Toplotni i difuzioni aparati

Mašinski fakultet Univerziteta u Beogradu

Katedra za procesnu tehniku
Toplotni i difuzioni aparati

Projekat razmenjivača toplote aceton – voda

Beograd, 2001/2002

1
Toplotni i difuzioni aparati
1. Toplotni bilans
Toplotna snaga izmenjivača toplote iznosi :

6000
Q = m1 ⋅ r1 = m1 ⋅ (h' '− h' ) = ⋅ (507 − 9.66) ⋅ 10 3 = 828900 W = 0.8289 MW
3600

m1= 6000 kg/h – maseni protok suvozasićene pare acetona

h = 507 kJ/kg – entalpija suvozasićene pare na pritisku od 1.2 bara
h = 9.66 kJ/kg – entalpija tečnosti na pritisku od 1.2 bara

a temperatura na izlazu iz aparata je:

Q 0.8289 ⋅ 10 6
t 2k = t 2 p + = 18 + = 32.3°C
m2 ⋅ c p 2 50000
⋅ 4180
3600

t2p= 18 C – ulazna temperatura vode

t2k= 32.3 C – izlazna temperatura vode
tsr – srednja temperatura vode

t 2 p + t 2k 18 + 32.3
t sr = = = 25.15 °C
2 2

cp2 = 4180 J/(kg K) – specificni maseni toplotni kapacitet vode na srednjoj

temperaturi od 25.15 C.

1.1. Srednja temperaturna razlika

Srednja temperaturska razlika za slučaj kondenzacije suvozasićene pare bez pothlađivanja

kondenzata iznosi:

t 2k − t 2 p 32.3 − 18 14.3
∆t sr = = = = 34.7 °C
t kond − t 2 p 60.3 − 18 ln 1.51
ln ln
t kond − t 2 k 60.3 − 32.3

tkond = 60.3 C – temperatura kondenzacije acetona na pritisku p = 1.2 bara.

1.2. Usvajanje osnovnih geometriskih karakteristika izmenjivača toplote

Usvojen je horizontalan aparat sa U – cevima ( tip aparata U ) u kome se kondenzacija acetona

odvija sa strane međucevnog prostora, a rashladna voda protiče kroz cevi aparata u dva prolaza
( Npr = 2 ).
Prema tabeli 5.1 iz [1] za sistem aceton – voda uobičajan opseg koeficijenta prolaza toplote za
dobošaste izmenjivače je 700 – 1000 W/(m2 K) . Pretpostavljam orjentacionu vrednost koeficijenta
prolaza toplote k = 700 W/(m2 K).( kasnije izračunato k = 690 W/(m2 K) )

2
Toplotni i difuzioni aparati
Usvajam cev prečnika 18 / 14 mm.
Usvajam običan trouglasti raspored cevi sa korakom od 24 mm ( tabela 6.2 [1] ).
Usvajam unutrašnji prečnik omotača Du = 500 mm.

Na osnovu dijagrama na slici 6.7 [1] usvojeno je rastojanje između cevnog snopa i omotača od
Lso = 15 mm.
Broj cevi u cevnom snopu se utvrđuje pomoću crteža poprečnog preseka cevnog snopa i ona iznosi
Nc = 236 odnosno 118 U – cevi.

Slika 1. Poprečni presek izmenjivača toplote.

Površina za razmenu toplote iznosi:

Q 0.8289 ⋅ 10 6 Q 0.8289 ⋅ 10 6
S iz = = = 34.12 m 2 S iz = = = 34.62 m 2
k ⋅ ∆t sr 700 ⋅ 34.7 k ⋅ ∆t sr 690 ⋅ 34.7

Efektivna dužina cevi izmenjivača u skladu sa slikom 6.5 [1] iznosi :

S iz 34.12 S iz 34.62
Lef = = = 2.558 m Lef = = = 2.6 m
π ⋅ d s ⋅ N c 3.14 ⋅ 0.018 ⋅ 236 π ⋅ d s ⋅ N c 3.14 ⋅ 0.018 ⋅ 236

1.3. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane vode

Brzina strujanja vode iznosi:

50000
4⋅
4 ⋅ m2 3600
w2 = = = 0.767 m / s
N 236
ρ 2 ⋅π ⋅ du 2
⋅ C 996.9 ⋅ 3.14 ⋅ 0.014 ⋅
2

N pr 2

ρ2 = 996.9 kg/m3 – gustina vode na srednjoj temperaturi

3
Toplotni i difuzioni aparati

Rejnoldsov broj iznosi:

w2 ⋅ d u ⋅ ρ 2 0.767 ⋅ 0.014 ⋅ 996.9

Re 2 = = = 11887
µ2 0.9005 ⋅ 10 −3

µ2 = 0.9005 10 –3 Pa s, koeficijent dinamičke viskoznosti vode na srednjoj temeraturi

Posto je Re2 = 11887 > 10000, sa strane cevi je razvijeno turbulentno strujanje fluida, pa Nuseltov
broj iznosi :
1
Nu = 0.023 ⋅ Re 2 ⋅ Pr2 3 ⋅ φ t 2
0.8

1
Nu = 0.023 ⋅ 11887 0.8
⋅ 6.215 ⋅ 1 = 76.96
3

Pr = 6.215 – Prantlov broj za vodu na srednjoj temperaturi

φt2 – korekcioni faktor koji se u prvoj iteraciji uzima da je φt2 = (µ2/µg2)0.14 = 1
µg2, Pa s – koeficijent dinamičke viskoznosti vode na temperaturi na granici sloja zaprljanja i fluida

Koeficijent prelaza toplote sa strane cevi iznosi:

