Μπεκτασήδες

(τάγμα των μπεκτασί)

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
ΙΑΚΑ
Εαρινό εξάμηνο 2009
Μάθημα: Ανθρωπολογία του ισλαμικού κόσμου
Διδάσκουσα: Σιδέρη Ελένη
Εργασία: Καραγιάννης Ηρακλής
 Σούφι: Τα μυστικιστικά τάγματα του Ισλάμ

Ο σουφισμός αποτελεί ένα ιδεολογικό και φιλοσοφικό κίνημα βαθύτατα

επηρεασμένο από τη χριστιανική θρησκεία, την ινδική φιλοσοφία, τον
Βουδισμό και άλλα πολιτιστικά και ιδεολογικά ρεύματα.
Ο σουφισμός αποτελεί την εσωτερική φιλοσοφία του Ισλάμ και εκφράζει τον
ισλαμικό μυστικισμό. Οι ίδιοι οι σούφι δάσκαλοι αποκαλούν τον σουφισμό με
ένα συνοπτικό όρο ως «αντίληψη της θείας πραγματικότητας», ενώ οι ίδιοι
αυτοαποκαλούνται Ελ αλ-Χακ «οπαδοί του πραγματικού».
Από τα πρώτα χρόνια επικράτησης της ισλαμικής θρησκείας και παρά το
γεγονός ότι ο ίδιος ο Μωάμεθ τάχθηκε εναντίον του μοναχικού βίου,
παρατηρείται μια στροφή πολλών μουσουλμάνων προς την ασκητική ζωή,
σαφώς επηρεασμένων από τους αντίστοιχους χριστιανούς ασκητές. Οι πρώτοι
μουσουλμάνοι ασκητές εμφανίσθηκαν στις αρχές του 8ου αιώνα μ.Χ. στη
Συρία, στη Μεσοποταμία και στην Περσία.
Οι διδασκαλίες του Κορανίου περί Μέλλουσας Κρίσης και Κόλασης, στις φλόγες
της οποίας θα βασανισθούν αυτοί που δεν υπακούουν στις εντολές του Θεού,
παρακινούν τους πρώτους σούφι να εγκαταλείψουν τα εγκόσμια. Στην αρχή
ζουν μεμονωμένοι, ενώ αργότερα συνδέονται, δημιουργώντας τις πρώτες
κοινότητες.
Το χαρακτηριστικό της αρχικής αυτής περιόδου είναι ότι το ασκητικό στοιχείο
υπερτερεί έναντι του μυστικιστικού. Πρέπει να σημειωθεί ότι το πνεύμα του
ασκητισμού, επηρεασμένο από τη χριστιανική ηθική, ήλθε σε πλήρη αντίθεση
με το ενεργητικό και ευδαιμονικό πνεύμα του Ισλάμ. Η νέα θρησκεία, όπως τη
δίδαξε ο Μωάμεθ, καταδίκαζε την αυστηρότητα της μοναχικής ζωής και
καλούσε τον λαό σε ιερό πόλεμο εναντίον των απίστων. Ο ίδιος ο προφήτης με
τη ζωή του αποτελεί ένα παράδειγμα κοσμικότητας, καθώς έκανε γάμους και
απέκτησε παιδιά. Σταδιακά όμως και μετά από εξωγενείς επιρροές, επέρχεται
μια ουσιαστική μετεξέλιξη στο κίνημα των σούφι.
Στη Συρία, και γενικότερα στις ανατολικές επαρχίες της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας, η διάδοση της ισλαμικής θρησκείας ήταν πιο εύκολη για τους
εκεί πληθυσμούς. Την ίδια εποχή, πλήθος αιρέσεων είχε εμφανισθεί και είχε
βρει υποστηρικτές στους χριστιανικούς πληθυσμούς των περιοχών αυτών, με
κυριότερη την αίρεση του Αρείου, ο οποίος αρνήθηκε τη θεία υπόσταση του
Ιησού Χριστού.
Το Ισλάμ βέβαια βρήκε την πλήρη αποδοχή και έκφρασή του στους Άραβες, έτσι ώστε
να ταυτιστεί με την πολιτιστική και εθνική τους συνείδηση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο
εξέφρασε τη σημιτική αντίληψη περί «περιούσιου λαού», κάτι αντίστοιχο με τους
Εβραίους και την ιουδαϊκή θρησκεία. Η εξάπλωση του Ισλάμ σε άλλους λαούς,
ινδοευρωπαϊκής καταγωγής, όπως ήταν οι Πέρσες, καθώς και η επαφή με την ελληνική,
αλλά και την ινδική φιλοσοφία, επηρέασαν βαθύτατα τη νέα θρησκεία. Πλήθος
θρησκευτικές και φιλοσοφικές σχολές δημιουργούνται, εμφανίζονται αιρέσεις και
θεολογικά ρεύματα. Μέσα σ’ αυτό το πεδίο κάνει την εμφάνισή του και εξελίσσεται ο
σουφισμός.
Οι σούφι δεν παύουν να θεωρούν τον ασκητισμό υψίστη αρετή, όπως και τη φτώχεια
και τη σωματική ταλαιπωρία απαραίτητα στοιχεία της καθημερινότητάς τους. Είναι
χαρακτηριστικό ότι αυτοαποκαλούνται δερβίσηδες (ντερβίς=ζητιάνος) και φακίρηδες
(φακίρ=φτωχός). Ταυτόχρονα όμως θεωρούν τον ασκητισμό ως το πρώτο στάδιο ενός
μακρινού ταξιδιού, ως μια προκαταρκτική εκπαίδευση για μια ανώτερη πνευματική ζωή.
Η ουσία της μετεξέλιξης αυτής εντοπίζεται χαρακτηριστικά στις ακόλουθες φράσεις των
μυστικιστών εκείνης της περιόδου.
Η ονομασία σούφι καθιερώθηκε από την αρχή, για να προσδιορίσει μια συγκεκριμένη
μερίδα ανθρώπων. Πολλοί από τους υποστηρικτές της σουφικής παράδοσης,
αδιαφορώντας για την ετυμολογία της λέξης, ισχυρίζονται ότι σημαίνει «αυτός που έχει
καθαρή καρδιά». Αρκετοί μελετητές, κυρίως Δυτικοί, την ταυτίζουν με την ελληνική λέξη
σοφός, κυρίως με την έννοια του θεόσοφου.
Ωστόσο, η επικρατέστερη άποψη, όπως τη διατύπωσε ο ερευνητής Νέλντεκε πριν από
δύο δεκαετίες, είναι ότι η ονομασία σούφι σημαίνει μάλλινος και αποδιδόταν στους
μουσουλμάνους ασκητές, οι οποίοι μιμούμενοι τους Χριστιανούς ερημίτες, ντύνονταν
με ένα χονδρό μάλλινο ράσο, ως σημάδι μετάνοιας και άρνησης της κοσμικής
ματαιοδοξίας.
Όπως προαναφέραμε, ο σουφισμός ήταν μια σύνθετη πολιτισμική κίνηση, που με
αφορμή μια νέα θρησκεία βρήκε τρόπο έκφρασης, μετουσιώνοντας στοιχεία από τον
Γνωστικισμό και τον Νεοπλατωνισμό, τον Χριστιανισμό, τον Βουδισμό, την ινδική και την
αρχαία ελληνική φιλοσοφία γενικότερα.
 Μοναστικά τάγματα του Ισλάμ

