Exercicios de

Educación para a Cidadanía

2o ESO

Emilio Navarro Martínez

Curso 2009/2010
3a Avaliación
Índice

1. Pobreza insostible 5
1.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2. O voluntariado 7
2.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

3. ½Non ás armas! 9
3.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
3.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

4. Camiños da paz 11
4.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
4.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

5. Cantemos 13
5.1. Exercicios de vocabulario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

6. Descubrimentos e transformacións 15
6.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
6.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

7. A Globalización 17
7.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
7.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

8. A outra globalización 19
8.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
8.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

2
ÍNDICE 3

9. Solidariedade globalizada 21
9.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
9.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

10.Cando digo futuro 23

10.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
10.2. Preguntas de reexión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

11.Repaso 25
11.1. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
11.2. Preguntas de comprensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
4 ÍNDICE
Lección 1

Pobreza insostible
(Páxina 64)

Semana do 5 ao 9 de abril

1.1. Preguntas de comprensión

1. ¾Que dúas capacidades, ademais da liberdade, identican ao ser hu-
mano?
2. ¾Que temos grazas aos nosos descubrimentos e invencións?
3. ¾Que cousas malas do mundo cita o libro?
4. ¾Que signica segundo o libro a expresión crear humanidade ?
5. ¾Por que, segundo Gabriel Celaya, os que vivimos no Norte non pode-
mos ser completamente felices?
6. Resume en poucas palabras a experiencia de Elie Wiesel sobre a po-
breza.
7. ¾Cales son os obxectivos do milenio, segundo a ONU?
8. ¾Cal é a data que a ONU propón para cumprir os obxectivos do milenio?
9. Resume as condicións que establece Ko Anam para lograr os obxec-
tivos do milenio?
10. ¾Que arma o libro que é o primeiro que hai que facer para acabar coa
pobreza?
11. Fai o exercicio 3 da páxina 65 do libro.

5
6 LECCIÓN 1. POBREZA INSOSTIBLE

1.2. Preguntas de reexión

1. ¾Por que compartimos deberes e dereitos cos nosos concidadáns?
2. ¾Por que temos, ao mesmo tempo deberes e dereitos?
3. Escribe os 5 principais valores da túa vida e explica por que o son.
4. ¾Que ten que ter unha sociedade para estar ben organizada?
5. ¾En que cousas cres ti que debes ser igual que os demais? ¾Por que?
6. ¾Como che afecta a liberdade na túa vida diaria?
7. ¾Para que cousas cres que non es libre? ¾Por que cres que é así?
8. ¾Gustaríache ter máis liberdade? ¾Por que?
9. ¾Que cousas farías se tiveras máis liberdade?
10. Intenta explicar coas túas palabras que é ser xusto?
11. ¾Cres que a paz é importante para a túa vida persoal? ¾Por que?
Lección 2

Obxectivo prioritario: a práctica

do voluntariado
(Páxina 66)

Semana do 12 ao 16 de abril

2.1. Preguntas de comprensión

1. Resume o conto do neno e os peixes.
2. ¾Que conclusión podemos sacar do conto da lección?
3. ¾Que fan as ONGs?
4. ¾Que necesitan as ONG?
5. ¾Que é o voluntariado?
6. ¾Que relación ten o voluntariado coa xustiza?
7. ¾Que requisitos establece a lei do voluntariado para denir a actividade
do voluntario?
8. Menciona o nome de catro ONG e explica a que se dedican.
9. ¾En que ONG cres que ti poderías participar? ¾Por que?
10. Fai o exercicio 4 da páxina 66.
11. Fai o exercicio 5 da páxina 66.
12. Fai o exercicio 6 da páxina 66.