Nu 2 ⋅ λ 2 76.96 ⋅ 0.6069
αu = = = 3362 W /(m 2 K )
du 0.014

λ2 = 60.69 10-2 W/(mK) – koeficijent provođenja toplote vode na srednjoj temperaturi

1.4. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane acetona

Koeficijent prelaza toplote za slučaj kondenzacije na horizontalnoj cevi iznosi :

1 1
⎡ λl 3 ⋅ ρ l ⋅ ( ρ l − ρ g ) ⋅ g ⋅ r1 ⎤ 3 ⎡ 0.140 3 ⋅ 747 ⋅ (747 − 2.35) ⋅ 9.81 ⋅ 488 ⋅ 10 3 ⎤ 3
α h1 = 0.651 ⋅ ⎢ ⎥ = 0.651 ⋅ ⎢ ⎥
⎢⎣ µl ⋅ d s ⋅ q ⎥⎦ ⎣ 227 ⋅ 10 −6 ⋅ 0.018 ⋅ q ⎦
1
−
α h1 = 79020 ⋅ q 3

λl = 0.140 W/(mK) – koeficijent provođenja toplote kondenzata na temperaturi

kondenzacije
3
ρl = 747 kg/m – gustina kondenzata na temperaturi kondenzacije
ρg = 2.35 kg/m3 – gustina suvozasićene pare acetona na temperaturi kondenzacije
q, W/m2 – specifično toplotno opterećenje

Srednji koeficijent prelaze toplote za cevni snop sledi iz izraza :

αs 1−b
= a ⋅ Nr
α h1

4
Toplotni i difuzioni aparati

a i b - koeficijenti koji zavise od broja cevi u redu :

1
b= za N r < 10
a = 1 za N r < 10 6
a = 1.24 N r ≥ 10 1
b = za N r ≥ 10
4

Nr – broj horizontalnih redova cevi preko kojih se sliva kondenzat

( Sve to uzimamo zato sto je brzina pare mala )

S obzirom da se broj redova cevi preko kojih se sliva kondenzat kod dobošastih izmenjivača
toplote menja po preseku aparata, može se pokazati da srednji koeficijent prelaza toplote u tom
slučaju sledi iz izraza:

αs 1
⋅ ∑ a ⋅ N r ,i
1−b
=
α h1 N C

Nr,i - broj cevi u i – tom vertikalnom redu.

Slika 1. Poprečni presek izmenjivača toplote.

Odnos srednjeg koeficijenta prelaza toplote i koeficijenta prelaza toplote za usamljenu

horizontalnu cev za predmetni aparat iznosi:

⎡ 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
⎤
αs 1 ⎢2 ⋅ (2 6 + 4 6 + 4 6 + 6 6 + 6 6 + 8 6 + 6 6 + 8 6 + 8 6 + 8 6 + 8 6 ⎥
= ⋅ ⎥ = 0.719
α h1 236 ⎢ 3 5 3 5 3 5
⎢⎣+ 1.24 ⋅ 10 + 8 + 1.24 ⋅ 10 + 8 + 1.24 ⋅ 10 ) + 8
4 6 4 6 4 6 ⎥⎦
1 1
− −
α s = 0.719 ⋅ α h1 = 0.719 ⋅ 79020 ⋅ q 3
= 56810 ⋅ q 3

5
Toplotni i difuzioni aparati

1.5. Određivanje koeficijenta prolaza toplote

Koeficijent prolaza toplote iznosi :

1 1 d ⎛ 1 ⎞ d d
= + R1 + s ⋅ ⎜⎜ + R2 ⎟⎟ + s ⋅ ln s
k αs du ⎝αu ⎠ 2 ⋅ λs du
1

1 q3 0.018 ⎛ 1 ⎞ 0.018 0.018

= + 0.2 ⋅ 10 −3 + ⋅⎜ + 0.2 ⋅ 10 −3 ⎟ + ⋅ ln
k 56810 0.014 ⎝ 3362 ⎠ 2 ⋅ 15 0.014
56810
k= 1
q 3 + 56.26

λ5 = 15 W/(mK) – koeficijent provođenja toplote izabranog čelika Č. 4580

Otpori provođenju toplote usled zaprljanja iznose ( tabela 5.3. [1] ) :

R1 = 0.2 10-3 (m2 K)/W – sa strane vode
R2 = 0.2 10-3 (m2 K)/W – sa strane acetona

S obzirom da specifično toplotno opterećenje iznosi :

q = k ⋅ ∆t sr

dobija se jednacina:

56810
q= 1
⋅ 34.7
q + 56.26
3

koja se rešava numerički. Specifično toplotno opterećenje iznosi q = 23250 W/m2.

Koeficijent prolaza toplote iznosi:

56810
k= 1
= 670 W /( m 2 K )
23250 + 56.26
3

a koeficijent prelaza toplote za topliji fluid je :

1
−
α s = 56810 ⋅ 23250 3
= 1991 W /( m 2 K )

1.6. Korekcija koeficijenta prolaza toplote

U prvoj iteraciji je pretpostavljeno da je φt2 = 1. U narednim iteracijama se vrši korekcija pomoću

stvarne temperature na granici sloja zaprljanja .

