EEN INTERVIEW MET INDIANENLEIDER AILTON KRENAK

Ziehier, een paar fragmenten van het interview met Ailton Krenak, stichter en coördinator van de
U.N.I. (União das Nações Indigenas) met zetel in São Paulo stad, gevoerd op 16 December 1989
door Alann De Vuyst.

Rond 15.30 u stapt Ailton Krenak het kantoorgebouw van de UNI binnen. Hij heeft me een uur
laten wachten. Hij is en erg druk bezet man maar maakte toch tussen al zijn afspraken nog even
tijd voor mij. Ailton, 36 jaar oud, komt mij over als een vastberaden man en hij heeft een
ongelofelijke magnetische uitstraling. Zijn tred is zo zeker als zijn stevige handdruk. Een man met
charisma. Met ernstige blik vraagt hij me voor welke organisatie ik werk in België. Zonder mijn
eerste vraag af te wachten begint hij vanzelf over de UNI. Maar eerst wrijft hij zijn ogen uit omdat
hij bezorgd is over zijn tienjarige dochter die op dat ogenblik in Rio een operatie moet ondergaan.
Vervolgens toont hij me enkele foto’s van het Saami volk uit Finland, bij wie hij voor een onlangs
werd uitgenodigd. Hij reisde daarna door Scandinavië om zich een beeld te vormen van hun
beschaving.

Ailton- ‘De UNI heeft tot doel vriendschap te sluiten en een band te leggen met alle inheemse
volken overal ter wereld. We werken nu al tien jaar samen aan onze eigen raden in Brazilië,
waaronder een Raad die zomaar eventjes 180 inheemse naties vertegenwoordigt. Toen ze zoveel
etnieën bij elkaar hadden, vonden we het belangrijk om volkeren buiten Brazilië een verbond te
sluiten, oa. In Azië, Afrika, de eilanden in de Stille Oceaan, de Filippijnen, Indonesië, Goa en Tahiti.
De uitwisseling was wederzijds. Wij sturen onze ambassadeurs naar ginder en wisselen
informatie uit. In Zuid-Amerika en Europa zijn genoeg inheemse volkeren die ook hun beste doen
om hun zegje te krijgen in de politiek en economie van hun eigen land. Zo moeten onze vereende
krachten mogelijk maken dat we invloed krijgen in de instituten zoals Regeringen, de Bank van
Ontwikkeling in Latijns Amerika en de publieke organen die zich bezig houden met ontwikkeling
van onze streken.’

Alann- ‘Wat voor reële macht en invloed heeft UNI hier in Brazilië bij regeringsdecreten over de
inheemse volkeren?

Ailton- ‘De Uni is geen door de Regering erkende formele organisatie. Het voornaamste is da de
UNI kan fungeren als instrument, als middel voor de inheemse volkeren en als begeleiding in de
strijd voor hun rechten, opdat hun vragen relevant zouden zijn. We hebben nu bijvoorbeeld een
juridische actie lopen: we eisen dat de Regering de goudzoekers wegtrekt uit het Yanomami
gebied. De UNI leidt deze actie.’

Alann-‘Tijdens mijn verblijf bij de Xavantes kreeg ik kritiek te horen op de UNI als zou het één van
de zovele kantoren zijn waar alleen maar gepraat wordt over indianenrechten en weinig gedaan
wordt.

