INTERVIEW //

INTERVIEW // STRATEGISCH MANAGEMENT

MARTIJN ASLANDER EN ERWIN WITTEVEEN

De beste oplossingen komen

van unusual suspects
Hoeveel goedbedoelde oplossingen mislukken
er wel niet? Onze fout is dat we altijd maar
een complete planning willen hebben. Die
dan al gauw belangrijker wordt dan het doel.
Martijn Aslander en Erwin Witteveen stellen
een alternatief voor: Permanent Bta. Een
voortdurende staat van ontwikkeling, gevoed
door onze collectieve intelligentie.
TEKST PIERRE SPANINKS // FOTOGRAFIE MIRJAM VAN DER LINDEN

40 | MAART 2016

et grote nieuws van het World Economic

Forum was dat de wereldleiders en de
ceos van de grootste bedrijven hebben
gezegd dat de technologische ontwikkelingen hen te snel gaan, dat zij geen grip meer
hebben op de sociaal-economische implicaties, dat
ze het niet meer snappen. Toen Martijn Aslander die
bekentenis uit Davos hoorde, slaakte hij een zucht
van verlichting.
Veel managers zien de noodzaak van een transitie.
In hoe we ons werk organiseren, in het onderwijs,
in de zorg, bij de overheid. Maar ze worden tegengehouden door hun bestuurders, en die worden weer
tegengehouden door hun commissarissen. Als nu
de wereldleiders hardop zeggen dat zelfs zij er niet
meer uitkomen, dan hoeft een voorzitter van raad van
MANAGEMENTBOEK.NL/INTERVIEWS

De vraag is of we wel de
juiste dingen doen.
bestuur zich er dus ook niet meer voor te schamen
als hij het niet meer weet. En kan hij zijn managers
uitnodigen om mee te denken. En zij hun medewerkers.
Aslander noemt zich standup-filosoof, ideenbedenker, schrijver, boardroom sparring partner en
schertsend: hoogleraar in de organizonder-kunde.
We interviewen hem naar aanleiding van het tweede
boek dat hij samen met Erwin Witteveen schreef:
Nooit af. Het eerste was Easycratie, uit 2011.
Toen ging het over de toekomst van werken en
organiseren. Nu over de ongekende mogelijkheden
die ontstaan als we het principe omarmen dat we
onze zaken het best kunnen regelen met oplossingen
die tijdelijk zijn. Zodat we ze kunnen blijven aanpassen en verbeteren. Want van nul af aan een definitieve oplossing verzinnen, dat is onbegonnen werk.
Daarvoor verandert de wereld om ons heen te snel,
en daarvoor veranderen de mogelijkheden die we
tot onze beschikking hebben te snel. De fout die we
maken is dat we altijd maar een complete planning
willen hebben, vult Aslanders kompaan Witteveen
hem aan. En voor je het weet is het middel belangrijker dan het doel.
PERMANENT BTA
Wat is het alternatief ? Wat moeten we doen als we
eenmaal hebben ingezien dat de definitieve oplossing
niet bestaat en dat dat geen probleem is maar een
kans? Proberen, zegt Aslander, trial and error, in een
staat van Permanent Bta. En het niet allemaal zelf
willen doen. Ook niet als je denkt jij het beter weet, of
dat het jouw taak is. Geef je mensen het vertrouwen
dat ze nodig hebben om ermee aan de slag gaan. Dat
vertrouwen kan beschaamd worden, je kunt belazerd
worden, dus dat is eng. Maar we hebben geen alternatief, we moeten het wel loslaten. Er zullen dingen
in de soep lopen, maar dat doen ze nu ook. Dus wat
is het probleem?
Als je uit vrees de boel op slot zet, krijg je steeds vaker situaties dat de operatie geslaagd is maar de patient overleden. Voor managers is de vraag niet meer of
ze de dingen wel goed doen maar of ze wel de goeie
dingen doen. Dat je alle punten van het protocol hebt
afgevinkt, wil niet zeggen dat je met de juiste taak bezig bent geweest. En wat de juiste taak is hangt niet
af van de opbrengst maar van het resultaat, van het
verschil dat je maakt in de werkelijkheid.
Het boek waar Aslander en Witteveen drie jaar
geleden al aan begonnen en waarvan ze zich inmiddels realiseren dat het zelf ook nooit af is (al ligt het
nu dus in de winkel), dat staat vol met voorbeelden
MANAGEMENTBOEK.NL/INTERVIEWS