6
Toplotni i difuzioni aparati
Temperatura na granici sloja zaprljanja i vode sa unutrašnje strane cevi je :

k ds
t g 2 = t 2 sr + ⋅ ⋅ (t kond − t 2 sr )
αu du

Proračun se ponavlja od tačke 3 ovog proračuna, sve dok se dve uzastopne vrednosti iteracije ne
razlikuju za više od 1%.
_______________________________________________________________________________
k ds 670 0.018
t g 2 = t 2 sr + ⋅ ⋅ (t kond − t 2 sr ) = 25.15 + ⋅ ⋅ (60.3 − 25.15) = 34.15°C
αu du 3362 0.014
Druga iteracija:

1.3. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane vode

Brzina strujanja vode iznosi:

50000
4⋅
4 ⋅ m2 3600
w2 = = = 0.77 m / s
NC 2 236
ρ 2 ⋅π ⋅ du ⋅ 993.2
95 ⋅ 3.14 ⋅ 0.014 ⋅
N pr 2
3
ρ2 = 993.95 kg/m – gustina vode na novoj srednjoj temperaturi vode

Rejnoldsov broj iznosi:

w2 ⋅ d u ⋅ ρ 2 0.77 ⋅ 0.014 ⋅ 993.95

Re 2 = = = 14720
µ2 0.7274 ⋅ 10 −3

µ2 = 0.7274 10 –3 Pa s, koeficijent dinamičke viskoznosti vode na srednjoj temeraturi

Posto je Re2 = 14720 > 10000, sa strane cevi je razvijeno turbulentno strujanje fluida, pa Nuseltov
broj iznosi :
1
Nu = 0.023 ⋅ Re 2 ⋅ Pr2 3 ⋅ φ t 2
0.8

1
Nu = 0.023 ⋅ 14720 0.8 ⋅ 4.865 3 ⋅ 1.03 = 86.7

Pr = 4.865 – Prantlov broj za vodu na srednjoj temperaturi

φt2 – korekcioni faktor koji se u prvoj iteraciji uzima da je φt2 = (µ2/µg2)0.14 = 1.03
µg2, Pa s – koeficijent dinamičke viskoznosti vode na temperaturi na granici sloja zaprljanja i fluida

Koeficijent prelaza toplote sa strane cevi iznosi:

Nu 2 ⋅ λ 2 86.7 ⋅ 0.6265
αu = = = 3880 W /(m 2 K )
du 0.014
-2
λ2 = 62.65 10 W/(mK) – koeficijent provođenja toplote vode na srednjoj temperaturi

7
Toplotni i difuzioni aparati

1.4. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane acetona

Koeficijent prelaza toplote za slučaj kondenzacije na horizontalnoj cevi iznosi :

1 1
⎡ λl 3 ⋅ ρ l ⋅ ( ρ l − ρ g ) ⋅ g ⋅ r1 ⎤ 3 ⎡ 0.140 3 ⋅ 747 ⋅ (747 − 2.35) ⋅ 9.81 ⋅ 488 ⋅ 10 3 ⎤ 3
α h1 = 0.651 ⋅ ⎢ ⎥ = 0.651 ⋅ ⎢ ⎥
⎢⎣ µl ⋅ d s ⋅ q ⎥⎦ ⎣ 227 ⋅ 10 −6 ⋅ 0.018 ⋅ q ⎦
1
−
α h1 = 79020 ⋅ q 3

λl = 0.140 W/(mK) – koeficijent provođenja toplote kondenzata na temperaturi kondenzacije

ρl = 747 kg/m3 – gustina kondenzata na temperaturi kondenzacije
ρg = 2.35 kg/m3 – gustina suvozasićene pare acetona na temperaturi kondenzacije
q, W/m2 – specifično toplotno opterećenje

Srednji koeficijent prelaze toplote za cevni snop sledi iz izraza :

αs 1−b
= a ⋅ Nr
α h1

a i b - koeficijenti koji zavise od broja cevi u redu :

1
b= za N r < 10
a = 1 za N r < 10 6
a = 1.24 N r ≥ 10 1
b = za N r ≥ 10
4

Nr – broj horizontalnih redova cevi preko kojih se sliva kondenzat

( Sve to uzimamo zato što je brzina pare mala )

S obzirom da se broj redova cevi preko kojih se sliva kondenzat kod dobošastih izmenjivača
toplote menja po preseku aparata, može se pokazati da srednji koeficijent prelaza toplote u tom
slučaju sledi iz izraza:

αs 1
⋅ ∑ a ⋅ N r ,i
1−b
=
α h1 N C

Nr,i - broj cevi u i – tom vertikalnom redu.

8
Toplotni i difuzioni aparati

Slika 1. Poprečni presek izmenjivača toplote.

Odnos srednjeg koeficijenta prelaza toplote i koeficijenta prelaza toplote za usamljenu

horizontalnu cev za predmetni aparat iznosi:

⎡ 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
⎤
αs 1 ⎢2 ⋅ (2 6 + 4 6 + 4 6 + 6 6 + 6 6 + 8 6 + 6 6 + 8 6 + 8 6 + 8 6 + 8 6 ⎥
= ⋅ ⎥ = 0.719
α h1 236 ⎢ 3 5 3 5 3 5
⎢⎣+ 1.24 ⋅ 10 + 8 + 1.24 ⋅ 10 + 8 + 1.24 ⋅ 10 ) + 8
4 6 4 6 4 6 ⎥⎦
1 1
− −
α s = 0.719 ⋅ α h1 = 0.719 ⋅ 79020 ⋅ q 3
= 56810 ⋅ q 3

1.5. Određivanje koeficijenta prolaza toplote

Koeficijent prolaza toplote iznosi :

1 1 d ⎛ 1 ⎞ d d
= + R1 + s ⋅ ⎜⎜ + R2 ⎟⎟ + s ⋅ ln s
k αs du ⎝αu ⎠ 2 ⋅ λs du
1

1 q 3
0.018 ⎛ 1 ⎞ 0.018 0.018
= + 0.2 ⋅ 10 −3 + ⋅⎜ + 0.2 ⋅ 10 −3 ⎟ + ⋅ ln
k 56810 0.014 ⎝ 3880 ⎠ 2 ⋅ 15 0.014
56810
k= 1
q 3 + 53.36

