Hoofdstuk 19: toegewijde dienst in liefde tot God

BRS 1.4.1 – 21

In het voorgaande hoofdstuk werd extatische toegewijde dienst beschreven die het hart verzacht.
Wanneer bhava-bhakti volledig rijpt wordt dit prema-bhakti genoemd. Prema-bhakti verzacht het hart
volkomen. In gewone toegewijde dienst is het de ingesteldheid van de toegewijde om zichzelf als
Krishna’s te beschouwen. Prema-bhakti leidt ertoe dat de toegewijde Krishna toeëigent, onderwerpt,
inpalmt. Krishna wordt dan ‘mijn zoon’, ‘mijn vriend’, ‘mijn minnaar.’

Tijdens de bhava fase is toegewijde liefde voldoende om de aandacht van de Heer te krijgen, terwijl de
prema fase aanleiding geeft tot deelname aan Krishna’s spel en vermaak, waardoor de toegewijde in een
daadwerkelijke en persoonlijke relatie met de Heer betrokken raakt. Diegene die prema verworven heeft
is in staat om Krishna aan te trekken en zelfs in dienst te nemen (Hfst 1, sri-krishnakarsini).

Definitie van prema

Rupa Goswami onderscheidt zich radicaal van andere tradities omwille van het feit dat hij uitsluitend
liefde voor Krishna (krishna-rati) als primaire sthayi-bhava accepteert (BRS, 2.5.107-108). Het woord
‘liefde’ kan dus alleen met recht worden gebezigd in relatie tot God. In de stoffelijke wereld betekent
liefde niets anders dan lust. Wanneer onze lust volkomen op Krishna wordt gericht en we ons door en
door met Hem verwant voelen, wordt zulks door grote autoriteiten als Bhisma, Prahlada, Uddhava en
Narada als zuivere liefde tot God beschouwd. Deze zuivere liefde kan slechts op Krishna worden
overgedragen in twee gevallen: in extase of door Krishna’s grondeloze genade.
"Als iemand Hari, de Opperheer, vereert, aanbidt en bemint, dient men te begrijpen dat hij alle vormen
van boete en ascese, verricht om tot zelfverwerkelijking te komen, al achter de rug heeft. Als iemand echter
allerlei vormen van ascese, boete en mystieke yoga beoefent en geen liefde tot Hari in zich ontwikkelt,
moeten al zijn inspanningen als tijdverspilling worden beschouwd. Als iemand Krsna altijd zowel binnen
als buiten zich ziet, dient men te begrijpen dat hij alle vormen van boete en ascese met succes heeft
beoefend" (NZL, 173).

Hoe prema-bhakti verwerven

Er zijn twee wegen die leiden tot prema-bhakti, door de rijping van bhava en dank zij de buitengewone
genade van Krishna.

Prema door de rijping van bhava

Prema

Er zijn twee categorieën van prema die voortkomen

uit bhava: vaidhi-bhavattho door het proces van
Bhava Genade
vaidhi sadhana te volgen, en raganugiya-bhavattho,
prema die het gevolg is van het volgen van het
proces van raganuga-bhakti.
Vaidhi Raganuga

“Een toegewijde die bij het naleven van de regulerende beginselen van toegewijde dienst zijn
natuurlijke Krsna-bewustzijn terug opwekt, wordt teder van hart en chant en danst en zingt als een
dolleman, soms huilend, dan weer wartaal uitkramend zonder zich van iemand wat aan te trekken"
 (SB 11.2.40).
Prema als gevolg van bhava verworven door het proces van raganuga-sadhana

Srila Rupa Goswami citeert het verhaal van Candrakanti uit de Padma Purana. Candrakanti
beoefende raganuga-sadhana en streefde ernaar de gemoedsgesteltenis van de gopis van
Vrindavana te beleven. Wanneer ze hierdoor bhava had verworven, besloot ze uitsluitend Krishna
als echtgenoot te willen aanvaarden. Volledige onverschilligheid ten aanzien van eenieder met
uitzondering van Krishna is één van de negen symptomen van bhava, namelijk virakti. Doordat
haar bhava-bhakti rijpte, ging ze voortdurend op Krishna's vorm mediteren vanuit het begrip
"Krishna is mijn geliefde." Dit duidt op mamatva — een symptoom van prema.

Prema bereikt door de bijzondere genade van de Heer

"De gopï's in Vrndavana hadden zich niet met het onderzoek van de Veda's hoeven bezighouden om Mij tot
man te kunnen krijgen. Noch waren ze ooit naar bedevaartsoorden op reis geweest. En ook hielden ze zich
niet vroom aan het volgen van allerlei regels en bepalingen. Noch deden ze boete. Het is louter door Mijn
omgang met hen dat ze de hoogste volmaaktheid van de toegewijde dienst hebben bereikt" (SB 11.12.7).