7
8 LECCIÓN 2. O VOLUNTARIADO

2.2. Preguntas de reexión

1. Escolle e escribe tres valores que creas importantes para a túa vida.
Escribe tres contos (media cara de folio cada un) no que fales deses
valores.
2. Explica en que cousas cotiás ti es unha persoa solidaria.
3. Imaxina e escribe que catro actos solidarios novos poderían facer hoxe.
4. ¾Que tería que pasar para que ti dixeras que a nosa sociedade non esta
ben organizada?
5. Ao contrario, ¾a que poderías chamar unha sociedade ben organizada?
6. ¾Que catro valores cres que compartes coa túa familia? ¾Por que pensas
que os compartes?
7. ¾Que catro valores diferentes aos da túa familia compartes cos teus
amigos? ¾Por que pensas que os compartes?
8. ¾De que es ti responsable? Pon 3 exemplos de cousas das que es re-
sponsable.
9. ¾Que signica ser responsable de algo ou por algo?
Lección 3

½Ás almas! ½Non ás armas!

(Páxina 70)

Semana do 19 ao 23 de abril

3.1. Preguntas de comprensión

1. ¾Que orixinan o terrorismo e a guerra?
2. ¾Que reivindican hoxe millóns de persoas no mundo?
3. ¾Que considera o libro un fracaso para a humanidade ?
4. ¾A que se rere o libro coa expresión un mundo desalmado ?
5. ¾Canto diñeiro se gasta no mundo en armas?
6. ¾Por que dicimos que as guerras e o terrorismo son algo inmoral e
insostible?
7. Resume o poema de Lluis Llach.
8. Resume o poema de Bertold Brecht.
9. ¾Como calica a guerra a profesora Victoria Camps?
10. Un medio é o que se utiliza para conseguir algo. Un n é o que se quere
conseguir. ¾Son válidos todos os medios para conseguir un bo n? ¾Por
que?
11. ¾Por que arma Victoria Camps que non se pode conquistar a liberdade
matando ?

9
10 LECCIÓN 3. ½NON ÁS ARMAS!

12. ¾Que dúas alternativas temos fronte á violencia?

13. Fai o exercicio 10 da páxina 71.

3.2. Preguntas de reexión

1. Imaxina o comportamento dunha persoa irresponsable e escribe un con-
to sobre a súa vida. (media cara de folio)
2. Pon tres exemplos de presenza da tenrura na túa vida familiar.
3. Escribe un pequeno conto (media cara de folio) sobre a tenrura.
4. Imaxina que non existise a tenrura no mundo. ¾Que consecuencias prác-
ticas habería?
5. Pon tres exemplos da presenza da tenrura na túa vida cos teus amigos.
6. ¾Cando considerarías que alguén che está a faltar ao respecto?
7. ¾Como te sentes alguén non te respecta? ¾Por que?
8. ¾Que fas ti para respectar aos membros da túa familia?
9. ¾Para que é necesario o esforzo?
10. Seguro que coñeces algún caso de persoas que se esforzaron polo teu
ben. Escríbeo.
11. ¾En que cres que melloraría a túa vida se te esforzaras máis no que fas?
¾Por que?
Lección 4

Polos camiños da paz

(Páxina 72)

Semana do 26 ao 30 de abril

4.1. Preguntas de comprensión

1. ¾Que é abrir camiños á paz?

2. ¾Que opina o músico Daniel Baremboin sobre a paz?

3. No soño de Daniel Baremboin, ¾cales son as bases do seu acordo de

paz?

4. ¾Que é a West-Eastern Divan Orchestra?

5. ¾Que premio recibiron Daniel Baremboin e Edward Said? ¾Por que?

6. ¾Que comparación establece Baremboin entre a concordia e a música?

7. ¾Con que ONG colabora a cantante Cristina del Valle?

8. ¾A que se dedica a Plataforma de mulleres artistas contra a violencia

de xénero ?

9. ¾De que viaxes se falou na presentación do disco Pola paz en Palestina ?

10. Fai o exercicio 12 da páx. 73 (extensión do artigo: unha cara de folio

aprox.)