Τα μουσουλμανικά μοναστικά τάγματα, μέσα από τα οποία εκφράσθηκε η σουφική

παράδοση, ονομάσθηκαν «τορίκα». Τα μέλη τους ζούσαν σε κοινόβια, που ονομάζονταν
τεκέδες και διέπονταν από αυστηρούς κανόνες: σωματική άσκηση, νηστεία, υπακοή,
φιλανθρωπία.

Τα πιο γνωστά μοναστικά τάγματα είναι τα ακόλουθα:

Σιιτικά τάγματα

Μπεκτασήδες (τάγμα των μπεκτασί)

Μελαμήδες (τάγμα των μελαμί)

Καλεντερήδες (τάγμα των καλεντέρ)

Χαλβετήδες (τάγμα των χαλβετί)

Το τάγμα των Καδιρήδων

Το τάγμα των Ριφαΐ (Ρουφαΐ)

Σουνιτικά τάγματα

Τάγμα των Νακσημεντήδων

Τάγμα των Χαληντιέ

Μεβλεβήδες (τάγμα των μεβλεβί)

Το σημαντικότερο από τα μοναστικά τάγματα του Ισλάμ, η μυστικιστική παράδοση του οποίου περικλείει όλη τη
φιλοσοφία του σουφισμού, είναι το τάγμα των δερβίσηδων Μεβλεβί ή τάγμα των περιδινούμενων δερβίσηδων,
όπως είναι ευρύτερα γνωστό. Ιδρυτής του υπήρξε ο Μεβλανά Τζελαλουντίν Ρουμί (που κατά κυριολεξία σημαίνει
ο κύριος ημών Τζελαλουντίν ο Ρωμαίος), Πέρσης ποιητής, φιλόσοφος και διανοούμενος.
 Μπεκτασήδες (τάγμα των μπεκτασί)

