1. Lý do ch n tài: n kinh t là nhân t ch o cho s phát tri n c a c qu c gia.

Nh n
g m g n ây, trong quá trình phát tri n, nhân t kinh t ã c nhà n c ta nhìn nh n m
t cách nghiêm túc và ã có nh ng chính sách h p lí thích ng v i giai n i m i. Nh
u c u h i nh p là nhu c u t t y u n n kinh t Vi t Nam v t kh i cái ng ng ói nghè
o và v trí “ ang phát tri n” ti n t i vi c tr thành t qu c gia có n n kinh t phá
t tri n cao, m t qu c gia th c s “công nghi p hoá –hi n i hoá”. Nh ng có th hoà
mình vào sân ch i qu c chung ó, có nh ng nguyên t c mà n n kinh t Vi t Nam bu c
ph i tuân theo. thu hút u t , Vi t Nam th c s tr thành môi tr ng c c a các nhà u
t , nhà n c ta ph i kiên quy t ch ng tham nh ng. Nh tác gi Thomas L. Friedman t
rong tác ph m “Chi c Lexus và Cây Ôliu” v quá trình toàn c u hoà ã t ng phân tíc
h, ch nh ng qu c gia có môi tr ng kinh doanh trong s ch, minh b ch v tài chính v
à n nh v chính tr m i có th khi n nh ng ông trùm tài chính và nh ng t p oàn a qu
c gia m t n và u t vào nh ng kho n k ch xù cho s phát tri n. Ý th c c u ó, tron
g giai n h i nh p và nh ng b c cu i cùng ti n t i hoàn t t àm phán gia nh p t ch
c Th ng M i Th Gi i WTO, Vi t Nam ã kiên quy t th hi n mình không khoan nh ng v
i tham nh ng, kiên quy t ch ng tham nh ng.C n c Vi t Nam ã th c s nhìn th ng và
o nh ng y u kém, ch p nh n nh ng c n chuy n mình au n và nh ng thay i khó kh n n
âng cao ch t l ng “trong s ch” cho môi tr ng u t . Vi t Nam th c s ý th c rõ vai
trò và trách nhi m c a mình trên sân ch i toàn c u. Báo Chí – b máy, c quan ngô
n lu n c a ng và nhà n c- ã th c s th hi n c vai trò tích c c, i u và có ý th c
t t trong quá trình nh ng d lu n, cùng v i d lu n góp ph n vào công cu c u tranh
chung cho s phát tri n y. Báo Chí luôn i u trong các ho t ng ch ng tham nh ng t
r thành ti ng nói l n c a nhân dân, ng v phía nhân dân, b o v quy n l i c a nhân
dân và gìn gi uy tín, nâng cao vai trò c a ng và Nhà N c trong cu c u tranh ó.
Vai trò c a báo chí th c s to l n trong công cu c phát tri n. Chính vì th , tôi
ch n tài nghiên c u: “Vai trò c a báo chí v i công tác ch ng tham nh ng trong n
n kinh t Vi t Nam trong n m 2006” v i mong mu n kh ng nh vai trò quan tr ng c a
báo chí trong s phát tri n, xem xét k nh ng m t còn h n ch trong công tác ch ng
tham nh ng c a báo chí. i chuyên ngành c a b n thân là Báo Chí, tôi ch n tài vì
ni m yêu thích, s quan tâm và phù h p v i c thù c a n i dung h c t p c a b n thâ
n.
1
2. Gi i h n nghiên c u: tài chú tr ng n i dung nghiên c u vào v n báo chí trong
công tác ch ng tham nh ng n c ta trong n m 2006, m t n m v i nhi u s ki n và bi
n ng. Tôi ch kh o sát các n i dung trên m t s t báo in ch không h ng vào báo hìn
h và báo m ng cùng các th lo i khác vì kh ng còn h n ch và vì s kh ng ch v m t t
h i gian, tài chính. 3. Ph ng pháp nghiên c u: Thu th p tài li u v các s ki n th
am nh ng trong n n kinh t Vi t Nam trong n m 2006 cùng v i nh ng bài vi t, nh ng
thông tin mà báo chí ã khai thác các v vi c ó. Phân tích các s ki n và các v án
tham nh ng ó qua cái nhìn c a gi i báo chí. Phân tích, t ng h p các t li u ã có
, vi t bài và vi t báo cáo. 4. Tình hình nghiên c u tài : Tính n nay, ã có nh ng
tài nghiên c u v n i dung vai trò ph n bi n xã h i c a báo chí, v n là m t y u
t quan tr ng trong công tác ch ng tham nh ng trong n n kinh t hi n nay. Tuy nhiê
n, nh ng tài i chuyên sâu phân tích v n i dung tham nh ng trong n n kinh t Vi t
nam và s can thi p c a báo chí v n ch a c chú ý m x và phân tích. 5. Ý ngh a c a
tài: i ki n th c h n h p c a m t sinh viên, tôi ch mong tài có th góp ph n a ra
m t hình dung khái quát v nh ng gì mà báo chí Vi t Nam ã làm c và ch a làm c cù
ng v i các c quan ch c n ng trong cu c chi n ch ng tham nh ng trong n m 2006. Qu
a ó, tài c ng c g ng cung c p m t l ng thông tin c n thi t sinh viên báo chí có
th hình dung ra v công vi c và ý ngh a c a công tác ch ng tham nh ng trong n n k
inh t c a ng i vi t báo. tài c ng hi v ng em l i nh ng cái nhìn y hn có nh ng gi
i pháp tích c công tác ch ng tham nh ng b ng báo chí th c s c th c hi n t h n,
nghiêm túc h n và có s c m nh h n.
2
Ch ng 1 : Khái lu n v n n kinh t Vi t Nam trong th i kì i m i .Vai trò c a báo c
hí trong công cu c i m i: 1. Tình hình kinh t Vi t Nam trong th i kì i m i: n ki
nh t Vi t Nam, cùng v i Trung Qu c , liên t c trong hai n m 2005, 2006 c nhìn nh
n là “th n kì”. N u Trung Qu c chóng m t v i m c t ng tr ng quá t ng t g n 10%
thì Vi t Nam c ng không h kém m c 8, 89%. Và n u n m 2007, khi n tr s c a WTO Ge
neve (Thu S ) b c vào v trí c a thành viên th 150 c a WTO, Vi t Nam ã c nh n dan
h hi u t n c tiêu bi u c a n m 2006” t c quan Th ng M i và phát tri n Hoa Kì cho
nh ng thành t u to l n ã t c trong m 2006. GDP bình quân u ng i c a Vi t Nam t
ng, chât l ng i s ng c a ng i dân c nâng cao, nh ng công trình v i nh ng kho n u
t kh ng l ã em l i di n m o m i cho cu c ng c a ng i Vi t Nam: sung túc h n, v
n hoá h n, ti n b h n. Nguyên nhân c a s phát tri n v t b c và nh ng b c ti n th
n kì ó ph i c ghi nh n t nh ng n l c c i cách c a ng và Nhà N c cho phù h p v i
giai n phát tri n m i. Nh ng tranh cãi, nh ng s a i, nh ng c i cách trong h th
ng hành chính nghi p ã khi n Vi t Nam tr nên thân thi n h n v i các nhà u t , ng
u n v n n c ngoài dành cho Vi t Nam ngày càng nhi u. Song song ó, c ng ph i k n
vi c nhìn nh n chín ch n a nhà n c v ti m n ng kinh t các ngành công nghi p “khô
ng khói” nh Du L ch và các ho t ng Th ng M i – D ch mà ng i Vi t v n luôn làm r
t t t. Kh ng nh ti m n ng du ch, phát tri n du l ch, nhà n c Vi t Nam ã làm nh n
g dòng l i nhu n ngo i t ào t ch y v n c. Tuy nhiên, trong ánh sáng c a s phát t
ri n cùng nh ng thay i v t b c ó, ng i ta không th không th a nh n Vi t Nam n là
m t trong các qu c gia có t l tham nh ng và c “x p” m tham nh ng r t cao trên b
ình di n chung c a th gi i.Nh ng nhà u t t t nhiên luôn ái ng i v u ó.Nh ng l tr
ình trong vi c xin gi y phép kinh doanh, u th u... Vi t Nam còn nhi u b t p và c
òn nhi u k h nh ng k n m nh ng ch c v ch ch t thao túng n n kinh t . Nh ng nhân
t k h ó ã làm n n kinh t Vi t Nam phát tri n nh ng ch a th t s ng u, có ti n b n
h ng còn li nhi u h sâu sai l m. Chính hi n t ng tham nh ng ã góp ph n làm trì t
r quá trình phát tri n, làm Vi t Nam ch m c th gi i
3
chào ón, làm quá trình h i nh p mang nhi u gian nan và nh ng th thách th c s khô
ng h d v t qua. Chính vì th , Lu t Phòng ch ng tham nh ng ã c Qu c i khoá 11 thô
ng qua t i k h p th 8, vào cu i tháng 11/2005, sau quá trình xây d ng công phu,
tr ng c u dân ý và nhi u phiên th o lu n sôi n i t i ngh tr ng. Ta s tìm hi u kh
ái l c v v n tham nh ng và ch ng tham nh ng trong n n kinh t n c ta. 2. Hi n t n
g tham nh ng trong n n kinh t : 2.1. Khái ni m tham nh ng (trên th gi i và Vi t
Nam): Trong trang web c a C quan ngo i giao Hoa Kì c a Vi t Nam có bài phân tích
c a tác gi Boris Begovic (trung tâm nghiên c u T Do- Dân Ch ) v các v n toàn c
u. Trong bài phân tích, ông có nói n v n tham nh ng và ch ng tham nh ng. nh ngh
a “Tham nh ng” c ông khái quát nh sau: “ nh ngh a Tham nh ng : Tham nh ng là gì?
