84
c e i w
ἀ pό
ὐθαίρετες προσθῆκες
στὴ uεία Λειτουργία
Στὶς 9 Δεκεμβρίου 2009 ἐλάβαμε
ἐπιστολὴ ἀπὸ τὸν Σεβασμιώτατο Μη-
τροπολίτη Νικοπόλεως καὶ Πρεβέζης
κ. Μελέτιο μὲ συνημμένο κείμενο - ἀ-
πάντησή του σὲ ἐρώτημα ποὺ διατυ-
πώσαμε στὸ σχόλιό μας «Βεβήλωση
τῆς θείας Λειτουργίας» («Ὁ Σωτήρ»,
ἀριθ. 1984/1-9-2009, σελ. 349-350).
Τὸ σχόλιό μας ἀναφερόταν στὴ θεία
Λειτουργία ποὺ ἐτέλεσε τὴν 17η Μα-
ΐου 2009 ὁ π. Κωνσταντῖνος Μπέης
στὸν ἱερὸ ναὸ Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς
Ρωμαίας στὰ Ἀρσάκεια Σχολεῖα Ψυ-
χικοῦ. Σ’ ἐκείνη τὴ θεία Λειτουργία ἀ-
κούσθηκαν ἀπὸ τὸν ἱερέα καινοφα-
νεῖς αἰτήσεις καὶ ἐκτενέστατες προσ-
θῆκες ἀπὸ ἀρχαίους Ἕλληνες συγ-
γραφεῖς καὶ ποιητές, τὸν Ὅμηρο, τὸν
Ἐμπεδοκλῆ, τὸν Παρμενίδη, τὸν Πλά-
τωνα, καθὼς ἐπίσης καὶ ἄλλες εὐχὲς
τῆς ἐπινοήσεως τοῦ ἐν λόγῳ ἱερέως,
ἐνῶ σὲ ἄλλα σημεῖα τὸ κείμενο τῆς
θείας Λειτουργίας δέχθηκε περικοπὲς
ΑΡΙΘ. 1995, 15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2010
ἢ παραλλάξεις αὐθαίρετες.
Γιὰ ὅλα αὐτὰ διατυπώσαμε τότε τὸ
ἐρώτημα: «Τί λέγει ὁ Ἐπίσκοπος ὁ
χειροτονήσας τὸν ἐν λόγῳ κύριον εἰς
πρεσβύτερον; Τί λέγει ἡ Ἁγία καὶ Ἱερὰ
Σύνοδος;»
Ὁ Σεβασμιώτατος στὸ ἐκτενὲς κεί-
μενο - ἀπάντησή του ἀναφέρεται διὰ
πολλῶν στὴν προσωπικὴ ζωὴ τοῦ ἐν
λόγῳ ἱερέως, γιὰ τὴν ὁποία ὅμως ἐ-
μεῖς δὲν γράψαμε κάτι. Γύρω ἀπὸ τὸ
θέμα μὲ τὸ ὁποῖο ἀσχοληθήκαμε, ἀφιε-
ρώνει κάποιες γραμμὲς, τὶς ὁποῖες καὶ
παραθέτουμε κατ’ αἴτησίν του:
«Ἐναντίον τοῦ π. Κωνσταντίνου Μπέη
ἐγράφησαν πολλὰ παράξενα. (...) Σχό-
λια γιὰ τὴν προσευχή του στὴ θεία λει-
τουργία. Τοὺς φταίει καὶ αὐτό! Δὲν τοὺς
συγκινεῖ, ὅτι τελώντας τὴν θεία λειτουρ-
γία ὁ π. Κωνσταντῖνος Μπέης κλαίει συν-
εχῶς ἀπὸ κατάνυξη! Τοὺς φταίει, ὅτι ἀλ-
λάζει κάποιες λέξεις!
Τὴν λειτουργία τῆς Ἐκκλησίας μας κά-
νει. Στὴν οὐσιαστική της τάξη ὁλόκληρη.