Ailton- ‘Dat is best mogelijk en het is waarschijnlijk dat in Xavantedorpen de UNI bekritiseerd
wordt. Ik vind dat op zich niet zo slecht. Maar, als ‘de indiaan’ de UNI bekritiseerd dan bekritiseerd
hij in eerste plaats zichzelf. De UNI staat voor indianen van Brazilië. Ik zou het veel redelijker
vinden mochten ze de Funai, die een budget heeft van 80 milliard cruzados per jaar en beschikt
over 8000 ambtenaren, vliegtuigen, wagens, kantoorgebouwen, telefoon, computers, rijkswagens,
telex, politie en controleurs, onder vuur nemen. Zonder dat ze daarmee iets voor de indiaan
presteert. Het zou naïef zijn om te denken dat de UNI alleen maar beschikt balayas (manden
gemaakt van lianen), wat papier, een landkaart dozen met maïzena, pijlen en bogen en allerlei
Indianenmateriaal, een greintje macht zou bezitten in deze blanke wereld. De wereld van de
blanken is die van de blanken en die van de indianen is die van de indianen! De indianen die zich
voor de blanke wereld interesseren en daar een plaatsje willen , vergissen zich. Ze trekken het
ongeluk over zich. Jij, Alann, komt uit een wereld die verondersteld wordt ontwikkeld en rijk te zijn.
Denk jij, mochten de indianen krijgen wat jouw wereld hen aan biedt, ze gelukkig zouden zijn?
Het lijkt alsof sommige indianen daarop uit zijn, dat ze hun leven, hun realiteit willen ruilen voor de
rommel die het westen produceert. Er zijn indianen die de UNI bekritiseren, maar ze bekritiseren
vooral Ailton Krenak. Want, Ailton Krenak is hier niet om van de indianen beschaafde
stedelingen te maken.’

Alann -Waar trekt Ailton Kenak de lijn wat betreft het evolutiepatroon van de indiaanse volkeren?
De Xavantes willen tractors, auto’s. De Kamayura’s (Xingú reservaat) kijken ze naar Bruce Lee en
Rambo in hun dorp. Willen sommige indianen liever gaúchos worden?

Ailton- ‘Ik denk dat sommigen dat inderdaad wensen: ze kijken uit naar een radio op batterijen,
een tractor of televisie. Het is een vraagstuk dat de UNI bezig houdt en met de indiaanse naties
bestudeert. Als ze daarop uit zijn heeft het verder geen zin om samen te strijden. Wanneer ze
zichzelf naar de verdoemenis willen helpen dan moeten ze dat zelf maar doen, maar, als het gaat
om zelfweerbaarheid aan te leren, dan kunnen ze op UNI rekenen. Kijk, als je je familie bij
problemen een dienst wil bewijzen, dan duw je ze geen vergif of wapens in hun handen voor hun
zelfmoord maar dan ga je naar effectieve alternatieven zoeken. We moeten streven naar een
houdbaar evenwichtige ontwikkeling in harmonie met de natuur maar vooral moeten we onze
fundamenten, tradities en cultuur bewaren. De dag dat alle indianendorpen vol staan met tv en
radio, zal de indiaan alles zijn behalve indiaan.’

Alann- Wat vindt u van de manier waarop de indianen worden betrokken bij
presidentsverkiezingen?

Ailton- ‘Gedurende de laatste presidentsverkiezingen vroeg een journalist aan Raoní voor wie de
indiaan zou stemmen. Raoní antwoordde daar op dat de indianen zich niet mogen mengen in de
zaken van blanken. Ik sluit me bij zijn mening aan. Onze hoop is gefundeerd op andere principes.
We bestaan al tien à twaalfduizend jaar op deze planeet, waarom zouden we nu als een
gordeldiere onze kop in ene gat moeten steken en onze geschiedenis vergeten? De politiek? Al die
dingen van de blanken zijn van voorbijgaande aard. Net zoals de golven van de zee die als ze
woest worden een heel hoge vloed veroorzaken om daarna als de golven en vloed wegtrekken
weer een periode kent vanwaar alles vervaagt. De zomer, de tijd waarin de blanken steeds pogen
om het leven van de indiaan te veranderen zal zelf ook veranderen. Het belangrijkste is dat de
indianen dit beseffen en de capaciteiten bezitten om alles wat van dichtbij gebeurt te kunnen
doorstaan.’

Alann –‘Toch zien we een schrijnende toestand in de reservaten in de V.S. waar de indianen van
weleer hun waarden of zelfrespect verloren lijken te hebben: alcoholisme en zelfmoord zijn
schering en inslag. Bestaat dit gevaat ook niet voor alle Braziliaanse indianen?