Από τα πλέον σημαντικά μοναστικά τάγματα του Ισλάμ είναι το τάγμα των μπεκτασήδων.
Πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή του, Σεγίτ Μουχαμέτ Μπεκτάς. Πρόκειται για σιιτικό
τάγμα, καθώς οι οπαδοί του παραδέχονται τον γαμπρό του Μωάμεθ Αλή, ως διάδοχο του
Προφήτη.
Ο Μπεκτάς γεννήθηκε το 1247 στη Νισαμπούρ και το 1281 μετέβη στη Μικρά Ασία. Το
τάγμα ανέπτυξε μεγάλη δράση εκεί. Ο δεύτερος Οθωμανός σουλτάνος, Ορχάν, επισκέφθηκε
τον τεκέ του τάγματος και ευλογήθηκε, από τον χατζή Μπεκτάς. Με το γεγονός αυτό
εγκαινίαζε μια μακρά παράδοση, σύμφωνα με την οποία οι μπεκτασήδες δερβίσηδες ήταν
υπό την προστασία του εκάστοτε Οθωμανού σουλτάνου. Είναι επίσης γνωστές οι σχέσεις
του Τάγματος με τον αυτοκρατορικό στρατό των γενιτσάρων, τον οποίο ουσιαστικά είχαν
αναλάβει πλήρως υπό την καθοδήγησή τους από το 1590 έως το 1826, οπότε το σώμα
διαλύθηκε από τον σουλτάνο Μαχμούτ Β’. Στους στρατώνες των γενιτσάρων διέμενε μόνιμα
σεΐχης (αρχηγός) των μπεκτασήδων, ενώ στους περισσότερους υπήρχε μπεκτασικό
μοναστήρι (τεκές). Χαρακτηριστικός είναι ο ύμνος, που έψαλλαν οι γενίτσαροι στις δημόσιες
τελετές και όταν τους διενέμετο ο μισθός:
«...Η κεφαλή μας ακάλυπτος. Το στήθος μας γυμνόν. Το ξίφος μας κόκκινο σαν αίμα. Το
σπαθί μας ζημιά εις τον εχθρόν. Η λατρεία μας εις τον σουλτάνον γνωστή. Μέχρι της
συντελείας των αληθώς εναρέτων διά του φωτός του Προφήτου, διά της Χάριτος του Αλή
και του πάτρωνός μας Άνακτος Αυτοκράτορος Μπεκτάς Βελή, ας κραυγάσωμεν όλοι Χου
(Αυτός)...!».
Ο μπεκτασισμός αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως στην Αλβανία. Ένα μεγάλο μέρος των Τόσκηδων,
που εξισλαμίσθηκαν, ακολούθησε το δόγμα των σιιτών, επηρεασμένο από την προπαγάνδα
των μπεκτασικών μοναστικών ταγμάτων. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι σε πολλούς
μπεκτασικούς τεκέδες της περιοχής γιορταζόταν παράλληλα και η μνήμη χριστιανών αγίων.
Μεγάλη υποστήριξη στα μπεκτασικά τάγματα προσέφεραν ο Αλή Πασάς Τεπελενλής, καθώς
και ο Ομέρ Βρυώνης, ο Μαχμούτ Μπέης και πολλοί άλλοι Αλβανοί μπέηδες.
Αναφέρεται επίσης ότι ο παππούς του Αλή Πασά ήταν δερβίσης του τάγματος με το όνομα
Ναζήφ. Ο Χομπχάουζ έγραφε για τον Αλή Πασά, ότι μυήθηκε στον μπεκτασισμό το 1807,
ενώ στην αυλή του έτρεφε και φιλοξενούσε πλήθη δερβίσηδων.
Το τάγμα των μπεκτασήδων είναι το πιο γνωστό σιιτικό μοναστικό τάγμα του Ισλάμ.
 Άρθρα για Μπεκτασήδες
ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ
H ιστορική πορεία των Μπεκτασήδων της Αλβανίας
Γράφει: Νίκος Υφαντής
Ο Βασίλης Γκέλης και η Αθηνά Τοτοκώτση, εκπρόσωποι των προσφύγων από την Αλβανία, σε άρθρο τους στον Οικονομικό Ταχυδρόμο (φ. 7 – (2232) 13-2-1997) ασχολούνται με την
μουσουλμανική αίρεση των Μπεκτασήδων στην Αλβανία. Οι αρθρογράφοι έχουν τη γνώμη ότι οι αλβανικές κυβερνήσεις δεν βλέπουν με καλό μάτι τον Μπεκτασισμό στη χώρα, γιατί «οι
Μπεκτασήδες αποτελούν τον κυματοθραύστη στην εξάπλωση του μουσουλμανισμού και καθολικισμού στην Αλβανία». Οι Μπεκτασήδες στην Αλβανία κατά τους αρθρογράφους
«υπολογίζονται στο 43% των Αλβανών». Οι Μπεκτασήδες είναι μουσουλμανικό δερβισικό τάγμα που ιδρύθηκε το 1357 από τον Χατζή Μπεκτάς Βελή. Το όνομά του σημαίνει Άγιος. Άγιος
Μπεκτάς ο προσκυνητής. Γεννήθηκε στο Νισαπούρ της Περσίας. Δερβίσης, λέξη τουρκική dervis (περσικά σημαίνει επαίτης). Πρόκειται για μουσουλμάνο μοναχό, που παραιτείται από τα
εγκόσμια και ζει φτωχική ζωή μαζί με άλλους δερβίσηδες στους Τεκέδες (ναούς, μοναστήρια). Μεταφορικά σημαίνει τον άνθρωπο που ζει αναπαυόμενος, αλλά και τον θαρραλέο. Οι
Μπεκτασήδες θεωρούνται άνθρωποι ήπιοι, ήρεμοι και υπομονετικοί. Πιστεύουν στον Μεγαλοδύναμο Θεό και παραδέχονται την μετεμψύχωση. Δέχονται τη θρησκευτική ανοχή και τηρούν
την παρθενία τους. Φορούσαν ιδιαίτερη διακριτική στολή. Από τους μουσουλμάνους θεωρούνται αιρετικοί, γιατί δεν νηστεύουν στο Ραμαζάνι. Το Δερβισικό Τάγμα καταργήθηκε το 1926.
Μετά τον θάνατο του Χατζή Μπεκτά, στον τόπο της ταφής του στο Κυρ-Σεχρί της Σεβαστείας, χτίστηκε κεντρικός τεκές, ο οποίος αποτελούσε τόπο προσκυνήματος μουσουλμάνων και
Χριστιανών. Οι Χριστιανοί θεωρούσαν ότι είναι ο Άγιος Χαράλαμπος. Οι Τούρκοι τους κυνήγησαν. Το 1826 με αρχηγό τον Μαχμούτ τον Β΄ εφόνευσαν χιλιάδες πιστούς και γκρέμισαν και τους
Τεκέδες. Μετά από έναν αιώνα το 1926 ο Ατατούρκ (Μουσταφάς Κεμάλ) κατάργησε το δερβισικό τάγμα. Οι Μπεκτασήδες στην Αλβανία, μετά την επιβολή της αθεΐας το 1967, κυνηγήθηκαν.
Καταστράφηκαν οι τεκέδες και χιλιάδες φυλακίστηκαν και εξορίστηκαν. Μετά το 1991, όταν δόθηκαν και πάλι θρησκευτικές ελευθερίες, ξεκίνησε και η αναδιοργάνωση των Μπεκτασήδων.
Κατά τους αρθρογράφους παλιότερα σε ολόκληρη την αλβανική επικράτεια υπήρχαν 66 τεκέδες. Σήμερα λειτουργούν μόνο έξι (6): Στην Κρούγια, Ελμπασάν, Κορυτσά, με κέντρο στο Τουράν,
