 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang

HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-

Lêi nãi ®Çu

§©y lµ nh÷ng thuËt ng÷ rÊt c¬ b¶n vÒ m¸y tÝnh .Víi nh÷ng b¹n yªu thÝch

tin häc th× viÖc t×m hiÓu chóng lµ mét ®iÒu rÊt tèt .Chóng ®· phÇn nµo nãi nªn

viÖc lu gi÷ ,truyÒn,sö lý th«ng tin trong m¸y tÝnh vµ ®Ò cËp vÒ nh÷ng thiÕt bÞ

m¸y tÝnh ,phÇn mÒn m¸y tÝnh ..v..v..

Tuy nhiªn ë ®©y míi chØ ®a ra mét phÇn nµo nh÷ng thuËt ng÷ ®Ó b¹n ®äc

tham kh¶o ®Ó bæ xung thªm cho kiÕn thøc tin häc, gióp ban tèt h¬n trong viÖc

t×m hiÓu s©u h¬n vÒ m¸y tÝnh ,tin häc.

RÊt mong ®îc c¸c b¹n ®äc tham kh¶o vµ gãp ý.

Biªn so¹n

Ph¹m Quang HiÕu k2 Tin

häc

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 1-
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-

 CD-ROM
Tõ viÕt t¾t cña compact disk-read only memory (bé nhí chØ ®äc ra dïng ®Üa
compact), mét c«ng nghÖ lu tr÷ quang häc chØ cã thÓ ®äc ra vµ dïng c¸c ®Üa
compact. CD-ROM cã thÓ lu tr÷ ®Õn 650 M d÷ liÖu, tÊt c¶ d÷ liÖu ®ã ®Òu phï
hîp trong ho¹t ®éng t¬ng t¸c víi mµn h×nh m¸y tÝnh. Víi c¸c kü thuËt nÐn d÷
liÖu míi, b¹n cã thÓ xÕp ®îc ®Õn 250. 000 trang v¨n b¶n trong mét ®Üa CD-
ROM. §Çu tiªn CD-ROM ®îc dïng cho c¸c bé kiÕn thøc b¸ch khoa tù ®iÓn, vµ
c¸c th viÖn phÇn mÒm. HiÖn nay, CD-ROM cßn ®îc nh ®a ph¬ng tiÖn, c¸c trß
ch¬i, c¸c th viÖn ph«ng ch÷, vµ h×nh nghÖ thuËt c¾t rêi dïng trong Ên lo¸t v¨n
phßng vµ dïng cho viÖc ph©n phèi c¸c phÇn mÒm ch¬ng tr×nh. ViÖc cµi ®Æt
c¸c phÇn mÒm ch¬ng tr×nh lÊy tõ CD-ROM sÏ tr¸nh ®îc qu¸ tr×nh th¸o l¾p 10
®Õn 20 ®Üa kÐo dµi. Gièng nh mäi thiÕt bÞ ®iÖn tö kh¸c, c¸c lo¹i æ CD-ROM
gi¸ ngµy cµng h¹, nªn b¹n ®· cã thÓ c©n nh¾c ®Õn viÖc trang bÞ cho hÖ m¸y
tÝnh cña m×nh mét æ CD-ROM. Chi phÝ cho mçi CD-ROM vµ mét bé b¸ch
khoa toµn th dïng CD ch¼ng h¹n, thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi gi¸ cña bé b¸ch khoa
toµn th ®ã in trªn giÊy. NÕu ®Þnh mua mét æ CD-ROM ®Ó dïng víi hÖ m¸y
tÝnh ch¹y Windows, b¹n ph¶i t×m ®óng lo¹i æ phï hîp víi tiªu chuÈn Multimedia
Personal Computer ( MPC)
 Multimedia Personal Computer ( MPC)
Tiªu chuÈn ®èi víi phÇn cøng vµ phÇn mÒm ®a ph¬ng tiÖn do MPC
Consortium (bao gåm Windows, Philips, Tandy vµ Zennith Data Systems) cïng
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 2-
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
hîp t¸c x©y dùng. Microsoft Windows 3. 1 ®· t¹o c¬ së cho MPC. ChuÈn MPC
nµy ®· ®Æt gi¶ ®Þnh trªn nÒn phÇn cøng cña mét m¸y IBM PS/ 2 hoÆc m¸y t-
¬ng thÝch víi IBM, h·ng Apple Computer còng ®· ®a ra mét tiªu chuÈn c¹nh
tranh ( Quick Time) cho m¸y tÝnh Macintosh cña hä. Mét hÖ m¸y t¬ng thÝch
IBM cã kh¶ n¨ng MPC, tèi thiÓu ph¶i bao gåm: mét m¸y tÝnh 80386 SX ch¹y ë
20 MHz, bé RAM dung lîng 2 M, bé ®iÒu hîp VGA kÌm mµn h×nh, mét æ cøng,
mét gËy ®iÒu khiÓn joytick, Microsoft Windows 3. 1 mét con chuét, vµ mét æ
®Üa CD-ROM t¬ng thÝch MPC. §Ó cã ©m thanh chÊt lîng tèt, b¹n ph¶i cã bé
®iÒu hîp ©m thanh.
 Cental procesing unit-CPU
§¬n vÞ xö lý trung t©m M¹ch lu gi÷, xö lý, vµ ®iÒu khiÓn bªn trong cña m¸y
tÝnh, bao gåm ®¬n vÞ sè häc-logic ( ALU), ®¬n vÞ ®iÒu khiÓn, vµ bé nhí s¬
cÊp trong d¹ng ROM hoÆc RAM. ChØ cã ALU vµ ®¬n vÞ ®iÒu khiÓn lµ ®îc
chøa chän vÑn trong chip gäi lµ chip vi xö lý; cßn bé nhí th× ®îc l¾p ë mét n¬i
nµo ®ã trªn board mÑ hoÆc trong mét card c¾m trªn bus më réng.
 Arithmetic-logic unit - ALU
§¬n vÞ sè häc-logic ( ALU) Mét bé phËn trong bé xö lý trung t©m ( CPU)
dïng ®Ó thùc hiÖn c¸c phÐp tÝnh sè häc vµ logic c¬ b¶n trªn c¬ së c¸c d÷ liÖu.
 Adapter
Bé ®iÒu hîp, bé thÝch øng, bé t¬ng hîp, card ®iÒu hîp Board m¹ch c¾m vµo
mét khe më réng trong m¸y tÝnh vµ lµm cho m¸y tÝnh cã thªm c¸c kh¶ n¨ng míi.
§ång nghÜa víi card. Nh÷ng bé ®iÒu hîp phæ biÕn ®èi víi m¸y tÝnh c¸ nh©n
gåm cã bé ®iÒu hîp hiÓn thÞ t¹o ra tÝn hiÖu video; c¸c board më réng bé nhí; c¸c
board t¹o nªn cæng nèi tiÕp, cæng song song, vµ cæng trß ch¬i; c¸c modem l¾p
trong; vµ c¸c board ®ång hå/lÞch.
 ROM
ViÕt t¾t cña Read-Only memory(Bé nhí chØ ®äc).
Bé nhí chØ ®äc ra ( ROM) Mét phÇn cña bé lu tr÷ s¬ cÊp trong m¸y tÝnh,
kh«ng bÞ mÊt néi dung khi b¹n t¾t ®iÖn m¸y tÝnh. ROM chøa c¸c ch¬ng tr×nh
hÖ thèng cÇn thiÕt mµ c¶ b¹n lÉn m¸y tÝnh ®Òu kh«ng thÓ xo¸. V× bé nhí truy
cËp ngÉu nhiªn ( RAM) cña m¸y tÝnh lµ lo¹i kh«ng cè ®Þnh (mÊt th«ng tin khi
t¾t ®iÖn), cho nªn bé nhí trong cña m¸y lµ rçng ë thêi ®iÓm b¾t ®Çu më m¸y,
vµ m¸y tÝnh kh«ng cÇn ph¶i lµm g× h¬n ngoµi viÖc ®a ra c¸c lÖnh khëi ®éng
m¸y. C¸c lÖnh nµy ®îc lu tr÷ trong ROM. Mét xu híng ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay
lµ gép thªm nh÷ng phÇn träng yÕu cña hÖ ®iÒu hµnh vµo c¸c chip ROM, thay
v× cung cÊp vµo ®Üa. VÝ dô trong Macintosh, phÇn lín phÇn mÒm Macintosh
System ®îc m· ho¸ trong c¸c chip ROM, gåm c¶ c¸c thñ tôc ®å ho¹ ( Quick Draw),

