ͤ≈‰ È≈ √«’¡≈Õ “«¬‘ ‹± ’ج∆ ’ΩÂ’∆ «¥ÙÓ≈ ‘À
‹Ø Ïæ⁄∂ Á≈ ±Í ω ’∂ Ó∂∂ ÚæË «‘≈ ˛” ¿π‘ √Ø⁄Á≈
«◊¡≈Õ Ïπ∆ Â∑ª ‚∂ ‘ج∂ Ï«⁄æÂ È∂ “¤Ò∂‚∂” ¿πµÂ∂ Í«‘Òª
Ú≈ ’È Á∂ «¬≈Á∂ È≈Ò ’‘∆ ◊æ‚∂ ÂØ∫ ¸æ’ ’∂ Óπß‚∂ Á∂
«√ ˘ Ú◊∑≈ Ó≈∆Õ “Ȫ-Ȫ ⁄≈⁄≈” Óπß‚∂ È∂ Ï«⁄æÂ Á≈
Ó≈± «¬≈Á≈ ‹≈‰ ’∂ ⁄∆’ Ó≈∆ ¡Â∂ ¡æ◊∂ ¡æ◊∂ Ìæ‹
«Í¡≈Õ Ï«⁄æÂ Á≈ ‘Ω∫√Ò≈ ÚË «◊¡≈ Â∂ ¿π‘È∂ “¤Ò∂‚∂”
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
˘ Ê≈¬∂∫ «⁄æ ’ √π應 Ò¬∆
¿π√ Á∂ È≈Ò Ò ’∂ ÁØ «ÂßÈ
Ú≈ «√ Â∂ ’∆Â∂ ¡Â∂ ÊæÒ∂ √πæ‡ ≈Ó «√ßÿ «ÈÓ≈‰
«Ò¡≈Õ “‘π‰ Áæ√ ’∆ Ù«‘ ¡À∫ ±ߔ
Ï«⁄æÂ È∂ ÒÒ’≈«¡≈Õ «Î ’‘∆ È≈Ò ÍÒ‡≈ ’∂ Á∂÷‰
Òæ«◊¡≈ “˛∫! «¬‘ ª ӑߪ Á≈ Óπß‚≈ √∆Õ” Ó ¸æ’∂ Óπß‚∂
Á≈ ӱߑ ͤ≈‰ ’∂ ¿π‘ ⁄Ω∫«’¡≈, “«¬‘ ª ÿØ∫ ‘∆ ◊æ‚∂ Á∂
Ó◊ Òæ◊ ’∂ ¡≈ «◊¡À ‘؉ÀÕ «¬‘ ’∆ ‘Ø «◊¡≈?” Ï«⁄æÂ
◊æ‚≈ Ê≈¬∂∫ ¤æ‚ ’∂ Óπß‚∂ Á∆ Ò≈Ù «‘æ’ È≈Ò Ò≈¬∆ Ω∫Á≈-
Ω∫Á≈ ӑߪ Á∂ «Ú‘Û∂ ¡≈ Ú«Û¡≈Õ Í«Ú≈ Á∂ ‹∆¡
‘≈Ò∂ √πæÂ∂ ͬ∂ √ÈÕ ÒØ’ «¬’æ·∂ ‘Ø ◊¬∂Õ Í«Ú≈ ¡Â∂
ÒØ’ª Á∂ Íπ椉 Â∂ Ï«⁄æÂ È∂ √≈∆ ’‘≈‰∆ Áπ‘≈ «ÁæÂ∆
¡Â∂ ¡≈͉∂ «ÈÁØÙ ‘؉ Á∆ Áπ‘≈¬∆ «ÁæÂ∆Õ
Ïæ«⁄Â Â∂ ’ÂÒ Á≈ Óπ’æÁÓ≈ ⁄æ«Ò¡≈Õ ¿π√ Á∂
Ú’∆Ò È∂ ¡Á≈Ò «Úæ⁄ √¯≈¬∆ «Áß«Á¡ª ¡≈«÷¡≈ «’
Ï«⁄æÂ È∂ ‹≈‰ Ïπæfi ’∂ Óπß‚≈ È‘∆∫ Ó≈«¡≈ √◊Ø∫ ¡ßË
«ÚÙÚ≈√∆ Ó≈È«√’Â≈ ¡Â∂ ‚ «Úæ ⁄ «¬‘ ‘≈Á√≈
Ú≈Í«¡≈ ˛ Í ¡ß◊∂˜∆ √’≈ Á∆ ¡Á≈Ò È∂ «’√∂
¤Ò∂‚≈ Ȫ Á∆ ⁄∆˜ ˘ Óßȉ ÂØ∫ «¬È’≈ ’∆Â≈Õ Ï«⁄æÂ
˘ Ï⁄≈¿π‰ Ò¬∆ ¡Á≈Ò «Úæ⁄, ◊Ú≈‘ Ú∆ Ìπ◊Â≈¬∂
◊¬∂ «‹È∑ª È∂ «Ï¡≈È «ÁæÂ∂ «’ Ì≈Â∆ ÒØ’ ¡«‹‘∆¡ª
’ΩÂ’∆ ⁄∆˜ª «‹Ú∂∫ ̱Â-Íz∂Â, ¤Ò∂‚∂ ¡≈«Á Á∆ ‘Ø∫Á
«Úæ⁄ Ô’∆È æ÷Á∂ ‘È ¡Â∂ Í∂∫‚± ¡ÈÍÛ∑ ÒØ’ª Á∆ «¬‘
Íæ’∆ Ë≈È≈ ˛ «’ ¤Ò∂‚≈ ’ج∆ ’ΩÂ’∆ ‹∆Ú ‘πßÁ≈ ˛ ‹Ø
¡≈͉≈ ¡≈’≈ ÚË≈ ÿ‡≈ ÒÀ∫Á≈ ˛ Â∂ Á∂‘ ÍÒ‡ ÒÀ∫Á≈
˛Õ «¬‘ ’Á∂ Íø¤∆, ‹≈ÈÚ, ÍÙ± ‹ª ÓÈπæı ¡Â∂ Ïæ⁄≈
ω ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈™Á≈ ˛Õ
Îß◊∆ ¡Á≈Ò È∂ «¬√ Â∑ª Á∆ √¯≈¬∆ ˘ È≈
ÓÈ‹± ’«Á¡ª, Ï«⁄æÂ «√ßÿ ˘ ◊À «¬≈ÁÂÈ ’ÂÒ
Á≈ ÁØÙ∆ ◊Á≈«È¡≈ ¡Â∂ ¡≈Ó ’ÂÒ È≈ÒØ∫ ÿæ‡ √˜≈
’«Á¡ª ¿π√ ˘ G √≈Ò Ò¬∆ ‹∂Ò∑ Ì∂‹ «ÁæÂ≈Õ «¬√ Â∑ª
¡ßË «ÚÙÚ≈√∆ Â∂ Â’Ù∆Ò √Ø⁄ È∂ «¬æ’ Ó≈√±Ó Ïæ⁄∂ Á≈
’ÂÒ ¡Â∂ «’√≈È ˘ ‹∂Ò∑ Á∆ ’ÀÁ ’Ú≈ «ÁæÂ∆Õ «¬‘
ÿ‡È≈ Ì≈Ú∂∫ G@ √≈Ò Íπ≈‰∂ ˛ Í √Ï’ «√÷≈¿π‰
Ú≈Ò∆ ˛Õ
45
 www.tarksheel.org
‘æ‚ Ï∆Â∆
√ß√’≈ª Á∆ ÁÒÁÒ
¿π‘ Á» Á∂ «ÙÂ∂ «Úæ⁄Ø∫ Ó∂≈ Ô≈ª Ú◊≈ Ó≈√Û
Ò◊Á≈ √∆Õ √≈Ë≈È «‹‘∆ ◊ØÒ Íæ◊, ¡≈Ó «‹‘≈ ’æÁ,
«⁄‘∂ ”Â∂ √ø‹∆Á◊∆ Â∂ «ÈÓÂ≈, Í ¡æ÷ª «Úæ⁄ «È≈Ò∆
«‹‘∆ «÷⁄Õ ¿π‘ Ï‘π ‘ΩÒ∆ ‘ΩÒ∆ Â∂ ÿæ‡ ÏØÒÁ≈, Í ‹Ø
Ú∆ ÏØÒÁ≈ ¿π‘ «¬˙π∫ Ò◊Á≈ «‹Ú∂∫ ¿π√ È∂ ¡≈͉∂ ˜Ï∂
Á∂ «◊¡≈È »Í ’πæ‹∂ ”⁄Ø∫ «Û’ ’∂ ’æ«„¡≈ ‘ØÚ∂Õ ¿π‘
«’√∂ ⁄∆˜ ”Â∂ ¡≈͉∆ «‡Í‰∆ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÓÒ‡∆
’Óª‚ Úª◊ Á»√∂ Á∆¡ª ¡æ÷ª «Úæ⁄Ø∫ ÍÃÂ∆«’«¡≈ ÍÛ∑È
Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ ‹Ø Í«‘Òª ‘∆ ¿π√Á≈ ÒØ‘≈ ÓøÈ ⁄πæ’∆¡ª
‘πøÁ∆¡ªÕ ¿π‘ «’ ’È Ò¬∆ ’«‘øÁ≈ Í «’√ ’È
”Â∂ ÚË∂∂ ˜Ø «ÁøÁ≈Õ ¿π√ Á∆¡ª Â’√ø◊ ◊æÒª Ó∂∂
Ëπ ¡øÁ Âæ’ Ò«‘øÁ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª, ““’≈’≈ «’ ’Ø
¡Â∂ «’√ Á≈ ÍæÒ≈ È≈ ¤æ‚Ø””Õ ⁄Û∑Á∆ ‹Ú≈È∆ Ú∂Ò∂ Ó∂∂
«¬√ Ô≈ ˘ ˜Ó∆È Á∆ ˚Û Â∂ Í«Ú≈ Á≈ «„æ‚ ÌÈ
Á∆ ◊‹ È∂ ’Ò’æÂ∂ ÚæÒ ˘ Ëæ’ «ÁæÂ≈, ’Ò∆È ÂØ∫
‚≈«¬Ú Ï‰È Âæ’ Ó≈√Û È∂ «’ Â∂ «’√ Á∂ ¡≈√∂
’Ò’æÂ∂ Á∆¡ª √Û’ª ÷»Ï ◊≈‘∆¡ª ¡Â∂ ¡≈͉∂ Í«Ú≈
Á≈ Ï»‡≈ Ò≈«¬¡≈Õ Î∂ ÁπϬ∆ È∂ ‹ÁØ∫ ¡≈͉∂ ÁÚ≈˜∂
÷ØÒ∑∂ ª √≈‚≈ Ó≈√Û Ô≈ ÁπϬ∆ Á∆¡ª √Û’ª ”Â∂
√‡∂«ø◊ ÿπÓ≈¿π‰ Òæ◊≈Õ ⁄≈Ò∆ √≈Ò Á∆ «¬√ «’ È∂
Í«Ú≈ ˘ √‹≈«¬¡≈, √Ú≈«¡≈ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï Á∂ «ÁÒ
«Úæ⁄ Í≥Áª «’æÒ∂ ˜Ó∆È Á≈ Ó≈Ò’ ω≈«¬¡≈Õ Ó≈√Û
‘Ó∂Ù≈ ¿π‘∆ √≈Á∆ Íæ◊, √Ë≈È ’æÍÛ∂, √≈Á∂ Í √π⁄æ‹∂
ÏØÒ «ÈÓÂ≈ Â∂ ‘Ó∂Ùª √≈˘ ““’≈’≈ ¡À∫Ú∂∫ Θ»Ò ÷⁄∆
È‘ƒ ’∆Á∆, ÍÀ√≈ «’Â∂ √Ω÷≈ ωÁ≈?”” Á≈ √øÁ∂Ù «ÁøÁ≈
«‘≈Õ «¬æ’ Ú≈ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ ¤πæ‡∆ ¡≈«¬¡≈ ª Ó≈√Û ˘
«ÓÒ‰ «◊¡≈Õ Ó≈√Û ’πfi ¿πÁ≈√ ÏÀ·≈ √∆, ¿π‘ ◊πæ√∂ «Úæ⁄
ÏØ«Ò¡≈, ““«¬Èª ˘ ‘π‰ √≈¬∆’Ò ⁄ø◊∂ È‘ƒ Òæ◊Á∂, ’«‘øÁ∂
È∂ √’»‡ ÒÀ‰≈, ÌÒ≈ ’ج∆ Íπ¤ æ ∂ Ϭ∆ √’»‡ ÂØ∫ «ÏȪ È‘ƒ