Ailton- ‘Men moet zich niet altijd laten leiden door uiterlijkheden.Misschien heb je ook kunnen zien
dat binnenin die persoon die zich zogenaamd laat gaan, een geest, een zekere diepte bestaat,
groot van traditie en dat ze die uiterlijkheden nodig hebben om te overleven. Ze kunnen niet meer
naakt leven of jagen omdat de blanken het niet zouden tolereren dat er in hun buurt naakte
indianen rondzwerven en omdat er geen jachtgebieden meer zijn. Ze lopen nu gekleed. De blanken
ontnamen hen hun territoria, verboden hun heilige dranken, gaven ze alcohol en stoptn ze in
reservaten waar ze niets meer uitvoerden. Veel belangrijker is , daar ben ik van overtuigd, dat er
ginds nog veel pajés (sjamanen) zijn. Machtige mannen met een sterke spirit, die daarmee door
zullen gaan, al bleef er maar één van hen over. Het bewaren van de cultuur van de volkeren van
het Noorden tot het tij zal keren en ze hun juk zullen afwerpen. In de profetieën van onze stammen,
verspreid over Noord en Zuid werd ons reeds gezegd dat ze op een dag op deze manier
onderworpen zouden worden. Mijn vader, groot–en overgrootvader wisten dat reeds. Waarom
zouden wij ons afzetten tegen onze eigen profetieën? Ik vecht daar niet tegen, ik wil dat ze zich
voltrekken. Op een dag zal het voorbij zijn. Je kunt het vergelijken met koorts of pijn. Iemand ziet je
en roept: ‘Wat heb jij een koorts! Maar jij weet dat je het vroeger al eens hebt gehad, dat het zal
overgaan en dat je er niet aan sterft. Ergens diep in je binnenste blijft er iets bij je tot de koorts
verdwijnt. Je komt bij en je beseft dat je nog leeft. Dat weet ons volk uit ervaring. Op een dag zal de
beschavingskoorts niet meer zijn. We weten dat we moeten doorgaan met onze waarden en
cultuur en dat we dit niet zullen ruilen voor waardeloze rommel.’

Alann -Ik stelde bij de Xavantes vast dat een heleboel baby’s en kinderen door ratten worden
gebeten en infecties oplopen. Ik vroeg aan de caçique waarom ze niet probeerden in hangmatten
te slapen zoals bijvoorbeeld de Yanomami’s dat doen. Het zou hygiënischer zijn voor de kinderen.
Hij antwoordde me dat het hun cultuur niet was. Maar ook wagens en radio’s maken geen deel uit
van hun cultuur en toch hebben ze die wel. Dat is toch niet logisch?

Ailton- ‘Nee, waarschijnlijk niet. Maar, het heeft wel een reden. Onze culturen zijn niet logisch. De
traditie van mijn volk, (de Krenaks), is ook niet logisch en ik geloof die van de Xavantes ook niet.
Het is eerder een magische traditie. Daarom gaan ze door met op de grond te slapen. Dat
hebben ze reeds duizenden jaren gedaan, waarom zouden ze dat ineens niet meer doen? Het
heeft hen nooit kwaad berokkend. De selectiecapaciteit, weten wat ze wel of niet willen, is bij
etnische culturen of kleine volken heel subtiel. Te subtiel tegenover de agressiviteit van een
beschaving. De Xavantes hebben de laatste tien jaar een intens contact met de dingend die de
beschaving produceert. Misschien is voor hen de tijd rijp om met die dingen te spelen.
Van de ene dag op de andere kan die fascinatie ophouden en laten ze de rommel links
liggen.Andere stammen hebben dit proces al achter de rug. Er zijn stammen die nog geen enkele
keer van dat soort ontdekkingen hebben mogen proeven, zoals de Yanomami’s. denk je dat de
Yanomami’s daar geen zin in zouden hebben? Hebben ze het recht niet? Misschien zullen
duizenden van hen daardoor omkomen. Maar, noch ik, noch jij, mag hen dit verbieden of de kans
ontnemen om van dat blanke gif te proeven.’

