BAB 4

KEKAYAAN EKONOMI SARAWAK MENDORONG

PENJAJAHAN KELUARGA BROOKE

OBJEKTIF
PEMBELAJARAN

PENGETAHUAN

PENGUKUHAN
MASTER
OBJEKTIF
PEMBELAJARAN

1. Menyatakan perpecahan di kalangan pembesar membuka ruang kepada

penjajahan keluarga Brooke.
2. Memperihalkan kerakusan keluarga Brooke meluaskan kuasa.
3. Meceritakan tindakan keluarga Brooke memantapkan pentadbiran Sarawak.
4. Membincangkan perubahan ekonomi semasa pemerintahan keluarga Brooke.
5. Menilai perubahan sosial yang dilaksanakan oleh keluarga brooke di Sarawak.
PENGETAHUAN

4.1 PERPECAHAN MEMBUKA RUANG PENJAJAHAN ms 76 -80

4.2 KELUARGA BROOKE MELUASKAN KUASA ms 81 - 82

4.3 KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN ms 83 - 86

4.4 PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE ms 87 - 91

4.5 PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH KELUARGA BROOKE ms 92 -96

4.1 PERPECAHAN MEMBUKA RUANG PENJAJAHAN ms 76 -80

Ketua tempatan digelar; Kurun ke-19 Pangeran Indera

Sultan Brunei melantik
ketua tempatan dan
bahagikan kepada
Tugas mereka;
daerah.
Ditadbir oleh Orang Dayak
dan Orang Melayu
i. Menteri Darat
ii.Temenggung / Orang Kaya
i. melaksanakan arahan dan
memunggut cukai
Mahkota (PIM)dilantik sebagai
pembesar dan wakil kesultanan
Brunei di Sarawak.
Mengambil alih kuasa politik
pembesar tempatan, kerana
kekayaan bahan galian
seperti; Antimoni danEmas.

Pangeran Raja Tindakan PIM cetus kemarahan

Muda Hashim i. Mengambil alih kuasa pentadbiran &
Penentangan orang Bidayuh
meminta bantuan perdagangan Antimoni dan Emas .
yang dipimpin Datu Patinggi Ali
seorang perdagang ii. Mengenakan cukai yang tinggi.
Tujuan penentangan untuk
British iaitu James iii. Orang Bidayuh berkerja di lombong
membebaskan Sarawak dari
Brooke dan tawar tanpa upah.
pemerintahan kesultanan Brunei
jawatan Gabenor
.

Kebangkitan tersebut berjaya Sultan Brunei menyerahkan

ditamatkan tetapi Pangeran Raja Muda Sarawak Tanjung Datu ke Sultan Brunei mengiktiraf
Hashim melengahkan janjinya telah Sg Samarahan dan J Brooke sebagai
menyebabkan J.Brooke marah dan segala hasil cukainya Raja Puteh Sarawak.
membedil Kuching.Akhirnya Pangeran diserah kepada J Brooke
Raja Muda Hashim menandatangani dan perwarisnya.
perjanjian pada 1841.
4.1 PERPECAHAN MEMBUKA RUANG PENJAJAHAN ms 76 -80

Sultan Omar Ali Saifuddin mengiktiraf James Brooke

1846
sebagai Raja Sarawak yang merdeka

Sultan Omar Ali Saifuddin mengiktiraf perjanjian antara

1842
Pengeran Raja Muda Hashim dengan James Brooke
PERPECAHAN MEMBUKA
RUANG PENJAJAH

Pangeran Raja Muda Hashim melantik James Brooke

1841 sebagai Gabenor dan Raja Sarawak

Kebangkitan menentang dan pemerintahan wakil

1840
Kesultanan Brunei di Sarawak

Pangeran Raja Muda Hashim meminta bantuan

1836
James Brooke untuk penentangan di Sarawak
4.2 KELUARGA BROOKE MELUASKAN KUASA ms 81 - 82

Batang Lupar, Saribus,

Sadong dan Sg Kerian
Mukah, Oya, Tatau, dan Bintulu
serta kawasan Sg Baram

1853
Tanjung Dato ke
Sg Rajang
Sg Samarahan

JAMES BROOKE

1842 JAMES BROOKE JAMES BROOKE 1861

1841 JAMES BROOKE CHARLES BROOKE 1883

CHARLES BROOKE

Kuching dan Tanjung Kidurun ke

Lembah Sg Sarawak Sg Baram
1905

Lawas
4.3 KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN ms 83 - 86

Memperkenalkan sistem pemerintahan beraja di Sarawak

Pemantapkan pentadbiran oleh James Brooke

Mendapat sokongan penduduk dan pemimpin seperti Datu Patinggi,

Datu Bandar dan Datu Temenggung

Menjadikan pembesar sebagai penasihatnya dalam hal undang-undang dan adat tempatan