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 3-
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
lµ mét bé phËn trong giao diÖn ch¬ng tr×nh øng dông ( API) cña Mac. Tuy nhiªn,
viÖc n©ng cÊp ROM khã kh¨n vµ tèn kÐm h¬n so víi viÖc cung cÊp c¸c ®Üa
míi.
 Application program interface -API
Giao diÖn ch¬ng tr×nh øng dông. PhÇn mÒm hÖ thèng cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c
chøc n¨ng vµ c¸c tµi nguyªn mµ c¸c lËp tr×nh viªn cã thÓ rót ra tõ ®ã ®Ó t¹o nªn
c¸c tÝnh n¨ng giao tiÕp ngêi-m¸y, nh tr×nh ®¬n kÐo xuèng, tªn lÖnh, hép héi
tho¹i, lÖnh bµn phÝm, vµ c¸c cöa sæ. Trong hÖ thèng m¹ng, mét API sÏ qui ®Þnh
c¸ch mµ c¸c ch¬ng tr×nh sÏ dïng c¸c tÝnh n¨ng m¹ng kh¸c nhau. Giao diÖn ch¬ng
tr×nh øng dông gióp Ých rÊt nhiÒu cho ngêi sö dông v× nã cho phÐp tiÕt kiÖm
®îc thêi gian t×m hiÓu c¸c ch¬ng tr×nh míi, do ®ã khÝch lÖ mäi ngêi dïng nhiÒu
ch¬ng tr×nh h¬n.
 RAM
ViÕt t¾t cña Random-Access Memory
Bé nhí truy cËp ngÉu nhiªn ( RAM). Bé nhí s¬ cÊp cña m¸y tÝnh, trong ®ã
c¸c chØ lÖnh ch¬ng tr×nh vµ d÷ liÖu ®îc lu tr÷ sao cho bé xö lý trung t©m
( CPU) cã thÓ truy cËp trùc tiÕp vµo chóng th«ng qua buýt d÷ liÖu cao tèc cña
bé xö lý ®ã. §Ó thùc hiÖn c¸c chØ lÖnh ë tèc ®é cao, m¹ch xö lý cña m¸y tÝnh
ph¶i cã kh¶ n¨ng thu nhËn th«ng tin tõ bé nhí mét c¸ch trùc tiÕp vµ nhanh chãng.
Do ®ã, c¸c bé nhí m¸y tÝnh ph¶i ®îc thiÕt kÕ sao cho bé xö lý cã thÓ truy cËp
ngÉu nhiªn vµo c¸c néi dung ®ã. RAM lµ mét ma trËn gåm c¸c hµng vµ c¸c cét cã
kh¶ n¨ng gi÷ c¸c chØ lÖnh ch¬ng tr×nh hay d÷ liÖu t¹i c¸c giao ®iÓm cña hµng
vµ cét ®ã. Mçi mét giao ®iÓm cã mét ®Þa chØ riªng, nªn CPU truy cËp vµo tõng
vÞ trÝ nhí mét c¸ch trùc tiÕp b»ng c¸ch x¸c ®Þnh ®Þa chØ råi cho ho¹t ®éng mét
m¹ch ®iÖn tö ®Ó dÉn ®Õn ®Þa chØ ®ã. RAM thêng ®îc gäi lµ bé nhí ®äc/ghi
®Ó ph©n biÖt víi bé nhí chØ ®äc ( ROM), mét bé phËn kh¸c cña bé nhí s¬ cÊp
trong m¸y tÝnh. CPU cã thÓ ghi vµ ®äc d÷ liÖu trong RAM. HÇu hÕt c¸c ch¬ng
tr×nh ®Òu dµnh riªng mét phÇn RAM ®Ó lµm khu vùc nhí t¹m thêi c¸c d÷ liÖu
cña b¹n, cho nªn b¹n cã thÓ c¶i thiÖn (ghi l¹i) khi cÇn, cho ®Õn khi d÷ liÖu ®îc
chuÈn bÞ xong ®Ó in ra hoÆc lu tr÷ vµo ®Üa. RAM bao gåm c¸c m¹ch nhí b¸n
dÉn ®Ó thay ®æi, nã kh«ng gi÷ l¹i ®îc néi dung khi t¾t ®iÖn m¸y tÝnh.
 Primary storage.
Bé lu tr÷ s¬ cÊp, bé nhí s¬ cÊp Bé nhí chÝnh cña m¸y tÝnh, bao gåm bé nhí
truy cËp ngÉu nhiªn ( RAM) vµ bé nhí chØ ®äc ra ( ROM), cã thÓ truy cËp trùc
tiÕp ®èi víi bé xö lý trung t©m ( CPU).
 DRAM
ViÕt t¾t cña Dynamic random-access memory.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 4-
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
Mét lo¹i chip nhí truy cËp ngÉu nhiªn ( RAM), biÓu hiÖn c¸c tr¹ng th¸i nhí
b»ng nh÷ng tô tÝch tr÷ ®iÖn tÝch. V× c¸c tô ®iÖn nµy thêng xuyªn bÞ mÊt
®iÖn tÝch cña m×nh, cho nªn c¸c chip DRAM ph¶i ®îc "lµm t¬i" l¹i liªn tôc (v×
vËy gäi lµ "®éng). C¸c chip RAM ®éng víi thêi gian truy cËp kh¸c nhau -®ã lµ
tèc ®é mµ ®¬n vÞ xö lý trung t©m cã thÓ thu ®îc c¸c th«ng tin chøa trong
chóng. Thêi gian truy cËp nµy ®îc tÝnh b»ng nan«gi©y (phÇn tû cña gi©y); mét
chip ®îc ghi dÊu lµ 12 ch¼ng h¹n, th× cã nghÜa thêi gian truy cËp cña nã lµ 120
nan«gi©y. Thêi gian truy cËp nµy cã vÎ lµ nhanh, nh÷ng thùc ra mét bé vi xö lý
tÇm thêng lo¹i 386 - 25 MHz (dÜ nhiªn nãi mét c¸ch t¬ng ®èi) hoµn thµnh mét
chu kú xö lý chØ mÊt 80 nan«gi©y - râ rµng DRAM kh«ng ®¸p øng vÒ tèc ®é.
H¬n thÕ n÷a, c¸c chip DRAM cßn ph¶i mÊt thêi gian n¹p ®iÖn gi÷a c¸c lÇn truy
cËp, nªn chu kú lµm viÖc cña nh÷ng chip 120 nan«gi©y nµy cßn ph¶i l©u gÊp
®«i.
B¹n nªn:
C¸c chip nhanh lo¹i 60 - 80 nan«gi©y hiÖn nay lµ phæ biÕn nhng vÉn kh«ng
®uæi kÞp tèc ®é ho¹t ®éng cña c¸c bé vi xö lý 486 - 66 MHz. RÊt may m¾n lµ
kiÓu thiÕt kÕ bé nhí hiÖu qu¶ cao vµ bé nhí cache cña c¸c chip SRAM tèc ®é
nhanh (lµ tiªn chuÈn b¾t buéc cña nhiÒu lo¹i m¸y tÝnh trªn thÞ trêng hiÖn nay) sÏ
lµm cho d÷ liÖu ®îc ph©n phèi hÇu nh kÞp víi ®ßi hái cña bé vi xö lý. B©y giê
th× ®iÒu mµ c¸c b¹n cÇn bæ sung thªm lµ cache phÇn mÒm.
 VRAM
ViÕt t¾t cña video RAM
C¸c chip nhí RAM ®éng ®îc thiÕt kÕ ®Æt biÖt ®Ó n©ng hiÖu suÊt cña c¸c
bé ®iÒu hîp video lªn cao nhÊt. T¬ng tù bé nhí hai cæng, cho chip nµy cho phÐp
CPU ®a d÷ liÖu vµo mét cæng trong khi hÖ thèng video kh«ng bÞ lµm chËm bëi
qu¸ tr×nh ghi cña CPU. (bé nhí hai cæng thùc thô cho phÐp ®äc vµ ghi ®ång
thêi). C¸c chip video RAM ®îc dïng trong nh÷ng board ®iÒu hîp video cao cÊp.
 I/O
ViÕt t¾t cña Input/output - I/O - system
HÖ thèng vµo/ra Mét trong nh÷ng bé phËn chÝnh cña cÊu tróc hÖ thèng m¸y
tÝnh, lµ mèi liªn kÕt cña bé vi xö lý vµ c¸c ph©n m¹ch kh¸c trong m¸y, dïng ®Ó
®a c¸c lÖnh ch¬ng tr×nh vµ d÷ liÖu vµo ®¬n vÞ xö lý trung t©m ( CPU).
 MS-DOS
HÖ ®iÒu hµnh tiªu chuÈn mét ngêi sö dông cña c¸c m¸y tÝnh IBM vµ t¬ng
thÝch IBM. Ra ®êi vµo n¨m 1981, MS-DOS ( Microsoft Disk Operating System)
®· ®îc h·ng IBM ®a ra tiÕp thÞ víi tªn gäi PC DOS; hai hÖ nµy hÇu nh kh«ng
thÓ ph©n biÖt lÉn nhau. MS-DOS cã nguån gèc trong CP/M - hÖ ®iÒu hµnh
cho c¸c m¸y tÝnh 9 bit phæ biÕn trogn nh÷ng n¨m cuèi 1970. Phiªn b¶n nguyªn
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 5-
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
thuû mµ vÒ sau trë thµnh MS-DOS lµ do mét h·ng nhá ë Seattle biªn so¹n víi môc
®Ých thùc nghiÖm. V× Microsoft nhËn hîp ®ång biªn so¹n cho IBM mét hÖ
®iÒu hµnh ®Ó dïng víi m¸y tÝnh IBP PC nªn Microsoft ®· mua l¹i vµ ph¸t triÓn
ch¬ng tr×nh ®ã. MS-DOS lµ mét hÖ ®iÒu hµnh b»ng c¸c dßng lÖnh, nã yªu cÇu
b¹n ph¶i ®a vµo c¸c lÖnh, c¸c biÕn, vµ c¸c có ph¸p míi sö dông thµnh c«ng MS-
DOS. Tuy nhiªn, sau khi hiÓu c¸c lÖnh MS-DOS, b¹n cã thÓ ®¹t ®îc tr×nh ®é
®iÒu khiÓn cao h¬n th«ng qua c¸c kh¶ n¨ng cña hÖ ®iÒu hµnh - ®ã lµ viÖc lËp
c¸c thuéc tÝnh tÖp, t¹o ra c¸c tÖp bã thùc hiÖn tù ®éng, vµ x©y dùng c¸c thñ tôc
ghi dù phßng b¸n tù ®éng. Cïng víi kh¶ n¨ng nµy, b¹n còng cã s½n c¸c tr×nh tiÖn
Ých rÊt tèt gióp b¹n tr¸nh dïng DOS b»ng c¸ch kÕt hîp c¸c nhiÖm vô ®ã trong
mét giao diÖn ngêi-m¸y víi c¸c tr×nh ®¬n kÐo xuèng vµ c¸c hép héi tho¹i. Mét
h¹n chÕ ngÆt nghÌo nhÊt cña MS-DOS lµ hµng rµo 640 RAM mµ hÖ ®iÒu
hµnh b¾t buéc qu¸ tr×nh ®iÖn to¸n t¬ng thÝch IBM PC ph¶i tu©n theo. MÆc dï
cã nhiÒu ngêi ®· chuyÓn sang víi Windows ®Ó sö dông c¸c kh¶ n¨ng qu¶n lý bé
nhí vµ giao diÖn dÔ dïng cña nã, nhng hµng triÖu m¸y tÝnh t¬ng thÝch IBM PC
lo¹i cò ®ang tån t¹i kh«ng thÓ ch¹y tèt víi Windows. Kh«ng nghi ngê g× n÷a,
MS-DOS lµ mét hÖ ®iÒu hµnh ®îc dïng réng r·i nhÊt trªn thÕ giíi vµ cã lÏ sÏ cßn
tån t¹i trong nhiÒu n¨m n÷a.
B¹n nªn:
§Ó cã hiÖu suÊt cao nhÊt v¬i Microsoft Windows, b¹n h·y n©ng cÊp lªn dïng
MS-DOS 6. 0 - 6. 2 vµ ch¹y tr×nh tiÖn Ých MEMMAKER ®Ó tËn dông hÕt u
®iÓm cña toµn bé nhí cña hÖ thèng.
 Microsoft Windows
Mét m«i trêng cöa sæ vµ giao diÖn ngêi-m¸y theo øng dông ( API), nh»m bæ
sung thªm c¸c thao t¸c ®a nhiÖm cho DOS, vµ ®a vµo qu¸ tr×nh ®iÖn to¸n theo
quy c¸ch IBM mét sè tÝnh n¨ng giao diÖn ngêi-m¸y theo ®å ho¹ cña Macintosh,
nh c¸c tr×nh ®¬n kÐo xuèng, c¸c kiÓu ch÷ ®a d¹ng, c¸c dông cô v¨n phßng, vµ
kh¶ n¨ng di chuyÓn tµi liÖu tõ ch¬ng tr×nh nµy sang ch¬ng tr×nh kh¸c th«ng qua
Clipboard. Vi Windows cã tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng cÇn thiÕt cho viÖc bæ sung thªm
c¸c tÝnh n¨ng nh c¸c tr×nh ®¬n, c¸c cöa sæ, vµ c¸c hép héi tho¹i, cho nªn tÊt c¶
c¸c tr×nh øng dông Windows ®Òu cã mét giao diÖn trî gióp. Ban ®Çu, Windows
chØ cã nhiÒu h¬n mét Ýt so víi b¶n duyÖt tríc cña Presentation Manager cña OS/
2. Windows chØ ch¹y ®îc víi mét Ýt ch¬ng tr×nh øng dông ®îc biªn so¹n ®Æc
biÖt cho nã trong m«i trêng giao diÖn ngêi-m¸y ®å ho¹, vµ sö dông c¸c tiªu chuÈn
nhí më réng nh Lotus-Intel-Microsoft Specification 4. 0 ch¼ng h¹n. Tuy nhiªn,
nh÷ng ch¬ng tr×nh theo quy c¸ch IBM thÕ hÖ míi ®ßi hái ph¶i cã chÕ ®é b¶o
vÖ cña c¸c bé vi xö lý Intel 80286 vµ 80386 víi 16 M kh«ng gian nhí ®ång nhÊt
cña chóng. Microsoft ®· chän lËp trêng lµ c¸c ch¬ng tr×nh trong chÕ ®é b¶o vÖ
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 6-
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
ph¶i ®îc biªn so¹n cho OS/ 2 vµ Presentation Manager. VÒ sau, DESKQ view
(cña h·ng Quarterdeck Systems) xuÊt hiÖn víi kh¶ n¨ng cã thÓ ch¹y c¸c ch¬ng
tr×nh MS-DOS trong c¸c cöa sæ chª ®é b¶o vÖ, cho nªn Microsoft còng ®· cho ra
®êi Windows 3. 0 cã thÓ ch¹y víi c¸c tr×nh øng dông MS-DOS trong chÕ ®é b¶o
vÖ. Windows 3. 0 ®· thµnh c«ng mét c¸ch kú diÖu, cïng víi Excel vµ Word for
Windows ®ang thu ®îc nhiÒu ngêi dïng h¬n; c¸c kh¸ch hµng sö dông Windows
kh¸c th× mua ch¬ng tr×nh nµy ®¬n gi¶n chØ v× muèn ch¹y nhiÒu ch¬ng tr×nh
cïng mét lóc. B¶n 1992 cña Windows 3. 1 ®· cñng cè thªm cho sù th«ng dông cña
Windows, do cã nhiÒu c¶i thiÖn quan träng vÒ tèc ®é, cã Program Manager vµ
File Manager, cã c¸c ph«ng True Type, cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn chuét trong c¸c
tr×nh øng dung MS-DOS, cã mµn h×nh Help ®îc c¶i thiÖn vµ kh¶ n¨ng ®a
nhiÖm, cã c¸c tr×nh cÊt gi÷ mµn h×nh cµi s½n, cã kh¶ n¨ng liªn kÕt vµ nhóng
®èi tîng ( OLE), vµ c¸c më réng ®a ph¬ng tiÖn. MÆc dï nhiÒu ngêi sö dông
DOS vÉn tiÕp tôc thÝch thó vÒ tèc ®é cao h¬n vµ sù kiÓm so¸t cña ngêi dïng
trùc tiÕp h¬n trong c¸c tr×nh øng dông ®îc a thÝch cña hä, nhng nh÷ng ngêi sö
dông cã n¨ng khiÕu ®å ho¹ ®Òu ®ång ý Microsoft Windows sö dông rÊt thó vÞ.
Lêi khuyªn: §Ó ch¹y Windows, b¹n ph¶i cã nhiÒu søc m¹nh ®iÖn to¸n h¬n khi
ch¹y c¸c tr×nh øng dông DOS t¬ng ®¬ng. Mét nÒn Windows tèi thiÓu ph¶i gåm
cã mét m¸y 80386 SX ch¹y ë 16 MHz (nh) g tèt h¬n lµ 20 hoÆc 25 MHz, Ýt nhÊt
4 M RAM, 80 M ®Üa cøng, mét bé ®iÒu hîp VGA 16 bit cïng víi mµn h×nh
VGA, vµ mét m¸y in phun hoÆc laser. Tèt nhÊt lµ mua mét m¸y 80486 DX 2
ch¹y ë 66 MHz, 8 M RAM, 200 M ®Üa cøng, vµ mét bé ®iÒu hîp VGA cïng víi
mµn h×nh.
 Microsoft Windows NT
Phiªn b¶n 32 bit cña giao diÖn ngêi-m¸y ®å ho¹ th«ng dông cña Microsoft, nã
t¹o kh¶ n¨ng ®a nhiÖm thùc sù cho nh÷ng m¸y tÝnh c¸ nh©n cã c¬ së Intel vµ c¸c
tr¹m c«ng t¸c chuyªn dông. Phiªn b¶n nµy cña Windows cã thÓ bá qua DOS vµ cã
kh¶ n¨ng th©m nhËp tèt h¬n vµo bé nhí hÖ thèng so víi Windows 3. 1. Windows
NT ch¹y ®îc trong chÕ ®é b¶o vÖ kh«ng lo¹i trõ trêng hîp nµo, cho phÐp nh÷ng
lËp tr×nh viªn cã thÓ sö dông ®Õn 4 gigabyte RAM mµ kh«ng cÇn ph¶i s¾p xÕp
l¹i ®Ó ®¸nh lõa m¸y. Cïng víi nh÷ng u ®iÓm ®ã, Windows NT cßn cã kh¶ n¨ng
chÊp nhËn trôc trÆc, qu¶n lý tÖp, th©m nhËp m¹ng, vµ b¶o vÖ an toµn ®îc c¶i
thiÖn tèt h¬n. Trªn mµn h×nh, Windows NT tr«ng gièng nh Windows 3. 1 quen
thuéc. Kh«ng lÖ thuéc vµo sù giíi h¹n cña DOS, Windows NT nh»m vµo nh÷ng
nhîc ®iÓm cña Windows 3. 1 ®Ó kh¾c phôc, nªn ®· trë nªn hÊp dÉn ®èi víi c¸c
hÖ ®iÖn to¸n nhiÒu ngêi sö dông, lµ c¸c hÖ hay dïng UNIX hoÆc OS/ 2. Tuy
nhiªn víi ®ßi hái bé nhí lín - 70 M kh«ng gian ®Üa cøng vµ 16 M RAM cha dïng

