Nos idioma Papiamentu!

  

Mi kier trata e tema aki, ‘nos idioma Papiamentu’ komo nos herensia kultural balioso, komo 
nos unidat na i pa otro.  

Idioma p'ami ta tipiko un komunikashon humano verbal ku ta ekspresá nifikashon! akinan 
nos por mira dos palabra hopi importante ku ta hunga un rol bastante grandi den nos 
sistema di mira kos! Nan ta komunikashon i nifikashon!pa un persona ku ke komuniká 
praktikamente no ta un problema, pero si e ke hasi esaki komo debe ser, esta p'e otro 
komprondé òf p'e mes komprondé, e ora ei e difikultat ta nase. Pues lagami pone asina’ki : 
komunikashon ta mará na su nifikashon i ekspreshon!  

mi a tuma nota di algu masha importante (e tbt skondí p'ami, kisas pa bo(so) tambe) 
mirando nos paisnan ku tin papiamentu komo idioma básiko, ta hasi poko uzo di esaki, mi ke 
duna un ilustrashon di e forma aki;  

"un tempu pasá mi a wak un dokumentario tokante un kaso di aksidentenan ku avionnan na 
Korea , kaminda ekspertonan tbt imbestigá e kasonan di; kon bini e avionnan tin tantu 
aksidente ku nan asina, i nan tbt kibra nan kabes sin por a saka nèt nèt nada afó di parti 
tekniko, i nan a disidi na bai buska den otro direkshonnan manera p.e. sígiko, soño/kansá, 
nonchalante, ets ets.... Despues di basta buska nan a bin saka afó ku tabata e idioma 
(koreano) tbt e problema kardinal den e aksidentenan aki."  

Lo bo(so) ta puntra bo(so) mes, ...kon porta?  

"den mundu di aviashon ingles ta e idioma pa komuniká internashonal, pero bou dje 
pilotonan mes nan tabata uza nan idioma natal pa komuniká ku otro, anto ta netamente aki 
e problema ta sintá, e idioma aki ta mará ku sierto rango i status pa un persona,...p.e. si bo 
tin mas edat k’e otro of bo tin sierto posishon of bo tin mas sen , bo ta wordu trata komo tal, 
ku otro palabra bo ta (bira) autokratiko, i pa un persona menos k'esun ariba menshoná, anto 
lo kontrario tambe te kaso. pues den un kaso di piloto‐komandante(gezagvoerder) i un co‐
piloto, semper e lastu mester i/o (ta) baha kabes (letterlijk en figuurlijk) segun e intérprete di 
idioma koreano.  

Awor, dor ku nan a djis kambia e sistema di komunikashon den e mundu di aviashon na 
Korea, (nan a pone ku tur piloto koreano ta bai komuniká kompletamente na ingles bou di 
ora di nan trabou), a pone ku a sosodé un milager, esaki a pone ku nan a resolve e 
problema, pasobra den e kaso aki e idioma ingles no konosé ‘rango ni stango’, i alabes e 
personanan ku ta mas yòn ta apliká ingles mas mihó ku esunnan mas grandinan." (aki bo por 
mira ku e medio di komunikashon, k’un otro palabra; “e idioma”,  tabatin un gran influensha 
sikologiko).  
Esaki a trese mi riba e pensamentu, ku nos tambe ta sintá k’e problema aki ma solamente e 
ta netamente lo kontrario di loke ta trata nos idioma; esta ku p.e. e idioma hulandes ku ta 
wòrdu uzá den praktika ta pone ku (hopi di) nos tambe a of ta sali for di balansa i baha kabes 
(‘letterlijk en figuurlijk’) of bira rebelde, hasta si nos ta kompronde'le bon! pasobra pa nos e 
idioma aki tin un koló (kleur) tambe mará n'e (raar maar waar)! segun ami básikamente esaki 
ta bini, dor di e komprondementu dje nifikashon i falta di ekspresá emoshon/pashon di e 
idioma, (mira atrobe e promé alinea),...pasobra nos idioma papiamentu ta wòrdu uzá ku 
Hopi Ekspreshon/Emoshon/Pashon!  

Djis hasi un tèst pa bo mes, k'un mucha o un trahado den konstrukshon por ehèmpel (lantá 
ta papia papiamentu) i lag’ele konta bo un historia na papiamentu i lag’ele hasi esaki tambe 
na hulandes, pa despues bo hasiele hopi pregunta na tur e 2 idiomanan ! . . . . . lo bo keda 
sorprendí dje resultado.  

Akibou tin un tabèl pa un mihó ilustrashon dje teksto ariba referí.  

kaso aviashon na Korea Aruba/Boneiru/Kòrsou

•idioma ofisial •ingles •papiamentu

•idioma den praktika •koreano (status, rangorde) •hulandes (struggle, kleur)

•konsekuensia •aksidente fatal dor di idioma den  •aksidente den desaroyo, kreatividat, 

praktika derecho propio  dor di  den praktika
•obligá pa komuniká na •ingles •papiamentu

•resultado •hopi menos aksidente •mas union, libertat mental, menos 

drop‐outs!

 
 
Skibí pa: 
IM Valpoort