Có th có nhi u câu tr l i cho câu h i này. c p phân tích, Vito Tanzi ã a ra câu
tr l i súc tích nh t: Tham nh ng là hành ng c tình không tuân th các nguyên t c
công minh nh m tr c i cho cá nhân ho c cho nh ng k có liên quan t i hành ng . C
ó ba n i dung chính trong nh ngh a này. N i dung th nh t cp i nguyên t c công mi
nh b i l nó òi h i quan h cá nhân ho c các m i quan h khác không c xen vào các q
uy t nh kinh t có liên quan n nhi u bên. Vi c i x bình ng v i t t c các ch th ki
nh t là t yêu c u c n thi t i v i m t n n kinh t th tr ng ho t ng có hi u qu . T
hái thiên v i v i m t s ch th kinh t c th nào ó ch c ch n s vi ph m nguyên t c c
ông minh và m ng cho tham nh ng. Không có thiên v thì s không có tham nh ng. Còn
có thêm hai u ki n c n thi t khác d n ng cho tham nh ng, hay nói cách khác, nh
ng u ki n c n thi t hành ng c tình thiên v không tuân th nguyên t c công minh )
có th c g i là tham nh ng. u ki n th nh t là thái thiên v ph i có ch ích. Vi c v
ô ý vi ph m nguyên t c công minh, ch ng h n vì thi u thông tin y , không c coi l
à tham nh ng. Th hai, ph i có ích l i nh t nh nào ó cho cá nhân vi ph m nguyên t
c công minh; n u không s không có tham nh ng. Vi c vi ph m nguyên t c không thi
ên v ôi khi c coi là phân bi t i x , nh ng l i không ph i là tham nh ng. Vi c tr
c l i ho c dành l i th cho k h i l có th di n ra d i nhi u hình th c. Ng i ta t
h ng cho r ng tham nh ng có ngh a là nh n ti n (lo i tham nh ng này th ng c g i
là nh n h i l ), nh ng nh ng ng l c t ng t c ng có th là món quà t ti n ho c nh
ng ân hu khác. T ng m t b trang s c t ti n cho v c a m t ng i ã vi ph m
4
nguyên t c công minh và dành cho con trai c a ông ta m t công vi c (nh nhàng) h
u h nh rõ ràng là tham nh ng. Vi c tr c l i ho c h ng l i có th di n ra cùng lúc
v i vi c vi ph m nguyên t c công minh, nh ng c ng có th di n ra nh ng th i m kh
ác nhau. C th , s thiên v c a m t cá nhân nh n h i l s khi n cho k h i có b n ph
n ho c ôi khi b t bu c ph i ng m ng m n áp l i s u ái ó. B n ph n ó s không m t
i theo th i gian, và vì v y vi c tr c l i nh ng cá nhân h i l s v n ti p t c tr
ong t ng lai. N u tr n b ng cách dành cho con trai c a ông ta m t công vi c có t
hu nh p cao, nh ng u ta l i v a b t u h c i h c thì rõ ràng là gi a vi c cho và
nh n có t kho ng cách v th i gian. H n n a, khi th a thu n tham nh ng, ôi khi vi
c tr n th m chí không c nêu c th nh ng hai bên v n ng m hi u ó là b n ph n c n
ph i th c hi n. Qua nh ngh a c a ông, ba nguyên t c khi vi ph m s d n t i hành v
i c xem là tham nh ng là: Nguyên t c công minh, thái thiên v có ch ích, l i ích
c a cá nhân nào ó khi vi ph m nguyên t c công minh. Cách nh ngh a và xem xét các
y u t tham nh ng này ch y u h ng vào ý th c, hành vi c a ch th có quy n ch c, c
ó a v nh t nh i v i t nguyên t c và yêu c u xã h i nào ó mà khi vi ph m nguyên t
c ó, không hoàn thành ngh a v c a a v ó, ng i có a v s c h ng t món l i v t ch
t nào y, th ng có ý ngh a kinh t r t cao. Còn m t nh ngh a khác mà Ngân Hàng Th
Gi i (World Bank) s d ng .Theo ó, tham nh ng là m d ng công quy n t l . nh ngh a
này cho r ng c n nguyên c a tham nh ng xu t phát t công quy n và l m ng công qu
y n, tham nh ng g n li n v i nhà n c và các ho t ng a nhà n c, vi c nhà n c can
thi p vào th tr ng và t s t n t i c a khu v c công. Nói cách khác, khái ni m này
lo i tr kh n ng tham nh ng x y ra trong khu v c t nhân, và ch t p trung duy nh
t vào tình tr ng tham nh ng trong khu v c công. nh ngh a này phù h p v i quan m
c a Gary Becker, ng i ã t gi i Nobel, cho r ng u chúng ta xóa b nhà n c thì chún
g ta c ng xóa b c tham nh ng . Trên ây, chúng ta ã kh o sát hai khái ni m v tham
nh ng và ta có th nh n th y, trong c hai nh ngh a y, y u t “công quy n” c cp xo
áy sâu h n c . u này có th lí gi i không khó kh n vì ch có nh ng ng i n m nh ng
vai trò ch ch t trong n n kinh t , trong các l trình hành chính ph c v cho n n k
inh t m i có th th ng xuyên ti p xúc v i các i t ng “có ti m n ng cho h i l ” tì
m c quy n l i c n thi t cho b n thân b ng con ng ng n nh t. Chính ây, các quan c
h c hành chính m i có th bán danh v c a mình mua v l i ích v t ch t. 2.2. L ch s
xu t hi n và giai an bùng n c a tham nh ng trong n n kinh t Vi t Nam nh ng n m
trong giai an i m i nói chung và n m 2006 nói riêng :
5
Không ch có trong n n kinh t hi n i chúng ta m i có tham nh ng. Th c ra b t kì â
u, trong m t xã h i có nhà n c, có m t b máy can thi p vào th tr ng và các l i í
ch l n, có giá tr thì ó có ng i qu n lí.Ng i qu n lí n m nh ng u m i d n n quy n
l i c a t nhóm ng i nào ó. T t y u u ó d n n tham nh ng. Tuy nhiên, trong giai
n tr c i m i, c n s t tham nh ng ch a l n, ch a th c s l n và nhà n c c ng ch a
th c s nhìn nh n nó m t cách nghiêm túc. Nh ng trong quá trình h i nh p, minh b
ch và lành m nh trong kinh doanh là yêu c u t t y u cho s t n t i c a m t qu c g
ia. Vi c thúc y s lành m nh, minh b ch trong ho t ng kinh doanh t t u làm nh ng
b t n ti m n tr c ây các m t xích có v n trong n kinh t l ra, t gãy và bu c nhà
n c ta ph i ch nh n cho công cu c phát tri n. Ch a bao gi nhà n c Vi t Nam, nhân
dân Vi t Nam kiên quy t u tranh ch ng tham nh ng n v y. Trong n m 2006, k th a
nh ng thành qu ã có t nh ng n m 2004, 2005, ý th c ng i dân v trách nhi m ch ng
tham nh ng cho s phát tri n chung c a n c nhà ã c nâng cao. Tr c kia, tham nh ng
trong nhà n c ch có nhà n c ch ng, các c quan h u quan ch ng. Còn n m 2006 l i
khác, r t nhi u nh ng v vi c tham nh ng c a ra ánh sáng nh vào quy t tâm và ý th
c c a ng i dân.Hình nh nh ng nông dân lam l ch y tr n tránh ph i “”tr l i các c
âu h i có liên quan”” v i gi i báo chí ã không còn. Thay vào ó là nh ng lá th kh
i u n i hàng lo t, nh ng t m lòng kiên quy t “”theo n cùng”” hành trình ch ng th
am nh ng c a các c quan công an, các c quan báo chí, nhà n c. Có th nói, m m m n
g tham nh ng trong n n kinh t ã có t lâu, th c s phát tri n, bén r trong thân th
n n kinh t t lâu nh ng m 2006 là th i m ánh d u b c ngo t trong công tác ch ng
tham nh ng c a nhà n c Vi t nam : th i m tuyên chi n th c s . Toàn dân ã quy t t
âm b c vào công cu c b o v n n móng qu c gia kh i s bành tr ng c a nh ng con b c
h tu c tham nh ng kh ng l . òi h i t t y u c a m t qu c gia mu n thu hút cv n ut
và s quan tâm chú ý c a n c ngoài chính là m t môi tr ng u t trong s ch, minh b
ch. Và Vi t Nam ang n l c không ng ng cho m c tiêu ó. Tuy nhiên, s phát tri n v
à cu c u tranh nào c ng i kèm v i nh ng i thay au n. 3. Báo chí vào cu c ch ng t
ham nh ng: 3.1. ôi nét v l ch s hình thành và phát tri n c a báo chí Vi t Nam và
vai trò ch ng tham nh ng c a báo chí trong l ch s : Báo Chí Vi t Nam ra i mu n.