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 7-
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
®Õn - Microsoft Windows NT chØ ®îc sö dông trong c¸c hÖ m¸y tÝnh m¹nh
nhÊt.
 IBM
ViÕt t¾t cña International Business Machines Corp., lµ nhµ s¶n xuÊt m¸y tÝnh
lín nhÊt thÕ giíi.
 UNIX
Mét hÖ ®iÒu hµnh ®îc dïng trong nhiÒu lo¹i m¸y tÝnh kh¸c nhau, tõ c¸c m¸y
tÝnh lín cho ®Õn c¸c m¸y tÝnh c¸ nh©n, nã cã kh¶ n¨ng ®a nhiÖm phï hîp mét
c¸ch lý táng ®èi víi c¸c øng dông nhiÒu ngêi dïng. UNIX ®îc viÕt b»ng ng«n ng÷
lËp tr×nh rÊt linh ®éng, ng«n ng÷ C vµ còng nh C, ®ã lµ thµnh qu¶ nghiªn cøu
cña AT & T Bell Laboratories UNIX lµ mét m«i trêng lËp tr×nh toµn diÖn, nã
diÔn ®¹t mét triÕt lý lËp tr×nh duy nhÊt. Tuy nhiªn víi h¬n 200 lÖnh kh«ng kÓ
c¸c th«ng b¸o lçi, vµ víi nh÷ng có ph¸p lÖnh khã hiÓu UNIX lµ mét g¸nh nÆng
cho nh÷ng ngêi kh«ng quen sö dông vµ kh«ng giái kü thuËt. Víi sù ph¸t triÓn c¸c
shell cña UNIX, hÖ ®iÒu hµnh nµy cã thÓ ®ãng mét vai trß phæ dông h¬n trong
®iÖn to¸n. Khi ngêi sö dông bÞ c¸ch ly khái nh÷ng c¸i kh¸c thêng ®ã cña UNIX
th× nh÷ng u ®iÓm cña hÖ ®iÒu hµnh nµy sÏ ®îc nhanh chãng biÓu hiÖn. UNIX
®· ®îc thiÕt kÕ díi d¹ng lµ mét hÖ thèng nhiÒu ngêi dïng, vµ víi kh¶ n¨ng ®a
nhiÖm cña nã, UNIX cßn cã thÓ thùc hiÖn nhiÒu nhiÖm vô cïng mét lóc. NÕu
t¬ng lai cña ®iÖn to¸n c¸ nh©n dùa vµo sù liªn kÕt c¸c tr¹m c«ng t¸c ®Ó hîp t¸c
víi m¸y tÝnh mini vµ m¸y tÝnh lín, th× c¸c hÖ ®iÒu hµnh UNIX trong trêng hîp
cô thÓ ®îc trang bÞ mét shell nh NeXTStep ch¼ng h¹n. SÏ cã kh¶ n¨ng thay thÕ
cho DOS vµ ngay c¶ OS/ 2. NeXTStep, mét Shell cña UNIX dïng cho tr¹m c«ng
t¸c NeXT, còng dÔ sö dông vµ linh ho¹t nh DOS vµ OS/ 2. NeXTStep còng cã
mét giao diÖn ch¬ng tr×nh sö dông ( APl) thùc chÊt qu¶n lý tÊt c¶ c¸c thñ tôc
hiÓn thÞ, gi¶i phãng cho c¸c lËp tr×nh viªn khái c«ng viÖc lËp tr×nh buån dông
cho m¸y tÝnh c¸ nh©n dïng lo¹i vi xö lý 8 bit Intel 8088 vµ Zilog Z- 80. CP/M
(ch¬ng tr×nh ®iÒu khiÓn cho c¸c bé vi xö lý) ®· ®îc x©y dùng trong nh÷ng n¨m
cuèi thËp kû 1970 díi d¹ng c¸c driver ®Üa mÒm vµ ®· trë nªn th«ng dông cho c¸c
m¸y tÝnh c¸ nh©n lo¹i cò. §îc thiÕt kÕ cho lo¹i m¸y tÝnh cã bé nhí truy cËp ngÉu
nhiªn lo¹i nhá, chØ 16 K, CP/M lµ ch¸n ®Ó t¹o ra c¸c h×nh ¶nh trªn mµn h×nh
trong mét ph¹m vi mét tr×nh øng dông. NeXTStep cã thÓ dïng ngay cho c¸c m¸y
tÝnh t¬ng thÝch BM PC díi d¹ng ch¬ng tr×nh NeXTStep for Intel Processor. Cã
mét ®iÒu kh«ng may lµ gi¸ cña NeXTStep kh¸ ®¾t ( 795 ®«la so víi 200 ®«la
hoÆc rÎ h¬n ®èi víi DOS vµ Windows) cho nªn cã rÊt Ýt tr×nh øng dông ®îc biªn
so¹n cho nã, vµ nã cha ®îc mét chç ®øng v÷ng ch¾c. V× Bell Laboratiories ®·
bÞ cÊm kh«ng ®îc phÐp tiÕp thÞ UNIX do nh÷ng quy t¸c chèng ®éc quyÒn ®èi
víi h·ng AT & T, UNIX ®· ®îc cung cÊp miÔn phÝ cho c¸c trêng trung häc vµ
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 8-
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
®¹i häc trong toµn B¾c Mü b¾t ®Çu t 1976. N¨m 1979, Trêng ®¹i häc California
ë Berkeley ®· x©y dùng mét phiªn b¶n cña UNIX dïng cho c¸c m¸y tÝnh VAX.
Sau khi ®· ®îc a thÝch trong c¸c lÜnh vùc kü thuËt vµ c«ng nghÖ UNIX cña
Berkeley ®· ph¸t triÓn thªm nh÷ng phiªn b¶n kh¸c vµ b¸n réng r·i trªn thÞ trêng.
§Çu nh÷ng n¨m 1980, AT & T ®· dµnh ®îc quyÒn tiÕp thÞ ®èi víi hÖ thèng
®ã, vµ ®· cho ra ®êi System V vµo n¨m 1983. Víi System V, AT & T ®· thiÕt
lËp mét lo¹t c¸c tiªu chuÈn UNIX cã tªn gäi lµ System V Interface Definition
( SVID). §ã lµ c¸c tiªu chuÈn híng tíi nh÷ng n¬i do c¸c hÖ UNIX ®ang thèng trÞ
vµ nh÷ng n¬i cã nhiÒu thµnh viªn cïng hîp t¸c ®ang yªu cÇu. IBM ®· lµm phï hîp
chuÈn SVID víi phiªn b¶n UNIX cña riªng m×nh.
 CP/M
ViÕt t¾t cña Control Program for Microprocessors .Mét hÖ ®iÒu hµnh sö mét
hÖ ®iÒu hµnh kiÓu dßng lÖnh, vµ vÉn cßn ®îc sö dông réng r·i trªn h¬n 4 triÖu
m¸y tÝnh 8 bit (nh) Morrow, Kaypro, vµ Osborne ®ang ho¹t ®éng hiÖn nay.
MS-DOS, mét b¶n clone cña CP/M, ®· ®îc thiÕt kÕ ®Ó thuËn tiÖn trong viÖc
chuyÓn ®æi c¸c phÇn mÒm doanh th¬ng CP/M 8 bit cã thÓ ch¹y trong m«i trêng
IBM PC 16 bÝt. ChÝnh h·ng IBM ®· ®Æt vÊn ®Ò tríc cho Digital Research,
mét h·ng xuÊt b¶n cña CP/M, biªn so¹n hÖ ®iÒu hµnh nµy ®Ó dïng cho lo¹i m¸y
tÝnh míi cña m×nh, nhng cuèi cïng h·ng Microsoft Corporation ®· lµm thay c«ng
viÖc nµy.
 PC-DOS
Mét phiªn b¶n cña hÖ ®iÒu hµnh MS-DOS do h·ng IBM ®a ra
 mca
ViÕt t¾t Micro Chanel Architecture - MCA
CÊu tróc vi kªnh ( MCA) C¸c ®Æc trng vÒ thiÕt kÕ cña buýt Micro Chanel
Bus së h÷u riªng cña IBM. Mét thiÕt kÕ ngo¹i vi t¬ng thÝch víi MCA ®îc thiÕt
kÕ ®Ó c¾m ®îc trùc tiÕp vµo Micro Chanel Bus, nhng kh«ng thÓ lµm viÖc ®îc
víi c¸c cÊu tróc buýt kh¸c.
 Micro Chanel Bus
Buýt vi kªnh .Mét lo¹i buýt më réng së h÷u riªng, do h·ng IBM giíi thiÖu dïng
cho c¸c m¸y tÝnh PS/ 2 lo¹i cao cÊp. HÇu hÕt c¸c m¸y tÝnh 80386 kh«ng ph¶i lµ
IBM ®Òu dïng cÊu tróc buýt 32 bit cho bé vi xö lý, nhng bªn ngoµi th× dïng buýt
më réng AT 16 bit ®Ó tËn dông mét sè lîng khæng lå c¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi gi¸ rÎ
®ang cã s½n trªn thÞ trêng. Víi toan tÝnh x¸c ®Þnh mét chuÈn buýt 32 bit, IBM
®· giíi thiÖu cÊu tróc MCA ( Micro Chanel Architecture) vµo n¨m 1987, vµ dïng
buýt Micro Chanel Bus ngay cho c¸c model m¸y tÝnh PS/ 2 cao cÊp cña hä. Buýt
MCA cã nhiÒu tiÕn bé vÒ kü thuËt bao gåm kh¶ n¨ng sö dông c¸c ngo¹i vi 32 bit,