Membentuk Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri

Membahagikan sarawak kepada 5 bahagian

Melicinkan pentadbiran dengan membentuk jabatan seperti Jabatan Kehakiman,

Jabatan Polis, Jabatan Kastam dan Cukai serta Jabatan Pos.

kes Sivil: orang Melayu,orang Dayak dan orang Cina diadili oleh ketua-
ketua mereka.
Mewujudkan
Mahkamah
Kes Jenayah atau kes yang melibatkan lebih dari satu suku kaum
akan dihakimi oleh Raja Sarawak, Residen atau Timbalan Residen.
4.3 KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN ms 83 - 86

Perjanjian 1888 Perlembagaan 1941

Charles Vyner Brooke(CVB) mengistiharkan perlembagaan

- British melindungi Sarawak dari
sempena perayaan 100 tahun pentadbiran keluarga Brooke
serangan musuh

- Keluarga Brooke memerintah negeri Kandungan Perlembagaan 1941

dengan bebas
CVB menyerahkan kuasa mutlaknya kepada Majlis
- Hal ehwal luar negeri adalah di Tertinggi dan Majlis Negeri.
bawah kawalan British.
Raja Sarawak memerintah dengan nasihat Majlis Tertinggi

Majlis Negeri diberi kuasa meluluskan undang-undang

dan menguruskan kewangan

Raja Brooke sendiri akan melantik ahli Majlis tertinggi dan

Majlis Negeri.
4.3 KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN ms 83 - 86

Penglibatan pemimpin tempatan bagi memantapkan bagi pentadbiran Brooke

Majlis Tertinggi Majlis Negeri Majlis Bahagian

Keanggotaan Keanggotaan: Keanggotaan:

Residen,
Residen Bahagian Pertama Ketua kaum Bumiputera Penolong Residen,
Empat Orang Datu Melayu Pegawai Daerah,
Penolong Pegawai Daerah,
Penghulu, Pegawai Anak Negeri,
Ketua Kampung

Tujuan Tujuan Tujuan

i. Menasihati James Brooke. Memberi peluang Bumiputera Menasihati Residen,

ii. Membuat dasar dan bersidang 3 tahun sekali bagi mengetuai operasi ketenteraan,
meluluskan ndang- menyuarakan pandangan dan menjaga keamanan dan
mengambil bahagian dalam mengutip cukai.
undang. pentadbiran
4.4 PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE ms 87 - 91

Memberi peluang kepada

kaum Cina untuk bergiat dalam
perlombongan dan Mempergiatkan aktiviti perlombongan
perdagangan. i. Emas, di Bau
ii. Antimoni di Bau dan Kuching
iii. Cari gali minyak oleh
Mereka tidak mengalakkan
kemasukan pelabur secara The Anglo Saxon Oil Company
besar-besaran
Mempergiatkan tanaman tradisional
seperti Kelapa , Gambir, dan lada
Mempergiatkan penjualan Hitam serta Sagu.
hasil hutan

Memperkenalkan tamanan baru Meneroka kekayaan hasil hutan

seperti Sarang Burung,
seperti Getah dan Tembakau. Getah Jelutong dan Rotan.

Menumpukan pembangunan
di bahagian pertama dan kedua Mengeluarkan mata wang syiling.

Usaha Brooke menjaga kepentingan ekonomi

4.5 PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH KELUARGA BROOKE ms 92 -96

Orang Melayu Orang Sikh sebagai

dalam pentadbiran polis

Orang Iban
Brooke mengamalkan
Orang India berniaga
dalam ketenteraan Dasar Pecah dan Perintah
kain

Orang Cina dalam Kaum Bumiputera di

perlombongan, pertanian pedalaman
dan perdagangan

Pertempatan orang Cina di

bandar-bandar seperti Miri,
Bintulu dan Sibu
4.5 PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH KELUARGA BROOKE ms 92 -96

Pengangkutan
Pendidikan

Memajukan sistem pengangkutan air Pendidikan moden kurang

diberi perhatian
Mengadakan perkhidmatan udara
Mendirikan sekolah untuk
orang Melayu dan Cina
Perkhidmatan Hospital dan klinik