Alann- ‘Verwerp jij dan alles wat de blanke produceert?

Ailton-‘Nee.’

Alann- -Zijn er dingen die je leuk vindt?

Ailton- ‘Sommige. Er zijn zelfs dingen die de blanke produceert waar hij zelf niet achter staat.
Maar, hij behandelt de dingen, die hij voor kiese zaken nodig heeft, met liefde. De mensen,
culturen of volkeren kennen meestal niet de achtergrond van een uitvinding die hij hen cadeau
doet. Het verhaal van die ontdekking zullen ze nooit horen, ze zouden het tegen zichzelf gebruiken.
Niet alles wat goed is voor blanken is ook goed voor de indianen.’

Alann-‘De meeste Indianen die ik op mijn weg ontmoette waren tegen de Funai en voor de
afschaffing ervan. Zijn voorganger, de SPI, moest opgeheven worden wegens
corruptieschandalen. Mocht het ooit zover met Funai komen, moet er dan weer een nieuw orgaan
opgericht worden of zouden de indianen hun eigen boontjes kunnen doppen?

Ailton- ‘Het percentage indianen in Brazilië bedraagt 0,16, verspreid over Noord en Zuid en over
Oost en West. Net alsof je wat maniokmeel in je hand neemt en er zo eens in blaast. Zo
versnipperd en verstrooid leven ze. We hebben enorme cultuurverschillen onderling. Er zijn
stammen die al
honderd jaar contact hebben met de blanken en weer anderen die nog geen één blanke hebben
gezien. Spreken over een uniform Indiaanse eenheid is een misvatting. Dat bestaat niet. Zelfs als
het mogelijk was. Dan nog zijn we met te weinig om iets in eigen hand te nemen. Mochten
we een Braziliaanse maatschappij hebben die een beetje eerlijker en kritischer ingesteld was, dan
hadden we al eerder komaf kunnen maken met de SPI en de huidige Funai, die een catastrofe is
en alleen de indianen manipuleert. Een maatschappij die het mogelijk zou maken dat iedere stam
of verzameling van indiaanse volkeren zijn ideeën mag uitdragen en hen laat vertellen wat ze van
plan zijn te doen met zichzelf en hun grondgebied. Het recht respecteren en toelaten dat ieder volk
en gemeenschap voor zich mag ontdekken hoe ze hun eigen gebied kunnen besturen. Maar de
regering is daarin niet geïnteresseerd. Veel interessanter voor haar is te weten hoe ze de indiaanse
gronden kan inpalmen. Iedere dag, iedere maand, ieder jaar, rooft de Braziliaanse regering een
perceel land van de indianen. Regelrechte diefstal. Ze onteigent, exploiteert het hout, de mineralen,
vormt watervallen om in waterkrachtcentrales en nog veel meer. Ze rooft alle plaatselijke
fruitsoorten van een ongelofelijk grote biologische diversiteiten en dat allemaal op indiaans
grondgebied. Ze worden simpelweg geoogst door de regeringsondernemingen. Voor de regering is
het opportuun om de indianen te blijven administreren. Alsof je het leven van een heel rijk
kind beheert. Een erfgenaam van een rijke erfenis over wie jij beslist dat hij nooit volwassen mag
worden. Jij bent zijn voogd en als jij zijn erfenis beheert, blijf jij de baas over alles. De regering laat
niet in haar kaarten kijken en is heer en meester over het leven en grondgebied van de indianen. Ik
hoop dat er een dag komt we de touwtjes in eigen handen krijgen.’

Alann-‘Hoe zit dat nu met die stuwdamexploitatie waarvoor in 1988 in Altamira een vergadering
werd belegd? Is de strijd nu gestreden?

