You are on page 1of 5

Data ćwiczeń: 8 marca 2010

ĆWICZENIA PRAWO KONSTYTUCYJNE

Prowadzi: Aleksandra Gołuch

I. 11 maja 2005 rok – orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego K18/04.


Prawo wspólnotowe, a prawo polskie.
Zaskarżono traktat.
TEZA: skoro Trybunał Konstytucyjny może badać traktat akcesyjny, to stoi on niżej
niż Konstytucja. Obawy o utratę suwerenności. Naród w Konstytucji z 1997 roku zgodził
się na przekazanie kompetencji organizacjom międzynarodowym (patrz Konstytucja).
Wynegocjowana umowa międzynarodowa. Trybunał Konstytucyjny stwierdził,
że Unia Europejska składa z państw o podobnych porządkach konstytucyjnych, więc
nie powinno być tak, że prawo Unii Europejskiej będzie sprzeczne z Konstytucją. Trybunał
Konstytucyjny nie był konsekwentny. Porządek wspólnoty nie jest porządkiem
zewnętrznym. Trybunał Konstytucyjny zgodził się, że Polski porządek prawny będzie
odbiegał od tego porządku Unii Europejskiej, jednakże należy zachować przychylność
prawu wspólnotowemu. Jeśli prawo Unii Europejskiej naruszałoby zasady Konstytucji,
nie ustalono co zrobić. Trybunał Konstytucyjny określił, co to przekazanie kompetencji:
a. Zakaz przekazania ogólnych kompetencji danego organu;
b. Zakaz przekazania całości kompetencji w danej dziedzinie;
c. Zakaz przekazania kompetencji dotyczących istoty danego organu.
Trybunał Konstytucyjny powiedział, że Konstytucja jest najwyższym prawem w Polsce,
z tym że jeśli wymaga tego realizacja zobowiązań wobec Unii Europejskiej można
ją zmienić (ENA – Art. 50).
Relacje z prawem wspólnotowym są niby ustalone, ale nie wiadomo jak zachowa
się Trybunał Konstytucyjny.

II. KONSTYTUCYJNY CHARAKTER JEDNOSTKI.


Renesans praw człowieka – XVIII/XIX wiek.
Koncepcje pozytywistyczne (Prawa nadaje władza [Konstytucja PRL z 22 lipca 1952
roku]) i niepozytywistyczne (Prawa człowieka są wartością obiektywną, niezależną
od państwa. Ich źródeł należy szukać w wartościach ogólnych).
Koncepcje taoistyczne i inne oderwane od religii.
Po II Wojnie Światowej doświadczenia umocniły koncepcje niepozytywistyczne (prawno
– materialne na poziomie międzynarodowym – spisane w umowach międzynarodowych).
Prawa człowieka istniały od zawsze.
Trzy katalogi (etapy tworzenia praw):
a. Pierwsza generacja praw człowieka – XVIII/XIX wiek, prawa dotyczące wolności,
równości, nietykalności. Nie wpisano ich do katalogów pierwszych Konstytucji, żeby
nie posądzić państw o pozytywizm;
b. Druga generacja – koniec XIX/początek XX wieku – okres konfliktu między pracą, a
kapitałem. Prawa ekonomiczne, społeczne, gospodarcze.

1
Ustalenie ich zależało od sytuacji gospodarczej, politycznej, itp. Konstytucja Weimarska
(1919) – Konstytucja o charakterze społecznym. Katalogi wpisywane do Konstytucji
jako postulaty.
c. Trzecia generacja – prawa o charakterze niejednolitym (np. prawo do ochrony
środowiska, dobrej administracji, itp.). XX wiek – powstały w związku z nasilającą się
globalizacją.

III. Konstytucja Rzeczpospolitej Polski z 1997 roku obszernie reguluje status jednostki.
Ułożenie przepisów w Konstytucji wg klucza podziału na generacji (podobny
jak w dokumentach ONZ).
− Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka – 1966 rok;
Pakt Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych;
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych.

Polska Konstytucja wskazuje przewodnie zasad statusu jednostki.


Wyznaczają przedmiotowy zakres praw i wolności, kluczowym zagadaniem jest godność
jednostki (Art. 30 Konstytucji)

Art. 30.
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka
i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz
publicznych.

Trudno znaleźć w tym przepisie coś konkretnego. Godność to źródło praw i wolności
mówi nam on. Art. 30 otwiera porządek Konstytucji na poza normatywne wolności,
nie wynikające z systemu prawa (Polska przyjmuje niepozytywistyczne koncepcję).
Godność to kategoria, która nie może podlegać naruszeniu. Ma charakter niezbywalny.
Organy władzy publicznej mają obowiązki względem godności.
− Negatywne: zakaz ingerencji w godność;
− Pozytywne: polegają na poszanowaniu godności, tworzeniu instrumentów
które będą ją chronić i urzeczywistniać. Z godności wynika autonomia jednostki.
Punkt wyjścia do innych praw człowieka.