Mãi n n m 1865, t Gia nh Báo u tiên vi t b ng ch qu c ng m i ra i .Nh ng n mãi
6
m 1869, ng i Vi t Nam u tiên làm báo là ông Tr ng V nh Kí m i xu t hi n, ông làm
ch bút cho t Gia nh Báo t n m này. Tr i qua th ng tr m và nh ng b c ngo t phát
tri n d i chính quy n b o h c a Th c dân Pháp, báo chí Vi t Nam d n t công c tuy
ên truy n m t h ng c a nhà n c Pháp ã th c s tr thành s n ph m c a ng i Vi t Nam
, ph c v cho cu c s ng c a ng i Vi tNam. Trong su t quá trình phát tri n c a mìn
h, báo chí ã luôn là nhân t nh h ng cho t t ng c a s ông ng i dân. M t n i dung
trong ch c n ng nh h ng t t ng ó là lên án nh ng hành ng x u, ch tr n b m t th t
c a nh ng th l c ch ng l i quy n l i c a nhân dân lao ng và gìn gi nh ng giá tr
nhân v n, v n hoá, nh ng giá tr tinh th n, o c truy n th ng t t c a dân t c. Ch
ính vì th , trong quá trình ho t ng và phát tri n c a mình, báo chí ã luôn ng v
trí tuyên chi n v i cái ác, cái x u trong xã h i. i “ông vua phóng s B c Kì” V T
r ng Ph ng, nh ng thiên phóng s “C m th y c m cô”, “K ngh l y tây”... ã cho th y
n i cay ng c a nh ng con ng i cùng kh trong xã h i c và v ch tr n b t vô nhân,
tàn b o, dâm d c c a nh ng con ng i c a “n c m i Pháp”. Sau này, báo chí cách m
ng c ng th a nh n trong ch c n ng qu n lí c a báo chí có n i dung “báo chí tham
gia tích c c vào cu c u tranh ch ng các hi n t ng tiêu c c trong i s ng kinh t -
xã h i, trong ch c ng và các c quan nhà n c.”1 Chính V.I Lênin c ng òi h i: “ch
ính ph c ng ph i c 2 lu n công chúng c a n c mình ki m soát” Vai trò c a báo chí
trong công tác ch ng tiêu c c trong kinh -xã h i th c s c chính th c th a nh n.
Trong nh ng n m chi n tranh, ngoài vai trò c ng tinh th n yêu n c, ch ng gi c ng
o i xâm và xây d ng T qu c Ch Ngh a Xã H i, báo chí ã góp ph n không nh vào công
tác ch ng nh ng bi u hi n không t t, nh ng hành vi gây h i n uy tín c a ng và x
âm h i quy n l i c a nhân dân. Vai trò ch ng tham nh ng c ng ã có t r t lâu nh v
y nh ng ý th c c a ng i làm báo tr c kia còn e dè, s gây ph ng h i n danh d , u
y tín c a ng nên cu c u tranh ch ng tham nh ng tr c kia trên báo chí ch a th c s
l n, ch a th c s sâu r ng và làm nên nh ng thay i trong ý th c c a ng i dân nh
ng n m g n ây. Trong th i i m c a, giai n i m i, báo chí cùng v i các c quan ch
c n ng và nh ng công dân yêu n c, quan tâm n v n nh t n c ã b t tay nhau tr thàn
h m t th chân ki ng v ng ch c trong công tác ch ng tham nh ng th c s ngày hôm na
y.
PTS.D ng Xuân S n, PTS. inh V n H ng, Gi ng viên Tr n Quang:C s lý lu n báo chí
truy n thông,NXB V n Hoá Thông Tin, Hà N i, 1995,tr.89 2 V.I Lênin: Toàn t p. t
p 35, Moscow, 1976,tr.20 (B n ti ng Nga)
1
7
Trong giai nm u, dù còn g p nhi u khó kh n: s lo không dám h p tác c a ng i dân,
s c a quy n c hi p c a các c quan nhà n c có sai ph m nhm ng v n bi t cách l i
d ng y u t “không minh b ch” c a mình trong cu c i u v i báo chí, s “không chính
th c” c a thông tin báo chí... nh ng trong hai n m 2005, 2006, nh ng gì mà báo
chí Vi t Nam - c bi t báo chí TP.HCM ã làm c th c s n.Ti ng nói kh ng nh: “Nhà N
c Vi t Nam tuyên chi n v i tham nh ng” c ng ã c b n bè th gi i nhìn nh n qua b
m t c a báo chí. Nh ng gì báo Chí Vi t Nam làm c t o nên m t b c ngo t l n trong
quá trình h i nh p c a t n c. Nh ng thành qu t c trong công tác ch ng tham nh n
g s c nhìn nh n k l ng h n qua ph n 3.3 c a ch ng 1 này. 3.2. Báo chí hi n nay v
i vai trò ch ng tham nh ng trong cách nhìn nh n c a nhà n c và nhân dân: Trên t
rang web chính th c c a ng C ng S n Vi t Nam, nhà n c ta ã chính th c th a nh n
y u t quan tr ng trong quá trình phát tri n c a giai n i m i: ph n bi n xã h i.
Ph n bi n xã h i c xem nh m t nhân t quan tr ng duy trì s n nh c a xã h i. Ph n
bi n xã h i v ch ra nh ng thi u xót, sai l m, nh ng quan m còn thi u tính th c t
, mang n ng tính duy ý chí. Ph n bi n xã h i là th c s c n thi t trong các l tr
ình th c t hoá các chính sách, làm trong s ch b máy nhà c c ng nh dành quy n làm
ch th c s v tay nhân dân. Cu i n m 2006, báo Tu i Tr có m t bài vi t: “Ph n bi
n xã i: nhân v t c a n m 2006”. Bài vi t nh m t s chính th c th a nh n vai trò v
à nh ng óng góp tích c c c a ph n bi n xã h i trong quá trình t n c ti n vào h i
nh p. i báo chí, ph n bi n xã h i c chính th c th a nh n ng chính làm nâng cao
ý ngh a, ti ng nói c a báo chí trong h th ng qu n lí xã h i. i công tác ch ng th
am nh ng trong n n kinh t , báo chí không ch là nhân t “ u tàu” nh h ng d lu n m
à còn là ng i b n song hành cho nh ng cá nhân, t ch c “không chính th c” có th g
óp ti ng nói c a mình vào cu c u tranh chung. Ch c n ng ph n bi n xã h i, m t m
ng n m trong ch c n ng qu n lí c a báo chí, ã c nhà n c th c s quan tâm và coi t
r ng. H n th n a, nhân dân ã và ang th c s ý th c c vai trò và s c m nh, ng nh t
i ng nói c a mình trong công tác ch ng tham nh ng. 3.3. Khái quát nh ng thành qu
mà báo chí ã t c trong công tác ch ng tham nh ng trong n m 2006.M t s v vi c ti
êu bi u c kh o sát: Cu i n m 2006 v a qua, trang web c a Thanh Tra Chính Ph công
b danh sách nh ng v án tham nh ng n i c m trong n m 2006. Sau ó, báo n t Vietna
mnet (http://vietnamnet.vn) c ng d a
8
vào ngu n t trang Thanh tra chính ph công b b ng “phong th n” x p ng nh ng v án
tham nh ng l n nh t trong n m ã b phanh phui. X p theo th t , l n l t các v án ó
là : 1. ng u là án con b c tri u Ban Qu n lý d án (DA) PMU18 B phanh phui khi n
B tr ng GTVT ào ch c; ti p ó là nguyên Th tr ng Th ng i c coi là có tri n v ng
b b t. Bùi Ti n D ng và tiêu c c l n Giao thông V n t i (GTVT) ình Bình b c nh c
áo và ph i t ng tr c B Giao thông V n t i,
17 t ch c và 40 cá nhân B GTVT liên quan ã b x lý; m t s cán c a ngành Công an l
iên quan n ch án b ình ch công tác. Chính ph ã ph i xem xét và u ch nh c ch qu n
lý v n ODA. 2. V vi c cán b lãnh o th xã S n - H i Phòng mang hàng ch c nh t có
giá tr ti n t c chia chác và mang i quan h . Nh ng ng i khi u n i, t cáo thì b
trù d p, khai tr kh i ng. Lên t i nh m c a s hài h c là b n án s th m c tuyên v
i 50.000 ng ti n án phí cho các b cáo và hình th c n ng nh t là c nh cáo. M c íc
h c a s can thi p c a m t s lãnh o H i Phòng s c làm sáng t trong th i gian t i.