11
12 LECCIÓN 4. CAMIÑOS DA PAZ

4.2. Preguntas de reexión

1. ¾Que relación ten a ilusión coa túa vida?
2. ¾Que cousas e persoas te ilusionan e por que?
3. Fai un conto (media cara) sobre unha persoa que perdeu a ilusión na
súa vida.
4. Explica tres exemplos nos que ti demostraches xenerosidade.
5. Pon dous exemplos de actos non xenerosos.
6. Escribe un conto sobre unha persoa moi xenerosa e as súas aventuras.
(1/2 cara de folio)
7. ¾Cres ti que es unha persoa honrada? ¾Por que?
8. Escribe un conto sobre as aventuras nunha vila no que ninguén é hon-
rado.
9. Relata cinco actos de bondade teus.
10. Imaxina que un dos teus compañeiros de clase fose malo. ¾Que conse-
cuencias podería iso ter para ti?
Lección 5

Cantemos como quen respira

(Páxina 74)

Semana do 3 ao 7 de maio

5.1. Exercicios de vocabulario

Evocar, impulsores, xénero, concluiremos, esperanza, acordes, vendaval,
arrebatando, esencia, distanciaron, venerara, clemencia, axexan, confusión,
impactou, identicación, seleccionedes, dedicar, apaixonado, centrarse, per-
correr, decidir, concretamente, trasladarse, debut, intensa, traxectoria, madu-
rar, convencemento, mentalidade, superar, odio, diálogo, entendemento, har-
monía, investido, respecto, colaboración, tolerancia, integrada, galardoado,
recoñecemento, convivencia, acontecemento, proxecto, obrigación, respons-
abilidade, concibimos.

1. Fai un conto sobre a paz entre dúas pícaras que están enfadadas. Inclúe
e subliña cantas máis palabras do parágrafo anterior sexa posible.
2. Fai un conto sobre a paz entre dous compañeiros de traballo. Inclúe e
subliña cantas máis palabras do parágrafo anterior sexa posible.
3. Fai un conto sobre a paz entre os membros dunha familia. Inclúe e
subliña cantas máis palabras do parágrafo anterior sexa posible.

5.2. Preguntas de reexión

1. ¾Por que cres que a xente fai ás veces cousas malas?

13
14 LECCIÓN 5. CANTEMOS

2. ¾Como cres que poderíamos axudar a que todos fósemos mellores per-
soas?
3. Conta un caso da túa vida na que sentiras compaixón por alguén. Ex-
plica detalladamente os teus sentimentos.
4. Escribe un pequeno conto no que apareza un personaxe compasivo.
5. ¾Cal cres que son as consecuencias de non ser compasivo?
6. En xeral, ¾como podemos expresar os chamados pequenos valores ?
7. ¾Como poden axudar os pequenos valores a que existan os grandes
valores?
8. Fai unha lista de 10 dos teus valores.
9. ¾Cales dos teus valores teñen que ver cos sentimentos?
10. ¾Como se relacionan os teus valores cos sentimentos?
11. ¾Que cres ti que é a economía?
12. Fai unha lista de 4 valores que cres ti que poden ter relación coa
economía.
13. ¾Cando cres que intervén na túa vida a sensibilidade? Pon un exemplo.
14. Pon un exemplo de insensibilidade.
Lección 6

Grandes descubrimentos e
profundas transformacións
(Páxina 78)

Semana do 10 ao 14 de maio

6.1. Preguntas de comprensión

1. ¾Que profecía hizo Séneca sobre o futuro?
2. ¾Para que nos serviron os descubrimentos e as investigacións producidos
ao longo da historia?
3. Por exemplo, ¾que favoreceron os satélites?
4. ¾Por que se caracteriza, en canto a descubrimentos e investigación o
século XX?
5. ¾Que positiva evolución das nosas capacidades destacou no século XX?
¾Que capacidade destaca de entre as evolucionadas no século XX?
6. ¾Que exemplos concretos de apertura case total do mundo atopamos no
libro?
7. ¾Que signica que desaparecen as fronteiras ?
8. ¾Que signica comunicarnos automatica, directa e inmediatamente ?
9. ¾Que signica a posibilidade de acceder a todo tipo de información ?

