ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

Η ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

Μητροπολίτη Κωνσταντίας - Ἀμμοχώστου

Βασιλείου

Κατὰ τὴν παρελθοῦσα περίοδο, ἀπὸ τῆς ὑποβολῆς τῆς

προηγούμενης Ἐκθέσεώς μας πρὸς τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τὸ περελθὸν
ἔτος, μέχρι σήμερα, πραγματοποιήθηκαν διάφορες συναντήσεις
ἐντὸς τῶν πλαισίων τῶν δραστηριοτήτων τοῦ Παγκοσμίου
Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν. Ἀναφέρουμε τὶς τακτὲς συναντήσεις τῆς
Ἐκτελεστικῆς Ἐπιτροπῆς καὶ τῆς Κεντρικῆς Ἐπιτροπῆς. Ἡ μὲν
πρώτη συνέρχεται δὶς τοῦ ἔτους, κατὰ κανόνα Φεβρουάριο καὶ
Σεπτέμβριο, ἡ δὲ δεύτερη ἀνὰ δέκα ὀκτὼ μῆνες. Ἡ περίοδος αὐτὴ
χαρακτηρίσθηκε ἀπὸ τὶς ἐντάσεις ποὺ δημιουργήθηκαν, ἕνεκα τῶν,
κυρίως, οἰκονομικῶν ἀτασθαλιῶν τοῦ προηγούμενου Γενικοῦ
Γραμματέα τοῦ ΠΣΕ καὶ τῆς ἐκ τούτου ἀποφάσεως δι’ ἐκλογὴν νέου
Γενικοῦ Γραμματέως, ἡ ὁποία ἔγινε ἀπὸ τὴν Κεντρικὴ Ἐπιτροπὴ τὸν
παρελθόντα Σεπτέμβριο τοῦ 2009.

Ἡ ἴδια αὐτὴ Κεντρικὴ Ἐπιτροπὴ ἀπεφάσισε για τὴ διοργάνωση

τῆς ἑπόμενης Γενικῆς Συνελεύσεως στὴν Κορέα τὸ 2013.
Ὑποφήφιες χῶρες ἦσαν ὁ Λίβανος, ἔπειτα ἀπὸ πρόσκληση τοῦ
Πατριάρχη Ἀντιοχείας Ἰγνατίου, ἡ Αἰθιοπία, ἔπειτα ἀπὸ πρόσκληση
τοῦ Αἰθίοπα Πατριάρχη Παύλου καὶ ἡ Κορέα. Ἡ ὑποψηφιότητα τῆς
Ρόδου, μὲ πρόσκληση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀπεσύρθη
ὑπὲρ τῆς ὑποψηφιότητας τῆς Δαμασκοῦ.

Πρὸ ὀλίγων ἡμερῶν, 23-26 Φεβρουαρίου, πραγματοποιήθηκε ἡ

πρώτη ἐτήσια συνάντηση τῆς Ἐκτελεστικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ ΠΣΕ
στὴ Γενεύη.

Ἐξ ἄλλου, κατὰ τὸ παρελθὸν ἔτος, 6-14 Σεπτεμβρίου 2009,

πραγματοποιήθηκε καὶ ἡ Συνάντηση τῆς Ὁλομελείας τῆς Ἐπιτροπῆς
Πίστεως καὶ Τάξεως στὴν Ὀρθόδοξη Ἀκαδημία Κρήτης. Τὴν ἔναρξη
τῶν ἐργασιῶν τῆς Ὁλομελείας κήρυξε ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης,
ὁ ὁποῖος μίλησε καὶ ἐπὶ τοῦ θέματος τῆς Ὁλομελείας: «Κεκλημένοι
εἰς τὴν μίαν Ἐκκλησίαν». Ἡ συνάντηση τῶν μελῶν τοῦ Προεδρείου
τῆς Ἐπιτροπῆς πραγματοποιήθηκε ἀπὸ τὶς 2-5 παρόντος μηνὸς
Μαρτίου. Ἡ συνάντηση τῆς ἑπομένης Διαρκοῦς Ἐπιτροπῆς
(Standing Commission) τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως θὰ φιλοξενηθεῖ
στὴν Ἀρμενία, ἀπὸ τὶς 20 ἕως τὶς 26 προσεχοῦς μηνὸς Ἰουνίου.

1
 Ἴσως, γιὰ ἱστορικοὺς καὶ πρακτικοὺς λόγους, θὰ ἔπρεπε νὰ
ἀναφερθεῖ ἐδῶ καὶ ἡ συνάντηση τῆς Διεθνοῦς Ἐπιτροπῆς τοῦ
Θεολογικοῦ Διαλόγου, κατὰ τὸ παρελθὸν ἔτος, μεταξὺ τῆς
Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν, γιὰ νὰ γραφεῖ καὶ
στὰ Πρακτικὰ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, πιθανὸν τὸ ἀνακοινωθὲν, ἐφ’
ὅσον ἡ συνάντηση αὐτὴ φιλοξενήθηκε ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς
Κύπρου στὴν ἱερὰ Μητρόπολη Πάφου.

Ἀποτέλεσμα τῆς συμμετοχῆς μας στὰ σώματα αὐτὰ εἶναι καὶ ἡ

συγγραφὴ διαφόρων κειμένων. Μεταξὺ αὐτῶν ἀναφέρω τὸ κείμενο
ὁμιλίας μὲ θέμα τὴν «Καταλλαγὴ» κατὰ τὴν Ἀποκάλυψη καθὼς καὶ
τὴν Ἐκθεση πρὸς τὴν Ὁλομέλεια τῆς Ἐπιτροπῆς Πίστεως καὶ
Τάξεως. Τὰ κείμενα αὐτὰ ἔχουν ἤδη δημοσιευθεῖ στὸν ἔντυπο καὶ
ἠλεκτρονικὸ τύπο. Ἐνώπιον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου παρουσιάζω μερικὲς
σκέψεις γιὰ τὸ ΠΣΕ πρὸς περαιτέρω προβληματισμό.

Τὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν (ΠΣΕ) συμπλήρωσε

ἱστορία ἑξήντα καὶ πλέον ἐτῶν. Ἱδρύθηκε τὸ 1948, μὲ τὴν ἐλπίδα νὰ
ἐργασθεῖ καὶ νὰ συμβάλει στὴν ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν. Αὐτὴ ἦταν
ἡ ἐλπίδα καὶ ἡ θέληση τῶν πρωτεργατῶν τῶν πρώτων ἱστορικῶν
διαχριστιανικῶν σχέσεων καὶ συναντήσεων. Ὁ Χριστιανισμός,
ἑκατὸν καὶ πλέον ἔτη πρὶν ἀπὸ τὴ σημερινὴ παροῦσα κατάσταση,
βρισκόταν μέσα σὲ ἕνα κοινωνικὸ πλαίσιο ποὺ χαρακτηριζόταν ὄχι
μόνο ἀπὸ τὴ διαίρεση καὶ τὶς λεγόμενες «ἱστορικὲς» Ἐκκλησίες καὶ
Ὁμολογίες, ἀλλὰ καὶ κοινωνικά, κατὰ τὴν παρελθοῦσα
ἑκατονταετία, ὁ κόσμος ἔζησε τὴν τραγικὴ ἐμπειρία τῶν δύο
Παγκοσμίων Πολέμων, καθὼς καὶ τὴν ἐπικράτηση τῆς
κομμουνιστικῆς ἰδεολογίας στὶς χῶρες τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης, κατὰ
πλειονότητα Ὀρθόδοξες κοινωνίες.

Τὸ ἐρώτημα ποὺ τίθεται εἶναι, κατὰ πόσον τὸ ΠΣΕ συνέβαλε

καὶ μέχρι ποίου βαθμοῦ βοήθησε στὴν ἀντιμετώπιση τῆς
καταστάσεως αὐτῆς; Τὸ ΠΣΕ ἱδρύθηκε καὶ μὲ τὴν πρωτοβουλία καὶ
συμμετοχὴ Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ἡ
Ἐκκλησία τῆς Κύπρου. Σήμερα δύο μόνον Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες δὲν
συμμετέχουν, ἡ Ἐκκλησία τῆς Γεωργίας καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς
Βουλγαρίας, οἱ ὁποῖες ἐγκατέλειψαν τὸ Συμβούλιο ἕνεκα
ἐσωτερικῶν τους προβλημάτων. Ἡ κατάσταση τοῦ Χριστιανισμοῦ
χαρακτηριζόταν ἀπὸ τὴ μακροχρόνια διαίρεση, τὴ Χριστιανικὴ
ἀπομόνωση, τὶς δογματικὲς διαιρέσεις καὶ τὴν ἄμυνα καὶ
καχυποψία τοῦ ἑνὸς ἔναντι τοῦ ἄλλου. Οἱ παρελθόντες δύο αἰῶνες,
ἐξ ἄλλου, εἶχαν καὶ ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό. Χῶρες κυρίως τῆς
Ἀφρικανικῆς Ἠπείρου, ὅπως καὶ ἡ Κύπρος, βρίσκονταν ὑπὸ
ἀποικιοκρατικὰ καθεστῶτα. Ἀφ’ ἑνὸς μὲν οἱ χῶρες αὐτὲς
ἐπεδίωξαν τὴν ἀνάκτηση τῆς ἐθνικῆς τους ἐλευθερίας, ἀφ’ ἑτέρου
δέ, ἱεραπόστολοι διαφόρων χριστιανικῶν ὁμολογιῶν
2
«ἐκχριστιάνισαν» μεγάλο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ τῶν Ἀφρικανικῶν
χωρῶν.

Μέσα στὰ πλαίσια τῶν συναντήσεων τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ

Ὁμολογιῶν, ποὺ ὀργανώνονταν ἀπὸ τὸ ΠΣΕ, οἱ ἄγνωστοι μεταξύ
τους μέχρι τώρα Χριστιανοὶ ἄρχισαν νὰ γνωρίζουν ὁ ἕνας τὸν
ἄλλο. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ μπορεῖ νὰ κριθεῖ εἴτε θετικὰ εἴτε ἀρνητικά,
γιατί οἱ Ἐκκλησίες ἄρχισαν νὰ ἐξετάζουν ἐν τῇ πράξει αὐτὸ ποὺ
γνώριζαν ἐγκυκλοπαιδικὰ ἢ θεολογικά, δηλαδή, κατὰ πόσον οἱ
διαιρέσεις ἔχουν θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιολογικὸ περιεχόμενο, ἢ
εἶναι καθαρὰ καὶ μόνο πολιτιστικὸ πρόβλημα ἤ καὶ τὸ
συναμφότερο. Ἐδῶ ὑπάρχουν δύο παρατηρήσεις. Πρῶτον, οἱ
Ἐκκλησίες καὶ οἱ Ὁμολογίες γνώρισαν ἡ μία τὴν ἄλλη. Δεύτερον, ἡ
γνώση τοῦ ἄλλου δὲν σημαίνει μετακίνηση τῶν θέσεων. Αὐτὸ εἶχε
ὡς ἀποτέλεσμα τὴν ὁμολογιακὴ ὁριοθέτηση τῶν Ἐκκλησιῶν, ἡ
ὁποία δὲν γίνεται μόνο ἀπὸ τὶς ἴδιες τὶς Ἐκκλησίας γιὰ τὸν ἑαυτό
τους, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Γνωρίζουν, γιὰ παράδειγμα, οἱ
λοιποὶ Χριστιανοὶ τὴν πνευματικότητα καὶ Ἐκκλησιολογία τῆς
Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ ὁσάκις κάποια θεολογικὴ θέση τῶν
Ὀρθοδόξων βρίσκεται ἐντὸς πλαισίου διαλόγου, οἱ ἄλλοι
ἀναγνωρίζουν ὅτι εἶναι ὀρθόδοξη θέση. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἐνίσχυσε
τὴν ὁμολογιακὴ ὁριοθέτηση. Αὐτὸ δὲν θὰ πρέπει νὰ θεωρηθεῖ ὡς
λόγος ἀρνητικῆς κριτικῆς γιὰ τὴ συμμετοχὴ τῶν Ὀρθοδόξων
Ἐκκλησιῶν στὸ ΠΣΕ, γιατί παρατηροῦνται περιπτώσεις, κατὰ τὶς
ὁποῖες μὴ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες καὶ Ὁμολογίες υἱοθέτησαν
στοιχεῖα διδασκαλίας καὶ πνευματικότητας τῶν Ὀρθοδόξων
Ἐκκλησιῶν.

Οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἀντιμετώπισαν δυσκολίες καὶ

ἀναγκάσθηκαν πολλὲς φορὲς νὰ ἀγωνισθοῦν γιὰ νὰ ἐνισχύσουν τὴ
θέση τους στὸ ΠΣΕ, ἢ νὰ τονίσουν τὴ δική τους θέση γιὰ θεολογικά,
δογματικὰ καὶ ἐκκλησιολογικὰ ζητήματα, γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν ὑπῆρχε
συμφωνία μὲ τοὺς ἄλλους Χριστιανούς. Τὸ τελευταῖο παράδειγμα
εἶναι ἡ δημιουργία τῆς γνωστῆς μὲ τὸ ὄνομα «Εἰδικῆς Ἐπιτροπῆς»
γιὰ τὴ συμμετοχὴ τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στὸ ΠΣΕ. Ἡ αἰτία
τῆς δημιουργίας τῆς Εἰδικῆς Ἐπιτροπῆς ἦταν ἡ συνάντηση τῆς
Θεσσαλονίκης (Μάιος 1998) πρὶν ἀπὸ τὴ Γενικὴ Συνέλευση τοῦ
Χαράρε (3-14 Δεκεμβρίου 1998), κατὰ τὴν ὁποία ἀποφασίσθηκε ὅτι,
ἂν οἱ Ὀρθόδοξοι δὲν ἀποκτήσουν ἰσχυρὴ φωνὴ στὸ ΠΣΕ καὶ ἂν δὲν
ληφθοῦν ὑπ’ ὄψη οἱ θέσεις τους, τότε δὲν θὰ συμμετάσχουν μὲ
πλήρεις ἀντιπροσωπεῖες στὴ Γενικὴ Συνέλευση. Βεβαίως, οἱ ἴδιες
Ἐκκλησίες ποὺ ἔλαβαν τὴν ἀπόφαση αὐτὴ δὲν τὴν ἐφάρμοσαν, ἀλλὰ
ἐκπροσωπήθηκαν πλήρως. Μετὰ τὴν ὁλοκλήρωση τῶν ἐργασιῶν
τῆς Εἰδικῆς Ἐπιτροπῆς, οἱ προτάσεις της υἱοθετήθηκαν καὶ
ἐφαρμόσθηκαν ἀπὸ τὰ διοικητικὰ ὄργανα τοῦ ΠΣΕ, ἀναπτύχθηκε δὲ
μεγαλύτερη εὐαισθησία γιὰ τὶς θέσεις τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.
3
Μεταξὺ τῶν θεμάτων ποὺ ἔθεσε ἡ Εἰδικὴ Ἐπιτροπὴ ἦσαν:
ἐκκλησιολογικὰ ζητήματα, κριτήριο ἀποδοχῆς νέων μελῶν
Ἐκκλησιῶν στὸ ΠΣΕ, τρόπος λήψεως ἀποφάσεων μὲ συναίνεση
(consensus), κοινή προσευχή, τρόπος καὶ δομὴ τῶν Ἀκολουθιῶν.

Μία ἄλλη σημαντικὴ παρατήρηση ἐπὶ τοῦ προκειμένου εἶναι

ὅτι στὸ ΠΣΕ, μέσω τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ Ὁμολογιῶν μελῶν,
ἐκπροσωπεῖται μόνο τὸ ἕνα τέταρτο τοῦ Χριστιανισμοῦ. Αὐτὸ τὸ
γεγονὸς μᾶς ὁδηγεῖ στὴν παροῦσα κατάσταση τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Ἐκτὸς τῶν λεγομένων «ἱστορικῶν» Ἐκκλησιῶν καὶ Ὁμολογιῶν,
ἀποτέλεσμα τῶν ἀλληλοδιαδόχων ἱστορικῶν διαιρέσεων, στὸν
κόσμο σήμερα ὑπάρχουν νέες μεγάλες ὁμάδες χριστιανῶν ποὺ
προῆλθαν μέσα ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς Ἐκκλησίες, ὅπως οἱ
Πεντηκοστιανοί, οἱ Ἐλεύθεροι Εὐαγγελικοί, οἱ μέγα - Ἐκκλησίες
(mega Churches) στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες Ἀμερικῆς, ὁ ἀριθμὸς
τῶν ὁποίων αὐξάνει δραματικά. Τὸ κίνημα τῶν Πεντηκοστιανῶν
συνιστᾶ τὸ μεγαλύτερο «κίνδυνο» γιὰ τις Ἐκκλησίες τῆς Λατινικῆς
Ἀμερικῆς καὶ ὄχι μόνο, ἕνεκα τῆς μαζικῆς μεταστροφῆς πιστῶν
τῶν Ἐκκλησιῶν, Ρωμαιοκαθολικῆς καὶ Προτεσταντικῶν, πρὸς τὸ
κίνημα τῶν Πεντηκοστιανῶν. Δὲν θὰ ἐξετασθοῦν οἱ λόγοι τοῦ
φαινομένου, εἴτε πολιτικά, εἴτε κοινωνικά, - ὅπως φτώχεια,
ἔγκλημα, ἔλλειψη ἠθικοῦ συνδέσμου μὲ τὶς ἱστορικὲς Ἐκκλησίες,
ἔλλειψη ποιμαντικῆς παιδείας, καὶ κοινωνικοῦ ἔργου. Τὸ ζήτημα
ποὺ μᾶς ἐνδιαφέρει ἐπὶ τοῦ προκειμένου εἶναι ὅτι ὅλα αὐτὰ τὰ
ἑκατομμύρια ὀπαδῶν, ὅπως καὶ ἡ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία, δὲν
ἐπιθυμοῦν ἐκπροσώπησή τους στὸ ΠΣΕ. Σημειώνουμε, ἐν τούτοις,
τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία μετέχει ὡς πλῆρες
μέλος στὴν Ἐπιτροπὴ «Πίστεως καὶ Τάξεως». Βεβαίως, κατὰ τὴν
τελευταία περίοδο, μεγάλος ἀριθμὸς ὁμολογιακῶν ὁμάδων,
Πεντηκοστιανῶν καὶ ἄλλων, ὑπέβαλαν αἴτηση γιὰ νὰ ἐνταχθοῦν
στὸ ΠΣΕ. Δὲν εἶναι, ἐν τούτοις, δυνατὸ νὰ γίνουν ἀποδεκτὲς,
δεδομένου ὅτι δὲν πληροῦν τὰ κρητήρια γιὰ νὰ ἐνταχθούν ὡς μέλη
τοῦ ΠΣΕ. Ἀποτελεῖ, ὅμως, ἕνα φαινόμενο πρὸς διευκρίνιση.

Ἐπιπρόσθετα πρὸς τοὺς πολυμερεῖς διαλόγους, στὰ πλαίσια

τῶν διεκκλησιαστικῶν ὀργανισμῶν, κατὰ τὶς τελευταῖες τρεῖς μὲ
τέσσερις δεκαετίες, διεξάγονται ἐπίσης καὶ οἱ γνωστοὶ θεολογικοὶ
διάλογοι, ὄχι μόνο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ ἄλλες Ἐκκλησίες,
ἀλλὰ καὶ τῶν ἑτεροδόξων Ἐκκλησιῶν μεταξύ τους. Θὰ μποροῦσε νὰ
ἰσχυρισθεῖ κανεὶς ὅτι τὰ ἀποτελέσματα εἶναι φτωχά, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν
θὰ πρέπει νὰ λαμβάνεται ὡς δεδομένο γιὰ τὴ διακοπὴ τῶν
διαλόγων καὶ τῶν διαχριστιανικῶν σχέσεων. Εἶναι κρίμα πού, γιὰ
μακρὸ χρονικὸ διάστημα, οἱ διορθόδοξες συναντήσεις εἶχαν
ἀποτελματωθεῖ. Μὲ ἱκανοποίηση ἔγινε δεκτή ἡ ἀπόφαση τῶν
Ὀρθοδόξων Προκαθημένων κατὰ τὴν τελευταία τους συνάντηση νὰ
συνεχισθεῖ ἡ διαδικασία τῶν Πανορθοδόξων Συναντήσεων καὶ ἤδη,
4
ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ἀποφάσεως αὐτῆς, πραγματοποιήθηκε ἡ
Τέταρτη Προσυνοδικὴ Πανορθόδοξη Διάσκεψη, ὡς ἐπίσης καὶ ἡ
Διορθόδοξη Προπαρασκευαστικὴ Ἐπιτροπή. Ἐρωτᾶται, ἐν τούτοις.
Ἡ παροῦσα ἐκκλησιαστική, κοινωνική καὶ πολιτική κατάσταση,
προδιαγράφει τὸ μέλλον τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὅπως συνηθίζεται νὰ
λέγεται, κατὰ τὴν τρίτη χιλιετηρίδα;

Τὰ θέματα αὐτά, ἐμμέσως ἢ ἀμέσως, ἀπασχολοῦν τὸ ΠΣΕ,

συγκεκριμένα δὲ συζητήθηκαν, ἐπὶ παραδείγματι, κατὰ τὴ
συνάντηση τῆς Κεντρικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ ΠΣΕ, 12-20 Φεβρουαρίου
2008. Αὐτὸ εἶναι προφανές, πρῶτον, ἀπὸ τὶς συνήθεις ἐκθέσεις ποὺ
παρουσιάζονται ἐνώπιον τῆς Ἐπιτροπῆς ἀπὸ τὸν Πρόεδρο καὶ ἀπὸ
τὸ Γενικὸ Γραμματέα. Ἐπιπρόσθετα, αὐτὸ καθίσταται προφανὲς καὶ
ἀπὸ τὸ προτεινόμενο Παγκόσμιο Φόρουμ, στὸ ὁποῖο συζητείται
ὅπως δοθεῖ ἡ δυνατότης συμμετοχῆς καὶ ὅλων ἐκείνων τῶν
Χριστιανῶν ποὺ δὲν συμμετέχουν στὸ ΠΣΕ. Ἡ Ρωσικὴ Ἐκκλησία
συμμετέχει ἐνεργῶς καὶ χρηματοδοτεῖ αὐτὴ τὴν προσπάθεια. Στὴ
μελέτη τῶν θεμάτων αὐτῶν τίθεται ἔντονα ὁ προβληματισμὸς τῆς
«ἑνότητας» τῶν Ἐκκλησιῶν, ὅπως εἶχε προταθεῖ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ
τῆς ἱστορίας τῆς οἰκουμενικῆς κινήσεως, τὸ ζήτημα τῆς
Ἐκκλησιολογίας, ἀλλὰ βεβαίως καὶ τοῦ ρόλου τοῦ ΠΣΕ στὴν
προδιαγραφόμενη φυσιογνωμία τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ τοῦ κόσμου,
ἂν ὑπάρχει τέτοιος ρόλος, ἢ ἂν οἱ Ἐκκλησίες ἔχουν τὴ δυνατότητα
νὰ διαδραματίσουν τὸ ρόλο αὐτὸ ἐντὸς τῶν πλαισίων μόνο τῆς
δικῆς τους ποιμαντικῆς καὶ κοινωνικῆς τους δραστηριοποιήσεως
καὶ ἀποστολῆς.

Ἐντός των πλαισίων αὐτῶν ἐντάσσεται καὶ ἡ

δραστηριοποίηση τῆς Ἐπιτροπῆς «Πίστεως καὶ Τάξεως», ἡ ὁποία
ἐργάζεται ἐπὶ θεολογικῶν καὶ ἐκκλησιολογικῶν θεμάτων, μὲ σκοπὸ
νὰ ἀνανεώσει καὶ νὰ κρατήσει ζωντανὸ τὸ ἐνδιαφέρον τῶν
Ἐκκλησιῶν γιὰ τὴ χριστιανικὴ ἑνότητα. Ἡ Γενικὴ Συνέλευση τῆς
Ἐπιτροπῆς «Πίστεως καὶ Τάξεως», ἡ ὁποία συνῆλθε στὴν Κρήτη τὸ
2009, συζήτησε τὴν ἔννοια τῆς ἑνότητας ἐντὸς τῶν
ἐκκλησιολογικῶν πλαισίων, ἐπὶ τῇ βάσει καὶ ἑνὸς σημαντικοῦ
κειμένου μὲ τίτλο: «Ἡ φύσις καὶ ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας». Ἐπὶ τοῦ
κειμένου αὐτοῦ ζητήθηκαν οἱ ἀπόψεις καὶ οἱ ἀντιδράσεις τῶν
Ἐκκλησιῶν. Ἐπὶ τοῦ παρόντος, οὐδεμία Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία
ἀπέστειλε τὶς θέσεις της ἐπὶ τοῦ κειμένου. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ
προωθεῖται ἡ σκέψη διορθοδόξου συνεδρίου γιὰ κοινὴ ἀπάντηση
τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, γεγονὸς ποὺ θὰ προσδώσει
μεγαλύτερο κύρος καὶ βαρύτητα.