√Á≈, «¬‘ ÍÀ√≈ «’Â∂ ‘Ø ’øÓ È≈ ¡≈¿π? ÓÀ∫ «’‘≈ «’√
’È∆ «√æ÷Ø, ÍÀ√≈ ’Ó≈¿π‰≈ √Ω÷≈ ˛, Í √øÌ≈Ò‰≈ ÏÛ≈
¡Ω÷≈, ¡≈‘ Ú∂÷ ’≈’≈ Ó∂∂ ’ØÒ «¬æ’ Â∂Ò Á∆ Ù∆Ù∆ ˛ «¬‘
ÓÀ∫ «Í≥‚Ø∫ Ò¬∆ √∆, «¬‘ Ó∂∂ È≈Ò ’Ò’æÂ∂ Ú∆ ◊¬∆, Î∂ ÓÀ∫
ÁπϬ∆ Ú∆ ¡≈͉∂ È≈Ò æ÷∆ Â∂ ‘π‰ Ú≈Í√ «Í≥‚ ¡≈ ◊¬∆,
’∆ ÓÀ∫ Í≥‹ª πͬ∆¡ª Á∆ ‘Ø Ù∆Ù∆ È‘ƒ √∆ ÷∆Á √’Á≈,
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
Óæÿ «√ßÿ ’Ò∂
«¬‘˘ ’«‘øÁ∂ È∂ «’√, Â∂ ¬∂‘ √ÓfiÁ∂ ¬∆ Ȭ∆∫””Õ «‹øÁ◊∆
«Úæ⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈ ÓÀ˘ «¬æ’ «’Â∆ Á∆ «’√ Á∂ ÎÒ√Î∂
Á∆ √Ófi ͬ∆Õ Í«‘Òª ÷πÁ ’’∂ «Á÷≈¿π Î∂ «’√∂ ˘
√øÁÙ ∂ «Á¿πÕ Ù≈«¬Á Ó∂∂ «’√∂ ‡∆⁄ È∂ ’Á∂ ÓÀ˘ Ò≈¬∆Ú
¿πÁ≈‘‰ √Ó∂ «¬‘Ø «‹‘≈ Í≈· Ô≈Á È≈ ’Ú≈«¬¡≈
‘ØÚ∂Õ √≈∂ Í«Ú≈ ˘ ¡≈«Ê’ ÏπÒøÁ∆¡ª ”Â∂ Í‘πø⁄≈ ’∂
Ó≈√Û Âπ «◊¡≈Õ Ó≈√Û Á∂ «¬’æ· Á∆¡ª «Â¡≈∆¡ª
’πfi ÷≈√ √ÈÕ Í≈· ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ «ÙÂ∂Á≈ √拉
«ÓæÂ √Ì ¡≈¬∂Õ ‘ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ˘ «÷æ⁄ ’∂ ⁄≈‘ Â∂
«Ó·≈¬∆ Á∂ Òø◊ ¤’≈¬∂ ‹≈ ‘∂ √È «‹Ú∂∫ ⁄≈‘ Í’ΩÛ∂ Â∂
Ó«·¡≈¬∆ ÷≈‰ ÂØ∫ «ÏȪ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ Á≈ ◊Ó ÿæ‡ È‘ƒ
‘؉≈, ‹ª ¿π‘ √≈‚∂ Ó≈√Û Á∂ ◊Ó «Úæ⁄ ÿØ∫ Ìπæ÷≈ ‘∆
¡≈«¬¡≈ ‘ØÚ∂Õ Í≈· Á∂ ÌØ◊ ¿πÍøÂ, ’Ê≈Ú≈⁄’ È∂ «¬æ’
ÿø‡≈ Ï∂-«√ ÍÀ ÒØ’ª Á≈ «ÁÓ≈◊ ÷»Ï ⁄櫇¡≈, Í «’Â∂
Ú∆ ¿π‘ Ó∂∂ Ô≈ Á∆ «’ Â∂ «’√ Á∆ «ÎÒ≈√Î∆ ÚæÒ
È≈ ¡≈«¬¡≈, ¡≈™Á≈ Ú∆ «’Ú∂∫? ¿π‘ «’‘Û≈ ¿π√˘
‹≈‰Á≈ √∆Õ ¿π‘ ¡≈͉≈ √ΩÁ≈ Ú∂⁄‰ ¡≈«¬¡≈ √∆ Â∂
ÓπæÒ Úæ‡ ’∂ ÂπÁ≈ Ï«‰¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Áπ÷∆ Í«Ú≈
ÚæÒØ∫ «Í≥‚ Á∂ ◊πÁπ¡≈∂ Â∂ ‘Ø √ø√Ê≈Úª ˘ Ó≈√Û Á∆
¡≈«Ӓ ÙªÂ∆ Ò¬∆ πͬ∆¡ª Á≈ Á≈È «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ
«ÙÂ∂Á≈ª Á∂ ’≈ «Ú‘≈ Ú∆ ’∆Â∂ ◊¬∂Õ ؇∆ Á≈ «¬ø˜≈Ó
‘Ø Ú∆ ÚË∆¡≈ √∆Õ Â∑ª-Â∑ª Á∆¡ª √Ϙ∆¡ª, Á≈Òª,
⁄ΩÒ, √Ò≈Á ¡Â∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ‹Ò∂Ï∆¡ª Á≈ √Ú≈Á Ú∆
Ó≈√Û ‹∆ Á∆ Ô≈Á «Úæ⁄ ¡≈¬∂ Áπ÷∆ ÒØ’ª ˘ ⁄÷≈«¬¡≈
«◊¡≈Õ ÿ Ú≈«Ò¡ª ÚæÒØ∫ «¬‘ Ô’∆È ’∆Â≈ «◊¡≈ «’
’ج∆ «ÏÈ∑ª ؇∆ ÷≈Ë∂ È≈ ⁄Ò≈ ‹≈Ú∂ È‘ƒ ª Ó≈√Û ‹∆
Á∆ ¡≈ÂÓ≈ ˘ ÙªÂ∆ È‘ƒ «ÓÒ‰∆Õ Í ÓÀ∫ ¿πÁ≈√ «‘≈,
؇∆ ÷≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÂπÈ Ú∂Ò∂ Í«Ú≈ Á∂ Óπ÷∆ Á∂ ÓØ„∂ ”Â∂
‘æÊ æ÷ ’∂ ÓÀ∫ «’‘≈, ““Ïæ√ Ϭ∆ ‹Ø ‘؉≈ √∆ ‘Ø «◊¡À, Í
√æ⁄ Áæ√ ÷⁄≈ «’øÈ≈ ’π ‘Ø «◊¡≈””Õ ““Ïæ√ Òæ÷ Á∂ Ò≈◊∂-
Ù≈◊∂ Í‘πø⁄ ‘∆ ‹≈‰ÀÕ ¿π√ È∂ ¿πÁ≈√ «‹‘∂ ÓÈ È≈Ò ¿πµÂ
«ÁæÂ≈Õ «¬’Ø √Ó∂∫ ÁØ ‘¿π’∂ ÁØ «ÁÒª «Úæ⁄∫Ø «È’Ò∂ Â∂ «’Ë∂
‘Ú≈ «Úæ⁄ ÿπÒ «ÓÒ ◊¬∂, Í«‘Ò≈ Ó∂∂ «ÁÒ «Úæ⁄Ø∫ Â∂ Á»√≈
Ó∂∂ Ó≈√Û Ô≈ Á∆ ͬ∆ «È«‹øÁ Ù∆Ù∆ «Úæ⁄∫Ø Õ
IDFCI-CAEAG
46
 www.tarksheel.org
Í∂ Ù ’ÁÓ∆¡ª.... ¡È∆Ú≈Ò≈ ÎπæÒ± ÷∂Û≈ ”⁄ «Ïı«¡≈ Ï√ßÂ∆ ß◊
«¬’≈¬∆ ÓÒ؇ : Â’Ù∆Ò È≈‡’ Ó∂Ò≈: «Íø‚ ¡È∆Ú≈Ò≈
ÎπæÒ±÷∂Û∑≈ Á∆ Íø⁄≈«¬Â Â∂ ¿πµÁÓ∆ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∂ √«‘ÔØ◊
È≈Ò ÓÒ؇ «¬’≈¬∆ ÚæÒØ∫ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∂ ‹ÈÓ
«ÁÈ ˘ √Ó«Í È≈‡’ Ó∂Ò≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Ó∂Ò∂
«Úæ⁄ È≈‡’, ◊∆ √ß◊∆ Â∂ ’Ø∆˙◊z≈¯∆¡ª Í∂Ù ’∆Â∆¡ª
◊¬∆¡ªÕ ⁄∂ÂÈ≈ ’Ò≈ ’∂∫Á ÏÈ≈Ò≈ Á∆ È≈‡’ ‡∆Ó
ÚæÒØ∫ “Íz∂” Â∂ “«Óæ‡∆ πÁÈ ’∂” È≈‡’ª Á∆ √¯Ò Í∂Ù’≈∆
’∆Â∆ ◊¬∆ «‹È∑ª «Úæ⁄ √Ó≈‹ Á∆¡ª ÓπÙ’Òª Â∂ È«Ù¡ª
È≈Ò ÏÏ≈Á ‘Ø ‘∆ Íø‹≈Ï Á∆ ‹Ú≈È∆ «‹‘∂ ¡«‘Ó
«Ú«Ù¡ª Á≈ Úȉ √∆Õ È≈‡’ ‡∆Ó ÚæÒØ∫ Í∂Ù ’∆Â∆
◊¬∆ ’Ø∆˙◊z≈¯∆ “’≈‘ÂØ∫ ϱ‡ Í≈ÒÙª ’∆¬∂” È∂ Ú∆ ÁÙ’ª
˘ Ï‘π ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈Õ ÒØ’ √ß◊∆ Óß‚Ò∆ ‹∆Á≈ Á∂
’Ò≈’≈ª ÚæÒØ∫ ‹◊√∆ ‹∆Á≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ Í∂Ù
’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ÒØ’ ÏØÒ∆¡ª, ◊∆ª Â∂ ‡æ«Í¡ª È∂
ÒØ’ª ˘ fi±Ó‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ √Ø⁄‰ Ò¬∆ Ӌϱ ’∆Â≈Õ ‘æ’
Óß◊∆¬∂ Ï≈Ï Á∂, ’≈‘ÂØ∫ ϱ‡ Í≈ÒÙª ’∆¬∂..., Ï≈Ï∂ ϱfi∂
«‹‘≈ ÏØ‘Û «‹È∑ª Úæ«„¡≈ ÈßÈ∑∆ ¤ª Á∂ πæ÷ Úß‚Á∂...
