Maturski rad - prezentacija

Računarske mreže

maj/jun 2007.
Računarske mreže – sadržaj 1

Osnovni pojam - 2
Tipovi – 3
Prijemnici i predajnici – 4
Povećanje brzine prenosa – 5
Komunikacioni kanali-žični prenos – 6
Komunikacioni kanali-bežični prenos -7
Učestanost – 8
Karakteristike prenosa – 9
Protokol – 10
Komunikacione mreže – 11 Uvod u internet -21
WAN mreža – 12 Istorija interneta – 22 – 23
Komponente LAN-a – 13 – 17 IP adresa – 24- 25
Topologija LAN mreža – 18 – 19 OSI Model – 26
Tehnike upravljanja i metode pristupa – 20 TCP/IP protokol – 27 – 29
Računarske mreže – osnovni pojam 2

Računarska mreža je sistem koji se sastoji od skupa računarskih

hardverskih komponenti, međusobno povezanih komunikacionom
opremom (opremom za povezivanje) preko komunikacionog kanala,
i snabdeven odgovarajućim softverom kojim se ostvaruje kontrola
funkcionisanja sistema tako da je omogućen prenos podataka
različitih tipova, kao i zajedničko korišćenje nekog uređaja.
Računarske mreže – tipovi mreža 3

• LAN – Local area network – privatna komunikaciona mreža koja

opslužuje korisnike u jednom odredjenom geografskom prostoru

• MAN – Metropolitan area network – komunikaciona mreža koja

pokriva područje nekog grada. Osnovna svrha ove mreže je da
se izbegnu troškovi telefonskih komunikacija na daljinu.

• WAN – Wide area network – mreža koja pokriva veliko

područje.

• Internet je mreža koja povezuje na stotine WAN-ova

Prednosti korišćenja – deoba perifernih uređaja (LAN), deoba

programa i podataka, unapređivanje komunikacije (e-mail,chat),
pristup bazama podataka (privatnim i javnim), čuvanje
informacija
Računarske mreže – prijemnici i predajnici 4

modem – modulator / demodulator

• brzina prenosa: baud (byte/sec) ili bps (bit/sec),

• ubrzan razvoj: 9,600; 14,400; 28,800; 33,600; 56,000,
115,200 bps
• FCC regulative ograničavaju prijem na brzinu od 53 Kbps,
a predaju na 31,2 Kbps
Računarske mreže – povećanje brzine prenosa 5

•ISDN (Integrated service digital network) do 128 Kbps – digitalni

prenos podataka, ima dve telefonske linije u paru.

• DSL (Digital subscriber line) - 90-680 Kbps (upload); 0.64-8 Mbps

(download) – obavlja i prenos i modemsku funkciju. Tehnika prenosa
je prošireni spektar (spread spectrum) – analogni signal se prenosi
preko širokog opsega učestanosti (efekat je kao da više modema
paralelno rade). Može da "deli" liniju za telefonski razgovor i prenos
podataka. Ograničeno rastojanje mesta prenosa od telefonske
centrale

• Cable modem – koristi kabl za vezu sa kablovskom televizijom ne

ometajući prenos TV signala, u stalnoj je vezi sa provajderom;
problem zaštite podataka koji se prenose na istom segmentu kabla -
96 Kbps (upload), 30 Mbps (download);

• Modem za mobilnu telefoniju - relativno spor u odnosu na fiksnu

telefoniju, u snažnom razvoju.

• Satelitska antena – 400 Kbps – 33.6 Mbps

Računarske mreže – komunikacioni kanali-žični prenos 6

omotač izolacija bakarna

žica
16 – 100 Mbps
UTP unshielded twisted
parice STP shielded pair

spoljni
omotač izolacija
provodnik
unutrašnji
provodnik
do 200 Mbps
koaksijalni
kabl

Zaštitni Stakleni
omotač omotač
do 1Tbps
Optičko
vlakno

optički kabl
Računarske mreže – komunikacioni kanali-bežični prenos 7

dio mikrotalasi
R a direktna
Comm. Tower
vidljivost, veliki
obim podataka

Sa
te
lit
komunikacioni
satelit

Oko 32,000 km
Mali kapacitet,
mala rastojanja
infracrveni signali
direktna vidljivost
radio signali
(UHF/VHF)
 Računarske mreže – učestanost 8

vidljiva gama
svetlost zraci
infra- ultra-
mikro crveni violetni
radio talasi talasi zraci zraci X-zraci