Ἡ συμμετοχὴ τῶν Ὀρθοδόξων στὸ ΠΣΕ ἢ καὶ ἡ ὕπαρξη αὐτὴ

καθ’ ἑαυτὴ τοῦ ΠΣΕ πάντοτε προκαλοῦσε προβληματισμὸ ἢ καὶ
5
σκληρὴ κριτικὴ ἐκ μέρους πολλῶν Ἐκκλησιῶν γιὰ διάφορους
λόγους ἀπὸ κάθε πλευρά. Μέσα στὰ πλαίσια τοῦ σύγχρονου κόσμου,
ἕνεκα τῆς παγκοσμιοποιήσεως, ὅλοι χρησιμοποιοῦν τὰ σύγχρονα
μέσα γιὰ νὰ μεταφέρουν τὶς δικές τους πεποιθήσεις καὶ νὰ
μεταδώσουν τὸ δικό τους μήνυμα. Κυρίως, ἡ φωνὴ ὀργανωμένων
συνόλων ἔχει περισσότερη πιθανότητα νὰ ἐπιδράσει σὲ μικρὸ ἢ
μεγάλο βαθμὸ στὴ διαμόρφωση τῶν κοινωνικῶν καὶ πολιτικῶν
καταστάσεων. Ὁ Χριστιανισμός, βεβαίως, δὲν ἐπιδιώκει τὴν
ὀργανωμένη μορφὴ κατὰ τὰ κοσμικὰ πρότυπα γιὰ νὰ ἀποδείξει ὅτι
κατέχει κοσμικὴ ἐξουσία, γιατί ἡ δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος
καθοδηγεῖ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Παρὰ ταῦτα, ἡ παρέμβαση
τῶν Ἐκκλησιῶν, μέσω τοῦ ΠΣΕ, ἀποδεικνύεται καὶ ἀποτελεσματικὴ
καὶ ἀναγκαία. Ἡ παρέμβαση καὶ ἡ λήψη ἀποφάσεων γιὰ κοινωνικὰ
ζητήματα, ζητήματα βιοηθικῆς, σὲ περιπτώσεις πολέμων καὶ
συγκρούσεων, ἡ ὑποστήριξη τῶν Χριστιανικῶν μειονοτήτων, ἀλλὰ
καὶ ἡ μετάδοση τοῦ Χριστιανικοῦ μηνύματος τοῦ Εὐαγγελίου
καθιστᾶ τὸν Χριστιανισμὸ παρόντα στὰ διαδραματιζόμενα τῶν
σύγχρονων κοινωνιῶν.
Ἐξ ἄλλου, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ νὰ ἀρνηθεῖ τὸ διάλογο.
Αὐτὸ ποὺ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία βιώνει ὡς τὴν ἀλήθεια τῆς
πίστεως, ὡς τὴν ἀληθινὴ παράδοση, ἀπὸ τὴν ἀποστολικὴ περίοδο
μέχρι σήμερα, ὡς τὴν ἀληθινὴ πραγμάτωση τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴν
ἀληθινὴ στάση ζωῆς, ὀφείλει νὰ τὰ μεταφέρει στὸ σύνολο τοῦ
κόσμου καί, κατὰ συνέπεια, στοὺς ἄλλους χριστιανούς. Ἡ Ὀρθόδοξη
Ἐκκλησία, χωρὶς νὰ ἐπιθυμεῖ τὴ χρηστικὴ παρουσία της στὸ ΠΣΕ,
ἔχει νὰ ὠφεληθεῖ κατὰ ποικίλους τρόπους: α) προσφέρεται τὸ βῆμα
γιὰ τὴν παρουσίαση καὶ προβολὴ τῆς διδασκαλίας τῆς πίστεως, τῆς
πνευματικότητας καὶ τῆς παραδόσεώς της, β) ἡ συμμετοχὴ
ἐκπροσώπων τῶν ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν παρέχει τὴ δυνατότητα
συναντήσεως τῶν Ὀρθοδόξων μεταξύ τους, γ) οἱ ἐμπειρίες τῶν
ἄλλων, ὅσον ἀφορᾶ στὴν ἀντιμετώπιση τῶν πολλῶν κοινωνικῶν
προβλημάτων εἶναι ἀναγκαία γιὰ ἀντίστοιχα προβλήματα ἐντός
των ὀρθοδόξων κοινωνιῶν, δ) δὲν χρειάζεται, ἀλλὰ οὔτε καὶ εἶναι
δυνατὴ ἡ κοινωνικὴ ἀπομόνωση τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἀλλὰ
καὶ δὲν εἶναι ἱκανοποιητικὴ ἡ ἀντιμετώπιση τῶν ἄλλων Χριστιανῶν
μὲ τὴν ἁπλὴ ἀπόρριψή τους ὡς αἱρετικῶν, ε) παρέχεται ἡ εὐκαιρία
γιὰ αὐτοκριτικὴ καὶ γιὰ τὴν ἐξέταση τοῦ σοβαροῦ ζητήματος τῆς
χριστιανικῆς διαιρέσεως, ἡ ὁποία ὁλοένα καὶ καθίσταται ἔντονη
στὸ σύγχρονο κόσμο, στ) κρίνουμε ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δὲν θὰ
ἔπρεπε νὰ κλείσει τὰ αὐτιά της ἐνώπιον τῆς παρούσης
καταστάσεως τοῦ κόσμου καὶ τῆς χριστιανωσύνης.

Ἐπιπροσθέτως, ἕνεκα τῆς συμμετοχῆς τῶν Ὀρθοδόξων

Ἐκκλησιῶν στοὺς διμερεῖς καὶ πολυμερεῖς θεολογικοὺς διαλόγους,
κατόρθωσαν νὰ πείσουν π.χ. τοὺς Ἀγγλικανοὺς καὶ ἄλλους νὰ
ἀφαιρέσουν τὸ Filioque ἀπὸ τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως, νὰ
6
ἀναπτύξουν τὴν Πνευματολογία ποὺ ἔλειπε μέχρι τὸν 19ο αἰῶνα καὶ
νὰ εἰσαγάγουν τὴν Ἐπίκληση στὴν εὐχαριστιακή τους Ἀναφορά, νὰ
ἀναπτύξουν τὴ θεολογία τῆς εἰκόνας καὶ νὰ ἀρχίσουν δειλά δειλὰ
νὰ χρησιμοποιοῦν τὴν εἰκόνα στὴ λατρεία τους, νὰ θεωροῦν
ἀπαραίτητη τὴν τιμὴ πρὸς τὸ πρόσωπο τῆς Θεοτόκου καὶ τῶν
Ἁγίων κ.λπ.

Ἐν τούτοις, παρὰ καὶ τὴ δημιουργία τῆς Εἰδικῆς Ἐπιτροπῆς

γιὰ τὴ συμμετοχὴ τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στὸ ΠΣΕ, δὲν
κρίνεται ἱκανοποιητικὸς ὁ βαθμὸς συμμετοχῆς. Ἡ εὐθύνη δὲν
ἐπιβαρύνει μόνο τοὺς μὴ ὀρθόδοξους, ἀλλὰ καὶ τὶς ἴδιες τὶς
Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, γιατὶ πολλὲς φορὲς δὲν ἐνδιαφέρονται νὰ
διεκδικήσουν σημαντικὲς θέσεις στὸ ΠΣΕ. Ἔτσι, τόσο ἀριθμητικά,
ὅσο καὶ ποιοτικά, ἡ συμμετοχὴ μας εἶναι χαμηλώτερη τῆς
ἀναμενόμενης.

Ἐπιπρόσθετα, δὲν ὑπάρχει συντονισμὸς τῶν Ὀρθοδόξων

ἐκπροσώπων μεταξύ τους, γιατὶ ἐξυπηρετοῦν δικά τους καὶ μόνο
συμφέροντα, τὰ ὁποῖα, πολλὲς φορὲς, εἶναι καὶ
ἀλληλοσυγκρουόμενα.

Πιθανὸν, μία νέα Διορθόθοξη συνάντηση, ὅπως ἐκείνη τῆς

Θεσσαλονίκης,πρέπει νὰ θέσει τὰ ὅρια καὶ τοὺς στόχους τῆς
συμμετοχῆς μας ὡς Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στὸ ΠΣΕ.

ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Γενεύη, 16-22 Φεβρουαρίου 2009

Μητροπολίτη
Κωνσταντίας-Αμμοχώστου
Βασιλείου

Ποίος ο ρόλος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, πως

μπορεί να διαμορφωθεί η Οικουμενική κίνηση κατά τον 21ο αιώνα,
μέσα στις ποικίλες κρίσεις που διέρχεται ο κόσμος σήμερα, ποία η
θέση των Εκκλησιών έναντι του Συμβουλίου και της Οικουμενικής
Κινήσεως και τέλος, ποία η πορεία του Χριστιανισμού μέσα στην
παγκοσμιοποιημένη κοινωνία; Αυτά είναι μερικά ερωτήματα που
απασχολούν τις Εκκλησίες και συζητήθηκαν ακροθιγώς κατά τη
συνάντηση της Εκτελεστικής Επιτροπής του Παγκοσμίου
Συμβουλίου Εκκλησιών. Από τις 16 έως τις 22 Φεβρουαρίου 2009
διεξήχθησαν οι εργασίες της πρώτης κατά το τρέχον έτος
συναντήσεως της Εκτελεστικής Επιτροπής του Παγκοσμίου
Συμβουλίου Εκκλησιών στο Οικουμενικό Ινστιτούτο του Bossey, στη
Γενεύη της Ελβετίας.
7
 Εξ άλλου, η «καταλλαγή» μπορεί να είναι η νέα έννοια και
κατάσταση που μπορεί να ρυθμίσει τις σχέσεις ατόμων, ομάδων,
λαών, Εκκλησιών και Εθνών; Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν κηρύξει το
έτος 2009 ως έτος «καταλλαγής». Το Παγκόσμιο Συμβούλιο
Εκκλησιών τοποθετεί στο κέντρο των δραστηριοτήτων του είτε
στις σχέσεις μεταξύ των Εκκλησιών είτε στις σχέσεις μεταξύ των
ατόμων την καταλλαγή, δεδομένου ότι αυτή είναι καθαρά βιβλική
θεολογική έννοια. Έτσι, κατά τη διάρκεια των εργασιών της
Εκτελεστικής Επιτροπής η «καταλλαγή» τοποθετήθηκε ως
κεντρική έννοια των καθημερινών Ακολουθιών και των
συζητήσεων.

Εντός των πλαισίων αυτών οργανώθηκε δημόσια συζήτηση

για το θέμα της «καταλλαγής» και στο τέλος έγινε ειδική
Ακολουθία στο παρεκκλήσιο του ΠΣΕ με αναφορά στο θέμα της
καταλλαγής. Ο εκπρόσωπος της Εκκλησίας Κύπρου Μητροπολίτης
Κωνσταντίας - Αμμοχώστου Βασίλειος έκανε το σχετικό κήρυγμα
επί τη βάσει του κειμένου της Αποκαλύψεως κεφ. 22:1-5, όπου
γίνεται αναφορά στη «θεραπεία των εθνών». Ο Μητροπολίτης
Κωνσταντίας, μεταξύ άλλων, υπογράμμισε:

Ένεκα της προφητικής διαστάσεως των γεγονότων της

Αποκαλύψεως, η καταλλαγή, ως έννοια και κατάσταση είναι
διαχρονική. Βεβαίως, δεν θα κάνουμε εκείνο που γινόταν κατά
καιρούς, δηλαδή δεν θα θεωρήσουμε ότι τα γραφόμενα από τον
Ευαγγελιστή Ιωάννη περιγράφουν τη δική μας εποχή. Εν τούτοις,
είναι βέβαιο ότι έχουν ένα διαχρονικό και επίκαιρο μήνυμα να μας
μεταφέρουν. Και αυτό γιατί και σήμερα τα έθνη, οι λαοί, οι φυλές,
οι πολιτισμοί, οι θρησκείες, έχουν τη δική τους ανάγκη θεραπείας
και καταλλαγής. Άλλωστε, η καταλλαγή είναι πολυεπίπεδη. Είναι
θεολογική, είναι κοινωνική, είναι εθνική, είναι φυλετική, είναι
προσωπική και διαπροσωπική, είναι επαγγελματική, είναι
οικογενειακή κ.λπ. Ο παγκοσμιοποιημένος τρόπος ζωής και
συμπεριφοράς των εθνών δημιουργεί πολλά προβλήματα:
οικονομική κρίση, κρίση αρχών και αξιών, κρίση θεσμών, κρίση
προσωπικής πνευματικής ταυτότητας των ανθρώπων, οι οποίοι δεν
έχουν τη σφραγίδα της καταλλαγής, συγκρούσεις μεταξύ εθνών
και λαών, όπως των Ισραηλινών και Παλαιστινίων, της Κύπρου και
της Τουρκίας, της Ρωσίας και της Γεωργίας, των Ηνωμένων
Πολιτειών και του Ιράκ, του Αφγανιστάν κ.λπ. Το φαινόμενο της
τρομοκρατίας συγκλονίζει το κοινωνικό, το οικονομικό, το
πολιτικό και το πολιτιστικό οικοδόμημα. Το αβέβαιο μέλλον οδηγεί
σε επανάσταση τους νέους π.χ. πρόσφατα στην Ελλάδα, ή
προηγουμένως στη Γαλλία. Δημιουργείται κοινωνική αδικία. Για το
λόγο αυτό, η καταλλαγή περιέχει και την έννοια της δικαιοσύνης
8
με την οποία βαδίζει χέρι – χέρι. Δεν μπορούμε να έχουμε
δικαιοσύνη χωρίς καταλλαγή, ούτε και καταλλαγή χωρίς
δικαιοσύνη. Όλα αυτά, «ων ουκ έστιν αριθμός», καταδεικνύουν τη
βαθιά πνευματική κρίση του κόσμου μας και την ανάγκη της
ενάρξεως της διαδικασίας της θεραπείας και της καταλλαγής.

Εάν ο Θεός επέλεξε την καταλλαγή ως τρόπο θεραπείας των

συμπτωμάτων της αμαρτίας και της κοινωνικής αδικίας, η
καταλλαγή, κατά συνέπεια, είναι το φάρμακο για τη θεραπεία των
πληγών και της αποβολής του μίσους και της έχθρας μεταξύ των
ιδίων των ανθρώπων και μεταξύ των ανθρώπων και του Θεού. Εάν
ο Θεάνθρωπος, για να προσφέρει ως δώρο σε μας την καταλλαγή,
πρόσφερε τον εαυτό του θυσία, τότε πρέπει να γνωρίζουμε ότι η
καταλλαγή για τη θεραπεία, σε οποιοδήποτε επίπεδο, περιλαμβάνει
τη θυσιαστική προσφορά και αυτοπροσφορά. Περιλαμβάνει την
αμοιβαιότητα των συναισθημάτων και των πράξεων για να είναι
αποτελεσματική.

Τα θέματα που επεξεργάσθηκε η Εκτελεστική Επιτροπή είναι

ποικίλα και προσβλέπουν στον προγραμματισμό των
δραστηριοτήτων του ΠΣΕ για το επόμενο έτος 2010. Ενώπιον της
Επιτροπής παρουσιάσθηκαν, η νενομισμένη Έκθεση από το Γενικό
Γραμματέα για τα μέχρι τούδε πεπραγμένα καθώς και τα διάφορα
προγράμματα, όπως αυτά προβλέπονται για το επόμενο έτος και
έτυχαν επεξεργασίας από το επιτελείο του ΠΣΕ. Έγινε διεξοδική
συζήτηση επ’ αυτών και διατυπώθηκαν διάφορες απόψεις, καθώς
και η δυνατότητα του ΠΣΕ, οικονομική και οργανωτική, να
υλοποιήσει τα προγράμματα αυτά. Έγινε επίσης ενδιαφέρουσα
συζήτηση για το ρόλο και την αποστολή του ΠΣΕ κατά τον 21ο
αιώνα. Ποίες οι προοπτικές του Συμβουλίου και ποία η βούληση και
οι προσδοκίες των Εκκλησιών μελών για το ΠΣΕ. Η συζήτηση για το
θέμα αυτό τίθεται στο κέντρο των ενδιαφερόντων του ΠΣΕ ένεκα
των κοινωνικών, των πολιτικών, των οικονομικών αλλαγών, τα
οποία επηρεάζουν τη ζωή των Εκκλησιών και τη στάση τους
απέναντι στον Διεκκλησιαστικό οργανισμό.

Διεξοδική συζήτηση έγινε επίσης και για την παρούσα

οικονομική κρίση, η οποία επηρέασε και το ίδιο το Συμβούλιο
Εκκλησιών, όπως έχει διαφανεί και από την έκθεση για την
οικονομική κατάσταση του Συμβουλίου.

Ενώπιον της Εκτελεστικής Επιτροπής παρουσιάσθηκαν επίσης

και τα αποτελέσματα της έρευνας σχετικά με τον Γενικό
Γραμματέα του ΠΣΕ, οικονομική διαχείριση και διοίκηση, για να
διαφανεί κατά πόσον ευσταθούν οι εναντίον κατηγορίες. Από την
9
έρευνα που έγινε διαφάνηκε ότι μερικές από τις κατηγορίες
ευσταθούν, αλλά η έλλειψη κανόνων για την από μέρους του
Γενικού Γραμματέα οικονομική διαχείριση αποτελεί την
πρωταρχική αιτία της κατάστασης όπως έχει διαμορφωθεί. Τα
έξοδα της Γενικής Γραμματείας είναι υψηλότερα από τους
προϋπολογισμούς. Γι’ αυτό και ο Πρόεδρος μαζί με τους
Συμπροέδρους ανέλαβαν πρωτοβουλία καταρτισμού βασικών
κανόνων για την αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον. Εξ
άλλου, η επιτροπή έρευνας για νέο Γενικό Γραμματέα συνεχίζει το
έργο της, παρουσίασε δε τα μέχρι τούδε βήματα. Συναφής προς τα
ανωτέρω θέματα είναι και η μελέτη που διεξήγαγε η επί τούτου
συσταθείσα Επιτροπή για να προτείνει τρόπους λειτουργίας του
ΠΣΕ και της διαχειρίσεως του θέματος του υπαλληλικού
προσωπικού.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών της Εκτελεστικής Επιτροπής

έγινε αναφορά στις διάφορες σημαντικές προγραμματιζόμενες
συναντήσεις: Επόμενη συνάντηση Εκτελεστικής και Κεντρικής
Επιτροπής, 24 Αυγούστου έως 2 Σεπτεμβρίου 2009 στη Γενεύη,
κατά την οποία θα γίνει και η εκλογή του νέου Γενικού Γραμματέα,
Ολομέλεια της Επιτροπής «Πίστις και Τάξις», 6-13 Οκτωβρίου
2009 στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης, Διεθνής Οικουμενική
Συνάντηση για την Ειρήνη, 17-25 Μαΐου 2011 στο Kingston της
Jamaica, Γενική Συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών
2013. Η Κύπρος εξετάζεται ως πιθανή χώρα συγκλήσεως της
Γενικής Συνελεύσεως.

Σημαντικό κεφάλαιο των δραστηριοτήτων του ΠΣΕ είναι η με

τον ένα ή τον άλλο τρόπο συζήτηση και αναφορά σε διάφορες
καταστάσεις και συγκρούσεις σε πολλές περιοχές του κόσμου.
Τέτοια θέματα είναι μεταξύ άλλων: η γενοκτονία στο Ταρφούρ
(Darfur) της Αφρικής, θέμα προστασίας των προσφύγων στην
Ουγκάντα, οι συγκρούσεις στη Δημοκρατία του Κονγκό, το θέμα
του εκδημοκρατισμού στη Ζιμπάμπουε, οι καταστάσεις
συγκρούσεων στη Σρι Λάνκα και στην Ινδονησία, τα ζητήματα της
Μέσης Ανατολής, όπως του Ιράκ και της Γάζας. Επίσης
συζητήθηκαν κοινωνικά και οικολογικά ζητήματα, όπως οι
κλιματικές αλλαγές, η Παγκόσμια Ημέρα Τροφίμων, ένεκα των
θανάτων παιδιών από την πείνα σε χώρες του Τρίτου Κόσμου και
της αυξανόμενης φτώχιας, η παγκόσμια οικονομική κρίση κ.ά.
Τέλος, συζητήθηκαν θέματα, όπως, το αυτοχθόνων και η
δικαιοσύνη που πρέπει να παρέχεται στις κοινότητες αυτές, το
ζήτημα των μεταναστών κ.λπ. Σε ορισμένα από τα θέματα αυτά
καταγράφεται η θέση του ΠΣΕ και αποστέλλεται στους
ενδιαφερόμενους προς ενημέρωση, ή εκδίδονται κείμενα, στα οποία
γίνεται λεπτομερής επεξεργασία του θέματος και καταγράφονται
10
συγκεκριμένα βήματα που πρέπει να αναληφθούν από το ΠΣΕ, όπως
ενημέρωση διεθνών οργανισμών και κυβερνήσεων για τη θέση των
Εκκλησιών, επισκέψεις επί τόπου, στήριξη του δικαίου με
δημοσιεύματα στα μέσα ενημέρωσης. Τέτοια κείμενα είναι: Η
κατάσταση στο Κονγκό, η κατάσταση στη Γάζα, η Διεθνής ημέρα
της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου 2009 κ.ά.

Η Εκτελεστική Επιτροπή αποτελείται από είκοσι τέσσερις

εκπροσώπους, οι οποίοι είναι συγχρόνως και μέλη της Κεντρικής
Επιτροπής. Οι ορθόδοξοι εκπρόσωποι είναι: Μητροπολίτης Σασίμων
Γεννάδιος (Οικουμενικό Πατριαρχείο), Επίσκοπος Αυστρίας και
Ουγγαρίας Ιλαρίων (Ρωσικής Εκκλησίας), Μητροπολίτης Ταρκοβίας
Νήφων (Εκκλησία Ρουμανίας), Μητροπολίτης Κωνσταντίας-
Αμμοχώστου Βασίλειος (Εκκλησία Κύπρου), κα Outi Vasko
(Εκκλησία Φινλανδίας). Επίσης εκπροσωπούνται οι Αρχαίες
Ανατολικές Εκκλησίες με τον Κόπτη Μητροπολίτης Δαμιέτης
Bishoy και τον Αρμένιο Αρχιεπίσκοπο στις Ηνωμένες Πολιτείες
Αμερικής Vicken Aykazian.

Ιερά Μητρόπολη
Κωνσταντίας-Αμμοχώστου
22 Φεβρουαρίου 2009

11
 Η ΚΑΤΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
ΚΑΤΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΝ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΩΣ 22:1-5

Μητροπολίτη
Κωνσταντίας - Ἀμμοχώστου
Βασιλείου

Θὰ ἦταν δυνατὸ νὰ ποῦμε ὅτι στὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, ἡ

ἔννοια τῆς καταλλαγῆς ἀποτελεῖ τὸν τελικὸ στόχο καὶ σκοπὸ τῆς
πορείας τοῦ ἀνθρώπινου γένους καὶ τῆς ὅλης δημιουργίας. Ὁ
τελολογικὸς σκοπὸς καὶ στόχος φαίνεται μέσα ἀπὸ τὸ ὅλο κείμενο
τῆς Ἀποκαλύψεως μὲ ἀποκορύφωμα τοὺς στίχους 1-5 τοῦ 22ου
κεφαλαίου, ὅπου ἡ καταλλαγὴ σημαίνει τὴν πνευματικὴ θεραπεία
καὶ ἀφορᾶ ὅλα τὰ ἔθνη, τὰ ὁποῖα, μετὰ τὴν ἀποστασία τους ἀπὸ
τὸν Θεὸ θὰ ἔλθουν νὰ καταλλαγοῦν μὲ Αὐτόν.