λ5 = 15 W/(mK) – koeficijent provođenja toplote izabranog čelika Č. 4580

Otpori provođenju toplote usled zaprljanja iznose ( tabela 5.3. [1] ) :
R1 = 0.2 10-3 (m2 K)/W – sa strane vode
R2 = 0.2 10-3 (m2 K)/W – sa strane acetona

9
Toplotni i difuzioni aparati

S obzirom da specifično toplotno opterećenje iznosi :

q = k ⋅ ∆t sr

dobija se jednačina:

56810
q= 1
⋅ 34.7
q + 53.36
3

koja se rešava numerički. Specifično toplotno opterećenje iznosi q = 24000 W/m2.

Koeficijent prolaza toplote iznosi:

56810
k= 1
= 691 W /( m 2 K )
24000 + 53.36
3

a koeficijent prelaza toplote za topliji fluid je :

1
−
α s = 56810 ⋅ 24000 3 = 1970 W /( m 2 K )
_______________________________________________________________________________
k ds 691 0.018
t g 2 = t 2 sr + ⋅ ⋅ (t kond − t 2 sr ) = 25.15 + ⋅ ⋅ (60.3 − 25.15) = 33.2°C
αu du 3880 0.014

Treća iteracija:

1.3. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane vode

Brzina strujanja vode iznosi:

50000
4⋅
4 ⋅ m2 3600
w2 = = = 0.769 m / s
N 236
ρ 2 ⋅π ⋅ du 2
⋅ C 994.5 ⋅ 3.14 ⋅ 0.014 ⋅
2

N pr 2

ρ2 = 994.5 kg/m3 – gustina vode na novoj srednjoj temperaturi vode

Rejnoldsov broj iznosi:

w2 ⋅ d u ⋅ ρ 2 0.7091 ⋅ 0.016 ⋅ 994.5

Re 2 = = = 14290
µ2 0.7496 ⋅ 10 −3

10
Toplotni i difuzioni aparati
µ2 = 0.7496 10 –3 Pa s, koeficijent dinamičke viskoznosti vode na srednjoj temeraturi

Posto je Re2 = 14290 > 10000, sa strane cevi je razvijeno turbulentno strujanje fluida, pa Nuseltov
broj iznosi :
1
Nu = 0.023 ⋅ Re 2 ⋅ Pr2 3 ⋅ φ t 2
0.8

1
Nu = 0.023 ⋅ 14290 0.8
⋅ 5.03 ⋅ 1.026 = 85.25
3

Pr = 5.03 – Prantlov broj za vodu na srednjoj temperaturi

φt2 – korekcioni faktor koji se u prvoj iteraciji uzima da je φt2 = (µ2/µg2)0.14 = 1.026
µg2, Pa s – koeficijent dinamičke viskoznosti vode na temperaturi na granici sloja zaprljanja i fluida

Koeficijent prelaza toplote sa strane cevi iznosi:

Nu 2 ⋅ λ 2 85.25 ⋅ 0.624
αu = = = 3800 W /(m 2 K )
du 0.014

λ2 = 62.4 10-2 W/(mK) – koeficijent provođenja toplote vode na srednjoj temperaturi

1.4. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane acetona

Koeficijent prelaza toplote za slučaj kondenzacije na horizontalnoj cevi iznosi :

1 1
⎡ λl 3 ⋅ ρ l ⋅ ( ρ l − ρ g ) ⋅ g ⋅ r1 ⎤ 3 ⎡ 0.140 3 ⋅ 747 ⋅ (747 − 2.35) ⋅ 9.81 ⋅ 488 ⋅ 10 3 ⎤ 3
α h1 = 0.651 ⋅ ⎢ ⎥ = 0.651 ⋅ ⎢ ⎥
⎣⎢ µl ⋅ d s ⋅ q ⎦⎥ ⎣ 227 ⋅ 10 −6 ⋅ 0.018 ⋅ q ⎦
1
−
α h1 = 79020 ⋅ q 3

λl = 0.140 W/(mK) – koeficijent provođenja toplote kondenzata na temperaturi

kondenzacije
3
ρl = 747 kg/m – gustina kondenzata na temperaturi kondenzacije
ρg = 2.35 kg/m3 – gustina suvozasićene pare acetona na temperaturi kondenzacije
q, W/m2 – specifično toplotno opterećenje

Srednji koeficijent prelaze toplote za cevni snop sledi iz izraza :

αs 1−b
= a ⋅ Nr
α h1

a i b - koeficijenti koji zavise od broja cevi u redu :

11
Toplotni i difuzioni aparati
1
b= za N r < 10
a = 1 za N r < 10 6
a = 1.24 N r ≥ 10 1
b = za N r ≥ 10
4

Nr – broj horizontalnih redova cevi preko kojih se sliva kondenzat

S obzirom da se broj redova cevi preko kojih se sliva kondenzat kod dobošastih izmenjivača
toplote menja po preseku aparata, može se pokazati da srednji koeficijent prelaza toplote u tom
slučaju sledi iz izraza:

αs 1
⋅ ∑ a ⋅ N r ,i
1−b
=
α h1 N C

Nr,i - broj cevi u i – tom vertikalnom redu.

Slika 1. Poprečni presek izmenjivača toplote.