0 1 10 102 103 104 105 106 107 108 109 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022

učestanost(Hz)
mobilni
telefon Koaksijalni mikrotalsani optički
kabl radio i satelitski kabl
parice prenos
Računarske mreže – karakteristike prenosa 9

• Brzina (transmission rate) – učestanost signala, propusni opseg

(razlika min i max učestanosti koje se prenose preko jednog kanala)

• Komunikacione veze – jednoznačna (point-to-point), višeznačna

(multipoint, multidrop lines)

• Tip prenosa – serijski i paralelni

• Smer prenosa - simpleks, poludupleks, puni dupleks

• Način prenosa – asinhroni i sinhroni

• Komutacija paketa (packet switching) – deoba poruke na pakete i

slanje preko više alternativnih linija

• Multipleksiranje – više signala preko jednog kanala

• Tehnike kodiranja –

• Fizički interfejs – raspored pinova, nivoi napona itd, EIA (The

Electronic Industries Association) utvrđuje standarde
Računarske mreže – protokol 10

• Skup pravila i standarda koji odredjuju način razmene podataka

izmedju hardverskih i softverskih komponenti

• Svrha komunikacije – komercijalne aplikacije i prikupljanje

podataka

• Zatvoreni i otvoreni protokoli – oprema samo jednog proizvođača ili

različitih proizvođača

• Kategorije protokola
 Karakter orijentisani (BISYNC, MODBUS, ASCII) započinju
prenos slanjem specijalnog znaka
 “Broj bajtova” (DDCMP, DECNET), započinju prenos slanjem
karaktera iza koga sledi broj bajtova poruke
 Bit orijentisani protokoli (SDLC, HDLC, TCP/IP) poruke
proizvoljne dužine, nema specifičnih karaktera
 Protokoli posebne namene (svi ostali)
 Računarske mreže – komunikacione mreže 11

Čvor Čvor Čvor

Čvor
Čvor
Token-
Host Host ring

Čvor
Čvor Upload
Čvor
Download
Elementi mreže i
postupak prenosa
Host Čvor Korisnik
Bus

Čvor Čvor
Računarske mreže – WAN mreža 12

•Komutirani (switched) ili dial-up servis – uspostavljanje veze

izmedju dva čvora po posebnom pozivu. Veza ostaje uspostavljena
do okončanja poziva. Usluge ove vrste pružaju telefonske
kompanije (POTS – plain old telephone service).

•Direktan servis (dedicated) – obezbedjuje stalnu vezu izmedju

dva čvora pomoću direktne, iznajmljene (leased) linije
(standardne, ISDN, DSL itd.)
spore linije
Front
Host End
Processor Computer

brza linija Computer

Computer

Multiplexer Multiplexer
Computer

Mainframe Computer
Computer
Računarske mreže – komponente LAN-a 13

Hub - uredjaj koji povezuje segmente jedne mreže

•prosledjuje poruku koju prima (ne čitajući je) svakom uredjaju koji je
na njega vezan
• koristi za vezivanje više računara u jednoj tački u mreži

Hub Logički simboli

Bay Networks

Bay Networks Stackable Hub

Small Hub
Računarske mreže – komponente LAN-a 14

Switch - povezuje dva ili više računara, hub-a, segmenta mreže ili
više mreža koje imaju isti standard za prenos podataka
• kreira sesije i obezbedjuje pravilan redosled u njihovoj realizaciji
• ispituje adresu destinacije paketa i prosledjuje ga direktno (bez
izmene) ka toj destinaciji.
• može se programirati tako da se pojedini delovi mreže koje on
povezuje izdvoje kao logičke celine

Izdvojene
logičke
celine
Logički simboli

ATM Switch

Bay Networks

Bay Networks Stackable Switch Workgroup Switch

Računarske mreže – komponente LAN-a 15

Bridge - povezuje segmente mreže istog tipa.

