Professional Documents
Culture Documents
PAGE 926
927 PANULTIHON 1
• 1 Kini ang panultihon ni Solomon, anak nga lalaki ni David, hari sa Israel:
1 2
alang nimo aron makabaton ka sa kaalam ug pagtulon-an
nga makatugkad sa mga pulong nga mahinungdanon;
3
aron maangkon nimo ang maayong pagkahan-ay nga kahibalo.
Sa ingon, mahimo ka nga makiangayon,
may maayong panghukom ug buotan.
4
Ang yanong katawhan magmaabtik,
ang mga batan-on may hustong panabot ug panglantaw.
5
Papaminawa ang manggialamon: makadugang ni sa kinaadman,
ang mga tawo nga may maayong panghukom makabaton sa kahanas,
6
pagsabot sa panultihon ug sanglitanan, sa pinulongan sa maalamon
ug sa ilang mga tigmo.
7
Job
28:28
Sinugdan sa kahibalo ang kahadlok kang Yahweh,
Slm ug ang mga bUang lang ang makapatay sa kaalam ug sa disiplina.
111:10
• 1.1 Sukad sa sinugdan nabahin ang tawo dayon. Ang ugma tingalig ulahi na. Mao ni ang
sa duha ka pundok. Una, ang mga maalamon gipamulong ni Jesus sa Mt 7:21 ug 25:1.
lakip ang mga lantip, abtik ug responsabli; ang Ang kaalam nagsinggit og kusog sa kada-
laing pundok, ang mga buangbuang lakip ang lanan. Kinsay makaingon nga walay mipukaw
mga gago, bakakon ug daotang tawo. niya ug nagpakita sa hustong dalan? Ang ubos sa
tawhanong kahimtang makahimo sa mga tawo
Ang sinugdanan … (b. 7). Kining pulong nga mapasagaron, apan ang mapasagaron ma-
“kahadlok” lahig kahulogan sa Biblia. Wala ni kahimo sab og sosyedad nga ubos sa tawhanon.
magpasabot nga angay kalisangan ang Diyos, Apan ang tanan gitawag ug giawhag nga mogula
apan mahigugma niya nga puno sa pagtahod. sa ilang pagpakabuta-bungol.
Ang kahadlok ni Yahweh nagpasabot nga Kay ilang gikaligutgotan … (b. 29). Mao ni
sukaranan siya ug dangpanan sa mga desisyon ang sala sa pagpasagad. Sayon ra ang pagpa-
nga himoon. Ang tawo nga mahadlok ni sumangil sa kaugalingon pinaagi sa pagsulti nga
Yahweh kanunay nga naglantaw sa Diyos ug sa “Wala koy daotang tuyo, kulang lang sa pag-
iyang mga pulong sa tanan niyang buhaton. pakabana.” Ang Kaalam dili modawat ining
maong pasumangil. Ang kamapasagaron ma-
• 20. Awhag ni alang sa pagbag-o karon tang sa pagsalikway ni Yahweh.
PANULTIHON 1 928
Is akong mga pulong. 24 Sa pagkatinuod, Siya ang taming alang sa naglakaw sa kabu-
65:2,
12 kon magtawag ko ug magdumili mo otan. 8 Gibantayan niya ang mga agianan sa
66:4 makiangayon ug gipanalipdan ang mga
Jer pagpamati, magtanyag sa akong ka- lakang sa iyang matoohon.
7:13
mot ug walay magtagad; 25 wala mo 9
Unya, masabtan nimo ang kaangayan,
manumbaling sa akong tambag ug hukom ug kabuotan nga maghatod nimo sa
kalipay.
inyong gisalikway ang akong pahi- 10
Ang kaalam mopuyo sulod sa imong
mangno, 26 kataw-an sab mo nako sa kasingkasing. Ug ang kahibalo mohupay sa
inyong pagkaalaot. Yam-iran tamo kon imong kalag. 11 Agakon ka sa imong pang-
moabot na kaninyo ang kahadlok; lantaw. Ang panabot manalipod nimo;
12
27 magbantay nimo sa daotan, sa may hiwi
kon ang kalisang modangat kaninyo nga katuyoan, 13 sa mibiya na sa dalan nga
sama sa bagyo, ug inyong masinati tarong aron subayon ang ngitngit nga agia-
ang kahigwaos ug kahingawa. nan. 14 Naglipay sila pagbuhat og daotan
28 ug naghudyaka sa kahiwian. 15 Baliko ang
Jer
11:11
Unya, sangpiton ko sa katawhan, ilang mga dalan ug dinaotan ang ilang pama-
Jn apan dili ko motubag. Mangita sila na- agi.
7:34 16
ko, apan dili makakaplog. 29 Kay ilang Ang kaalam nagpahilayo nimo sa ba-
gikaligutgotan ang kahibalo ug wala bayeng langyaw, sa pag-ulog-ulog sa mga
langyaw pinaagi sa ilang nindot nga pinu-
pilia ang kahadlok kang Yahweh. longan. 17 Gibiyaan niya ang iyang kauban sa
30
Wala sila maminaw sa akong tam- kabatan-on ug nalimot sa tugon sa iyang
bag ug gisalikway ang akong pahi- Diyos.
18
Kay ang iyang puluy-anan nagharag sa Is
mangno. 31 Anihon nila ang bunga sa kamatayon. Ug ang iyang agianan nagpa-
14:9
Slm
ilang daotang binuhatan ug mabuhong dulong sa lubnganan. 19 Walay maadto ka- 37:9,
29
sila sa kaugalingong pangandoy. niya nga makabalik ni makatultol sa dalan sa
32 kinabuhi. 20 Busa, imong subayon ang agia-
Ang kasaypanan sa walay alamag nan sa maayo. Pabilin sa agianan sa tarong.
mohatag kaniya sa kamatayon. Ang 21
Kay ang tarong makapanag-iya sa yuta. Mt
katapol sa mga buang magdala nila sa Ang katawhan nga but-an manimuyo dinhi. 5:4
22
kalaglagan. 33 Apan ang mamati nako Ang mga daotan papahawaon sa yuta.
Lukahon ang maluibon.
magpuyo sa kasigurohan. Magmalina-
won ug wala siyay kahadlok sa daotan. 1
Anak ko, ayaw kalimti ang akong
3 pahimangno ug kasugoan. Ampingi sila
Maayo nga batonan ang kaalam sa imong kasingkasing 2 kay makapataas
• 1 Anak ko, kon paminawon mo ang sila sa imong kinabuhi. Magpahimulos ka sa
2 akong mga pulong ug hatagag bili ang mga tuig, puno sa kinabuhi ug pakigdait.
3
akong kasugoan, 2 ug ang imong dalunggan Ipabilin sa imong kasingkasing ang ka- Dt
masiboton sa kaalam uban sa kasingkasing maunongon ug kamatinud-anon. Ihigot sila 5:22
6:6
nga masinugtanong mosabot; 3 kon imong sa imong liog ug isulat sa papan sa imong
sangpiton ang salabotan ug tawgon sa kusog kasingkasing. 4 Sa ingon, mabulahan ka ug
nga tingog ang panabot; 4 kon mangita ka ini mamaayo sa mata sa Diyos ug sa mga tawo.
ingon sa pilak ug pangitaon nga labaw sa
Job Ibutang sa buhat ang kaalam
28:28
bisag unsang bahandi, 5 nan imong masab-
tan ang kahadlok kang Yahweh; hikaplagan • 5 Salig kang Yahweh sa bug-os mong
Mt
13:44- mo ang kahibalo mahitungod sa Diyos. 6 Kay kasingkasing. Ayaw pagsalig sa kaugali-
46
si Yahweh naghatag sa kaalam. Gikan sa ngong panabot. 6 Ipakuyanap ang pagkaa-
iyang baba mogula ang kahibalo ug panabot. naa sa Diyos sa tanan mong agianan. Hap-
7
Nagtagana siyag hinabang alang sa tarong. sayon niya ang imong dalan. 7 Ayawg isipa
• 2.1 Ang kaalam sa Diyos manalipod sa barog diha sa mga pagsulay sa Diyos (Heb 12:5
migamit ini batok sa mga bisyo ug sa makadaot ug Reb 3:19).
nga haylo. Dili na sila sama sa gapnod nga bisan Ang mga Panultihon naghatag og dakong bili
asa na lang idagsa sama sa mga buang. Sayon ra sa mga tambag, sa disiplina, sa pagtul-id sa
silang mosupak, dili magpadaladala sa bisag sayop. Ang pagpuyo sumala sa kaugalingong
unsang haylo sa bisyo, sa salapi ug kahilayan. gusto ug gana, hinungdan sa tanang dimalas ug
kadaot: matud sa Panultihon (tan-awa sa 5:12).
• 3.5 Ang unang parapo naghisgot sa mga Nagkahulogan nig kahimsog sa inyong la-
gawi nga mohatod sa kaalam: ang pagpaubos, was. Ang mga pagtulun-an sa kaalam naghatag
ang pagkaandam mosakripisyo aron pagtuman og pasalig alang sa kinabuhi ug kapiskay, ma-
sa kabubut-on sa Diyos, ang kalig-on sa pag- kahatag nig kaayohan sa lawas (3:8; 4:22).
929 PANULTIHON 4
ang kaugalingon nga maalamon. Hinunoa, “Pahawa! Balik lang unya, sa laing pa-
kahadloki ang Diyos ug pahilayo sa daotan. nahon; ugma ako kining ihatag nimo!”,
8
Mao ni ang tambal sa imong lawas, ang
kahupayan sa imong kabukogan. kon matabangan mo siya karon.
29 Jer
9
Pasidunggi si Yahweh sa iyang paghatag Ayaw paglaraw og daotan batok sa 12:6
sa naa nimo. Ang unang bunga sa imong isigkatawo nga nanimuyo sa imong
abot ihatag kaniya. 10 Unya, mag-awas sa
kapuno ang imong kamalig ingon man ang kiliran nga masaligon. 30 Ayaw pakig-
imong kawa sa bino. away sa tawo sa walay hinungdan.
11
Anak ko, ayaw tamaya ang pagdi- Wala siya manghilabot nimo. 31 Ayaw
siplina ni Yahweh; panumbalinga ang iyang kasinahi ang bangis; ayaw sunda ang
Dt pagbadlong. 12 Kay si Yahweh nagbadlong
8:5
sa iyang gihigugma, sama sa buhaton sa usa iyang binuhatan.
Heb 32
12:5 ka amahan sa anak nga iyang pinangga. Gikaligutgotan ni Yahweh ang da-
otan, apan giagak ang mga tarong.
13
Bulahan ang tawo nga makaka- 33
Iyang gitunglo ang balay sa daotan,
plag sa kaalam ug makabaton sa pa- apan gipanalanginan ang panimalay sa
nabot. 14 Labaw pa siya kabililhon kay tarong. 34 Gitamay sab niya ang mayu- Jaime
4:6
sa pilak ug kamapuslanon kay sa bu- biton, apan maluoy siya sa maluoy sa 5:5 1P
lawan. 15 Mas mahal pa siya sa perlas. mapaubsanon. 35 Ang manggialamon
Walay ikatandi niya sa tanan nga imong makaangkon sa iyang himaya, apan
gitinguha. 16 Sa iyang tuong kamot nag- ang buangbuang manunod sa kaula-
tanyag siyag taas nga kinabuhi; sa wan.
iyang wala, bahandi ug kadungganan.
17 Pabilin sa tarong nga dalan
Dad-on ka niya sa makapahimuot 1
nga agianan. Pakigdait ang iyang dalan. Pamatia, mga anak ko, ang pahimang-
Gen 18
4 no sa amahan. Matngoni ni aron maka-
2:9 Siya ang kahoy sa kinabuhi sa baton mog kabuot. 2 Kay naghatag ko ninyog
3:22
Jn
mogakos niya. Malipayon ang tanang maayong prinsipyo. Ayawg isalikway ang
6:35 makaangkon niya. akong pagtulun-an.