Στὰ νοήματα ὁλόκληρη. Στὴν φράση καὶ
τὸ τυπικὸ προσαρμοσμένη στὸ ἦθος τῆς
προσευχῆς του· μὲ μιὰ κάποια τομὴ γιὰ
περισσότερη προσέγγιση. (...)»
Καὶ παρακάτω: «Προσωπικὰ μὲ ἐξ-
έπληξε ἡ ἐναντίον του καταφορὰ κά-
ποιων ἑλληνομαθῶν (;) καὶ ἑλληνολα-
τρῶν, γιατὶ ὁ π. Κωνσταντῖνος Μπέης λέει
στὴν προσευχή του ‘‘ἐλέαιρε, ἄναξ’’, ἀντὶ
γιὰ τὸ ‘‘ἱλάσθητί μοι, ὁ Θεός’’! Εἴμαστε
σοβαροί; Τάχα σφάλλει καὶ ὅλος ὁ λαός
μας ποὺ λέει ‘‘λυπήσου με, Κύριε’’, καὶ
ὄχι ‘‘ἱλάσθητί μοι’’; Στραβὰ κάθονται οἱ
κότες; Ὁ γιαλὸς εἶναι στραβός, ἢ στραβὰ
ἀρμενίζουμε;
Κάποιοι ἱερωμένοι, μεγαλόσχημοι μά-
λιστα, κυριολεκτικὰ κατακρεουργοῦν τὴν
θεία λειτουργία! Ἀφαιροῦν, ὅποτε θέ-
λουν, ὅ,τι θέλουν. Καὶ ἄλλοι προσθέτουν
‘‘ἱπταμένων’’ καὶ ‘‘ἐξ οὐρανοῦ, ἐπίβλεψον,
Παράκλητε ἀγαθέ’’ καὶ ἄλλοι ἄλλα.
Καὶ ἄλλοι ντρέπονται νὰ εἰποῦν ‘‘κλά-
σας’’ καὶ ‘‘γαμήσας’’ καὶ ἀντικαθιστοῦν τὶς
‘‘κακόηχες’’ λέξεις μὲ ‘‘εὐπρεπεῖς’’!...
Αὐτὰ τὰ καταπίνουμε! Καὶ τὰ ἐπαινοῦ-
με! Τὸ ‘‘ἐλέαιρε’’ μᾶς ἔφταιξε!... Μᾶλλον
κάτι ἄλλο, ἢ κάποιος ἄλλος φταίει! Ὁ δὲ
 κρίσε
Θεὸς ‘‘γινώσκει τὰς καρδίας’’ (Λουκ. 16,
15)».
Στὰ παραπάνω ἐρχόμαστε τώρα νὰ
δώσουμε εὐσεβάστως μία ἀπάντηση
στὸν Σεβασμιώτατο.
Ἀσφαλῶς οἱ προσθῆκες ἢ ἀλλαγὲς ἢ
ἀποκοπὲς λέξεων καὶ φράσεων τῆς θεί-
ας Λειτουργίας ἀπὸ κάποιους ἱερωμέ-
νους, οἱ ὁποῖοι μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ τὴν
«κατακρεουργοῦν», εἶναι ἀνεπίτρεπτες.
Ὄχι μόνο συμφωνοῦμε, ἀλλὰ αὐτὸ ἀκρι-
βῶς λέμε καὶ γιὰ τὸν ἐν λόγῳ ἱερέα καὶ
τὴ θεία Λειτουργία ποὺ ἐτέλεσε. Ἀλλὰ
στὴν προκειμένη περίπτωση δὲν ἔχουμε
«ἱπταμένων» ἢ «ἐξ οὐρανοῦ ἐπίβλεψον,
Παράκλητε ἀγαθέ». Τὸ «ἐλέαιρε, ἄναξ»,
ποὺ δημοσιεύεται στὴν ἀπαντητικὴ ἐπι-
στολή, εἶναι, θὰ λέγαμε, τὸ πιὸ «ἀνώδυ-
νο», καθὼς εἶναι παρόμοιο μὲ τὸ «ἱλά-
σθητί μοι, ὁ Θεός». Ἐδῶ ὅμως ἔχουμε
προστιθέμενα ἐντὸς τοῦ λειτουργικοῦ
κειμένου ὁλόκληρα παραθέματα ἀπὸ
εἰδωλολάτρες συγγραφεῖς τῆς ἀρχαίας
Ἑλλάδος, ὅπως τὸ παρακάτω ἀπὸ τὸν
«Φαῖδρο» τοῦ Πλάτωνος: «Κύριε, δοῖε ἡ-
μῖν καλῶς γενέσθαι τἄνδοθεν· ἔξωθεν
δὲ ὅσα ἔχω, τοῖς ἐντὸς εἶναί μοι φίλα·
πλούσιον δὲ νομίζοι μοι τὸν σοφόν· τὸ δὲ
χρυσοῦ πλῆθος εἴη μοι ὅσον μήτε φέρειν
μήτε ἄγειν δύναιτο ἄλλος ἢ ὁ σώφρων».