Ú◊∂ ◊∆ ÁÙ’ª Á∂ Ëπ ¡ßÁ Âæ’ Ò«‘ ◊¬∂Õ √π√≈«¬‡∆
Á∆ ÓÒ؇ «¬’≈¬∆ ÚæÒ∫Ø √’≈∆ √À’‚ ß ∆ √’±Ò ¡È∆Ú≈Ò≈
ÎπæÒ± ÷∂Û∑≈ Á∂ Íø‹Ú∆∫, ¡æ·Ú∆∫, Á√Ú∆∫ Â∂ Ï≈∑Ú∆∫ Á∂ ‘؉‘≈
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ Óß ⁄ ÂØ ∫ Ô≈Á◊≈∆ «⁄ß È ∑ ª È≈Ò
√ÈÓ≈«È ’’∂ «¬æ’ ÈÚ∆∫ Â∂ ⁄ß◊∆ «Í Í≈¬∆ ◊¬∆Õ
Ó∂Ò∂ Á∆ √¯ÒÂ≈ Ò¬∆ ‘ØȪ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÈΩ‹Ú≈È Íø⁄
’ßÚ‹ß◊ «√ßÿ, √π÷Á∂Ú «√ßÿ, Ó∂Ù ¡È∆Ú≈Ò≈ ¡≈«Á
ÈΩ‹Ú≈Ȫ È∂ ÌÚª √«‘ÔØ◊ «ÁæÂ≈Õ Â’Ù∆Ò ÍzÁÙÈ∆
Â∂ Ï÷Ù∆Ù æÊÛ∆¡ª È∂ ÁÙ’ª Á∂ Ùß’∂ Á± ’∆Â∂Õ Ó∂Ò∂
ÁΩ≈È ◊π È≈È’ ÍÏ«Ò’ √’±Ò ¯Â«‘Íπ ÓÈ∆¡ª Á∂
Ïæ«⁄¡ª È∂ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∆ ÿØÛ∆ Í∂Ù ’’∂ ÁÙ’ª
Á≈ ÓÈ ÓØ‘ Ò¬∂Õ √Óπæ⁄∂ Ó∂Ò∂ ÁΩ≈È Óß⁄ √ß⁄≈ÒÈ Á∆
«˜ßÓ∂Ú≈∆ Â’Ù∆Ò ¡≈◊± «ÏßÁ «ı˙Ú≈Ò∆ È∂ Ï≈÷±Ï∆
«ÈÌ≈¬∆Õ Â’Ù∆Òª Á∂ ÔÂÈ Â∂ «Íø‚ Ú≈√∆¡ª Á∂ √«‘ÔØ◊
È≈Ò ÒØ’ª È∂ ¡≈͉∂ È≈«¬’ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∂
‹ÈÓ «ÁÈ ˘ È≈‡’ª Â∂ ◊∆ª Á∆ ΩÙÈ∆ «Ïı∂Á∆ ≈Â
Á∂ ±Í ”⁄ ÓÈ≈«¬¡≈Õ
Ó∂Ù ¡È∆Ú≈Ò≈
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«¬’≈¬∆ ¡ÏØ‘: √ÀÓ∆È≈: «¬√ «¬’≈¬∆ ÚæÒØ∫ ‡∆⁄ ‘ØÓ,
¡ÏØ‘ «Ú÷∂ “‹Ø«ÂÙ «È≈ Í≈÷ø‚” «ÚÙ∂ Â∂ √ÀÓ∆È≈
’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «‹√ «Úæ⁄ Óπæ÷ ÏπÒ≈∂ Ú‹Ø∫ Í‘πß⁄∂
√π‹∆ ÁΩË È∂ Áæ«√¡≈ «’ ◊z«‘¡ª Á∆ ⁄≈Ò Â∂ √«ÊÂ∆
Á≈ ÓÈπæı∆ «˜ßÁ◊∆ Â∂ ’ج∆ ¡√ È‘∆∫ ÍÀ∫Á≈Õ ¿πÈ∑ª Áæ«√¡≈
«’ ◊z«‘¡ª Á∆ ⁄≈Ò «¬æ’ ’πÁÂ∆ ÚÂ≈≈ ˛ ‹Ø «’√∂
Ú∆ «Ú¡’Â∆ «ÚÙ∂Ù Á∆ «Èæ‹∆ «˜ßÁ◊∆ ˘ ÍzÌ≈«Ú ȑ∆∫
’ √’Á∆Õ ◊z«‘¡ª Á∆ ⁄≈Ò ¡Â∂ ËÂ∆ Á∂ ÿπßÓ‰
√ÏßË∆ ¡≈∆¡≈ Ìæ‡ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ Í≈÷ø‚∆ ‹Ø«ÂÙ∆¡ª
ÚæÒØ∫ ÂØÛ-ÓØÛ ’∂ Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ √ÀÓ∆È≈ Á∆¡ª
’πfi ◊æÒª «˜’ÔØ◊ ‘∆¡ªÕ Ó√ÒÈ √ÀÓ∆È≈ Ú≈Ò∂
‡∆⁄ ‘ØÓ Á≈ ‘≈Ò Í±≈ Ì«¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ Â∂ ’πfi ÓÀ∫Ïª
˘ ÷Û∑∂ ‘Ø ’∂ ‘∆ √ÀÓ∆È≈ √π‰È≈ «Í¡≈, √ÀÓ∆È≈ ”⁄
Í‘ßπ⁄∂ ‹Ø«ÂÙ∆¡ª È∂ Óπæ÷ Ú’Â≈ √π‹∆ ÁΩË ˘ ÎØÈ
’’∂ ËßÈÚ≈Á ’∆Â≈ «’ √ÀÓ∆È≈ ÚË∆¡≈ √∆Õ ‹Á
√ÀÓ∆È≈ ”⁄ Ù≈ÓÒ ‘ج∂ «¬æ’ ‹Ø«ÂÙ∆ ˘ ÎØÈ ’’∂ Íπ椉
Â∂ ¿π√ È∂ «’‘≈ «’ √ÀÓ∆È≈ ª ÚË∆¡≈ √∆ Í «ÚÙ≈
“‹Ø«ÂÙ «È≈ Í≈÷ø‚” ·∆’ È‘∆∫ √∆Õ ¿π√ ‹Ø«ÂÙ∆ ¡Èπ√≈
‹Ø«Â٠ª ·∆’ ˛ Í ‹Ø«ÂÙ∆ ◊Ò ‘È «‹‘Û∂ ÒØ’ª ˘
◊πßÓ≈‘ ’Á∂ ‘ÈÕ √ÀÓ∆È≈ ÁΩ≈È ˜ØÈ Î≈«˜Ò’≈ Á∂
‹Ê∂ÏßÁ’ Óπı∆ ÍzÚ∆È ‹ß‚Ú≈Ò≈, «¬’≈¬∆ Î≈«˜Ò’≈ Á∂
√π«ßÁ ◊ß‹±¡≈‰≈, √π÷Á∂Ú fiÒ≈≈ ¡ÏØ‘, ÓØÂ∆ ≈Ó
¡ÓÍπ≈ ¡≈«Á ÓÀ∫Ïª È∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹Á«’
‹◊Á∆Ù «’æ’ ÷∂Û ≈ Â∂ ‹√«ÚßÁ  «’æ’ ÷∂Û ∑≈ È∂
Â’Ù∆Ò √≈«‘ Á∆ √‡≈Ò Ò◊≈¬∆Õ «¬’≈¬∆ ¡ÏØ‘ Á∂
‹Ê∂ÏßÁ’ Óπ÷∆ ◊ÈÍ ≈Ó È∂ √≈«¡ª Á≈ ËßÈÚ≈Á
’∆Â≈ ‹Á«’ √‡∂‡ ’≈Ú≈¬∆ ’πÒ‹∆ ‚ß◊÷∂Û∑≈ È∂
«ÈÌ≈¬∆Õ ‹◊Á∆Ù «’æ’÷∂Û∑≈
˜ØÈ Î≈«˜Ò’≈:
«¬’≈¬∆ Óπ’Â√-Òæ÷∂Ú≈Ò∆: ÍÓÚ∆ ⁄æ’ Á≈ Óß⁄È:
«¬√ «¬’≈¬∆ ÚæÒØ∫ E √ÂßÏ Á∆ Ù≈Ó ˘ Ôπæ◊ ’Ú∆ Í≈Ù
Á∂ ‹ÈÓ «ÁÚ√ ˘ √Ó«Í Óπ’Â√ Á∂ Ï≈Ú≈ «È‘≈Ò
«√ßÿ ’≈«Ò‹ ¡≈¯ ¡À‹±’∂ÙÈ «Ú÷∂ ‚≈. √≈«‘Ï «√ßÿ Á≈
È≈‡’ ÍÓÚ∆ ⁄æ’ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ √Ó≈◊Ó Á∆
Ùπ±¡≈ √π÷Á∂Ú ÓÒ±’Íπ≈ ÚæÒØ∫ «Ú÷≈¬∂ ◊¬∂ ‹≈Á± Á∂
47
 www.tarksheel.org
Ï«·ß‚≈ Á≈ Â’Ù∆Ò ÌÚÈ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∆ Ô≈Á ˘ √Ó«ÍÂ
«‡æz’ª È≈Ò ‘ج∆Õ ¡Á≈’≈ Óß⁄ Óπ‘≈Ò∆ ÚæÒØ∫ ‚≈. √≈«‘Ï
«√ßÿ Á∆ «ÈÁ∂ÙÈ≈ ‘∂· Íz«√æË È≈‡’ “ÍÓÚ∆ ⁄æ’”
Á≈ √¯Ò Óß⁄È ’∆Â≈ «◊¡≈, «‹√ «Úæ⁄ ‹ß◊ ”⁄ Ù‘∆Á
‘ج∂ «¬æ’ ¯Ω‹∆ Á∂ Í«Ú≈ Á∆ Â√ÔØ◊ ‘≈Ò ˘
«Ï¡≈È«Á¡ª ¡≈Ó ÒØ’ª Á∆ √’≈∆ Á¯Âª ”⁄ ‘πßÁ∆
÷æ‹Ò ÷π¡≈∆ Â∂ ≈‹ ’È Ú≈«Ò¡ª Á∆ Ï∂¬∆Ó≈È∆ Á≈
÷±Ï√± Úȉ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ ‚∂„ ÿø‡≈ ¶Ï∂ È≈‡’
˘ √À∫’Û∂ ÁÙ’ª È∂ È∆fi È≈Ò Âæ«’¡≈Õ È≈‡’ Á∆
√Ó≈ÍÂ∆ Â∂ √π√≈«¬‡∆ ÚæÒØ∫ ‚≈. √≈«‘Ï «√ßÿ ˘ Íø‹≈Ï∆
È≈‡’ Á∂ ı∂Â ”⁄ Í≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ¿π√≈± ÔØ◊Á≈È ÏÁÒ∂
Ó≈‰ ÍæÂ Á∂ ’∂ √ÈÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ È≈‡’ √Ó≈Ø‘
Á∆ √¯ÒÂ≈ Ò¬∆ ϱ‡≈ «√ßÿ Ú≈’¯, Á∆Í’ √ØÈ∆ Â∂ ≈Ó
√ÚÈ Òæ÷∂Ú≈Ò∆ È∂ ÌÚª ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈Õ √π√≈«¬‡∆
ÚæÒØ∫ Ï≈Ú≈ «È‘≈Ò «√ßÿ ’≈«Ò‹ Á∂ √Íz√ Ùz∆ ≈‰≈
Ï≈Ú≈ Á≈ Ú∆ ËßÈÚ≈Á ’∆Â≈ «◊¡≈Õ √Ó≈Ø‘ ”⁄ ‘ØȪ
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÍzØ. ÒØ’ È≈Ê, ‘Ó∆ «√ßÿ Ï∂Á∆, È∆‹
͇∂Ò, ÏÒÁ∂Ú «√ßÿ ¡≈˜≈Á, ‹√«ÚßÁ «√ßÿ fiÏ∂ÒÚ≈Ò∆,
ÏÒÁ∂Ú «√ßÿ Òæ˱Ú≈Ò≈, ‚≈. ≈‹«ÏßÁ «√ßÿ √±∂Ú≈Ò∆¡≈
¡≈«Á √÷Ù∆¡Âª Ú∆ ‘≈˜ √ÈÕ
ϱ‡≈ «√ßÿ Ú≈’¯
˜ØÈ Ï«·ß‚≈: «¬’≈¬∆ Ï«·ß‚≈:
c «Íø‚ ≈¬∂ ’∂ ’Òª Á∂ Ó∂Ò∂ Â∂ ÍØ√‡ ÍzÁÙÈ∆ Â∂
Â’Ù∆Ò √≈«‘ Á∂ √‡≈Ò Ò◊≈ ’∂ «Ï’Ó‹∆Â, ≈Ó
«√ßÿ «ÈÓ≈‰ Â∂ Ó≈. ◊π√∂Ú’ «√ßÿ ÿπæÁ≈ È∂ ÒØ’ª ˘
‹≈◊±’ ’∆Â≈Õ
c Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∂ ‹ÈÓ «ÁÚ√ Â∂ «Íø‚ «Ú’
÷πÁ Â∂ «Ú’ ’Òª Á∂ ‘≈¬∆ Â∂ √À’ß‚∆ √’±Ò ”⁄
Â’Ù∆Ò ÍØz◊≈Ó Í∂Ù ’∆Â∂ ◊¬∂ «‹È∑ª ”⁄ Ì≈◊ «√ßÿ
¸æÿ∂ ’Òª Â∂ ‹Ø«◊ßÁ «√ßÿ √Á≈◊Û∑ Á≈ ÌÚª
ÔØ◊Á≈È «‘≈Õ
c Ï«·ß‚≈ «Ú÷∂ Ô±È≈¬∆‡‚ ÚÀµÒÎ∂¡ √π√≈«¬‡∆ ÚæÒØ∫
÷±ÈÁ≈È∆¡ª Á∂ √Ò≈È≈ Ó∂Ò∂ ”⁄ «Ï’Ó‹∆Â, ‘«ßÁ
’πÓ≈, «Ú‹À ’πÓ≈, ‘≈’Ó «√ßÿ, ÏÒ«‹ßÁ, ‘È∂’
«√ßÿ, «◊¡≈È «√ßÿ Â∂ ’πÒÚß «√ßÿ È∂ Â’Ù∆Ò
ÍzÁÙÈ∆ Â∂ √≈«‘ Á∂ √‡≈Ò Ò◊≈ ’∂ ÔØ◊Á≈È «ÁæÂ≈Õ
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
c ’ΩÓ∆ «Ú«◊¡≈È «ÁÚ√ Â∂ Á∂√ ≈‹ √∆È∆¡≈ √À’ß‚∆
√’±Ò, Ï«·ß‚≈ «Ú÷∂ Â’Ù∆Ò ÍØz◊≈Ó Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈
«‹√ «Úæ⁄ ’πÒÚß «√ßÿ È∂ ‹≈Á± Á∂ ı∂Ò∑ «Ú÷≈¬∂ Â∂ ˜ØÈ