3
19 Sa batan-on pa, pinangga kaayo ko sa
8:22- Tungod sa kaalam ni Yahweh akong inahan; 4 gitudloan ko sa akong ama-
31
iyang gibuhat ang kalibotan; sa salabo- han. Nag-ingon siya: Mahala ang akong mga
tan gilig-on ang kalangitan. 20 Sa kina- pulong sa imong kasingkasing; paminawa
adman nahukad ang kailadman; ang ang akong pahimangno ug mabuhi ka.
5
Batoni ang kaalam ug kabuot. Ayaw
panganod nagpaulan ug nagpayamog. kalimti o isalikway ang mga pulong sa akong
21
Anak ko, batoni ang maayong baba. 6 Ayaw biyai ang kaalam kay mana-
panghukom ug ang kamabinantayon. lipod siya nimo. Higugmaa siya kay makalu-
was siya nimo.
Ayaw sila ibulag sa imong panan-aw. 7
Ang sinugdan sa kaalam mao ang pag-
22
Maghatag silag kinabuhi sa imong paningkamot nga mabatonan ni. Bugti sa
kalag ug magdayandayan sa imong tibuok mong naangkon panlimbasogi nga
panagway. imong mahuptan ang kabuot. 8 Gaksa siyag
23 hugot kay bayawon ka niya. Pasidunggan ka
Makapadayon ka sa imong dalan kon imo siyang gakson. 9 Purongpurongan
nga hilwas. Dili mapandol ang imong kag kaayohan; ibutang sa imong ulo ang
tiil. 24 Wala kay kahadlokan inighigda korona sa himaya.
10
Pamati, anak ko, dawata ang akong pu-
na nimo, ug malinawon ang imong long sa imong kasingkasing ug motaas pa
pagkatulog. 25 Dili ka mahadlok sa hi- ang imong kinabuhi.
nanaling moabot nga kalisang ni sa 11
Gitudloan tamo sa dalan sa kaalam ug
pagdasmag sa mga daotan. 26 Kay si giagak sa tarong nga agianan. 12 Lakaw sa
dakong kasayon ug dalagan nga dili matum-
Yahweh naa sa imong kiliran. Gibanta- ba. 13 Pagmalig-on gyod sa disiplina. Ayaw
yan niya ang imong tiil sa tanang ka- siyag buhii. Bantayi pag-ayo kay siya ang
daot. imong kaluwasan.
14
27
Ayawg hikawi ang nagkinahang- Ayaw sunda ang giagian sa daotag bi-
nuhatan. 15 Likayi sila ug ayawg panumba-
lan sa panabang makabuhat ka ini. linga kon malabyan mo sila. 16 Kay dili sila
28
Ayaw ingna ang imong isigkatawo: matulog hangtod nga mabuhat na nila ang
PANULTIHON 4 930
daotan. Dili sila mohunong hangtod malu- bangis nga katawhan; 10 basig makapa-
kapa ang uban. 17 Ang kadaotan ilang pan ug himulos ang uban sa imong kabtangan ug
ang kabangis ilang bino. maadto sa langyaw ang imong kinitaan.
18
Ang agianan sa tarong ingon sa banag- 11
Moreklamo ka sa kaulahian kon gila-
banag nga nakasanag sa kabuntagon, kan- moy na ang imong karne ug lawas. 12 Unya,
sang kahayag nagkadako hangtod nga makaingon ka: “Nganong akong gisalikway
matibuok sa adlawng tutok. 19 Ang dalan sa ang mga pahimangno ug gitalikdan ang mga
mga daotan hingpit nga kangitngit. Dili sila maayong tambag? 13 Nganong wala ko pa-
masayod sa nakapalukapa nila. minawa ang tingog sa akong magtutudlo ug
20
Anak ko, pagmatngon ug paminawa wala ko tumana ang ilang mga tambag?
pag-ayo ang akong mga pulong. 21 Ayaw sila 14
Miabot na ko sa kinailadman sa disgrasya
ibulag sa imong panan-aw. Hinunoa bantayi taliwala sa tibuok katilingban.”
sila sa kinailadman sa imong kasingkasing.
22
Sila ang kinabuhi sa naghambin nila ug • 15 Busa, inom sa tubig gikan sa
makaayo sila sa kalag.
kaugalingong sudlanan sa nagdagay-
• 23 Labaw sa tanan, bantayi ang imong
day sa imong atabag. 16 Ayawg pasag-
kasingkasing kay mao ni ang tinubdan sa
kinabuhi. 24 Ampingi ang imong baba sa mga di nga mausik ang imong mga tuboran
bakak ug ayaw tugti nga mogawas sa imong sa laing dapit o sa kadalanan ba hinu-
ngabil ang limbong. on. 17 Alang lang ni nimo, dili sa mga
25
Ipunting ang imong panan-aw sa una- langyaw.
han ug itutok ang imong mata sa atubangan.
18
26
Sutaa ang yuta ubos sa imong tiil ug ang Panalanginan unta ang imong ti- Ecl
tanan nimong agianan siguroha. 27 Ayawg nubdan ug magmalipayon ka uban sa 9:9
lingilingi sa imong wala o sa imong tuo. Ilikay imong asawa sa kabatan-on, 19 ang
ang imong dalan sa daotan.
tahom mo nga lagsaw ug anyag nga
Pagbantay sa mananapaw
osa. Magmalipayon ka unta sa iyang
1
Anak ko, matngoni ang akong kaalam dughan sa tanang panahon. Higugmaa
5 ug paminawa ang akong kabuot; 2 hi-
numdomi ang akong mga tambag. Ayaw siya sa kanunay.
20
ibulag sa imong ngabil ang maong kinaad- Anak ko, nganong nagpakabuang
man. ka sa gugma sa mananapaw? Ug miga-
3
Hinumdomi nga mas tam-is pa sa dugus
ang mga ngabil sa mananapaw. Danglas pa kos sa babaye nga wala mo hiilhi?
21
kay sa lana ang iyang mga pulong; 4 apan Gibantayan ni Yahweh ang dalan sa
ang sangpotanan pait ingon sa panyawan, mga tawo ug gipanalipdan ang tanan
hait ingon sa espada nga duhay sulab.
5
Ang iyang tiil manaog sa lubnganan ug
niyang agianan. 22 Masakpan ang da-
ang iyang mga lakang mohatod sa kama- otan sa kaugalingong sala ug magpa-
tayon. 6 Wala magpakabana sa dalan sa bilin siyang ginapos sa pukot sa iyang
kinabuhi. Hinunoa nahisalaag nga walay kasaypanan. 23 Mamatay siya sa kaku-
kasayoran.
7
Karon, anak ko, pamati nako. Ayaw lang sa disiplina ug malumos sa nag-
kalimti ang akong mga pulong: 8 Pahilayo taob niyang kadaotan.
niya ug ayaw paduol sa ganghaan sa iyang
balay, 9 basig imong ikahatag ang imong • 1 Anak ko, tigpyansa ka sa imong isig-
kadungganan sa mga langyaw ingon man 6 katawo o migarantiya sa pulong sa
Sir
8:13
• 4.23 Labaw sa tanan… (b. 23). Kining higugmaa siya kanunay. Sayon rang mapama-
tudling susama sa gipamulong ni Jesus sa Mc tuod nga daghan ang natintal sa mga bisyo, labi
7:21 ug Mt 12:34. Ang maayo ug ang daotan na sa paghuboghubog ug mga droga kay wala
naggikan sa kasingkasing, sa ato pa, sa kailad- man sila magkasinabtanay sa usag-usa. Sanglit,
man sa tawo. wala man sila makapuyo sa tiunay nga kinabu-
hing minyo, modangop sila sa mga barkada,
• 5.15 Busa inom sa … (b. 15). Naghisgot ni aron magpuyo nga daw iresponsabling uli-tawo.
nga ang bana kinahanglang maresponsabli sa
iyang kinabuhing minyo. Gilantaw dinhi ang • 6.1 Ania dinhi ang tanang matang sa
sangpotanan sa pagpatuyang. Nagdasig sab ni tambag.
sa tawo aron hatagag bili ang kasuod sa kinabu- 1-5. Ang tawo nga responsabli bisag unsa pa
hing minyo ug pagpabiling “pamanhonon” sa kamanggihatagon ug kabuotan, mamalandong
asawa bisan pa sa katuigan nga nanglabay: gayod una, sa dili pa motahan sa kaugalingon.
931 PANULTIHON 7
imong ngabil, hibaloi nga nabitik ka sa lakaw ba siya sa nagbagang uling nga dili
imong pulong. 3 Busa, buhata ni, anak ko. mapaso ang tiil? 29 Mao sab ang tawo nga
Palingkawasa ang kaugalingon. Kon nahu- moduol sa asawa sa iyang isigkatawo: ang
log ka sa kamot sa imong silingan, lakaw manghilabot niya silotan.
dayon, luhod, ug pakiluoy niya. 4 Ayaw pa- 30
Dili pakasad-on ang kawatan nga gigu-
katulga ang imong mata ni papahulaya ang tom kon mangawat siya aron mabusog ang
imong tabuntabon. 5 Gawas dayon ingon sa tiyan. 31 Apan kon siya madakpan, pilupi-
lagsaw gikan sa lit-ag o sa langgam nga loon makapito ang iyang iuli ug ihatag ang
nagunitan. manggad sulod sa iyang balay. 32 Pagka-
Ang mga tapolan ug buangbuang
walay buot sa mananapaw! Ang nagbuhat ini
naglaglag sa kaugalingon. 33 Maani niya ang
6
Ikaw tapolan, lakaw sa hulmigas. Ban- mga hampak ug pagbiaybiay. Dili gyod ma-
tayi ang iyang dalan ug pagmaalamon. papas ang iyang kaulawan.
7
Wala siyay amo ni piniyalan o kapatas. 34
Ang pangabugho mopadilaab sa ka-
8
Nanguha siyag pagkaon sa ting-init ug singkasing sa bana. Wala siyay kaluoy sa
naghipos sa makaon sa ting-ani. adlaw nga siya manimalos. 35 Dili siya moda-
9
Hangtod kanus-a ka magligidligid, ta- wat bisag unsa: panghimayad o maka-
polan? Kanus-a ka mobangon sa imong pag- buhong nga gasa.
katulog? 10 Dyotay nga pagkatulog, dyotay
nga pagduka ug ang imong katapolan moku- 1
Anak ko, ampingi ang akong mga
yamang nimo. Unya, sama sa libod-suroy 7 pulong. Pabilin nga matinud-anon sa
11
Ecl modangat nimo ang kakabos nga magdala akong kasugoan. 2 Pagmalig-on sa akong
4:5
sa kaalaot ingon sa usa ka laag. pahimangno ug mabuhi ka. Mahala ang
12
Ang kriminal, ang malupigon magla- akong pagtulun-an ingon nga imo silang
kawlakaw nga mangyam-id, 13 magpangid- gipangga pag-ayo. 3 Ibugkos sila sa imong
hat ang iyang mata, magsagudsod ang iyang tudlo ug isulat sa papan sa imong kasing-
tiil ug magpangamay ang iyang tudlo. 14 Ang kasing. 4 Ang kaalam isipa nga imong ba-
iyang kasingkasing malimbongon. Kanu- baye ug ang kahibalo nga imong higala. 5 Ila
nayng naglaraw sa daotan ug nakiglalis sa kang luwason sa babayeng mananapaw, sa
uban. 15 Busa, kalit lang moabot ang iyang langyaw nga danglas og pinulongan.
kalisdanan nga dili niya mapunggan. 6
Milili ko sa rehas sa tamboanan sa akong
16
Dunay unom ka butang nga gidumtan balay 7 ug nakakita sa batan-on nga walay
ni Yahweh; pito ang iyang gikaligutgotan: kasinatian. Mikuyog siya sa panon sa mga
17
Ang mapagarbohong tinan-awan; ang dila batan-on. 8 Naglakaw sila sa dalan duol sa
nga bakakon; ang kamot nga nagpabanawg likoanan paingon sa iyang gipuy-an. 9 Ki-
dugo sa walay sala; 18 ang daotang kasing- lumkilom na. Ang kahayag gisanapan na sa
kasing, ang tiil nga nagdalagan paingon sa kangitngit, sa kadulom ug sa anino. 10 Tan-
daotan; 19 ang mga bakak ug saksing baka- awa! Migawas kining babayehana pagtagbo
kon ug ang tawo nga nagpugas sa kagubot niya. Ang sapot daw sa puta. Nagpandong
diha sa katawhan. siya.