3. V n nhà công v bi n thành nhà t do báo chí phát hi n, u tra và a ra công lu
n ã khi n d lu n c n c quan tâm và bày t s b c xúc. V n này l p t c c a lên bàn
ngh s và ã làm nóng ngh tr ng Qu c h i và H ND TP Hà N i và TP.HCM. Ông Hoàng V
n Nghiên, ông Phan V n V ng không c TP Hà N i bán cho 2 bi t th mà 2 ông ang thu
ê ; ông Lê c Thúy - Th ng c Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam c ng ã ph i tr l i nhà s
6 Lý Thái T (Hà N i) mua sai quy nh. 4. Ti p theo là siêu l a Nguy n c Chi cùng
d án Rusalk và nh ng " u ái" khó hi u t phía t nh Khánh Hòa. 5. V tiêu c c mua s
m thi t b 38 b u n t nh, TP trên toàn qu c i các b u n do trùm l a o Nguy n Lâm
Thái c m u. Nguy n Lâm Thái ã h i l h n 1 t ng cho giám c, Phó Giám c, tr ng ph
òng c a 9 b u n.
9
i l i, nhi u lãnh o c a 38 b u n t nh, TP ã ký h p ng mua bán thi t b b u n v i
các công ty c a Nguy n Lâm Thái gây thi t h i cho nhà n c 45 t ng. 6. Vi c u i b
i u Qu c h i M c Kim Tôn ã ch o các tr ng trên a bàn t nh Thái Bình chi 20% t ng
tr giá s máy tính cl p chi phí cho d án. ng th i, ông Tôn ã ép 17 tr ng làm ch
ng t kh ng rút ra g n 500 tri u ng trong v Tr n Th ánh và nh ng ng i có liên qua
n ã l a mua c a các công ty hàng tr m máy tính, thi t b tr giá n 4,2 t ng l p t
cho kho ng 20 tr ng h c c a t nh theo m t án "ma". 7. Nh ng sai ph m t i Vietnam
Airlines ng là m t trong 10 v ình ám c a n m, Vi c Vietnam Airlines bao cho con
m t s lãnh o, b ngành i du h c dù không tiêu chu n, Nh ng thi t h i trong vi c
tr máy bay, mua ng c hay m t 5,2 tri u euro ti n ph 8. t r ng t i huy n ngo i th
ành Sóc S n (Hà N i) b "b m nát" nh ng không c tr ng cây gây r ng mà thay vào ó,
các ngôi nhà c n l t m c lên. Ph n l n nh ng ng i ng tên n t Hà N i, chuy n i m
c ích s d ng, xây d ng công trình, làm trang tr i, nhà hàng, bi t th , nhà ngh
cu i tu n... 9. S ti n sai ph m không l n nh ng xà x o ti n c u tr H ng n, Hà T
nh ng áng c ng trong danh sách 10 v tham nh ng, lãng phí c a n m 2006. Không có
b t c ai b truy c u trách nhi m hình s trong v án tham nh ng v i hành vi nghiêm
tr ng: "X o" ti n c u tr nhân o huy n ng S n. V vi c b "chìm xu ng" t n m 2004 n
n m 2006 m i b báo chí "khui" ra. Phó Th t ng Tr ng V nh Tr ng (Tr ng ban N i c
hính Trung ng, Phó Th t ng c trách v ch ng tham nh ng) ã truy n t ý ki n yêu u t
nh Hà T nh ph i làm rõ, x lý nghiêm v vi c t ngày 25/8. 10. Nh ng gian l n tron
g k thi t t nghi p n m 2006 t i m t s h i ng thi c a Hà Tây ã châm ngòi cho c n
c phát ng phong trào nói không v i tiêu c c trong thi c . 3
3
Ngu n: Trang web thanh tra chính ph , báo Vietnamnet: ngày …..
10
Qua cách x p h ng c a trang Thanh Tra Chính Ph mà t Vietnamnet ã ch p nh n, ta c
ó th nh n th y cách x p h ng này d a trên quy mô tham nh ng, m c thi t h i mà nh
ng cá nhân, t ch c tham nh ng gây ra trong quá trình tìm ki m và l i d ng nh ng
k h c a lu t pháp và t c v c a b n thân h . ng trong b ng x p h ng, ta c ng nh
n thây, t t c các v vi c tham nh ng nêu trên u có s tham gia tích c c, sát sao v
à sâu s c a các t báo trong c n c. Có nh ng v vi c do báo chí a ph ng phanh phui
, c ng có nh ng v do các c quan u tra ti n hành u tra song song v i s tr giúp c
a báo chí. C ng có nh ng v án, nh c u n i là báo chí, nh ng nhân ch ng t bóng t
i và s im l ng ã b c ra cung p nh ng thông tin quan tr ng, nhi u khi mang tính c
h t b c ngo t cho quá trình u tra. t c các v vi c n i c m nêu trên, cùng v i hàn
g tr m sai ph m v i b m t th t c a nh ng cá nhân, t ch c l ng quy n tr c l i khá
c ã c báo chí c p n. Trong tài nghiên c u này, vì th i gian h n h p và kh n ng c
a ng i vi t còn th p, chúng tôi ch s d ng hai trong s 10 v vi c nêu trên làm c
n c phân tích vai trò, nh ng, tác ng c a báo chí v i công tác ch ng tham nh ng t
rong n n kinh t Vi t Nam n m 2006, ó là 2 v vi c: v án con b c tri u ô Bùi Ti n
D ng và v vi c bi n nhà công thành nhà t (x p v trí l n l t là th 1 và th 3 tron
g b ng x p h ng nêu trên). Tóm l i: n kinh t trong giai n h i nh p v i nh ng ti
n b v t c òi h i Vi t Nam ph i kiên quy t u tranh ch ng tham nh ng, xây ng m t m
ôi tr ng kinh t trong s ch, lành m nh và th t c thông thoáng. Trong cu c chi n c
h ng tham nh ng ó, báo chí v i ch c n ng qu n lí xã h i óng vai trò là c u n i c
a nhân dân ti ng nói c a nhân dân tr thành ti ng nói “ph n bi n xã h i” làm cho
h th ng qu n lí trong ch, th c t h n, n n kinh t phát tri n v ng m nh và n nh h
n. Báo chí th c s là l c l ng tiên phong trong cu c chi n ch ng tham nh ng và l
à hình nh tiêu bi u kh ng nh quy n làm ch , ý th c làm ch th c c a nhân dân n c
Vi t Nam c l p. Tuy nhiên, hành trình c a báo chí trong cu c chi n cam go ó th c
s không d . Trong ch ng ti p theo, chúng ta s c p n vai trò c a báo chí trong c
ông tác ch ng tham nh ng v i nh ng khía c nh và i dung khác nhau c a nó. Ch ng 2
: Vai trò c a báo chí trong công tác ch ng tham nh ng.Nh ng th hi n a vai trò ó
trong n m 2006:
11
1. Kh o sát nh ng v vi c và nh ng s ki n tiêu bi u c a công tác ch ng tham nh ng
: Trong n m 2006 ã có nhi u s ki n tiêu bi u t o nên nh ng b c ngo t m nh m tro
ng n n kinh t Vi t Nam. Sau khi chính th c gia nh p ch c WTO (ngày 7/11/2006) ch
úng ta ã thu hút c s chú ý và u ái c bi t c a các nhà u t n c ngoài. c bi t, nga
y t tr c khi c ngo t WTO n v i ta, th tr ng Vi t Nam v n c ánh giá là t th tr ng
th c s ti m n ng và môi tr ng kinh doanh khá n nh, không có nh ng b t n v chính
tr .S ki n hãng Intel chính th c xây ng m t nhà máy s n xu t linh ki n nt Vi t
Nam chính là thành công th c s có ý ngh a c a n m. T t y u trong quy lu t kinh t
, khi các ông trùm kinh t v n vào âu, s có hàng ngàn công ty v a và nh khác “no
i theo” khi n cho n n kinh t Vi t Nam có c b c ngo t do huy ng c l ng v n kh ng
l trong m t th i gian ng n. Tuy nhiên, c ng trong m t n m y s ki n này, nhà n c
ta ph i th c s kiên quy t ch ng tham nh ng n u mu n s phát tri n nh y v t này có
th l i lâu dài v i c c di n kinh t Vi t Nam. 10 s ki n tham nh ng hàng u mà chú
ng tôi nêu theo s x p h ng c a thanh tra chính ph và s công nh n c a báo chí c n
c ph n 3.3 ch ng 1 chính là b t bi u hi n cho nh ng thành công c a cu c chi n c
am go ó. Trong tài này tôi ch n hai s ki n m th h ng 1 và 3 phân tích: v án con
b c tri u ô Bùi Ti n D ng và v vi c bi n nhà công thành nhà t 2 Khái quát v nh n
g s ki n ó: án “con b c tri u ô Bùi Ti n D ng” có th khái quát nh sau: Sau ng dâ
y cá bóng á và nh ng v t nh l n c a các c u th Vi t Nam Seagame 23 v hành vi bán
, các c quan ch c n ng b t u t t i m ng t i ph m cá trong th thao mà có l t lâu
ã phát tri n nh ng ch tài ch a m nh và ch a c s chú ý theo dõi nh m t lo i hình
t i ph m nguy hi m. t ng dây cá ln c ph i bày v i nhân v t chính là Bùi Ti n D
ng, t ng giám c PMU18 (Ban qu n lí các d án 18, tr c thu c Giao Thông V n T i).