ÍzË≈È ‰‹∆ «√ßÿ È∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’∆Â∂Õ
c ≈ÓÍπ≈ «Ú÷∂ Òæ◊∂ ¡ÀµÈ.¡Àµ√.√∆. ’À∫Í ”⁄ «¬’≈¬∆
ÚæÒØ∫ ÍØz◊≈Ó Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «‹√ ”⁄ ’πÒÚß «√ßÿ,
‰‹∆ «√ßÿ Â∂ ¡≈.¡Àµ√. ’Ø«‘ȱ È∂ ÌÚª ÔØ◊Á≈È
«ÁæÂ≈Õ
Â’Ù∆Ò ÌÚÈ Á≈ √Ó͉: Ï«·ß‚≈ «¬’≈¬∆ ÚæÒØ∫
¿π√≈«¡≈ «◊¡≈ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Ô≈Á◊≈∆ Â’Ù∆Ò
ÌÚÈ ¿π√ È≈«¬’ Á∂ ‹ÈÓ «ÁÚ√ Â∂ ¿π√ Á∂ «Ú⁄≈ª
˘ √Ó«Í ’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√ Á≈ ¿πÁÿ≈‡È È◊
«È◊Ó Ï«·ß‚≈ Á∂ Ó∂¡ ÏÒ‹∆ «√ßÿ Ï∆Û Ï«‘Ó‰ È∂
’∆Â≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ Â∂ Â’Ù∆Ò ÍØz◊≈Ó Ú∆ Í∂Ù ’∆Â≈
«◊¡≈Õ «‹√ ”⁄ ’Ø∆˙◊z≈Î∆¡ª Á∂ È≈Ò-È≈Ò Â’Ù∆Ò
¡≈◊±¡ª È∂ Ú∆ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ æ÷∂Õ «¬√ √Ó≈Ø‘ ”⁄
√π√≈«¬‡∆ Á∂ √±Ï≈¬∆ ‹Ê∂ÏßÁ’ Óπ÷∆ ≈«‹ßÁ ÌÁΩÛ È∂
«Ù’ ’∆Â∆Õ Óß⁄ √ß⁄≈ÒÈ Á∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ÏÒÁ∂Ú «√ßÿ
Ï«·ß‚≈ È∂ «ÈÌ≈¬∆Õ
Ïπ‹ Ìß◊±: √ÀÓ∆È≈: ÈÚ∆∫ ω∆ «¬√ «¬’≈¬∆ ÚæÒØ∫ «¥Ù∆
«Ú«◊¡≈È ’∂∫Á «√√≈ «Ú÷∂ “‹Ø«ÂÙ «È≈ Í≈÷ø‚” «ÚÙ∂
¿πµÍ «¬æ’ √ÀÓ∆È≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ √ÀÓ∆È≈ Á∂
ÍzÓπæı Ú’Â≈ √π‹∆ «√ßÿ ÁΩË √ÈÕ ¿πÈ∑ª ‹Ø«ÂÙ Á∂
Î≈‚ Ï≈∂ «Ú√Ê≈ È≈Ò ‹≈‰’≈∆ «ÁæÂ∆ Â∂ ‹ÈÓ
’πß‚Ò∆ ¡≈«Á Ï≈∂ ¡ß’«Û¡ª √Ó∂ Áæ«√¡≈Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈
«’ ‹Ø«ÂÙ ˘ ’Á∂ Ú∆ ·∆’ È‘∆∫ ·«‘≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ
«¬√ Á≈ ÓÈπæı Á∆ «˜ßÁ◊∆ Â∂ ’≈ØÏ≈ ¿πµÍ ’ج∆ ¡√
È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ÁπÈ∆¡ª Á∂ √≈∂ Á∂Ùª ”⁄
‘≈Òª «ÌßÈ-«ÌßÈ Íz’≈ Á∆¡ª ‘È Â∂ ÁπÈ∆¡ª Á∂ √≈∂
ÒØ’ª ˘ ÈΩ ≈Ù∆¡ª ”⁄ Úß‚‰≈ ◊Ò ˛Õ √Ó≈Ø‘ ÁΩ≈È
√πÂßÂ Ì≈Â∆ È∂ Ôπæ◊ ’Ú∆ Í≈Ù Á∆¡ª ’«ÚÂ≈Úª Á≈
◊≈«¬È ’∆Â≈Õ Óß⁄ √ß⁄≈ÒÈ Á∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ‹√Úß «√ßÿ
͇Ú≈∆ È∂ «ÈÌ≈¬∆Õ √ÀÓ∆È≈ Á∆ √¯ÒÂ≈ Ò¬∆ Ïπ‹
Ìß◊± «¬’≈¬∆ Á∂ ¿πµÁÓ∆ ’≈«Ó¡ª √ÂÈ≈Ó Îæ◊±, Â≈≈
⁄ßÁ Â∂ ÏÒ«‹ßÁ «√ßÿ È∂ √≈‘π‰ÔØ◊ ’ßÓ ’∆Â≈Õ
48
 www.tarksheel.org
Ï≈Ï≈ Î∆Á Ó∂Ò∂ Â∂ ◊πÙÈ Ì≈¡ ‹∆ Á≈ √ÈÓ≈È
¡‹≈«¬Ï ‹Ò≈Ò¡≈‰≈ È∂ √À Ó ∆È≈ ”⁄ Â’Ù∆Ò
ÍzÁÙÈ∆ Ò◊≈¬∆Õ
Ó≈√‡ √ÚÈ «√ßÿ, Ïπ‹ Ìß◊±
«¬’≈¬∆ ’≈ÒªÚ≈Ò∆: √’±Ò ÍØz◊≈Ó: «¬√ «¬’≈¬∆ ÚæÒØ∫
BA ¡◊√ ˘ √’≈∆ ‘≈¬∆ √’±Ò Ê≈‹ «Ú÷∂ Â’Ù∆Ò
ÍØz◊≈Ó Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Ùπ±¡≈ ”⁄ Ó≈√‡ ÙÓÙ∂
«√ßÿ È∂ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Á∂ ¿πÁ∂Ù Â∂ √◊Ó∆¡ª
Ï≈∂ «Ú√Ê≈ È≈Ò Áæ«√¡≈Õ ‹◊Á∆Ù «√ßÿÍπ≈ Â∂
¡‹≈«¬Ï ‹Ò≈Ò¡≈‰≈ È∂ ‹≈Á± Á∂ ı∂Ò∑ «Ú÷≈ ’∂ ‹≈Á±
ÍzÂ∆ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ÌÓ ÌπÒ∂ı∂ Á± ’∆Â≈ Â∂ ÁÙ’ª ˘
«Ú«◊¡≈È’ √Ø⁄ ¡ÍÈ≈¿π‰ Ò¬∆ Íz∂«¡≈Õ «¬√ ÍzØ◊≈Ó
”⁄ Ìß◊± «¬’≈¬∆ Á∂ ÍzË≈È Ó≈√‡ √ÚÈ «√ßÿ Â∂ Ó≈√‡
√ÂÈ≈Ó ¯æ◊± Á≈ Ú∆ «ÚÙ∂Ù √«‘ÔØ◊ «‘≈Õ
¡‹≈«¬Ï ‹Ò≈Ò¡≈‰≈
«¬’≈¬∆ Î∆Á’؇:
Ï≈Ï≈ Î∆Á Ó∂Ò≈: B@ √Â≥Ï ˘ «¬º’ «ÚÙ≈Ò Â’Ù∆Ò
È≈‡’ Ó∂Ò≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «‹√ Á∆ ÍÃË≈È◊∆
È≈‡’’≈ ◊∞ÙÈ «√≥ÿ (Ó≥È≈ «√≥ÿ) È∂ ’∆Â∆Õ √Ê≈È’
¡Ó ¡≈ÙÓ «Úº⁄ ͱ≈ «ÁÈ ⁄ºÒ∂ «¬√ Ó∂Ò∂ «Úº⁄ √±Ï≈
¡≈◊± Ó≈√‡ «‹≥Á ÌÁΩÛ, ̱≈ «√≥ÿ Ó«‘Ó≈ √‹≈,
≈Ó √ÚÈ Òº÷∂Ú≈Ò∆, ‰‹∆ ÓØ·ªÚ≈Ò∆ È∂ √≥ÏØËÈ
’∆Â≈Õ ÒØ’ ’Ò≈ Ó≥⁄ Ó∞ºÒªÍ∞ ÚºÒØ∫ È≈‡’ “ÍÃ∂ ’È∂‚≈
¡≈¬∂” Â∂ “Á∂Ú Í∞Ù ‘≈ ◊¬∂” ÷∂‚∂ ◊¬∂Õ Ó∂Ò∂ «Úº⁄ Ó∞º÷
Ó«‘Ó≈È Ú‹Ø∫ Í‘∞≥⁄∂ ÒØ’ È≈‡’’≈ ◊∞ÙÈ Ì≈¡‹∆ ˘
«¬’≈¬∆ ÚºÒØ∫ √ÈÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ¿πÈ∑≈ «’‘≈ «’
¡æ‹ Á∂ √Ó∂∫ Á∆ ÒØÛ Ï≈Ï∆ Á≈ √Ó≈‹ ˛Õ Ó∂Ò∂ Á∆
√¯ÒÂ≈ Ò¬∆ ‘ØȪ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡ÚÂ≈ ◊Ø∫Á≈≈,
√∞÷⁄ÀÈ «√≥ÿ √∂÷≈, ◊∞Â∂‹ «√≥ÿ ⁄º’ ’«Ò¡≈‰, ÿ∞Ï∆
«√≥ÿ, ‹◊√∆ «√≥ÿ, È≥ÏÁ≈ «Ï’Ó‹∆ «√≥ÿ,
‹◊Í≈Ò «√≥ÿ Ó≈‘Ò≈ ’Òª, ’∞ÒÁ∆Í «√≥ÿ ◊ØÒ∂Ú≈Ò≈,
Ò÷«Ú≥Á √∞º÷∆, ‹∞◊≈‹ «√≥ÿ ’≥◊, ÁÒ‹∆ «√≥ÿ,
ÈÚÁ∆Í Ò≥‚∂, ‘À‚Ó≈√‡ √∞÷Á∂Ú «√≥ÿ ÌÒ± ¡≈«Á Á≈
«ÚÙ∂Ù √«‘ÔØ◊ «‘≈Õ Óß⁄ √ß⁄≈ÒÈ «ÈÓÒ Í‡Ú≈∆ È∂
’∆Â≈Õ
«◊ßÁ «’Ò≈ ÈΩ∫
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
˜ØÈ Í«‡¡≈Ò≈: «¬’≈¬∆ ÍŒ«‡¡≈Ò≈: √ÀÓ∆È≈: AF ¡◊√Â
˘ Í≈‰∆ Á∆ √ßÌ≈Ò «ÚÙ∂ Â∂ «Ú⁄≈ ⁄⁄≈ ’Ú≈¬∆
◊¬∆Õ «¬√ ÓΩ’∂ ÏØÒ«Á¡ª «¬ß‹. ’πÒÁ∆Í «√ßÿ È∂ «’‘≈
«’ Íø‹≈Ï «Úæ⁄ AIHB “⁄ ’∆Â∂ ◊¬∂ √Ú∂ ¡Èπ√≈ C
ÍzÂ∆Ù ’Ï≈ È≈ Í∆‰ÔØ◊ Í≈‰∆ ‘∂· √∆ Í B@@D
«Úæ⁄ ‘ج∂ √Ú∂ ¡Èπ√≈ Íø‹≈Ï Á∆ ËÂ∆ ‘∂·Ò≈ Í≈‰∆
I@ ÍzÂ∆Ù ÷≈Ï ‘Ø ¸æ’≈ ˛ ‹Ø Í∆‰- ÔØ◊ È‘∆∫ ˛ Â∂
√«ÊÂ∆ «’√∂ Ú∂Ò∂ «Ú√Î؇’ ω √’Á∆ ˛Õ ÍzØ◊≈Ó
«Úæ⁄ ‘ØȪ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ √π÷«ÚßÁ «√ßÿ ‘Á∆Í «√ßÿ
√ÈΩ, Ò≈Ì «√ßÿ, ≈Ó «√ßÿ Ïß◊, √π«ßÁ Í≈Ò, ÁÙÈ
«√ßÿ, , ËÚÈ √Í≈, ¡Ó‹∆ «√ßÿ ‹≈◊Á∂ ‘Ø, ≈Ó
’πÓ≈, Ó‰∆’ «√ßÿ, √≈«‘Ò È∂ Ú∆ √Ó±Ò∆¡Â ’∆Â∆Õ
È≈‡’ Ó∂Ò≈: «Íø‚ ¡√Íπ ¸Í’∆ «Ú÷∂ I √ÂßÏ ˘
Â’Ù∆Ò È≈‡’ Ó∂Ò≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «‹√ «Úæ⁄
ÒØ’ ’Ò≈ Óß⁄ Óß‚∆ ÓπæÒªÍπ Á∆ È≈‡’ ‡∆Ó ÚæÒØ∫ È≈‡’
“ Íz∂ ’È∂‚≈ Á∂ ¡Â∂ «Óæ‡∆ ÁÈ ’∂ ÷∂‚∂ ◊¬∂Õ «¬√ Ó∂Ò∂
«Úæ⁄ ÓÀ∫ ËÂ∆ Íø‹≈Ï Á∆ ’Ø∆¿π◊≈Î∆ ÏÛ∂ ‘∆ √ßÚ∂ÁÈ
„ß◊ È≈Ò Í∂Ù ’∆Â∆ ◊¬∆Õ Ó∂Ò∂ Á∆ Ù±¡≈ «Úæ⁄
Í«‡¡≈Ò≈ ‹ØÈ Á∂ Â’Ù∆Ò ¡≈◊± Ò≈Ì «√ßÿ ÚæÒØ∫ ¡æ÷ª
Â∂ Íæ‡∆ ÏßÈ∑ ’∂ A@ «Íø‚ª “⁄ Ó؇ √≈¬∆’Ò Â∂ √Ú≈ ‘Ø
’∂ ⁄æ’ Ò≈«¬¡≈ «◊¡≈, «‹√ ˘ Á∂÷ ’∂ «Íø‚ª Á∂ ÒØ’
˛≈È «‘ ◊¬∂Õ Â’Ù∆Ò ¡≈◊± ≈Ó ’πÓ≈ È∂ ‹≈Á± Á∂
ı∂Ò «Ú÷≈ ’∂ ÒØ’ª Á∂ ÌÓ ÌπÒ∂ı∂ Á± ’∆Â∂Õ Ó∂Ò∂ Á∆
√¯ÒÂ≈ Ò¬∆ ◊≈Ó Íø⁄≈«¬Â ¡√Íπ ¸Í’∆ ¡Â∂ √z∆.