tipa
• radi na dva najniža sloja OSI modela, obezbedjujući povezanost
fizičkog sloja i sloja veze podataka.
• prebacuje saobraćaj sa jednog segmenta mreže na drugi na osnovu
adresa paketa.
• ima bafere za privremeni smeštaj paketa. Paketi se čuvaju kada
dodje do zagušenja u mreži, da bi se naknadno kad se mreža rastereti
prosledili dalje

LAN
LAN

Logički simbol

Bridge

Bridge
Računarske mreže – komponente LAN-a 16

Router - je "inteligentan" uredjaj koji podržava vezu izmedju sličnih,

ali i različitih LAN-ova, kao i vezu LAN-a sa WAN-ovima i MAN-ovima
koji koriste isti mrežni protokol.
protokol
• radi na poslednja tri sloja OSI modela, vidi celu mrežu (za razliku od
bridge-a koji vidi samo svoju vezu)
• kada primi jedan paket, ruter analizira adresu njegovog krajnjeg
odredišta i odredjuje najbolju putanju u mreži, menja okruženje paketa
(ali ne i njegov sadržaj) tako da adresira sledeći ruter koji se nalazi na
odredjenoj putanji prema krajnjem cilju

Logički
simbol
WAN
WAN

3Com

3Com Router
Router
LAN
Računarske mreže – komponente LAN-a 17

Gateway - se koristi za prenos podataka izmedju dve mreže koje

koriste različite veze podataka i standarde mreže
• radi na svih sedam slojeva OSI modela
• prima podatke sa jedne mreže, obradjuje ih da bi ih prilagodio
formatu druge mreže i šalje ih preko te druge mreže
• neki gateway-i ovu operaciju izvode čisto hardverski (veoma
brzo), dok neki koriste i odgovarajući softver što usporava njihov
rad

Logički
simbol

Gateway
 Računarske mreže – topologija LAN mreža 18

Zvezda
Star network
Disk array
• svi uređaji se vezuju u jednu
tačku, preko hub-a Computer
Computer
• prenosom upravlja server
Laptop Printer
Server
Scanner
Workstation
Laptop Minicomputer
Workstation

Prsten
Token-ring Printer
Ring network
Mainframe
• svi uređaji se vezuju u prsten
Computer • poruku šalje čvor koji ima “žeton”
Minicomputer • poruka ide od čvora do čvora sve do
primaoca
Mac II • “žeton” ide od čvora do čvora
 Računarske mreže – topologija LAN mreža 19

Magistrala
Bus network
• svi uređaji se vezuju na Server
Printer
Minicomputer Printer
magistralu Bus
• svako sa svakim komunicira
• kolizija poruka
Workstation Computer

Laptop
Workstation

FDDI network
FDDI
Printer
(Fiber distributed data
Mainframe
network)
Computer • dupleks ring tehnologija
Minicomputer • brzina 100 – 200 Mbps
• prenos slike
Mac II
Računarske mreže – tehnike upravljanja i metode pristupa 20

Klijent-Server LAN

klijenti - traže neke podatke

serveri - pružaju podatke (file server, database server, print

server, mail server, fax server, communication server )

middleware - softver koji povezuje rad servera i klijenta

Master/slave – master upravlja komunikacijom

Peer-to-Peer LAN – mreža uredjaja koji su potpuno ravnopravni u

smislu komunikacija i koji koriste isti mrežni protokol za razmenu
podataka

• token ring (deterministički) protokol

• multi-cast, multi-drop (stohastički) protokol

Računarske mreže – uvod u internet 21

Internet je globalna računarska mreža. Pre svega, pojam internet

znači mreža unutar mreže, ili internkonekcija između više
računara. Strukturno postoje male mreže koje se međusobno
vezuju, i time čine ovu strukturu. Internet se sve više naziva
globalnom mrežom informacija (velika internacionalna-globalna
baza podataka). Broj računara na internetu se trenutno procenjuje
na oko 150.000.000. Količina informacija koju ti serveri poseduju
je ogromna, i teško je proceniti i prikazati realno kolika je ona
zaista.
Računarske mreže – istorija interneta 22

Internet vodi poreklo od ARPANET mreže kojom je američka vojna

agencija, ARPA (isto i DARPA - (Defense) Advanced Research Project
Agency), 60-70. godina 20. veka povezivala nekoliko univerziteta radi
razmene istraživačkih rezultata vezanih za moguću odbranu od
nuklearnog rata. Sa slabljenjem hladnog rata, ARPANET se orijentiše
na povezivanje i drugih univerziteta radi razmene istraživačkih radova.