Ailton- ‘Nee, de strijd gaat door, de ontmoeting in Altamira heeft niet tot een definitieve oplossing
geleid, het was eerder symbolisch bedoeld. Een actie die wereldwijd de aandacht moest trekken,
doch op geen enkel moment is ook maar één verdrag of akkoord ondertekend. Het heeft tot geen
enkele regeringsafspraak geleid om de werken op te schorten. Integendeel, de Braziliaanse
regering gaat gewoon door met het verder uitwerken van plannen om nog vijf waterkrachtcentrales
te bouwen in het bekken van de Xingú rivier, inbegrepen de stuwdam in Altamira die ze Kararão
gedoopt hadden. Wat wij moeten doen is verder aan de weg timmeren, aandringen bij de regering,
haar opvoeden, onderwijzen dat ze dit niet mag doen. De regering zal geen enkel project stoppen;
het enige wat ze in Altamira veranderd heebn is da naam van de stuwdam, ze heet nu Monte Alto,
nadat de Kayapó indianen betoogden dat ze het recht niet hadden om de Kayapo taal te gebruiken
voor zo’n monsterproject.’ (Kararão is een Kayapo oorlogskreet.).

Alann- In 1984 werden veertien Tikuna indianen vermoord op hun eigen grondgebied in de
Amazone. Heel wat media in Europa hebben daar aandacht aan besteed. Zijn de daders al
berecht?

Ailton- ‘De zaak werd door de justitie aangepakt, maar de slachtpartij werd tot op heden nog niet
opgelost. Er is nog steeds een onderzoek gaande.’

Alann- ‘Heeft de UNI makkelijk toegang tot die gebieden?

Ailton- ‘Nee, dat heeft niemand, de UNI is niet eens erkend door de regering.’

Alann- ‘Moet je dan toestemming vragen aan Funai?

Ailton-‘Nee, die heb ik nooit gevraagd, noch aan Funai, noch aan de regering. Dit is mijn land, ik
erken de Braziliaanse regering niet!’
Alann-‘Binnenkort gaat Spanje de vijfhonderdjarige ontdekking van Amerika vieren. Zelfs Unesco
en Unicef zouden sponsors zijn van het feest, vind je dat niet vreemd?

Ailton- ‘Dat vind ik helemaal niet zó vreemd. Wat ik wel vreemd vind, is dat er mensen zijn in
Europa die aan het eind van deze eeuw aandringen op een herdenking van vandalisme,
vernietigingsdaden en de invasie van Amerika. Het is van een onvoorstelbare schaamteloosheid!!
Ze zouden een herdenking mogen organiseren. Ja, maar met een verzoek om vergiffenis! Ze
zouden een volledige dag bezig moeten zijn met vergiffenis vragen voor de ontelbare volkeren die
ze uitgemoord hebben. Alleen daarom al zou Europa moeten zwijgen, stil zijn gedurende één dag
waarmee ze de vijfhonderd jaar dat ze Amerika geteisterd hebben kunnen afsluiten. Een hele dag
zwijgen zonder één enkele smeerlapperij uit te halen, zonder de lucht te verpesten, de ozonlaag te
verwoesten, de rivieren te vergiftigen, geld door de ramen smijten of in de bank investeren.
Gewoon één dag niet met geld omgaan, geen chemicaliën min de lucht, de planeet niet
vermoorden, niemand beroven, want anderen beroven ze al de hele dag. Stoppen met de derde
Wereld te verkrachten. Als de Europese regeringen dit zouden doen gedurende één dag, dan zou
de wereld er een stuk beter uitzien.’

Alann- Maar,er zijn nu andere generaties die overal ter wereld die mening delen en niet kunnen
opdraaien voor de vroegere generaties. Ze schreeuwen het net zo hard uit tegen regeringen en
multinationals. In de ogen van de autoriteiten worden ze in het beste geval gezien als naïeve
dromers en in ’t slechtste geval als communisten of anarchisten.