Αργυρόκαστρο, Μπεράτι και Αυλώνα. Στους τεκέδες υπηρετεί ο μπαμπά (baba), αντίστοιχος του επισκόπου και ο δερβίσης (dervish) που είναι ό,τι και ο καλόγερος στα χριστιανικά
μοναστήρια. Αντίστοιχος του Πατριάρχη είναι ο Ντεντέ (dede). Όρος απαράβατος για όσους επιθυμούν να αφιερωθούν στον Μπεκτασισμό η αγαμία. Το χρώμα της στολής τους είναι λευκό
και του Ντεντέ πράσινο.
Η Παγκόσμια Κοινότητα των Μπεκτασήδων στα Τίρανα προσπαθεί με πενιχρά μέσα να ξαναχτίσει τους τεκέδες που καταστράφηκαν από το κομμουνιστικό καθεστώς.
«Έχουμε τη γνώμη, γράφουν οι αρθρογράφοι, ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις οφείλουν να προσέξουν το μπεκτασιανικό στοιχείο της Αλβανίας που διέπεται φιλικά όχι απλώς προς τον
Αναστάσιο, αλλά και προς το ελληνικό έθνος, και να δουν στις σωστές διαστάσεις το ρόλο που θα διαδραματίσουν οι Μπεκτασήδες στις εξελίξεις στο χώρο των Βαλκανίων, γιατί πιστεύουμε
ότι θα αποτελέσουν μια φωνή συμπαράστασης προς τα Δίκαια του Ελληνισμού». Σχετικά με τους Μπεκτασήδες και τους Δερβίσιδες μεταφέρω ορισμένες πληροφορίες από το βιβλίο μου «Η
Πωγωνιανή – Παλιά Βοστίνα και τα Κοινοτικά Διαμερίσματα». Η Βοστίνα (Πωγωνιανή) συγκροτήθηκε σε ξεχωριστό οικισμό μάλλον μετά το 1550. Πρώτοι κάτοικοι εξωμότες μουσουλμάνοι,
τους οποίους εγκατέστησαν εκεί οι Τούρκοι. Σύμφωνα με τον Ι. Λαμπρίδη η εγκατάσταση εξισλαμισμένων Αλβανών στη Βοστίνα έγινε σε δύο κύματα. Το πρώτο στα μέσα του 16ου και το
δεύτερο στα μέσα του 17ου αιώνα. Μαζί με τις μουσουλμανικές οικογένειες εγκαταστάθηκαν και μουσουλμάνοι Δερβίσηδες (κατηχητές) και Μπεκτασήδες (καλόγεροι), σχισματικοί
μουσουλμάνοι που λάτρευαν τον Προφήτη Ηλία. Δεν ήταν οπαδοί του Κορανίου, δεν προσεύχονταν και δεν έπαιρναν μέρος στις γιορτές του Ραμαζανίου. Στην αίρεση των Μπεκτασήδων
ανήκε και ο Αλή Πασάς. Η Τουρκόπολη της Βοστίνας ήταν έδρα του Παληοπωγωνίου, «Καζάς Βοστίνα» και υπαγόταν στο Σαντζάκι (νομό) Αργυροκάστρου και στο Βιλαέτι (Περιφέρεια)
Ιωαννίνων. Τον τεκέ της Βοστίνας είχε ενταφιαστεί και ο τοπικός Άγιος Τούρκος, ο μπάμπα-Αμπντάλ. Διασώζεται ως τα σήμερα το τοπωνύμιο «στου Αμπντάλη». Ο θόλος του μνήματος του
Αμαντάλ εξείχε πάνω από τις πλάτες του δαπέδου. Ήταν σκεπασμένος με τσόχα. Κάθε βράδυ οι πιστοί μουσουλμάνοι άφησαν στο μνήμα του διάφορα φαγητά και γλυκά για τον Άγιο, γιατί
πίστευαν ότι και στην άλλη ζωή είχε ανάγκη από τροφές. Για κεριά έκαιγαν σπαρματσέτα μέσα σε μεγάλα τετράγωνα φανάρια, που ήταν τοποθετημένα γύρω από τον τάφο μαζί με