«Καὶ ἔδειξέν μοι ποταμὸν ὕδατος ζωῆς λαμπρὸν ὡς

κρύσταλλον, ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ θρόνου τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ
ἀρνίου. ἐν μέσῳ τῆς πλατείας αὐτῆς καὶ τοῦ ποταμοῦ ἐντεῦθεν καὶ
ἐκεῖθεν ξύλον ζωῆς ποιοῦν καρποὺς δώδεκα, κατὰ μῆνα ἕκαστον
ἀποδιδοῦν τὸν καρπὸν αὐτοῦ, καὶ τὰ φύλλα τοῦ ξύλου εἰς
θεραπείαν τῶν ἐθνῶν. καὶ πᾶν κατάθεμα οὐκ ἔσται ἔτι. καὶ ὁ
θρόνος τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ἀρνίου ἐν αὐτῇ ἔσται, καὶ οἱ δοῦλοι αὐτοῦ
λατρεύσουσιν αὐτῷ, καὶ ὄψονται τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ τὸ ὄνομα
αὐτοῦ ἐπὶ τῶν μετώπων αὐτῶν. καὶ νὺξ οὐκ ἔσται ἔτι, καὶ οὐκ
ἔχουσιν χρείαν φωτὸς λύχνου καὶ φωτὸς ἡλίου, ὅτι κύριος ὁ θεὸς
φωτίσει ἒπ’ αὐτούς, καὶ βασιλεύσουσιν εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν
αἰώνων».

Ἡ δομὴ τοῦ κειμένου καὶ τῆς σκέψεως τοῦ συγγραφέα τοῦ

βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως τοποθετοῦν τὰ διαδραματιζόμενα στὸ
κείμενο τοῦ κεφαλαίου 22:1-5 μεταξύ τῶν τελευταίων πράξεων καὶ
γεγονότων ποὺ συμβαίνουν στὰ ἔσχατα. Γνωρίζουμε ἀπὸ τὴν
ἑρμηνευτική, τόσο τῶν ἀρχαίων, ὅσο καὶ τῶν σύγχρονων
ἑρμηνευτῶν, ὅτι στὸ προφητικὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως
συντίθενται στοιχεῖα ποὺ ἀναφέρονται στὸ παρελθὸν καὶ στὸ παρὸν
καί, ὑπὸ τὸ φῶς τοῦ προσώπου καὶ τοῦ ἔργου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ
12
ἑρμηνεύεται καὶ χαράσσεται, ἢ προφητεύεται ἡ πορεία καὶ ἡ
κατάσταση τοῦ μέλλοντος, ὄχι μόνο τοῦ ἐντός τῆς ἱστορίας
μέλλοντος, ποὺ ἀφορᾶ τὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς πιστούς, τοὺς
ἐκλεκτούς τοῦ «ἀρνίου», ἀλλὰ καὶ τοῦ ἐσχατολογικοῦ μέλλοντος,
τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Μέσα ἀπὸ τὴ σκηνοθεσία τοῦ Βιβλίου καὶ τὴν πλοκὴ τῆς

ὑποθέσεώς του διακρίνουμε ἐπίσης διάφορα ἐπίπεδα καταστάσεων
καὶ γεγονότων: α) ὁ Θεὸς εἶναι κυρίαρχος τοῦ κόσμου καὶ τοῦ
ἀνθρώπου, γιατί αὐτὸς εἶναι ὁ δημιουργός, β) ἡ ἱστορία τοῦ κόσμου
φωτίζεται ἀπὸ τὸ Λόγο τοῦ Θεοῦ ποὺ σαρκώθηκε καὶ θυσιάστηκε
γιὰ νὰ προσφέρει τὴ σωτηρία καὶ τὴν καταλλαγὴ στὸν ἄνθρωπο, γ)
στὸν κόσμο ἔχουν ἐπικρατήσει οἱ ἀντίχριστες δυνάμεις, ἕνεκα τῆς
ἁμαρτίας καὶ τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου, δ) ἡ δύναμη τῆς
ἁμαρτίας εἶναι τεράστια καὶ οἱ ἀντίχριστες δυνάμεις καταβάλλουν
κάθε προσπάθεια γιὰ νὰ κρατήσουν τοὺς ἀνθρώπους μακριὰ ἀπὸ τὴ
λυτρωτικὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, ε) οἱ κοσμικὲς πολιτικὲς δυνάμεις
συνεργάζονται μὲ τὶς δυνάμεις τοῦ Ἀντιχρίστου. Μέσα σὲ ὅλα αὐτὰ
προβάλλει ἡ ἐλπίδα, γιατί στὸ τελικὸ στάδιο τῆς συγκρούσεως τῶν
οὐρανίων ἀγγελικῶν δυνάμεων μὲ τὶς δυνάμεις τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ
ὅλων ἐκείνων ποὺ τὶς ἀκολουθοῦν, αὐτὲς οἱ τελευταῖες θὰ
ἡττηθοῦν καὶ θὰ ἐπικρατήσει ἡ δύναμη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ.

Τὰ ἔθνη ἔχουν τὸ δικό τους μερίδιο εὐθύνης καὶ συμμετοχῆς,

γιατί πολλὲς εἶναι οἱ περιπτώσεις ποὺ παρασύρονται ἀπὸ τὸν
ἀρχέκακο ὄφι καὶ στρέφονται ἐναντίον τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ. Εἶναι,
ὄντως, χαρακτηριστικὴ ἡ ὀπτασία ποὺ περιγράφει ὁ Προφήτης:
«Ἔπεσεν ἔπεσεν Βαβυλὼν ἡ μεγάλη, ἥ ἐκ τοῦ οἴνου τοῦ θυμοῦ τῆς
πορνείας αὐτῆς πεπότικεν πάντα τα ἔθνη» ( Ἀπ. 14:8. Βλέπε καὶ
18:3). Ἢ ἀκόμα, τὰ ἔθνη ταυτίζονται μὲ τὴν «πόρνη», δηλαδὴ τὴν
πολιτικὴ ἐξουσία τῆς Ρώμης: «τὰ ὕδατα ἃ εἶδες οὗ ἡ πόρνη
κάθηται, λαοὶ καὶ ὄχλοι εἰσὶν καὶ ἔθνη καὶ γλῶσσαι» (Ἀπ. 17:15). Ὁ
σκοπὸς εἶναι ὅπως τὰ ἔθνη περιέλθουν ὑπὸ τὴν ἐξουσία τοῦ Θεοῦ
διὰ τοῦ σαρκωθέντος Λόγου του: «Καὶ ὁ νικῶν καὶ τηρῶν ἄχρι
τέλους τὰ ἔργα μου, δώσω αὐτῷ ἐξουσίαν ἐπὶ ἐθνῶν, καὶ ποιμανεῖ
αὐτοὺς ἐν ράβδῳ σιδηρᾷ, ὡς τὰ σκεύη τὰ κεραμικὰ συντριβήσεται»
(Ἀπ. 2:26-27). Οἱ ἄγγελοι στὸν οὐρανὸ ὑμνοῦν τὸν ἐπὶ τοῦ θρόνου
καθήμενο Θεὸ μὲ τοὺς λόγους τῶν προφητῶν Ἠσαΐα καὶ Ἱερεμία:
«πάντα τα ἔθνη ἤξουσιν καὶ προσκυνήσουσιν ἐνώπιόν σου, ὅτι τὰ
δικαιώματά σου ἐφανερώθησαν» (Ἀπ. 15:4). Ἡ προφητικὴ αὐτὴ
προειδοποίηση ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι κατὰ τὴ διάρκεια τῆς
ἱστορίας, κατὰ τὴ διάρκεια τῶν μεγάλων δοκιμασιῶν καὶ θλίψεων,
κατὰ τὴ διάρκεια τῆς διώξεως τῶν σφραγισμένων μὲ τὸ ὄνομα τοῦ
ἀρνίου, κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ μεγάλου διωγμοῦ τῆς γυναίκας μὲ τὸ
παιδί, δηλαδὴ τῆς Ἐκκλησίας, τὰ ἔθνη παρασύρθηκαν, συνετάγησαν

13
καὶ συνήργησαν μὲ τὶς δυνάμεις ἐκεῖνες ποὺ ἀντιστρατεύονται τὸ
ἔργο τῆς σωτηρίας.

Ἡ καταλλαγὴ καὶ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κόσμου ὡς

δημιουργημάτων τοῦ Θεοῦ προέρχεται ἀπὸ τὴν πρωτοβουλία τοῦ
Θεοῦ Πατέρα καὶ εἶναι ἔργο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἐνσαρκωμένου
Υἱοῦ καὶ Λόγου Του καὶ τοῦ Παρακλήτου Ἁγίου Πνεύματος. Βεβαίως,
ἡ καταλλαγὴ δὲν ἀρχίζει μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ αἰώνιου Λόγου
τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ἀνάγει τὴν ἀρχή της ἀπὸ τὴν πτώση τοῦ ἀνθρώπου
καὶ ἐντάσσεται στὸ σχέδιο τῆς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ, ἢ ἀποτελεῖ
αὐτὸ τοῦτο τὸ σχέδιο τῆς θείας οἰκονομίας. Ὁ Θεὸς καθοδηγεῖ τὴν
ἱστορία πρὸς αὐτὸ τὸ σκοπό. Παράδειγμα καταλλαγῆς στὴν Παλαιὰ
Διαθήκη εἶναι αὐτὸ τοῦ Κατακλυσμοῦ, ὅπου, μετὰ τὴν παύση του, ἡ
περιστερά, τὴν ὁποία ἔστειλε ὁ Νῶε γιὰ νὰ διαπιστώσει τὴν
κατάσταση τῆς γῆς, ἐπέστρεψε μὲ κλάδο ἐλαίας. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης
ὁ Χρυσόστομος σχολιάζει λέγοντας: «Καὶ γὰρ ναυαγίου ποτὲ κοινοῦ
τὴν οἰκουμένην καταλαβόντος ἅπασαν, καὶ τοῦ γένους ἡμῶν
κινδυνεύοντος ἀφανισθῆναι, τοῦτο ἐφάνη τὸ ζῶον (ἡ περιστερά),
καὶ τὴν λύσιν τοῦ χειμῶνος ἔδειξεν, καὶ κλάδον φέρον ἐλαίας, τὴν
κοινήν τῆς οἰκουμένης γαλήνην εὐηγγελίσατο ἅπερ πάντα τύπος
τῶν μελλόντων ἦν» (Ὁμιλίαι εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον, PG 57,205,29-
35).

Ἡ καταλλαγή, ὡς ἔννοια περιέχει τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἴδιος

ἱερὸς συγγραφέας τῆς Ἀποκαλύψεως, στὸ τέταρτο Εὐαγγέλιο
γράφει: «Οὕτως γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν Υἱὸν
αὐτοῦ τὸν Μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ
ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον» (Ἰω. 3:16). Ἡ ἀγάπη εἶναι
θυσιαστική, γιατί γιὰ νὰ γίνει πραγματικότητα ἡ καταλλαγή, ὁ
αἰώνιος Λόγος τοῦ Θεοῦ μπῆκε στὶς συνθῆκες τῆς ἀνθρωπότητας,
λαμβάνοντας τὴν ἀνθρώπινη φύση, θυσιάστηκε ἐπὶ τοῦ σταυροῦ,
θανατώθηκε καὶ ἀναστήθηκε. Ὁ Θεός, γιὰ τὸ ἔργο τῆς καταλλαγῆς,
δὲν χρησιμοποίησε τὴ βία οὔτε τὴν κοσμικὴ ἐξουσία, γιατί αὐτὲς
ἔχουν διαφθαρεῖ ἕνεκα τῆς ἁμαρτίας. Αὐτὸ εἶναι φανερὸ στὸ βιβλίο
τῆς Ἀποκαλύψεως, ὅπου οἱ πολιτικὲς δυνάμεις καὶ ἐξουσίες, εἴτε
τῆς Ρώμης εἴτε ὁποιεσδήποτε ἄλλες, συνεργάζονται μὲ τὶς
διαβολικὲς δυνάμεις τοῦ ἀρχαίου ὄφεως, τοῦ Ἀντιχρίστου, καὶ
πλανοῦν τὰ ἔθνη, τὰ ὁποῖα στρέφονται μὲ τὴ σειρὰ τοὺς ἐναντίον
τοῦ «ἐσφαγμένου ἀρνίου», ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας,
προσωποποιημένης ὡς γυναίκας, ἐναντίον ἐκείνων ποὺ φέρουν τὴ
σφραγίδα τοῦ ἀρνίου. Στὸ σημεῖο αὐτὸ φαίνεται πόσο ἐπηρέασαν τὸ
συγγραφέα δύο σημαντικὰ διαφορετικὰ ἱστορικὰ γεγονότα ποὺ τὸν
ὁδηγοῦν στὴ σκληρὴ αὐτὴ κριτικὴ κατὰ τῶν πολιτικῶν ἐξουσιῶν:
ὡς Ἰσραηλίτη μὲν ἡ καταστροφὴ τῆς Ἱερουσαλὴμ ἀπὸ τὰ Ρωμαϊκὰ
στρατεύματα τὸ 70 μ.Χ., ὡς Χριστιανὸ δὲ οἱ διωγμοὶ ἐναντίον τῆς
Ἐκκλησίας, θύμα τῶν ὁποίων εἶναι καὶ ὁ ἴδιος. Οἱ πολιτικὲς αὐτὲς
14
ἐξουσίες ἐξαναγκάζουν τοὺς ὑποτελεῖς τους νὰ χαράξουν στὰ
μέτωπά τους, ὄχι τὴ σφραγίδα τοῦ ἀρνίου, ἀλλὰ τὴ σφραγίδα τοῦ
θηρίου τῆς Ἀποκαλύψεως καὶ νὰ προσκυνήσουν τὴ δική του εἰκόνα
ἀντὶ τὴν εἰκόνα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ.

Τὸ ἐρώτημα ποὺ τίθεται, μὲ τὰ ἀνωτέρω δεδομένα, εἶναι: Ποία

μπορεῖ νὰ εἶναι «ἡ θεραπεία τῶν Ἐθνῶν», ἡ ὁποία προτείνεται ἀπὸ
τὸν Προφήτη ἢ καὶ πραγματοποιεῖται, σύμφωνα μὲ τὸ κείμενο τῆς
Ἀποκαλύψεως καὶ τί σημαίνει;

Ἡ διαδικασία θεραπείας καὶ καταλλαγῆς εἶναι ἐπίπονη καὶ

θυσιαστική. Ἐμπεριέχει ὑψηλὸ κόστος γιὰ ἐκεῖνον ποὺ ἀποφασίζει
νὰ μπεῖ σ’ αὐτὴ τὴν πορεία, γιατί ὄχι μόνο Ἐκεῖνος ποὺ ἀνέλαβε τὴν
πρωτοβουλία καταλλαγῆς καὶ θεραπείας τῶν ἐθνῶν βρέθηκε στὴ
δίνη τοῦ θυμοῦ, τῆς κακίας, τῆς διαφθορᾶς τοῦ κόσμου καὶ τῆς
ἁμαρτίας, φθάνοντας μέχρι καὶ τοῦ σταυρικού θανάτου, ἀλλὰ καὶ
ὅσοι τὸν ἀκολούθησαν ἔχουν διωχθεῖ «διὰ τὸν λόγον τῆς μαρτυρίας
αὐτῶν» (Ἀπ. 12:11). Παρὰ ταῦτα, παρὰ τὶς ἀντίξοες συνθῆκες τῆς
θεραπείας τῶν ἐθνῶν καὶ τῆς ἐπιδιωκόμενης καταλλαγῆς, ὁ
προφήτης τῆς Ἀποκαλύψεως ἐκφράζει τὴν ἐλπίδα, τόσο γιὰ τὶς
πολιτικὲς ἐξουσίες, ὅσο καὶ γιὰ τὰ ἔθνη. «Ἡ γὰρ δόξα τοῦ Θεοῦ
ἐφώτισεν αὐτὴν (τὴ νέα Ἱερουσαλήμ), καὶ ὁ λύχνος αὐτῆς καὶ τὸ
ἀρνίον. καὶ περιπατήσουσιν τὰ ἔθνη διὰ τοῦ φωτὸς αὐτῆς, καὶ οἱ
βασιλεῖς τῆς γῆς φέρουσιν τὴν δόξαν αὐτῶν εἰς αὐτὴν» (Ἀπ. 21:23-
24).

Σύμφωνα, ἑπομένως, μὲ τὸ κείμενο τοῦ κέφ. 22:1-5, ἡ

ἐσχατολογικὴ θεραπεία καὶ καταλλαγὴ τῶν ἐθνῶν ἔχει διάφορα
χαρακτηριστικά. Τὰ ἔθνη εἶναι πλέον ἀπαλλαγμένα ἀπὸ τὴν
ἐπικυριαρχία τῶν δυνάμεων τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ ζοῦν τὴν ἐμπειρία
τῆς συνεχοῦς κοινωνίας μὲ τὸν Θεό. Ἡ περιγραφὴ τῆς νέας
καταστάσεως εἶναι παραδεισιακή, μὲ τὸν κρυστάλλινο ποταμὸ ποὺ
ἐκπορεύεται ἀπὸ τὸ θρόνο τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ἀρνίου. Τὸ ξύλον τῆς
ζωῆς ποὺ παράγει καρποὺς πολλαπλάσιους ἔχει τὴν ἀναφορά του
στὴ διήγηση τοῦ πρωτόγονου ξύλου τοῦ παραδείσου, ποὺ ἔγινε
αἰτία τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπινου γένους. Ἂν ἐκεῖνο ὁδήγησε
στὴν ἀσθένεια τῶν ἀνθρώπων, τῶν λαῶν καὶ τῶν ἐθνῶν καὶ στὴν
ἔχθρα μεταξὺ Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, αὐτὸ τῆς Ἀποκαλύψεως ὁδηγεῖ
στὴ θεραπεία τῶν ἐθνῶν, στὴν καταλλαγὴ μεταξὺ Θεοῦ καὶ
ἀνθρώπων καὶ μεταξὺ τῶν ἰδίων τῶν ἀνθρώπων. Ἐὰν ὁ Θεὸς
ἀνέλαβε τὴν πρωτοβουλία τῆς συμφιλιώσεως, τῆς καταλλαγῆς τοῦ
ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸ συνάνθρωπό του, τότε ἐναπομένει ἡ
ἀμοιβαία κίνηση τοῦ ἀνθρώπου γιὰ νὰ καταστήσει στὸν ἑαυτὸ
ἐνεργὴ τὴν καταλλαγὴ καὶ θεραπεία του, διαφορετικὰ αὐτὴ
παραμένει ἄκαρπη. Στὴν Κυριακὴ προσευχὴ αὐτὸ εἶναι ξεκάθαρο:
«καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς
15
ὀφειλέταις ἡμῶν» (Μτ. 6:12. Βλέπε καὶ 6:14-15). Τελικὸς στόχος
καὶ ἀποτέλεσμα τῆς πνευματικῆς θεραπείας τῶν Ἐθνῶν εἶναι ἡ
λατρεία καὶ προσκύνηση τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, μὲ τὸν ὁποῖο θὰ
βασιλεύσουν τὰ ἔθνη. Ἡ καταλλαγή, ἑπομένως εἶναι πνευματική,
γιατί μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τῆς καταλλαγῆς, ἐπέρχεται
καταλλαγὴ τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, εἶναι ἀνθρωπολογική, γιατί
ἐπέρχεται ἡ καταλλαγὴ μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ εἶναι καὶ
οἰκολογική, γιατί ὁ ἄνθρωπος ἐπανέρχεται στὴν προπτωτική του
κατάσταση τῆς καταλλαγῆς μὲ τὸ περιβάλλον του, μὲ τὴ
δημιουργία καὶ γίνεται πλέον χορτοφάγος, ἐφ’ ὅσον τρέφεται πλέον
ἀπὸ τοὺς πλούσιους καρποὺς τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς.

Ἕνεκα τῆς προφητικῆς διαστάσεως τῶν γεγονότων τῆς

Ἀποκαλύψεως, ἡ καταλλαγή, ὡς ἔννοια καὶ κατάσταση εἶναι
διαχρονική. Βεβαίως, δὲν θὰ κάνουμε ἐκεῖνο ποὺ γινόταν κατὰ
καιρούς, δηλαδὴ δὲν θὰ θεωρήσουμε ὅτι τὰ γραφόμενα ἀπὸ τὸν
Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη περιγράφουν τὴ δική μας ἐποχή. Ἐν τούτοις,
εἶναι βέβαιο ὅτι ἔχουν ἕνα διαχρονικὸ καὶ ἐπίκαιρο μήνυμα νὰ μᾶς
μεταφέρουν γιατὶ ὁ λόγος τοῦ Θεού εἶναι αἰώνιος. Καὶ αὐτὸ γιατί
καὶ σήμερα τὰ ἔθνη, οἱ λαοί, οἱ φυλές, οἱ πολιτισμοί, οἱ θρησκεῖες,
ἔχουν τὴ δική τους ἀνάγκη θεραπείας καὶ καταλλαγῆς. Ἄλλωστε, ἡ
καταλλαγὴ εἶναι πολυεπίπεδη. Εἶναι θεολογική, εἶναι κοινωνική,
εἶναι ἐθνική, εἶναι φυλετική, εἶναι προσωπικὴ καὶ διαπροσωπική,
εἶναι ἐπαγγελματική, εἶναι οἰκογενειακὴ κ.λπ. Ὁ
παγκοσμιοποιημένος τρόπος ζωῆς καὶ συμπεριφορᾶς τῶν ἐθνῶν
δημιουργεῖ πολλὰ προβλήματα: οἰκονομικὴ κρίση, κρίση ἀρχῶν καὶ
ἀξιῶν, κρίση θεσμῶν, κρίση προσωπικῆς πνευματικῆς ταυτότητας
τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν τὴ σφραγίδα τῆς καταλλαγῆς,
συγκρούσεις μεταξὺ ἐθνῶν καὶ λαῶν, ὅπως τῶν Ἰσραηλινῶν καὶ
Παλαιστινίων, τῆς Κύπρου καὶ τῆς Τουρκίας, τῆς Ρωσίας καὶ τῆς
Γεωργίας, τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν καὶ τοῦ Ἰράκ, τοῦ Ἀφγανιστᾶν
κ.λπ. Τὸ φαινόμενο τῆς τρομοκρατίας συγκλονίζει τὸ κοινωνικό, τὸ
οἰκονομικό, τὸ πολιτικὸ καὶ τὸ πολιτιστικὸ οἰκοδόμημα. Τὸ ἀβέβαιο
μέλλον ὁδηγεῖ σὲ ἐπανάσταση τοὺς νέους π.χ. πρόσφατα στὴν
Ἑλλάδα, ἢ προηγουμένως στὴ Γαλλία. Δημιουργεῖται κοινωνικὴ
ἀδικία. Τὸ ἐμπόριο τῶν ναρκωτικῶν ἀπειλὴ τὴν σωματικὴ καὶ
πνευματικὴ ὑγεία καὶ ἀκεραιότητα τῶν νέων. Ὅλες αὐτὲς οἱ
καταστάσεις ἔχουν ἀνάγκη πνευματικῆς θεραπείας, ὅπως εἶναι
αὐτὴ ποὺ προτείνεται στὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. Βεβαίως, ἡ
καταλλαγὴ περιέχει καὶ τὴν ἔννοια τῆς δικαιοσύνης μὲ τὴν ὁποία
βαδίζει χέρι – χέρι, ἀλλὰ τὴν πραγματικὴ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ καὶ
ὄχι τὴν ἄδικη καὶ κατ’ ἐπίφαση δικαιοσύνη τῶν ἀνθρώπων. Δὲν
μποροῦμε νὰ ἔχουμε δικαιοσύνη χωρὶς καταλλαγή, οὔτε καὶ
καταλλαγὴ χωρὶς τη θεία δικαιοσύνη. Ὅλα αὐτά, «ὧν οὐκ ἔστιν
ἀριθμός», καταδεικνύουν τὴ βαθιὰ πνευματικὴ κρίση τοῦ κόσμου

16
μας καὶ τὴν ἀνάγκη τῆς ἐνάρξεως τῆς διαδικασίας τῆς θεραπείας
καὶ τῆς καταλλαγῆς.