van dat principe. Die voorbeelden zijn bedoeld als

evenzovele oplossingsrichtingen. Zoals Luyendijk en
Piketty een stem hebben gegeven aan het onbehagen
in de samenleving over de financile wereld, zo doen
zij dat voor allerlei andere domeinen.
KENNISCIRCULATIE
Aslander hecht eraan te benadrukken dat we hem
niet moeten zien als een trendwatcher. Ik sta met
mijn poten in de klei. Ik kom in de krakersscne, bij
bijstandsmoeders, bij ministers, in alle hoeken van
het land, ik lees veel, ik spreek veel andere denkers.
Daar pik ik mijn signalen uit op, daar maak ik een
synthese van. Het is allemaal datamining, datacrunching en patroonherkenning maar dan in mijn
onderbewustzijn. Daar komt wat uit en dat ga ik me
eigen maken, dat ga ik beleven. Een trendwatcher
verkondigt dat over vijf jaar iedereen een chip in zijn
lijf heeft. Ik stop zelf een chip in mijn lijf en vraag me
af wat dat met me doet. Daarom zijn de verhalen die
ik vertel als ik op een podium sta ook zo lastig lek te
schieten. Want ik vertel over mijn eigen experiences.
KEIHARDE ZWERMDYNAMIEK
Net als destijds met Easycratie hopen Aslander en
Witteveen met Nooit af iets in beweging te brengen.
Ze zien zich als onderdeel van een tribe, een zwerm,
een grassroots movement. Een mix van de digitale
voorhoede en de sociale pioniers. Ze willen lucht creeren, ruimte maken, dingen benoemen die tot nu toe
onbenoemd waren gebleven. Zodat er iets op gang
komt dat Witteveen kenniscirculatie noemt. In
de netwerksamenleving stroomt kennis niet hirarchisch van boven naar beneden maar alle kanten op.
Het hoeft niet eerst in de wetenschap en dan in de
krant en dan bij de mensen. Het kan ook andersom.
Als sterk voorbeeld herinnert Witteveen eraan hoe
hij vorig jaar de best gelezen schrijver van Nederland
werd met een verhaaltje op Twitter. Over een jongetje
dat twee blikjes cola van elk 52 cent wilde kopen
en bij de kassa 1,04 euro moest betalen. Maar hij
had niet meer dan een euro. Waarop Witteveen, die
achter hem stond, hem het idee aan de hand deed om
eerst het ene blikje te kopen voor afgerond 50 cent,
en daarna het andere.
Dat verhaaltje kwam zelfstandig terecht bij 400.000
mensen. Toen plaatste de NRC het. Mensen gingen
dat fotograferen en delen. Dat ging drie keer over de
kop. Toen ging Panorama zich ermee bemoeien et
cetera. Ik heb het uitgerekend: uiteindelijk moet het
zes tot acht miljoen keer zijn gedeeld. Als ik voor een
zaal sta en ik vraag wie dat verhaal kent: de helft. Als >>

VIJF SOORTEN MANAGERS

- Aspirant manager
- Darwinistische manager
- Bureaucratische manager
- Flexibele manager
- Onverzettelijke manager

MEER WETEN?
Martijn Aslander spreekt
op 25 mei spreekt op
Het grootste kennisfestival
van Nederland.
Voor meer informatie en
inschrijven gaat u naar
managementboek.nl/
academy.

MAART 2016 |

41

INTERVIEW //
INTERVIEW // STRATEGISCH MANAGEMENT

Je kunt nooit op je lauweren rusten.

ik vraag wie de NRC leest: twee vingers. Zo gaat dat.

Dat is gewoon keiharde zwermdynamiek.

CV
Martijn Aslander is professioneel lifehacker en verbinder
van mensen, informatie en
ideen. In zijn publicaties en
als spreker op congressen
en bijeenkomsten laat hij de
mogelijkheden zien van de
hedendaagse netwerksamenleving.

CV
Erwin Witteveen is een journalist die met humor en diepgang
ingewikkelde dingen in
heldere taal vertelt. Als schrijver, spreker en innovatiedeskundige knaagt hij voortdurend
aan vaste gewoontes en oude
aannames.