V i vai trò là là ng i n m quy n l n nh t trong m t c quan có ch c n ng và nhi m
v : thay m t ch u t qu n lý quá trình u t và xây d ng các công trình giao thông
do b giao; giao d ch, ti p xúc v i các t ch c trong và ngoài n c tìm ngu n v n
cho các d án do ban qu n lý. PMU 18 luôn c u ái giao cho qu n lý hàng tr m tri u
USD t ngu n v n ODA, v n trái phi u chính ph ... u t h t ng giao thông. PMU 18
ang là ch u t c a nhi u d án n nh QL18, QL10, QL2, c u à R ng, c u Bãi Cháy (m c
u t 2.142 t ng)... PMU18 ang c tuy n ch n t v n cho d án xây ng ng cao t c trên
QL3 có v n u t 3.533,4 t ng. 4, ông Bùi
4
Tu n Phùng :Nh ng d án tai ti ng; báo Tu i Tr , s ngày 19-01-2006
12
Ti n D ng ã l i d ng ch c quy n, s d ng b t h p pháp s ti n kh ng c a PMU18 và d
ùng các hình th c móc n i n b t, gian l n rút nh ng kho n ti n kh ng l tính lên
n con s tri u USD cá bóng á, bao gái, nh u nh t, n ch i ngút tr i. Có nh ng con
s v thi t h i các công trình do PMU18 ã có bàn tay Bùi Ti n D ng cùng ng b n nhú
ng vào làm d lu n s ng s t: D án c u Hàm R ng-Thanh Hoá (sau i tên là c u Hoàn L
ong) v n t ng 2.7 l n nh ng v n s t lún, b n phà Minh Châu (Ba Vì-Hà Tây) xây xo
ng không th a vào s d ng, qu c l 2 v a xây xong 3 tháng ã xu ng c p nghiêm tr ng
... Trong ng dây cá Bùi Ti n D ng, các c quan u tra còn n ra manh m i c a nh ng
hành vi ph m t i c a th tr ng b Giao Thông V n T i Nguy n Vi t Ti n, hành vi t c
h c ánh b c c a Bùi Quang H ng (Cán b C nh sát giao thông công an Hà N i) và hàn
g lo t các quan ch c khác c a b s u PMU18 ang cùng nhau t nh ng kho n u t kh ng
l t v n vay n c ngoài c a Vi t Nam vào nh ng canh b c bóng á. PMU18 c xem là v t
ham nh ng l n nh t trong n m v i các tình ti t nghiêm tr ng nh h ng l n n uy tín
c a n n kinh t Vi t Nam.Nh ng c ng chính t v án này, nhà n c ta chính th c tuyê
n chi n i tham nh ng. Khác v i hành vi tham nh ng tr ng tr n và có h th ng trong
nhi u m c a Bùi Ti n D ng và ng b n trong v PMU18, v “bi n nhà công thành nhà t
” có t m “nh ” h n nh ng l i mang nhi u y u t cho th y nh ng e do ti m n trong
b máy hành chính ã l i th i nh ng v n ch a c nâng c p c a nhà n c ta. Nh ng ngôi
nhà công có giá t 1 t n nhi u t ng Vi t Nam trong nhi u n m b b quên ho c s d n
g sai m c ích ã c “hoá giá” các quan ch c c p cao có th mua l i d dàng v i giá v
ài tr m tri u ho c có khi ch vài ch c tri u ng. M t phóng s ng n c a truy n hình
Vi t Nam trong m t ch ng trình th i s bu i t i ã cho th y di n m o t c n nhà 4
t ng khang trang a ch s 6, Lý Thái T , TP Hà N i n tr c kia là nhà công v v i v
trí c a trung tâm TP Hà N i giá có th lên n vài ch c t ng ã c hoá giá bán cho th
ng c ngân hàng nhà n c Lê c Thuý v i giá ch 476 tri u ng , d i d ng nhà cho cán
b nhà n c. Theo sau ó là hàng lo t các u tra v ngôi nhà mà ông Thuý ã mua c m t
cách b t h p lí này, các c quan u tra, c quan báo chí ã có th lên danh sách hàn
g ngàn c n nhà công v v i thi t k t ti n, trí t giá ã c hoá giá bán cho các quan
ch c ngành, a ph ng...c p cao v i giá r m t. Cu c u tranh kiên trì v i ki u “th
am nh ng bi n t ng” này gi i báo chí ã làm r t nghiêm túc và ã giúp các c quan u
tra, giúp cho hành lang ch nh lí nh ng lu t v nhà công v c hoàn ch nh.