20
Anak ko, tahora ang pahimangno sa 11
Baga siyag nawong ug walay ulaw. Dili
imong amahan. Ayaw isalikway ang gitudlo mopuyo sa iyang pinuy-anan. 12 Karon naa
sa imong inahan. 21 Ampingi sila sa imong siya sa kadalanan. Taudtaod tua na sab sa
kasingkasing ug isab-it sa imong liog. 22 Kini mga hawanan. Nagbantay siya kanunay.
ang magtultol nimo sa imong mga lakang. 13
Migakos siya sa lalaki ug gihagkan.
Panalipdan ka ini sa imong pagkatulog ug Masaligon siyang nag-ingon: 14 “Naghalad
makigsulti ni nimo sa imong pagmata. gyod ko og sakripisyo ug gitapos ko ang
23
Ang kasugoan lampara. Ang pagtulun- akong balaang panaad. 15 Tungod ini miga-
an iyang kahayag. Ang pagbadlong nagtud- was ko aron makigtagbo nimo. Gipangita
lo nimo sa dalan sa kinabuhi. tikaw ug ako kang hikaplagan. 16 Gihapinan
24
Panalipdan ka ini sa babayeng daotan, ko na ang akong higdaanan sa kutson ug sa
ang langyaw nga danglog og sinultihan. nindot nga habol gikan sa Ehipto 17 ug gipa-
25
Ayawg paninguhaa sa imong kasing- humotan sa mira, sa mga alo ug sinamon.
kasing ang iyang kaanyag o padani sa iyang 18
Dali, tagbawon nato sa kalipay ang atong
tinan-awan. 26 Ang puta may katungod sa kaugalingon. Atong dimdimon ang gugma
pan, apan ang mananapaw nangandoy sa sa tibuok gabii. 19 Wala sa balay ang akong
imong bililhong kinabuhi. bana. Atua sa halayong dapit. Taas kaayo
27
Ikasulod ba sa tawo ang kalayo sa iyang ang iyang panaw. 20 Gidala niya ang iyang
bulsa nga dili masunog ang sapot? 28 Maka- puntil sa salapi unya na siya mouli sa takdol.
9-11. Ang tapolan nga dili mobangon og Mosunod ining tekstoha ang taas nga pakigpu-
sayo, matabangan ining mga tudlinga ingon long bahin sa sangpotanan sa panapaw, inuba-
man sa tudling 14 sa kapitulo 26. nan sa kinabuhing puno sa bakak ug kaulipnan.
PANULTIHON 7 932
24
21
Nadala ang lalaki sa danglas ug mada- Busa, karon mga anak ko, pamati. Pa-
nihong pulong busa, natintal ug nasalaag. minawa pag-ayo ang akong mga pulong.
25
22
Misunod dayon siya sama sa baka nga Ayaw itugot nga masalaag mo o mawala
nagpadulong sa ihawanan o sa osa nga sa kaugalingon diha sa iyang dalan. 26 Dag-
Ecl nakuha sa laang. 23 Milagbas ang udyong sa han ang nadala niya sa kamatayon, ug na-
7:26
iyang atay, ingon sa langgam nga mibatog sa biktima bisan ang labing kusgan. 27 Ang
lit-ag ug walay kalibotan nga namiligro ang iyang pinuy-anan dalan padulong sa impi-
iyang kinabuhi. yerno ug sa kamatayon.
• 8.1 Ang Kaalam namulong dinhi pinaagig pangulo nga makapas-an sa mga responsabi-
balak. Nasayod ta nga ang maong kaalam mao lidad. Sa kataposan, ang bahin sa kalamposan sa
ang naa sa mga basahon sa Biblia. Ang mga kinabuhi.
pulong sa Biblia buhi kanunay, kay mahitungod Daghang batan-on ug hamtong maghuna-
man ni sa Diyos ug naghatag natog kinabuhi. (Si huna nga ubos ra sila kay wala makatungha sa
Jesus miingon sab nga ang pulong sa Diyos usa taas nga ang-ang sa eskwelahan: kulang silag
ka binhi). pagsalig sa kaugalingon nga makahimo sila pag-
Gilista dinhi ang tanang kaayohan nga maani pangalagad o sa pagpalambo sa uban. Angay
sa makanunayong pagbasa sa Biblia: nagsugod nilang matngonan nga ang makanunayon nga
ni sa kahadlok sa Diyos: ang paghigugma ug pagbasa sa Biblia dili lang makalig-on sa pagtoo,
pagtahod sa Diyos labaw sa tanan. Dayon, ang apan sinugdan sab sa tawhanong paglambo, ug
bahin sa kultura nga maghimo natong mga pinaagi ini makapalambo sab sila sa uban.
933 PANULTIHON 8
15
Pinaagi sa akong gahom naghari ang mga hari,
ug ang mga ministro naghatag sa makiangayong balaod.
16
pinaagi nako ang mga prinsipe naghari; Klm
9:12
ingon man ang mga harianon ug ang mga bantogan sa yuta.
17
Gihigugma ko ang nahigugma nako
ug ang mangita, makakaplag nako.
18
Mga bahandi ug kadungganan nia nako,
ingon man ang tinuod nga kaayohan ug tarong nga pagpuyo.
19
Labaw kabililhon sa salapi o bulawan
ang akong bunga ug mga abot.
20
Nagpadayon ko paglakaw sa dalan nga tarong
pinasikad sa agianan sa katarong,
21
gihatagan ko sa kaharuhay ang nahigugma nako
ug ang ilang mga hiposanan akong gipuno.
• 22. Gibuhat … (b. 22). Kini binalak nga Busa, ang Kaalam mao ang larawan ni Cristo.
pamaagi pagpaila sa Kaalam nga morag Per- Apan ang Kristyanos naglantaw ini isip larawan
sona, morag anak nga babaye sa Diyos: ug sa ilang inahan nga si Maria. Gani, labaw sa
nagduladula sa iyang atubangan nga walay ubang binuhat, diha na siya sa mga laraw sa
kataposan. Kining maong linarawan nga pama- Diyos sukad sa sinugdan ug takos nga tawgog
hayag nagdalag relihiyosong kamatuoran sa “Ang Lingkoranan sa Kaalam”, kay nahiusa
kataposang mga siglo sa wala pa si Cristo. man siya sa Anak, ang Kaalam sa Diyos.
Sulod sa dugayng panahon giingon sa Biblia Bulahan ang … (b. 34). Mao nga ang Kaalam
nga dunay usa ra ka Diyos, ug nga wala siyay sa Diyos makigsulti sa mga tawong bag-o pa lang
labot sa kapid-an ka diosdios sa mga pagano. nagtuon sa pagpangita sa kaalam.
Apan karon may namatikdan ang mga mag- Kinsay bag-ong nagtuon? Tingalig ang bag-o
totoo nga dunay nagkulang sa ilang kahibalo pa lang nagsugod pagtuon sa Biblia; tingalig siya
bahin ni Yahweh. Kon ang Diyos tinubdan sa ang nagsugodsugod pa lang pag-apil sa mga
kinabuhi ug gugma, dili mahimo nga himulag miting, sa mga seminar, sa kalihokan sa kapilya
siya ug mag-inusara! Salamat sa Biblia, kay ug parokya, o kaha nagsugod pag-apil sa kaliho-
naamgohan sa mga magtotoo nga gawas nga kan ug kahugpongan sa mga mag-uuma o mga
siya ang Makagagahom ug Balaan nga Diyos, mamumuo, alang sa hustisya ug pagpalambo sa
ang Ginoo uban sa iyang katawhan, sa Templo kinabuhi ug uban pa. Ang kaalam nga makuha
ug sa Panganod, ug nagpadayag sa kaugalingon dinhi naggikan sa Diyos mismo, ang tinubdan sa
sa mga propeta kinsa gipadalhan niya sa iyang kamatuoran nga nagtawag sa tanang katawhan
Espiritu. sa pag-ambit sa iyang kaalam.
Mao nga sa kataposang mga basahon sa Kining maong tinun-an tingalig walay mga
Daang Testamento, ang mga tagsulat naghisgot diploma o titulo gikan sa tag-as nga tulunghaan,
sa Espiritu, sa Kaalam, sa Gahom, sa Kaayo sa apan kining tanan walay kwenta atubangan sa
Diyos nga morag iya sa Diyos, apan daw lahi Diyos. Ang mahinungdanon mao nga mipili siya
niya. Sila nakaambit ug nahiusa sa misteryoso ug pagpuyo nga responsabli diha sa pamilya ug ka-
Diyosnong kinabuhi ug pinaagi ini nalambigit tilingban, nga nagpakabana siya sa Diyos, sa
ang Diyos sa kinabuhi sa tawo. isigkatawo, sa kinabuhi; maamgohon sa kahim-
Pag-andam ni sa pagpadayag nga mahitabo sa tang ug palibot; maakohon ug andam mohalad sa
pag-abot na ni Jesus. Adunay tulo ka Personas sa kaugalingon alang sa kausaban ug kalinaw. Niining
Diyos. Sukad pa sa sinugdan ang walay kinuto- paagiha isipon siya sa Diyos nga usa sa iyang mga
ban niyang Anak, “pinaagi niya gibuhat sa Diyos anak ug may panahon ra nga hatagan siyag
ang tanan ug mipuyo sa atong taliwala” nag- matuod nga kaalam nga iya mismo sa Diyos.
uban sa Amahan (basaha sa Jn 1:1-4; Col 1:15 Makabasa ta ug duha ka susama ini nga teksto
ug Heb 1:2-3). sa Klm 7:21 ug sa Sir 24:5.
PANULTIHON 8 934
• 9.1 Sayon natong makita ang larawan ni gihatag sa kaalam mahimong lawas ug dugo ni
Cristo ining pipila ka tudling. Ang Kaalam mao Cristo (basaha ang Jn 6).
ang larawan sa Anak sa Diyos. Ang Diyos naa kanunay sa atong kianbuhi;
Mabasa ang pagdapit sa usa ka kombira sa Mt gipaambit niya ang iyang kaugalingon ug iya
22:4. Ang mga dato ug pobre, ang mga but-an kitang gipakaon ug gidapit sa bukas nga pagda-
ug buangbuang, silang tanan gitawag sa pag- wat sa iyang gitanyag. Adlaw-adlaw iya tang
usab sa ilang kinabuhi. gihatagan sa atong gikinahanglan aron pagsul-
Moabot ang panahon nga ang pan ug bino nga bad sa mga problema sa kalibotan karon.
935 PANULTIHON 10
7
Ang mobadlong sa mayubiton mainsul- imong kaalam mohatod nimo sa kaayohan.
tohan; ug ang mosaway sa tawong daotan Kon mobiaybiay ka, ikaw ray maalaot.
13
bugalbugalan. 8 Ayaw badlonga ang mayu- Si Babayeng Buangbuang madali-
biton basig dumtan ka niya. Apan tambagi dalion. Hungog siya nga walay nahibaloan.