Ἐὰν ὁ Θεὸς ἐπέλεξε τὴν καταλλαγὴ ὡς τρόπο θεραπείας τῶν

συμπτωμάτων τῆς ἁμαρτίας καὶ τῆς κοινωνικῆς ἀδικίας, ἡ
καταλλαγή, κατὰ συνέπεια, εἶναι τὸ φάρμακο γιὰ τὴ θεραπεία τῶν
πληγῶν καὶ τῆς ἀποβολῆς τοῦ μίσους καὶ τῆς ἔχθρας μεταξὺ τῶν
ἰδίων τῶν ἀνθρώπων καὶ μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων καὶ τοῦ Θεοῦ. Ἐὰν
ὁ Θεάνθρωπος, γιὰ νὰ προσφέρει ὡς δῶρο σὲ μᾶς τὴν καταλλαγή,
πρόσφερε τὸν ἑαυτό του θυσία, τότε πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὅτι ἡ
καταλλαγὴ γιὰ τὴ θεραπεία, σὲ ὁποιοδήποτε ἐπίπεδο, περιλαμβάνει
τὴ θυσιαστικὴ προσφορὰ καὶ αὐτοπροσφορά. Περιλαμβάνει τὴν
ἀμοιβαιότητα τῶν συναισθημάτων καὶ τῶν πράξεων γιὰ νὰ εἶναι
ἀποτελεσματική.

Θὰ κατακλείσω μὲ τὴν πρόταση τοῦ ἀποστόλου Παύλου,

εἰσηγητὴ τοῦ θεολογικοῦ ὅρου τῆς καταλλαγῆς στὴν Καινὴ
Διαθήκη: «εἰ γὰρ ἐχθροὶ ὄντες κατηλλάγημεν τῷ Θεῷ διὰ τοῦ
θανάτου τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ, πολλῷ μᾶλλον καταλλαγέντες
σωθησόμεθα ἐν τῇ ζωὴ αὐτοῦ» (Ρωμ. 5:10).

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

ΕΚΛΟΓΗ ΝΕΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ

Σήμερα (χθες), 27 Αυγούστου, διεξήχθησαν εκλογές σύμφωνα

με τους προβλεπόμενους κανονισμούς, και εξελέγη με μεγάλη
πλειονοψηφία ο νέος Γενικός Γραμματέας του Παγκοσμίου
17
Συμβουλίου Εκκλησιών. Ο νεοεκλεγείς Γενικός Γραμματέας είναι ο
Νορβηγός Δρας Όλαβ Φύξε Τβέιτ (Dr Olav Fykse Tveit) έλαβε 84
ψήφους και θα αναλάβει καθήκοντα από την 1η Ιανουαρίου 2010,
διαδεχόμενος τον απερχόμενο Κενυάτη Γενικό Γραμματέα Σάμουελ
Κόπια (Samuel Kobia), ο οποίος, μετά τα τελευταία γεγονότα
κακοδιαχείρισης και των εσωτερικών ελέγχων που διενεργήθηκαν,
δεν θέλησε να επαναδιεκδικήσει επανεκλογή. Ο ανθυποψήφιος του
νεοεκλεγέντος Γενικού Γραμματέα ήταν ο Κορεάτης Δρας Παρκ
Σεόνγ-Ουόν (Dr Park Seong-Won) έλαβε 51 ψήφους. Οι δύο είχαν
προταθεί από την Επιτροπή Έρευνας, στην οποία η Κεντρική
Επιτροπή του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών ανέθεσε την
ευθύνη να εφαρμόσει τις προβλεπόμενες διαδικασίες εκλογής νέου
Γενικού Γραμματέα. Για τη θέση του Γενικού Γραμματέα είχαν
υποβληθεί εν συνόλω 23 υποψηφιότητες, η δε Επιτροπή Έρευνας,
μετά τη μελέτη των φακέλων των υποψηφίων και των προσωπικών
συνεντεύξεων, κατέληξε στην πρόταση των δύο ανωτέρω
ονομάτων.

Στην Κεντρική Επιτροπή του Παγκοσμίου Συμβουλίου

Εκκλησιών μετέχουν ως κανονικά μέλη με δικαίωμα ψήφου περίπου
150 εκπρόσωποι Εκκλησιών. Την Εκκλησία Κύπρου εκπροσωπεί ο
Μητροπολίτης Κωνσταντίας – Αμμοχώστου Βασίλειος, μέλος τόσο
της Εκτελεστικής, όσο και της Κεντρικής Επιτροπής. Ο
Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας είναι μεταξύ των πέντε Προέδρων του
Παγκοσμίου Συμβουλίου, το δε Οικουμενικό Πατριαρχείο
εκπροσωπεί ο Μητροπολίτης Σασίμων Γεννάδιος, ο οποίος είναι
μεταξύ των αξιωματούχων του Παγκοσμίου Συμβουλίου. Στην
Κεντρική Επιτροπή εκπροσωπούνται και οι άλλες οι Ορθόδοξες
Εκκλησίες.

Οι εργασίες της Εκτελεστικής και της Κεντρικής Επιτροπής

άρχισαν στις 22 Αυγούστου και θα συνεχισθούν μέχρι τις 2
Σεπτεμβρίου. Μεταξύ των άλλων θεμάτων που έχουν να
αντιμετωπίσουν τα διοικητικά όργανα του Συμβουλίου Εκκλησιών
είναι η επιλογή της χώρας για την επόμενη 10η Γενική Συνέλευση
το 2013. Υποψήφιες χώρες για τη Γενική Συνέλευση είναι η Κορέα,
η Συρία, η Ρόδος και η Αδδίς-Αμπέμπα (Addis-Ababa) Αιθιοπίας. Η
Εκκλησία Κύπρου είχε ζητήσει τη σύγκληση της προηγούμενης
Γενικής Συνελεύσεως, η οποία τελικά πραγματοποιήθηκε στο Πόρτο
Αλέγρε της Βραζιλίας του 2006. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, μετά
την υποβολή υποψηφιότητας από το Πατριαρχείο Αντιοχείας για τη
Δαμασκό, απέσυρε την υποψηφιότητα της Ρόδου. Η απόφαση για
τον τόπο συγκλήσεως της 10ης Γενικής Συνελεύσεως θα ληφθεί
εντός των προσεχών ημερών.

18
 Η Κεντρική Επιτροπή, επιπρόσθετα, θα εξετάσει την πορεία
των προγραμμάτων του Διεκκλησιαστικού Οργανισμού και θα
προγραμματίσει για τους επόμενους δεκαοκτώ μήνες, δηλαδή μέχρι
την επόμενη συνάντηση της Επιτροπής, όπως επίσης τα οικονομικά
του Οργανισμού μέσα από τα δεδομένα της οικονομικής κρίσεως
και άλλα συναφή θέματα των δραστηριοτήτων του Παγκοσμίου
Συμβουλίου Εκκλησιών. Αναφέρουμε ότι μεταξύ των θεμάτων που
καλείται αυτή τη φορά να λάβει θέση είναι 1. Για τη δικαιοσύνη
στην οικονομική ζωή, 2. Για το οικολογικό πρόβλημα, 3. Για τη
σεξουαλική βία εναντίον γυναικών στο Κονγκό, 4. Για τα
κατεχόμενα από το Ισραήλ Παλαιστινιακά εδάφη, 5. Για τις
διακρίσεις εναντίον χαμηλών κοινωνικών τάξεων κ.α.

Γενεύη, 27 Αυγούστου 2009

Μητροπολίτης Κωνσταντίας Βασίλειος

ΠΙΣΤΙΣ ΚΑΙ ΤΑΞΙΣ

Από τις 6 έως 14 προσεχούς Οκτωβρίου, συνέρχεται η

Ολομέλεια της Επιτροπής «Πίστεως και Τάξεως» του Παγκοσμίου
Συμβουλίου Εκκλησιών στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης. Η
Ολομέλεια της Πίστεως και Τάξεως, αποτελούμενη από εκατόν
είκοσι μέλη, συνέρχεται μόνο μία φορά μεταξύ δύο Γενικών
Συνελεύσεων του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Τριάντα μέλη
της Ολομελείας αποτελούν τη Διαρκή Επιτροπή, η οποία
συνέρχεται ανά δέκα οκτώ μήνες και με τις διάφορες υποεπιτροπές

19
διεξάγει τις θεολογικές συζητήσεις και προετοιμάζει τα κείμενα
των διαφόρων θεολογικών προγραμμάτων.

Στην επίσημη έναρξη των εργασιών της Ολομελείας της

Επιτροπής θα παραστεί ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης
κ.κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος θα αναπτύξει το κεντρικό θέμα της
συναντήσεως, «Κεκλημένοι εις μίαν Εκκλησίαν».

Η Πίστις και Τάξις είναι η Επιτροπή στην οποία διεξάγονται οι

θεολογικές συζητήσεις και πολυμερείς διάλογοι. Στη συνάντηση
αυτή θα εξετασθεί η ιστορική πορεία των συζητήσεων για την
ενότητα των Εκκλησιών καθώς και το ερώτημα κατά πόσον οι
Εκκλησίες σήμερα έχουν το ίδιο θεολογικό ενδιαφέρον για την
ενότητα μεταξύ τους και αν η ενότητα είναι δυνατή υπό τα
σημερινά δεδομένα. Έτσι, η εκκλησιολογία, δηλαδή το ζήτημα της
εκκλησιολογικής δομής των κατά τόπους εκκλησιών και της περί
Εκκλησίας διδασκαλίας τους θα έχει κεντρική θέση στις
συζητήσεις της Ολομελείας.

Η Πίστις και Τάξις έχει ιδρυθεί μετά τη συνάντηση του

Εδιμβούργου το 1910 και είχε την πρώτη της Παγκόσμια Διάσκεψη
το 1927 στη Λωζάννη της Ελβετίας Το 1948, έτος ιδρύσεως του
Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών έγινε Επιτροπή του
Διεκκλησιαστικού αυτού Οργανισμού. Για την τρέχουσα περίοδο,
από την τελευταία Γενική Συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου
Εκκλησιών στο Πόρτο Αλέγρε της Βραζιλίας το 2006 μέχρι την
επόμενη Γενική Συνέλευση το 2013, Πρόεδρος της Επιτροπής είναι
ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας – Αμμοχώστου Βασίλειος. Στην
Ολομέλεια εκπροσωπούνται όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες.

ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ
ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Παναγιώτατε, πάτερ και Δέσποτα,

Σεβασμιώτατοι και Θεοφιλέστατοι αρχιερείς,
Σεβαστοί Πατέρες,
Εξοχώτατε Εκπρόσωπε της Ελληνικής Κυβερνήσεως,
Εξοχώτατε κύριε Περιφεριάρχη
Εξοχώτατε κύριε Νομάρχη Χανίων
Έντιμοι κύριοι Δήμαρχοι Χανίων και Κολυμπαρίου
Έντιμοι κύριοι Βουλευτές,
Εκλεκτά μέλη του Προεδρείου της Πίστεως και Τάξεως,
Τίμια Μέλη της Διαρκούς Επιτροπής και της Ολομελείας της
Πίστεως και Τάξεως,
Κυρίες και κύριοι,

20
 Εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη και τις ολόθερμες ευχαριστίες
μας προς την Υμετέραν Θειοτάτην Παναγιότητα, γιατί ευμενώς
αποδεχθήκατε την πρόσκληση μας και προσήλθατε στις εργασίες
της Ολομελείας της Πίστεως και Τάξεως για να αναπτύξετε το
θέμα της Συνελεύσεως «Κεκλημένοι εις την μίαν Εκκλησίαν». Αυτό
οφείλεται, αφ’ ενός μεν στη μακρόχρονη συνεργασία σας με την
Πίστη και Τάξη ως Μέλος της Διαρκούς Επιτροπής και ως
Αντιπρόεδρος της, αφ’ ετέρου δε γιατί, ως Προκαθήμενος της
Πρωτόθρονης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως γνωρίζετε το
ρόλο που διεδραμάτισαν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες στο θεολογικό
διάλογο στα πλαίσια της Πίστεως και Τάξεως αλλά και τη
σημαντικότητα του θεολογικού αυτού διαλόγου για την ενότητα
των Εκκλησιών. Πιστεύουμε πως η Εισήγησή σας, με τον οξυδερκή
θεολογικό και πνευματικό λόγο που σας διακρίνει, θα θέσετε τους
βαθείς προβληματισμούς για το ζήτημα της ενότητας των
Εκκλησιών καθώς και την ευθύνη που έχουν, είτε οι Εκκλησίες
εντός του σύγχρονου κόσμου, είτε τα μέλη της Ολομελείας, ένεκα
και της βαριάς παρακαταθήκης των προκατόχων τους στο έργο
αυτό, είτε τα μέλη της Διαρκούς Επιτροπής, που έχει αναλάβει και
καταστατικά την ευθύνη των θεολογικών διαλόγων και της
προετοιμασίας των μελετών της Επιτροπής, είτε, τέλος, της
Οικουμενικής Κινήσεως στο σύνολό της. Οι θέσεις και οι
προβληματισμοί της Υμετέρας Παναγιότητος, είμαι βέβαιος, θα
γίνουν αντικείμενο των περαιτέρω συζητήσεων κατά τη διάρκεια
των εργασιών της Ολομελείας και των ομάδων εργασίας της
Συνελεύσεώς μας.

Η παρουσία σας στην παρούσα συνέλευση της Ολομελείας της

Επιτροπής Πίστεως και Τάξεως δύναται επιπροσθέτως να
ερμηνευθεί και ως έμμεση και άμεση απάντηση προς όλους
εκείνους, οι οποίοι απορρίπτουν το διάλογο, αγνοώντας την ευθύνη
της Εκκλησίας έναντι των διηρημένων Χριστιανών και Εκκλησιών
και έναντι του σύγχρονου κόσμου που απαιτεί το διάλογο.

Επιτρέψατέ μας, όμως, αυτή την επίσημη στιγμή της

ενάρξεως των εργασιών της Ολομελείας της Πίστεως και Τάξεως
να ευχαριστήσουμε όλους εκείνους που συνέβαλαν στην υλοποίηση
της συγκλήσεως της Ολομελείας.

Ευχαριστίες οφείλουμε προς την αγιοτάτη Εκκλησία της

Κρήτης, ιδιαιτέρως δε προς το Σεβασμιώτατο Αρχιεπίσκοπο
Κρήτης κ. Ειρηναίο, ο οποίος, με πολλή ευγένεια και αγαθό λόγο
δέχθηκε την πρότασή μας για τη διοργάνωση της Ολομελείας της
Επιτροπής στην Κρήτη, το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κισάμου και
Σελίνου κ. Αμφιλόχιο, Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου της
21
Ορθοδόξου Ακαδημίας, καθώς και το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη
Κυδωνίας και Αποκορώνου κ. Δαμασκηνό, για τη στήριξή τους και
την πολύτιμη πρακτική και ηθική προσφορά τους στη διοργάνωση
της Συνελεύσεως στην όμορφη αυτή Νήσο της Κρήτης.

Μαζί με την Εκκλησία της Κρήτης, ευχαριστούμε φυσικά και

το πνευματικό αυτό καθίδρυμα της Ορθοδόξου Ακαδημίας, τα μέλη
του Διοικητικού Συμβουλίου, το Γενικό Διευθυντή και τα μέλη του
Επιτελείου που αποδέχθηκαν ευμενώς τη διοργάνωση της
Συνελεύσεως της Ολομελείας στους χώρους της Ακαδημίας,
ενισχύοντας με την εμπειρία τους την όλη οργανωτική εργασία,
διαδραματίζοντας ουσιαστικά το ρόλο της τοπικής Οργανωτικής
Επιτροπής. Επισημαίνουμε ότι και κατά το παρελθόν η Πίστις και
Τάξις είχε οργανώσει συνάντηση της Διαρκούς Επιτροπής το 1984,
όταν και η Υμετέρα Υψηλή Κορυφή, Παναγιώτατε μετείχατε ως
Αντιπρόεδρος αυτής, και άλλες συναντήσεις στην Ακαδημία αυτή
και άρα έχει ιστορικούς δεσμούς με το πνευματικό αυτό ίδρυμα.

Στο σημείο αυτό, μαζί με τους αναφερθέντες τοπικούς

εκκλησιαστικούς παράγοντες, να μου επιτραπεί να ευχαριστήσω
καθηκόντως τις πολιτειακές και τις δημοτικές αρχές της περιοχής
αυτής της Κρήτης, την Περιφέρεια Κρήτης και τον Εξοχώτατο
Περιφερειάρχη κ. Σεραφείμ Τσόκα, τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση
Χανίων και τον Εξοχώτατο Νομάρχη Χανίων κ. Γρηγόριο
Αρχοντάκη, το Δήμο Χανίων και τον Εντιμώτατο Δήμαρχο κ.
Κυριάκο Βιρβιδάκη, το Δήμο Κολυμπαρίου και τον Εντιμώτατο
Δήμαρχο κ. Πολυχρόνη Πολυχρονίδη, τη Συνεταιριστική Τράπεζα
Χανίων και τον Εντιμώτατο Πρόεδρο της κ. Μιχαήλ Μαρακάκη, την
ΑΝΕΚ Lines και τον Εντιμώτατο Πρόεδρο της κ. Ιωάννη
Βαρδινογιάννη, την Εταιρία Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Πλαίσιο Α.
Ε. και τον διευθυντή Κρήτης κ. Κυριάκο Στρατηγάκη, τον
Εξοχώτατο Υπουργό κ. Χρήστο Μαρκογιαννάκη καθώς και όλους
τους λοιπούς χορηγούς, που με τον ένα η τον άλλο τρόπο μας
ενίσχυσαν ποικιλοτρόπως, προσφέροντας βοήθεια σε είδος
τεχνικού υλικού αναγκαίου για τη Συνέλευση, η ακόμα τη
διευκόλυνση της μεταφοράς των Συνέδρων από και προς το
Αεροδρόμιο, τις άλλες ημερήσιες μετακινήσεις από και προς τα
Ξενοδοχεία και τις Εκδρομές και πολλές άλλες διευκολύνσεις. Είναι
αξιοσημείωτος ο ενθουσιασμός και το ενδιαφέρον που επέδειξαν
όλοι οι χορηγοί μας, όταν ο Σεβασμιώτατος Σασίμων, ο Διευθυντής
της Πίστεως και Τάξεως κ. John Gibeau και εγώ, συνοδευόμενοι
είτε από τον Σεβασμιώτατο Κισσάμου και Σελίνου κ. Αμφιλόχιο, είτε
από τον Σεβασμιώτατο Κυδωνίας και Αποκορώνου, τους
επισκεφθήκαμε και τους εξηγήσαμε την προετοιμασία της
συνελεύσεως της Ολομελείας της Πίστεως και Τάξεως. Για το λόγο

22
αυτό τους συγχαίρω για τη γενναιόδωρη προσφορά τους. Η ευλογία
του Θεού να πληθήνει τους καρπούς των έργων τους.

Εὐχαριστῶ ἐξ ἴσου τα μέλη τῆς Διαρκοῦς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὴν

ἀγαστὴ συνεργασία ποὺ εἴχαμε ἀπὸ τὴν ἐκλογή μας ἀπὸ τὴν
τελευταία Γενικὴ Συνέλευση τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου
Ἐκκλησιῶν στὸ Porto Alegre τῆς Βραζιλίας μέχρι καὶ σήμερα, γιὰ
τὴν ἀφοσίωσή τους στὴν ἀποστολὴ τῆς Ἐπιτροπῆς καὶ γιὰ τὸ ἔργο
ποὺ ἔχει παραχθεῖ μέχρι τώρα εἴτε ἀπὸ τὴν ἴδια τὴ Διαρκῆ
Ἐπιτροπὴ εἴτε ἀπὸ τὶς Ὑποεπιτροπές, τῶν ὁποίων τὸ ἔργο θὰ
συζητηθεῖ κατὰ τὴν παροῦσα συνάντησή μας. Θὰ ἦταν παράλειψή
μου, βεβαίως, ἂν δὲν εὐχαριστοῦσα τὸ Διευθυντὴ τῆς Πίστεως καὶ
Τάξεως, αἰδεσιμολογιώτατο καθηγητὴ κ. John Gibeau, ὁ ὁποῖος πρὸ
διετίας περίπου ἀνέλαβε τὴ θέση αὐτή. Τὸν καλωσορίζουμε στὴν
οἰκογένεια τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως καὶ τοῦ εὐχόμεθα ἐπιτυχία στὸ
ἔργο του. Εὐχαριστοῦμε ἐπίσης καὶ τὰ μέλη τοῦ Ἐπιτελείου, πού, μὲ
τὴν ἐμπειρία τους καὶ τὴ θεολογική τους κατάρτιση ἐνισχύουν τὸ
ἔργο τῶν θεολογικῶν μελετῶν.

Ευχαριστώ, τὴν Ἐπιτροπὴ Προγραμματισμοῦ τῆς συνελεύσεως

τῆς Ὁλομελείας ὑπὸ τὴν προεδρεία τοῦ Σεβασμιωτάτου
Μητροπολίτη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Διδάκτορος
Καθηγητὴ Σασίμων Γενναδίου, ποὺ ἀνέλαβε τὸ δύσκολο ἔργο
προετοιμασίας, μὲ στόχο, ἀφ’ ἑνὸς μὲν τὴν ὁμαλὴ διεξαγωγὴ τῶν
ἐργασιῶν τῆς Ὁλομελείας, ἀφ’ ἑτέρου δέ, μὲ τὴ θεματολογία καὶ τὸ
μεταξύ μας διάλογο νὰ δημιουργηθεῖ μία νέα δυναμικὴ γιὰ τὴν
Πίστη καὶ Τάξη ποὺ νὰ ἀνταποκρίνεται στὶς προσδοκίες τῶν
Ἐκκλησιῶν μελῶν καὶ στὶς σύγχρονες καταστάσεις τῶν κοινωνιῶν.
Στὰ πλαίσια αὐτά, εὐχαριστοῦμε, βεβαίως καὶ τοὺς ὁμιλητές, οἱ
ὁποῖοι πρόθυμα ἀποδέχθηκαν τὴν πρότασή μας νὰ ἀναπτύξουν τὰ
θέματα ποὺ τοὺς δόθηκαν, γιατί ἀγαποῦν τὸ ἔργο τῆς Ἐπιτροπῆς
μας, ὅπως ἐπίσης καὶ τοὺς προέδρους τῶν συνεδριῶν τῆς
Ὁλομελείας καὶ τῶν Ὁμάδων Ἐργασίας.

Επισημαίνουμε την παρουσία ανάμεσά μας του Γενικού

Γραμματέα του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών κ. Samuel Kobia
και τον ευχαριστούμε για τη στήριξή του προς την Επιτροπή της
Πίστεως και Τάξεως καθώς και του εκλελεγμένου Γενικού
Γραμματέα, Olav Tveit, ο οποίος είναι παρών και με την ιδιότητά
του ως μέλος της Ολομελείας. Τρέφουμε μεγάλες ελπίδες ότι, κατά
τη διάρκεια και της δικής του θητείας στη Γενική Γραμματεία, η
Πίστις και Τάξις θα ανακτήσει τη δυνατότητα προσφοράς στο
θεολογικό και εκκλησιολογικό έργο του Παγκοσμίου Συμβουλίου
Εκκλησιών.

23
 Κατόπιν τούτων, παρακαλούμε, Παναγιώτατε όπως
προσέλθετε στο βήμα για να κηρύξετε τις εργασίες της
Συνελεύσεως και αναπτύξετε το θέμα: «Κεκλημένοι εις μίαν
Εκκλησίαν» και ευλογήσετε τις εργασίες της παρούσης
Συνελεύσεως ώστε να στεφθούν με επιτυχία.