Ὑπάρχει σύγκριση;
Διαβάζουμε στὴν ἀπαντητικὴ ἐπιστολὴ
ὅτι ὁ π. Κων/νος κάνει τὴ Λειτουργία τῆς
Ἐκκλησίας μας «στὴν οὐσιαστική της τά-
ξη ὁλόκληρη, στὰ νοήματα ὁλόκληρη»,
καὶ μόνο τὴ φράση καὶ τὸ τυπικὸ παραλ-
λάσσει, προσαρμόζοντάς τα στὸ «ἦθος
τῆς προσευχῆς του». Ἀλλὰ ἀναρωτιόμα-
στε: Παραμένει ἡ Λειτουργία τῆς Ἐκκλη-
σίας μας ὁλόκληρη στὴν τάξη καὶ τὰ νο-
85
ις
ΑΡΙΘ. 1995, 15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2010
ήματά της, ὅταν ἀπὸ τὴ φρικτὴ εὐχὴ
τῆς Ἀναφορᾶς μένουν ἀλώβητες μόνο
οἱ δύο πρῶτες σειρές, κι ἔπειτα ἀκο-
λουθοῦν ἐκτενὴ ἀποσπάσματα ἀπὸ
τὴν Ὀδύσσεια τοῦ Ὁμήρου καὶ τὰ ἀπο-
φθέγματα τοῦ Ἐμπεδοκλῆ; Τὸ πρόβλη-
μα λοιπὸν εἶναι ἁπλῶς «ὅτι ἀλλάζει κά-
ποιες λέξεις» ὁ π. Κων/νος ἢ ὅτι τελεῖ
λειτουργία δικῆς του ἐπινοήσεως;
Ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν προσαρμογὴ στὸ
προσωπικὸ «ἦθος τῆς προσευχῆς»
ρωτοῦμε: Μπορεῖ ὁ καθένας νὰ μετα-
φέρει τὸ δικό του προσευχητικὸ ἦθος
στὴν τάξη καὶ τὰ λειτουργικὰ κείμενα
τῆς Ἐκκλησίας; Μπορεῖ ἡ προσωπικὴ
εὐσέβεια νὰ καθίσταται λειτουργικὸς
κανόνας; Στὴν ἀτομική του προσευχὴ
ἔχει τὴ δυνατότητα ὁ καθένας νὰ σχε-
διάζει ὅπως θέλει τὰ λόγια ποὺ θὰ ἐκ-
φέρει πρὸς τὸν Κύριο. Στὶς κοινὲς ὅμως
ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ πολὺ
περισσότερο στὴν τέλεση τοῦ φρικτοῦ
Μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας,
ποιοὶ εἴμαστε ἐμεῖς ποὺ θὰ τολμήσου-
με νὰ ἀλλάξουμε ὅσα μὲ τὴν ἐπιστασία
τοῦ τελεταρχικοῦ Παναγίου Πνεύματος
ἱερώτατοι καὶ ἁγιώτατοι ἄνδρες συν-
έγραψαν καὶ ἐτέλεσαν; Καὶ πῶς ἀλλιῶς
θὰ μποροῦσε νὰ χαρακτηρισθεῖ κάτι
τέτοιο ἂν ὄχι ἀσέβεια;
Ἄλλωστε εἶναι γνωστὸ πῶς ἡ Ἐκκλη-
σία μας ὁρίζει καὶ κρατεῖ τὸ «Τυπικὸν»
στὶς ἱερὲς ἀκολουθίες της, στοιχοῦσα
στὸ Παύλειον «πάντα εὐσχημόνως καὶ
κατὰ τάξιν γινέσθω» (Α΄ Κορ. ιδ΄ 40).