ÏÒ«ÚßÁ «√ßÿ Â∂ Ï‘π √≈∂ √≈Ê∆¡ª È∂ √«‘ÔØ◊ «ÁæÂ≈Õ
Â’Ù∆Ò ÍØz◊≈Ó: Ïæ«⁄¡ª ˘ «Ú«◊¡≈È’ «Ú⁄≈Ë≈≈
È≈Ò ÒÀ√ ’È Ò¬∆ AH √ÂßÏ ˘ √ß «’Í≈Ò «√ßÿ
√∂Ú≈ ÍøÊ∆ √∆È∆¡ √À’ß‚∆ √’±Ò È∆ÒØ∫ «Ú÷∂ «¬’
Â’Ù∆Ò ÍØz◊≈Ó ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈, «‹√ «Úæ⁄ ≈Ó
’πÓ≈ È∂ ‹≈Á± Á∂ «‡z’ª ≈‘∆∫ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ¡Â∂
¡«Ë¡≈Í’ª Á≈ «◊¡≈È Ìͱ ÓÈØß‹È Âª ’∆Â≈ ‘∆
«◊¡≈ Í È≈Ò ‘∆ ¿πȪ∑ Á∂ «ÁÒª «Úæ⁄Ø∫ ͬ∂ ¡ßË-
«ÚÙÚ≈√ª Á∂ Ùß’∂ Ú∆ Á± ’∆Â∂Õ «¬√ ÓΩ’∂ Â’Ù∆Ò
¡≈◊± Ó‰∆’ «√ßÿ ¡Â∂ ≈Ó «√ßÿ Ïß◊ È∂ Ú∆ ¡≈͉∂
«Ú⁄≈ æ÷∂Õ
49
 www.tarksheel.org
¡È±Í◊Û∑ Í‘πß⁄∆¡ª Â’Ù∆Ò Ò«‘ Á∆¡ª «’Ȫ
√ÀÓ∆È≈: B@ √ÂßÏ ˘ Â’Ù∆Ò ‘≈Ò «Úæ⁄ ‹Ø«ÂÙ ¡Â∂
ÓÈπæ÷ «ÚÙ∂ Â∂ «¬’ «Ú⁄≈-⁄⁄≈ ’Ú≈¬∆ ◊¬∆Õ «¬√
«Ú⁄≈ ⁄⁄≈ «Úæ ⁄ «¬‘ ◊æ Ò ¿π Ì  ’∂ ¡≈¬∆ «’
‹Ø«ÂÙ∆¡ª Áπ¡≈≈ ÒØ’ª ˘ ◊πßÓ≈‘ ’È Ò¬∆ I ◊z«‘ª
Á∆ ’≈„ ◊À-«Ú«◊¡≈È’ ˛ , «‹√ «Úæ⁄ ≈‘± Â∂ ’∂±
˘ «ÏÈ≈ «’√∂ ¡Ë≈ Á∂ ◊z«‘ ÓßÈ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛ Í
ËÂ∆, «‹√ Â∂ ÓÈπæ÷ Á≈ √≈≈ ‹∆ÚÈ «ÈÌ ’Á≈ ˛
˘ ◊z«‘ È‘∆∫ √Ú∆’≈«¡≈ «◊¡≈ ‹Ø «’ ‹Ø«ÂÙ «Ú«Á¡≈
Á∂ √ß’∂ ÷Û∂ ’Á∆ ˛Õ «¬√ ÓΩ’∂ Â’Ù∆Ò ¡≈◊± ‘⁄ßÁ
«Ìß‚ È∂ ‹Ø«ÂÙ √ÏßË∆ ¡≈͉≈ Í∂Í Í«Û∑¡≈ «‹√ ≈‘∆∫
‹Ø«ÂÙ Á∂ fi±·∂ ‘؉ Á∂ ÂæÊ Í∂Ù ’∆Â∂ ◊¬∂Õ «Ú⁄≈ ⁄⁄≈
”⁄ ‘ØȪ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ⁄È‹∆ ͇Ú≈∆ ‘Á∆Í «√ßÿ
√ÈΩ, Ò≈Ì «√ßÿ, ≈Ó «√ßÿ Ïß◊, √π«ßÁ Í≈Ò, ÁÙÈ
«√ßÿ, ‘«ÁæÂ, ËÚÈ √Í≈, ¡Ó‹∆ «√ßÿ ‹≈◊Á∂
‘Ø, ≈Ó ’πÓ≈, Ó‰∆’ «√ßÿ, √π÷«ÚßÁ «√ßÿ, √≈«‘Ò
¡≈«Á È∂ Ú∆ «‘æ√≈ «Ò¡≈Õ
≈Ó «√ßÿ Ïß◊, Í«‡¡≈Ò≈
È≈‡’ Ó∂Ò≈ ¡È±Í◊Û∑: «¬√ «¬’≈¬∆ ÚºÒØ∫ Ù‘∆Á Ì◊Â
«Ú⁄≈ Ó≥⁄ ¡È±Í◊Û∑ (≈‹√Ê≈È) Á∂ √«‘ÔØ◊ √Á’≈
‹ÈÂ’ Í≈’ «Úº⁄ Ù‘∆Á-¬∂-¡≈˜Ó Ì◊ «√≥ÿ Á∂
‹ÈÓ «ÁÈ ˘ √Ó«Í Â’Ù∆Ò È≈‡’ Ó∂ Ò ≈
’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ BH √Â≥Ï ˘ ’Ú≈¬∂ ◊¬∂ «¬√
Â’Ù∆Ò Ó∂Ò∂ «Úº⁄ ¡È±Í◊Û∑ Á∂ Ú√È∆’ ’≈‹ «√≥ÿ
¡Â∂ ÒÚÒ∆ «√≥ ÿ Ó≈È Á∂ √«‘ÔØ ◊ È≈Ò «ÚÙ≈Ò
Â’Ù∆Ò È≈‡’ Ó∂Ò≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á
ÒØ’ ’Ò≈ Ó≥⁄ Ó∞ºÒªÍ∞ ÚºÒØ∫ Ì◊ «√≥ÿ ˘ √Ó«ÍÂ
È≈‡’ “ÓÀ∫ «Î ¡≈Úª◊≈” ¡Â∂ “«Óº‡∆ ∞ÁÈ ’∂” Í∂Ù
’∆Â∂ ◊¬∂Õ √∞÷Á∂Ú ÓÒ±’Í∞∆ È∂ ÒØ’ª ˘ ‹≈Á± Ì∂Á Áº√∂
¡Â∂ √±Ï≈ ¡≈◊± ̱≈ «√≥ÿ Ó«‘Ó≈ √‹≈ È∂ ÒØ’ª ˘
Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ Á∂ ’≥Ó-’≈, «¬√ Á∂ Ó’√Á ¡Â∂
¿∞Í≈«Ò¡ª Ï≈∂ ‹≈‰≥± ’Ú≈«¬¡≈ Â∂ ¡≥Ë «ÚÙÚ≈Ùª
¡Â∂ ±Û∆Ú≈Á∆ «Ú⁄≈ª ˘ «Â¡≈◊‰ Ò¬∆ ¡Í∆Ò ’∆Â∆Õ
‘Ò’∂ Á∂ «ÚË≈«¬’ ’≈Ó∂‚ ÍÚÈ Á∞º◊Ò «‹≥È∑ª È∂ «¬√
«Úº⁄ Ó∂Ò∂ Á∆ ÍÃË≈È◊∆ ’∆Â∆Õ «¬√ ÓΩ’∂ √∞√≈«¬‡∆ ÚºÒØ∫
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
√≈«‘ Á∆ «ÚÙ≈Ò Í∞√Â’ ÍÃÁÙÈ∆ Ò◊≈¬∆ ◊¬∆ «‹√
«Úº⁄ ÒØ’ª È∂ A ‘˜≈ ÂØ∫ ÚºË «‘≥Á∆ Â’Ù∆Ò ÓÀ◊˜∆È
¡Â∂ ‘Ø Â’Ù∆Ò √≈«‘ ÷∆«Á¡≈Õ «¬√ Ó∂Ò∂ Á∂ Ó∞º÷
ÍÃÏ≥Ë’ ’∞Ò«Ú≥Á «√≥ÿ Î∆Á’؇∆ Á∂ ÔÂȪ √Á’≈
«¬‘ Ó∂Ò≈ ’È «Úº⁄ √¯ÒÂ≈ «ÓÒ √’∆Õ
«◊≥Á «’Ò≈ ÈΩ∫
‹Ò≥Ë ‹ØÈ: Â’Ù∆Ò ÍÃØ◊≈Ó : ÁÀ«È’ ‹≈◊‰ ÚºÒØ∫
Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ Á∂, ‹Ò≥Ë Á∂ Úº÷-Úº÷ Ó∞‘º«Ò¡ª
”⁄ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª «Ú∞ºË ÍÃØ◊≈Ó ’Ú≈¬∂ ◊¬∂Õ «‹≥È∑ª
”⁄ ‹≈Á± Á∂ ‡«º’ª È≈Ò ÂªÂ«’ª, ‹ØÂÙ∆¡ª Á≈ ÍÁ≈
Î≈Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬‘Ȫ ÍÃØ◊≈Óª Á≈ √≥⁄≈ÒÈ Ó≈√‡
‹ÈÀÒ «√≥ÿ, «Ú‹∂ ≈‘∆ ¡Â∂ ≈‹± √ØÈ∆ È∂ ’∆Â≈Õ
√ÀÓ∆È≈: ◊∞± È≈È’ Á∂Ú «‹Ò∑≈ Ò≈«¬ÏÃ∂∆ ”⁄, “’∆ ‹Ø«ÂÙ
«Ú«◊¡≈È ‘À?” «ÚÙ∂ ”Â∂ √ÀÓ∆È≈ ’Ú≈«¬¡≈Õ «‹√
«Úº⁄ Ó∞º÷ Ú’Â≈ ‚≈: √∞«≥Á ¡‹È≈ È∂ ‹ØÂÙ∆¡ª ”Â∂
⁄؇ ’«Á¡ª, √∞¡≈Ò ’∆Â≈ «’ «’√∂ ◊ë‘ Á≈ ¡√ ‹∂
«Ú¡’Â∆ ”Â∂ ‘∞≥Á≈ ‘À ª «‹√ ËÂ∆ ¿∞ºÍ ¿∞‘ «‘
«‘≈ ‘À, ¿∞√ ”Â∂ «’¿∞∫ È‘∆∫ ‘∞≥Á≈? ¿∞‘Ȫ ÁÒ∆Ò «ÁºÂ∆
«’ ⁄≥ÁÓ≈ ◊ë‘ È‘∆∫, ¿∞Í◊ë‘ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª √±‹
◊ë‘ È‘∆∫, Â≈≈ ‘ÀÕ ≈Ó Â∂ ≈Ú‰, ◊Ë∂ ¡Â∂ ◊¿± Á∆
≈Ù∆ «¬º’, Í ÚÂ≈∂ ¡º‚-¡º‚ ‘ÈÕ ¿∞ºÊ∂ ‘≈˜ «¬º’
‹ØÂÙ∆ È∂ ‹ÁØ∫ «ÚÿÈ Í≈¿∞‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ª ¿∞√
˘ Í≥‹ Òº÷ Á≈ «¬È≈Ó «‹ºÂ‰ Ò¬∆ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈Õ Í ¿∞‘
⁄∞ºÍ «‘≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ◊∞± È≈È’ Á∂Ú Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ ÍÃØ:
’ÓÒ∂Ù Á∞º◊Ò È∂ ¿∞Á≈‘‰ª √«‘ Â’ ˘ «‹≥Á◊∆ ”⁄
¡ÍÈ≈¿∞ ‰ Ò¬∆ «’‘≈Õ Â’Ù∆Ò ¡≈◊± ‹√«Ú≥ Á 
Î◊Ú≈Û≈ È∂ «’‘≈ «Ú⁄≈ ⁄⁄≈ ”⁄ «ÚÚ≈Á Á∆ ʪ
ÁÒ∆Ò ˘ Á∂‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ÓΩ’∂ √±Ï≈ ’Ó∂‡∆ ¡≈◊±
√∞÷Á∂Ú Î◊Ú≈Û≈, ÏÒ«Ú≥Á Ï∞Ò∂Ú≈Ò, Ó≈√‡ ÓÁÈ
Ò≈Ò, ≈Ó Ò∞Ì≈«¬¡≈, √Ú‰ «√≥ÿ ¡Â∂ √∞«≥Á ͺÁ∆
È∂ Ú∆ «Ú⁄≈ ⁄⁄≈ ”⁄ «‘º√≈ «Ò¡≈Õßß
≈‹± √ØÈ∆
‹ØÈ ´«Ë¡≈‰≈: «¬’≈¬∆ ‹ß«‚¡≈Ò∆: Ú’Ù≈Í: «¬’≈¬∆
ÚæÒØ∫ «¬«Â‘≈√/«Ó«Ê‘≈√ Â∂ Â’Ù∆ÒÂ≈ «ÚÙ∂ Â∂ «Íø‚
‹ß«‚¡≈Ò∆ «Ú÷∂ Ú’Ù≈Í ’Ú≈¬∆ ◊¬∆ «‹√ «Úæ⁄
50
 www.tarksheel.org