Twee soorten prema

mahatmya-jnana kevala
↑ ↑
prema ↖ Men kan de spontane aantrekking tot
↖ Krsna, die aan de bijzondere genade van
vaidhi-bhavattho raganugiya-bhavattho de Heer te danken heet te zijn, onder twee
↑ ↑ noemers brengen: enerzijds diepe verering
bhava ↖ voor de grootheid van de Heer, die
↖
gemengd is met kennis betreffende de
grootheid van Krishna; en anderzijds
vaidhi raganuga
spontane aantrekking zonder dat er wat
anders aan te pas komt.
sadhana ↖
genade

Prema als gevolg van bhava verworven door diepe verering van Krishna’s grootheid (mahatmya-
jnana-prema);
In het Narada-pancaratra wordt gezegd dat als men uit diepe verering voor de grootheid van de
Opperheer grote genegenheid en standvastige liefde voor Hem ontwikkelt, men er zeker van kan zijn dat
men de vier vormen van bevrijding verkrijgt welke de Vaisnava's kennen, namelijk dat men hetzelfde
uiterlijk ontvangt als de Heer, dezelfde weelde, met de Heer op een en dezelfde planeet woont en eeuwig
in Zijn gezelschap vertoeft. De verlossing van de Vaisnava's is totaal anders dan de verlossing van de
Mayavadï's, waarbij het er slechts om gaat dat men met de lichtgloed van de Heer versmelt.

Zuivere, ongerepte toegewijde dienst als vrij van baatzuchtige oogmerken (kevala-prema)
Als een toegewijde voortdurend op Heer Krsna verliefd is en zijn geest altijd op Hem gericht houdt,
zal blijken dat zo'n toegewijde houding de enige manier is waarop men de aandacht van de Heer op
zich vestigt. Dus een Vaisnava die onophoudelijk aan de gedaante van Heer Krsna denkt dient als
zuivere Vaisnava te worden aangemerkt.
De verschillende stappen van sraddha tot prema:

1) sraddha: geloof in wat guru en sastra (de geschriften) vertellen;

De invloed van een zuivere toegewijde is van dergelijke aard, dat als iemand met een beetje geloof met
hem/haar in aanraking komt, deze de kans krijgt om uit gezaghebbende Schriften zoals de Bhagavad-gita
en het Srimad-bhagavatam over de Heer te horen.

2) sadhu-sanga: het verlangen naar omgang met gevorderde toegewijden;

Zo ontwikkelt men door de genade van de Heer, die in ieders hart verblijft, geleidelijk aan geloof in de
beschrijvingen en de spirituele kennis die gezaghebbende Schriften te bieden hebben. Dat is de eerste fase
die men doormaakt in de omgang met zuivere toegewijden.

3) bhajana-kriya: toegewijde dienst onder begeleiding van een geestelijke leraar;

Wanneer men ietwat gevorderd en gerijpt is, voelt men zich vanzelf bereid om onder leiding van de
toegewijde de regels van de toegewijde dienst te volgen en hem als geestelijk leraar aan te nemen.

4) anartha-nivritti: het verwijderen van ongewenste verlangens uit het hart;

Onder leiding van de geestelijk leraar komt de toegewijde in de volgende fase tot geregelde toegewijde dienst,
en als gevolg hiervan raakt hij vrij van alle ongewenste activiteiten.

5) nistha: vastberadenheid in toegewijde dienst, of het gebruik maken van superieure intelligentie
teneinde smaak te ontwikkelen voor toegewijde dienst;

De toegewijde die los is gekomen van ongewenste activiteiten verwerft een standvastig geloof en een
bovenzinnelijke smaak voor toegewijde dienst…

6) asakti: ondubbelzinnige gehechtheid aan toegewijde dienst, uitgevoerd in meditatie op ’s Heren

eeuwige avonturen. Deze eeuwige belevenissen verschijnen spontaan en als vanzelf-sprekend in het
hart van de toegewijde (svarasiki-bhava);

…raakt daardoor meer aan de Heer gehecht,…

7) bhava: Krishna dienen vanuit spontaan toegewijde gevoelens;

… beleeft vervolgens extases…

8) prema: en komt tenslotte tot zuivere liefde voor God (Cc. Madhya 23.14-15).

Gewoonlijk beoordelen we het niveau dat een persoon bereikte aan de mate waarin hij gelukkig werd.
Deze maatstaf is echter ontoereikend met betrekking to het ‘meten’ van prema bhakti. Iemand die zich op
dat niveau bevindt is zich niet eens meer bewust van externe vormen van geluk of verdriet. Daarom is de
conventionele maatstaf ontoereikend en irrelevant om spiritueel ‘succes’ te meten.

Verdere informatie over prema

Srila Rupa Goswami verwijst de lezers naar de Brihad-bhagavatamrita, geschreven door Sri Sanatana
Goswami voor een meer gedetailleerde beschrijving van de gevoelens en handelswijzen van iemand met
prema-bhakti. Hij sluit de Oostelijke Oceaan af door eerbetuigingen te brengen aan zijn geestelijke leraar,
Sanatana Gosvami, en aan andere prominente goswamis.