Odnos srednjeg koeficijenta prelaza toplote i koeficijenta prelaza toplote za usamljenu

horizontalnu cev za predmetni aparat iznosi:

⎡ 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
⎤
αs 1 ⎢ 2 ⋅ ( 2 6
+ 4 6
+ 4 6
+ 6 6
+ 6 6
+ 8 6
+ 6 6
+ 8 6
+ 8 6
+ 8 6
+ 8 6
⎥
= ⋅⎢ ⎥ = 0.719
α h1 236 3 5 3 5 3 5
⎢⎣+ 1.24 ⋅ 10 + 8 + 1.24 ⋅ 10 + 8 + 1.24 ⋅ 10 ) + 8
4 6 4 6 4 6 ⎥⎦
1 1
− −
α s = 0.719 ⋅ α h1 = 0.719 ⋅ 79020 ⋅ q 3
= 56810 ⋅ q 3

1.5. Određivanje koeficijenta prolaza toplote

Koeficijent prolaza toplote iznosi :

1 1 d ⎛ 1 ⎞ d d
= + R1 + s ⋅ ⎜⎜ + R2 ⎟⎟ + s ⋅ ln s
k αs du ⎝ αu ⎠ 2 ⋅ λs du

12
Toplotni i difuzioni aparati
1

1 q 3
0.018 ⎛ 1 ⎞ 0.018 0.018
= + 0.2 ⋅ 10 −3 + ⋅⎜ + 0.2 ⋅ 10 −3 ⎟ + ⋅ ln
k 56810 0.014 ⎝ 3800 ⎠ 2 ⋅ 15 0.014
56810
k= 1
q 3 + 53.76

λ5 = 15 W/(mK) – koeficijent provođenja toplote izabranog čelika Č. 4580

Otpori provođenju toplote usled zaprljanja iznose ( tabela 5.3. [1] ) :

R1 = 0.2 10-3 (m2 K)/W – sa strane vode
R2 = 0.2 10-3 (m2 K)/W – sa strane acetona

S obzirom da specifično toplotno opterećenje iznosi :

q = k ⋅ ∆t sr

dobija se jednačina:

56810
q= 1
⋅ 34.7
q + 53.76
3

koja se rešava numerički. Specifično toplotno opterećenje iznosi q = 23880 W/m2.

Koeficijent prolaza toplote iznosi:

56810
k= 1
= 691 W /( m 2 K )
23880 + 53.76
3

a koeficijent prelaza toplote za topliji fluid je :

1
−
α s = 56810 ⋅ 23880 3
= 1973 W /( m 2 K )

Iteracija br. 1 2 3
q, W/m2 23250 24000 23880
αs, W/(m2 K) 1991 1970 1973
tg2, °C 25.15 34.15 33.2
µg2, Pa s 0.9005 10-3 0.7274 10-3 0.7496
φt2 1 1.03 1.026
Nu2 76.96 86.7 85.25
αu, W/(m2 K) 3362 3880 3800
k, W/(m2 K) 670 691 690

13
Toplotni i difuzioni aparati

2. Strujni proracun

2.1. Pad pritiska sa strane cevi

Pad pritiska usled trenja izračunava se iz formule:

Dcs ⋅ π 0.485 ⋅ 3.14

2⋅ L + 2 ⋅ 2.470 +
2 ρ ⋅ w
2
2 994.5 ⋅ 12
∆p 2,tr = ξ ⋅ 2 2
= 0.0409 ⋅
du 2 0.014 2
∆p 2,tr = 8282 Pa

ξ - koeficijent otpora trenja

0.25 0.25
⎛δ 68 ⎞ ⎛ 0.0002 68 ⎞
ξ = 0.11⎜⎜ + ⎟⎟ = 0.11⎜ + ⎟ = 0.0409
⎝ d u Re ⎠ ⎝ 0.014 14290 ⎠

Dcs = Du – Lso = 500 – 15 = 485 mm = 0.485 m – prečnik cevnog snopa

L = 2470 mm – dužina pravolinijskog dela cevi
ρ2 = 994.5 kg/m3 – gustina vode na srednjoj temperaturi vode
w2 = 1 m/s – srednja brzina strujanja fluida u priključku

Pad pritiska usled lokalnih otpora izračunava se prema formuli:

ρ 2 ⋅ wi 2
∆ p 2 , lok = ∑ζi ⋅ 2

∆p 2,lok =
994.5
2
[
(1 + 0.5) ⋅ 12 + (0.5 + 0.5 + 0.5 + 1 + 0.5) ⋅ 0.769 2 ]
∆p 2.lok = 1628 Pa

ζi – koeficijent lokalnog otpora ( dati u skladu sa tabelom 6.13 iz [1] )

wi, m/s – karakteristična brzina na mestu lokalnog otpora

Red.broj Lokalni otpor ζi wi, m/s

1. Ulazni priključak 1.0 1
2. Izlazni priključak 0.5 1
3. Ulaz u cevi cevnog snopa ( čeona povrsina je u ravni sa 0.5 0.769
cevnom plocom)
4. Izlaz iz cevi cevnog snopa 1.0 0.769
5. Promena pravca strujanja za 90 u komorama 0.5 0.769
6. Promena pravca strujanja za 180° u U - cevi 0.5 0.769

14
Toplotni i difuzioni aparati

Ukupni pad pritiska sa strane cevi iznosi:

∆p u = ∆p 2,tr + ∆p 2,lok
∆pu = 8282 + 1628 = 9910 Pa

• Određivanje prečnika priključka za vodu

Unutrašnji prečnik priključka se izračunava iz uslova ( odeljak 6.1.7 iz [1] ):

ρ 2 ⋅ w p 2 2 ≤ 2250 kg /(m ⋅ s 2 )
2
⎡ 4 ⋅ m2 ⎤
ρ2 ⋅ ⎢ ⎥ ≤ 2250 kg /(m ⋅ s 2 )
⎢⎣ ρ 2 ⋅ 3.14 ⋅ d p 2 ⎥⎦
2

0 .5
− 0.25 ⎛ 50000 ⎞
⋅ ρ2
0.5
d p 2 ≥ 0.164 ⋅ m2 ≥ 0.164 ⋅ ⎜ ⎟ ⋅ 994.5 −0.25
⎝ 3600 ⎠
d p 2 ≥ 0.109 m

Usvajamo standardnu cev prečnika ∅ 133 / 4 mm – DN 125.