ΠΙΣΤΙΣ ΚΑΙ ΤΑΞΙΣ

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ
Κρήτη, 6-14 Ὀκτωβρίου 2009

ΕΚΘΕΣΗ
Μητροπολίτη Κωνσταντίας – Ἀμμοχώστου
Προέδρου τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως

1. Ἐκ μέρους τῶν μελῶν τοῦ Προεδρείου, τῆς Γραμματείας καὶ τοῦ

Ἐπιτελείου τῆς Ἐπιτροπῆς Πίστεως καὶ Τάξεως, καλωσορίζω ὅλους
ἐσᾶς στὴ συνάντηση αὐτὴ τῆς Ὁλομελείας τῆς Ἐπιτροπῆς, ἡ ὁποία
ἀκολουθεῖ τὴν προηγούμενη συνάντηση τῆς Kuala Lumpur τῆς
Μαλαισίας τὸ 2005. Ἐκφράζω, συγχρόνως, τὴν ἱκανοποίησή μου γιὰ
τὴ συμμετοχή σας ὡς μελῶν τῆς Ὁλομελείας τῆς Πίστεως καὶ
Τάξεως, γεγονὸς ποὺ φανερώνει τὸ ζωηρὸ ἐνδιαφέρον καὶ τὴ
δέσμευση τῶν Ἐκκλησιῶν ποὺ ἐκπροσωπεῖτε, ἀφ’ ἑνὸς μὲν γιὰ τὸ
ἔργο τῆς Ἐπιτροπῆς, ἀφ’ ἑτέρου δὲ γιὰ τὸν ἀπὸ κοινοῦ
ἐπιδιωκόμενο σκοπὸ τῆς ἑνότητας τῶν Ἐκκλησιῶν, πρῶτο καὶ
ὕψιστο στόχο τῆς ἱδρύσεως τῆς Ἐπιτροπῆς Πίστεως καὶ Τάξεως.
Ὑπογραμμίζω τὸ γεγονὸς ὅτι περίπου τὸ 80% τῶν μελῶν τῆς
Ὁλομελείας γιὰ πρώτη φορὰ μετέχουν στὸ σῶμα αὐτὸ καὶ εὔχομαι
αὐτὸ νὰ ἀποβεῖ δημιουργικὸ καὶ παραγωγικὸ μὲ νέες σκέψεις καὶ
προοπτικὲς γιὰ τὴν Πίστη καὶ Τάξη.

24
2. Ἐπιπρόσθετα ἀπὸ τὶς εὐχαριστίες ποὺ ἐξέφρασα χθὲς στὸν
Παναγιώτατο Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη καὶ πρὸς ὅλες τὶς
Ἐκκλησιαστικὲς καὶ Πολιτικὲς ἀρχές τοῦ τόπου καὶ τοὺς διάφορους
ὀργανισμούς, ποὺ μὲ ποικίλους τρόπους βοήθησαν ἢ πρόσφεραν στὴ
διοργάνωση τῆς συνάντησης τῆς Ὁλομελείας αὐτῆς, εὐχαριστῶ ἐξ
ἴσου τα μέλη τῆς Διαρκοῦς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὴν ἀγαστὴ συνεργασία
ποὺ εἴχαμε ἀπὸ τὴν ἐκλογή μας ἀπὸ τὴν τελευταία Γενικὴ
Συνέλευση τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν στὸ Porto Alegre
τῆς Βραζιλίας μέχρι καὶ σήμερα, γιὰ τὴν ἀφοσίωσή τους στὴν
ἀποστολὴ τῆς Ἐπιτροπῆς καὶ γιὰ τὸ ἔργο ποὺ ἔχει παραχθεῖ μέχρι
τώρα εἴτε ἀπὸ τὴν ἴδια τὴ Διαρκῆ Ἐπιτροπὴ εἴτε ἀπὸ τὶς
Ὑποεπιτροπές, τῶν ὁποίων τὸ ἔργο θὰ συζητηθεῖ κατὰ τὴν
παροῦσα συνάντησή μας. Θὰ ἦταν παράλειψή μου, βεβαίως, ἂν δὲν
εὐχαριστοῦσα τὸ Διευθυντὴ τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως,
αἰδεσιμολογιώτατο καθηγητὴ κ. John Gibeau, ὁ ὁποῖος πρὸ διετίας
περίπου ἀνέλαβε τὴ θέση αὐτή. Τὸν καλωσορίζουμε στὴν
οἰκογένεια τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως καὶ τοῦ εὐχόμεθα ἐπιτυχία στὸ
ἔργο του. Εὐχαριστοῦμε ἐπίσης καὶ τὰ μέλη τοῦ Ἐπιτελείου, πού, μὲ
τὴν ἐμπειρία τους καὶ τὴ θεολογική τους κατάρτιση ἐνισχύουν τὸ
ἔργο τῶν θεολογικῶν μελετῶν.

3. Τέλος, ἀλλὰ ὄχι ἔσχατη, εὐχαριστῶ τὴν Ἐπιτροπὴ

Προγραμματισμοῦ τῆς συνελεύσεως τῆς Ὁλομελείας ὑπὸ τὴν
προεδρεία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη τοῦ Οἰκουμενικοῦ
Πατριαρχείου Δρὸς Καθηγητὴ Σασίμων Γενναδίου, ποὺ ἀνέλαβε τὸ
δύσκολο ἔργο προετοιμασίας, μὲ στόχο, ἀφ’ ἑνὸς μὲν τὴν ὁμαλὴ
διεξαγωγὴ τῶν ἐργασιῶν τῆς Ὁλομελείας, ἀφ’ ἑτέρου δέ, μὲ τὴ
θεματολογία καὶ τὸ μεταξύ μας διάλογο νὰ δημιουργηθεῖ μία νέα
δυναμικὴ γιὰ τὴν Πίστη καὶ Τάξη ποὺ νὰ ἀνταποκρίνεται στὶς
προσδοκίες τῶν Ἐκκλησιῶν μελῶν καὶ στὶς σύγχρονες καταστάσεις
τῶν κοινωνιῶν. Στὰ πλαίσια αὐτά, εὐχαριστοῦμε, βεβαίως καὶ τοὺς
ὁμιλητές, οἱ ὁποῖοι πρόθυμα ἀποδέχθηκαν τὴν πρότασή μας νὰ
ἀναπτύξουν τὰ θέματα ποὺ τοὺς δόθηκαν, γιατί ἀγαποῦν τὸ ἔργο
τῆς Ἐπιτροπῆς μας, ὅπως ἐπίσης καὶ τοὺς προέδρους τῶν
συνεδριῶν τῆς Ὁλομελείας καὶ τῶν Ὁμάδων Ἐργασίας.

Πίστις καὶ Τάξις: Πρὸς ἀναζήτηση τῆς ἑνότητας τῶν

Ἐκκλησιῶν. Ἐλπίδες καὶ Πραγματικότητα

4. Ἔπειτα ἀπὸ τὶς εὐχαριστίες ποὺ καθηκόντως ἐξέφρασα, ὑπὸ τὴν

ἰδιότητά μου ὡς Προέδρου τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως, καὶ πάλιν, ὑπὸ
τὴν ἰδιότητά μου αὐτὴ θὰ ἀναπτύξω ὁρισμένες σκέψεις γιὰ τὴ
γενικότερη προσφορὰ τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως στὸ θέμα γιὰ τὸ
ὁποῖο κλήθηκε νὰ συμβάλει, αὐτὸ τῆς ἑνότητας τῶν Ἐκκλησιῶν, τὸ
ὁποῖο θὰ ἀπασχολήσει καὶ τὴ δική μας συνέλευση τῆς Ὁλομελείας
μὲ τὸ θέμα: «Κεκλημένοι εἰς μίαν Ἐκκλησίαν». Εἶναι γνωστὸ ὅτι ἡ
25
σύγχρονη Οἰκουμενικὴ Κίνηση ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰώνα
ὀργανώθηκε σὲ τρεῖς τομεῖς: τὸν τομέα «Ζωῆς καὶ Ἐργασίας», τὸν
τομέα Ἱεραποστολῆς καὶ Εὐαγγελισμοῦ καὶ τὸν τομέα Πίστεως καὶ
Τάξεως. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ κατάφερε νὰ ὁδηγήσει τὶς Ἐκκλησίες
ἔξω ἀπὸ τὴν ἀπομόνωση καὶ νὰ τὶς θέσει σὲ τροχιὰ διαλόγου. Τὸ
γεγονὸς αὐτό, μποροῦμε νὰ ὑποστηρίξουμε, ἄλλαξε τὴν ἱστορία τῆς
ζωῆς τῶν Ἐκκλησιῶν, γιατί πλέον ἡ ἔννοια καὶ ἡ πράξη τοῦ
διαλόγου ἔγινε οὐσιαστικὴ στὴ σχέση τῆς μιᾶς Ἐκκλησίας μὲ τὴν
ἄλλη ἢ καὶ ὅλων των Ἐκκλησιῶν μεταξύ τους. Ἐκτός, λοιπόν, ἀπὸ
τὴν ἵδρυση τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν τὸ 1948, ἕνα
ἄλλο σημαντικὸ βῆμα ἦταν ἡ ἔναρξη εἴτε τῶν διμερῶν θεολογικῶν
διαλόγων εἴτε τῶν πολυμερῶν στὰ πλαίσια τῶν ἱστορικῶν αὐτῶν
κινημάτων τῆς Ἱεραποστολῆς καὶ Εὐαγγελισμοῦ, κατὰ κύριο δὲ
λόγο ὑπὸ τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως. Σ’ αὐτὰ τὰ πλαίσια πρέπει νὰ
τοποθετηθεῖ καὶ ἡ ἵδρυση τῶν διαφόρων περιφερειακῶν
Ἐκκλησιαστικῶν Συμβουλίων.

5. Εἰδικότερα γιὰ τὴν Πίστη καὶ Τάξη, ἡ συμβολὴ τῆς δύναται νὰ

συστηματοποιηθεῖ στοὺς ἀκόλουθους τομεῖς, στοὺς ὁποίους θὰ
κάνουμε σύντομη ἀναφορά.

Α) Παγκόσμιες Διασκέψεις τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως.

Β) Συνεργασία μὲ τὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν.
γ) Θεολογικὲς μελέτες καὶ δημοσιεύσεις κειμένων ἀπὸ τὴν
Ἐπιτροπή.

6. Κρίνω ὅτι ἡ παροῦσα Συνέλευση τῆς Ὁλομελείας τῆς Πίστεως

καὶ Τάξεως εἶναι σημαντικὴ γιὰ πολλοὺς καὶ ποικίλους λόγους. Ἡ
Ἐπιτροπή, ἀπὸ τὴν πρώτη οὐσιαστικὰ συνάντησή της στὴ Λωζάννη
τὸ 1927 συμπλήρωσε περισσότερα ἀπὸ ὀγδόντα χρόνια ζωῆς καὶ
σημαντικῆς δραστηριότητας, τὰ δὲ ἀποτελέσματα τοῦ θεολογικοῦ
διαλόγου ἔτυχαν εὐμενοῦς ἀναγνωρίσεως ἀπὸ ὅλους. Ἔχω πεῖ κατ’
ἐπανάληψη πώς, στὴν ἀρχὴ τῆς ἱστορίας της, ἡ Πίστις καὶ Τάξις
ἀποτελοῦσε ἕνα ἰσχυρὸ κίνημα, ποὺ πήγαζε κατ’ εὐθείαν ἀπὸ τὶς
Ἐκκλησίες, μὲ μοναδικὸ καὶ ὕψιστο στόχο τὴν ἑνότητα τῶν
Ἐκκλησιῶν. Τὰ δύο ἀντίστοιχα καὶ παράλληλα κινήματα, ἐκεῖνο τῆς
Ἱεραποστολῆς καὶ Εὐαγγελισμοῦ, ποὺ συμπληρώνει ἑκατὸ χρόνια
ζωῆς ἀπὸ τὴν πρώτη συνάντησή της στὸ Ἐδιμβοῦργο τὸ 1910, καὶ
αὐτὸ τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως, ἔγιναν ἡ βάση τῆς ἱδρύσεως τοῦ
Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν (ΠΣΕ), τὰ ἴδια δὲ μετατράπηκαν
σὲ Ἐπιτροπὲς τοῦ Συμβουλίου. Διατηρῶ τὴν ἄποψη ὅτι ἡ Πίστις καὶ
Τάξις, ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς ἐντάξεώς της στὸ ΠΣΕ, ἔχασε τὴ
δυναμική της ὡς κίνημα γιὰ τὴν ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ μπῆκε
στοὺς μηχανισμοὺς καὶ τὴ λειτουργικότητα ἑνὸς θεσμικοῦ
ὀργάνου. Ἐν τούτοις, οὔτε ἡ Πίστις καὶ Τάξις θὰ μποροῦσε νὰ
διατηρήσει τὴν ἀνεξάρτητη ὕπαρξη καὶ δραστηριότητά της χωρὶς
26
τὴν ἔνταξή της στὰ θεσμικὰ ὄργανα τοῦ ΠΣΕ, ἀλλὰ οὔτε καὶ τὸ ΠΣΕ
θὰ εἶχε ὁλοκληρωμένη ἀποστολὴ ἐὰν ἔλειπε ἀπὸ τὶς
δραστηριότητές του καὶ τὴν ἀποστολή του πρὸς τὶς Ἐκκλησίες ἡ
Πίστις καὶ Τάξις.

7. Ἔτσι, ὡς Ἐπιτροπὴ τοῦ ΠΣΕ, ἔχει ἐπιτελέσει ἀξιόλογο θεολογικὸ

ἔργο εἴτε μὲ τὴν ὀργάνωση σημαντικῶν συναντήσεων, ποὺ
καθόρισαν τὴ θεματολογία τοῦ θεολογικοῦ διαλόγου μεταξύ των
Ἐκκλησιῶν, εἴτε μὲ τὴν ἐπεξεργασία θεολογικῶν μελετῶν καὶ τὴν
παραγωγὴ σημαντικῶν κειμένων, ποὺ ἀφοροῦν τὴ θεολογία, τὸ
δόγμα, τὴ ζωὴ τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ τὶς μεταξύ τους σχέσεις, π.χ. τὸ
«Βάπτισμα, Εὐχαριστία καὶ Ἱερωσύνη», ἢ αὐτὸ ποὺ ἔχουμε ἐνώπιόν
μας πρὸς μελέτη, «Ἡ φύση καὶ ἡ ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας» κ.ἄ.
κείμενα, τὰ ὁποῖα ἐνισχύουν τὸ διάλογο καὶ συμβάλλουν στὴν
προσπάθεια ἐξευρέσεως τῆς βάσεως γιὰ τὴ Χριστιανικὴ ἑνότητα.
Ὑπενθυμίζω, βέβαια καὶ τὴν εὐρύτερη συμβολὴ τῆς Πίστεως καὶ
Τάξεως σὲ ζητήματα θεολογικὰ ποὺ ἀπασχολοῦν ἐνίοτε τὸ ΠΣΕ,
εἰδικότερα δὲ τὶς Γενικὲς Συνελεύσεις τοῦ Συμβουλίου, ὅπως ἡ
Ἐκκλησιολογικὴ Δήλωση τῆς τελευταίας Γενικῆς Συνελεύσεως τοῦ
Porto Alegre τῆς Βραζιλίας (2006), μὲ θέμα, «Κεκλημένοι εἰς μίαν
Ἐκκλησίαν», ἐκείνη τῆς Γενικῆς Συνελεύσεως τῆς Καμπέρα (1991)
καὶ ἄλλων προηγούμενων Γενικῶν Συνελεύσεων. Ἐπίσης, τὸ ἔργο
τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως ἐπέδρασε καταλυτικὰ ὥστε νὰ ἐπέλθουν
συμφωνίες ἑνότητας μεταξὺ Ἐκκλησιῶν, ὅπως μεταξύ των
Ἀγγλικανῶν καὶ Λουθηρανῶν τῆς Βορείου Εὐρώπης, γνωστῆς ὡς
Συμφωνίας τοῦ Πόρβο (Porvoo Agreement) καὶ πολλὲς ἄλλες
συμφωνίες μεταξύ των λεγομένων «Ἡνωμένων καὶ πρὸς ἕνωσιν
Ἐκκλησιῶν» (United and Uniting Churches), γιὰ τὶς ὁποῖες ἡ Πίστις
καὶ Τάξις διατηρεῖ εἰδικὸ πρόγραμμα.

α) Παγκόσμιες Διασκέψεις τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως.

8. Μέχρι σήμερα ἔχουν συγκληθεῖ πέντε ἐν συνόλω Παγκόσμιες

Διασκέψεις τῆς Ἐπιτροπῆς Πίστεως καὶ Τάξεως. Σὲ κάθε μία ἀπὸ
τὶς Διασκέψεις αὐτὲς γινόταν ἐπιλογὴ ἑνὸς εἰδικοῦ θέματος μὲ
ἐπίκεντρο τὴν ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν. Ἀπὸ τὴν ἡμερήσια διάταξη
καὶ τὶς Δηλώσεις τῶν Διασκέψεων καθίσταται φανερὸς ὁ
θεολογικὸς προβληματισμὸς καθὼς καὶ ἡ μεθοδολογία ποὺ
ἐφαρμοζόταν κατὰ τὶς ἐργασίες τῶν Διασκέψεων αὐτῶν. Εἶναι
ἐνδιαφέρον νὰ παρακολουθήσουμε, μὲ πολλὴ συντομία το πῶς
κατανοήθηκε μέσα σὲ αὐτὴ τὴν ἱστορικὴ πορεία ἡ ἑνότητα τῆς
Ἐκκλησίας σὲ διάφορες φάσεις καὶ σὲ πολλὰ ἐπίπεδα ἀπὸ τὶς
Παγκόσμιες Διασκέψεις τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως, ὅπως καὶ ἀπὸ
ἄλλες συναφεῖς συναντήσεις, γιατί αὐτὸ ἔχει ἐπιπτώσεις στὴ
σύγχρονη ἡμερήσια διάταξη καὶ μεθοδολογία τῆς Ἐπιτροπῆς.

27
9. Οἱ δύο πρῶτες Παγκόσμιες Διασκέψεις τῆς Ἐπιτροπῆς, Λωζάννη
1927, καὶ Ἐδιμβοῦργο 1937, ἑστίασαν τὸ ἔργο τους στὴν κατ’
ἀρχὴν παρουσίαση, τὴ σύγκριση καὶ ἀνάλυση τῶν θέσεων τῶν
Ἐκκλησιῶν ποὺ ἐκπροσωποῦνταν στὰ διάφορα θεολογικὰ ζητήματα.
Παραλλήλως, ἐν τούτοις, μὲ δειλὰ βήματα προέβησαν καὶ σὲ
μερικὲς ἀξιολογήσεις, γιὰ νὰ διαφανεῖ κατὰ πόσον ὑπῆρχαν
ὁμοιότητες στὶς θεολογικὲς θέσεις τῶν Ἐκκλησιῶν. Εἰδικώτερα, ἡ
Διάσκεψη τῆς Λωζάννης ἀσχολήθηκε κυρίως μὲ τὰ θέματα τῆς
ἑνότητας τῆς πίστεως τῶν Ἐκκλησιῶν, μὲ καθαρὰ ἐκκλησιολογικᾶ
ζητήματα καὶ μὲ θέματα τῆς ζωῆς τῶν Ἐκκλησιῶν. Τὰ θέματα, τὰ
ὁποῖα ἀπασχόλησαν τὴ Διάσκεψη τῆς Λωζάννης, καὶ τὰ ὁποῖα
ἀναγνωρίζουμε ἀκόμα καὶ σήμερα στὰ διάφορα προγράμματα τῆς
Πίστεως καὶ Τάξεως, ἤσαν τὰ ἀκόλουθα: α) ἡ κλήση πρὸς τὴν
ἑνότητα, β) τὸ μήνυμα τῶν Ἐκκλησιῶν πρὸς τὸν κόσμο: τὸ
Εὐαγγέλιο, γ) ἡ φύση τῆς Ἐκκλησίας, δ) ἡ κοινὴ ὁμολογία πίστεως
τῶν Ἐκκλησιῶν, ε) τὸ ὑπούργημα τῶν Ἐκκλησιῶν, στ) τὰ μυστήρια,
ζ) Ἡ Χριστιανικὴ ἑνότητα καί, ἐπιπρόσθετα, οἱ ὑπάρχουσες σχέσεις
τῶν Ἐκκλησιῶν μεταξύ τους. Ἤδη, γιὰ μερικὰ ἀπὸ τὰ θέματα αὐτά,
διαρκοῦντος τοῦ χρόνου, ἔχουν γίνει εἰδικὲς θεολογικὲς μελέτες
τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως.

10. Ἡ Διάσκεψη τοῦ Ἐδιμβούργου, ἐξ ἄλλου, ἑστίασε τὸν

προβληματισμό της στὴ σχέση τῆς Ἐκκλησιολογίας μὲ τὴ
Χριστολογία καθὼς καὶ μὲ τὴν ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν. Τὰ
τέσσερα θέματα τῆς Διασκέψεως τοῦ Ἐδιμβούργου ἤσαν τὰ
ἀκόλουθα: 1. ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 2. ἡ
Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καὶ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, 3. ἡ Ἐκκλησία τοῦ
Χριστοῦ: ὑπούργημα καὶ μυστήρια, 4. ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας στὴ
ζωὴ καὶ στὴ λατρεία. Διαπιστώνουμε ἀπὸ τὴ θεματολογία τῶν δύο
πρώτων Παγκοσμίων Διασκέψεων, ὅπως βεβαίως καὶ τῶν
ἑπόμενων, ὅτι ἔγινε ἐπιλογὴ ζητημάτων ποὺ διαιροῦν τὶς
Ἐκκλησίες, μὲ στόχο νὰ διαφανεῖ ἡ δυνατότητα ποὺ προσφέρεται
μέσω τοῦ διαλόγου γιὰ ὑπέρβαση τῶν θεολογικῶν, τῶν
δογματικῶν, τῶν ἐκκλησιολογικῶν διαφορῶν καθὼς καὶ θεμάτων
τῆς ζωῆς τῶν Ἐκκλησιῶν γιὰ νὰ ὁδηγηθοῦν στὴν ἑνότητα τῆς
πίστεως.

11. Ἡ Τρίτη Παγκόσμια Διάσκεψη, ἡ ὁποία συνῆλθε μετὰ τὸ πέρας

τοῦ Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τὸ 1952 στὸ Λὰντ (Lund) τῆς
Σουηδίας, μετακινήθηκε ἀπὸ τὴ μεθοδολογία τῆς συγκριτικῆς
θεολογίας καὶ ἐκκλησιολογίας τῶν δύο πρώτων Διασκέψεων στὴ
μεθοδολογία τοῦ διαλόγου. Ἡ θεματολογία τῆς Διασκέψεως
ὁδήγησε στὴ συζήτηση σημαντικῶν ζητημάτων, ὅπως αὐτὸ τῆς
σχέσεως τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῆς Παραδόσεως καὶ στὴ διεύρυνση
τῆς συζητήσεως ὄχι μόνο στὴ Χριστολογία ἀλλὰ καὶ στὴν
Τριαδολογία. Γιὰ πρώτη φορά, ὅμως, συνδέεται ἡ ἔννοια τῆς
28
ἑνότητας τῆς Ἐκκλησίας μὲ μὴ θεολογικοὺς παράγοντες, ὅπως
κοινωνικούς, πολιτιστικούς, πολιτικοὺς καὶ φυλετικοὺς ποὺ
ἐπιδροῦν εἴτε στὴ διαίρεση εἴτε στὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας. Στὸ
μήνυμά της ἡ Διάσκεψη ἐρωτᾶ τὶς Ἐκκλησίες «κατὰ πόσον θὰ
μποροῦσαν νὰ δραστηριοποιοῦνται ἀπὸ κοινοῦ σὲ ὅλα τα θέματα
ἐκτὸς ἀπὸ ἐκεῖνα στὰ ὁποῖα, ἕνεκα βαθέων διαφορῶν πίστεως,
ἀναγκάζονται νὰ ἐνεργοῦν κεχωρισμένως». Αὐτὴ ἡ διατύπωση
παρέμεινε γνωστὴ καὶ ὡς «ἀρχὴ τοῦ Λὰντ» (Lund principle). Τὰ
τέσσερα θέματα τῆς Διασκέψεως τοῦ Λὰντ ἦσαν: α) ὁ Χριστὸς καὶ
ἡ Ἐκκλησία του, β) συνέχεια καὶ ἑνότητα, γ) τρόποι λατρείας, δ)
κοινὸ ποτήριο. Μὲ ἄλλα λόγια ἐδῶ εἰσέρχεται ἡ σχέση
Χριστολογίας καὶ Ἐκκλησιολογίας, ἡ ἔννοια τῆς ἀποστολικῆς
διαδοχῆς, καὶ βεβαίως ἡ ποικιλία τῶν τρόπων λατρείας καὶ τὸ ἐξ
ἴσου μεγάλο ζήτημα τοῦ κοινοῦ ποτηρίου τῆς Εὐχαριστίας.