Kolejna zasada: wolności (Art. 31, Ust. 1 i Ust. 2 oraz Preambuła Konstytucji)
Wolność – zakaz zmuszania do tego czego prawo nie nakazuje. Dotyczy podmiotów prawa
prywatnego. Nie dotyczy organów władzy publicznej. Zasada legalizmu – organy działają
na podstawie i w granicach prawa. Zasada wolności nie ma charakteru osobistego.
Moja wolność kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność drugiego podmiotu. Po pierwsze
istnieje swoboda czynienia wszystkiego, co nie jest zakazane prawem. Po drugie nałożenie
na jednostkę obowiązku działania może nastąpić poprzez przepisy prawne. Zasada
wolności może być połączona z wartościami, np. wolność słowa, wolność religii itp.

Art. 31.
1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać
do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.

2
3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą
być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym
państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony
środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.
Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Rozróżnienie pojęć prawo i wolność.

prawo + wartość wolność – wartości od czegoś

do czegoś

Prawo do czegoś ma charakter pozytywny. Ten podział krytykowany jest przez wielu
przedstawicieli doktryny.

Trzecia zasada: równości (Art. 32)

Łączy się ją z zasadą demokratycznego państwa prawnego (Art. 2)

Art. 2.
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym
zasady sprawiedliwości społecznej.

Zasada równości dotyczy równości wobec prawa i w prawie. Dodatkowo Ust. 2 wskazuje
zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny.
Dwie kategorie:
− Równości wobec prawa – organy władzy musza stosować zasadę równości w procesie
stosowania prawa;
− W prawie – należy szanować zasadę równości przy kształtowaniu prawa.

Równość nie jest absolutna. Nakaz równego traktowania dotyczy sytuacji lub przedmiotów
podobnych. O podobieństwie decyduje cecha relewantna (istotna). Podobieństwo
podmiotów.
2

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zdarza się, że Trybunał sam sobie dobiera


cechę relewantną. Zasada równości nie uwzględnia sytuacji faktycznej. Czasem grupom
słabszym daje się uprawnienia. Jest to dyskryminacja pozytywna, uprzywilejowanie
wyrównawcze. Zasada równości nie ma charakteru bezwzględnego – można w ramach
kategorii podmiotów podobnych dokonać zróżnicowania. Muszą być spełnione trzy
przesłanki:
− Musi służyć realizacji innych wartości konstytucyjnych;

3
− Musi pozostać w związku z wartościami konstytucyjnymi;
− Musi mieć charakter proporcjonalny. Inna wartość musi być mniejsza niż ta, którą
realizujemy.
Zasad równości z Art. 32 jest konkretyzowana w innych przepisach, np. równość kobiet
i mężczyzn w prawie w wyborczym, ochrona własności i prawa dziedziczności, itp.

Podmioty konstytucyjnych wolności i praw.

Podmiot podstawowy to człowiek niezależnie od obywatelstwa, który znajduje się pod


władzą Rzeczpospolitej Polski. Niektóre prawa człowieka zarezerwowane są dla obywateli
(o charakterze społecznym, politycznym [ochrona ich]). Polska Konstytucja zawiera
przepisy dla obywateli. Szczególną grupą jeśli chodzi o wolności są rodzice i dzieci. Prawa
człowieka można rozszerzyć na inne jednostki prawa prywatnego. Mają one prawo
do sądów, dostępu do informacji, itp. Podmiotem nie będzie prawo, bo jest adresatem tych
norm. Ma urzeczywistniać prawa człowieka. Podmioty o charakterze państwowym,
samorządowym, to te którym przekazano wykonywanie funkcji publicznych.
− Obowiązki negatywne: zakaz ingerencji w prawa człowieka;
− Obowiązki pozytywne: tworzenie organizacji do urzeczywistniania praw człowieka.

prawo podmiotowo –
i polityki państwa

normy programowe

Prawo podmiotowe jest bezpośrednio stosowane.

Normy programowe – wskazówki dla państwa (np. Art. 65 Ust. 5) – odpowiednie


prawodawstwo;

Nie jest to stosowane bezpośrednio.

Możliwość legalnego ograniczenia praw człowieka. Art. 31 Ust. 3 – zasada


proporcjonalności, nadmiernej ingerencji – wskazuje jak ograniczyć prawa człowieka.
Trzy elementy:
− Aspekt formalny: ograniczenie wprowadzone w ustawie;
− Aspekt materialny: jest konieczny dla ochrony konstytucyjnych wolności (Art. 31
Ust. 3 – to te wartości);
− Aspekt trzeci: ograniczenie nie może polegać na naruszeniu konstytucyjnej istoty
wolności. Koncepcja niemiecka: rdzeń – decyduje o istocie prawa, otoczka – może być
modyfikowana (Art. 31 Ust. 4 – dotyczy tylko otoczki).

4
Trybunał Konstytucyjny przeprowadza test proporcjonalności: bada czy rozwiązanie jest
potrzebne, czy chroni Konstytucyjne wartości.
− Czy jest konieczna? Czy nie ma łatwiejszej opcji?
− Proporcjonalność. Porównuje czy wartość x czy y jest ważniejsza?

W domu przeczytać: Art. 233/Ustawę o rzeczniku praw obywatelskich/Z podręcznika


wszystko o ograniczeniach.

You might also like