13
Hai v án tiêu bi u mà chúng tôi v a khái quát cho th y m c leo thang tham nh ng
trong h th ng công quy n có d u hi u gia t ng nh ng ã b kiên quy t v ch tr n n c
ùng. Trong hai v án này, i ng u b xã h i lên án gay g t, b các c quan truy c u t
rách nhi m và báo chí ã tr thành c u n i gi a nhân dân và chính quy n trong cu c
u tranh chung ó. 3. Vai trò c a báo chí trong các giai an u tranh c a các chi n
ch, s ki n ó. Vai trò c a báo chí trong hai s ki n ó có th th y r t rõ. u tiên,
v i ch c n ng t t ng trong b n ch t c a mình, báo chí ã s ng nhu n nhuy n ba ho
t ng có tính dây chuy n trong ho t ng truy n thông i chúng là: tuyên truy n, c
ng và t ch c. Cùng v i vi c s d ng thông tin h tr t c quan u tra hình s i s tìm
tòi, u tra c a t thân các nhà báo, các thông tin m i, nóng i và trung th c trong
v án PMU18 v i nh ng chân dung m i v các k ph m t i, thông tin m i v các nhánh
c a ng dây cá tri u ô c a Bùi Ti n D ng và ng b n, thông tin v các công trình gi
ao thông b “rút ru t” có liên i n nh ng kho n ti n kh ng l mà Buì Ti n D ng chi
m t... c a ra tr c công lu n. Nh ng thông tin m i v v án trên các báo Tu i Tr ng
ày và online, Thanh Niên ngày và online, Ti n Phong...liên t c c c p nh t n b n
c và nh ng thông tin ó th c s mang áng tin c y cao và ý ngh a l n i v i b n c. C
ông tác tuyên truy n v ch ng tham nh ng ã b t u manh nha và hình thành trong tâm
th c ng i dân, ng i dân ph i ý th c h n v vai trò c a mình trong u tranh vì s n
ghi p xây d ng và b o v T qu c. ng trong công tác tuyên truy n u tiên ó, báo chí
ã c ng: ã th hi n rõ chính ki n c a mình i v i nh ng tên t i ph m u x , cho th
y ti u s ti m n ng c b c c a Bùi Ti n D ng t nh ng n m còn thi u niên và lí gi i
các hành vi b o ng c c a y khi th c hi n nh ng “th ng v ” kh ng l nh v y. áng n
ói là, trong quá trình tuyên truy n ó, báo chí ã nh n c s ng h to l n c a ng i d
ân.Nh ng t báo online nh Vietnamnet có h n c di n àn l n cho ý ki n c a b n c v
v PMU18, báo Tu i Tr nh n c nhi u hi n k cho công tác ch ng tham nh ng t n c là
m i t ng l p trong xã h i. c bi t h n n a, trong quá trình u tra c a các c quan
công an, nhi u u n khúc và m en c a v án có l không th khám phá ra c u không có
nh ng l i khai cung, t thú, nh ng n th t cáo ho c tr c ti p t cáo thông qua kênh
báo chí c a nhi u i t ng có liên quan. Nh ng n sinh viên v n c xem là ch i tron
g nh ng cu c truy hoan a nh ng i gia tham nh ng ã dám nói lên nh ng suy ngh , kh
ai báo nh ng thông tin quan tr ng v các i t ng trong bóng t i ch a b xem xét n.
Cách làm vi c nghiêm túc, thái tôn tr ng b n c và ph ng pháp x lí thông tin khoa
h c c a các toà so n báo v i các biên t p viên,
14
nhà báo có l p tr ng t t ng v ng vàng, ki n th c chuyên môn cao... ã giúp các i
t ng có liên quan ý th c c vai trò c a mình trong chuyên án c bi t nghiêm tr ng
này. t s ý ki n b n c trên báo Tu i Tr c trích ng sau ây mang nhi u thông tin tí
ch c c và th hi n c hình nh c th c a hi u qu nh h ng d lu n c a báo chí : Ông ta
là ai? H ng nh ng tài s n, c a c i c a xã h i do ng i dân trong xã h i óng góp
nên t các kho n phí và thu ... t n tâm t n l c ph c v cho dân nh th ?! Có suy ng
h gì khi n m nh ng ng ti n hôi n c m t c a dân (t n t y óng góp xây d ng, ch n h
ng xã i) vung vãi ra t n n c ngoài trong nh ng cu c en nh v y? Sao ã nghe phong
phanh v tình tr ng n ch i, c b c c a cán b , ng viên a mình mà các c p trên khô
ng quan tâm, không ý u tra, th t quan liêu! Ng i dân chúng tôi không c n nh ng n
h ng ng i cán b ng viên t i. Chúng tôi c n nh ng ng i cán b có ý th c, có nhân t
âm, tr c m i hành ng u suy ngh mình làm vì ai, cho ai và có l i gì cho dân t c,
cho t qu c. hoanglan@yahoo.com úng là ch ng còn gì bình lu n c , sao l i ph i ch
n gi này m i ngh t i chuy n thanh tra? Có c m giác nh ng n âu... sai ph m n ó.
Còn bao nhiêu lãnh o T ng này, Công ty kia nh v y? ho_huu_quan@hcm.fpt.vn Dân th
ì còn r t khó, t n c thì x p h ng trên th 100 mà có ông t ng giám c xài ti n nh
th .Ti n âu xài nh v y??? Tham nh ng ch âu ra! N u tôi là m t nhà báo thì l ng t
âm tôi không th ng yên c khi ông t ng giám c này ch a i tù và b t ch thu toàn b
tài s n a ông ta. Dân còn kh l m, còn r t nhi u ng i không có g o n và tr em nhi
u n i không có ti n i h c. Mong các anh nhà báo hãy phát huy h t trách nhi m c
a mình tiêu di t tham nh ng. tomytttvn@yah oo.com 5 Nh ng n trích d n trên ây v
i nh ng dòng ã c in m th hi n c ki n th c c a ng i vi t v hi n t ng tham nh ng,
th hi n cý th c và vai trò công dân c a h , ý th c v thu , ý th c v v trí c a t
c còn bé nh trên tr ng qu c t . Ng i vi t th c s th hi n n i b c xúc r t riêng,
r t cá nhân nh ng c ng là th t ph bi n – v i t cách nh ng
5
Bn
c báo Tu i Tr : T ng giám
c cá
1,8 tri u USD là ai?, báo Tu i Tr , s ngày 18-01-2006
15
công dân yêu n c. Chính nh ng bài vi t mang dung l ng thông tin thích h p, ánh g
iá úng b n ch t c a v vi c (mà ây là v PMU18) và a ra nh ng thông tin úng n v s
vi c khi n nh n th c c a ng i dân v s ki n c ng úng n và nh ng thông tin ó ã th
c s góp ph n xây d ng ý th c cho h v i nh ng công vi c chung mà trách nhi m thu
c c c ng ng. Cùng v i nh ng n i dung tuyên truy n úng n nh ã phân tích trên, báo
chí trong n c giai n này còn s d ng hình th c c ng – m t i dung khác th ng an x
en, i li n v i ho t ng tuyên truy n gia ng l ng thông tin, gia t ng s c m nh oàn
k t toàn dân trong cu c chi n ch ng tham nh ng. Hình th c c ng c khai thác nh n
g n i dung nh : cung c p thêm thông tin và nh ng t li u sâu s c v m t c u qu n l
í c a b Giao Thông V n T i v n còn nhi u xa l v i ng i dân ó chính là hình th c
“Ban qu n lí d án PMU”. Hay sâu s c h n, có báo còn a nh ng phân tích c a các gi
áo s , ti n s kinh t v ho t ng và nh ng b t c p trong ho t ng c a hình th c ban
qu n lí ki u này – n là “truy n th ng” c a b Giao Thông V n T i. Nhi u báo c ng
a các thông tin “nóng” v nh ng nhân v t n i c m v i b ng “phong th n” ti n án ti
n s có liên quan n v án và các tình ti t c a v án nh l ch c b c c a Bùi Ti n D
ng6, ho c thông tin v nh ng món tài s n kh ng l còn n m trong qu en c a các i t
ng trong v án, nh bài vi t v tài s n c a ông Nguy n Vi t Ti n (th tr ng b Giao T
hông V n i)7 ... Nh ng thông tin nh v y, i cùng v i thông tin liên t c v ti n tr
ình u tra c a các c quan công an, ã giúp ng i dân có c cái nhìn toàn c c, không
b r i vào tình tr ng phi n di n v v án này. Sau quy trình tuyên truy n, c ng, bá
o chí b t tay vào khâu “t ch c”: là khâu cu i cùng th hi n k t qu c a nh ng thôn
g tin ã c a ra trong m t th i gian dài. Báo chí th c hi n công tác t ch c b ng c
ách phát ng nh ng ch ng trình hi n k , hành ng c th trong công tác ch ng tham nh
ng. B n c tr thành m t kênh thông tin t giác cung p nh ng thông tin quý giá cho
vi c làm trong s ch b máy hành chính các a ph ng t th p n cao. C ng trong quá t
rình “t ch c”, báo chí ã cùng v i các c quan ban ngành có nh ng bu i trao i, gia
o l u c n thi t nh ng ý t ng v các ban ch ng tham nh ng c ra i m t cách hoàn ch
nh sau này.D lu t ch ng tham nh ng c ng c a ra cho nhân dân góp ý và s a ch a tr
c khi a vào th c hi n. Sau quá trình phân tích nh ng cách th c báo chí ã s d ng
trong công tác ch ng tham nh ng ta có th nh n th y vai trò c a báo chí r t quan
6 Xem Minh Quang: T ng giám c cá 1.8 tri u USD ã ra trình di n, Tu i Tr , s ngày
19-012006. 7 Xem : Ông Nguy n Vi t Ti n có tài s n hàng ch c t ng ?, Công An Nh
ân Dân, s ngày 01-04 – 2006.