14
ang maalamon nga mapasalamaton nimo. Maglingkod siya sa ganghaan sa iyang
9
Tambagi ang manggialamon ug mag- balay, sa lingkoranan sa kinapusorang dapit
kadako ang iyang kamanggialamon matag sa syudad 15 aron dapiton ang tanang ma-
adlaw. Tudloi ang tarong ug madungagan ngagi: “Dali mong mga walay alamag.” 16 Sa
ang iyang kaalam. mga buang moingon siya: 17 “Tam-is ang
10
Ang kahadlok alang ni Yahweh sinug- tubig nga kinawat ug labing lamian ang
dan sa kaalam ug ang pag-ila sa Balaang tinapay nga kinawkaw.”
Diyos mohatag sa maayong panabot.
11 18
Unya, akong pilupiloon ang imong mga Apan wala nila makita ang kalibotan sa
adlaw ug dugangan ang katuigan sa imong Patay nga tua didto. Ang iyang mga bisita
kinabuhi. 12 Kon ikaw manggialamon ang nagpadulong sa bung-aw sa kamatayon.
• 10.1 Mao ni ang labing karaan nga bahin nunot sa dagan sa panahon ug uban sa pagtulun-
sa basahon sa Panultihon, hinipos nga sangli- an ni Jesus. Pananglitan, wala pa moabot sa
tanan ug panultihon nga gipaangkon ni Hari kaamgohan ining mga tawhana ang mahitungod
Solomon (mga ulohan 11-22). Ug mosunod ang sa kinabuhi human sa kamatayon, ni ang
mga sanglitanan gikan sa ubang tinubdan. misteryo sa Diyos, isip Amahan o isip Gugma.
Basaha ang 22:17; 24:23; 25:1; 30:1 ug 31:1. Ang maong mga sanglitanan nagtudlo og
Morag mao ni ang insaktong dapit ug higayon hiyas nga angay sa responsabling mga tawo!
sa pag-ingon nga ang mga pulong sa Biblia mga – Taas og panglantaw, may pagsalig sa ka-
pulong sa Diyos ug sa tawo. ugalingon, malahutayon sa ilang mga gawi ug dili
Kay kining mga sanglitanan Pulong man sa tapolan.
Diyos, nagdala nig tingog sa pagpasidaan ug – Maampingon ug dili mosalig ni bisag kinsa
gahom sa pagtudlo. Apan mga pulong sab ni sa (basaha sa 12:23; 14:6; 14:15; 25:17).
tawo, mga pulong sa kaalam nga gihipos sa – Tarong ug daling makapasaylo (28:2;
karaang mga tawo pinasikad sa ilang kasinatian 31:8; 21:26; 25:21).
nga lahi ug layo ra sa atoa. Dili ta makapaabot – Mapugnganon sa mga sulti (13:3).
gikan nila og mga pamalandong nga motumaw – Makapanton sa mga anak (13:1).
PANULTIHON 10 936
9
han na ang gisulti. Ang may maayong Ang walay dios naggamit sa baba aron
panghukom nagpugong sa iyang dila. paglaglag sa iyang silingan, apan ang tarong
20
Ang dila sa tarong ingon sa lunsayng naggamit sa kaalam aron pagluwas sa kau-
salapi, apan ang kasingkasing sa daotan galingon.
10
gamay kaayog bili. Naglipay ang syudad sa maayong ka-
21
Ang mga ngabil sa tarong nagpakaon sa palaran sa tarong ug nahimuot sa pagkalag-
daghang katawhan, samtang ang buangbuang lag sa daotan.
11
mamatay tungod sa kakulang sa kabuot. Ibayaw ang syudad tungod sa pana-
Slm 22 langin sa mga ligdong; magun-ob ni tungod
127
Makapadato ang panalangin ni Yah-
weh. Walay bisag unsang paningkamot nga sa baba sa daotan.
12
ikapuli ini. Ang nagtamay sa isigkatawo buang-
23
Ang pagbuhat sa daotan makalingaw buang, apan walay timik ang manggiala-
sa buangbuang ingon nga ang paghupot sa mon.
13
kaalam makalipay sa manggialamon. Ang mga tabian nagbutyag sa kasa-
24
Ang daotan og binuhatan masinati sab yoran, apan ang kasaligan nagtipig sa
sa daotan nga iyang gikahadlokan, samtang tinagoan.
14
ang tarong makakab-ot sa iyang gitinguha. Mapukan ang katawhan tungod sa ka-
25
Ang daotan mahanaw iniglabay sa kulang sa pag-agak, samtang ang daghang
alimpulos; ang tarong magpabilin sa ka- magtatambag nagdala og kalamposan.
15
hangtoran. Ang mopyansa sa dumuduong, nag-
26
Ang taspokan daw suka nga mopaka- daot sa kaugalingon, apan hilwas ang ta-
got sa ngipon ug aso nga makapasakit sa wong naglikay ini.
16
mata sa iyang agalon. Ang mabinationg babaye makaangkon
27
Ang kahadlok kang Yahweh naglugway og kadungganan; ang lalaking isog maka-
sa kinabuhi, apan ang katuigan sa daotan angkon og bahandi.
17
mub-on. Ang manggihatagon naghatag og ka-
28
Ang paglaom sa tarong matapos sa ayohan sa iyang kaugalingon, samtang ang
kalipay; ang sa daotan, daw inalisngaw nga tampalasan nagsamad sa kaugalingong
mahanaw. karne.
18
29
Ang dalan ni Yahweh lig-ong panalipod Ang bayad sa daotan usa lang ka han-
sa tarong; apan kalaglagan sa daotan. duraw, apan ang tarong makadawat sa tino
30
Ang tarong dili matarog, apan ang dao- nga ganti.
19
tan dili molungtad sa kalibotan. Ang pagkinabuhing tarong mohatod sa
31
Ang baba sa tarong mamunga og ka- kinabuhi, apan ang dalan sa daotan mo-
alam, apan ang dilang daotan putlon. sangpot sa kamatayon.
20
32 Gikaligutgotan ni Yahweh ang kasing-
Ang kaayo nanimuyo sa mga ngabil sa
kasing nga daotan, apan gihigugma ang nag-
tarong; ang kangil-ad naa sa baba sa daotan.
kinabuhing tarong.
21
1
Gikaligutgotan ni Yahweh ang timba- Salig nga ang daotan silotan ug malu-
11 ngan nga limbongan, apan ang husto was ang kaliwat sa mga tarong.
22
iyang gikahimut-an. Ang babayeng anyag nga dili mabuot,
2 sama sa singsing nga bulawan sa simod sa
Modangat ang kaulaw sa mapahitas-on;
baboy.
apan ang kaalam maangkon sa mapaub- 23
sanon. Walay laing gitinguha ang tarong gawas
3 sa kaayohan, apan ang gipangandoy sa
Ang kaligdong nagdan-ag sa agianan sa daotan walay kapuslanan.
tarong; ang daotan libogon sa kaugalingong 24
Ang manggihatagon nagdugang sa
kangil-ad. ilang bahandi; ang uban mga tihik ug mo-
4
Ang mga bahandi dili mapuslan inig- samot ang ilang kaalaot.
abot sa adlaw sa panudya; ang panginabuhi 25
Ang mainiton nga kalag molambo; ang
nga ligdong moluwas sa tawo gikan sa kama- nagbisibis, bisbisan sab sa kaugalingon.
tayon. 26
Tunglohon sa katawhan ang mohikaw Gen
5
Ang tarong naghapsay sa iyang dalan, sa kalan-on; apan bulahan siya nga nagba- 41:56
samtang ang daotan mahulog sa kauga- ligya sa mga binhi.
lingong kangil-ad. 27
Gantihan ni Yahweh ang nangita sa
6
Ang tarong nga pagkinabuhi nagluwas kaayohan; apan ang naninguhag daotan
sa ligdong, samtang ang daotan malit-ag sa mabitik hinuon ini.
kaugalingong kahakog. 28
Ang mosalig sa iyang bahandi mapu-
7
Gilubong uban sa daotan ang ilang kan, samtang ang tarong mouswag sama sa
paglaom ug ang pagsalig sa iyang kaadu- lunhaw nga dahon.
nahan mahanaw. 29
Ang dili maayong modumala sa iyang
8
Ang tarong maluwas sa kasakitan; balay manunod og hangin; ang buangbuang
mopuli sa iyang dapit ang daotan. maulipon sa manggialamon.
937 PANULTIHON 13
30
Ang bunga sa tarong kahoy sa kina- 18
Sama sa hait nga pinuti ang dila sa
buhi; samtang ang daotan lukahon bisag walay pagbati; makaalim ang pinulo-
wala pa moabot ang panahon.
31
Kon dinhi sa yuta gantihan ang tarong: ngan sa makinaadmanon.
19
unsa kaha ang daotan ug ang makasasala! Molungtad sa kahangtoran ang
1
pulong nga matinud-anon, samtang
Ang nagmahal sa pagtulun-an nag-
12 mahal sa kinaadman; buang ang
daklit lang ang kinutoban sa pulong sa
magdumili sa katarongan. bakakon.
20
2
Ang tarong daghag grasya nga madawat Panikas ang gihambin sa kasing-
kang Yahweh; ang daotan iyang hukman. kasing sa malimbongon; kalipay ang
3
Dili magmalinawon ang daotan ug walay
makatarog sa buotan. gikadalit sa malinawon.
21
4
Ang buotan nga asawa daw korona sa Walay daotan nga dangatan ang
bana, apan ang asawa nga walay ulaw daw makiangayon, samtang magpatong-
kanser sa bukog sa bana. patong ang katalagman sa badlongon.
5
Ang hunahuna sa mabuot matinud-anon 22
ug ang plano sa daotan malimbongon. Ang wait mga bakakon gikasi-
6
Makapatay nga lit-ag ang pulong sa lagan ni Yahweh. Gikalipay niya ang sa
daotan, apan sa tarong kawang ni ug giay- tinuod nagsulti.
ran. 23
Ang maantigo dili magpasiatab og
7
Nalukapa nga puno ang nagbuhat sulti. Ang gamay og grado magpasi-
og daotan, apan nagpabilin pagtindog garbo bisag walay kamaohan.
24
ang himsog og baroganan. Ang kugihan nagkinabuhi nga
8
Gidayeg sa matag-usa ang maayo daw hari. Maulipon ang tapolan.
25
nilang binuhatan. Gipanghimaraot sab Ang tumang kaguol makapahu-
ang may daotang hunahuna. yang sa kabubut-on; ang maayong pu-
9
Maayo pa ang yanong tawo nga long makalipay sa kaugalingon.
26
dunay sulugoon kay sa nagpakaaron- Ang tarong maggiya sa iyang
ingnon, apan walay gikaon. isigkaingon, samtang ang masupilon
10 igo lang manglimbong.
Ang mga mananap nga ginalam 27
giamuma sa buotan; apan gikatisgo sa Walay kuha ang tapolan: bililhong
bahandi ang makuha sa nag-antos.
daotan. 28
11 Ang makiangayon nagpadulong Mt
Ang nagtrabaho sa yuta buhong 7:13
sa kinabuhing madagayaon, samtang Jn
sa pagkaon, samtang ang wala mag- 14:6
ang tikasan nagpadulong sa kama-
pakabana walay nahot.
12 tayon.
Malaya ang tanom sa daotan,
samtang moturok ang sa buotan. 1
Gidawat sa utokang anak ang tam-
13
Mabitik sa kaugalingong bakak 13 bag sa iyang amahan, apan ang
ang daotan, apan ang buotan ipahilayo mayubiton dili maminaw og tambag.