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 9-
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
tèc ®é cao h¬n, ®é tin cËy tèt h¬n, vµ c¶ kh¶ n¨ng sö dông nhiÒu ®¬n vÞ xö lý
trung t©m ( CPU) trong mét m¸y tÝnh. Tuy nhiªn, chuÈn MCA kh«ng t¬ng thÝch
ngîc víi c¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi vµ c¸c bé ®iÒu hîp dïng cho buýt më réng AT ®ang
cã s½n; do ®ã, mét sè nhµ ph©n tÝch c«ng nghiÖp cho r»ng MCA ®· ®îc thiÕt
kÕ chñ yÕu chØ ®Ó ®o¹t l¹i cho IBM thÞ phÇn cã lîi ®èi víi c¸c thiÕt bÞ ngo¹i
vi vµ c¸c bé ®iÒu hîp. IBM ®· chµo hµng c«ng nghÖ MCA nµy cho c¸c nhµ chÕ
t¹o mµy clone díi mét s¬ ®å cho phÐp, nhng rÊt Ýt h·ng mua. Thay vµo ®ã c¸c
h·ng chÕ t¹o m¸y t¬ng thÝch-IBM chñ yÕu ®· ®a ra thiÕt kÕ buýt 32 bit cña
m×nh, gäi lµ Extended Industry Standard Architecture ( EISA), vµ tiÕp theo lµ
c«ng nghÖ local bus nèi c¸c m¹ch video vµ c¸c æ ®Üa trùc tiÕp vµo c¸c ®êng
dÉn d÷ liÖu bªn trong cña bé xö lý
 EASA
ViÕt t¾t cña Extended Industry Standard Architecture
ChuÈn EISA Mét thiÕt kÕ buýt më réng 32 bit do tæ hîp c«ng nghÖ gåm nh÷ng
h·ng ss¶n xuÊt m¸y tÝnh t¬ng thÝch-IBM PC t¹o ra ®Ó ®èi lËp l¹i Micro Chanel
Bus së h÷u riªng cña IBM. Kh¸c víi Micro Chanel Bus, buýt EISA t¬ng thÝch ng-
îc víi c¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi 16 bit nh c¸c æ ®Üa vµ c¸c bé ®iÒu hîp hiÓn thÞ. C¸c
m¸y EISA, mét thµnh tùu cao trong ®iÖn to¸n c¸ nh©n, hiÖn nay ®· bÞ lu mêi
bëi c¸c model m¸y cã local bus, trong ®ã c¸c m¹ch video, c¸c æ ®Üa, vµ c¸c thiÕt
bÞ kh¸c ®îc m¾c trùc tiÕp víi bé xö lý.
 SCSI
ViÕt t¾t cña Small Computer System Interface
Mét giao diÖn, thùc chÊt lµ mét lo¹i bus më réng phøc t¹p, trong ®ã b¹n cã thÓ
c¾m vµo c¸c thiÕt bÞ nh æ ®Üa cøng, æ ®Üa CD ROM, m¸y quÐt h×nh vµ m¸y
in laser. ThiÕt bÞ SCSI th«ng dông nhÊt lµ æ cøng SCSI cã chøa hÇu hÕt c¸c
m¹ch ®iÒu khiÓn, nªn ®· lµm cho giao diÖn SCSI trë nªn tù do ®Ó thùc hiÖn
th«ng tin víi c¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi kh¸c. Tèi ®a cã thÓ m¾c b¶y thiÕt bÞ SCSI
vµo mét cæng SCSI.
 POWER PC
Mét lo¹i vi xö lý RISC do h·ng Motorola chÕ t¹o, ®ang c¹nh tranh víi chip Intel
Pentium. Chip nµy ®ang ®îc h·ng IBM dïng cho dßng m¸y RS/ 6000, vµ h·ng
Apple Corporation dïng lµm bé xö lý cho thÕ hÖ kÕ tiÕp cña m¸y Macintosh.
Chip Power PC sÏ lµ chç dùa cho Windows NT, OS/ 2, vµ UNIX, khi ra ®êi
chuÈn Power Open, mét tiªu chuÈn cho c¸c hÖ ®iÒu hµnh Power PC. §îc xem lµ
mét th¸ch thøc thùc sù ®Çu tiªn, ®e do¹ x©m lîc thÞ trêng cña Intel, PowerPC cã
thÓ cã mét ®èi thñ c¹nh tranh ®¸ng kÓ kh¸c. Hä c¸c chip Mips R 4 X 00 lµ c¸c bé
vi xö lý RISC cã gi¸ c¶ vµ hiÖu suÊt tiÕn bé h¬n Intel, ®ång thêi lµ lo¹i chip tiªu
thô Ýt ®iÖn dïng cho c¸c m¸y x¸ch tay mµ h·ng Intel cha cã. DEC Alpha, mét lo¹i
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 10
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
bé vi xö lý RISC kh¸c cã tèc ®é 150 MHz (høa hÑn 200 MHz) còng ®· nh¶y vµo
c¹nh tranh. TÊt c¶ c¸c lo¹i vi xö lý ®ã ®Òu ph¶i vît qua cïng c¸c vÊn ®Ò; ph¸t
triÓn Windows NT, OS/ 2, vµ c¸c hÖ ®iÒu hµnh kh¸c, ®Ó ®îc ngêi tiªu thô
chÊp nhËn; ph¸t triÓn c¸c tr×nh øng dông ®Ó cã thÓ tËn dông ®îc c«ng nghÖ
tiªn tiÕn cña c¸c thiÕt kÕ míi nµy; cÊu tróc RISC ph¶i ®îc chÊp nhËn lµ mét sù
lùa chän cho t¬ng laI.
 RISC
ViÕt t¾t cña Reduced Instruction Set Computer
M¸y tÝnh dïng tËp lÖnh rót gän ( RISC) Mét lo¹i ®¬n vÞ xö lý trung t©m
( CPU), trong ®ã sè lîng lÖnh mµ bé xö lý ph¶i thùc hiÖn, ®îc gi¶m ®Õn cùc
tiÓu ®Ó t¨ng tèc ®é xö lý. C¸c bé vi xö lý nh Intel 80386 nhËn biÕt tèt trªn 100
lÖnh ®Ó thùc hiÖn nhiÒu qu¸ tr×nh ®iÖn to¸n kh¸c nhau, nhng nÕu chip cã kh¶
n¨ng qu¶n lý cµng nhiÒu lÖnh th× ch¹y cµng chËm ®èi víi mäi lÖnh. Ys ®Þnh
cña cÊu tróc RISC lµ rót gi¶m tËp lÖnh ®Õn giíi h¹n cùc tiÓu, b»ng c¸ch chän
riªng c¸c lÖnh ®îc sö dông trong hÇu hÕt thêi gian, vµ tèi u ho¸ chóng ®Ó thùc
hiÖn víi kh¶ n¨ng nhanh nhÊt cã thÓ ®îc. C¸c lÖnh ®Ó l¹i ngoµi chip th× ph¶i ®-
îc thùc hiÖn b»ng c¸c liªn hîp chóng víi nhau, nhng v× c¸c lÖnh nµy rÊt Ýt khi
dïng ®Õn, nªn bé xö lý RISC thêng ch¹y nhanh h¬n bé xö lý CISC cïng lo¹i ®Õn
50 hoÆc 75 phÇn tr¨m. C¸c bé vi xö lý RISC còng Ýt tèn kÐm h¬n trong thiÕt
kÕ, gì rèi, vµ chÕ t¹o, v× chóng Ýt phøc t¹p. Tuy nhiªn, viÖc ®¬n gi¶n ho¸ bé vi
xö lý ®· ®Æt mét g¸nh nÆng lªn vai ngêi lËp tr×nh, v× hä ph¶i phôc håi l¹i sù
phøc t¹p b»ng c¸ch viÕt nh÷ng ch¬ng tr×nh dµi h¬n. Nãi chung, sù ph¸t triÓn
phÇn mÒm kh«ng thÓ biÓu hiÖn cïng mét xu híng ®Çy Ên tîng nh sù t¨ng hiÖu
qu¶ ®· chøng tá râ rµng trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o phÇn cøng - thËm chÝ trong
thùc tÕ cßn ngîc l¹i. Chi phÝ cña viÖc ph¸t triÓn cña ch¬ng tr×nh øng dông míi
lín ®Õn møc tÊt c¶ c¸c c«ng ty dï lµ m¹nh nhÊt còng kh«ng d¸m bá ra ®Ó kinh
doanh. V× lý do ®ã, cã mét sè ý kiÕn ph¶n b¸c cho lµ nªn phøc t¹p ho¸ phÇn cøng
®Ó cho nh÷ng ngêi lËp tr×nh cã thÓ rót gän ®îc c«ng viÖc cña hä. Ph¸t biÓu nµy
cã thÓ g©y tranh luËn v× c¸c bé vi xö lý "b×nh thêng" hiÖn nay (gäi lµ c¸c m¸y
tÝnh cã tËplÖnh phøc t¹p, gäi t¾c lµ CISC) ®· ®uæi kÞp c«ng n¨ng cña c¸c bé xö
lý RISC nhanh nhÊt cña thêi ®iÓm míi chØ c¸ch hai hoÆc ba n¨m tríc. Tuy vËy,
c¸c bé vi sö lý RISC cã thÓ sÏ t×m ®îc chç trèng trong c¸c øng dông cã môc ®Ých
®Æc biÖt, nh c¸c m¹ch t¨ng tèc ®å ho¹ ch¼ng h¹n, mµ trong ®ã vÊn ®Ò tèc ®é
®îc ®Æt lªn hµng ®Çu.
 BIOS
ViÕt t¾t cña basic input/output system
HÖ vµo/ra c¬ së ( BIOS) Mét bé c¸c ch¬ng tr×nh ®îc m· ho¸ trong bé nhí chØ
®äc ra ( ROM) trªn c¸c m¸y tÝnh lo¹i t¬ng thÝch víi IBM PC. C¸c ch¬ng tr×nh
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 11
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
nµy qu¶n lý c¸c thao t¸c khëi ®éng ( POST) vµ thao t¸c kiÓm tra ë møc thÊp ®èi
víi c¸c phÇn cøng ë æ ®Üa, bµn phÝm, vµ mµn h×nh. C¸c ch¬ng tr×nh BIOS cña
m¸y tÝnh c¸ nh©n IBM ®Òu lµ lo¹i cã b¶n quyÒn, cho nªn nhiÒu h·ng chÕ t¹o
m¸y tÝnh t¬ng thÝch IBM PC ph¶i tù biªn so¹n BIOS m« pháng theo IBM BIOS,
hoÆc mua c¸c b¶n m« pháng cña c¸c c«ng ty kh¸c nh Phoenix Technologies hoÆc
American Megatrends, Inc. Mét sè bé phËn cña hÖ m¸y cã BIOS riªng. BIOS trªn
bé ®iÒu khiÓn ®Üa cøng ch¼ng h¹n, ®îc dïng ®Ó lu tr÷ b¶ng ghi c¸c r·nh vµ c¸c
sector trªn æ ®Üa
 POST
ViÕt t¾t cña Power-On Self-Test
Qu¸ tr×nh kiÓm tra néi bé m¸y ®îc tiÕn hµnh khi khëi ®éng hoÆc khëi ®éng
l¹i m¸y tÝnh. Lµ mét bé phËn cña BIOS, ch¬ng tr×nh POST kiÓm tra bé vi xö lý
®Çu tiªn, b»ng c¸ch cho nã ch¹y thö mét vµi thao t¸c ®¬n gi¶n. Sau ®ã POST sÏ
®äc bé nhí CMOS RAM, trong ®ã lu tr÷ th«ng tin vÒ dung lîng bé nhí vµ kiÓu
lo¹i c¸c æ ®Üa dïng trong hÖ m¸y cña b¹n. TiÕp theo, POST ghi vµo råi ®äc ra
mét sè mÉu d÷ liÖu kh¸c nhau ®èi víi tõng byte bé nhí (b¹n cã thÓ nh×n thÊy c¸c
byte ®îc ®Õm trªn mµn h×nh). Cuèi cïng, POST tiÕn hµnh th«ng tin víi tõng
thiÕt bÞ; b¹n sÏ nh×n thÊy c¸c ®Ìn b¸o ë bµn phÝm vµ æ ®Üa s¸ng nhÊp nh¸y vµ
m¸y in ®îc reset ch¼ng h¹n. BIOS sÏ tiÕp tôc kiÓm thö c¸c phÇn cøng råi xÐt qua
æ ®Üa A ®èi víi DOS; nÕu æ ®Üa A kh«ng t×m thÊy, nã chuyÓn qua xem xÐt
æ ®Üa C.
 boot sector
R·nh ghi khëi ®éng R·nh ®Çu tiªn (r·nh 0) trªn c¸c ®Üa lo¹i t¬ng thÝch víi
IBM PC. Sau khi bËt më m¸y, phÇn mÒm khëi ®éng trong ROM sÏ ra lÖnh cho
m¸y tÝnh ®äc khèi d÷ liÖu ®Çu tiªn trªn r·nh nµy vµ n¹p vµo m¸y bÊt kú ch ¬ng
tr×nh nµo t×m thÊy ë ®©y. NÕu m¸y ®äc mét ®Üa hÖ thèng th× ch¬ng tr×nh
trong b¶ng ghi khëi ®éng sÏ híng m¸y tÝnh vµo th môc gèc ®Ó n¹p MS-DOS vµo
m¸y
 warm boot
Khëi ®éng nãng Khëi ®éng l¹i hÖ thèng trong t×nh tr¹ng m¸y ®ang cã ®iÖn
vµ ®ang ho¹t ®éng; ®©y lµ ®éng t¸c, vÒ mÆt ®iÖn tö, t¬ng ®¬ng víi viÖc bËt
më ®iÖn cho hÖ thèng, v× nã xãa bé nhí vµ n¹p l¹i hÖ ®iÒu hµnh, nhng æ ®Üa
cøng kh«ng bÞ ngng råi khëi ®éng l¹i. Khëi ®éng nãng ®îc a thÝch h¬n khëi
®éng nguéi v× Ýt g©y sèc cho c¸c linh kiÖn ®iÖn tö vµ ®iÖn trong m¸y. Víi
m¸y tÝnh lo¹i t¬ng thÝch IBM PC th× Ên Ctrl + Alt + Del ®Ó khëi ®éng hÖ
thèng, mÆc dï ph¬ng ph¸p nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng më khãa ®îc cho hÖ.
B¹n còng cã thÓ thùc hiÖn khëi ®éng nãng b»ng c¸ch Ên nót reset, hoÆc ®èi víi