12. Ἡ Τέταρτη Παγκόσμια Διάσκεψη τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως,

Μόντρεαλ Καναδᾶ 1963, ἀποτελεῖ καινοτομία στὴν προσπάθεια
ὁρισμοῦ τῆς ἑνότητας καὶ τὶς προτεινόμενες πρακτικὲς καὶ
θεολογικὲς λύσεις1. Ἡ θεματολογία τῆς Διασκέψεως περιστράφηκε
γύρο ἀπὸ τρία ζητήματα: α) Χριστὸς καὶ Ἐκκλησία, β) λατρεία, γ)
Παράδοση καὶ παραδόσεις. Ὅπως εἶναι φανερό, μὲ τὰ θέματα αὐτά,
ἡ Διάσκεψη ἔχει θέσει τὸν δάκτυλο ἐπὶ τὸν τύπο τῶν ἥλων τῶν
ἐκκλησιολογικῶν διαφορῶν ἀναφορικὰ μὲ τὴν Ἀποστολικὴ
Παράδοση, τὴν ἔννοια τῆς Παραδόσεως σὲ σχέση μὲ τὴν Ἁγία
Γραφὴ καθὼς καὶ τὸ θέμα τῶν Μυστηρίων καὶ τῆς ἔννοιας τῆς
Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ στὴν Εὐχαριστία. Ἡ καινοτομία τῆς
Διασκέψεως ὀφείλεται κυρίως στὴν προταθεῖσα λύση τῆς σχέσεως
τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῆς Παραδόσεως. Γιὰ τὴ λύση τοῦ ζητήματος
ἔκανε τὴ διάκριση μεταξύ της Παραδόσεως μὲ κεφαλαῖο Π καὶ τῆς
παραδόσεως μὲ μικρὸ π. Ἔτσι, στὴν τελικὴ Ἔκθεσή της ἡ Διάσκεψη
ὁρίζει ὅτι «διὰ τῆς Παραδόσεως ἐννοεῖται τὸ Εὐαγγέλιο αὐτὸ καθ’
ἑαυτό, παραδιδόμενο ἀπὸ γενεὰ σὲ γενεὰ ἐντὸς καὶ ὑπὸ τῆς
Ἐκκλησίας. Διὰ τῆς παραδόσεως ἐννοεῖται ἡ διαδικασία τῆς
παραδόσεως. Ὁ ὅρος παράδοση χρησιμοποιεῖται ὑπὸ δύο ἔννοιες,
γιὰ νὰ φανερώσει ἐξ ἴσου τὴν ποικιλία τῶν τύπων διατυπώσεως,
ὅπως ἐπίσης καὶ αὐτὸ ποὺ ἀποκαλοῦμε ὁμολογιακὲς παραδόσεις,
ἐπὶ παραδείγματι τὴ Λουθηρανικὴ παράδοση ἢ τὴ
Μεταρρυθμισμένη παράδοση». Γιὰ πολλές, ἐν τούτοις, ἀπὸ τὶς
Ἐκκλησίες, τὰ ζητήματα αὐτὰ παραμένουν ἀκόμη ἀνοικτά.

13. Ἡ Πέμπτη Παγκόσμια Διάσκεψη τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως

συνῆλθε ἀπὸ τὶς 3-14 Αὐγούστου 1993 στὸ Σαντιάγκο ντὲ
Κομποστέλα τῆς Ἱσπανίας καὶ εἶχε ὡς θέμα: «Πρὸς κοινωνίαν
πίστεως, ζωῆς καὶ μαρτυρίας» («Towards Koinonia in Faith, Life and
1
Βλέπε: Gruenther Gassmann. What is Faith and Order? Paper presented to a Faith and
Order consultation with Younger Theologians. Turku, Finland, 3-11 August 1955.
29
Witness»). Ἂν καὶ εἶχε προηγηθεῖ ἡ Γενικὴ Συνέλευση τοῦ
Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν τῆς Καμπέρα (1991), ὅπου ἡ
«κοινωνία» τοποθετήθηκε στὸ κέντρο τῶν συζητήσεων γιὰ τὴν
ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν, μὲ θέμα «Ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας: δῶρο
καὶ κλήση» (The Unity of the Church: Gift and Calling), ἐν τούτοις,
ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ὑπάρξεώς της ἡ Πίστις καὶ Τάξις συζήτησε ὑπὸ
διάφορες μορφὲς τὴν ἔννοια τῆς «κοινωνίας» ὡς ἐκκλησιολογικοῦ
ὅρου ποὺ περιγράφει τὸν τρόπο ἑνότητας καὶ κοινωνίας μεταξύ
των Ἐκκλησιῶν, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν Τριαδολογικὴ ἔννοια τῆς
ἑνότητας ὡς κοινωνίας. Βεβαίως, ἡ «κοινωνία» κατανοήθηκε ὑπὸ
διάφορες μορφὲς καὶ ἔννοιες, κυρίως δὲ ὅτι εἶναι ὁ καλύτερος
τρόπος νὰ βιωθεῖ ἡ ἑνότητα μέσα στὴν ποικιλία, πράγμα ποὺ δὲν
ἐννοοῦσαν κυρίως οἱ Ὀρθόδοξοι, οἱ ὁποῖοι, κατὰ κύριο λόγο,
πρότειναν τὸν ὅρο τῆς «κοινωνίας» στὴν Καμπέρα2. Αὐτὸ
καθίσταται φανερὸ ἀπὸ τὸ Μήνυμα τῆς Διασκέψεως στὴν 10η
παράγραφο:

14. «Συγκεκριμένες προκλήσεις ἵστανται ἐνώπιόν των Ἐκκλησιῶν.

Σὲ σχέση μὲ τὴν πίστη, οἱ Ἐκκλησίες πρέπει νὰ συνεχίσουν νὰ
διερευνοῦν μὲ ποῖο τρόπο θὰ ὁμολογοῦν τὴν κοινή μας πίστη ἐντός
του πλαισίου τῶν πολλῶν πολιτισμῶν καὶ θρησκειῶν, τῶν πολλῶν
κοινωνικῶν καὶ ἐθνικῶν συγκρούσεων μέσα στὰ ὁποῖα ζοῦμε. Μία
τοιαύτη ὁμολογία τονίζει τὴν ἀνάγκη γιὰ βαθύτερη κατανόηση τῆς
Ἐκκλησίας καὶ τοῦ ἀποστολικοῦ της χαρακτῆρα ὑπὸ τὸ φῶς τῶν
Ἁγίων Γραφῶν. Σὲ σχέση μὲ τὴ ζωή, οἱ Ἐκκλησίες πρέπει νὰ κάνουν
τολμηρὰ συγκεκριμένα βήματα πρὸς τὴν πλήρη κοινωνία,
ἰδιαιτέρως δὲ πραγματοποιώντας ὅλα ὅσα εἶναι δυνατὰ ὥστε νὰ
φθάσουν στὴν ἀπὸ κοινοῦ ἀναγνώριση τοῦ βαπτίσματος, σὲ
συμφωνία γιὰ κοινὴ συμμετοχὴ στὴν Εὐχαριστία καὶ ἀμοιβαία
ἀναγνώριση τῆς Ἱερωσύνης. Σὲ σχέση μὲ τὴ μαρτυρία, οἱ
Ἐκκλησίες πρέπει νὰ λάβουν ὑπ’ ὄψη τὶς συνέπειες τῆς κοινωνίας
γιὰ μία ὑπεύθυνη φροντίδα γιὰ τὴ δημιουργία, γιὰ δίκαιη κατανομὴ
τῶν πηγῶν τοῦ κόσμου, γιὰ τὸ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γιὰ τοὺς
πτωχοὺς καὶ περιθωριοποιημένους, καὶ γιὰ κοινὸ καὶ ἀμοιβαῖο
σεβασμὸ γιὰ τὸν εὐαγγελισμό, ὁ ὁποῖος καλεῖ τὸν καθένα σὲ
κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ ἐν Χριστῷ. Ἀλλά, ὑπεράνω των ἰδιαιτέρων
αὐτῶν προκλήσεων, οἱ Ἐκκλησίες καὶ ἰδιαιτέρως ἡ Οἰκουμενικὴ
Κίνηση, καλοῦνται νὰ μεταστραφοῦν πρὸς τὸν Χριστό, γεγονὸς ποὺ
ἀπαιτεῖ ἡ πραγματικὴ κοινωνία στοὺς χρόνους μας».

15. Ἡ Διάσκεψη αὐτὴ προσπάθησε νὰ σπάσει τὸ φράγμα τῆς «ἀρχῆς

τοῦ Λάντ», προτείνοντας στὶς Ἐκκλησίες νὰ προχωρήσουν πέρα
2
Γιὰ τὴν ἐκκλησιολογικὴ σημασία τοῦ ὄρου «κοινωνία» ἀπὸ Ὀρθοδόξου ἀπόψεως βλέπε τὴ
σημαντικὴ ἀνάλυση ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Περγάμου Ἰωάννη Δ. Ζηζιούλα. John D. Zizioulas.
Being as Communion. Studies in Personhood and the Church. ST VLADIMIR’S SEMINARY PRESS.
Crestwood, New York, 1985. Τοῦ ἰδίου: Communion and Otherness. Further Studies in
Personhood and the Church. Edited by Paul McPartlan. T & T CLARK, 2006.
30
ἀπὸ αὐτό. «Πρέπει νὰ προχωρήσουν περισσότερο. Ἡ ἑνότητα
σήμερα καλεῖ σὲ δομὲς ἀμοιβαίας εὐθύνης». Ἔτσι, περιγράφεται ἡ
ἔννοια καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς κοινωνίας, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἀπουσιάζει
βέβαια ἡ ἔννοια τῆς κοινωνίας κατὰ τὸ τριαδολογικὸ πρότυπο,
κύριο σημεῖο τῆς συμβολῆς τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας καὶ
Ἐκκλησιολογίας.

β) Ἡ Πίστις καὶ Τάξις ὡς Ἐπιτροπὴ τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου

Ἐκκλησιῶν.

16. Μετὰ τὴν ἵδρυση τοῦ ΠΣΕ τὸ 1948, ἡ Πίστις καὶ Τάξις
ἐντάχθηκε σὲ αὐτό, ὅπως καὶ ἡ Ἐπιτροπὴ Ἱεραποστολῆς καὶ
Εὐαγγελισμοῦ, ὡς μία των Ἐπιτροπῶν τοῦ Συμβουλίου, ἔστω μὲ
προνομιακὲς ἰδιαιτερότητες, οἱ ὁποῖες καθορίζονται ἀπὸ τὸ
Καταστατικὸ τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως καὶ ἀπὸ τοὺς Κανονισμοὺς
Λειτουργίας της.

17. Ἡ μακρὰ συνεργασία τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως μὲ τὸ ΠΣΕ ἦταν

καρποφόρα. Δὲν θὰ ἀναπτύξουμε τὸ μέγεθος τῆς συνεργασίας
αὐτῆς, ἀλλὰ θὰ ἐντοπίσουμε τὰ θέματα ἐκεῖνα ποὺ μᾶς ἀφοροῦν ἐπὶ
τοῦ προκειμένου ἄμεσα, δηλαδή, τὸ πῶς ἡ Πίστις καὶ Τάξις
ἐνέπνευσε τὴν ὅλη θεολογικὴ προσπάθεια τοῦ ΠΣΕ γιὰ τὴν ἑνότητα.
Μποροῦμε καὶ ἐμεῖς μὲ τὴ σειρά μας νὰ ἐπιβεβαιώσουμε καὶ νὰ
ἐπαναλάβουμε ὅτι τὸ ΠΣΕ θὰ ἦταν ἀδύναμο νὰ ἀνταποκριθεῖ στὴν
κλήση του νὰ διακονήσει τὸ σκοπὸ τῆς ἑνότητας τῶν Ἐκκλησιῶν
χωρὶς τὴν Ἐπιτροπὴ Πίστεως καὶ Τάξεως. Ἢ θὰ ἔπρεπε νὰ τὴν
ἐντάξει στὶς ὑψηλὲς προτεραιότητές του, ἢ θὰ ἔπρεπε νὰ
δημιουργήσει παρόμοια Ἐπιτροπή, ἢ θὰ ἔπρεπε νὰ παραμείνει ἕνας
Ὀργανισμὸς μὲ κοινωνικὴ καὶ μόνο διακονία. Θὰ ἦταν παράλειψη ἡ
μὴ παραδοχὴ ὅτι παρόμοιο ρόλο, ἀλλὰ σὲ τελείως διαφορετικὸ
προσανατολισμό, διαδραματίζει καὶ ἡ Ἐπιτροπὴ Ἱεραποστολῆς καὶ
Εὐαγγελισμοῦ καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτό, στὴ νέα ἀναδόμηση τῶν
Ἐπιτροπῶν τοῦ ΠΣΕ, οἱ Ἐπιτροπὲς Ἱεραποστολῆς καὶ Εὐαγγελισμοῦ
καὶ Πίστεως καὶ Τάξεως ἀνήκουν στὴν ἴδια ἑνότητα.

18. Ἡ συνεργασία τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως μὲ τὸ ΠΣΕ γιὰ ζητήματα

ἑνότητας, ἐκκλησιολογικὰ καὶ εὐρύτερα θεολογικὰ θέματα εἶχε ὡς
ἀποτέλεσμα τὴ διαμόρφωση ποικίλων προτάσεων καὶ μορφῶν
ἑνότητας (models of unity). Ἀναφέρουμε μὲ πολλὴ συντομία τὶς
κύριες προτεινόμενες μορφὲς ἑνότητας. Στόχος μου δὲν εἶναι νὰ
παρουσιάσω πλήρη τὴν ἱστορία καὶ τὴν πορεία ποὺ ἀκολούθησε ἡ
Οἰκουμενικὴ Κίνηση γιὰ τὴν ἑνότητα, ἀλλὰ νὰ λάβουμε μία μικρὴ
γεύση τῆς πορείας ποὺ ἀκολούθησε ἡ ἔννοια τῆς ἑνότητας τῶν
Ἐκκλησιῶν. Ἤδη, ἀπὸ τὰ πρῶτα βήματά της ἡ Πίστις καὶ Τάξις
προβληματίσθηκε γιὰ τὸ ποία εἶναι τὰ στοιχεῖα ἐκεῖνα ποὺ πρέπει
νὰ περιλαμβάνει ἡ ἀναζητούμενη ἑνότητα; Μέχρι ποίου βαθμοῦ
31
εἶναι ἐπιτρεπτὴ ἡ ποικιλία; Ὑπὸ ποία μορφὴ εἶναι δυνατὴ ἡ βίωση
καὶ ἡ ἔκφραση τῆς ἑνότητας; Μέσα ἀπὸ τὶς διεργασίες καὶ
θεολογικὲς συζητήσεις καὶ ζυμώσεις ἀποκρυσταλλώθηκαν
διάφορες μορφὲς τῆς προτεινόμενης ἑνότητας μεταξύ των
Ἐκκλησιῶν.

19. Ὀργανικὴ ἑνότητα. Δύο Γενικὲς Συνελεύσεις τοῦ Παγκοσμίου

Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν πρότειναν τὴ λεγόμενη ὀργανικὴ ἑνότητα
τῶν Ἐκκλησιῶν (organic union/unity) (Νέο Δελχὶ 1961, Οὐψάλα
1968). Ἡ Γενικὴ Συνέλευση τοῦ Νέου Δελχὶ διατύπωσε ὡς
ἀκολούθως τὴν πρόταση γιὰ τὴ μορφὴ τῆς ἀναζητούμενης
ἑνότητας: «Πιστεύουμε ὅτι ἡ ἑνότητα, ἡ ὁποία εἶναι ἐξ ἴσου θέλημα
καὶ δῶρο τοῦ Θεοῦ στὴν Ἐκκλησία Του, κατέστη ὁρατὴ σὲ ὅλους σὲ
κάθε τόπο ὅπου βρίσκονται οἱ βαπτισμένοι ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ καὶ τὸν
ὁμολογοῦν ὡς Κύριο καὶ Σωτῆρα καὶ ὁδηγήθηκαν ὑπὸ τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος σὲ μία πλήρη καὶ δεσμευτικὴ ἀδελφότητα (fellowship),
διατηρώντας τὴ μία ἀποστολικὴ πίστη, κηρύσσοντας τὸ ἕνα
εὐαγγέλιο, κλώντας τὸν ἕνα ἄρτο, συνερχόμενοι σὲ κοινὴ προσευχὴ
καὶ ἔχοντας ἑνιαία ὀργανικὴ ζωὴ (corporate life), προάγοντας τὴν
ἀπὸ κοινοῦ ὁμολογία καὶ διακονία πρὸς ὅλους, καὶ οἱ ὁποῖοι,
συγχρόνως, εἶναι ἑνωμένοι μὲ ὅλη τὴ Χριστιανικὴ ἀδελφότητα σὲ
ὅλους τους τόπους καὶ σὲ ὅλες τὶς ἐποχὲς μὲ τέτοιο τρόπο, ὥστε
τὸ ὑπούργημα καὶ τὰ μέλη νὰ γίνονται ἀποδεκτὰ ἀπὸ ὅλους καὶ
ὅλοι μποροῦν νὰ ἐνεργοῦν καὶ νὰ ὁμιλοῦν ἀπὸ κοινοῦ, ὅπως οἱ
περιπτώσεις τὸ ἀπαιτοῦν γιὰ τὸ ἔργο τὸ ὁποῖο ὁ Θεὸς καλεῖ τὸ λαό
του»3. Δὲν θὰ σχολιάσουμε οὔτε τὸ στὺλ τοῦ κειμένου, ποὺ
ἐμφανίζει τὴν ὀργανικὴ ὁρατὴ ἑνότητα ὡς ἤδη μία
πραγματικότητα, αὐτὸ ἄλλωστε ἰσχύει γιὰ πολλὰ ἀπὸ τὰ κείμενα
τοῦ ΠΣΕ καὶ τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως, οὔτε καὶ τὴ βασικὴ
ἐκκλησιολογία περὶ τῆς ἑνότητας, γιὰ τὴν ὁποία ὑπάρχουν πολλὲς
παρατηρήσεις. Ἐπισημαίνουμε μόνο, ὅτι ἡ ὀργανικὴ αὐτὴ ἑνότητα
ἀφ’ ἑνὸς μὲν ὑποκρύπτει τὴν ἐκκλησιολογία τοῦ ἀποστόλου Παύλου
περὶ τοῦ ἑνὸς σώματος καὶ τῶν πολλῶν μελῶν, ἀφ’ ἑτέρου δὲ
ἀπαριθμεῖ τὰ στοιχεῖα τὰ κρινόμενα ὡς ἀναγκαῖα γιὰ τὴν ἑνότητα.

20. Ὡς δεύτερη μορφὴ ἑνότητας προτάθηκε ἀπὸ τὴ Γενικὴ

Συνέλευση τοῦ Ναϊρόμπι (1975) ἡ «συνοδικότητα τῶν Ἐκκλησιῶν»
(Conciliar fellowship). Τῆς προτάσεως αὐτῆς προηγήθηκε ἡ
συζήτηση τῆς ἔννοιας τῆς συνοδικότητας ἀπὸ τὴ Διαρκῆ Ἐπιτροπὴ
τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως στὴ Σαλαμάνκα τὸ 1973, ἐκφράζοντας τὴν
εὐχὴ νὰ ἔλθει ἡ ἡμέρα ἐκείνη κατὰ τὴν ὁποία θὰ πραγματοποιηθεῖ
μία συνοδικὴ συνάντηση ποὺ νὰ φανερώνει τὴν ἑνότητα τῶν
Ἐκκλησιῶν. Ἔτσι, ἡ Γενικὴ Συνέλευση τοῦ Ναϊρόμπι ὅριζε τὴ
συνοδικὴ ἑνότητα ὡς ἀκολούθως. «Ἡ μία Ἐκκλησία πρέπει νὰ
θεωρηθεῖ ὡς ἡ συνοδικότητα τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, οἱ ὁποῖες
3
Dictionary of the Ecumenical Movement, p. 1040, πρώτη στήλη.
32
εἶναι μεταξύ τους πραγματικὰ ἑνωμένες. Μέσα σὲ αὐτὴ τὴ
συνοδικότητα τῆς ἀδελφότητας κάθε τοπικὴ Ἐκκλησία, σὲ
κοινωνία μὲ τὶς ἄλλες τοπικὲς Ἐκκλησίες, κατέχει τὴν πληρότητα
τῆς καθολικότητας, ὁμολογεῖ τὴν ἀποστολικὴ πίστη, καὶ κατὰ
συνέπεια ἀναγνωρίζει ὅτι οἱ ἄλλες ἀνήκουν στὴν ἴδια Ἐκκλησία τοῦ
Χριστοῦ, καθοδηγούμενες ἀπὸ τὸ ἴδιο Πνεῦμα… Κάθε Ἐκκλησία
ἀποσκοπεῖ νὰ διατηρεῖ σταθερὲς σχέσεις μὲ τὶς ἀδελφές της
Ἐκκλησίες, ἐκφραζόμενες κατὰ τὶς συνοδικὲς συνελεύσεις ὅταν
αὐτὸ ἀπαιτεῖται γιὰ τὴν ἐκπλήρωση τῆς κοινῆς κλήσεώς τους».
Ἐπισημαίνεται καὶ ἐπὶ τοῦ προκειμένου ἡ διαφορετικὴ κατανόηση
καὶ πρακτική της συνοδικότητας ἀπὸ κάθε Ἐκκλησία, γεγονὸς ποὺ
καθιστᾶ καὶ αὐτὴ τὴ μορφὴ ἑνότητας δύσκολη.

21. Ἐκτὸς ἀπὸ τὶς δύο αὐτὲς προτεινόμενες μορφὲς ἑνότητας, ἡ

Παγκόσμια Λουθηρανικὴ Ὁμοσπονδία πρότεινε τὴν «καταλλαγὴ τῆς
ποικιλίας» (reconciled diversity), σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία, οἱ
ὑπάρχουσες ὁμολογιακὲς διαφορὲς μποροῦν νὰ τύχουν
ἀναγνωρίσεως ὄχι ὡς τελικὴ μορφὴ ἑνότητας, ἀλλὰ ὡς ὄχημα γιὰ
τὴν ἀπόκτηση μιᾶς γενικῆς χριστιανικῆς ταυτότητας. Αὐτὸ
φανερώνει βεβαίως τὴ δυσκολία ὑπερβάσεως τῶν ὁμολογιακῶν
ταυτοτήτων καὶ προτείνεται ἡ ἔνταξή τους στὴ γενικότερη ἔννοια
τῆς ποικιλίας.

22. Τέλος, ἐκ μέρους τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας ὁ

Καρδινάλιος Willebrands πρότεινε ὡς ἐκκλησιολογικὸ πλαίσιο καὶ
μορφὴ ἑνότητας τὴν «κοινωνία τῶν κοινωνιῶν» (communion of
communions). Σύμφωνα μὲ τὴν πρόταση αὐτή, οἱ Ὁμολογίες θὰ
συνεχίσουν νὰ ὑπάρχουν ἐντὸς ἑνὸς εὐρύτερου ἐκκλησιαστικοῦ
πλαισίου, ἔχοντας κοινὸ δόγμα, κοινὰ μυστήρια καὶ τὴ βασικὴ
κεχειροτονημένη ἱερωσύνη, διατηρώντας, ἐν τούτοις, τὰ ἰδιαίτερα
ὁμολογιακὰ χαρακτηριστικά της λειτουργικῆς ζωῆς, τῆς
πνευματικότητας κ.λπ., ὁ δὲ Ἐπίσκοπος Ρώμης νὰ ἀσκεῖ ἐντὸς τῆς
Ἐκκλησίας τὸ μοναδικὸ ὑπούργημα διακονίας τῆς ἑνότητας.