Ἐξάλλου καὶ Ἱεροὶ Κανόνες διαλαμβά-
νουν σχετικὰ μὲ τὰ θέματα αὐτά, ὅπως
86 c e iw
ἀ pό
ὁ 18ος τῆς ἐν Λαοδικείᾳ Συνόδου καὶ
ὁ 104ος τῆς ἐν Καρθαγένῃ, οἱ ὁποῖοι
ἀπαγορεύουν τὴν εἰσαγωγὴ ἄλλων
νεοπαγῶν εὐχῶν στὶς ἀκολουθίες τῆς
Ἐκκλησίας πλὴν τῶν παραδεδομένων
(βλ. «Πηδάλιον», ἔκδ. «Ἀστήρ», Ἀθῆναι
1970, σελ. 427, 518-19).
Ἐπιπλέον ὅμως λειτουργεῖ, ὡς γνω-
στόν, στὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας
τῆς Ἑλλάδος Τμῆμα ἐγκρίσεως λειτουρ-
γικῶν κειμένων. Δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ ὑ-
ποβληθοῦν ἐκ τῶν προτέρων στὸ ὡς
ἄνω Τμῆμα οἱ προσθῆκες καὶ ἀλλαγὲς
στὸ κείμενο τῆς θείας Λειτουργίας ποὺ
ἐπρόκειτο νὰ τελεσθεῖ, καὶ τὸ ὁποῖο κυ-
κλοφόρησε καὶ διεδόθη στοὺς πιστοὺς
μέσα στὸν ἱερὸ ναό, πρὸς ἔγκρισιν;
Στὴν ἐποχὴ ποὺ ζοῦμε, ἐποχὴ συγκρη-
τιστικῶν τάσεων, ἀμβλύνσεως τῶν ὀρθο-
δόξων κριτηρίων καὶ σχετικοποιήσεως
τοῦ δόγματος, ἡ ἐμμονή μας στὴν Ἱερὰ
Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας δὲν ἀπο-
τελεῖ ὀπισθοδρόμηση καὶ ἀρτηριοσκλη-
ρωτισμό, ἀλλὰ ἀφενὸς μὲν περιφρούρη-
ση καὶ διάσωση τοῦ ἀτιμήτου θησαυροῦ
τῆς ἱερᾶς παρακαταθήκης, ἀφετέρου δὲ
διατήρηση καὶ διάσωση δική μας μέσα
στοὺς κόλπους τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησί-
ας, ἡ ὁποία μὲ τὸν ὀρθόδοξο λειτουργι-
κό της πλοῦτο θὰ συνεχίζει στὸ διηνεκὲς
νὰ ἁγιάζει τὶς ψυχὲς τῶν στρατευομένων
μελῶν της, τὴν φροντίδα τῶν ὁποίων ὁ
Κύριος κατεξοχὴν ἐνεπιστεύθη στοὺς τε-
λεσιουργοὺς τῶν ἱερῶν Μυστηρίων της
ἀρχιερεῖς καὶ ἱερεῖς.
«Στὰ δύσκολα φαίνεται
ἡ ψυχὴ τοῦ Jλληνα»
Μὲ αὐτὴ τὴ φράση τίμησε ὁ ἐξοχώτατος
Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας κ. Κάρολος
Παπούλιας στὸ Προεδρικὸ Μέγαρο τοὺς
ΑΡΙΘ. 1995, 15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2010
τρεῖς εὐζώνους τῆς Προεδρικῆς Φρουρᾶς,
φρουροὺς τοῦ μνημείου τοῦ Ἀγνώστου
Στρατιώτου, ποὺ ἀψήφησαν τὴ ζωή τους
κατὰ τὴν τρομοκρατικὴ ἐπίθεση τῆς νύ-
χτας τῆς 9ης Ἰανουαρίου 2010.