Značajan događaj za razvoj Internet mreže predstavlja projekat

protokola za mrežnu komunikaciju, TCP (Transmission Control
Protocol), objavljen 1974. godine, koji će predstavljati temelj svih
nivoa komunikacije na Internetu - od najnižeg, vezanog za
komunikacione kanale, do najvišeg, vezanog za komunikaciju među
apikacijama i korisnicima. U to vreme počinje da se koristi termin
"Internet" mada je zapravo reč o ARPANET mreži.
Godine 1983. ARPANET se deli na vojni i civilni sektor, da bi 1990.
godine ARPANET mreža bila ukinuta i zamenjena Internet mrežom.
Računarske mreže – istorija interneta 23

Do 1990. godine ova mreža se prepoznavala po elektronskoj pošti

(e-mail) kao osnovnom servisu. Tek pojava HTTP protokola
(HyperText Transfer Protocol), razvijenog u CERN-u (Centre
European de Rechearche Nuclaire), Ženeva, 1989. godine,
omogućuje postavljanje (i preuzimanje) proizvoljnih informacija na
ovu mrežu. U početku u vlasništvu države (Amerike), Internet
prelazi u ruke velikog broja vlasnika pojedinih njenih segmenata, a
korišćenje postaje javno i pristup (uz naknadu) slobodan. Broj
računara na mreži doživljava eksplozivan rast, da bi 1997. godine
već bio preko 16 miliona.
Računarske mreže – IP adresa 24

Svaki računar povezan na Internet ima jedinstvenu IP (Internet

Protocol) adresu. To je 32-bitni celi broj koji se, zbog jednostavnosti,
interpretira kao niz od 4 cela broja u intervalu [0,255], razdvojenih
tačkama.

Na primer, 32-bitni ceo broj

10010011 01011011 01000000 00011011
interpretira se (i zapisuje) kao niz celih brojeva
147.91.64.27

Ovakav zapis poznat je kao IP adresa računara (ili drugog uređaja) na

Internetu.
Računarske mreže – IP adresa 25

Postoji nekoliko klasa IP adresa koje se razlikuju po tome koliko su

"generičke", tj. koliko je brojeva (od četiri) u njihovom sastavu fiksirano
(prvi, prva dva, prva tri, sva četiri). Od klase adrese zavisi broj računara
koji se, tom adresom, mogu direktno priključiti na Internet. Prethodni
primer je adresa četvrte klase - sva četiri broja su fiksirana - i određuju
samo jedan računar. Pri priključivanju na Internet telo odgovorno za dodelu
IP adresa i domena dodeljuje adrese i klase.

Adrese dužine 32 bita (4 “okteta”) omogućuju oko 4 milijarde adresa. S

obzirom na enormnu brzinu kojom Internet raste, predložena je nova
“norma” (u okviru verzije 6 Internet Protokola: IETF - IPv6) koja uvodi 128-
bitne adrese tj. adrese koje se sastoje od 16 okteta. Broj adresa pri tome
je nezamislivo veliki (4 milijarde na 4. stepen).

IP adresa nije pogodna za ljude. Umesto IP adrese koristi se tzv. ime

domena specifičnog računara (koje odgovara IP adresi 4. klase), ili mreže
računara (što odgovara IP adresi viših klasa). Na primer, IP adresa
147.91.64.27
može da se označi imenom domena
alas.matf.bg.ac.yu
Računarske mreže – OSI Model (Open System Interconection) 26

OSI model je apstraktni opis svih mogućih funkcija računarske mrežne

komunikacije, predstavljen u obliku sedam slojeva.
7. Aplikacija
svrha komunikacije (e-mail, prenos datoteka itd.,
Cvor u mrezi interfejs prenosa podataka sa aplikacijom) Cvor u mrezi

6. Prezentacija
Peer-to-Peer
pravila za konverziju podataka
(dekompresija podataka i priprema podataka za
prenos, odnosno za prijem od strane aplikacije)