Ailton-‘Dat moeten jullie ook zijn. Ik weet waarom ik dit gesprek met jou aanging. Juist omdat je
van een andere generatie bent. Omdat ik weet dat je mogelijkheden hebt om dit door te geven aan
jouw generatiegenoten, zodat zij het tegengestelde doen van wat jouw grootouders deden. Als
jullie regeringen die vijfhonderd jaar willen vieren, moeten jullie hen bewijzen dat er niets te vieren
valt. Jullie hebben de mogelijkheden met ambassades en regering overleg te plegen en hen doen
inzien dat een herdenking absurd is. Nu is de situatie van de volkeren er een waarin ze bedreigd
worden met complete uitroeiing en wier grondgebieden worden overheerst door onderdrukkers.
Mochten ze een gebaar willen maken, lat ze dan het juk van die volkeren wegnemen zodat ze
opnieuw vrij kunnen leven en ademen. Zij zouden het respect kunnen betuigen aan de
inheemse volkeren over de hele wereld. Want als ze feestvieren en dansen, dan dansen ze wel
over onze lijken, niet?’

Alann- ‘Hoe zijn de relaties van de UNI met de CIMI of met religies in ’t algemeen?

Ailton- ‘Met de CIMI heb ik vroeger samengewerkt, maar dat is nu voorbij. Ze mogen me niet meer
omdat ik geen katholiek zou zijn. Als je doet wat in hun kraam past, dan ben je zo ( houdt duim
naar boven), zo niet dan ben je zo ( duim naar onder). De kerken vechten hun strijd boven de
hoofden van de indianen uit. Meer dan de helft van de Karajá’s zijn dot Pinkstergemeenschap
bekeerd, dat is waar. De Xavantes vechten onderling om de missies te beschermen.Triest genoeg.
We hebben deze complexheid met heel veel zorg en diplomatie moeten aanpakken. We zijn met
178 stammen binnen de UNI. Als coördinator daarvan heb ik een zeer grote verantwoordelijkheid.
Het is een ernstige taak waarbij ik geen ondoordachte beslissingen mag nemen. Alles wordt dus
kalm bestudeerd. We converseren in alle rust en de beslissing wordt pas gnomen in consensus
met alle stammen. Met dezelfde voorzichtigheid zullen we dus blijven doorwerken tot onze
vrienden en families een betere kijk op de wereld krijgen en zich daar weerbaarder tegenover op te
stellen en een inzicht te krijgen hoe er mee om te gaan. Want, het is niet goed dat ons volk,
mensen alleen zou indelen in virenden en vijanden die geld of geschenken geven. Iedereen is veel
meer dan dat. Er zijn genoeg indianen betrokken bij de wereldidioterie die hun indiaan zijn als
voorwendsel gebruiken om met die stommiteiten door te gaan. Er zij genoeg blanken die inzien wat
de beschaving stuk maakt en op zoek naar een harmonieus gedrag met de wereld, met alle
mensen, niet enkel met de indiaan. Dat is wat telt. De verscheidenheid tussen ons. Het is belangrijk
mensen te ontmoeten die in staat zijn op dezelfde wijze op deze wereld te willen leven en die willen
beschermen. De scheppin behoeden en respecteren. Niet alle blanken denken zoals jij en niet alle
indianen zoals ik.’

Alann- ‘Heb je nog een allerlaatste boodschap?

Ailton- ‘Het is belangrijk voor zowel de Brazilianen als de mensen darbuiten dat ze weten dat onze
aarde in gevaar is en bedreigd wordt. Dat er heilige plaatsten zijn op aarde, woongebieden en
wouden die de laatste ter wereld zijn, die men niet mag vernietigen. Toch gebeurt het zoals met die
waarin de Yanomami’s leven. Als ze ooit helemaal vernietigd worden, dan zal de wereld een hoge
prijs betalen. De aarde, de natuur zal op een schokkende manier reageren. Ze zal waarschijnlijk
alles wat de mensheid ooit gefabriceerd heeft uitspugen en van de aardbodem vegen. Wat ik wil
zeggen is, dat als de mensheid bereid is om te luisteren en te begrijpen dan moeten ze ervoor
zorgen dat anderen dat ook begrijpen. Hoe langer de mensheid zich daartegen verzet des idioter
het is.’