15
16 LECCIÓN 6. DESCUBRIMENTOS E TRANSFORMACIÓNS

10. ¾Como podemos hoxe dialogar e establecer relacións de axuda e amizade

con persoas que viven noutros continentes?
11. ¾Que nos permite acceder ás imaxes e ás informacións instantáneas
transmitidas pola TV?
12. ¾Que vantaxes e benecios nos ofrecen as novas tecnoloxías da informa-
ción e a comunicación asi como a evolución dos medios de transporte?
13. Fai o exercicio 1 da páx. 79.
14. Fai o exercicio 2 da páx. 79.
15. Fai o exercicio 3 da páx. 79.

6.2. Preguntas de reexión

1. Escribe un pequeno conto sobre unha vila onde todas as persoas son
insensibles.
2. ¾Perdoaches ti alguén algunha vez? Conta a historia.
3. Escribe un conto sobre unha persoa que se nega a perdoar o mal que
lle xeron e conta as consecuencias deste feito.
4. ¾Cales cres que son as consecuencias do perdón?
5. (Cambiando moito de tema) ¾Que papel xoga na túa vida a tecnoloxía?
6. ¾Gústache facer as cousas coa axuda de ferramentas instrumentos ou
máquinas ou polos teus propios medios? ¾Por que?
7. Fai unha lista de 5 valores que poidan ter algo que ver coa tecnoloxía.
8. (Novo cambio de tema) ¾Como cres que un home pode ser tenro?
9. Escribe un acto de tenrura que xeras ti hai pouco tempo.
10. Escribe un conto sobre unha muller que non era tenra e un home que
si o era, narrando as consecuencias dos seus sentimentos.
11. Os demais forman parte da túa vida. ¾Como e por que?
12. ¾Como podes ti defender a paz, na tua vida cotiá?
Lección 7

A globalización como realidade

positiva
(Páxina 80)

Semana do 17 ao 21 de maio

7.1. Preguntas de comprensión

1. ¾Que é a globalización?
2. ¾Como xorde o concepto de globalización?
3. Resume a declaración de José Luis Sampedro sobre o vocábulo global-

ización ?

4. ¾Que inspirou a forma positiva de entender a globalización?

5. ¾Que é a Carta da Terra?
6. Resume o texto do preámbulo da Carta da Terra
7. ¾Que temos que facer para levar a cabo as aspiracións expresadas no
preámbulo da Carta da Terra?
8. ¾De que somos cidadáns ao mesmo tempo?
9. ¾Que tres deberes concretan a responsabilidade enunciada na Carta da
Terra?
10. ¾Grazas a que podemos coidar a Terra?

17
18 LECCIÓN 7. A GLOBALIZACIÓN

11. Fai o exercicio 5 da páx. 81.

12. Fai o exercicio 6 da páx. 81.

7.2. Preguntas de reexión

1. ¾Como podes ti defender a xustiza na túa vida cotiá?
2. ¾Como podes ti defender a solidariedade na túa vida cotiá?
3. ¾Cal cres ti que pode ser a relación entre a paz, a xustiza e a soli-
dariedade?
4. ¾Hai algún caso na túa vida no que non coidaras a natureza? ¾Por que?
5. ¾Como podes coidar da natureza na túa vida cotiá?
6. Escribe un conto sobre un desastre ecolóxico. (1/2 folio)
7. Ti es un ser digno. ¾Por que?
8. ¾Como podemos respectar a dignidade humana dos demais?
9. ¾Como expresas o agarimo polas persoas que queres?
10. ¾Viches ou protagonizaches algunha vez un acto de violencia? Cóntao
se foi así.
11. Fai unha lista detallada de actos de violencia que aparezan na televisión.
12. ¾Como podemos rexeitar a violencia na nosa vida cotiá?
13. ¾Como cres que podemos contribuír a rexeitar a violencia que ocorre
nos outros países, as guerras, o terrorismo, etc? ¾Por que?
14. Fai unha lista de 5 exemplos de violencia indirecta.
Lección 8