16
tr ng. Báo chí óng vai trò là c u n i nhân dân hi u nh ng giai n a cu c chi n ch
ng tham nh ng, giúp nhân dân cung c p thông tin cho quá trình u tra, giúp các c
quan u tra có thêm nh ng “thông tín viên” t nguy n t giác và có ý th c công dân
tham gia vào cu c chi n ch ng tham nh ng. Vai trò c a báo chí c xem nh m t gút
n i xi t ch t và t ng h p s c m nh, kh n ng c a ng và Nhà N c cùng v i nhân dân
khi ph i gi i quy t, x lí nh ng công vi c chung có nh h ng n v n m nh toàn dân t
c. Trong v “bi n nhà công thành nhà t ” mà các báo ã khai thác c ng cho th y va
i trò to l n c a báo chí. Báo Chí v i s c m nh ch o là d lu n qu n chúng ã bu c
các cá nhân ang gi nh ng vai trò quan tr ng trong th ng qu n lí nhà n c nh ng kh
ông ý th c v v trí c a mình, lo thu vén, v vét cho túi riêng. N u không ph i vì
d lu n lên án quá gay g t có ông Lê c Thuý ã không “nh nhàng” tr l i ngôi nhà s
6, Lý Thái , TP Hà N i cho ngành Ngân Hàng b i ông ang ng v trí r t cao, ai có t
h “v n” ông n u không ph i là nhân dân? Báo chí có vai trò r t l n trong công tá
c qu n lí xã h i. Nh ng quan m, ki n mà báo chí ã nêu ra c phân tích trên ã góp
ph n giúp nh ng tr t t xã h i c b n và úng n c ph n nào ch nh n và s a ch a l i
t t h n. N u không có báo chí, công tác qu n lí c a Nhà N c p nhi u khó kh n, li
ên h gi a nhân dân v i chính quy n không kh ng khít, nh ng mâu thu n và xung t k
hó có th c gi i quy t. Trong công tác ch ng tham nh ng Vi t Nam hi n nay, báo ch
í ã th hi n vai trò là ng i nh h ng d lu n và d n d t d lu n m t cách r t úng n.
Tóm l i, nhà n c ta ã ý th c r t v ng vàng v vai trò c a báo chí trong công tác
ch ng tham nh ng y cam go này. V i ch c n ng t t ng và ch c n ng qu n lí, báo c
hí ã th hi n thành công và làm t t nhi m v a ng i “th kí c a th i i”. 4. Nh ng t
hành qu t c và nh ng t n t i còn l i khi báo chí vào cu c ph i h p cùng các c qu
an u tra: Nh ng thành qu t c trong công tác ch ng tham nh ng trong n m 2006 v a
qua th c s là nh ng vòng nguy t qu tôn vinh s n m n, mi t mài c a ng i làm báo.
Quá trình u tranh gian kh nh ng kiên quy t, ng i làm báo ã kiên tâm khai thác c
nh ng thông tin có ý ngh a l n, ý ngh a thi t th c v i công tác u tra c a các c
n quan ban ngành và có ý ngh a trong vi c hình thành quan m v ng vàng c a nhân d
ân trong nh ng s ki n ó. Nh ng thành qu t c có th c o b ng nh ng v x ki n b “lãn
g quên” ã c l t l i, ng i oan c minh oan, k có t i
17
ch u t i. Tuy nhiên, thành qu th c s lâu dài chính là xây d ng ý th c xem ch ng
tham nh ng là trách nhi m công dân trong qu n chúng nhân dân. T sau v PMU 18, tr
ong xã h i xu t hi n hàng lo t nh ng ng i lao ng v n luôn t xem mình “th p c bé
h ng” n t cáo ,v ch tr n b t c a nhi u quan tham, cho th y nh ng b ng ch ng quý
giá k t t i nh ng k ph m t i ang có kh n ng thoát t i. Thành qu cho riêng ngành
báo chí là kinh nghi m. Ng i làm báo, qua nh ng s ki n l n y, càng hi u rõ h n v
v trí, vai trò c a ngòi bút mình ang n m gi , ý th c c trách nhi m công dân, tr
ách nhi m nhà báo trong ch ng tham nh ng. Nh ng s vi c y qua i c ng l i nh ng ki
nh nghi m “tr n m c” y th thách mà m i ng i làm báo bu c ph i kiên mình ón nh n.
Các toà so n báo trong c n c c ng có thêm kinh nghi m trong x lí thông tin ki n
t ng, ch ng tham nh ng ... Báo chí Vi t Nam ã th c s ngày càng chuyên nghi p h
n. Tuy nhiên, trong nh ng thành qu ó c ng còn có nh ng t n i.Nhi u khi vì quá b
c xúc trong công tác ch ng tham nh ng, nh ng toà so n ã ng nh ng bài báo do c ng
tác viên g i v mà không th m nh, cân nh c k l ng thông tin c ng lên th ng sai l
ch, ch m c p nh t và ch m s a ch a sai sót. Cách xây d ng ý th c ph n bi n tron
g nhân dân c a các toà so n báo còn ch a cao. H u h t b n c ch bi t ph n bi n cu
c chi n ch ng tham nh ng n c ta ch ch a th c s ý th c mình c ng c n ph i t tay
vào làm nh vâ . Nhi u khi thông tin a sai l ch, m t chi u c ng n n hoang mang tr
ong tâm lí, cu c s ng c a ng i dân. Nhi u khi cách a bài v i nhi u tin t c v cái
x u h n cái t t ã khi n nhi u ng i Vi t nhìn nh n không t t v b máy chính quy n
nhà n c. ó c ng là t nguyên nhân h th ng ph n ng n c ngoài có c s manh nha hành
ng. Nh ng y u kém ó trong công tác u tranh c a các c quan báo chí v i tham nh n
g c n c kh c ph c, c n c thay i th c s . 5. Nh ng khu v c báo chí không c xâm ph
m: Trong u 10, ch ng III, Lu t Báo Chí c a nhà n c C ng Hoà Xã H i Ch Ngh a Vi
t Nam ã quy nh rõ báo chí không c thông tin nh ng n i dung sau ây: bí m t nhà n
c, bí m t quân s , an ninh, kinh t ...và các bí m t khác do pháp lu t quy nh, cá
c n i dung thông tin sai s th t, các n i dung thông tin có th gây kich ng b o l
c, chi n tranh8... Chính vì th trong công tác ch ng tham nh ng nh ng n i dung th
ông tin mà báo chí a c ng không c soi mói vào các y u t có th ph ng h i n an nin
h qu c gia, ch quy n lãnh th ho c có th gây ra b o lo n.
8
Xem Qu c H i n
c C ng Hoà Xã H i Ch Ngh a Vi t Nam : Lu t báo chí, ch
ng III,
u 10.
18
t trong nh ng hình nh tiêu bi u cho khu v c c m xâm ph m này là nh ng thông tin
báo chí a v ch t l ng ti n polime, cách khai thác gây nhi u kích ng, ti t l bí m
t qu c gia. Chính vì th ã có không ít báo (báo Th i i, B o V Pháp Lu t) b bu c
ình b n, báo Tu i Tr , Thanh Niên nh n k lu t. ây c ng là m t trong nh ng n i du
ng mà nhà báo ph i chú ý nhi u khi tham gia khai thác các thông tin nh y c m tro
ng công tác ch ng tham nh ng vì nh ng quan ch c tham nh ng th ng n m trong b máy
lãnh o. Các nhà báo c n ph i bi t âu là m d ng c a thông tin và gi i h n. 6. Kh
ái quát mô hình ph i h p c a báo chí và c quan u tra trong công tác ch ng tham n
h ng trong n n kinh t : Sau nh ng phân tích ã làm trên, chúng tôi khái quát v cô
ng tác báo chí ch ng tham nh ng mà báo chí cùng các c quan u tra ã ti n hành tro
ng th i gian qua.Mô hình này d a hoàn toàn trên ch ki n a tác gi ch c ch n không
th tránh kh i sai sót tuy nhiên chúng tôi ngh s khái quát này là c n thi t nên
v n a vào n i dung tài :
quan u tra
Báo chí
it
ng tham nh ng
Nhân dân
7. Kh ng nh vai trò c a báo chí trong công tác ch ng tham nh ng trong n n kinh t
Vi t Nam trong giai an i m i. Qua nh ng phân tích và khái quát ã làm ch ng 2, c
húng ta có th th y rõ vai trò h t s c quan tr ng c a báo chí trong công tác ch n
g tham nh ng trong n n kinh t Vi t Nam trong giai n im i hi n nay. Báo chí trang
b tri th c th c ti n cho nhân dân, cung c p cho nhân dân nh ng thông tin nh h n
g n i s ng c a h , giáo d c t ng và ý th c c a ng i dân v i nh ng trách nhi m ch
ung c a c xã i.