2
Bunga sa baba nga maayo ang kaayo-
sa katalagman. han nga matagamtaman sa tawo; ang ma-
14
Ang maalamon makabaton sa ki- budhion kasamok lang ang dad-on.
3
naadman sa mga maayong butang; Ang nag-amping sa kinabuhi nagpu-
gong sa kaugalingon pagsulti og daotan.
ang matag-usa gantihan sumala sa 4
Bisag unsaon pagpaningkamot sa ta-
iyang binuhatan. polan wala siyay makaon, samtang abundag
15
Ang buang magtoo sa kaugali- makaon ang kugihan.
5
ngong husto, apan ang buotan mami- Ang buotan dili bakakon, samtang ang
daotan nagbutangbutang ug nagpakaulaw.
naw og katarongan. 16 Ang buang dali 6
Hatagan sa kaangayan ang walay kasal-
kaayong maglagot. Ang aghop maan- anan, samtang ang sala maghatod sa daotan
tigong mopalabay sa kapungot. sa kaalaot.
7
17
Ang nagsulti sa kamatuoran ma- Dunay nagpakaaron-ingnon nga kwar-
tahan, apan ang tinuod wala siyay nahot.
kaangkon sa kaangayan; apan ang pa- Ang uban nagpakaaron-ingnon nga pobre,
ngulipas bakak. apan sa tinuod sila mga adunahan.
PANULTIHON 13 938
Ecl 8 4
5:11
Ang adunahan dunay kwartang ikaga- Kon walay baka nga modaro, walay
rantiya sa ilang kinabuhi, samtang ang pobre sulod ang kamalig. Sa kusog sa baka daghan
wala. ang maani.
9
Ang kahayag sa mga maayong tawo 5
Dili kaantigong mamakak ang tinuod
siga og dan-ag, ang lampara sa daotan nga saksi. Ang dili tinuod magpatakag sulti.
napalong. 6
Ang mga mabiaybiayon mangita sa
10
Ang kasamok bunga sa kamapahitas- kinaadman, apan dili makakita. Ang maki-
on, naa sa mapaubsanon ang kamaalamon. nadmanon daling makasabot.
11
Daling mahurot ang bahandi nga gikan 7
Likayi ang tawong daotan. Gikan sa ma-
sa panikas, samtang ang hinagoan dugay alamon makuha ang kinaadman.
nga mapuslan. 8
Ang mga makinaadmanon yano ang
12
Ang kalangan makapaluya sa pag- panglihuklihok. Ang mga daotan dagkong
laom. Sama sa kahoy nga buhi ang kadao- mangingilad.
gan nga nakab-ot. 9
Gikasilagan sa Diyos ang mga daotan,
Dt 13
Maalaot ang dili mamati sa sulti; gikahimut-an ang mga buotan.
4:40
gantihan ang nagtahod sa kasugoan. 10
Ang lumong kasingkasing maantigong
Sir 14
Tinubdan sa tubig ang nagtudlo sa ma-
21:13 modawat sa kapakyasan, walay langyaw
kinaadmanon aron makalikay siya sa mga nga makaambit sa iyang kalipay.
lit-ag sa kamatayon. 11
Maguba ang balay sa mga daotan, apan
15
Ang kahibalo sa maalamon makaang- lig-on ang tolda sa mga buotan.
kog pabor, samtang ang mabudhion walay 12
May nagtoo nga tarong ang iyang gia-
makab-ot nga kaayohan. gian, apan ang kinatumyan ini kamatayon.
16
Gihunahuna sa buotan ang iyang binu- 13
Bisan sa mga hudyaka naa ang kaguol
hatan; gipasigarbo sa buang ang iyang
sa kasingkasing, ang sangkoanan sa tanang
daotang binuhatan.
17 kalipay pagbangotan.
Ang alagad nga daotan maunlod sa 14
Ang tikasan moani sa iyang tanom,
kaalaotan; apan ang alagad nga kasaligan
apan unhan siya sa buotan.
maghatod og kahupayan. 15
18
Ang kahangol ug kaulag magdumili Ang walay alamag daling patoohon,
pagdawat og koreksyon. Ang maayong tawo samtang mainampingon sa buhat ang kal-
mohatag og bili kon siya badlongon. ma.
16
19
Tam-is sa kalag ang pangandoy nga Ang makainaadmanon mainampingon
matuman, magdumili ang buangbuang pag- ug kaantigong molikay sa buhat nga daotan,
talikod sa daotan. apan ang hambogiro ug tikasan ganahang
20
Pakig-uban sa makinaadmanon ug sa magbuhat og daotan.
17
kahibalo ikaw sab makabaton, pakigsandu- Ang masuk-anon dali kaayong maka-
rot sa buangbuang ug ikaw sab makwang- himog dili maayo. Gikasilagan ni sa mga
gulon. buotan.
18
21
Kapakyasan ang mahiagoman sa ma- Ang mga buangbuang mapakyas. Ang
kasasala, apan ang tarong makaangkon sa makinaadmanon kadungagan sa kahibalo.
19
maayong kaugmaon. Ang mga buotan yukboan sa mga da-
22
Ang maayong tawo naghatag og kabilin otan sa ilang atubangan, apan ang mga
sa iyang mga apo. Ang bahandi sa maka- buangbuang kutob lang sa pultahan sa mga
sasala giandam alang sa mga buotan. buotan.
20
23
Ang yuta nga giugmad sa kabos mamu- Inayran ang kabos bisan sa iyang isig-
nga og daghan, apan daghan ang nahiagom kakabos, apan ang adunahan daghag kahi-
sa kamatayon tungod sa walay kaangayan. galaan.
21
24
Ang amahan nga dili modisiplina sa Nakasala ang namintaha, bulahan ang
anak walay pagpangga. Kanunayng modisi- masinabtonon sa kawad-on sa iyang isigkai-
plina ang amahan nga mapinanggaon. ngon.
22
25
Busog kanunay ang buotan, apan ang Wala bay daotan nga mahitabo sa nag-
daotan kanunayng makulangan ang tiyan. hunahunag daotan? Dili ba, ang kamaayo ug
kamatinud-anon ila sa nagtahan sa kauga-
1
Ang kahibalo makapatindog sa iyang lingon sa pagbuhat og maayo?
14 balay. Ang kabuang sa kaugalingon
23
Dunay maaning kaayohan ang kugi-
makaguba sa balay. han, apan kapakyasan alang sa tapolan.
24
2
Ang nagpuyo sa katarong dunay kahad- Purongpurong sa makinaadmanon ang
lok ni Yahweh. Mahadlok ug molikay niya iyang kaalam, apan sa mga walay alamag
ang daotan. daw talinis nga tunok.
25
3
Ang sulti sa hungog daw kahoy nga Magluwas sa kinabuhi ang matinud-
ikabunal sa iyang likod. Ang sulti sa maki- anong saksi, apan ang bakakon maghunos
naadmanon kaniya manalipod. ini.
939 PANULTIHON 15
8
26
Diha ni Yahweh naa ang pagsalig Gikaligutgotan ni Yahweh ang halad sa
ug kamahadlokon. Diha niya ang ta- tigpakaaron-ingnon; apan ang pag-ampo sa
matinud-anon, bililhon.
nang tawo mopasilong. 9
Gikaligutgotan ni Yahweh ang binuhatan
27
Tuboran sa kinabuhi ang kahadlok sa daotan; apan gimahal ang nangitag
ni Yahweh nga makalikay sa laang sa kaayohan.
10
Lisod tarongon ang masupilon; apan
kamatayon. ang walay pulos nga balaodnon mamatay
28
Ang kabantog sa hari naa sa gi- lang dayon.
11
daghanon sa nasod nga iyang giduma- Bisan gani ang Dapit sa Kamatayon abli
la, kaalaot sa prinsipe ang kawalay gin- sa atubangan ni Yahweh, unsa pa kaha ang
kasingkasing sa tawo.
sakpan. 12
Dili gustong libakon ang libakero; mao
29
Ang masinabtonon dili masuk- nga dili siya gusto nga moduol sa maalamon.
13
anon, apan ang walay pailob magpa- Makapasanag sa nawong ang kasing-
kasing nga malipayon; ang magul-anon ma-
kita dayon sa kaisog. kapaluya sa kalag.
30
Naghatag og kinabuhi sa lawas 14
Nangandoy sa kahibalo ang kasingka-
ang malinawong kasingkasing, apan sing sa makinaadmanon. Nabusog sa mga
ang masuk-anon maghatag og kadaot binuang ang kasingkasing sa daotan.
15
Dili maayo ang tanang adlaw sa mga
sa kabukogan. nag-antos, apan magsaulog kanunay ang
31
Ang pagdaugdaog sa mga kabos kasingkasing nga malipayon.
16 Slm
pagtampalas sa Ginoo. Ang kamalu- Maayo pa ang kabos nga may kahadlok 37:16
ni Yahweh kay sa adunahan, kasamok ka-
luy-on sa kabos pagdayeg niya. nunay ang naa sa iyang kiliran.
32
Ang walay puangod gipukan sa 17
Maayo pa nga magkaon og pulos utan,
daotang binuhatan, apan ang tarong apan puno sa pagmahal kay sa mokaog pu-
los karne sa baka, apan kasilag ang kanunay
makakaplag og pinuy-anan sa iyang nga kauban.
kaayohan. 18
Ang masuk-anon daling makakitag
33
Anaa sa masinabtonon ang kama- away. Ang maayo magpuyo sa kalinaw.
19
kinaadmanon nga dili makaplagan sa Tunokon ang dalan sa mga tapolan. Sa
mga kugihan luag ang agianan.
kasingkasing sa buang. 20
Kalipay sa amahan ang anak nga ma-
34
Tungod sa hustisya ang nasod kinaadmanon; apan kaguol sa inahan ang
magkahiusa. Mag-antos ang bisag un- anak nga masupilon.
21
sang lungsod tungod sa pagpakasala Ikalipay sa walay buot ang mga
binuang; apan ang masinabtonon maglakaw
sa mga pangulo. sa katarong.
35
Gikahimut-an sa hari ang alagad 22
Mapakyas ang mga pangandoy kon dili
nga may kahibalo, gikasilagan ang mga planohon. Dunay makab-ot ang tawong
maminaw og tambag.
buangbuang. 23
Gikahimut-an sa tawo ang hustong
1
tubag. Ang pulong nga maayo gikahimut-an
Ang hinay nga pagkasulti makapa- pag-ayo.
15 hupay sa kalagot. Makapasuko ang 24
Sa maalamon ang iyang kinabuhi pa-
sulti nga walay hinungdan. dulong sa taas, maluwas siya sa dapit sa ka-
2
Nagsulti sa kinaadman ang dila sa ma- matayon.
alamon; apan sa mga buangbuang ang 25
Giguba ni Yahweh ang balay sa palabi- Dt
19:14
pulong nga mabati pulos binuang. labihon. Ang utlanan sa kayutaan sa mga
3
Ang mata ni Yahweh nakatutok sa tanan; syudad iyang gilig-on.
apan ang daotan ug maayo iyang gibantayan. 26
Gikaligutgotan ni Yahweh ang daotan
4
Kahoy sa kinabuhi ang dilang mahigug- nga sugyot. Gikahimut-an niya ang maa-
maon; apan makadunot sa kaugalingon ang yong mga pulong.
dilang malinglahon. 27
Nagguba sa kaugalingong pinuy-anan Is
5 1:23
Gibugalbugalan sa mga buangbuang ang mananapaw. Ang nasilag sa suborno Am
ang tambag sa ilang amahan; apan ang mga nagkinabuhi og tarong. 2:6
naminaw nakabaton og kalinaw. 28
Kon mosulti ang makinaadmanon gihu-
6
Madagayaon ang pinuy-anan sa tarong; nahuna niyang daan. Ang ngil-ad nga sulti
apan kaalaot ang dangatan sa buangbuang. mabati taliwala sa mga buangbuang.