Srednja brzina strujanja fluida u priključku iznosi:

50000
4⋅
4 ⋅ m2 3600
wp2 = = =1m/ s
ρ 2 ⋅ π ⋅ d p2 2 994.5 ⋅ 3.14 ⋅ 0.133 2

• Određivanje prečnika priključka za aceton u parnom stanju

Unutrašnji prečnik priključka se izračunava iz uslova ( odeljak 6.1.7 iz [1] ):

ρ 2 ⋅ w p1 2 ≤ 2250 kg /(m ⋅ s 2 )
2
⎡ 4 ⋅ m1 ⎤
ρ1 ⋅ ⎢ ⎥ ≤ 2250 kg /(m ⋅ s 2 )
⎢⎣ ρ1 ⋅ 3.14 ⋅ d p1 ⎥⎦
2

0.5
− 0.25 ⎛ 6000 ⎞
⋅ ρ1
0.5
d p1 ≥ 0.164 ⋅ m1 ≥ 0.164 ⋅ ⎜ ⎟ ⋅ 2.35 −0.25
⎝ 3600 ⎠
d p1 ≥ 0.171 m

Usvajamo standardnu cev prečnika ∅ 177.3 / 5 mm – DN 150.

15
Toplotni i difuzioni aparati

Srednja brzina strujanja fluida u priključku iznosi:

6000
4⋅
4 ⋅ m1 3600
w p1 = = = 28.74 m / s
ρ1 ⋅ π ⋅ d p1 2 2.35 ⋅ 3.14 ⋅ 0.1773 2

( Za gasove je maksimalna dozvoljena brzina u priključku 20% od brzine zvuka pri radnim
uslovima: c = κ ⋅ R ⋅ T )

• Određivanje prečnika priključka za aceton na izlazu ( kondenzat )

Unutrašnji prečnik priključka se izračunava iz uslova ( odeljak 6.1.7 iz [1] ):

ρ 2 ⋅ w p1 2 ≤ 750 kg /(m ⋅ s 2 )
2
⎡ 4 ⋅ m1 ⎤
ρ1 ⋅ ⎢ ⎥ ≤ 750 kg /(m ⋅ s 2 )
⎢⎣ ρ1 ⋅ 3.14 ⋅ d p1 ⎥⎦
2

0.5
− 0.25 ⎛ 6000 ⎞
⋅ ρ1
0.5
d p1 ≥ 0.216 ⋅ m1 ≥ 0.216 ⋅ ⎜ ⎟ ⋅ 747 −0.25
⎝ 3600 ⎠
d p1 ≥ 0.054 m

Usvajamo standardnu cev prečnika ∅ 60.3 / 2.9 mm – DN 50.

Srednja brzina strujanja fluida u priključku iznosi:

6000
4⋅
4 ⋅ m1 3600
w p1 = = = 0.7 m / s
ρ1 ⋅ π ⋅ d p1 2 747 ⋅ 3.14 ⋅ 0.0603 2

16
Toplotni i difuzioni aparati

3. Mehanički proračun

3.1. Mehanički proračun cilindričnog omotaca ( Pozicija 1 ) prema JUS M.E2.253

Radni uslovi:
• Temperatura 60 °C
• Unutrašnji pritisak 3 bar

Ispitni uslovi:
• Temperatura 20 °C
• Unutrašnji pritisak 4.2 bar

3.1.1. Potrebna debljina zida omotača pri radnim uslovima za koeficijent

valjanosti zavarenog spoja

Ds ⋅ p 510 ⋅ 3
s= + c1 + c 2 = + 0.5 + 0 = 1.29 mm
K 181
20 ⋅ ⋅ v + p 20 ⋅ ⋅ 0.8 + 3
S 1.5

gde su:
• Ds = 510 mm, spoljašnji prečnik omotača aparata
• p = 3 bar, radni pritisak
• K = 181 N/mm2, proračunska čvrstoća
• v = 0.8, koeficijent valjanosti zavarenog spoja
• S = 1.5, stepen sigurnosti
• c1 = 0.5 mm, dodatak zbog dozvoljenog odstupanja dimenzija materijala
• c2 = 0 mm, dodatak zbog smanjenja debljine lima usled korozije

3.1.2. Potrebna debljina zida omotača pri ispitnim uslovima za koeficijent

valjanosti zavarenog spoja

Ds ⋅ p 510 ⋅ 4.2
s= + c1 + c 2 = + 0.5 + 0 = 1.25 mm
K 195
20 ⋅ ⋅ v + p 20 ⋅ ⋅ 0.8 + 4.2
S 1.1

gde su:
• Ds = 510 mm, spoljašnji prečnik omotača aparata
• p = 4.2 bar, radni pritisak
• K = 195 N/mm2, proračunska čvrstoća
• v = 0.8, koeficijent valjanosti zavarenog spoja
• S = 1.1, stepen sigurnosti
• c1 = 0.5 mm, dodatak zbog dozvoljenog odstupanja dimenzija materijala
• c2 = 0 mm, dodatak zbog smanjenja debljine lima usled korozije