Memperkenalkan perkidmatan pos, Masyarakat Dayak tidak dibina sekolah

telegraf dan telefon kerana Brooke ingin mengekalkan cara
hidup tradisional mereka

Sekolah rendah dengan B Melayu

sebagai bahasa pengantar telah
diwujudkan

Sekolah Inggeris didirikan oleh Mubaligh

Kristian

Sekolah Cina diuruskan oleh orang Cina

Jabatan Pelajaran ditubuhkan

PENGUKUHAN

4.1 PERPECAHAN MEMBUKA RUANG PENJAJAHAN ms 76 -80

4.2 KELUARGA BROOKE MELUASKAN KUASA ms 81 - 82

4.3 KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN ms 83 - 86

4.4 PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE ms 87 - 91

4.5 PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH KELUARGA BROOKE ms 92 -96

4.1 PERPECAHAN MEMBUKA RUANG PENJAJAHAN ms 76 -80

1. Sebelum tahun 1842, negeri Sarawak terletak di bawah

pemerintahan kerajaan

A Brunei
B Sulu
C Melaka A
D Johor Lama

2. Apakah tindakan Pangeran Indera Mahkota di Sarawak ?

A Menggantikan tempat Pangeran Raja Muda Hashim

B Menghalang Brooke daripada menguasai Sarawak
C Mengambil alih kuasa politik pembesar tempatan Sarawak
D Melumpuhkan kegiatan perlombongan haram di Sarawak.

C
4.2 KELUARGA BROOKE MELUASKAN KUASA ms 81 - 82

3. James Brooke dan Charles Brooke telah meluaskan kawasan

pemerintahan mereka dengan bantuan…
A. Sultan Brunei
B. Sultan Melaka
D
C. Angkatan Laut Belanda
D. Angkatan Laut British

Tahun Peristiwa
1861 Brooke menghapuskan kekacauan di Sg. Rajang
1883 Sultan Brunei menyerahkan Sg. Trusan kepada Charles
Brooke
1905 X
4. Berdasarkan jadual di atas, apakah kawasan X yang dibeli oleh Charles Brooke ?

A Lawas
B Saribas
C Labuan A
D Batang Lupar
4.3 KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN ms 83 - 86

Raja Sarawak X Majlis Negeri Majlis Bahagian

5.Rajah di atas menunjukkan struktur pentadbiran Sarawak dalam pentadbiran

Brooke.
Apakah X
A Majlis Kerja
B Majlis Tertinggi B
C Majlis Undangan
D Majlis Mesyuarat Negeri

Datu Bandar
Datu Patinggi
Datu Temenggung

6. Senarai di atas ialah pembesar yang telah dilantik semula ketika pemerintahan keluarga
Brooke.
Mengapakah tokoh tersebut dilibatkan dalam pentadbiran Brooke ?

A membantu menentang Sultan Brunei

B membantu kerja dalam pentadbiran
C memajukan ekonomi Sarawak B
D memenuhi desakan rakyat
4.4 PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE ms 87 - 91

Ditanam di tebing Sg. Oya, Mukah dan Bintulu

Eksport utama pada kurun ke -19
Kilang memproses diusahakan oleh pedagang Cina

7 Senarai di atas menunjukkan tanaman tradisional yang diusahakan di Sarawak.

Jenis tanaman yang dimaksudkan ialah

A sagu
A
B nanas
C lada hitam
D kelapa sawit

8. Tembakau di tanam di Lundu dan dieksport ke

A. London
B. Liverpool
C. Manchester
D Blackpool
A
4.5 PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH KELUARGA BROOKE ms 92 -96

Kaum Kegiatan ekonomi

Melayu Pentadbiran
Iban Ketenteraan
Cina Perlombongan/perdagangan

9. Rajah di atas menunjukkan dasar pentadbiran keluarga Brooke di Sarawak.

Mengapakah dasar tersebut dilaksanakan ?

A keamanan Sarawak terpelihara

B kemudahan asas dapat dibangunkan C
C kedudukan keluarga Brooke terus kukuh
D kemajuan ekonomi Sarawak berkembang pesat

10. Mengapakah pendidikan moden kurang diberi perhatian oleh keluarga

Brooke?
A. memerlukan modal yang besar
B. pendudukan tempatan kurang berminat
D
C. rakyat memintingkan pendidikan agama
D. kurang sesuai untuk penduduk tempatan