Ἐνῶ εἶχε προηγηθεῖ τηλεφώνημα ὅτι
θὰ ἐκραγεῖ βόμβα κοντὰ στὸ μνημεῖο καὶ
ἐκκενώθηκε ἡ περιοχὴ ἀμέσως, οἱ δύο
φρουροί, παρὰ τὸ ὅτι εἰδοποιήθηκαν ἀ-
πὸ τὸν ὑπεύθυνο ὅτι μποροῦσαν νὰ φύ-
γουν, ἔγνεψαν μὲ τὰ μάτια τους – διότι ἀ-
παγορεύεται νὰ μιλοῦν στὴ σκοπιά – ὅτι
θὰ μείνουν στὴ θέση τους. Ἦλθε μάλιστα
καὶ στάθηκε ἀνάμεσά τους σὲ στάση
προσοχῆς καὶ ὁ φύλακας τοῦ φυλακίου,
κοντὰ στὸ ὁποῖο ἐξερράγη ἡ βόμβα.
Οἱ τρεῖς γενναῖοι ἑλληνόψυχοι εὔζωνοι
Βασίλειος Βερνίκος ἀπὸ τὴ Νάξο, Ἰωάν-
νης Ἀνδρεάκος ἀπὸ τὴν Ἐλιὰ Μάνης καὶ
Μάριος Θεοδώρου ἀπὸ τὴ Λιβαδειὰ ἦταν
πράγματι «λεβέντες» καὶ ἔδωσαν σπου-
δαῖο «μήνυμα», ὅπως εἶπε ὁ κ. Πρόεδρος.
Ἔμειναν πιστοὶ στὸ καθῆκον τους καὶ ἔ-
δειξαν μὲ τὴ γενναιότητά τους καὶ τὴν αὐ-
ταπάρνησή τους ὅτι ἀγαποῦν τὴν Πατρί-
δα καὶ ὅτι τιμοῦν τὸν ἱερὸ ἐκεῖνο χῶρο,
τὸν ὁποῖο φρουροῦν καὶ ὁ ὁποῖος συμβο-
λίζει ὅλους τοὺς ὑπὲρ Πίστεως καὶ Πατρί-
δος ἀγῶνες τοῦ ἔθνους μας.
Καὶ ἂν ἄλλοι – ποιὸς ξέρει ἀπὸ τί κίνη-
τρα κινούμενοι – θέλησαν νὰ βεβηλώ-
σουν τὸν ἱερὸ αὐτὸ χῶρο, ποὺ συγκινεῖ
καὶ ἐνθουσιάζει κάθε ἀληθινὸ Ἕλληνα, οἱ
τρεῖς φρουροὶ μὲ τὴν εὔγλωττη, σιωπηλή,
θαρραλέα στάση τους ἀπέδειξαν ὅτι δὲν
χάθηκε τὸ πᾶν σ’ αὐτὸν τὸν τόπο.
Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ ἡμερήσιος τύπος ἔγραψε
ὅτι «πρώτη εἴδηση ἔγινε ἡ γενναιότητα
τριῶν εὐζώνων τῆς Προεδρικῆς Φρουρᾶς
καὶ ὄχι ἡ ἔκρηξη τῆς βόμβας σὲ φρου-
ρούμενο χῶρο τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων
στὴν καρδιὰ τῆς Ἀθήνας!» («Καθημερινὴ»
12-1-2010). Ἡ εἴδηση αὐτὴ ἔκανε τὸ γύρο
τοῦ κόσμου, γιὰ νὰ μάθουν ὅλοι ὅτι ἡ ἑλ-
ληνικὴ καρδιὰ τὴν ὥρα τοῦ καθήκοντος
δὲν ὑπολογίζει κανένα φόβο.