’À∫Í, ’≈ÒØÈ∆¡ª ”⁄ Â’Ù∆ÒÂ≈ Á≈ Í√≈
√π‹∆ ÁΩË Â∂ ͱÈ ’≈¿±∫’∂ ÍzÓπæı Ú’Â≈ Ú‹Ø∫ Ù≈ÓÒ
‘ج∂Õ √π‹∆ ÁΩË È∂ «ÚÙ∂ Á∂ √ÏßË ”⁄ Ó‘æÂÚͱÈ
‹≈‰’≈∆ «ÁæÂ∆Õ ⁄⁄≈ ÁΩ≈È ÁÒÏ∆ ’‡≈‰∆, ¬∆Ù
’π Ó ≈, ‹◊Â≈ «√ß ÿ , ‹ÈÀ Ò ‹æ √ ∆, ‹«Âß Á 
√πÒÂ≈ÈÍπ, π«ÍøÁ ‹ß«‚¡≈Ò∆, ¬∆«¬ßÁ «√ßÿ ‹ΩÒ∆
Â∂ ≈‹ ’πÓ≈ È∂ Ú∆ ÙÓ±Ò∆¡Â ’∆Â∆Õ
‘æ√Ó¬∆ ÿ‡È≈ Á∆ ÍÛÂ≈Ò: ¡÷Ï≈ª ”⁄ ⁄⁄≈ Á≈
«ÚÙ≈ ω∆ «Íø‚ ’π‘≈Û≈ Á∆ ’ßË ”⁄ ‘Èß±Ó≈È Á∂ Íz◊‡
‘؉ Á∆ ‘æ√Ó¬∆ ÿ‡È≈ Á∆ ÍÛÂ≈Ò Ò¬∆ ÁÒÏ∆ ’‡≈‰∆
Â∂ ≈«‹ßÁ ‹ß«‚¡≈Ò∆ È∂ ÍæÂ’≈ª ˘ È≈Ò ÒÀ ’∂
ÿ‡È≈ Ú≈Ò∆ ʪ Á≈ ÁΩ≈ ’∆Â≈Õ ¡√Ò ”⁄ ’ß˪ Á∆¡ª
Á‹ª ˘ ÌÈ Ò¬∆ ÚÂ∆ ◊¬∆ Íπ‡∆È Â∂ ⁄≈’ «Óæ‡∆
Á∆ «√æÒ È≈Ò ¿π√ ”⁄ ¿πµÿÛ-ÁπæÿÛ ¿πÌ≈ ω ◊¬∂
√È, «‹√ ˘ ‘Èß±Ó≈È Á∆ Â√Ú∆ Ú‹Ø∫ Íz⁄≈«¡≈ ‹≈
«‘≈ √∆Õ Á≈¡Ú≈ ’È Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆ ˘ Ú∆ √π√≈«¬‡∆
ÚæÒØ∫ ¸‰ΩÂ∆ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ «‹√ ˘ √Ú∆’≈ ’È Á≈ ¿π√
È∂ ‘Ω∫√Ò≈ È‘∆∫ ’∆Â≈Õ ÍÛÂ≈Ò∆¡≈ ‡∆Ó «Úæ⁄ ‘ØȪ ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ ¬∆Ù ’πÓ≈, π«ÍøÁ ‹ß«‚¡≈Ò∆ Â∂ ’πÒÁ∆Í
ÏΩ∫ÁÒ∆ Ú∆ Ù≈ÓÒ √ÈÕ
‘«ßÁ «√ßÿ
˜ØÈ ⁄ß‚∆◊Û∑: «¬’≈¬∆ Óπ‘≈Ò∆: «Ú«◊¡≈È’ Ó∂Ò≈: «¬√
«¬’≈¬∆ Úæ Ò Ø ∫ Ó˜Á±  ’≈ÒØ È ∆ ”⁄ √À ’ ‡ DB Á∂
¡ÀµÈ.¡Àµ√.¡Àµ√. Ô±«È‡ Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò ÍØz◊≈Ó ’∆Â≈
«◊¡≈Õ «‹√ «Úæ⁄ ‹Ø«ÂÙ, ‹≈Á± Ú◊∂ «Ú«Ù¡ª Á∂ È≈Ò-
È≈Ò Ó˜Á±ª ˘ ÁÍ∂Ù Ï∂π˜◊≈∆, ◊∆Ï∆, ¡ÈÍÛ∑Â≈
Â∂ ¡≈«Ê’ È≈Ï≈Ï∆ Ú◊∂ Ó√«Ò¡ª Â∂ «Ú⁄≈ ⁄⁄≈
’∆Â∆ ◊¬∆Õ ˜ØÈ ⁄ß‚∆◊Û∑ Á∂ ‹Ê∂ÏßÁ’ Óπ÷∆ ‹ÈÀÒ
’zªÂ∆ È∂ Ó˜Á±ª ˘ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ «’ ¿π‘ ¡≈͉∆
«˜ßÁ◊∆ Á∆ Ï∂‘Â∆ Ò¬∆ «Ú«◊¡≈È’ «Ú⁄≈ª Èß±
¡ÍÈ≈¿π‰Õ «¬√ ÓΩ’∂ ‹√Úß Óπ‘≈Ò∆ È∂ ‹≈Á± Á∂ «‡zæ’
«Ú÷≈ ’∂ ÁÙ’ª Á≈ ÓÈØß‹È ’∆Â≈Õ ÍØz◊≈Ó Á∆
√¯ÒÂ≈ Ò¬∆ ‘ØȪ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‹Ø◊≈ «√ßÿ, ’πÒÚßÂ
«√ßÿ, ¡À‚ÚØ’∂‡ Á«ÚßÁ «√ßÿ, ‚≈. ⁄È‹∆ ’Ω Â∂
‘Íz∆ «√ßÿ ÒÒ’≈ È∂ ÌÚª √«‘ÔØ◊ «ÁæÂ≈Õ
√À’‡ DB ”⁄ «Ú«◊¡≈È’ Ò«‘: «¬√ «¬’≈¬∆ ÚæÒØ∫
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
«Ú«◊¡≈È’ «Ú⁄≈ª Á∂ Íz√≈ Ò¬∆ Â’Ù∆Ò ÍØz◊≈Ó
Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√ «Úæ⁄ ‘≈˜ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘
√ßÏØËÈ ’«Á¡ª Â’Ù∆Ò ¡≈◊±¡ª È∂ √π√≈«¬‡∆ Á∆
√Ófi Â∂ ’≈‹ª Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «Áß«Á¡ª ◊ÀÏ∆ Ù’Â∆¡ª
Á∂ Á≈¡Ú∂Á≈ª ˘ «ÁæÂ∆ ¸‰ΩÂ∆ Ï≈∂ «Ú√Ê≈ È≈Ò
Áæ«√¡≈Õ «¬’≈¬∆ Á∂ ¡≈◊±¡ª ‹ÈÀÒ ¥ªÂ∆, ‹√ÚßÂ
Óπ‘≈Ò∆ È∂ ¡≈͉∂ √ßÏØËÈ ÁΩ≈È Â’Ù∆Ò «Ú⁄≈Ë≈≈
Á∂ Íz⁄≈ Íz√≈ Á∆ ÒØÛ Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ
‘Íz∆ «√ßÿ ÒÒ’≈
◊πÁ≈√Íπ: «¬’≈¬∆ Ë≈∆Ú≈Ò ÌØ‹ª:
ÍπÈ ‹ÈÓ Á≈ ÍÁ≈ ¯≈Ù: ◊πÁ≈√Íπ
Á∂ Ï∂‡ ¬∂∆¬∂ ”⁄ Ú√Á∂ «Íø‚ Ïπæ„≈ Ï≈Ò≈ «Ú÷∂ ÍπÈ ‹ÈÓ
Á∆ ÿ‡È≈ ⁄«⁄ ‘ج∆Õ «‹√ ¡Èπ√≈ √πæ÷∂ Ȫ Á≈
ÒÛ’’≈ «‹‘Û≈ ¤∂ √≈Ò Í«‘Òª ‡À’‡ ‘∂·ª ¡≈¿π‰
’≈‰ ÓΩ ˘ «Í¡≈≈ ‘Ø «◊¡≈ √∆, ¿π√ È∂ ‘π‰ ÓπÛ
‹ÈÓ ÒÀ «Ò¡≈Õ «¬‘ ÓÈ ÿÛ ıÏ «¬æ’ ¡÷Ï≈ Â∂
‡∆.Ú∆. ⁄ÀÈÒ Â∂ ¡≈¿π‰ È≈Ò ÒØ’ª ”⁄ ⁄⁄≈ Á≈ «ÚÙ≈
ω ◊¬∆Õ «¬’≈¬∆ ÚæÒØ∫ ÍπÈ ‹ÈÓ Á∂ ÌÓ ˘ ‹æ◊
‹≈‘ ’È Ò¬∆ ⁄«⁄ ÿ‡È≈ Á≈ ÈØ«‡√ ÒÀ∫«Á¡ª
«ÂßÈ ÓÀ∫Ï∆ ‡∆Ó ◊«·Â ’∆Â∆ ◊¬∆ «‹√ «Úæ⁄ √π«ßÁ
«√ßÿ Ë≈∆Ú≈Ò ÌØ‹ª, √πÒæ÷‰ «√ßÿ ¯Ω‹∆ Â∂ √ÂÈ≈Ó
«√ßÿ «’Â∆ Ù≈ÓÒ √ÈÕ ‡∆Ó È∂ √ÏßË «Íø‚ ‹≈ ’∂
ÍÛÂ≈Ò ’∆Â∆ ª ’‘≈‰∆ ’πfi ‘Ø ‘∆ «È’Ò∆, «‹√
¡Èπ√≈ ÒÛ’∂ Á∂ ÓΩ‹±Á≈ Óª ¡Â∂ ̱¡≈ È≈Ò ÒÛ’≈
¡≈͉∂ «Íø‚ ¡≈«¬¡≈ √∆ Í «‹√ Â∑ª Á≈ Íz⁄≈ ’∆Â≈
‹≈ «‘≈ √∆ «’ ¿π‘ ¡≈͉∂ «Í¤Ò∂ ‹ÈÓ Á∆ ‘∂’ ◊æÒ
Áæ√Á≈ ˛ ¡«‹‘≈ √≈Ï ȑ∆∫ ‘Ø«¬¡≈ «’™«’ ÒÛ’≈
Â’Ù∆Ò ‡∆Ó Á∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈͉≈ Ȫ Ú∆ È‘∆∫ Áæ√
√«’¡≈Õ Â’Ù∆Òª Á∂ «’√∂ Ú∆ √π¡≈Ò Á≈ ¿π√ ÒÛ’∂
’ØÒ ’ج∆ ¿πµÂ È‘∆∫ √∆Õ ÿ‡È≈ Á∆ ¡√Ò∆¡Â ‹æ◊
‹≈«‘ ’È ¿πÍß Â’Ù∆Òª È∂ Ó∆‚∆¡≈ ˘ ¡«‹‘∆¡ª
ÿ‡È≈Úª Á∂ Íz⁄≈ Í√≈ ÂØ∫ Í«‘Òª Â’Ù∆Òª Á≈ Íæ÷
ÒÀ‰ Á∆ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ ª ‹Ø ÒØ’ª «Úæ⁄ ÍÈÍ ‘∆¡ª
«Í¤ª‘ «÷æ⁄± Ó≈ÈÂ≈Úª ˘ Í√È ÂØ∫ Ø«’¡≈ ‹≈ √’∂Õ
√πÒæ÷‰ «√ßÿ ¯Ω‹∆, Ë≈∆Ú≈Ò ÌØ‹ªÕ
51
 www.tarksheel.org
Ì≈◊∆ ÚªÁ : «¬’≈¬∆ ÚÒØ∫ BI.H.@I ˘ T‹Ø«ÂÙU Â∂
√ÀÓ∆È≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ Õ Ó∞º÷ Ï∞Ò≈∂ √∞‹∆ ÁΩË
Á∂ ÒÀ’⁄ Ï≈¡Á, √∞¡≈Òª ‹∞¡≈Ϫ Á≈ «√Ò«√Ò≈ ¡ºË∆
≈ ’ ⁄«Ò¡≈ Õ ÂÒÚ≥‚∆ √≈ÏØ, Ï≥◊≈ «¬’≈¬∆¡ª
¡Â∂ «Í≥‚ Ò«‘∆ Á∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ, ¡Ωª ¡Â∂ ÒÛ’∆¡ª
È∂ «ÚÙ∂Ù ÂΩ Â∂ Ì≈◊ «Ò¡≈Õ ‹Ê∂Ï≥Á’ Ó∞÷∆ ÔØ◊≈‹
¡Â∂ ¡ÚÂ≈ «√≥ÿ ¡À‚ÚØ’∂‡ È∂ Ú∆ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ º÷∂
Õ «¬√ ÂØ∫ «ÏȪ F ¡’±Ï ÂØ∫ I ¡’±Ï º’ Ù‘∆Á
Ì◊ «√≥ÿ Á∂ ‹ÈÓ «ÁÚ√ ˘ √Ó«ÍÂ, Úº÷ Úº÷ «Í≥‚ª
“⁄ ÍÃ Ø ◊ ≈Ó ’∆Â∂ ◊¬∂ Õ -Â’Ù∆Ò «Ú⁄≈Ë≈≈,
Ó≈È«√’ Ø ◊ ª, Ì◊ «√≥ ÿ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈,