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 12
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
m¸y Macintosh lo¹i cò th× Ên chuyÓn m¹ch cña ngêi lËp ch¬ng tr×nh. Nh÷ng m¸y
Mac lo¹i míi th× cã nót Restart trªn bµn phÝm
 IRQ
ViÕt t¾t cña interrupt request
§êng d©y yªu cÇu ng¾t §èi víi c¸c m¸y tÝnh t¬ng thÝch IBM PC, ®©y lµ c¸c
®êng d©y mµ c¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi (nh) m¸y in hoÆc modem dïng ®Ó göi c¸c
th«ng b¸o chó ý cho bé vi xö lý, khi c¸c thiÕt bÞ nµy ®ang s½n sµng ph¸t hoÆc
thu d÷ liÖu.
 BUS
Bus; kªnh; tuyÕn
§êng dÉn ®iÖn néi bé mµ theo ®ã c¸c tÝn hiÖu ®îc truyÒn tõ bé phËn nµy
®Õn bé phËn kh¸c trong m¸y tÝnh. M¸y tÝnh c¸ nh©n cã thiÕt kÕ bus cña bé vi
xö lý theo ba lo¹i ®êng dÉn: - Bus d÷ liÖu truyÒn d÷ liÖu xu«i ngîc gi÷a bé nhí
vµ bé vi xö lý. - Bus ®Þa chØ x¸c ®Þnh vÞ trÝ nhí nµo sÏ ®îc ®a vµo ho¹t ®éng.
- Bus ®iÒu khiÓn truyÒn c¸c tÝn hiÖu cña c¸c bé phËn ®iÒu khiÓn. Ngêi ta sÏ
ph¸t triÓn bus d÷ liÖu cña m¸y b»ng c¸ch nèi bé xö lý víi mét hoÆc nhiÒu khe
c¾m më réng, vµ gäi lµ bus më réng ( expansion bus). bus d÷ liÖu, bus ®Þa chØ,
vµ bus më réng ®Òu ®îc m¾c nèi theo nh÷ng hµng d©y dÉn song song, cho nªn
tÊt c¶ c¸c bÝt cÇn göi ®i sÏ ®îc truyÒn cïng mét lóc ®ång thêi, gièng nh 16
hoÆc 32 chiÕc « t« dµn hµng ngang cïng ch¹y vÒ mét híng trªn xa lé cao tèc. Cã
ba lo¹i cÊu tróc bus thêng gÆp phæ biÕn trong thÞ trêng m¸y tÝnh IBM PC vµ t-
¬ng thÝch PC. - Bus ISA ( Industry Standard Architecture). §©y lµ bus 16 bit,
®Çu tiªn ®îc x©y dùng ®Ó dïng cho c¸c m¸y tÝnh AT ( Advanced Technology).
Bus nµy bao gåm nh÷ng khe c¾m më réng 8 bit ®Ó t¬ng thÝch víi c¸c bé ®iÒu
hîp cò, vµ khe c¾m 16 bit dïng cho nh÷ng bé ®iÒu hîp kiÓu AT. - Bus MCA
( Micro Chanel Architecture). Lo¹i bus 32 bit së h÷u riªng ®îc dïng trong c¸c m¸y
tÝnh IBM PS/ 2 cao cÊp. - Bus EISA ( Enhanced Industry Standard Architecture).
Lo¹i bus 32 bit, nhng kh¸c víi bus MCA lµ cã thÓ t¬ng thÝch ngîc víi c¸c bé ®iÒu
hîp ISA. TÝnh chÊt réng r·i cña 32 bit chØ ®îc sö dông mét phÇn. MÆc dï c¸c
®êng dÉn trong bus néi bé cña bé xö lý ho¹t ®éng ë tèc ®é cao phï hîp víi bé xö lý
cña b¹n, nhng bus më réng th× ho¹t ®éng víi tèc ®é thÊp h¬n nhiÒu - EISA ë 8.
33 MHZ vµ MCA ë 10 MHZ. bus Local (lµ mét lo¹i ®êng dÉn tèc ®é cao liªn kÕt
bé xö lý cña m¸y tÝnh víi vµi ba khe c¾m më réng) ®· ®îc x©y dùng ®Ó t¨ng tèc
®é cho viÖc hiÖn h×nh video trong c¸c ch¬ng tr×nh dïng nhiÒu ®å ho¹ nh
Microsoft Windows ch¼ng h¹n.
B¹n nªn:
B¹n cã bÞ bèi rèi khi ph¶i quyÕt ®Þnh chän lo¹i bus nµo ®èi víi chiÕc m¸y
tÝnh ®Þnh mua hay kh«ng? NÕu ®ang ch¹y Microsoft Windows, b¹n h·y chän
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 13
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
mét hÖ m¸y cã hiÓn thÞ local bus. C¸c hÖ m¸y nµy sÏ cho phÐp hiÓn thÞ mµn
h×nh nhanh h¬n nªn phï hîp víi c¸c ch¬ng tr×nh øng dông Windows dïng nhiÒu
®å ho¹.
 Data bus
Mét ®êng dÉn ®iÖn tö néi bé cho phÐp bé vi xö lý cã thÓ tiÕn hµnh trao
®æi d÷ liÖu víi bé nhí truy cËp ngÉu nhiªn ( RAM). §é réng cña bus d÷ liÖu, th-
êng 16 hoÆc 32 bit, sÏ qui ®Þnh sè lîng d÷ liÖu cã thÓ truyÒn cïng mét lóc
nhiÒu hay Ýt.
 Address bus
Bus ®Þa chØ
Kªnh ®iÖn tö néi bé dÉn tõ bé vi xö lý ®Õn bé nhí truy cËp ngÉu nhiªn
( RAM). §Þa chØ cña c¸c vÞ trÝ lu tr÷ trong bé nhí ®îc truyÒn theo kªnh nµy.
Gièng nh c¸ch tæ chøc bu ®iÖn, mçi vÞ trÝ nhí cã mét con sè hay ®Þa chØ riªng,
vµ bus ®Þa chØ lµ ph¬ng tiÖn ®Ó bé vi xö lý cã thÓ truy cËp vµo mäi vÞ trÝ
trong bé nhí. §é réng (sè lîng d©y dÉn) cña bus ®Þa chØ sÏ qui ®Þnh sè lîng vÞ
trÝ nhí cùc cùc ®¹i mµ bé vi xö lý cã thÓ tiÕn hµnh ®Þa chØ ho¸, vµ do ®ã qui
®Þnh dung lîng cùc ®¹i cña bé nhí. C¸c m¸y tÝnh c¸c nh©n IBM cò sö dông c¸c
bus ®Þa chØ réng 20 bit ( 20 d©y dÉn) nªn chØ cã thÓ ph©n biÖt vµ sö dông tèi
®a lµ 2 lòy thõa 20 vÞ trÝ nhí ( 1 M RAM). Víi bus ®Þa chØ réng 32 bit, c¸c m¸y
tÝnh t¬ng thÝch IBM PC lo¹i míi cã thÓ ®Þa chØ ho¸ cùc ®¹i ®Õn 4 gigabyte
RAM
 TCP/IP
ViÕt t¾t cña Transfer Control Protocol/Internet Protocol
Mét tËp c¸c tiªu chuÈn (c¸c giao thøc) dïng cho qu¸ tr×nh ph¸t truyÒn vµ söa lçi
®èi víi c¸c d÷ liÖu, cho phÐp chuyÓn d÷ liÖu tõ m¸y tÝnh ®îc ghÐp víi m¹ng
Internet sang c¸c m¸y tÝnh kh¸c.
 VGA
ViÕt t¾t cña Video Graphics Array
Mét tiªu chuÈn hiÓn thÞ ®å häa mµu ¸nh x¹ bit, ®îc IBM giíi thiÖu vµo n¨m
1987 cïng víi lo¹t m¸y tÝnh PS/ 2 cña hä. Bé ®iÒu hîp VGA vµ mµn h×nh lo¹i t -
¬ng tù cã kh¶ n¨ng hiÓn thÞ 256 mµu biÕn ®æi liªn tôc cïng mét lóc, víi ®é ph©n
gi¶i 640 pixel chiÒu ngang vµ 480 dßgn chiÒu däc. M¹ch VGA t¬ng thÝch lïi víi
tÊt c¶ c¸c chuÈn hiÓn thÞ tríc, bao gåm CGA, MDA, vµ EGA cao h¬n EGA
kh«ng nh÷ng chØ v× ®é ph©n gi¶i cao, mµ cßn v× c«ng nghÖ VGA lu«n gi÷
v÷ng tû lÖ co d·n cña c¸c h×nh ®å häa trªn mµn h×nh. ChuÈn VGA còng dïng
c«ng nghÖ tÝn hiÑue lèi vµo d¹ng t¬ng tù ®Ó t¹o ra mét sè lîng kh«ng h¹n chÕ
c¸c mµu s¾c biÕn ®æi theo mét d·i liªn tôc; cßn EGA dïng c«ng nghÖ mµn h×nh