23. Οἱ συζητήσεις γύρο ἀπὸ τὸ θέμα τῆς ἑνότητας καὶ οἱ διάφορες

προτάσεις γιὰ τὶς μορφὲς τῆς ἑνότητας φανερώνουν, ἀφ’ ἑνὸς μὲν
τὶς δυσκολίες ποὺ παρουσιάζονται ὡς πρὸς τὸν ἐπιδιωκόμενο ἀπὸ
τὶς Ἐκκλησίες σκοπό, ἀφ’ ἑτέρου δὲ τὴν κατὰ καιροὺς καὶ ἀπὸ τὶς
Ἐκκλησίες ἢ καὶ τὴ θεολογία διαφορετικὴ κατανόηση τῆς ἔννοιας
τῆς ἑνότητας. Εἶναι προφανὲς ὅτι πολλὲς προτάσεις καὶ ἀπόψεις
συζητήθηκαν πλειστάκις κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἱστορίας τόσο τῆς
Πίστεως καὶ Τάξεως, ὅσο καὶ γενικότερά της Οἰκουμενικῆς
Κινήσεως. Εἶναι ἐξ ἴσου προφανὲς ὅτι οἱ δυσκολίες ὑπάρχουν λόγω
τῶν διαφορετικῶν καὶ πολλῶν ἐκκλησιολογιῶν, εἴτε τῶν
λεγομένων ἱστορικῶν Ἐκκλησιῶν εἴτε τῶν νέων καὶ φιλελευθέρων

33
Ἐκκλησιῶν καὶ διαφόρων ἐκκλησιαστικῶν ὁμάδων4. Δὲν εἶναι τοῦ
παρόντος ἡ παρουσίαση ἢ ἡ ἀπαρίθμησή τους, ἄλλωστε, ἡ σύνθεση
τῆς Ὁλομελείας αὐτῆς τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως εἶναι ζωντανὸ
παράδειγμα τοῦ μεγάλου ἀριθμοῦ καὶ τῆς ποικιλίας τῶν
ἐκκλησιολογικῶν καὶ ὁμολογιακῶν ταυτοτήτων. Οἱ Ἡνωμένες καὶ
πρὸς ἕνωσιν Ἐκκλησίες (United and Uniting Churches) υἱοθέτησαν
τὴ λεγόμενη «κενωτικὴ ἐκκλησιολογία», σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία οἱ
Ἐκκλησίες μὲ τὶς διάφορες ὁμολογιακὲς πίστεις πρέπει νὰ εἶναι νὰ
«πεθάνουν» γιὰ νὰ γεννηθεῖ μία ἑνιαία ἐκκλησιολογία.

24. Ὁρατὴ ἑνότητα. Τόσο τὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν, ὅσο

καὶ ἡ Πίστις καὶ Τάξις, πρὸς περιγραφὴ τῆς ἐπιδιωκόμενης
ἑνότητας, υἱοθέτησαν τὸν ὄρο τῆς «ὁρατῆς ἑνότητας» (visible
unity) στὰ ἀντίστοιχα κείμενα τῶν Καταστατικῶν τους, ὅπως καὶ
στὸ σύνολο τῶν κειμένων τους. Μὲ τὴ χρήση τοῦ ὅρου «ὁρατὴ
ἑνότητα» τῆς Ἐκκλησίας γίνεται προσπάθεια νὰ ἀπαντηθεῖ τὸ
βασικὸ ἐρώτημα, ποία ἑνότητα ἀναζητοῦμε; Ἔτσι, ὁ ὅρος τῆς
«ὁρατῆς ἑνότητας» ἔχει τὴ δική του πορεία καὶ τὴ δική του
ἱστορία μέσα στὴ διαδικασία γιὰ τὴν ἀναζήτηση τῆς ἑνότητας, μὲ
κεντρικὸ φορέα τῶν συζητήσεων τὴν Πίστη καὶ Τάξη. Ὄντως, ἡ
πρώτη Παγκόσμια Διάσκεψη τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως (Λωζάννη
1927), ἂν καὶ δὲν κατόρθωσε νὰ διατυπώσει ἀπάντηση στὸ
ἐρώτημα γιὰ τὸ ποία εἶναι ἡ φύση τῆς ἐπιδιωκομένης ἑνότητας,
ἔκανε τὴν πρώτη διάκριση μεταξὺ τῆς ἀοράτου Ἐκκλησίας, τῆς
πραγματικῆς, στὴν ὁποία ἀνήκουν ὅλοι οἱ ἀληθινοὶ πιστοὶ σὲ ὅλη τὴ
γῆ, εἴτε αὐτοὶ ἀνήκουν ἤ ὄχι σὲ ἐκκλησιαστικὸ ὀργανισμό, καὶ τῆς
ὁρατῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία κατέστη ὁρατὴ ἕνεκα τοῦ
Χριστολογικοῦ γεγονότος5. Ἡ διάκριση αὐτὴ προκαλεῖ πολλὲς καὶ
μεγάλες ἀντιδράσεις καὶ ἀπορρίπτεται ἀπὸ πολλὲς Ἐκκλησίες
ἕνεκα τῶν διαφορετικῶν Ἐκκλησιολογιῶν τους.

25. Ὁ ὅρος «ὁρατὴ ἑνότητα» υἱοθετήθηκε στὴ συνέχεια ἀπὸ τὶς

Γενικὲς Συνελεύσεις τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν, Νέου
Δελχὶ (1961) καὶ Οὐψάλας (1968). Ἡ μὲν πρώτη συνέδεσε τὴν
ἔννοια τῆς ὁρατῆς ἑνότητας μὲ τὴν ἑνότητα «ὅλων σὲ κάθε τόπο»
(all in each place), ἐνῶ ἡ δεύτερη μετακινήθηκε ἀπὸ τὴν ὁρατὴ
ἑνότητα «ὅλων σὲ κάθε τόπο», στὴν ὁρατὴ ἑνότητα «σὲ ὅλους
τους τόπους» (in all places) καὶ «σὲ ὅλους τους χρόνους» (in all
ages) «Πρέπει νὰ συνεχίσουμε τὴν ἀναζήτηση τῆς ἑνότητας ὅλων
των Χριστιανῶν μὲ μία κοινὴ ὁμολογία πίστεως, μὲ τὴ διατήρηση
τοῦ Βαπτίσματος καὶ τῆς Εὐχαριστίας καὶ μὲ τὴν ἀναγνώριση τῆς
Ἱερωσύνης γιὰ ὅλη τὴν Ἐκκλησία… Αὐτὸ συνιστᾶ κλήση πρὸς τὶς
4
Βλέπε τὴ σημαντικὴ μελέτη καὶ παρουσίαση τῶν ποικίλων ἐκκλησιολογιῶν στὸ ἔργο τοῦ Veli-
Matti Karkkainen. An Introduction to Ecclesiology. Ecumenical, Historical and Global
Perspectives. IVP Academic, 2002.
5
Βλέπε: Peter Neunser. Théologie oecumenique. La quête de l’unité des Eglises chrétiennes.
Les Editions du CERF, Paris 2005, p. 56.
34
Ἐκκλησίες σὲ ὅλους τους τόπους νὰ συνειδητοποιήσουν ὅτι
ἀνήκουν μαζὶ καὶ καλοῦνται νὰ δραστηριοποιοῦνται ἀπὸ κοινοῦ. Σὲ
χρόνο κατὰ τὸν ὁποῖο ἡ ἀνθρώπινη ἀνεξαρτησία εἶναι τόσο
προφανής, εἶναι ἀκόμα περισσότερο ἐπιβεβλημένο νὰ καταστήσουν
ὁρατούς τους δεσμοὺς οἱ ὁποῖοι ἑνώνουν τοὺς Χριστιανοὺς σὲ μία
παγκόσμια ἀδελφότητα». Σήμερα, ὁ ὅρος «ὁρατὴ ἑνότητα»
χρησιμοποιεῖται εὐρέως σὲ ὅλα τα κείμενα τοῦ ΠΣΕ, τῆς Πίστεως
καὶ Τάξεως καὶ ἀλλαχοῦ.

26. Ἡ σύντομη ἀναφορά μου στὴν ἱστορία τοῦ ὅρου «ὁρατὴ

ἑνότητα» μὲ ὁδηγεῖ σὲ ἕνα βασικὸ κατὰ τὴν ἄποψή μου ἐρώτημα,
ποὺ πρέπει νὰ μᾶς ἀπασχολήσει. Ποία εἶναι ἡ κατανόηση τοῦ ὅρου
σήμερα, μετὰ ἀπὸ τὴ χρήση καὶ τὴν κατάχρηση τοῦ ὅρου; Πῶς
σήμερα οἱ Ἐκκλησίες κατανοοῦν καὶ ὁρίζουν τὴ φύση τῆς ἑνότητας
τῶν Ἐκκλησιῶν; Ποία τὰ σύγχρονα δεδομένα, τὰ ὁποῖα ἐπηρεάζουν
τὴ ζωὴ τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ ἄλλοτε εἶναι ἐνισχυτικὰ τῆς
προσπάθειάς τους γιὰ τὴν ἑνότητα, ἄλλοτε δὲ καθίστανται ἐμπόδιο
στὴν προσπάθειά τους αὐτή; Θὰ ὑπέβαλλα ἀκόμη καὶ τὰ
ἐρωτήματα: ἐπιθυμοῦν ὄντως σήμερα οἱ Ἐκκλησίες τὴν ἑνότητά
τους, ἢ καί, ἐπιπρόσθετα, μία ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν εἶναι δυνατὴ
ὑπὸ τὰ δεδομένα ποὺ ἔχουμε ἐνώπιόν μας τῶν ποικίλων καὶ
ἀντίθετων μεταξύ τους ἐκκλησιολογιῶν ἤ καὶ τῆς ὑπάρξεως
χριστιανικῶν ὀμάδων χωρὶς ἐκκλησιολογικὴ βάση; Περὶ τῆς
ἑνότητας ποίων Χριστιανῶν ὁμιλοῦμε, λαμβάνοντας ὑπ’ ὄψη τὸ
γεγονὸς ὅτι τὸ μεγαλύτερο ποσοστὸ τῶν Χριστιανῶν εἴτε
ἀρνοῦνται νὰ συμμετάσχουν σὲ αὐτὴ τὴ διαδικασία, εἴτε
ἀπορρίπτουν τὴν Οἰκουμενικὴ Κίνηση; Ὅλα τὰ ἐρωτήματα αὐτὰ
φανερώνουν πόσο σύνθετο εἶναι τὸ πρόβλημα τῆς ἑνότητας τῶν
Ἐκκλησιῶν. Πολλὲς Ἐκκλησίες ἀπέκτησαν αὐτοπεποίθηση,
γνωρίζοντας τὴ δική τους ἐκκλησιολογία καὶ συγκρίνοντάς την μὲ
τὴν ἐκκλησιολογία τῶν ἄλλων Ἐκκλησιῶν. Καθίσταται φανερὸ ὅτι
αὐτὸ δὲ ποὺ ἐπιθυμοῦν εἶναι οἱ σχέσεις «καλῆς γειτονίας» καὶ
«κοινωνιολογικῆς συνεργασίας», νέα δηλαδὴ ἐκκλησιολογικὰ
πλαίσια, χωρὶς νὰ ἔχουν τὴ βούληση νὰ πραγματοποιήσουν σοβαρὰ
βήματα ἑνότητας ἐπὶ τῇ βάσει τῆς κοινῆς ὁμολογίας πίστεως, τῶν
μυστηρίων, τῆς λατρείας κ.λπ.

γ) Θεολογικὲς μελέτες καὶ δημοσιεύσεις κειμένων ἀπὸ τὴν

Ἐπιτροπὴ Πίστεως καὶ Τάξεως.

27. Ἡ Πίστις καὶ Τάξις ἔθεσε τὸ δάκτυλο ἐπὶ τὸν τύπο τῶν ἥλων μὲ
τὴν ἐξέταση σημαντικῶν θεμάτων, ποὺ εἴτε διαιροῦν τὶς Ἐκκλησίες
εἴτε ἀποτελοῦν τοὺς θεμελίους λίθους τῆς μεταξύ τους ἑνότητας.
Γιὰ τὸ ζήτημα τῆς ὁρατῆς ἑνότητας ἔγιναν μακρὲς καὶ ἐπίπονες
θεολογικὲς συζητήσεις, εἴτε στὴν Ὁλομέλεια τῆς Πίστεως καὶ
Τάξεως εἴτε στὴ Διαρκῆ Ἐπιτροπή, εἴτε καὶ στὶς Παγκόσμιες
35
Διασκέψεις, εἴτε σὲ Γενικὲς Συνελεύσεις καὶ ἄλλες σχετικὲς
συναντήσεις τοῦ ΠΣΕ. Τὰ ἀποτελέσματα αὐτῶν τῶν συζητήσεων
εἶναι ἡ σημαντικὴ παραγωγὴ θεολογικῶν μελετῶν.

28. Μεταξύ των μελετῶν ὑπενθυμίζουμε τὸ πλέον διαδεδομένο

κείμενο τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως, «Βάπτισμα, Εὐχαριστία,
Ἱερωσύνη» (Baptism, Eucharist, Ministry=BEM). Δὲν θὰ προβοῦμε σὲ
ὁποιοδήποτε σχολιασμὸ τοῦ κειμένου. Ἀναφέρουμε μόνο ὅτι, ἔπειτα
ἀπὸ τὶς ἀπαντήσεις τῶν Ἐκκλησιῶν ἐπὶ τοῦ κειμένου αὐτοῦ,
διαφάνηκε ἡ ἀναγκαιότητα τῆς περαιτέρω μελέτης τῆς
ἐκκλησιολογίας. Τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἀναληφθείσας προσπάθειας
ἦταν τὸ εὑρισκόμενο σήμερα ἐνώπιόν μας ἐκκλησιολογικὸ κείμενο,
«Ἡ φύση καὶ ἡ ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας», στὸ ὁποῖο καλούμαστε νὰ
δώσουμε τὶς ἀναμενόμενες ἀπαντήσεις στὰ ἐρωτήματα ποὺ
τίθενται ἀπὸ αὐτό.

29. Ἡ ἐκκλησιολογία, ὅπως ἔχει τεθεῖ μέχρι τοῦ παρόντος γιὰ τὸν
καθορισμὸ τῆς φύσεως καὶ τῶν κριτηρίων τῆς ὁρατῆς ἑνότητας,
γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα περιελάμβανε καθαρὰ
ἐκκλησιολογικὰ ζητήματα, ποὺ πηγάζουν μέσα ἀπὸ τὴ θεολογία καὶ
τὴ ζωὴ τῶν Ἐκκλησιῶν, ὅπως, ἡ Γραφὴ ἡ Παράδοση καὶ οἱ
παραδόσεις, ἡ κοινὴ διατύπωση τῆς ἀποστολικῆς πίστεως, ἡ
Ἐκκλησία καὶ τὰ μυστήρια κ.λπ. Ἀκολούθως ἔγινε προσπάθεια νὰ
συζητηθοῦν καὶ οἱ λεγόμενοι μὴ θεολογικοὶ παράγοντες ποὺ
διαιροῦν τὶς Ἐκκλησίες. Ἔτσι, μὲ τὴν ὁρατὴ ἑνότητα τῶν
Ἐκκλησιῶν συνδέθηκαν κοινωνικὰ ζητήματα, ὅπως τῆς εἰρήνης,
τῆς δικαιοσύνης, τῶν φυλετικῶν διακρίσεων, τῆς θέσεως τῆς
γυναίκας στὴν Ἐκκλησία κ.λπ. Ἡ ὁρατὴ ἑνότητα εἶναι δυνατή,
σύμφωνα μὲ τὴν προοπτικὴ αὐτὴ τῶν μὴ θεολογικῶν παραγόντων,
μόνο μὲ τὴν ἀποκατάσταση τῆς ἑνότητας τῆς ἀνθρώπινης
κοινωνίας. Ὅσο συνεχίζεται ἡ διάσπαση τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας
εἶναι ἀδύνατη ἡ ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν.

30. Ἡ ἐκκλησιολογικὴ συζήτηση στὰ διάφορα ἐπίπεδα μποροῦμε νὰ

ποῦμε ὅτι συνεχίσθηκε μὲ τὴ συμβολὴ τῆς προηγούμενης
συνάντησης τῆς Ὁλομελείας τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως στὴν Κουάλα
Λούμπουρ τῆς Μαλαισίας, στὴν ὁποία τέθηκε μία ἄλλη παράμετρος,
αὐτὴ τῆς χριστιανικῆς ἐκκλησιολογίας μέσα σὲ ἕνα πλουραλιστικὸ
περιβάλλον καὶ κυρίως σὲ σχέση μὲ τὶς ἄλλες θρησκεῖες καὶ πίστεις
ἀνὰ τὸν κόσμο6. Οἱ προηγηθέντες διάφοροι διαθρησκειακοὶ

6
Βλέπε: Faith and Order at the Crossroads. Kuala Lumpur 2004. The Plenary
Commission Meeting. Edited by Thomas F. Best. Faith and Order Paper No. 196. WCC
Publications, Geneva 2005. Διδάκτορος Βασιλείου (ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ) Μητροπολίτου
Κωνσταντίας-Αμμοχώστου. Ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησία - Ἐκκλησία τῶν ἐθνῶν. Ὁρθόδοξη
Ἐκκλησιολογία καὶ πολλότητα. Παράδειγμα ἑρμηνείας τοῦ σύγχρονου Πλουραλισμοῦ. Πρακτικὰ
Διεθνοῦς Πολιτικοῦ Συνεδρίου. ΕΘΝΟΣ, ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ – ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ
ΔΕΔΟΜΕΝΑ. 17-19 Ἀπριλίου, 2005. Ἀθήνα, Ἑλλάδα.
36
διάλογοι ἔθεσαν προβληματισμοὺς γιὰ τὴν ἁρμονικὴ συνεργασία
μεταξὺ τῶν θρησκειῶν τοῦ κόσμου καὶ γιὰ τὴν εἰρηνικὴ συνύπαρξη,
ἔγινε δὲ προσπάθεια μιᾶς συγκριτικῆς θεολογικῆς προσέγγισης. Ἡ
Ὁλομέλεια τῆς Κουάλα Λούμπουρ θέλησε νὰ ὑπερβεῖ αὐτὸ τὸ
στάδιο καὶ νὰ ἐξετάσει, μέσα ἀπὸ τὴ Χριστολογία καὶ
ἀνθρωπολογία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, «διὸ προσλαμβάνεσθε
ἀλλήλους, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς προσελάβετο ὑμᾶς εἰς δόξαν
Θεοῦ» (Ρωμ. 15:7), τὴ δυνατότητα ἀναπτύξεως μιᾶς
ἐκκλησιολογίας ποὺ νὰ μὴ εἶναι ἀποκλειστικὴ καὶ ἀπορριπτικὴ τῶν
ἄλλων θρησκειῶν. Ποία δηλαδὴ εἶναι ἡ θέση καὶ ἡ σχέση τῶν μὴ
χριστιανικῶν θρησκειῶν τοῦ κόσμου μὲ τὴν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ
τῆς Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης; Ποῦ καὶ πῶς προσφέρεται ἡ
σωτηρία; Ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ περιορίζεται σὲ μόνη τὴ βιβλικὴ
τοιαύτη; Ἔτσι, ἡ Χριστολογία, οἱ ἄλλες θρησκεῖες καὶ ταὰ
ἀνωτέρω ἐρωτήματα εἶναι σημαντικὰ γιὰ τὴ σύγχρονη
ἐκκλησιολογία7. Ἐπιπρόσθετα, οἱ ἄλλες ὑπὸ ἐπεξεργασία θεολογικὲς
μελέτες, ὅπως ἡ «Ἠθικὴ Διάκριση στὶς Ἐκκλησίες» (Moral
Discernment in the Churches) καὶ «Παράδοση καὶ Παραδόσεις. Ἡ
χρήση τῶν ἐκκλησιαστικῶν αὐθεντιῶν» (Tradition and traditions.
The use of Church Authorities), εἶναι ἐνδεικτικὰ τῆς διευρύνσεως
τοῦ ἐκκλησιολογικοῦ προβληματισμοῦ καὶ τῆς ἐξετάσεως
ζητημάτων ποὺ διαιροῦν τὶς Ἐκκλησίες σήμερα.

δ) Πίστις καὶ Τάξις. Παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον.

31. Ἡ Πίστις καὶ Τάξις, ὅπως διαπιστώνουμε ἀπὸ τὶς προηγούμενες

ἀναφορές μας, ἔχει ἐπιτελέσει σημαντικὸ ἔργο καὶ μεγάλα βήματα,
ὑποβοηθώντας τὶς Ἐκκλησίες στὴν ἀναζήτηση τῆς ἑνότητάς τους.
Εἴτε ὡς κίνημα εἴτε ὡς ἐπιτροπὴ τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου
Ἐκκλησιῶν, συνέβαλε τὰ μέγιστα στὴν ἀνάπτυξη τῶν διμερῶν καὶ
πολυμερῶν θεολογικῶν διαλόγων.

32. Ἔχω πεῖ στὴ ἀρχὴ ὅτι κρίνω πὼς ἡ παροῦσα συνάντηση τῆς
Ὁλομελείας τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως εἶναι σημαντικὴ γιὰ ποικίλους
λόγους. Αὐτοὶ ἀφοροῦν τὴν ἴδια τὴν Ἐπιτροπὴ στὶς σχέσεις της εἴτε
μὲ τὸ ΠΣΕ εἴτε μὲ τὶς Ἐκκλησίες μέλη. Ἔχω τὴν πεποίθηση καὶ τὴ
βεβαιότητα ὅτι τὸ ἔργο τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως ἐκτιμᾶται τόσο
ἀπὸ τὶς Ἐκκλησίες ὅσο καὶ ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ ΠΣΕ.

33. Τὸ θέμα τῆς παρούσης Ὁλομελείας, «Κεκλημένοι εἰς μίαν

Ἐκκλησίαν», ἅπτεται τοῦ συνόλου τοῦ ἔργου τῆς Πίστεως καὶ
Τάξεως, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ὑπάρξεώς της ὡς κινήματος γιὰ τὴν
ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ μεταγενέστερα ὡς Ἐπιτροπῆς τοῦ
ΠΣΕ. Ἡ παροῦσα Ὁλομέλεια καλεῖται νὰ καθορίσει τὴ βούληση τῶν
7
Βλέπε: Rev. Prof. S. Mark Heim. Sharing Our Differences. Koinonia and the Theology of
Religious Plurality. In: Faith and Order at the Crossroads. Kuala Lumpur 2004. op. cit. pp. 309-
332.
37
Ἐκκλησιῶν γιὰ τὸ θέμα τῆς ἑνότητας καὶ νὰ ἐπαναπροσδιορίσει τὴ
φύση τῆς ἐπιδιωκομένης ἑνότητας. Μὲ ἄλλα λόγια, καλούμεθα νὰ
ἀνοίξουμε νέους ὁρίζοντες, νὰ χαράξουμε νέες προοπτικὲς καὶ νὰ
προδιαγράψουμε νέους ὁραματισμοὺς σ’ αὐτὴ τὴν κλήση γιὰ τὴν
ἑνότητα, οὕτως ὥστε νὰ ἐξέλθουμε ἀπὸ τὰ ἀδιέξοδα καὶ τὶς κατὰ
καιροὺς διακυμάνσεις στὴν Οἰκουμενικὴ Κίνηση, στὴ ζωὴ τῶν
Ἐκκλησιῶν μας καὶ στὶς σχέσεις μεταξύ τους μέσα σὲ μία συνεχῶς
μεταβαλλόμενη κοινωνία. Σὲ τελικὴ ἀνάλυση, ἐκεῖνο ποὺ κρίνεται
εἶναι ἡ ἱκανότητα καὶ ἡ ἀξιοπιστία τῶν Ἐκκλησιῶν μέσα στὸν
κόσμο νὰ μεταδώσουν τὸ ἑνοποιὸ μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ
Χριστοῦ.