19
Báo chí tr thành m t l c l ng giám sát công vi c chung a b máy nhà n c và ho t n
g c a nhân dân, cung c p thông tin và n n n k p th i nh ng bi u hi n ch ch h ng
trong quá trình phát tri n. ng th i qua ó, báo chí góp ph n làm trong s ch, v ng
m nh b máy hành chính nhà n c và thúc y n n kinh t phát tri n, tri t tiêu nh ng
r i ro ngay t nh ng m m m ng ban u. ng qua kênh thông tin báo chí, chúng ta qu
ng bá v m t hình nh Vi t Nam v i môi tr ng u t lành m nh, trong s ch và là m n h
a h n c a nh ng nhà u t sáng su t. Báo chí cùng v i nhân dân tham gia xây d ng
n n kinh t i, xây d ng t ng lai v ng m nh cho t n c. Ch ng 3: ng lai c a báo chí
trong công tác ch ng tham nh ng trong n n kinh t Vi t Nam sau này: 1. N n t ng
cho s phát tri n c a báo chí m ng công tác này: n t ng cho s phát tri n c a báo
chí trong công tác ch ng tham nh ng là r t rõ ràng. Trong b t kì n n kinh t nào
c ng t n t i nh ng m t t i không th tránh c. Nh ng m en ó gây ra nh ng b nh t t
trong n n kinh t , làm trì tr s phát tri n. S u tranh không ng ng là nhân t luôn
c n thi t y s phát tri n không bao gi ng ng l i. Chính trong s u tranh ó, báo c
hí hi n u và là nhân v t không th thay th . Nhi m v c a báo chí trong t qu c gia
ang có nh ng ti n b v t b c v kinh t không ch là qu ng bá hình nh, b m t kinh t
qu c gia mà còn là hành ng u tranh không ng ng v i nh ng bi u hi n tham nh ng,
lãng phí có nguy c làm t t gi m uy tín c a môi tr ng ho t ng kinh t trong n c. N
h ng trên h t, v i ch c n ng t t ng và qu n lí xã h i, ch ng tham nh ng là m t p
h n nhi m v c a báo chí n c ta. 2. Chính sách c a nhà n c i v i báo chí trong cô
ng tác ch ng tham nh ng nh ng n m sau này: Tr c ây, trong c ch bao c p, vi c côn
g khai u tranh v i nh ng bi u hi n x u c a ho t ng kinh t ch a c chú tr ng, th m
chí b xem nh . Nh ng trong giai n i m i, vai trò ph n bi n xã h i, u tranh ch n
g tham nh ng c a báo chí c nh n nh và nh ng thành công trong m ng n i dung này c
xem nh nh ng m son và vinh quang dành cho ng i làm báo. Chính nh ng nhà lãnh o
hàng u c a n c ta hi n nay nh th ng Nguy n T n D ng, phó th th ng Nguy n Sinh Hù
ng... ng khuy n khích và t trách nhi m ch ng tham nh ng m t ph n lên các c quan
báo chí. ó là nhi m v quan tr ng c a báo chí trong giai n hi n nay.
20
4. Nh ng h n ch c n kh c ph c: Không th ph nh n nh ng thành qu mà báo chí ã làm
c trong n m v a qua nh ng c ng có nh ng h n ch mà chúng tôi ã c p n trong ph n 4
c a ch ng 2. ây, chúng tôi không nh c l i nh ng h n ch ó mà nêu ra m t vài m c
n kh c ph c công tác ch ng tham nh ng c a báo chí trong giai ns pt i có nhi u th
u n l i h n. u tiên, ó là v trình nh n th c và ki n th c chuyên ngành a các nhà
báo, biên t p viên và c T ng biên t p. Nhi u nhà báo ch a th c s hi u c m t “bí
m t qu c gia” ho c c tình không hi u c m t ó trong Lu t Báo Chí và vô tình ã kha
i thác các thông tin ó em l i b t l i cho công tác qu n lí c a m t s c quan, ban
ngành, th m chí n ng n h n là làm m t uy tín c a qu c gia. n th n a, nhi u phón
g viên ch a nhìn nh n úng n h u qu khi thông tin c lan truy n nên cách l a ch n
ch y u h ng vào th hi u tò mò c a ng i c, h cái gì l là a h t lên mà không hi u
nh ng cái l ó có th làm chao o c n n kinh t nh v ti n Polime v a qua. Chính vì t
h , công tác t t ng và ào t o nghi p v th ng xuyên cho nhà báo nên c các toà so
n chú tr ng u t và i m i n i dung ào t o h n n a cho phù h p v i yêu c u c a th
i m m i. Th hai, chúng ta c ng c n ph i nhìn nh n r ng các c quan công quy n nhà
n c ta v n ho t ng theo m t c ch “ óng” và ng i giao ti p v i bên ngoài. Chính
trong “cái gi ng” ó, nh ng quan ch c tham nh ng ó tha h tung hoành, làm vua m t
cõi. Và c ng trong c ch “ óng” ó, quy n c thông tin c a nhà báo b xâm ph m. Nhi
u c quan không trung th c khi trao i và cung c p thông tin v i báo gi i nh ng nh
ng ch tài x ph t cho hành vi này i không rõ ràng.Chính vì th , nhà báo lâm vào
th “g ng kìm” a thông tin chính th c và thông tin hành lang. ôi khi giá tr gi a
nh ng thông tin h c cung c p v i thông tin h t khai thác c r t khác nhau nh ng l
i không c nhìn nh n úng m c. K ó chính là m m u cho nh ng ho t ng bành tr ng và
coi th ng pháp lu t c a nh ng k tham nh ng. Nhà n c c n có thêm nh ng ch tài x
ng áng dành cho nh ng k xâm h i n công tác c a nhà báo và x ph t các hành vi l i
d ng báo chí cho m c ích t l i nh h ng x u n qu c gia c a m t s x u. u t minh b
ch trong c quan hành chính nhà n c c n c chú tr ng và ào sâu h n n a báo chí có
quy n khai thác thông tin và x lí thông tin úng n h n trong công tác ch ng tham
nh ng y ph c t p này.
21
ho t ng n i b c a ngành báo chí c ng còn l nhi u l ng cho nh ng thông tin “nhi u
”, thông tin “tung ho mù” có c i xu t hi n trên báo. H th ng thông tín viên và k
i m tra thông tin c a các toà so n c n c chú ý xây d ng t t h n và có quy mô n h
i n nay (ch có s t ki m ch ng c a biên t p viên). Trên ây là nh ng ki n gi i c a
chúng tôi sau nh ng tìm hi u và phân tích các khía c nh trong tài.Hi v ng nh ng
ki n gi i ó có th khi n công tác ch ng tham nh ng trong n n kinh t c a báo chí
có thêm nhi u thu n l i h n.
22
Ph n K t Lu n ng k t l i, công tác ch ng tham nh ng trong n n kinh t Vi t Nam c
a báo chí trong n m 2006 v a qua ã t c nh ng thành u to l n và góp ph n nâng cao
uy tín c a môi tr ng u t Vi t Nam trên th gi i. Tuy nhiên, trong nh ng thành cô
ng ó còn nhi u khó kh n, n ch .Nh ng h n ch này s c kh c ph c trong quá trình ng
ày càng phát tri n n trình cao h n c a báo chí. Nhà n c th a nh n vai trò quan t
r ng c a báo chí trong công tác ch ng tham nh ng. Vai trò này ng chính là m t ph
n ch c n ng c a ch c n ng qu n lí c a báo chí. Trong giai n phát tri n s p t i,
khi Vi t Nam ã gia nh p WTO, báo chí càng ph i liên t c i m i, liên t c u tranh
cho m t n n kinh t Vi t Nam không ng ng phát tri n.
23
Tài li u tham kh o 1. PTS.D ng Xuân S n, PTS. inh V n H ng, Gi ng viên Tr n Quan
g: C s lý lu n báo chí truy n thông. NXB V n Hoá Thông Tin . Hà N i . 1995. 2. V
.I Lênin: Toàn t p. T p 35. Moscow. 1976 (B n ti ng Nga) 3. Báo Tu i Tr Online.
Chuyên m c Kinh T : V PMU18. N m 2006 4. Báo Vietnamnet (http://vietnamnet.vn) :
Bi n nhà công thành nhà t , m 2006 5. Nhà n c C ng Hoà Xã H i Ch Ngh a Vi t Nam:
Lu t Báo Chí, Ch ng III: Nhi m v và quy n h n c a báo chí
24