A outra cara da globalización

(Páxina 82)

Semana do 24 ao 28 de maio

8.1. Preguntas de comprensión

1. ¾Que queixa expón José Luis Sampedro sobre a globalización?
2. ¾En que consiste a globalización económica?
3. ¾En que consiste a chamada lei do lucro ?
4. ¾En que consiste a chamada lei do consumo ?
5. ¾En que se fundamenta o proxecto de crear unha sociedade global
sostible?
6. ¾Cal é a queixa de Federico Mayor Zaragoza sobre a globalización?
7. ¾Cal é a queixa de Ernesto Sábato sobre a globalización?
8. ¾Que condición cre necesaria Joseph Stieglitz para que a globalización
sexa beneciosa?
9. ¾Que cre Joseph Stieglitz que é necesario para elevar os niveis de vida,
especialmente dos pobres?
10. Resume a opinión de Rigoberta Menchú sobre a globalización.
11. Fai o exercicio 8 da páx. 83.

19
20 LECCIÓN 8. A OUTRA GLOBALIZACIÓN

8.2. Preguntas de reexión

1. ¾Que precisas para ter liberdade de pensamento?
2. ¾En que casos exerces a liberdade de expresión?
3. ¾Hai casos nos que debas renunciar á túa liberdade de expresión? Ex-
plica a túa resposta.
4. Conta algún caso no que a liberdade de expresión pode dar problemas.
5. ¾Pertences a algunha asociación? ¾Por que?
6. ¾Que asociacións coñeces?
7. ¾Para que cres que poden servir as asociacións?
8. Se tiveras que formar parte obrigatoriamente dunha asociación, ¾a cal
pertencerías?
9. ¾Que cres que é a política?
10. ¾Para que cousas poder ser necesaria a política?
11. ¾Que necesitas ti para ter un nivel de vida minimo?
12. ¾En que cres que cambiaría a túa vida se non viñeses ao Instituto?
13. Imaxina e escribe un conto sobre un pícaro que non quere estudar,
contando como vai ser o seu futuro.
14. ¾Que é a cultura?
Lección 9

Solidariedade globalizada
(Páxina 84)

Semana do 31 de maio ao 4 de xuño

9.1. Preguntas de comprensión

1. ¾Que é o G8?
2. ¾Que fan os membros do G8?
3. Resume as ideas do poema de Agustín Milleiros.
4. ¾Que pensan miles de persoas fronte a pobreza e a insolidariedade?
5. ¾Que outro mundo é posible?
6. Fai o exercicio 9 da páx. 84.
7. ¾Cal é a alternativa ao egoísmo?
8. ¾Que é a solidariedade?
9. ¾Que signica ser solidario?
10. ¾Que signica sentirnos afectados polo sufrimento humano ?
11. ¾Que signica practicar a xenerosidade?
12. Explica a fotografía da páx. 85.
13. Resume o texto de Pedro Casaldáliga.

21
22 LECCIÓN 9. SOLIDARIEDADE GLOBALIZADA

14. Resume o texto de Ángela Figuera.

15. Resume o texto de Che Guevara.
16. Resume o texto de José María Mendiluce.
17. Fai o exercicio 11 da páx. 87.
18. Fai o exercicio 12 da páx. 87.