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 14
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
sè nªn bÞ giíi h¹n vÒ sè lîng c¸c møc cêng ®é mµu. ChuÈn VGA cña IBM ®· ®îc
c¸c cöa hµng thuéc nhãm ba n©ng lªn cao h¬n, hä ®a ra c¸c bé ®iÒu hîp VGA cã
kh¶ n¨ng hiÓn thÞ thªm hai chÕ ®é ®å häa bæ sung. §ã lµ chÕ ®é Super VGA
n©ng cao cã ®é ph©n gi¶i 1024 x 786. C¸c chÕ ®é nµy ®Òu cã 256 mµu ®îc
hiÓn thÞ ®ång thêi.
 EGA
ViÕt t¾t cña Enhanced Graphics Adapter
Card EGA Bé ®iÒu hîp hiÓn thÞ ®å ho¹ mµu, ¸nh x¹ bit, dïng cho c¸c lo¹i m¸y
tÝnh t¬ng hîp-IBM PC. Card ®iÒu hîp EGA cã thÓ hiÓn thÞ 16 mµu ®ång thêi
víi ph©n gi¶i 640 pixel chiÒu ngang vµ 350 dßng chiÒu däc. Mêi s¸u mµu nµy
®îc chän tõ palette mµu cña EGA chøa tÊt c¶ 64 mµu, nÕu b¹n kÓ c¶ mµu ®en
vµ c¸c bãng mµu x¸m
 CARD
Mét board m¹ch ®iÖn tö ®îc thiÕt kÕ ®Ó c¾m võa vµo mét khe cña bus më
réng trong m¸y tÝnh. §ång nghÜa víi bé ®iÒu hîp ( adapter)
 PCMCIA
ViÕt t¾t cña Personal Computer Memory Card International Association ¦
Mét hiÖp héi th¬ng m¹i quèc tÕ ®· x©y dùng c¸c tiªu chuÈn cho c¸c thiÕt bÞ,
nh m«dem vµ c¸c æ ®Üa cøng ®Æt ngoµi ch¼ng h¹n, cã thÓ c¾m dÔ dµng vµo
c¸c lo¹i m¸y tÝnh notebook.
 Plug and Play
Mét tiªu chuÈn vÒ phÇn cøng míi næi lªn trong c«ng nghÖ ®èi víi c¸c bé phËn
phÇn øng bæ sung thªm trong m¸y tÝnh, yªu cÇu c¸c bé phËn ®ã cã kh¶ n¨ng tù
®ång nhÊt ho¸, vµ ®¸p øng yªu cÇu trong mét lo¹i tiªu chuÈn. Tiªu chuÈn Plug
and Play (c¾m vµo lµ ch¹y) ®ßi hái phÇn cøng lÉn phÇn mÒm ®Òu ph¶i thùc
hiÖn nhiÖm vô cña m×nh. PhÇn cøng ®ã lµ BIOS lo¹i Plug and Play cã kh¶ n¨ng
nhËn biÕt ®îc c¸c bé phËn m¸y cña hÖ thèng ngay khi khëi ®éng m¸y tÝnh. Sau
®ã BIOS sÏ duy tr× b¸o ®éng vÒ bÊt kú nh÷ng thay ®æi cÊu h×nh quan träng
nµo mµ b¹n cã thÓ g©y ra, nªn nã cã thÓ chuyÓn nh÷ng th«ng tin nµy cho hÖ
®iÒu hµnh. PhÇn mÒm nµy lµ méthÖ ®iÒu hµnh phï hîp víi Plug and Play. Víi
chuÈn Plug and Play b¹n kh«ng cÇn ph¶i "cµi ®Æt" c¸c thiÕt bÞ; b¹n kh«ng ph¶i
quan t©m ®Õn c¸c cÇu nèi vµ c¸c chuyÓn m¹ch dip, hoÆc c¸c driver m¸y in t¬ng
thÝch víi phÇn mÒm ®èi víi c¸c lo¹i m¸y in míi nhÊt. C¬ së ®· ®îc cµi ®Æt cña
c¸c thiÕt bÞ ISA kh«ng t¬ng hîp víi Plug and Play, mÆc dï thÕ hÖ kÕ tiÕp cña
c¸c bé ®iÒu hîp m¹ng, c¸c modem fax, vµ c¸c thiÕt kÕ kh¸c sÏ t¬ng hîp. Chóng ta
sÏ ®îc chøng kiÕn c¸c thiÕt bÞ Plug and Play trµn ngËp thÞ trêng vµo n¨m 1995,
khi bé phËn lµm cho phï hîp cña hÖ ®iÒu hµnh xuÊt hiÖn.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 15
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
 FDHD
ViÕt t¾t cña floppy drive high density
-Super Drive
Mét lo¹i æ ®Üa mÒm 31 / 2 inch c¶i tiÕn, hiÖn nay víi tiªu chuÈn trong m¸y
tÝnh Macintosh ( 400 K, 800 K, vµ 1. 4 M). Víi sù gióp ®ì cña phÇn mÒm Apple
File Exchange cña h·ng Apple cã trong tÊt c¶ c¸c phÇn mÒm hÖ thèng
Macintosh, æ ®Üa nµy còng cã thÓ ®äc vµ ghi vµo c¸c lo¹i ®Üa DOS 720 K vµ
1. 44 M. Nã cßn cã thÓ ®Þnh d¹ng theo khu«n thøc DOS. Lêi khuyªn: Nhê
SuperDrive, b¹n cã thÓ di chuyÓn c¸c tÖp d÷ liÖu mét c¸ch dÔ dµng gi÷a c¸c hÖ
thèng IBM PC vµ Macintosh. §Ó ®¹t ®îc møc ®é cao h¬n vÒ kh¶ n¨ng t¬ng hîp
d÷ liÖu, b¹n h·y chän dïng cïng mét ch¬ng tr×nh øng dông cho c¶ hai hÖ thèng.
Gi¶ sö b¹n ch¹y phiªn b¶n Macintosh cña Microsoft Word trªn m¸y Mac vµ phiªn
b¶n Windows trªn m¸y PC. Phiªn b¶n Mac cña Word cã thÓ ®äc vµ ghi vµo
khu«n thøc Windows kh«ng cã bÞ bÊt kú mét khu«n thøc nµo.
 UPS
ViÕt t¾t cña uninterruptible power supply
Nguån cÊp ®iÖn liªn tôc
Mét bé acquy cã thÓ cung cÊp ®iÖn liªn tôc cho hÖ m¸y tÝnh ngay c¶ trong tr-
êng hîp mÊt ®iÖn líi. Bé acquy nµy ®îc n¹p trong suèt thêi gian bËt ®iÖn m¸y
tÝnh, vµ sÏ chuyÓn sang chÕ ®é ph¸t ®iÖn ®Ó nu«i m¸y, khi mÊt ®iÖn líi,
trong thêi gian 10 phót trë nªn. Víi kho¶ng thêi gian ®ã b¹n cã thÓ tiÕn hµnh mäi
thñ tôc cÊt gi÷ l¹i d÷ liÖu vµ t¾t m¸y tÝnh theo ®óng quy c¸ch. Lêi khuyªn : Bé
nguån cung cÊp ®iÖn liªn tôc chØ lµ mét thiÕt bÞ cung cÊp t¹m, ph¶i cã mét thêi
gian chuyÓn ®æi, dï rÊt ng¾nm nªn nh÷ng có mÊt ®iÖn ®ét ngét cã thÓ sÏ lµm
mÊt nh÷ng d÷ liÖu quan träng.
 CMOS
ViÕt t¾t cña Complementary Metal-Oxide Semiconductor
Chip CMOS
Mét chip Ýt tèn n¨ng lîng, ®îc chÕ t¹o ®Ó thùc hiÖn ®óng c¸c chøc n¨ng cña
c¸c chip kh¸c, nh c¸c chip nhí hoÆc c¸c bé vi xö lý. Chip CMOS ®îc sö dông
trong c¸c m¸y tÝnh x¸ch tay ch¹y pin vµ trong c¸c bé phËn m¸y yªu cÇu Ýt tiªu
hao ®iÖn. ThuËt ng÷ CMOS còng ®îc g¸n cho mét chip CMOS ®Æc biÖt dïng
lµm ®ång hå thêi gian thùc g¾n trªn board mÑ, ®ång thêi dïng ®Ó lu tr÷ cÊu
h×nh c¬ së cña hÖ thèng bao gåm c¸c th«ng sè vÒ chñng lo¹i æ cøng vµ æ mÒm,
dung lîng bé nhí ®· l¾p ®Æt, vµ c¸c th«ng sè thiÕt lËp vÒ tr¹ng th¸i ®îi. C¸c
th«ng sè nµy sÏ ®îc gi÷ l¹i khi m¸y tÝnh t¾t ®iÖn nhê mét bé pin nu«i.
 Chip