17
Toplotni i difuzioni aparati
3.1.3. Potrebna debljina zida omotača pri radnim uslovima za koeficijent
oslabljenja usled otvora

• va = 0.485, koeficijent oslabljenje usled postojanja otvora prema slici P5.7

s s − c1s − c 2 s 5 − 0.5 − 0
= = 1.28
s a − c1 − c 2 4 − 0.5 − 0
du 178
= = 6.45
( Du − s a − c1 − c 2 ) ⋅ ( s a − c1 − c 2 ) (510 − 2 − 0.5 − 0) ⋅ (2 − 0.5 − 0)

Ds ⋅ p 510 ⋅ 3
s= + c1 + c 2 = + 0.5 + 0 = 1.8 mm
K 181
20 ⋅ ⋅ v + p 20 ⋅ ⋅ 0.485 + 3
S 1.5

gde su:
• du = 178 mm, unutrašnji prečnik otvora
• ss = 5 mm, debljina zida priključka
• c1s = 0.5 mm, dodatak zbog dozvoljenog odstupanja dimenzija materijala
• c2s = 0 mm, dodatak zbog smanjenja debljine lima usled korozije

3.1.4. Potrebna debljina zida omotača pri ispitnim uslovima za koeficijent

oslabljenja usled otvora

Ds ⋅ p 510 ⋅ 4.2
s= + c1 + c 2 = + 0.5 + 0 = 1.74 mm
K 195
20 ⋅ ⋅ v + p 20 ⋅ ⋅ 0.485 + 4.2
S 1.1

Na osnovu proračuna dobijena je potrebna debljina od 2mm.

Iz preporuka iz Tabele 6.4 uzimam da mi je debljina zida omotača 4 mm.

3.2. Mehanički proračun ravnih danaca ( Pozicija 2 ) i cevne ploce

prema JUS M.E2.259

Radni uslovi:
• Temperatura 60 °C
• Unutrašnji pritisak 3 bar

Ispitni uslovi:
• Temperatura 20 °C
• Unutrašnji pritisak 4.2 bar

18
Toplotni i difuzioni aparati
3.2.1. Proračun ravnog danceta na radne uslove( slucaj h )

Proračun se radi za neankerisana okrugla ravna danca i ploče bez dodatnog ivičnog momenta
prema formuli:
p ⋅ S 0 .5
s = C ⋅ D1 ( )
10 ⋅ K

3 ⋅ 1 . 5 0 .5
s = 0.5 ⋅ 500( ) = 12.46 mm
10 ⋅ 181
gde su:
• C= 0.5 ( s > 3 s1), proračunski koeficijent
• D1= 500 mm, unutrašnji prečnik aparata
• p= 3 bar, radni pritisak
• S=1.5, stepen sigurnosti za radne uslove
• K= 181 N/mm2, proračunska čvrstoća za radne uslove

3.2.2. Proračun ravnog danceta na ispitne uslove

4 . 2 ⋅ 1 . 1 0 .5
s = 0.5 ⋅ 500( ) = 12.17 mm
10 ⋅ 195
gde su:
• C= 0.5 ( s > 3 s1), proračunski koeficijent
• D1= 500 mm, unutrašnji prečnik aparata
• p= 3 bar, radni pritisak
• S=1.5, stepen sigurnosti za radne uslove
• K= 181 N/mm2, proračunska čvrstoća za radne uslove

Proračunom smo dobili debljinu ravnog danceta od 13 mm.

3.2.3 Proračun cevne ploce na radne uslove ( slucaj g )

Potrebna debljina zida, s, okruglih ravnih ploča sa punim ocevljenjem U – cevima iznosi :

pi ⋅ S
s = C ⋅ D1 ⋅
10 ⋅ K ⋅ v
odnosno
pu ⋅ S
s = C ⋅ D1 ⋅
10 ⋅ K ⋅ v

Veća vrednost iz formula je merodavna za dimenzionisanje.

Gde su:
• C = 0.4, proračunski koeficijent ( slucaj g – obostrano naležuća ploča )
• pu = 1.2 bar, pritisak u međucevnom prostoru
• pi = 3 bar, pritisak u cevima

19
Toplotni i difuzioni aparati
• S=1.5, stepen sigurnosti za radne uslove
• K= 181 N/mm2, proračunska čvrstoća materijala na radnim uslvima.

Proračunski koeficijent slabljenja određuje se prema obrascu :

d 18
t− s 24 −
za ds/du>1.2 pa prema tome: v = 1.2 = 1.2 = 0.375
t 24
Dobija se sledeća vrednost:

pi ⋅ S 3 ⋅ 1.5
s = C ⋅ D1 ⋅ = 0.4 ⋅ 500 ⋅ = 13.86 mm
10 ⋅ K ⋅ v 10 ⋅ 181 ⋅ 0.375
pu ⋅ S 1.2 ⋅ 1.5
s = C ⋅ D1 ⋅ = 0.4 ⋅ 500 ⋅ = 10.3 mm
10 ⋅ K ⋅ v 10 ⋅ 181 ⋅ 0.375

Prema preporuci usvajamo veću vrednost od dve dobijene i ona iznosi 14 mm.

3.2.3. Proračun cevne ploče na ispitne uslove

pi ⋅ S 3 ⋅ 1.1
s = C ⋅ D1 ⋅ = 0.4 ⋅ 500 ⋅ = 13.43 mm
10 ⋅ K ⋅ v 10 ⋅ 195 ⋅ 0.375
pu ⋅ S 1.2 ⋅ 1.1
s = C ⋅ D1 ⋅ = 0.4 ⋅ 500 ⋅ = 8.5 mm
10 ⋅ K ⋅ v 10 ⋅ 195 ⋅ 0.375
gde su:
• pu = 1.2 bar, pritisak u međucevnom prostoru
• pi = 3 bar, pritisak u cevima
• S=1.1, stepen sigurnosti za ispitne uslove
• K= 195 N/mm2, proračunska čvrstoća materijala na ispitnim uslovima.