9.2. Preguntas de reexión

1. ¾Que elementos da cultura están presentes na túa vida?
2. ¾Cales cres que son os teus deberes? ¾Con que están relacionados?
3. Menciona cinco normas que coñezas e explica con que deberes teñen
que ver.
4. Menciona cinco normas que coñezas e explica con que valores poden
ter que ver.
5. ¾Por que cres que se produce o terrorismo?
6. ¾Por que cres que hai homes que son violentos coas mulleres?
7. Fai unha lista de cinco comportamentos xenófobos da vida cotiá.
8. Escribe un conto sobre un inmigrante en España que se enfrenta á
xenofobia.
9. Imaxina que es unha persoa racista. Escribe cinco comportamentos que
poderías ter e explica por que serían malos.
10. Imaxina que es un home machista. Escribe cinco comportamentos que
poderías ter e explica por que son malos.
11. Imaxina que es unha persoa xenófoba. Escribe cinco comportamentos
que podería ter e explica por que son malos.
12. Fai un conto sobre unha persoa que é diferente dos demais por algunha
razón e aínda así non é maltratada.
13. ¾Que avances nos dereitos humanos cres ti que son necesarios para
mellorar a vida das persoas en todo o mundo?
Lección 10

Cando digo futuro

(Páxina 88)

Semana do 7 ao 11 de xuño

10.1. Preguntas de comprensión

1. ¾Que signica crer no futuro ?

2. ¾Que temos que investigar no pleno século XXI?

3. ¾Que temos que facer para investigar sobre a forma de mellorar o mun-
do?

4. ¾En que debe basearse a nosa esperanza segundo o libro?

5. ¾Que signica que o mundo está por facer ?

6. ¾Para que ten recursos a humanidade?

7. ¾Por que non conseguimos os seres humanos unha vida proveitosa?

8. ¾Que é imprescindible para mellorar o noso planeta segundo o libro?

9. ¾Que proposta asumiu a ONG valenciana soñadores expertos ?

10. Explica o signicado da frase de Fernando Savater.

23
24 LECCIÓN 10. CANDO DIGO FUTURO

10.2. Preguntas de reexión

1. ¾Participaches algunha vez nunha votación? ¾De que se trataba?
2. ¾Coñeces as normas do Regulamento do Instituto? Menciona catro de-
las. (Se non coñeces ningunha imaxina catro normas que poñerías ti.
3. ¾Que dereitos cres que tes como alumno do Instituto? Escribe tres.
4. Fai un debuxo (pode ser só con bolígrafo) que represente a liberdade
(tamaño: unha cara de folio)
5. Fai un debuxo que represente a igualdade.
6. Fai un debuxo que represente a paz.
7. Fai un debuxo que represente a solidariedade.
8. Fai un debuxo que represente a protección da natureza.
9. Fai un debuxo que represente a liberdade de expresión.
10. Fai un debuxo que represente o amor.
11. Fai un debuxo que represente a familia.
12. Fai un debuxo que represente a sensibilidade.
Lección 11

Repaso do cuadernillo da 3
a
Avaliación

Semana do 14 ao 18 de abril

11.1. Preguntas de comprensión

1. ¾A que chamamos pobreza insostible?

2. ¾Que son os Obxectivos do Milenio?

3. ¾Que obxectivos do milenio teñen que ver coa saúde?

4. ¾Que obxectivos do milenio teñen que ver coa economía?

5. ¾Que outros obxectivos do milenio hai?

6. ¾Que importancia ten a práctica do voluntariado?

7. ¾Que son as ONGs?

8. ¾Cales son os principais ataques aos dereitos humanos?

9. ¾Que debemos saber sobre a guerra e o terrorismo?

10. ¾Hai alguén en contra da violencia?

11. ¾Para que serven os descubrimentos cienticos?

25
26 LECCIÓN 11. REPASO

11.2. Preguntas de comprensión

1. ¾Que invencións destacan na actualidade?
2. ¾Que podemos obter grazas aos avances cientícos e tecnolóxicos?
3. ¾Que consecuencias teñen as novas tecnoloxías da información e comu-
nicación?
4. ¾Que é a globalización?
5. ¾Cales son as causas da globalización?
6. ¾Que benecios aporta a globalización?
7. ¾Que ten que ter en conta a globalización?
8. ¾Que debemos que facer para facilitar a globalización?
9. ¾Que deberes temos que cumprir para beneciar a globalización?
10. ¾Que relación ten a globalización coa pobreza?
11. ¾Que importancia ten a solidariedade?
12. ¾Que debemos pensar sobre a globalización?