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 16
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
Lo¹i m¹ch ®iÖn tö siªu nhá ®îc s¶n xuÊt hµng lo¹t trªn c¬ së mét m¶nh silic
nhá. Lo¹i m¹ch ®iÖn tö nµy b¾t ®Çu xuÊt hiÖn tõ n¨m 1947, cïng víi thêi kú ph¸t
sinh ra transitor, mét linh kiÖn ®¶o tr¹ng th¸i vµ khuyÕn ®¹i, dïng thay thÕ cho
c¸c ®Ìn ®iÖn tö cång kÒnh, tèn ®iÖn vµ kh«ng tin cËy. Còng nh Transitor, tr×nh
®é kü thuËt thêi ®ã ®· kh«ng gi¶i quyÕt ®îc mét vÊn ®Ò khã kh¨n lín, mµ bÊt
kú h·ng nµo còng gÆp, lµ viÖc m¾c nèi tÊt c¶ c¸c linh kiÖn vµo víi nhau ë bªn
trong. Ngêi ta ®· x©y dùng nhiÒu quy tr×nh tù ®éng kh¸c nhau, nhng cuèi cïng
còng cã mét vµi d©y nèi vµ mèi hµn ph¶i lµm b»ng tay, nªn c¸c linh kiÖn ®iÖn
tö phøc hîp rÊt ®¾t tiÒn. Trong nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 50, Jack Kilby (mét
kü s cña h·ng Texas Instruments) vµ Robert Noyce (mét kü s cña h·ng Fairchild
Semiconductor) ®· chÕ t¹o ®îc m¹ch tÝch hîp, mét chip s¶n xuÊt tõ c¸c vËt liÖu
b¸n dÉn, cã thÓ sao ®óng chøc n¨ng cña mét sè transistor vµ c¸c linh kiÖn ®iÖn
tö kh¸c. C¸c m¹ch tÝch hîp ®Çu tiªn chØ chøa d¨m ba phÇn tö m¹ch, nhng víi ph-
¬ng ph¸p c«ng nghÖ nh vËy, hiÖn nay ®· cã thÓ chÕ t¹o ®îc mêi s¸u triÖu phÇn
tö trªn mét chip nhá ®Õn møc cã thÓ ®Æt trªn ®Çu ngãn tay. Quan träng h¬n
nhiÒu vÒ mÆt kinh tÕ x· héi so víi viÖc rót nhá kÝch thíc chip lµ kh¶ n¨ng chÕ
t¹o hµng lo¹t lín víi gi¸ thÊp. Bé vi xö lý Pentium cña Intel hiÖn nay lµ mét vÝ dô,
b¸n víi gi¸ 1. 000 ®ång nhng vÒ mÆt ®iÖn tö nã t¬ng ®¬ng víi mét m¸y tÝnh lín
gi¸ vµi triÖu ®«la míi chØ c¸ch 20 n¨m tríc. Nh÷ng thµnh qu¶ cña c«ng nghÖ
chÕ t¹o chip ®· t¹o kh¶ n¨ng cho kü thuËt m¸y tÝnh th©m nhËp s©u réng vµo x·
héi.
 FAT
ViÕt t¾t cña file allocation table
B¶ng ph©n bè tÖp, b¶ng ®Þnh vÞ tÖp Mét b¶ng Ên trªn ®Üa mÒm hoÆc ®Üa
cøng dïng ®Ó lu gi÷ th«ng tin vÒ c¸ch thøc c¸c tÖp tin ®· ®îc cÊt gi÷ nh thÕ nµo
trong c¸c cluster riªng biÖt, kh«ng nhÊt thiÕt liÒn nhau. B¶ng ph©n bè tÖp dïng
mét ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n, rÊt gièng cuéc thu gom r¸c cña nh÷ng ngêi quÐt ®êng,
®Ó theo dâi dÊu vÕt cña d÷ liÖu. Trong kho¶n môc FAT ®èi víi cluster ®Çu tiªn
lµ ®Þa chØ cña cluster thø hai ®îc sö dông ®Ó lu tr÷ tÖp ®ã. Trong kho¶ng môc
FAT ®èi víi cluster thø hai lµ ®Þa chØ cña cluster thø ba, cø nh thÕ tiÕp tôc cho
®Õn kho¶n môc cña cluster cuèi cïng chøa m· kÕt thóc cña tÖp. V× chØ cã duy
nhÊt b¶ng nµy cho biÕt c¸ch t×m d÷ liÖu trªn ®Üa, cho nªn DOS sÏ thµnh lËp vµ
duy tr× hai b¶n sao cña FAT ®Ó ®Ò phßng mét bÞ háng.
 FILE Fragmentation
Sù ph©n ®o¹n tÖp, (sù) chia rêi tÖp Sù ph©n bè tÖp tin vµo trong c¸c sector
kh«ng liÒn nhau trªn ®Üa mÒm hoÆc ®Üa cøng. Cã sù ph©n ®o¹n v× cã nhiÒu
t¸c vô xo¸ tÖp vµ ghi tÖp x¶y ra. Sau khi thµnh lËp vµ xo¸ nhiÒu tÖp trªn ®Üa,
c¸c tÖp cßn l¹i sÏ kh«ng cßn n»m trong c¸c cluster liÒn nhau. LÇn sau cïng cÊt gi÷
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 17
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
mét tÖp hoÆc cµi ®Æt vµo mét ch¬ng tr×nh mãi, DOS sÏ lu tr÷ c¸c d÷ liÖu ®ã
vµo nh÷ng cluster nµo cßn trèng gi÷a c¸c tÖp ®ang cã mÆt. §Çu tõ ®äc/ghi sÏ
ph¶i di chuyÓn trªn nh÷ng ®o¹n ®êng dµi ®Ó t×m kiÕm vµ phôc håi l¹i mét tÖp
®· bÞ chia rêi vôn ra kh¾p mÆt ®Üa. T¸c vô ch¾p liÒn sÏ n©ng hiÖu suÊt ho¹t
®éng cña ®Üa lªn ®Õn 50 phÇn tr¨m b»ng c¸ch ghi l¹i c¸c tÖp, sao cho chóng ® -
îc xÕp vµo trong c¸c cluster liÒn nhau.
 Defragmentation
Sù ch¾p liÒn Mét thñ tôc nh»m ghi l¹i tÊt c¶ c¸c tÖp trªn ®Üa cøng, sao cho
c¸c bé phËn cña c¸c tÖp ®Òu ®îc ghi trªn c¸c sector liÒn nhau. KÕt qu¶ sÏ lµm
t¨ng tèc ®é truy t×m th«ng tin trªn ®Üa lªn 75 phÇn tr¨m. Trong qu¸ tr×nh ghi
b×nh thêng, c¸c tÖp trªn ®Üa cøng bÞ chia nhá, vµ c¸c bé phËn cña tÖp n»m r¶i
r¸c trªn kh¾p ®Üa cho nªn lµm chËm c¸c t¸c vô truy t×m. Lêi khuyªn : MS-DOS
cã tr×nh tiÖn Ých ch¾p liÒn DEFRAG. Nªn cho ch¹y DEFRAG mçi th¸ng mét
lÇn ®Ó t¨ng hiÖu suÊt cña hÖ m¸y mµ kh«ng g©y h¹i cho ®Üa cøng.

 DIP
ViÕt t¾t cña dual in-line package
Mét dông cô ®Ó ®ãng gãi vµ l¾p g¾n dïng cho c¸c m¹ch tÝch hîp. Ch¼ng
h¹n, DIP lµ c¸ch ®ãng gãp ®îc a thÝch cña lo¹i chip DRAM. Lo¹i vá nµy ®îc
chÕ t¹o b»ng mét vËt liÖu nhùa cøng, bäc kÝn vi m¹ch, c¸c ®Çu ra cña m¹ch ®îc
nèi víi nh÷ng ch©n nhän ®Çu, híng xuèng díi vµ xÕp thµnh hai hµng th¼ng song
song. C¸c ch©n nµy ®îc thiÕt kÕ ®Ó c¾m ch¾c ch¾n vµo ®Õ c¾m; b¹n còng
cã thÓ hµn chóng trùc tiÕp xuèng board m¹ch in.
B¹n nªn chó ý:
Kh«ng nªn th¸o hoÆc l¾p c¸c m¹ch DIP nÕu kh«ng biÕt c¸ch. Cã thÓ b¹n sÏ
lµm cong hoÆc gÉy c¸c ch©n vi m¹ch.
 SIMM
ViÕt t¾t cña single in-line memory module
M« ®un nhí mét hµng ch©n ( SIMM). Mét ®¬n vÞ nhí c¾m b»ng ch©n chøa
tÊt c¶ c¸c chip cÇn thiªt ®Ó bæ sung thªm 256 K, 1 M, hoÆc 2 M vµo bé nhí truy
cËp ngÉu nhiªn cho m¸y tÝnh cña b¹n.
 VESA
ViÕt t¾t cña Video Electronic Standards Association
-video standard:
ChuÈn video Tiªu chuÈn ®èi víi c¸c mµn h×nh m¸y tÝnh, ®îc x©y dùng sao
cho c¸c nhµ so¹n th¶o phÇn mÒm cã thÓ dù liÖu ®îc c¸ch thøc c¸c ch¬ng tr×nh
cña hä sÏ xuÊt hiÖn trªn mµn h×nh nh thÕ nµo. Trong lÜnh vùc ®iÖn to¸n c¸