Iz proračuna se dobija potrebna debljina cevne ploče od 14 mm, što se slaže sa resenjem u
prethodnom slučaju.

20
Toplotni i difuzioni aparati

4. Izbor prirubnica i zaptivača kao i njihovih geometriskih podataka

Tabela P4.18 nam daje podatke o spoljašnjem prečniku prirubnice, prečniku podeonog kruga i
prečniku rupe za vijke kao i o broju vijaku po JUS M.B6.011.
Tabela P4.22 daje nam podatke o oblicima i merama zaptivnih površina cevnih prirubnica
po JUS M.B6.008.
Tabela P.4.26. nam daje podatke o merama ravnih zaptivača za prirubnice po JUS M.C4.110.

Nazivni Spoljasnji Prečnik Prečnik rupe Broj vijaka Navoj vijka

prečnik i prečnik podeonog za vijak
nominalni kruga
radni pritisak
∅60.5 ∅160 ∅130 ∅14 4 M12
PN1.2
∅133 ∅240 ∅200 ∅18 8 M16
PN 3
∅177.3 ∅295 ∅255 ∅18 8 M16
PN 1.2
∅500 ∅645 ∅600 ∅22 20 M20
PN1.2

Mera zaptivne Unutrašnji prečnik Spoljašnji prečnik zaptivača Debljina

površine zaptivača zaptivača
∅110 ∅77 ∅115 2
∅178 ∅141 ∅182 2
∅232 ∅195 ∅237 2
∅570 ∅520 ∅578 2

21
Toplotni i difuzioni aparati

5. Literatura
1. Dr Branislav Jaćimović,dipl.ing. ; Srbislav Genić, dipl.ing. :
“Toplotne operacije i aparati“ , Mašinski fakultet, Beograd, 1992

2. Đ. Kozić, B. Vasiljević, V. Bekavac :

“Priručnik iz termodinamike”, Mašinski fakultet, Beograd, 1991.

3. B. Jaćimović, S. Genić, M. Nađ, J. Laza :

“Problemi iz toplotnih operacija i aparata” , SMEITS i Mašinski fakultet, Beograd,1996.

4. M. Bogner, B. Jaćimović :
“Praktikum iz osnova tehnoloških procesa i aparata”, Mašinski fakultet, Beograd, 1993.

5. prof. dr Martin Bogner, dipl.ing., Vlada Vojinović, dipl.ing., Nada Ivanović, dipl.ing.
“Propisi i standardi za stabilne i pokretne posude pod pritiskom”, Mašinski fakultet,
Beograd, 1993.

6. prof. dr Martin Bogner dipl.ing., mr Aleksandar Petrović dipl.ing.

“Konstrukcije i proračuni procesnih aparata”, Mašinski fakultet, Beograd, 1993.

22
Toplotni i difuzioni aparati
Sadržaj

Projektni zadatak

1. Toplotni proračun _________________________________________________________ 1

1.1. Srednja temperaturna razlika 1

1.2. Usvajanje osnovnih geometriskih karakteristika izmenjivača toplote 1

Prva iteracija:
1.3. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane vode 2
1.4. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane acetona 3
1.5. Određivannje koeficijenta prolaza toplote 5
1.6. Korekcija koeficijenta prolaza toplote 5

Druga iteracija:
1.3. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane vode 6
1.4. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane acetona 7
1.5. Određivannje koeficijenta prolaza toplote 8
1.6. Korekcija koeficijenta prolaza toplote 6

Treca iteracija:
1.3. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane vode 9
1.4. Određivanje koeficijenta prelaza toplote sa strane acetona 10
1.5. Određivannje koeficijenta prolaza toplote 11

2. Strujni proračun ____________________________________________________________ 13

2.1. Pad pritiska sa strane cevi 13

- Određivanje prečnika priključka za vodu 14
- Određivanje prečnika priključka za aceton u parnom stanju 14
- Određivanje prečnika priključka za aceton na izlazu ( kondenzat ) 15

3. Mehanički proračun _______________________________________________________ 16

3.1. Mehanički proračun cilindričnog omotača 16

3.1.1. Potrebna debljina zida omotača pri radnim uslovima za koeficijent valjanosti
zavarenog spoja 16
3.1.2. Potrebna debljina zida omotača pri ispitnim uslovima za koeficijent valjanosti
zavarenog spoja 16
3.1.3. Potrebna debljina zida omotača pri radnim uslovima za koeficijent oslabljena
usled otvora 17
3.1.4. Potrebna debljina zida omotača pri ispitnim uslovima za koeficijent oslabljenja
usled otvora 17

3.2. Mehanički proračun ravnih danaca i cevne ploče 17

3.2.1. Proračun ravnog danceta na radne uslove 18
3.2.2. Proračun ravnog danceta na ispitne uslove 18
3.2.3. Proračun cevne ploce na radne uslove 18
3.2.4. Proračun cevne ploce na ispitne uslove 19

23
Toplotni i difuzioni aparati
4. Izbor prirubnica i zaptivača kao i njihovi geometriski podataka ___________________ 20

5. Literatura _________________________________________________________________ 21

Prilog proračunu :

Grafička dokumentacija:
1. Sklopni crtež izmenjivača toplote aceton - voda

24