29
7
Nagsabwag og kinaadman ang ngabil sa Gisalikway ni Yahweh ang mga daotan;
maalamon; apan ang panghunahuna sa apan gidungog ang pag-ampo sa mga buo-
buang walay kagawasan. tan.
PANULTIHON 15 940
30 16
Makalipay sa dughan ang mabinationg Mas maayo pag makabaton og kaalam
pagtagad. Ang maayong balita makahatag kay sa bulawan; salabotan kay sa plata.
og bag-ong kusog. 17
Ang dalan sa matinud-anon sukwahi sa
31
Ang maminaw sa mga tambag maa- daotan. Ang nag-amping sa iyang lakang,
lamon. nag-amping sa iyang kinabuhi.
32
Ang motalikod ini nagdaugdaog sa 18
Nag-una ang garbo sa kadaotan; ang
kaugalingon. Nakaangkon og kahibalo ang kamapahitas-on sa pagkapukan.
maminaw sa tambag. 19
Maayo pang magpakiluoy sa kabos kay
33
Ang kahadlok ni Yahweh tunghaan sa sa makigbahin sa tinikasan sa malupigon.
kahibalo; ang kaaghop nag-una sa pagda- 20
Ang naminaw sa pulong nagmalipayon.
yeg. Ang misalig ni Yahweh mabulahan.
21
Gitawag nga maalamon ang daling ma-
1
Ang pagplano naa sa tawo. kasabot. Naghatag og kahibalo ang ka-
16 Apan naa ni Yahweh ang paghu- hapsay sa sinultihan.
22
Ang kaalam tinubdan sa kinabuhi alang
kom. sa naghupot ini; ang kabuang, silot sa mga
2
Sa tan-aw sa tawo maayo ang ta- hungog.
nan niyang gibuhat, apan si Yahweh 23
Giampingan sa maalamon ang iyang
ang nagtimbang sa kasingkasing. pagpanulti aron maepektibo ang iyang mga
3 pulong.
Isalig ni Yahweh ang imong buluha- 24
Ang pulong nga maayo sama sa dugus,
ton ug ang tanan mong gitinguha mag- tam-is tagamtamon ug sa lawas makalig-on.
malamposon. 25
May dalan nga kon tan-awon tarong,
4
Ang tanang gibuhat ni Yahweh du- apan sa tumoy diay kamatayon.
26
Nagtrabaho ang timawa alang sa kapi-
nay katuyoan, bisan ang gikatakdang talista; gipatrabaho siya bisag ang tiyan gi-
adlaw sa pagsilot sa mga daotan. gutom na.
5
Ang hambogiro gikasilagan ni Yah- 27
Naghunahunag daotan ang mangi- Jaime
weh; iya siyang gisilotan. ngilad. Bisan gani ang iyang mga pulong daw 3:6
6 kalayo nga migawas sa iyang baba.
1P
4:8
Sa kahadlok gibiyaan ang kada- 28
Nagsabwag og kasamok ang daotan,
otan ug tungod sa gibuhat nga kaayo- tungod ini ang managhigalaay nanag-away.
han pasayloon ang kasal-anan. 29
Ang daotan nagdani sa uban aron dad-
7
Kon gikahimut-an ni Yahweh ang on sa dalan nga way hinungdan.
30
binuhatan sa tawo iya ning tabangan Ang pagtabon sa mata ug pagtak-om
sa baba sa panikas ug pamintaha, dakong
bisan pa ang mga kaaway. sala.
8
Walay bale kon gamay ang imong 31
Purongpurong sa kadungganan ang Klm
kinitaan kay sa dako nga tinikasan. mga oban; maangkon ni sa minatarong nga 4:9 Sir
9
Gipangandoy sa kasingkasing ang panginabuhian. 25:4-
32
Mas maayo pa kay sa bayani ang mai- 6
hustong dalan; apan si Yahweh ang nag- nantoson; labaw nga gamhanan ang maan-
palig-on sa mga lakang. tigong mopugong sa kaugalingon kay sa
10
Ang tinuod nga pulong naggikan mangilog og nasod.
33
sa hari. Ayawg supak sa iyang gusto. Gisabwag ang kapalaran, apan naa ni
11 Yahweh ang katumanan.
Anaa ni Yahweh ang sukod ug ang
sukdanan; ang tanang pabug-at iyang 1
Maayo pang magkaon kag dugmok
binuhat. 17 nga dunay kalinaw kay sa balay nga
buhong sa tanan, apan naa ang kasamok.
2
12
Gikaligutgotan ang hari nga nagbuhat Danihon sa limbongan nga sulugoon
og daotan, sa iyang trono nakasandig ang ang anak sa iyang agalon, ug makigtunga
katarongan. siya sa kabilin sa managsoon.
3
13
Gikahimut-an sa hari ang nagsulti sa May pugon nga mopalunsay sa plata ug
kaangayan; nalipay siya sa nagsulti sa ka- bulawan; apan si Yahweh ang mopalunsay sa
matuoran. balatian.
4
Ecl 14
Ang kasuko sa hari magdalag kama- Ang bakakon paminawon sa malimbo-
10:4
tayon; apan nasayod ang maalamon unsaon ngon; ug maminaw sa dilang malimbongon
siya pag-alam-alam. ang bakakon.
15 5
Ang sanag nga nawong sa hari nag- Ang nagbiaybiay sa kabos nagbiaybiay
hatag og kinabuhi; sama sa ulan, nagtubod sab sa labawng Makagagahom, silotan ang
ang iyang kaayo. bisag kinsa nga mokatawa sa mga kabos.
941 PANULTIHON 18
6 28
Garbo sa apohan ang iyang apo; ug Bisan ang hungog nga hilomon maa-
kadungganan sa mga anak ang ginikanan. laan nga maalamon; makinaadmanon ang
7
Dili angay sa hungog ang lumong si- tawo kansang ngabil nagtak-om.
nultihan; ug labaw pang dili angay ang
1
hinambog nga sulti sa prinsipe. Ang tawong mag-inusara sa kauga-
8
Ang regalo sama sa katingalahang bato, 18 lingon, naghunahuna lang sa kauga-
magmalamposon ang maghatag ini asa siya lingong panginahanglanon; ikasuko niya
moadto. ang panambag sa isigkaingon.
2
9
Ang pagtabon sa sayop makalig-on sa Ang hungog dili gustong mosabot, mas
relasyon, apan ang pagbutyag ini maka- gusto niyang ipahayag ang naa sa kauga-
bungkag sa panaghigalaay. lingon.
3
10
Mas bililhon sa masinaboton ang pag- Pag-abot sa daotan motungha sab ang
badlong kay sa usa ka gatos ka kastigo nga kaalaot; ug ang pagkapukan sa kadung-
ipahamtang sa masupilon. ganan sundan og kaulaw.
4
11
Walay laing gitinguha ang daotan kon Sama sa tubig nga lawom ang mga pu-
dili ang kagubot; padad-an siya og bangis long sa tawo; tuboran sa kaalam ang nag-
nga sinugo. busagak nga tubig.
5
12
Mas maayo pang atubangon ang ina- Dili maayo ang pagdapig sa daotan ug
han nga oso nga nawad-ag anak kay sa ang paghikaw sa hustisya sa walay kasal-
buangbuang nga nagbuhat og daotan. anan.
6
13
Kon baslan sa tawo og kaayo ang Ang sinultihan sa hungog maghatag og
daotan, ang kadaotan sa iyang panimalay kasamok. Ang iyang mga sulti nagdalag
dili mapuo. kagubot.
7
14
Samag bul-og sa tubig ang sinugdan sa Ang hungog maalaot sa kaugalingong
panagbingkil. Busa, likay daan sa wala pa baba; mabitik sa kaugalingong ngabil ang
magsugod ang panaglalis. iyang kinabuhi.
8
15
Ang motabon sa sad-an ug ang molutos Tam-is sa baba sa tsismoso ang iyang
sa dili sad-an, ni Yahweh pareho silang gika- mga pulong, mokuyanap ni hangtod sa iyang
silagan. tiyan.
9
16
Unsay kapuslanan sa kwarta sa kamot Ang nagpahunong sa trabaho, walay
hinungdan.
sa tikasan? Unsaon niya pagpalit sa kina- 10
Ang ngalan ni Yahweh lig-ong tore;
adman?
17 dangpanan ni ug kaluwasan sa mga hamili.
Ang higala magpabiling higala; mahi- 11
Ang bahandi sa adunahan ilang kalu-
mo siyang igsoon panahon sa katalagman wasan; sama sa taas nga paril nga iyang
ug kawad-on.
18 katagoan.
Walay buot ang mohimo og daghang 12
Ang garbo sa tawo naa sa kasingkasing.
panaad ug mopyansa sa iyang silingan. Kinahanglan nga magpaubos ka una pa-
19
Ganahan og gubot ang masalaypon; sidunggan.
daling masugamak ang mapasigarbohon. 13
Gisugo ang pagpakiglantogi sa way
20
Ang way baroganan dili magmalipa- pagpamati; ang kaulawan mahimong sang-
yon; nanglipaghong ang tigpakaaron-ing- potanan ining tanan.
non. 14
Ang lig-og balatian makaantos sa kasa-
21
Kapakyasan sa amahan ang anak nga kitan; ug kinsa man ang makaagwanta kon
buang; walay kalipay ang makabatog anak ang kalag luya?
nga masupilon. 15
Ang ulo nga utokan makabaton og ki-
22
Makapalig-on sa lawas ang kasing- naadman; ang dalunggan sa may salabotan
kasing nga malipayon; ang kalag nga kulang nangitag kaalam.
sa pagmaya, sa mga bukog makalaya. 16
Naghatag og agianan sa tawo ang iyang
23
Modawat og suborno ang mga daotan gasa ug makapaduol niya sa mga kusgan ug
aron pagtuis sa kamatuoran. gamhanan.
24
Nagtutok sa kaangayan ang mata sa 17
Sa sinugdan husto ang unang misum-
masinaboton, samtang ang panan-aw sa hu- bong sa kaso; hangtod nga miabot ang iyang
ngog walay tumong. kaaway ug isang-at na ni sa hukmanan.
25
Tulubagon sa amahan ang anak niyang 18
Makasulbad sa panaglalis ang ripa nga
buang ug kaguol sa inahan nga nagpakatawo maghukom sa magkaatbang nga kontra.
ini. 19
Sama sa lig-ong paril ang managsoon
26
Dili makataronganon nga pamultahon nga dinaugdaog; apan ang panagbing-
ang tarong; dili angayan nga bunalan ang kil sama sa trangka sa palasyo nga dili ma-
dungganan. tarog.
27
Utokan ang tawo nga nag-amping sa 20
Ang gikan sa baba nga pagkaon maka-
iyang pulong; usa ka edukado ang maanti- busog sa tiyan. Makalagsik sa tawo kon siya
gong magmatngon. busog.
PANULTIHON 18 942
21 20
Ang dila gamhanan sa kamatayon ug Paminaw sa tambag ug dawat sa
sa kinabuhi; ang hilig mosulti makatagam- pagtulun-an ug mamahimo kang maalamon
tam sa bunga ini. sa kaulahian.
22 21
Kalipay sa bana ang iyang asawa; gasa Ang utok sa tawo puno sa laraw, apan
siya ni Yahweh alang niya. ang kang Yahweh ang matuman.
23 22
Nagpakiluoy ang kabos; kapintas sa Ang kaayo makapadani; mas maayo
adunahan ang gibalos. ang kabos kay sa bakakon.
24 23
Dunay higala nga magdala kanimo sa Naghatag og kinabuhi ang paghigugma
kaalaotan; apan dunay uban nga labaw pa kang Yahweh. Malipayon ka ug walay kahad-
gani sa igsoon. lok.