¡≥Ë«ÚÙÚ≈Ùª Á∆ ⁄⁄≈ Á∂ È≈Ò È≈Ò ‹≈Á± Á∂ «‡Ã’ª
Á∞¡≈≈ ÁÙ’ª √ث¡ª È≈Ò √≥Ú≈Á ⁄≈«¬¡≈ «◊¡≈
Õ √≈∂ ÍÃØ◊≈Ó ˘ ÙÃ∆ ÔØ◊≈‹, Í«Ó≥Á ’∞Ó≈, ÈÀÏ
«√≥ÿ, Ó≈√‡ ⁄≈ȉ «√≥ÿ, ¡ÚÂ≈ «√≥ÿ ¡À‚ÚØ’∂‡,
ÏÒÁ∂Ú «√≥ÿ√ ¡Â∂ ÁÙÈ Ï≈¬∆ È∂ Ï≈÷±Ï∆ È∂Í∂
⁄≈«Û∑¡≈ Õ
Ó≈fi≈ ‹ØÈ : Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ Á∂ Ó≈fi≈ ‹ØÈ ÚÒØ∫ C
¡’±Ï ˘ Úº÷ Úº÷ «¬’≈¬∆¡ª Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò «’Ã√‡Ò
⁄Ω’ ¡≥«ÓÃÂ√ «Ú÷∂ «¬º’ Í≈÷≥‚∆ ª«’ ¡ÓÈ √Ó≈‡
Á≈ ÒØ’ª Á∆ ’⁄«‘∆ «Ú⁄ ÍÁ≈ Î≈Ù ’∆Â≈ «◊¡≈
«‹‘Û≈ «Í¤Ò∂ ’≈Î∆ √Ó∂∫ ÂØ∫ ÌØÒ∂ Ì≈Ò∂ ¡Â∂ ¡«◊¡≈È∆
ÒØ’ª ˘ ¡≥Ë «ÚÙÚ≈Ùª, Ú«‘Óª ÌÓª ¡Â∂ ¡÷ΩÂ∆
⁄ÓÂ’≈ª Á∂ ⁄∞ ≥ ◊ Ò «Ú⁄ Î√≈ ’∂ ¡≈͉∆ ’«ÊÂ
◊ÀÏ∆ Ù’Â∆ ¡Â∂ ’≈Ò∂ «¬ÒÓ È≈Ò ‘ Âª Á∆¡ª
√Óº«√¡≈Ú≈ Á≈ ‘ºÒ ’È Á∆ ¡≈Û ‘∂· Úº‚∂ ͺË
¿∞  ∂ Ò∞ º ‡ «‘≈ √∆ Õ «¬º ’ √Ó≈‹’ √≥ √ Ê≈ «ÓÙÈ
¡≈◊≈˜ ÚÒØ∫ «¬√ Í≈÷≥‚∆ Ï≈Ï∂ ÚÒØ∫ ÒØ’ª Á∆ ’∆Â∆
‹≈ ‘∆ Ò∞º‡ Á∆ «Ù’≈«¬Â Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ ˘
’∆Â∆ ◊¬∆Õ «‹√ ¿∞Í≥ √∞√≈«¬‡∆ Á∂ ‹ØÈ ¡≈◊±¡ª
√∞Ó∆ «√≥ÿ, ¡Ó‹∆ Ï≈¬∆, ÍÓ‹∆ «÷Ò⁄∆¡ª,
Ó÷«Ú≥ Á  ⁄Ø ‘ Ò≈ ¡Â∂ ‹Ø « ◊≥ Á  ◊∞ Í ≈ÒÍ∞  ≈ Á∆
¡◊Ú≈¬∆ ‘∂· √∞√≈«¬‡∆ Á∆¡ª ¡≥«ÓÃÂ√, ◊◊ØÓ≈‘Ò,
«÷Ò⁄∆¡ª ◊∞ Í ≈ÒÍ∞  ≈, Óº fi «Ú≥ ‚ , Ë≈∆Ú≈Ò ÌØ‹ª,
‹≥«‚¡≈Ò≈, ÂÈÂ≈È , ⁄Ø‘Ò≈ √≈«‘Ï, ÷‚± √≈«‘Ï
«¬’≈¬∆¡ª Á∂ ¡≈◊±¡ª ¡Â∂ ÓÀ∫Ïª È∂ «¬√ Í≈÷≥‚∆ Ï≈Ï∂
Á∆ Á∞’≈È ¿∞Â∂ ‹≈ ’∂ Ó∆‚∆¡≈ ¡Â∂ √’‡ ‘≈¿∞√
Í∞«Ò√ ⁄Ω’∆ Á∂ «¬≥⁄≈‹ ‘√≥Á∆Í «√≥ÿ Á∆ ‘≈‹∆ «Ú⁄
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I
¿∞√ ÂØ∆ ¿∞√ Á∆¡ª ’«Ê ◊ÀÏ∆ Ù’Â∆¡ª ¡Â∂ ’≈Ò∂
«¬ÒÓ Á∆ «Ú«◊¡≈È’ ÍÛÂ≈Ò ’∆Â∆ Õ ¡ÓÈ Ï≈Ï≈
Â’Ù∆Òª ¡Â∂ Í∞«Ò√ Á∂ ¡≈¿∞‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ̺‹
⁄∞º’≈ √∆ ¡Â∂ ¿∞√ Á≈ ⁄∂Ò≈ Ú∆ ‘∆ ¿∞√ Á∆ ◊À‘≈‹∆
«Ú⁄ ÒØ’ª Á∆ √Óº«√¡≈Úª Á∂ ’«Ê ¿∞Í≈¡ ’’∂ Ò∞º‡
’ «‘≈ √∆Õ Í≈÷≥‚∆ Ï≈Ï∂ Á∂ ’≈Î∆ Á∂ º’ Ú≈Í√ È≈
¡≈¿∞‰ ’’∂ Ï≈Ï∂ Á∂ ⁄∂Ò∂ Ú∆ ˘ Ó∆‚∆¡≈ Á∆ ‘≈‹∆
«Ú⁄ Í∞«Ò√ ÚÒØ∫ «‘≈√ «Ú⁄ «Ò¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂
Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ ÚÒØ∫ Ò◊≈Â≈ ⁄≈ ÿ≥‡∂ Í∞«Ò√
È≈Ò ‹ºÁØ ‹«‘Á ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬√ Ï≈Ï∂ «÷Ò≈Î
Ë≈≈ DB@ ¡Â∂ E@H ¡≈¬∆Í∆√∆ «‘ ’∂√ ’‹
’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ¿∞’∂ Â’Ù∆Ò ¡≈◊± √∞Ó∆Â
«√≥ÿ È∂ ÒØ’ª Á∂ Ì≈∆ «¬’º· ˘ √≥ÏØËÈ ’«Á¡ª
«’‘≈ «’ «¬√ Í≈÷≥‚∆ Ï≈Ï∂ Á∂ ’«Ê ’≈Ò∂ «¬ÒÓ ¡Â∂
◊ÀÏ∆ Ù’Â∆ Á∆ «¬Ù«Â‘≈Ï≈‹∆ «Í¤Ò∂ ’≈Î∆ √Ó∂∫ ÂØ∫
«√‡∆ ’∂ÏÒ ¡Â∂ Î≈√‡ Ú∂¡ ⁄ÀÈÒª ¿∞Â∂ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆
√∆ «‹√ ˘ Â’Ù∆Ò √∞√≈«¬‡∆ ÚÒØ∫ «‹Ò∑≈ ÍÃÙ≈√È ˘
Ó≥◊ ͺÂ Á∂ ’∂ Â∞≥ Ï≥Á ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ Õ ¿∞Ȫ
ÒØ ’ ª ˘ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ «’ ¿∞ ‘ ¡≈͉∆¡ª ÿ∂ Ò ± ,
Ó≈«È√’ √∆’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ √Óº«√¡≈Ú≈ Á∂ ‘ºÒ
Ò¬∆ Í≈÷≥‚∆ Ï≈«Ï¡ª, ª«’ª, «√¡≈«‰¡ª ¡Â∂
‹ØÂÙ∆¡ª Á∂ fiª√∂ «Ú⁄ ¡≈ ’∂ ¡≈͉∆ Ò∞º‡ È≈ ’Ú≈¿∞‰
¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ «Ú«◊¡≈È’ «ÁÃÙ‡∆’؉ ¡Í‰≈ ’∂ «√Î
‚≈’‡∆ «¬Ò≈‹ ¿∞Â∂ ‘∆ ÌØ√≈ ’È Õ «¬√ √Ó∞º⁄∆
’≈Ú≈¬∆ ˘ √ÎÒÂ≈ ͱÚ’ «√∂ ⁄≈Û∑È «Ú⁄ «ÓÙÈ
¡≈◊≈˜ Á∆ ÓÀ‚Ó ’È, Â’Ù∆Ò ¡≈◊± Ú«≥Á ’Ω,
Ó∞ ÷ «Â¡≈ ◊∞ Í ≈ÒÍ∞  ≈, ¡ÓØ Ò ’ «÷Ò⁄∆¡ª, ¡ÓÈ
◊◊ØÓ≈‘Ò, √ÂÈ≈Ó ‹≥«‚¡≈Ò≈, √≥Á∆Í Ë≈∆Ú≈Ò ÌØ‹ª,
√«Ú≥Á Ë≈∆Ú≈Ò ÌØ‹ª, Ó∆‚∆¡≈ √‘≈«¬’ Ë«Ú≥Á
⁄Ø◊≈Úª, √∞º⁄≈ «√≥ÿ ÍÙÈ≈Ú≈Ò, ‹Ú≥ Ï≈◊Û∆¡≈,
’≈Ó∂‚ ¡‹∆ «√≥ÿ, ‹Ï∆ ÷‚± √≈«‘Ï, «ÈÓÒ
¤‹ÒÚº‚∆, Ò÷«Ú≥Á ◊∞Í≈ÒÍ∞≈, ‹√Ï∆ Î≈‹ÒÍ∞≈,
Ò≈‚∆Í≈Ò, √∞÷Ï∆ ’Ò≈’≈ ¡Â∂ √∞‹∆ «√≥ÿ «ÚÙ∂Ù
ÂΩ Â∂ Ù≈ÓÒ ‘ج∂ Õ «¬√ ’≈Ú≈¬∆ «Ú⁄ «‚͇∆ ’«ÓÙÈ
ÙÃ∆ ’∂.¡À√.Í≥ȱ ÚÒØ∫ «ÚÙ∂Ù √«‘ÔØ◊ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ Õ
- √∞Ó∆ «√≥ÿ
‹Ê∂Ï≥Á’ ‹ØÈ Ó∞÷∆, Ó≈fi≈ ‹ØÈ Õ
52
 www.tarksheel.org

√∆∆¡Ò Îß‚
Âπ ‘ ≈‚∂ ‘π ß ◊ ≈∂ A «¬’≈¬∆ ’πæÒ∆¡ª BE@@
B ≈‹ ’πÓ≈, Ï∆.¡À√.¬∆. ÒÀ’⁄≈, ≈ÓÍπ≈ αÒ
™‹ ª ‘∂’ ¡ß’ «Úæ⁄ ‘∆ ¡Ω÷∆ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ BE@@
ÚÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛ Í Ó¬∆ ‹±È Á≈ ¡ß’ «ÏÒ’πÒ ‘∆ ¡≈Ó C ‹◊Á∂Ú «√ßÿ, ‹ß‡≈ «√ßÿ, ≈ÓÍπ≈ αÒ
ÍæË Á∂ Í≈·’ª Á≈ È‘∆∫ √∆Õ √ßÍ≈Á’∆ «Úæ⁄ Ï‘π ¡Ω÷∂ BE@@
ÙÏÁ ÚÂ∂ ◊¬∂ √È «‹Ú∂ ∫ Ùz ∂ « ‰’, ± Í ªÂ«Â, D √π«ßÁ ’πÓ≈, Ì∆Ó √ÀÈ Â’, ≈ÓÍπ≈ αÒ
‹ı∆∂Ï≈˜∆, ‘Ó√≈«¬¡≈, √ßÚ∂ÁÈ≈, «È˜≈Â, ÍÀÙÈ, BE@@
‘≈Ù∆¬∂, ÓπÂÒ≈Ù∆, √Ú∆«¥Â∆, ⁄≈‹‚ Â∂ ¡«È√⁄ÂÂ≈ E ‚æÏÚ≈Ò∆ «¬’≈¬∆ BE@@
¡≈«ÁÕ «¬È∑ª ÙÏÁª Á∂ ÏÁÒ ”⁄ Íø‹≈Ï∆ Á∂ √Ω÷∂ ÙÏÁ F Á∂Ù Ì◊ ◊πæÍ, Í«‡¡≈Ò≈ BE@@
Ú∆ ÚÂ∂ ‹≈ √’Á∂ √ÈÕ ÓÀ˘ «¬æ’ Â’Ù∆Ò √ÀÓ∆È≈ G ≈Ó ’πÓ≈, Í«‡¡≈Ò≈ BE@@
”⁄ ‹«ÂßÁ Íøȱ Á∆ ’‘∆ «¬‘ ◊æÒ «ÏÒ’πÒ √æ⁄ ‹≈ÍÁ∆ H ⁄È‹∆ ͇Ú≈∆ BE@@
‘À «’ Â’Ù∆Òª «Úæ⁄ «¬‘ Ï‘π Úæ‚∆ ÿ≈‡ ˛ «’ ¿π‘ I ‚≈. ◊πÓ∂Ò «√ßÿ Ï«·ß‚≈ A@@@