34. Τὸ ἔργο τῆς Ὁλομελείας θὰ καθορίσει τὸ μέλλον καὶ θὰ

βοηθήσει τὴν περαιτέρω πορεία τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως. Θὰ
πρέπει νὰ ὁμολογήσουμε ὅτι τὴν τελευταία περίοδο, ἕνεκα
ἐνδογενῶν καὶ ἐξωγενῶν παραγόντων, παρατηρεῖται μία
συρρίκνωση τῆς Ἐπιτροπῆς, εἴτε αὐτὴ εἶναι καταστατική, ποὺ
καθορίζει τὴ σχέση της μὲ τὸ ΠΣΕ, ὅπως π.χ. τὴν κατάργηση τοῦ
προηγούμενου καθοριστικοῦ ρόλου τῆς Ὁλομελείας, εἴτε ἀφορᾶ τὸ
Ἐπιτελεῖο μὲ τὴ μείωση τῶν στελεχῶν του, εἴτε ἀφορᾶ τὴν
οἰκονομικὴ πτυχή, μὲ ἀποτέλεσμα τὴ συρρίκνωση καὶ τῶν
προγραμμάτων καὶ τῶν θεολογικῶν μελετῶν. Ἔχουμε, ἐπίσης,
δεχθεῖ κριτικὴ ὅτι ἡ ἐνασχόλησή μας μὲ τὰ λεγόμενα
«παραδοσιακὰ» θεολογικὰ ζητήματα δὲν ἀνταποκρίνονται στὴν
ἡμερήσια διάταξη τοῦ ΠΣΕ καὶ γι’ αὐτὸ πρέπει νὰ διευρύνουμε τοὺς
ὁρίζοντες τῶν μελετῶν τῆς Ἐπιτροπῆς γιὰ νὰ καλύψουν καὶ τοὺς
σύγχρονους κοινωνικοὺς προβληματισμούς.

35. Εἶναι προφανὲς ὅτι οἱ σύγχρονες προκλήσεις εἶναι πολλὲς καὶ

δὲν ἀφήνουν ἀνεπηρέαστη τὴ ζωὴ τῶν Ἐκκλησιῶν μας. Νομίζω δὲ
ὅτι ἡ Πίστις καὶ Τάξις δὲν ἐθελοτυφλεῖ ἐνώπιον αὐτῶν τῶν
προκλήσεων. Ἐν τούτοις, ἡ ἱστορία καὶ ὁ σκοπὸς τῆς ἱδρύσεως τῆς
Πίστεως καὶ Τάξεως δὲν πρέπει νὰ ὑποτιμηθοῦν καὶ νὰ
ὑποβιβασθοῦν. Ἡ ἀναζήτηση τῆς ἑνότητας τῶν Ἐκκλησιῶν πρέπει
πάντοτε νὰ εὑρίσκεται στὸ ἐπίκεντρο τῶν δραστηριοτήτων τῆς
Πίστεως καὶ Τάξεως8. Ἄλλωστε, ἔχει λεχθεῖ κατ’ ἐπανάληψη ὅτι ἡ
Πίστις καὶ Τάξις εἶναι τὸ μεγαλύτερο βῆμα διεξαγωγῆς πολυμερῶν
θεολογικῶν διαλόγων καὶ τὸ προνόμιο αὐτὸ δὲν μπορεῖ καὶ δὲν
πρέπει νὰ ἐγκαταλειφθεῖ, δεδομένου καὶ τοῦ γεγονότος ὅτι στὴν
Πίστη καὶ Τάξη συμμετέχει καὶ ἡ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία ὡς
πλῆρες μέλος, μὲ σημαντικὴ συμβολὴ στὶς μέχρι τοῦδε θεολογικὲς
μελέτες τῆς Ἐπιτροπῆς, ὅπως ἐπίσης καὶ μερίδα Πεντηκοστιανῶν.
Τὰ κλιςὲ διαχωρισμοῦ «παραδοσιακῶν» καὶ «σύγχρονων»
8
Βλέπε: Metropolitan John (Zizioulas) of Pergamon. Faith and Order yesterday, today and
tomorrow. Gunther Gassmann. What is Faith and Order? Mary Tanner. What is Faith and
Order? (Papers prepared for a Faith and Order consultation with Younger Theologians held at
Turku, Finland, 3-11 August 1995.
38
θεολογικῶν θεμάτων μόνο σύγχυση μπορεῖ νὰ ἐπιφέρουν, γιατί
θέματα ποὺ ἔγιναν αἰτία διαιρέσεων τῶν Ἐκκλησιῶν, ἐφ’ ὅσον
συνεχίζουν νὰ ἀποτελοῦν τὴ λυδία λίθο τῶν διαιρέσεων εἶναι ἐξ
ἴσου σύγχρονα γιὰ τὶς Ἐκκλησίες. Θὰ παραθέσουμε τοὺς λόγους τοῦ
Μητροπολίτη Περγάμου Καθηγητῆ Ἰωάννη Ζηζιούλα γιὰ τὸ θέμα
αὐτό.

36. «Ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας πρέπει νὰ παραμείνει στὸ κέντρο

τοῦ ἔργου τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως καὶ πρέπει νὰ συνεχίσει τὸ
ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν ὁρατὴ ἑνότητα σὲ ὅλες τὶς θεμελιώδεις
πλευρὲς (δομή, ἱερωσύνη, μυστήρια κ.λπ.). Ἀλλὰ αὐτὴ δὲν θὰ πρέπει
νὰ εἶναι μία ἑνότητα χωρὶς νόημα γιὰ τὶς ζωὲς τῶν ἀνθρωπίνων
ὑπάρξεων –ἐξ ἴσου Χριστιανῶν καὶ μὴ Χριστιανῶν. Θὰ πρέπει νὰ
εἶναι μία ἑνότητα ἡ ὁποία νὰ προσφέρει τὸν ἐσχατολογικὸ κόσμο,
μὲ ἄλλα λόγια τὴν ὕψιστη ἐλπίδα καὶ ἔννοια, μία ἑνότητα ἡ ὁποία
θὰ ἔχει ἐπίδραση στὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη καὶ πολιτισμό. Κατὰ
συνέπεια, δὲν θὰ πρέπει νὰ εἴμαστε ποτὲ ἱκανοποιημένοι μέχρις
ὅτου οἱ συμφωνίες μας στὰ παραδοσιακὰ ζητήματα, τὰ ὁποῖα μᾶς
διαιροῦν, ἀποκαλύψουν τὴν εὐρύτερη σημασία ποὺ ἔχουν γιὰ τὴ
ζωὴ τοῦ κόσμου. Τὸ ἰσοζύγιο μεταξύ της «ἑνότητας τῆς
Ἐκκλησίας» καὶ τῆς «ἑνότητας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους» στὸ ἔργο
τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως ἦταν σημαντικὸ ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄποψη. Ἐν
τούτοις, πρέπει νὰ ἐπεκταθεῖ καὶ νὰ περιλάβει καὶ θέματα γιὰ τὸν
μὴ ἀνθρώπινο κόσμο, ὅπως ἡ παρουσία τῆς οἰκολογικῆς κρίσεως
καθιστᾶ τοῦτο ὅλο καὶ περισσότερο σαφὲς»

37. Ο Lukas Fischer διερωτᾶται γιὰ τὸ ποῖες εἶναι οἱ σημαντικὲς

κατευθύνσεις τῶν Ἐκκλησιῶν κατὰ τὴν Τρίτη Χριστιανικὴ χιλιετία,
γιὰ νὰ καταλήξει στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ μετάβαση ἀπὸ τὴ μία
χιλιετία στὴν ἄλλη δὲν ἄνοιξε νέους ὁρίζοντες παρὰ τὶς πολλὲς
ἀλλαγὲς ποὺ ἐπῆλθαν εἴτε στὴν ἐσωτερικὴ ζωὴ τῶν Ἐκκλησιῶν,
εἴτε στὶς σχέσεις μεταξύ τους, εἴτε ἕνεκα τῶν κοινωνικῶν,
πολιτικῶν, ἠθικῶν καὶ οἰκονομικῶν ἀλλαγῶν στὴ φυσιογνωμία τοῦ
σύγχρονου κόσμου. Ἔτσι, οἱ παράγοντες, οἱ ὁποῖοι καθόρισαν τὴν
ἱστορία τῶν Ἐκκλησιῶν κατὰ τὶς προηγούμενες δεκαετίες
συνεχίζουν νὰ ἐπιδροῦν ἀκόμα καὶ σήμερα. Οἱ διαιρέσεις μεταξύ
των Ἐκκλησιῶν παραμένουν ὡς τὸ κατ’ ἐξοχὴν πρόβλημα ποὺ
πρέπει νὰ βρεῖ τὴ λύση τοῦ9.

38. Βεβαίως, στὶς ἀνωτέρω κρίσεις τῶν σημαντικῶν

προσωπικοτήτων τῆς Οἰκουμενικῆς Κινήσεως, θὰ λέγαμε ὅτι ἡ
Οἰκουμενικὴ Κίνηση γενικότερα καὶ εἰδικότερα ἡ Πίστις καὶ Τάξις
ἔθεσαν τὶς βάσεις γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῶν διαιρέσεων κατὰ τὴν
Τρίτη χιλιετία. Ἡ ὕπαρξη καὶ ἡ συνέχιση τοῦ ἔργου τῆς Πίστεως καὶ
9
Βλέπε: Lukas Fischer. Major Trends in the Life of the Churches. In: A. History of the
Ecumenical Movement. Volume 3, 1968-2000. Edited by John Briggs, Mercy Anba Oduyoye and
Georges Tsetsis. World Council of Churches, Geneva 2004, pp. 23-50.
39
Τάξεως εἶναι ἀπόλυτα συνδεδεμένη μὲ τὴ βούληση τῶν Ἐκκλησιῶν
μελῶν. Αὐτὲς θὰ πρέπει νὰ καθορίσουν τὸ μέλλον τῆς Πίστεως καὶ
Τάξεως καθὼς καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς ἡμερησίας διατάξεως, γιατί
τὸ ἔργο της εἶναι ἔργο τῶν Ἐκκλησιῶν μελῶν. Παρὰ τὴν
καταστατικὴ ἄρση τοῦ καθοριστικοῦ ρόλου τῆς Ὁλομελείας, αὐτὴ
ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ συμβάλει οὐσιαστικὰ στὸ θεολογικὸ καὶ
ἐκκλησιολογικὸ ἔργο τῆς Ἐπιτροπῆς. Ἡ συμμετοχὴ ἐκπροσώπων
Ἐκκλησιῶν ἀπὸ τὸ σύνολο τῶν Χριστιανικῶν Ὁμολογιῶν, ἐν
πρώτοις, μεταφέρει τὴ βούληση τῶν Ἐκκλησιῶν μελῶν γιὰ τὴν
ἑνότητα. Ἐπιπροσθέτως, μεταφέρεται ὁ προβληματισμὸς τῶν
συγχρόνων κοινωνιῶν ἀνὰ τὸν κόσμο. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ἡ Διαρκὴς
Ἐπιτροπὴ συζήτησε ἐπανειλημμένως τὴ δυνατότητα συμμετοχῆς
τῶν μελῶν τῆς Ὁλομελείας στὰ διάφορα τρέχοντα θεολογικὰ
προγράμματα.

39. Μέσα σὲ αὐτὰ τὰ πλαίσια, αὐτὸ ποὺ θὰ πρέπει ἴσως ἡ παροῦσα

Ὁλομέλεια νὰ ζητήσει ἀπὸ τὰ ὑπεύθυνα ὄργανα τοῦ ΠΣΕ (Γενικὴ
Γραμματεία, Ἐκτελεστικὴ καὶ Κεντρικὴ Ἐπιτροπή), εἶναι ὅπως ἡ
Πίστις καὶ Τάξις ἀποκτήσει περισσότερη ὁρατὴ παρουσία μέσα
στὴν παροῦσα ἐσωτερικὴ δομὴ τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου
Ἐκκλησιῶν καὶ ἀποκτήσει μεγαλύτερη αὐτοτέλεια γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ
ἐπιτελεῖ τὸ ἔργο γιὰ τὸ ὁποῖο ἱδρύθηκε καὶ νὰ ἀναβαθμίσει τὸ ρόλο
της μέσα στὸν Ἐκκλησιαστικὸ αὐτὸ Ὀργανισμό. Ἡ σημερινὴ θέση
τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως στὸ ΠΣΕ εἶνα αὐτὴ τῆς ὑπο- ἑνότητας
μέσα στὸ πρόγραμμα P2. Τὸ σκεπτικὸ στηρίζεται, ἀφ’ ἑνὸς μέν,
στὸ γεγονὸς τῆς ἱστορικότητας τοῦ κινήματος τῆς Πίστεως καὶ
Τάξεως ποὺ ἀναφέραμε πρίν, ἀφ’ ἑτέρου δὲ στὴ συμμετοχὴ στὴν
Ἐπιτροπὴ τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας ὡς πλήρους μέλους
καθὼς καὶ ἄλλων Ἐκκλησιῶν ποὺ δὲν εἶναι μέλη τοῦ ΠΣΕ. Ἐξ ἄλλου,
τὸ σύνολο τῶν Ἐκκλησιῶν μελῶν τῆς Ἐπιτροπῆς φανερώνουν
μεγάλο καὶ ζωηρὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὸ ἔργο τῆς Πίστεως καὶ Τάξεως.

ε) Καταληκτικές σκέψεις

40. Στὸ σημεῖο αὐτὸ θὰ ἐπαναλάβω μερικὲς ἀπὸ τὶς σκέψεις ποὺ
ἀνέπτυξα στὴν Ἔκθεσή μου ἐνώπιον τῆς Διαρκοῦς Ἐπιτροπῆς κατὰ
τὴν τελευταία της συνάντηση πέρυσι στὸ Κάιρο τῆς Αἰγύπτου (17-
21 Ἰουνίου 2008). Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, σχολιάζοντας
τοὺς λόγους τοῦ ἀποστόλου Παύλου στὴν πρὸς Ἐφεσίους Ἐπιστολή:
«μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ
τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ» (Ἐφ. 4:13), γράφει: «Εἰς τὴν
ἑνότητα, φησί, τῆς πίστεως. Τουτέστιν, ἕως ἂν δειχθῶμεν πάντες
μίαν πίστιν ἔχοντες. Τοῦτο γάρ ἐστιν ἑνότης πίστεως, ὅταν πάντες
ἓν ὦμεν, ὅταν πάντες ὁμοίως τὸν σύνδεσμον ἐπιγινώσκομεν. Μέχρι

40
τότε ἐργάζεσθαι χρή. Ὅταν πάντες ὁμοίως πιστεύωμεν, τότε
ἑνότης ἐστὶν»10.

41. Ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι μία διαχρονικὴ ἀναζήτηση.

Ἀρχίζει ἤδη μὲ τὶς πρῶτες ἀναφορὲς στὴν Καινὴ Διαθήκη. Ὁ Ἰησοῦς
Χριστὸς στὴν Ἀρχιερατική του προσευχή, λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ πάθος
τοῦ Σταυροῦ, προσευχήθηκε γιὰ τοὺς Μαθητὲς καὶ τὸ σύνολο τῶν
ἀνθρώπων, «ἵνα πάντες ἓν ὦσιν, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ καγῶ ἐν
σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν …» (Ἰω. 17:21). Ὁ ἀπόστολος
Παῦλος, ἐπίσης, κάνει τὶς δικές του ἀναφορὲς γιὰ τὴν ἑνότητα καὶ
ἀναπτύσσει τὴν ἐκκλησιολογικὴ εἰκόνα τοῦ «σώματος καὶ τῶν
μελῶν» γιὰ νὰ καταστήσει σαφὲς τὸ νόημα καὶ τὴν ἀναγκαιότητα
τῆς ἑνότητας τῆς Ἐκκλησίας.

42. Ἐν κατακλείδι, θὰ ἐπαναλάβουμε αὐτὴ τὴν προσευχὴ τοῦ Κυρίου

ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ «ἵνα πάντες ἕν ὦσιν, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ
κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἕν ὦσιν, ἵνα ὁ κόσμος πιστεύςῃ
ὅτι σὺ μὲ ἀπέστειλας» (Ἰω. 17:21), λόγοι ποὺ ἀποτελοῦν ὕψιστη
κλήση πρὸς ὅλους ἐμᾶς ὥστε νὰ γίνουμε μία ἀδιαίρετη Ἐκκλησία.

10
Ὁμιλία εἰς τὴν πρὸς Ἐφεσίους ΙΑ΄. PG 62, 83.
41
 ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΣΤΟ ΝΑΟ

Σεβασμιώτατε,
Σεβαστοί πατέρες
Εν Χριστώ αδελφοί,

Αυτές τις μέρες, 120 εκπρόσωποι από διάφορες Χριστιανικές

Ομολογίες καθώς και άλλοι σημαντικοί προσκεκλημένοι,
βρισκόμαστε στην Κρήτη, στην Ορθόδοξη Ακαδημία, όπου
συνέρχεται η Ολομέλεια της Επιτροπής της Πίστεως και Τάξεως
του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Άρχισε στις 6 και θα
ολοκληρωθεί στις 14 του τρέχοντος μηνός Οκτωβρίου.

Να υπενθυμίσω ότι η παρουσία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού

Πατριάρχου τις παρελθούσες ημέρες στην περιοχή αυτή ωφειλόταν
και στο γεγονός αυτό, για να κηρύξει τις εργασίες της
συνελεύσεως της Ολομελείας αυτής.

Η Επιτροπή της Πίστεως και Τάξεως είναι μία από τις

σημαντικώτερες Επιτροπές και προϋπήρχε του Παγκοσμίου
Συμβουλίου Εκκλησιών. Το 1927 πραγματοποίησε την πρώτη
Παγκόσμια Διάσκεψη στη Λωζάννη της Ελβετίας. Το 1948, με την
ίδρυση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, έγινε μία από τις
Επιτροπές του.

Σκοπός της ιδρύσεως της Επιτροπής αυτής ήταν η αναζήτηση της

ενότητας των Εκκλησιών και εξέφραζε την αγωνιώδη κραυγή των
Εκκλησιών για το σκοπό αυτό. Αυτό ερμηνεύει τη μαζική
συμμετοχή εκπροσώπων των κατά τόπου Εκκλησιών στις
Παγκόσμιες Διασκέψεις που πραγματοποιήθηκαν κατά καιρούς,
στις οποίες η Ορθόδοξη Εκκλησία είχε δώσει δυναμικά το παρόν
της και πρωτοστατούσε σε αυτή την προσπάθεια. Ο Παναγιώτατος
Οικουμενικός Πατριάρχης διετέλεσε μέλος της Ολομελείας και
Αντιπρόεδρος για μακρό χρονικό διάστημα, όπως και ο
Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σασίμων Γεννάδιος, ο οποίος κήρυξε
προ ολίγου το θείο λόγο.

Υπό τα δεδομένα αυτά, η Πίστις και Τάξις έχει γίνει το μεγαλύτερο

θεολογικό βήμα στον κόσμο, όπου διεξάγονται οι πολυμερείς, όπως
42
τους ονομάζουμε, θεολογικοί διάλογοι, με σκοπό, όπως λέχθηκε,
την ενότητα των διηρημένων Χριστιανών.

Η Διαρκής Επιτροπή της Πίστεως και Τάξεως συνέρχεται σχεδόν

κάθε χρόνο για να προωθήσει τις διάφορες θεολογικές μελέτες,
όπως αυτές που έχουμε προς εξέταση αυτές τις μέρες ενώπιον της
Ολομελείας, ενώ η Ολομέλεια συνέρχεται μία φορά μεταξύ δύο
Γενικών Συνελεύσεων του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Δύο
Γενικές Συνελεύσεις του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών
απέχουν χρονικά η μία από την άλλη επτά έτη. Σ’ αυτό το διάστημα
είναι που συνέρχεται η Ολομέλεια της Πίστεως και Τάξεως.

Όταν συνεδριάζουμε σε ένα τόπο, σκοπός μας δεν είναι απλώς να

κάνουμε θεολογικό διάλογο και να καταλήξουμε σε κάποια
συμπεράσματα, αποκομμένοι από τον κόσμο και την κοινωνική
πραγματικότητα, αλλά να έλθουμε και σε επαφή με την Εκκλησία
του τόπου. Για το λόγο αυτό βρισκόμαστε σήμερα ανάμεσά σας για
να λάβουμε το δικό σας μήνυμα της αγάπης του Χριστού και τη
δική σας στήριξη για το έργο της Εκκλησίας που επιτελούμε, και
αμοιβαίως να σας μεταφέρουμε και εμείς το δικό μας μήνυμα από
τις Εκκλησίες και Ομολογίες που εκπροσωπούμε.

Την επίσημη αυτή ώρα, επιτρέψατε μου να εκφράσω τις

ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μου προσωπικά και εκ μέρους
όλων των μελών της Ολομελείας προς τον Παναγιώτατο
Οικουμενικό Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίο γιατί ευαρεστήθηκε να
παρευρεθεί για να κηρύξει την έναρξη των εργασιών και να
ομιλήσει επί του θέματος της Ολομελείας: «Κεκλημένοι εις την
μίαν Εκκλησίαν». Ο Παναγιώτατος υπογράμμισε ότι «η ενότητα την
οποία επιζητούμε είναι ένα άνωθεν δώρο, το οποίο εμείς οφείλουμε
να επιδιώξουμε με επιμονή αλλά και με υπομονή, δεν είναι κάτι το
οποίο εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από εμάς, αλλά αρχικά από
την κρίση του Θεού και από τον «καιρό», όπως ονομάζεται η
διάρκεια στην αρχαία ελληνική.

Παρόλα αυτά, αυτό το ιερό δώρο της Ενότητας είναι κάτι το οποίο
απαιτεί από εμάς δραστικές μετατροπές και αναπροσανατολισμό,
ούτως ώστε με ταπεινότητα να επιστρέψουμε στις κοινές μας ρίζες
της Αποστολικής Εκκλησίας και στη θρησκευτική κοινότητα των
Αγίων, αλλά επίσης να εμπιστευθούμε εαυτούς και να αφεθούμε
στην Ουράνια Βασιλεία και Εξουσία του Θεού».

Ευχαριστούμε επίσης το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κισάμου και

Σελίνου κ. Αμφιλόχιο, Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου της
Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, και στο πρόσωπο του το
Σεβασμιώτατο Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Ειρηναίο και όλη την
43
Εκκλησία της Κρήτης για τη βοήθεια και συμπαράστασή τους, τόσο
στην οργάνωση, όσο και στην ομαλή διεξαγωγή των εργασιών της
συνελεύσεώς μας.

Dear sisters and brothers in Christ,

It is a privilege and honour for us all to be present in the celebration

of the Divine Liturgy, celebrated by His Eminence Metropolitan of
Kissamos and Selinos and at the same time President of the
Orthodox Academy of Crete, in which, these days, takes place the
meeting of the Plenary of the Commission of Faith and Order.

In the Orthodox Church today, as His Eminence Metropolitan

Gennadios reminded us, is celebrating the Holly Fathers of the
Seventh Ecumenical Council, which had to face the problem of
iconoclasm. This is an example of how we put in front of us the
fathers and mothers as the authorities of our faith, the living
experience of the faith which guides us to the salvation and the
holiness, to the eschatological kingdom of God, according to the
discussion we had yesterday, and their message and example could
teach us today. They had to fight for the unity of the Church and
the clarity of the faith.

We have also the unique opportunity to be in contact today with the

local Eucharistic Community, the local Church, which is at the same
time One, Holly and Catholic and Apostolic, because of the
celebration of the Lord’s Table and we are looking for the day when
all Christians could take part to this Eucharistic celebration.

The presence of His All Holiness the Ecumenical Patriarch for the
official inauguration of the Plenary and His address to its main
theme, “Called to be the one Church”, underlines the importance of
this very meeting but also of the Commission of Faith and Order.
We ask the delegates of the Ecumenical Patriarchate to transmit
once again our thanks to His All Holiness.

We are very grateful equally to His Eminence the Metropolitan of

this diocese and of cause to His Eminence the Archbishop of Crete
Eirinaios and the Church of Crete as a whole for their support and
help for the organization and the successful ruling of the sessions of
the Plenary of Faith and Order in the Orthodox Academy of Crete.

In this very important moment, allow us to offer to you, as sing of

our thanks and gratitude a small gift as souvenir of our presence
here these days.
44
Επιτρέψετε μας να σας προσφέρουμε αυτό μικρό αντίδωρο ως
ανάμνηση της εδώ παρουσίας μας και σας παρακαλούμε να εύχεσθε
«υπέρ της των πάντων ενότητος», όπως και ο Κύριος παρακάλεσε
τον Πατέρα να διατηρηθεί η ενότητα της Εκκλησίας του.

45