24
Ang tapolan mamupho og kan-on sa
1
Mas maayo pa ang kabos nga nag- pinggan, apan ang iyang baba dili masudlan.
19 pakabuhi nga dungganan, kay sa bu- 25
Silotan ang alisto aron magmatngon
ang ug malaw-ayg sinultihan. ang way alamag; pitolon ang masinaboton
2
Makadaot sa tawo ang dili pagpamalan- ug ang katarongan iyang paminawon.
dong; ang magdalidali mosangko nga na- 26
Makauulaw ug lampingasan ang anak
sukwahi. nga mohingilin sa iyang inahan.
3 27
Nawad-an ang tawo sa kahigayonan tu- Anak, pamati sa pagtulun-an ug ayawg
ngod sa kabuang, apan si Yahweh ang iyang simang sa mga pulong sa makinaadmanon.
pasanginlan. 28
Ang katarongan gibale wala sa saksing
4
Ang kahigalaan sa dato modaghan; tikasan; ang baba sa tampalasan motulon sa
apan ang mga kabos bisan sa higala nawad- kahiwian.
29
an. Giandam nang daan ang silot sa mga
5
Ang mga bakakong saksi hayan silotan, bakakon; ang latigo alang sa likod sa mga
kay dili pasayloon ang tawong bakakon. hungog.
6
Daghan ang nakigsuod sa dungganan,
1
ang tanan higala sa adunahan. Gumikan sa bino ang kabastos sa
7
Ang kabos gikasilagan sa tanan niyang 20 tawo, ug ang hambog gumikan sa
kaigsoonan, mas daghan sa iyang mga ilimnong makahubog; walay maayong-laki
higala ang nagpahilayo niya. tungod ini.
2
8
Nahigugma sa kaugalingon ang na- Ang kasuko sa hari daw ngulob sa liyon.
kaangkog panabot; malipayon ang nag- Mamiligro ang imong kinabuhi kon siya
hatag og bili sa iyang kaalam. imong suk-on.
9
Ang saksing bakakon hayan silotan, ang 3
Maayo ang molikay sa away. Hungog
bakakon nabalhog sa kaalaot. ang dili makapugong sa kaugalingon.
10
Ecl Ang hungog walay angayng ipasigarbo; 4
Miagi na ang tinglarag sa dahon, apan
10:6-
7
labi pang dili angay nga magmando sa mga ang tapolan wala pa makabugwal sa iyang
prinsipe ang ulipon. umahan; pag-abot sa ting-ani wala siyay
11
Makaayo sa tawo kon siya masina- makuha.
boton; kadungganan niya ang kamapasay- 5
Ang hunahuna sa tawo sama sa lalom
loon. nga tubig, kinahanglan sandokon sa pana-
12
Sama sa ngulob sa liyon ang kapungot bot.
sa hari, ug sama sa yamog sa sagbot ang 6
Daghan ang gitoohan nga buotan, apan
iyang kaluoy. asa man makaplagan ang kasaligan?
13
Ang anak nga hungog makadaot sa 7
Ang makataronganon nagsubay sa
amahan; daw tinulo sa tubig ang asawang ta- hustisya, bulahan ang anak nga magsunod
gawtawan. niya.
14
Sir Ang balay ug bahandi mapanunod sa 8
25:16
ginikanan, apan si Yahweh lang ang maka- Sa usa lang ka tan-aw mahibaloan
hatag og asawang buotan. dayon sa hari nga maghukom ang nagbuhat
15 og daotan.
Ang tapolan hingatulgon, ang mapasa- 9
garon gulotmon. Kinsay makaingon: “Gihinloan ko ang Job
4:17
16
Nag-amping sa kinabuhi ang nagsunod akong kasingkasing; wala na koy kasal-
sa kasugoan, mamatay siya kansang kina- anan?”
10
buhi gipasipad-an. Gikasilagan ni Yahweh ang limbongan
17
Ang matinabangon sa timawa nagpa- nga timbangan ug taksanan.
11
utang ni Yahweh nga mobalos sa maayong Maila ang bata sa iyang binuhatan kon
binuhatan. kini matinud-anon ba o makataronganon.
12
18
Pantona ang imong anak samtang duna Si Yahweh ang naghimo sa dalunggan Ex
4:11
pay higayon kay basig ikay basolon sa iyang nga makadungog ug sa mata nga makakita.
13
kamatayon. Ayaw pagsigig katulog tingalig mag-
19
Pabayron ang tawo nga naghimog kala- kalisod ka; bukha ang imong mata aron
pasan, kon pasagdan, mousab lang gihapon. makakaon ka.
943 PANULTIHON 21
14 6
“Bati ang tinda, bati,” miingon ang pu- Walay pulos ang kadato kon kini maku-
mapalit; apan kon makahangyo, kusog nga ha ni nimo sa limbong; ang bahandi dili nimo
modayeg. madala sa imong kamatayon.
15
May perlas ka man o bulawan, ang 7
Gianod sa iyang kabangis ang daotan,
pinakabililhong hiyas mao ang kinaadman kay nagdumili siya paghimo sa katarongan.
nga sa ngabil maggikan. 8
Likuliko ang dalan sa mga daotan, tul-id
16
Kuhaa ang iyang sinina kay ang ang agianan sa mga buotan.
langyaw ang iyang gilabanan; kuhaa ni ug 9
Maayo pang magpuyo sa suok sa koral
ihatag sa dili mo kaila. kay sa harianong balay uban sa babayeng
17
Lami kan-on ang pan nga kinawat, palaaway.
apan sa kaulahian matagamtaman mo ang 10
Ang tuyo sa daotan pulos binuang; dili
balas sa imong tutunlan. makalikay niya ang iyang isigkatawo.
18
Tungod sa tambag namugna ang mga 11
Kon silotan ang mapahitas-on, ma-
plano; busa, pakigsangka ginamit ang pa- kakuhag kahibalo ang walay alamag; kon
maagi nga maayo. tudloan ang utokan molambo ang iyang ka-
19
Ang tsismis magbutyag sa tinagoan, alam.
likayi ang mga tawo nga dili kasaligan. 12
Naniid ang tarong sa balay sa daotan ug
20
Ang magpasipala sa ginikanan kawad- iya ning itumpawak sa kaalaot.
an og iwag panahon sa tumang kangitngit. 13
Ang nagpabungolbungol sa inagulo sa
21
Ang kadaogan nga nakuha sa kasayon, mga kabos, dili usab panumbalingon kon
sa kaulahian panalanginan. siya nay mag-antos.
22
Ayawg ingon: “Manimalos ko.” Salig ni 14
Makahupay sa kasuko ang gasa nga
Yahweh kay moluwas siya nimo. nindot; ang suborno makatibway sa kapu-
23
Supak si Yahweh sa limbongang timba- ngot.
ngan, busa, dili maayo nga kini imong hup- 15
Gikalipay sa mga tarong ang pagtun-
tan. hay sa hustisya; makapangurog sab ang
24
Gipangulohan ni Yahweh ang atong nagbuhat sa daotan.
mga lakang, ug kinsay nasayod sa iyang 16
Mopahulay sa lubnganan sa mga patay
padulngan? ang misimang sa dalan sa katarong.
25
Dt Kong mosaad ka kang Yahweh ayaw 17
Magkalisudlisod ang ganahan kanunay
23:22
pagdali, basig sa kaulahian magbasol ka. og lulinghayaw; dili madato ang hilig sa bino
26
Giayag sa hari nga maalamon ang mga ug pahumot.
daotan, ug sa batong galingan iyang palig- 18
Ang daotan magbayad sa makataro-
dan. nganon; ang mabudhion, sa tarong.
27
Job Ang tanlag sa tawo iwag ni Yahweh nga 19
Maayo pang magpuyo sa kamingawan
32:8
mosiksik sa tinagoang bahin sa kasing- kay sa makig-uban sa babaye nga hinugo ug
kasing. palaaway.
28
Is Ang kamatinud-anon ug ang kaayo 20
Dunay lana ug bahandi ang balay sa
16:5
panalipod sa hari; ang maglilig-on sa iyang maalamon – mga butang nga giusik-usikan
trono mao ang maayo niyang gawi. sa mga buang.
29
Ang kusog sa kabatan-onan ilang ka- 21
Ang nangitag hustisya ug kaluoy maka-
dungganan; ang sa mga tigulang, ang ilang kaplag og kinabuhi, kaharuhay ug kadung-
oban. ganan.
30
Ang samad nga nagdugo makahugas 22
Nabihag sa maalamon ang syudad sa Ecl
9:15
sa sala, ang kalag mamaayo sa hampak sa mga manggugubat ug gitumpag ang kota
bunal. nga ilang gisaligan.
23
Ang nag-amping sa sinultihan maka-
1
Sa kamot ni Yahweh, ang kasing- likay sa kabalaka.
21 kasing sa hari daw tubig nga midagay- 24
“Mapahitas-on” ang tawag sa tawo nga
day, mabalhinbalhin sa bisag asa nga iyang mapalabilabihon ug puno sa hambog.
25
gusto. Ang mga pangandoy sa tapolan mag-
Lc 2
Alang sa tawo maayo ang tanan niyang dala sa kamatayon kay dili siya gusto nga
16:15
binuhatan, apan si Yahweh ang motimbang mahago ang iyang kamot. 26 Sa tibuok adlaw
ining tanan. siya mangandoy, apan mohatag ang tarong
3
Alang ni Yahweh, labawng makapahi- sa walay ukon-ukon.
27
muot ang maayong binuhatan kay sa bisag Gikaligutgotan ang halad sa daotan,
unsang gasa. ilabi na kon dunay daotang hinungdan.
28
4
Kon ang imong mata makasala kuhaa ni Puohon ang mga saksing bakakon;
aron dili makaiwag sa kasingkasing mong apan hatagag higayon nga makasulti ang
makasasala. naminaw nga maalamon.
29
5
Mosangpot sa kaharuhay ang mga Ang daotan naningkamot pagpa-
tinguha sa makugihon, ug ang madalidalion kaaron-ingnon nga lig-on; samtang gilig-on
sa kakabos padulong. sa matinud-anon ang iyang agianan.
PANULTIHON 21 944
30 22
Walay kinaadman, kaalam o tambag Ayawg ilogi ang nagkalisod kay siya
nga makalusot sa hukom ni Yahweh. kabos, o isumbong sa hukmanan ang ti-
31
Slm Giandam ang kabayo sa adlaw sa pa- mawa; 23 kay labanan ni Yahweh ang ilang
20:7-
8 nagsangka, apan naggikan ni Yahweh ang katungod ug puohon ang magdaugdaog nila.
24
kadaogan. Ayaw pakighigala sa init og ulo ni
pakig-uban sa suk-anon, 25 tingalig maka-
1
Ang maayong pangalan labaw kabi- kat-on ka sa ilang hiwing binuhatan ug
22 lilhon sa dakong katigayonan; mas mabitik sa kaugalingong lit-ag.
26
mahinungdanon kay sa plata ug bulawan. Dili maayo nga mahisama ka sa tigpa-
Klm 2
Pareho ang dato ug pobre; pareho silang tanto; 27 kay tingalig wala ka nay ikabayad,
6:7
binuhat ni Yahweh. unya kuhaon nilag apil ang imong higda-
3
Nakit-an sa maalamon ang uma-abot anan.
28
nga kaulawan busa, iya ning gilikayan; nag- Ayawg hilabti ang mga daang mohon sa 15:25
patuyang sab ang way alamag ug nabanlod mga utlanan nga gibutang sa inyong katigu-
sa kaalaot. langan.
29
4
Ang bahandi, dungog ug kinabuhi da- Nakakita ka bag tawo nga batid sa
kong gasa nga gihatag ni Yahweh sa mapa- iyang buluhaton? Nag-alagad siya sa mga
ubsanon. hari, dili sa mga dili inila.