√Ω÷∆ Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ ◊æÒ È‘∆∫ ’Á∂Õ Ï‘πÂ∂ ª ¡ß◊∂˜∆ ‘∆ A@ ⁄È‹∆ «√ßÿ, √‘≈«¬’ ÍØ√‡ Ó≈√‡, Ï«·ß‚≈
ÏØÒ∆ ‹ªÁ∂ ‘È Â∂ ‹ª «Î ¬∂È∆ ◊ßπfiÒÁ≈ Íø‹≈Ï∆ ÏØÒÁ∂ E@@
‘È «’ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ ª ’∆ ÷≈√ ˘ Ú∆ ’πfi ÍÂ≈ È‘∆∫ √π√≈«¬‡∆ √‘≈«¬Â≈ Îß‚
⁄ÒÁ≈Õ ÓÀ◊˜∆È «Úæ⁄ √≈∂ ¿πµ⁄ ÍæË Á∂ Ò∂ı «¬√ Á∂ A Ì◊Úß «√ßÿ Ô±.’∂. A@@@
Á≈«¬∂ ˘ È‘∆∫ Úˉ Á∂‰◊∂Õ «¬√ ¡ß’ «Úæ⁄ «√¯ D- («ÍÂ≈ √±Ï∂Á≈ «ÁÒÏ≈◊ «√ßÿ Á∆ Ô≈Á «Úæ⁄)
E ÍøÈ∂ ‘∆ √Ë≈‰ Í≈·’ Á∆ √Ófi Á∂ √È, Ï≈’∆ DC B Ó≈. «Ùß◊≈≈ «√ßÿ √ÀÁØ’∂ E@@
ÍøÈ∂ «ÎÒ≈√¯∆ È≈Ò √ÏßË √ÈÕ Ó∂∆ √Ófi ¡Èπ√≈ (¡≈͉∆ Ó≈Â≈ Á∆ Ô≈Á ”⁄)
ÓÀ◊˜∆È «Úæ⁄ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∂ Ó√«Ò¡ª Â∂ ÷πæÒ∑ ’∂ «Ò÷‰≈ C Ó≈√‡ ÁÙÈ «√ßÿ (√∂Ú≈ Óπ’Â∆ ”Â∂) B@@
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ÓÀ◊˜∆È Á∆ ÊæÒ∂ Ú≈Ò∆ ÷≈Ò∆ ʪ Â∂ «Âæ÷∂ («ÍÂ≈ Ù‘∆Á Ï∆Ï∆ «’È‹∆ ’Ω)
Ó≈‡Ø «Ò÷∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ D ÍÓ‹∆ Á∆Ú≈È≈ B@@
√π÷«ÚßÁ «√ßÿ, «¬’≈¬∆ Í«‡¡≈Ò≈ (¡≈͉∆ ÒÛ’∆ Á∆ Ù≈Á∆ Â∂)
√ÂßÏ-¡’±Ï Á≈ ¡ß’ «Áæ÷ Â∂ ⁄È≈Úª E Ó≈√‡ Ó«‘ßÁ «√ßÿ ıßÈ≈ A@@
Íæ÷Ø∫ √ßͱÈ √∆Õ ÷±Ï√± Óπæ÷ ÍøÈ∂ Á∂ ¡ßÁ Ôπæ◊ ’Ú∆ (ÍØÂ∆ Á∂ ‹ÈÓ «ÁÈ Â∂)
Í≈Ù ˘ Ô≈Á ’«Á¡ª ¡ÓØÒ’ «√ßÿ Á∆ È˜Ó Í√ßÁ ˜ØÈ ´«Ë¡≈‰≈
¡≈¬∆Õ √ßÍ≈Á’∆ ‘Ó∂Ù≈ Á∆ Â∑ª ’≈«ÏÒ-¬∂-Â≈∆¯ √∆Õ A ‚≈. ‘Ïß√ ◊∂Ú≈Ò E@@
ÓπÒ≈’≈Â, ≈Ù∆¡ª Ï≈∂ ‚≈. ¡‹È≈ Á≈ Ò∂ı, Ë≈«Ó’ ¡≈͉∂ Ï∂‡∂ Á∆ Ï√∆ Â∂
¡≈√Ê≈ Á≈ ÚÍ≈∆’È ¡≈«Á Ò∂÷ ¿πµ⁄ Í≈¬∂ Á∂ √ÈÕ B ‹ß◊ Ï‘≈Á √≈‘È∆ AE@@
«¬√ ◊æÒ Á∆ √Ófi È‘∆∫ ¡≈¬∆ «’ Í∆‡ «‘æÒ Èª Á∂ Ò∂÷ Óæ¤∆ «Ú¥∂Â≈ ´«Ë¡≈‰≈
˘ ÓÀ◊˜∆È «Úæ⁄ «’√ ¡≈Ë≈ Â∂ Íz’≈«Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ’Ó‹∆ «√ßÿ «Úæ’∆, ´«Ë¡≈‰≈ E@@
√∆Õ ÓÀ◊˜∆È ”⁄ ¤Í‰ Ú≈Ò∂ Ò◊≈Â≈ ’≈ÒÓ ¡≈͉≈ √≈‘È∂Ú≈Ò «¬’≈¬∆ ˘ √‘≈«¬Â≈
·∆’ √ßÁ∂Ù «ÁßÁ∂ Ș ¡≈¬∂Õ ™‹ ÓÀ◊˜∆È ”⁄ Ò◊≈Â≈ A ‘Ïß√ «√ßÿ fi≈Û √≈«‘Ï AA@@
¡≈ ‘∂ √πË≈ ˘ ‘Ø Ï∂‘Â∆ ÚæÒ «Ò‹≈‰ Ò¬∆ Í≈·’ª B ‰‹ØË «√ßÿ ‹±Ò E@@
˘ Ú∆ ¡≈͉≈ ÔØ◊Á≈È Í≈¿π‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡≈͉∆ ÌÂ∆‹∆ ‹À√∆¡È Á∂ ‹ÈÓ «ÁÈ ¡Â∂
⁄È‹∆ ⁄ßÈ∆, æÂ≈ Ê∂Û∑, («ÎؘÍπ)Õ Ì◊ «√ßÿ Á∂ ‹ÈÓ «ÁÈ Â∂
Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I 53
Ï≈’∆ √¯≈ CI ”Â∂
 www.tarksheel.org
«ÓßÈ∆ ’‘≈‰∆ «˜ßÁ◊∆ Á∆ ı±Ï√±Â∆ «¬‘ È‘∆∫ «’ Âπ√∆∫ «’ßÈ∂ ıπÙ ‘Ø
æ«÷¡≈ ÏÒ«’ «˜ßÁ◊∆ Á∆ ÷±Ï√±Â∆ «¬√ ◊æÒ ”⁄ ˛ «’
≈‹ ’Ω ’Ó≈ÒÍπ Á±√∂ Âπ‘≈‚∂ ÂØ∫ «’ßÈ∂ ıπÙ ‘ÈÕ
‹±È Á≈ Ó‘∆È≈ √∆, ¿π√ È∂ √Ø«⁄¡≈ «’ ⁄ÒØ Ïæ«⁄¡ª
˘ Ú∆ ¤πæ‡∆¡ª ‘È, «’™ È≈ ’πÙ Â∆Ê √Ê≈Ȫ Á∆ √∆Û∆¡ª ¿πÈ’∂ Ò∆¬∂ ÏÈ∆ ˛∫ «‹È∑∂∫ ¤Â Í ‹≈È≈ ˛
Ô≈Â≈ ‘∆ ’ Ò¬∆ ‹≈Ú∂Õ ÷≈‰≈-Í∆‰≈, ¶◊ Â∂ ¡≈√Ó≈È Í ‘Ø «‹È’∆ Ș, ¿πÈ∑∂∫ ÂØ ≈√Â≈ ıπÁ
«‘≈«¬Ù Ú∆ Óπ¯Â Á∆ «ÓÒ ‹≈Ú∂◊∆Õ ÒØ’ ¡ÀÈ∂ ÍÀ√∂ ÏÈ≈È≈ ˛
÷⁄ ’∂ Í‘≈Ûª «Úæ⁄ Ú∆ ª ‹ªÁ∂ È∂Õ ‹≈‰ Ú∂Ò∂ ÓÈ ≈‹≈ ’πÓ≈, √Ø«¬¡≈ IDFCGA@@BB
”⁄ ÿ Á≈ «ı¡≈Ò ¡≈«¬¡≈ «’ «Íæ¤Ø∫ ÿ Ú∆ √πßÈ≈
˛Õ ™‹ ¡æ‹-’æÒ∑ ⁄Ø∆¡ª Á≈ «√Ò«√Ò≈ Ú∆ ÚËÁ≈ √ßÿÙ Á∆ ÓÙ≈Ò È≈Ò, ‹æ◊ ΩÙÈ ’Ø,
‹≈ «‘≈ ˛Õ Á±‹∂ ‘∆ ÍÒ «¬‘ «ı¡≈Ò ¡≈«¬¡≈ «’ Á∆Ú∂-ÏæÂ∆, ÏÒÏ È≈Ò ‘È∂∂ Á± È‘∆∫ ‘πßÁ∂
Ë≈«Ó’ √Ê≈Ȫ Â∂ “Ì◊Ú≈È” Á∂ ÁÙȪ ˘ ª ‹≈ ◊πÓ∆ ¡ßÏ≈Ò≈ @IDAF@-CFB@C
‘∂ ‘ªÕ ¿π‘ ¡≈Í ‘∆ √≈‚∆ Â∂ ÿ Á∆ æ«÷¡≈ ’∂◊≈Õ
«¬‘ √Ø⁄ ’∂ ÿØ∫ Ë≈«Ó’ √Ê≈Ȫ Á∆ Ô≈Â≈ Ò¬∆ √«Ú√ ÏÀ∫’ª ”⁄ ¿πË≈Ò∆ ‘ج∆ Òæ¤Ó∆
Âπ ͬ∂Õ ¿πÈ∑ª È∂ Úæ÷-Úæ÷ ÓßÁª, ◊πÁπ¡≈«¡ª Â∂ ¡ÀÚ∂∫ ϱ‘∂ ÷πæÒ∑∂ æ÷Á∂Õ
Ó√«‹Áª Á∂ ÁÙÈ ’∆Â∂Õ «¬æ’ ʪ Â∂ ‹ÁØ∫ ¿π‘ ÓæÊ≈ ‹◊√∆ ‹∆Á≈
‡∂’‰ Òæ◊∂ ª “Ì◊Ú≈È” Á∆ Ó±Â∆ ˘ Ï≈‘Ø∫ «‹ßÁ≈ † ¡≈ÁÓ∆ √Ø ⁄ Â≈ È‘∆∫ ’π Ù Ì∆ ÓÈ∂ ’∂ Ï≈¡Á
Òæ◊≈ Ú∂÷ ’∂ ¿πȪ∑ √∂Ú≈Á≈ ˘ «¬√ Á≈ ’≈‰ Íπ«æ ¤¡≈Õ ’πÙ È≈ √Ø⁄∂ Ì∆ ¡≈ÁÓ∆ Ó ‹≈Â≈ ˛
√∂Ú≈Á≈ È∂ Áæ«√¡≈ «’ ¡√Ò ”⁄ «Í¤Ò∂ ‘¯Â∂ ‘∆ IDFDE-EFFII
Ì◊Ú≈È Á∆ Ó±Â∆ ¡æ◊∂ æ÷∆ ◊ØÒ’ ⁄Ø∆ ‘Ø ◊¬∆ Í«ßÁ∂ È∂ ◊πÏ≈∂ ˘ «’‘≈,
√∆Õ «¬√ Ò¬∆ Ì◊Ú≈È Á∆ Ó±  Â∆ ˘ «‹ß Á ≈ «’æÊ∂ È∂ Í Â∂∂Õ
Ò◊≈¿π‰≈ «Í¡≈ ˛Õ ¿π√ È∂ √Ø«⁄¡≈ «’ «‹‘Û≈ ‹∂ Â∂ ∂ Í È‘∆∫,
Ì◊Ú≈È ¡≈͉∆ ◊ØÒ’ Á∆ æ«÷¡≈ ıπÁ È‘∆∫ ’ ÓÀÈß± Ú∆ «¬‘ ’ÂÏ «√÷≈ ¡≈͉≈Õ
√’Á≈, ¿π‘ √≈‚∆ Â∂ √≈‚∂ ÿ Á∆ æ«÷¡≈ ’∆ ’∂◊≈ ‚≈. ‹◊Â≈
? «¬‘ √Ø⁄ ’∂ ¿πÈ∑ª ¿π√∂ «ÁÈ ‘∆ ÿ Ú≈Í√∆ Ò¬∆ ‹√Á∂Ú Ó≈È- IHAE@AGEIF
⁄≈Ò∂ Í≈ «ÁæÂ∂Õ √æ⁄≈¬∆ Ú‚ÓπæÒ∆ ˛,
Í √æ⁄≈¬∆ È≈Ò «‹¿π‰≈ ¿π√ ÂØ∫ Ú∆ Ú‚ÓπæÒ≈ ˛Õ
Ô≈Á ÒÚÁ∆Í ’Ò√∆, IHGHG-FICEH
«‘ßÓ ’ ‹∂ ’«·È≈¬∆¡ª È∂, ¡≈͉∂ ÍÀ  ª Â∂ , Ô’∆È ‘ØÚ∂ ª,
‘ßfi±¡ª È∂ Â’Á∆ª ’Á ÍÒ‡≈¬∆¡ª È∂Õ È‘∆∫ ‘πßÁ≈ ÍøË ¶Ó∂≈,
«‹È∑ª ·Ø’ ˘ ·Ø’ Ó≈∆ ˛, ¡≈͉∂ Â∂ æ÷ ÌØ√≈ ÏßÁ∂
¿πÈ∑ª ˘ ‘∆ ≈√ ·Ø’ª ¡≈¬∆¡ª È∂Õ √≈≈ ¡≈ÒÓ ‘Ø ‹≈‰≈ Â∂≈Õ
«¬ßÁ‹∆ ‘√ÈÍπ∆ ∆Â≈, ‘∆Ø ’Òª IHGBC-ADHEG
¿πÈ∑ª πæ÷ª È∂ ÂÍÁ∂ ÊÒª ˘ ¡≈√≈ Á∂‰≈,
‹Ø ıπÁ ¤≈Ú∂∫ «‡’∂ ÍÒÁ∂ ͬ∂ È∂ ◊Ó«Ò¡ª ¡ßÁ
◊πÂ∂‹ ’Ø‘≈Ú≈Ò≈
Í«ÓßÁ, IIHHF-ABFEB
‹∆‰≈ Ú∆ «¬æÊ∂, ÓÈ≈ Ú∆ «¬æÊ∂,
«Î «’™ ÌÓ ˛, ‹≈‰≈ «’æÊ∂
«¬’Ï≈Ò ◊拉, IBAGG-@@GEB

Â’Ù∆Ò ÈÚßÏ-Á√ßÏ @I 54