42 | MAART 2016

PIKETTY IS PREHISTORIE
Een van de domeinen waar Aslander en Witteveen
een oplossingsrichting voor suggereren, is het
financile. En dan met name de manier waarop we
toegevoegde waarde uitdrukken: in termen van bezit.
Piketty heeft het over bezit, over assets. Wij hebben
het over toegang. Iemand die een miljard heeft, kan
niet meer liedjes luisteren op Spotify dan iemand in
de bijstand.
Piketty is prehistorie. Wij hanteren een radicaal
ander economisch model. Alles is gebaseerd op het
dogma dat we economische groei moeten hebben. Maar dat is niet meer dan de uitkomst van een
model. Waar het in het echt om gaat, is of mensen
toegang hebben tot de de goederen en de diensten
die ze nodig hebben. Dat is waar je rijker van wordt,
niet van dat de omzetten en de winsten stijgen.
Nu technologische innovaties een heleboel producten
die vroeger duur waren een stuk goedkoper maken,
lijkt op papier de economische groei af te nemen.
Wat weer allerlei politieke reacties oproept, zoals
bezuinigingen en belastingverhogingen. Het middel
van economische groei, uitgedrukt in geldstromen,
is dan doel geworden. Witteveen zou economische
groei liever meten in termen van output.
Als autos dertig procent goedkoper worden en meer
mensen zich er een kunnen veroorloven, dan horen
we blij te zijn en niet somber omdat de economie
dertig procent is gedaald. Wij zeggen niet: schaf het
geld af. Integendeel. Maar mensen zijn zo bezig met
het meten en controleren van die geldstromen dat ze
niet meer naar het totale plaatje kijken. Als je weer op
het doel gaat focussen, wordt alles makkelijker.
INNOVEREN ZONDER RISICO
Terug naar het idee dat geen oplossing ooit af is.
Aslander mist in het design van veel structuren en
processen het bewustzijn dat wat vandaag werkt
misschien morgen weleens niet meer zou kunnen
werken. Elke dag doen er zich mogelijkheden voor
die de oplossingen van gisteren overbodig maken.
Vroeger ging daar dertig jaar overheen, nu kan het
van de ene dag op de andere gebeuren. Dat design zal
dus flexibeler moeten en dynamischer.
Hoe leuk een Blendle ook is, du moment dat Apple
zijn gewicht in de strijd gooit zijn ze weg. In elkaar
grijpende vervolginnovaties zorgen elke dag opnieuw
voor zulke baanbrekende ontwikkelingen. Supercomputers en deep learning zorgen dat we steeds meer

inzichten krijgen in steeds meer contexten, waardoor

daar steeds minder mensen voor nodig zijn. Het hele
wezen van werk komt daardoor in een ander licht
te staan. Wat je geacht wordt te doen, wordt steeds
meer onderhevig aan een dynamisch model. Je kunt
nooit op je lauweren rusten. Je moet steeds nieuwe
dingen blijven proberen en zo snel mogelijk van je
fouten leren.
Die boodschap is niet alleen voor het bedrijfsleven
bestemd, benadrukken Aslander en Witteveen. Ook
overheden kunnen erbij winnen als ze hun primaire
proces openmaken voor burgers om te helpen. We
hebben een hoogopgeleide bevolking. Net zoals de
scheiding tussen medewerker en klant helpt ook de
scheiding tussen ambtenaar en burger niet meer. Die
zit ons dwars. Kijk naar de gemeente Utrecht, die
miljoenen uitgeeft aan IT-projecten n miljoenen aan
bijstand, waaronder voor briljante maar desondanks
werkloze programmeurs. Sla die geldstromen over
en laat die ITers je projecten onder handen nemen:
iedereen gelukkig en je bespaart klauwen met geld.
Elke gemeente geeft geld uit aan dingen die ze gratis
hadden kunnen krijgen van de burgers waar ze het
geld hebben opgehaald. Dat is het paard achter de
wagen spannen. In een tijdperk van steeds radicalere
transparantie, van steeds grotere interconnectiviteit
dankzij het web, is er geen argument meer om dat
niet te proberen. Niet iedere burger zal zich aangesproken voelen, maar je hebt er maar een handjevol
nodig.
Vandaar de oproep van Martijn Aslander en Erwin
Witteveen: Stop met denken in geld, heb het over
resources. Pak door naar Permanent Bta. Op het
moment dat je kunt innoveren zonder geld, kun je innoveren zonder risico, kun je innoveren zonder angst,
en kan iedereen meer doen. De beste oplossingen
komen altijd van unusual suspects!

NOOIT AF
Martijn Aslander en
Erwin Witteveen
Paperback, 384 blz.,
1e druk, 2015,
Business Contact
9789047009139

24,99

MANAGEMENTBOEK.NL/INTERVIEWS