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 18
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
nh©n t¬ng thÝch víi IBM, hÇu hÕt c¸c tiªu chuÈn video ®Òu do IBM thµnh lËp,
trõ tiªu chuÈn Hercules Graphics Adapter. C¸c tiªu chuÈn míi dïng cho mµn h×nh
ph©n gi¶i cao th× ®ang ®îc x©y dùng bëi hiÖp héi Video Electronics Standards
Association ( VESA) mµ IBM lµ mét thµnh viªn. Nh÷ng tiªu chuÈn video phá
dông nhÊt ®Òu cã kh¶ n¨ng t¬ng thÝch ngîc; chuÈn EGA ch¼ng h¹n, cã mét sè
chÕ ®é ®¸p øng víi hÇu nh bÊt kú chÕ ®é nµo lo¹i cò, kÓ c¶ HGA ( Hercules
Graphics Adapter). HÇu hÕt c¸c tiªu chuÈn video ®Òu n»m trong hai chÕ ®é c¬
b¶n : chÕ ®é v¨n b¶n vµ chÕ ®é ®å häa ¸nh x¹ bÞt. Ngoµi ra cßn cã rÊt nhiÒu
tiªu chuÈn së h÷u riªng cña c¸c h·ng nãi chung ®Òu dïng cho c¸c mµn h×nh ph©n
gi¶i cao trong c¸c øng dông ®Æc biÖt, nh ®a ph¬ng tiÖn hay thiÕt kÕ b»ng m¸y
tÝnh ch¼ng h¹n. NÕu b¹n chän dïng mét hÖ video cã tiªu chuÈn së h÷u riªng th×
ph¶i chó ý cã mét sè ch¬ng tr×nh cña b¹n cã thÓ sÏ kh«ng phï hîp víi tiªu chuÈn
®ã
-VL-BUS
Mét tiªu chuÈn quy ®Þnh c¸c ®Æc trng vÒ c¸c mÆt ®iÖn, logic, vËt lý, vµ c¬
khÝ c¸c lo¹i local bus tèc ®é cao (mét lo¹i buýt më réng nèi trùc tiÕp víi bé xö lý
trung t©m cña m¸y tÝnh). Tiªu chuÈn nµy ®îc hiÖp héi Video
 ALU
ViÕt t¾t cña arithmetic-logic unit
§¬n vÞ sè häc-logic ( ALU) Mét bé phËn trong bé xö lý trung t©m ( CPU) dïng
®Ó thùc hiÖn c¸c phÐp tÝnh sè häc vµ logic c¬ b¶n trªn c¬ së c¸c d÷ liÖu
 CISC
ViÕt t¾t cña complex instruction set computer
M¸y tÝnh cã tËp lÖnh phøc hîp
Mét lo¹i ®¬n vÞ xö lý trung t©m ( CPU) cã thÓ nhËn biÕt trªn 100 chØ lÖnh,
®ñ ®Ó tiÕn hµnh hÇu hÕt c¸c phÐp ®iÖn to¸n mét c¸ch trùc tiÕp. HÇu hÕt c¸c
bé vi xö lý ®Òu lµ c¸c chip CISC. Tuy vËy, viÖc sö dông c«ng nghÖ RISC ®ang
ngµy cµng phæ biÕn h¬n trong c¸c tr¹m c«ng t¸c chuyªn dông, vµ hy väng sÏ ®îc
®a vµo trong m¸y tÝnh c¸ nh©n vµo kho¶ng gi÷a nh÷ng n¨m 90.
 RISC
ViÕt t¾t cña reduced instruction set computer
M¸y tÝnh dïng tËp lÖnh rót gän ( RISC) Mét lo¹i ®¬n vÞ xö lý trung t©m
( CPU), trong ®ã sè lîng lÖnh mµ bé xö lý ph¶i thùc hiÖn, ®îc gi¶m ®Õn cùc
tiÓu ®Ó t¨ng tèc ®é xö lý. C¸c bé vi xö lý nh Intel 80386 nhËn biÕt tèt trªn 100
lÖnh ®Ó thùc hiÖn nhiÒu qu¸ tr×nh ®iÖn to¸n kh¸c nhau, nhng nÕu chip cã kh¶
n¨ng qu¶n lý cµng nhiÒu lÖnh th× ch¹y cµng chËm ®èi víi mäi lÖnh. Ys ®Þnh
cña cÊu tróc RISC lµ rót gi¶m tËp lÖnh ®Õn giíi h¹n cùc tiÓu, b»ng c¸ch chän
riªng c¸c lÖnh ®îc sö dông trong hÇu hÕt thêi gian, vµ tèi u ho¸ chóng ®Ó thùc
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 19
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
hiÖn víi kh¶ n¨ng nhanh nhÊt cã thÓ ®îc. C¸c lÖnh ®Ó l¹i ngoµi chip th× ph¶i ®-
îc thùc hiÖn b»ng c¸c liªn hîp chóng víi nhau, nhng v× c¸c lÖnh nµy rÊt Ýt khi
dïng ®Õn, nªn bé xö lý RISC thêng ch¹y nhanh h¬n bé xö lý CISC cïng lo¹i ®Õn
50 hoÆc 75 phÇn tr¨m. C¸c bé vi xö lý RISC còng Ýt tèn kÐm h¬n trong thiÕt
kÕ, gì rèi, vµ chÕ t¹o, v× chóng Ýt phøc t¹p. Tuy nhiªn, viÖc ®¬n gi¶n ho¸ bé vi
xö lý ®· ®Æt mét g¸nh nÆng lªn vai ngêi lËp tr×nh, v× hä ph¶i phôc håi l¹i sù
phøc t¹p b»ng c¸ch viÕt nh÷ng ch¬ng tr×nh dµi h¬n. Nãi chung, sù ph¸t triÓn
phÇn mÒm kh«ng thÓ biÓu hiÖn cïng mét xu híng ®Çy Ên tîng nh sù t¨ng hiÖu
qu¶ ®· chøng tá râ rµng trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o phÇn cøng - thËm chÝ trong
thùc tÕ cßn ngîc l¹i. Chi phÝ cña viÖc ph¸t triÓn cña ch¬ng tr×nh øng dông míi
lín ®Õn møc tÊt c¶ c¸c c«ng ty dï lµ m¹nh nhÊt còng kh«ng d¸m bá ra ®Ó kinh
doanh. V× lý do ®ã, cã mét sè ý kiÕn ph¶n b¸c cho lµ nªn phøc t¹p ho¸ phÇn cøng
®Ó cho nh÷ng ngêi lËp tr×nh cã thÓ rót gän ®îc c«ng viÖc cña hä. Ph¸t biÓu nµy
cã thÓ g©y tranh luËn v× c¸c bé vi xö lý "b×nh thêng" hiÖn nay (gäi lµ c¸c m¸y
tÝnh cã tËplÖnh phøc t¹p, gäi t¾c lµ CISC) ®· ®uæi kÞp c«ng n¨ng cña c¸c bé xö
lý RISC nhanh nhÊt cña thêi ®iÓm míi chØ c¸ch hai hoÆc ba n¨m tríc. Tuy vËy,
c¸c bé vi sö lý RISC cã thÓ sÏ t×m ®îc chç trèng trong c¸c øng dông cã môc ®Ých
®Æc biÖt, nh c¸c m¹ch t¨ng tèc ®å ho¹ ch¼ng h¹n, mµ trong ®ã vÊn ®Ò tèc ®é
®îc ®Æt lªn hµng ®Çu.
 MFM
ViÕt t¾t cña Modified Frequency Modulation
Mét ph¬ng ph¸p ghi th«ng tin d¹ng sè lªn m«i trêng tõ tÝnh, nh b¨ng vµ ®Üa,
b»ng c¸ch lo¹i bá nh÷ng khu vùc d thõa hoÆc trèng. V× ph¬ng ph¸p m· ho¸ d÷
liÖu MFM lµm t¨ng gÊp ®«i søc chøa so víi ph¬ng ph¸p ®iÒu tÇn ( FM) tríc kia,
nªn ghi theo MFM thêng ®îc gäi lµ doulbe density (mËt ®é ®«i-DD). MFM thêng
®îc dïng mét c¸ch sai lÇm ®Ó m« t¶ cho c¸c bé ®iÒu khiÓn ®Üa cøng b×nh th -
êng, phï hîp víi tiªu chuÈn ST- 506 /ST- 412. MFM lµ ph¬ng ph¸p ®îc dïng gãi d÷
liÖu trªn ®Üa vµ nã kh«ng ®ång nghÜa víi c¸c tiªu chuÈn giao diÖn æ ®Üa nh
ST- 506, SCSI, hoÆc ESDI
 ESDI
ViÕt t¾t cña Enhanced System Device Interface
Mét tiªu chuÈn giao diÖn dïng cho c¸c æ ®Üa cøng. C¸c æ ®Üa theo tiªu chuÈn
ESDI cã kh¶ n¨ng truyÒn d÷ liÖu víi tèc ®é 10 ®Õn 15 megabit mçi gi©y, hai
®Õn ba lÇn nhanh h¬n so víi chuÈn giao diÖn ST- 506 /ST- 412 tríc ®©y. Lo¹i æ
®Üa ESDI thùc tÕ ®· kh«ng cßn trªn thÞ trêng. C¸c æ ®Üa IDE cã tèc ®é truy
cËp 12 ms hoÆc cao h¬n, vµ dung lîng ®Õn 1750 M, ®Òu cã gi¸ kh«ng ®¾t,
®ång thêi kh«ng ®ßi hái bÊt kú m¹ch ®iÖn bæ sung nµo.
 ST-506/ST-412
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 20
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
Mét tiªu chuÈn giao diÖn cña ®Üa cøng ®îc sö dông réng r·i trong c¸c m¸y
tÝnh IBM vµ t¬ng thÝch -IBM. C¸c lo¹i æ ®Üa nµy (ngµy nay kh«ng cßn) cã tèc
®é chËm vµ rÎ tiÒn h¬n so víi c¸c æ ®Üa øng dông c¸c tiªu chuÈn giao diÖn míi
nh ESDI, IDE, vµ SCSI. C¸c ph¬ng ph¸p m· ho¸ MFM vµ RLL ®îc øng dông
trong giao diÖn ST- 506 /ST- 412.
 IDE
ViÕt t¾t cña Integrated Drive Electronics
Mét chuÈn giao diÖn cña ®Üa cøng dïng cho c¸c m¸y tÝnh 80286, 80386,
80486, vµ Pentium cã hiÖu suÊt cao vµ gi¸ rÎ. ChuÈn IDE ®a hÇu hÕt c¸c m¹ch
®iÖn tö ®iÒu khiÓn vµo trong c¬ cÊu æ ®Üa cøng. Do ®ã, giao diÖn IDE cã
thÓ l¾p ngay trªn board mÑ cña m¸y tÝnh; kh«ng cÇn cã card ®iÒu khiÓn hoÆc
khe më réng n»m ngoµi.
 controller card
Card ®iÒu khiÓn Mét bé ®iÒu hîp lµm nhiÖm vô ghÐp nèi c¸c æ ®Üa vµo
m¸y tÝnh. HÇu hÕt c¸c card ®iÒu khiÓn cña m¸y tÝnh c¸ nh©n ®Òu chøa c¸c
m¹ch ®Ó ghÐp nèi cho mét hoÆc nhiÒu æ ®Üa mÒm vµ æ ®Üa cøng.
 RLL
ViÕt t¾t cña Run-Length Limited
Mét ph¬ng ph¸p lu tr÷ vµ phôc håi th«ng tin trªn ®Üa cøng, lµm t¨ng Ýt nhÊt
50 phÇn tr¨m lîng d÷ liÖu cã thÓ lu tr÷ ®îc so víi ph¬ng ph¸p mËt ®é kÐp. §¹t ®-
îc viÖc t¨ng mËt ®é nµy lµ nhê chuyÓn ®æi d÷ liÖu theo qui c¸ch kü thuËt sè
nªn cã thÓ ghi vµo ®Üa ®Æt sÝt h¬n. Tuy nhiªn, chØ thùc hiÖn chuyÓn ®æi ®-
îc khi cã bæ sung thªm nh÷ng bé phËn ®iÖn tö phøc t¹p cho thiÕt bÞ lu tr÷. Do
®ã c¸c æ ®Üa RLL ®¾t tiÒn h¬n c¸c æ ®Üa MFM cïng lo¹i.
 ARLL
ViÕt t¾t cña Advanced Run-Length Limited
Ph¬ng ph¸p RLL c¶i tiÕn. Ph¬ng ph¸p lu tr÷ vµ truy t×m th«ng tin trªn ®Üa
cøng cho phÐp t¨ng mËt ®é cña ph¬ng ph¸p lu tr÷ RLL ( Run-Length-Limited)
lªn 25 phÇn tr¨m ®ång thêi cã tèc ®é truyÒn d÷ liÖu nhanh h¬n ( 9 Megabit mçi
gi©y)

 CGA
ViÕt t¾t cña Color Graphics Adapter
Bé ®iÒu hîp CGA
Bé ®iÒu hîp hiÓn thÞ ®å ho¹ ¸nh x¹ bit dïng cho m¸y tÝnh t¬ng hîp IBM PC.
Bé ®iÒu hîp nµy hiÓn thÞ bèn mµu ®ång thêi víi ®é ph©n gi¶i 200 pixel chiÒu

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 21
--------
 ThuËt ng÷ tin häc  SV Ph¹m Quang
HiÕu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-
ngang vµ 320 dßng chiÒu däc, hoÆc hiÓn thÞ mét mµu víi ®é ph©n gi¶i 650
pixel ngang vµ 200 dßng chiÒu däc. Card CGA cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn
c¸c mµn h×nh mµu lo¹i tÝn hiÖu tæng hîp vµ c¸c mµn h×nh lo¹i RGB, nhng ®é
ph©n gi¶i kÐm h¬n so víi c¸c bé ®iÒu hîp EGA vµ VGA.
 DA
ViÕt t¾t cña desk accessory
Dông cô v¨n phßng, dông cô bµn giÊy Trong giao diÖn ngêi-m¸y b»ng ®å häa,
®©y lµ mét bé c¸c ch¬ng tr×nh tiÖn Ých dïng ®Ó trî gióp c¸c c«ng viÖc v¨n
phßng h»ng ngµy, nh ghi c¸c ®iÒu cÇn nhí, thùc hiÖn tÝnh to¸n b»ng mét m¸y
tÝnh sè trªn mµn h×nh, cËp nhËt b¶ng danh s¸ch tªn vµ sè ®iÖn tho¹i, vµ lµm
hiÓn thÞ mét bé lÞch trªn mµn h×nh.
 MCI
ViÕt t¾t cña Media Control Interface
Giao diÖn kiÓm so¸t c¸c ph¬ng tiÖn.
Trong Microsoft Windows, ®©y lµ c¸c ph¸t triÓn ®a ph¬ng tiÖn, lµm ®¬n
gi¶n ho¸ rÊt nhiÒu cho c¸c nhiÖm vô lËp tr×nh c¸c chøc n¨ng cña thiÕt bÞ ®a ph-
¬ng tiÖn nh Stop, Play, vµ Record.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
K2-Tin Hoc §HKTCN-Th¸I Nguyªn 22
--------