NetBIOS
Sockets 5. Sesija
TLI Prevođenje imena i adresa, zaštita podataka
start, stop i upravljanje redosledom prenosa

4. Transport
obezbedjivanje isporuke cele poruke
TCP/IP
(deoba poruke na blokove, odredjivanje krajnjih
SPX/IPX
tacaka rutiranja na pojedinim mrezama)
NetBEUI

3. Mreza (network)
rutiranje podataka na razlicite mreze
(deoba blokova na okvire)
Token ring
(IEEE 802.5)
2. Veza podataka (data link)
Ethernet
(IEEE 802.3) Adapter prenos podataka od cvora do cvora (upravljanje Adapter
ISDN pristupom mediju, ubacivanje paketa u okvire)
1. Fizicki sloj

prenos bitova duz komunikacionog kanala

Računarske mreže – TCP/IP protokol 27

TCP/IP protokol (Transfer Control Protocol / Internet Protocol

TCP/IP je skup protokola, koji se još naziva i Internet protokol. Nastao

je pod okriljem američke vladine agencije za napredna istraživanja
(DARPA), ali je igrom slučaja vremenom postao osnova javne i globalne
Internet mreže. Istraživanja su započeta 1970. godine, u saradnji sa
nizom vodećih američkih univerziteta.

Slojevi
Kao i OSI model, TCP/IP je zasnovan na prenosu podataka po slojevima
(sa tom razlikom da OSI model ima 7 slojeva, a TCP/IP 4 ili 5). Imena
slojeva koje TCP/IP podržava su Aplikativni, Trasportni, Internet i
Pristupni, pri čemu se u nekim podelama Pristupni sloj deli na Fizički i
Datalink sloj.

Sloj 5 - Aplikacije
Aplikativni sloj TCP/IP-ja odgovara zbiru Aplikativnog, Prezentacionom
i sloju Sesije OSI modela. Mrežni protokoli (i odgovarajući programi) na
ovom nivou su Telnet, FTP, SNMP, HTTP i SMTP.
 Računarske mreže – TCP/IP protokol 28

Sloj 4 - Transport
Transportni sloj odgovara sloju 4 OSI modela, sa tom razlikom da nema
funkcionalnost OSI sesije. Osnovna namena ovog sloja je obezbedi
prenosni servis. Najvažniji protokoli sloja 4 su TCP (Transmission Control
Protocol) i UDP (User Datagram Protocol). Oba protokola služe
aplikativnom sloju za prenos podataka, a sam izbor zavisi od zahteva za
pouzdanošću prenosa:
TCP je pouzdan, konekcioni protokol koji obezbeđuje proveru grešaka i
kontrolu toka podataka preko virtualne veze, koja se uspostavlja i po
završetku prenosa raskida. FTP, HTTP i SNMP servisi koriste TCP da bi
obezbedili prenos podataka bez grešaka i gubitaka.
UDP je nepouzdan, prenos bez konekcije, ali sa zato sa manjim
opterećenjem mreže. UDP ne obuhvata proveru grešaka pri prenosu, niti
ima mehanizme za kontrolu toka podataka. SNMP i multimedijalne
aplikacije koriste UDP, SNMP zbog nadzora mreže (što je proces koji ne
bi trebalo da preoptereti mrežu), a multimedijalne aplikacije zbog manjeg
opterećenja mreže.
Računarske mreže – TCP/IP protokol 29

Sloj 3 - Internet
Sloj 3 je odgovoran za usmeravanje (ruting) podataka preko mreže.
Omogućava komunikaciju preko mreža istog ili različitog tipa i obavlja
prevođenje između različitih adresnih šema. IP (Internet Protocol) i ARP
(Address Resoluton Protocol) se nalaze u sloju 3.

Slojevi 1 i 2
Kombnacija prenosa po Datalink i Fizičkom sloju se obavlja u hardveru uz
pomoć pristupnih metoda jao što su CSMA/CD (Carrier Sensed Multiple
Access with Collision Detection) iz Ethernet protokola. Ethernet
funkcioniše na pristupnom nivou mreže, tako što Ethernet elektronika radi
na Fizikom sloju, a CSMA/CD MAC (Medium Access Control) metod po
Datalink sloju.
KRAJ