5
Tunok ug lit-ag ang naa sa agianan sa
1
daotan; ang nag-amping sa iyang kinabuhi Kon makigsalo ka sa dungganan,
molikay sa maong agianan. 23 hunahunaa kinsa ang imong gikaatu-
2
Sir 6
Tudloan ang bata sa dalan nga angayng bang. Kon dad-on nimo ang imong kagus-
6:18
agian; aron kon matigulang na dili niya tohan, pagbutang og kutsilyo sa imong
hikalimtan. tutonlan. 3 Ayaw kaibgi ang lami niyang
7
Naghari sa mga kabos ang mga dato. pagkaon kay kana mahayloon.
4
Ang nangutang ulipon sa nagpautang. Ayaw paghago pag-ayo aron maaduna-
8
Ang nagsabod og daotang binhi mag-ani han; isalikway ni sa imong galamhan. 5 Nag-
og kadaotan; maalaot siya sa kaugalingong pakislap pa gani ka sa katigayonan, kini kalit
kadaotan. nga nahanaw ug dili na makit-an; nakalupad
9
Panalanginan ang maluluy-on kay iyang sama sa agila nga pak-an.
6
gibahinan og pagkaon ang gigutom. Ayaw pakigsalo sa daotan; ayawg pa-
10
Isalikway ang mapahitas-on sa ingon ngandoy sa pagkaon niyang lamian, 7 kay
mawala ang kasamok; mahuman na ang pa- sama ni sa buhok sa imong tutonlan. “Kaon
nag-away ug pagbiaybiay. ug inom!” moingon siya nimo, apan lain ang
11
Gimahal ni Yahweh ang may hinlo nga gihambin sa iyang dughan. 8 Iluwa ang
kasingkasing; higala sa hari ang nagsulti sa imong gikaon, aron dili mausik ang maayo
kaaghop. mong mga pulong.
9
12
Panalipdan ni Yahweh ang maalamon; Ayaw pakigsulti sa hungog; kay bugal-
dili niya toohan ang bakakon. bugalan lang niya ang tinarong nga pulong.
10
13
Ang sulti sa mga tapolan: “Dunay liyon Ayawg bag-oha ang karaang utlanan;
sa gawas! Tingalig mamatay ko sa kada- ni iloga ang kayutaan sa ilo; 11 kay kusgan
lanan.” ang ilang tigpanalipod; panalipdan niya ang
14
Daw lawom nga bangag ang baba sa ilang katungod kontra nimo.
12
babaye nga mananapaw; ihulog dinha ang Ibutang ang imong kasingkasing sa
gi-kaligotgotan ni Yahweh. pagtulun-an ug ang imong dalunggan sa
15
Kinaiya sa kasingkasing sa bata ang mga pulong sa kinaadman.
13
pagkahungog, apan katudloan pa ni. Ayaw pugngi ang pagpanton sa bata;
16
Kon daugdaogon nimo ang kabos, kini dili pa siya mamatay sa bunal. 14 Kon
makapatubo niya; kon manghatag ka sa bunalan mo siya imong maluwas ang iyang
dato, naghaguhago ka lang. kinabuhi sa kamatayon.
15
Anak ko, kon maalamon ang imong
Ang mga panultihon sa maalamon
kasingkasing, ikalipay sab ni sa akong ka-
17
Paminawa ang akong mga pulong ug singkasing. 16 Ang akong kalag magmali-
ibutang sa imong kasingkasing aron makat- payon kon litukon mo ang mga pulong nga
onan; 18 kay malipay ka pag-amping ini sa dalayegon.
17
imong kaugalingon aron maandam kanunay Ayaw kasinahi ang makasasala kondili,
ang imong ngabil pagbungat ini. kahadloki si Yahweh, adlaw-adlaw; 18 kay
19
Gusto kong tudloan ka karon aron maangkon mo ang imong kaugamaon ug
mosalig ka ni Yahweh. 20 Dili ba, gisulat ko ang paglaom dili mahanaw.
man alang nimo ang 30 ka kapitulo sa mga 19
Hinaot nga maminaw ka, anak ko, aron
tambag ug kinaadman; 21 aron maila nimo mahimo kang maalamon; ipahiuyon ang
ang kamatuoran ug matubag sa husto ang imong kasingkasing sa dalan nga tarong.
nagsugo nimo?
945 PANULTIHON 24
20 10
Ayaw pakighugoyhugoy sa mga pa- Kon malisoan ka sa pangisip pag-abot
lahubog ni sa mga dagkog kaon, 21 kay sila sa kapakyasan, sa kusog ikaw mawad-an.
mga hangol ug sirok, magkagidlay sa sapot 11
Luwasa ang tawong gibitad sa kamata-
ug mawad-ag nahot. yon, ang gitaral sa hukmanan. 12 Pagkahu- Jer
17:10
22
Paminawa ang imong amahan nga sa man moingon ka: “Dili namo siya kaila. Apan Dn
imong kinabuhi imong giutangan. Ayaw wala ba makasabot ang nagsusi sa kasing- 13
daugdaoga ang imong inahan panahon sa kasing? Nahibaloan ni sa magbalantay sa
iyang katigulangon. kalag ug gantihan niya ang matag-usa
23
Maangkon nimo ang kamatuoran ug sumala sa ilang binuhatan.
13
ayaw ni ibaligya; maangkon nimo ang kaa- Anak ko, kinahanglan nga mokaon ka
lam, disiplina ug salabotan. sa dugus sa putyokan kay lamian ni, tam-is
24 nga tagamtamon sa imong tutonlan. 14 Ingon
Malipay ang amahan sa anak nga buo-
sab ini ang kinaadman sulod sa imong ka-
tan. Malipay ang ginikanan sa mga anak nga
maalamon. 25 Mapasigarbohon ang imong iladman. Kon imong makaplagan, ang ma-
inahan ug amahan; nalipay silang nagpahi- ayong kaugmaon imong mabatonan ug ang
mugso nimo. imong paglaom dili kausikan.
15
26 Daotang tawo, ayaw paniid sa balay sa
Anak ko, ihatag kanako ang imong tarong, ayawg samoka ang ilang pagpuyo.
kasingkasing ug sunda ang akong mga 16
Kay bisag kapito malukapa ang tarong,
lakang. 27 Ang babaye nga puta sama sa mobalik ra gihapon siyag bangon; apan ang
lawom nga bangag, ug sama sa pit-os nga daotan lupigon sa katarongan.
atabay ang babayeng way ngalan. 28 Mag- 17
Ayaw ikalipay ang pagkatumba sa
atang siya sama sa kawatan; daghan ang imong kaaway ug dili angayang ikalipay sa
iyang malingla nga kalalakin-an.
29
imong kasingkasing ang iyang pagkalukapa;
Kinsay nagsubo? Kinsay nagbangotan? 18
basig makit-an ni ni Yahweh ug dili siya Dt
Kinsay nagsumpaki? Kinsay miabot? mahimuot ini ug diha nimo mabalhin ang 32:35
30
Alang sa hinginom, ang moinom nga iyang kapungot.
may sagol nga bino: 31 Ayawg tan-aw sa 19
Ayawg kasuko ni kasina sa magbuhat
bino: Pagkapula ini, ug nagbulabula sa kopa og daotan, 20 kay walay maayong kaugmaon
ug nindot kaayong iyarok! ang daotan ug mapalong na ang suga sa mga
32
Apan sa kaulahian daw halas ni nga buangbuang.
mangagat ug mamaak. 33 Makakita ang 21
Anak ko, kahadloki si Yahweh ug ang
imong mata sa kataw-anang butang ug hari, ug ayaw pakigsuod sa masupilon, 22 kay
magsulti ka nga way kahulogan. 34 Mahi- takulahaw lang moabot ang katalagman,
sama ka sa natulog sa barko nga naghigda sa kinsay nasayod sa kadaot nga ilang nahiago-
likod sa timon taliwala sa lawod. 35 “Gibu- man.
nalan ko,” matud nimo, “apan wala ko
sakiti.” Ila kong gibunalan, apan wala nako Dugang pang panultihon sa maalamon
mamatngoni. Kanus-a ko mobangon? Sa 23
Dili maayo sa mga maghuhukom nga
gihapon ako moinom.” mobalibad pagsilot. 24 Sawayon sa katawhan
1 ug kasilagan sa mga nasod ang moingon sa
Ayaw kasinahi ang daotan, o mag-
24 hunahuna nga kanila ikaw makig-
daotan: “Tarong ka.” 25 Apan mapasigar-
bohon ang mosilot sa daotan: maangkon ang
uban; 2 mga kasamok lang ang ilang gihuna- kabulahanan.
huna, kadaotan lang ang ilang hisgotan. 26
3
Ang matinud-anon nga tubag sama sa
Sa kahibalo napatindog ang balay; sa halok sa ngabil.
pagsinabtanay mapalig-on ang gambalay. 27
Humana ang imong trabaho sa gawas,
4
Sa kinaadman mapuno ang mga kwarto sa pangandam sa imong trabaho sa uma ug
nindot ug mahalon nga mga butang. anha pa ipatukod ang imong balay.
5
Ang kinaadman labaw kay sa kusog ug 28
Ayawg saksi sa imong isigkatawo kon
Lc ang may kinaadman labaw kay sa kusgan. wala kay siguro kay tingalig mabakakon ka.
6
14:31 Kon makig-away ka, pagpakitambag una; 29
Ayaw pag-ingon: “Buhaton ko kaniya
makaangkon og kadaogan ang maminaw sa ang gibuhat niya kanako; manimalos ko niya
mga tambag. sa iyang gibuhat nako.”
7
Dili matugkad sa hungog ang kaalam; 30
Naagian ko ang uma sa tapolan, ang
dili siya angayng magpatakag buka sa baba ubasan sa walay kapuslanan. 31 Nagkatag sa
atubangan sa kadaghanan. yuta ang mga tunok ug sagbot, nangaguba
8
Tawgog yawan-on ang naglaraw og ang paril nga bato. 32 Sa akong nakita duna
daotan. koy nakuhang pagtulun-an. 33 Gamayng
9
Ang buangbuang walay laing pangan- pagkatulog, daklit nga pagkahinanok ug
doy kondili ang daotan; angay lang nga kasi- pagkyugpos sa kamot aron mopahulay, 34 ug
lagan ug yubiton. naabtan ka sa kalisdanan nga sama sa tu-
PANULTIHON 24 946
• 31.10 Ang “Mother’s Day” o Adlaw sa haan” sa ilang balangay, ang mga babaye nag-
Inahan bag-o pa lang gipasiugdahan aron sa kapuliki sa panimalay, sa lagwerta ug sa pag-
pagsaulog pahinungod sa mga babaye kinsa atiman sa mga bata. Kining balak nag-awhag sa
migahin sa ilang kinabuhi sa hilom, apan hamili mga bana sa pagdayeg sa ilang asawa ug sa
nga buluhaton sa panimalay. Pinaagi sa ilang pagpasalamat nila.
mga sakripisyo ug pagmahal nakaumol silag Gilista dinhi ang daghang buluhaton sa mga
mga bantogang tawo sa kalibotan. Kining balak babaye. Ang malipayon ug bulahang panimalay
nga mitapos sa basahon sa Panultihon nag-pa- naggikan sa lainlaing trabaho ug tahas nga wala
dayag sa susamang panglantaw. hatagig pagtagad ug wala gani pagtamod. Ang
Sa Israel ang mga lalaki nagmando. Mas hago mga babaye nakahimog butang nga espiritu-
sa mga buluhaton ang babaye kay sa mga lalaki. hanon, sama sa kalinaw ug kalipay, uban sa
Samtang ang mga lalaki magtabi lang “sa gang- daghan nilang buluhaton.