μπουχούρι (είδος θυμιάματος). Στον τεκέ του Αμπντάλ διέμεναν πολλοί δερβίσηδες και Μπεκτασήδες. Γύρω από τον Τεκέ αγάδες, μπέηδες και άλλοι αξιωματούχοι Τούρκοι είχαν ιδιόκτητα
σπίτια. Ακούραστοι εργάτες των τεκέδων ήταν οι «μουχίπηδες» και «μουχίτισσες» (θρησκόληπτοι προσκυνητές), οι οποίοι με την εργασία τους συντηρούσαν τους δερβίσηδες. Ο τεκές
συγκέντρωνε πολλούς περαστικούς πλούσιους Τούρκους, οι οποίοι, μετά τη διασκέδαση, πρόσφεραν διάφορα ποσά στον τεκέ. Τα κτήματα (βακούφια) του τεκέ τα καλλιεργούσαν οι
μουχίπηδες. Γενικά ο τεκές συγκέντρωνε πολλά χρήματα από δωρεές Οθωμανών. Οι δερβίσηδες ήταν ανεξέλεγκτοι, δεν έδιναν λογαριασμό σε κανέναν. Μουχίπηδες και μουχίτισσες
περιφέρονταν στα χωριά και συγκέντρωναν γεννήματα και άλλα είδη για τις ανάγκες του τεκέ. Όταν απουσίαζαν οι μουχίπηδες και μουχίτισσες, τότε έβγαιναν οι δερβίσηδες και
συγκέντρωναν χρήματα και διάφορα είδη. Σύμφωνα με τη διδασκαλία του Κορανίου κάθε μωαμεθανός όφειλε να προσφέρει από το υστέρημά του. Η άρνηση θεωριόταν μεγάλο αμάρτημα.
Οι δερβίσηδες γύριζαν από χωριό σε χωριό και από σπίτι σε σπίτι και ζητούσαν βοήθεια. Μια φορά το χρόνο, στο Σεκέρ Μπαϊράμ, που το γιόρταζαν στα τέλη Μαρτίου ή αρχές Απριλίου, οι
δερβίσηδες έκαναν στους τεκέδες το λεγόμενο «Χασουριέ». Ανακάτευαν σιτάρι, ρεβύθια, σταφίδες, συκομαΐδες, ρόιδα και το μοίραζαν στους πιστούς. Στη Βοστίνα μετά το 1560 είχαν
εγκατασταθεί πολλοί τσιφλικούχοι μπέηδες και αγάδες, για το υγιεινό κλίμα. Όλοι τους είχαν χτίσει μεγάλα σπίτια, σαράγια, με χαρέμια και οντάδες στολισμένους με κιλίμια και κεντητά
μαξιλάρια, με καμάρες στους τοίχους, με σκαλισμένα ταβάνια και τοξωτά τζάκια με γύψινες κορνίζες. Από τα σπίτια αυτά, δυστυχώς, δεν σώζεται τίποτε.

http://www.proinoslogos.gr/pn/index.php?module=pagesetter&func=viewpub&tid=1&pid=8414
Ομοίως «Θρησκεία και εθνική ταυτότητα στην Αλβανία. Η περίπτωση των Μπεκτασήδων»
 Βασίλης Νιτσιάκος, Καθηγητής Παν. Ιωαννίνων
Εισήγηση στο Α΄ Επιστημονικό Συνέδριο του Τμήματος Βαλκανικών Σπουδών με θέμα: Διαστάσεις της μετάβασης και η ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών της Βαλκανικής,
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Φλώρινα, 10-12/11/2006.
www.hist-arch.uoi.gr/prosopiko/nitsiakos/THrhskeia.doc
 Μπεκτασήδες στην Ελλάδα

Από τη μελέτη του βιβλίου του Τούρκου περιηγητή του 17ου αιώνα Εβλιγιά Τσελεμπή
"Ταξίδι στην Ελλάδα", αποδεικνύεται η ύπαρξη πολλών και πλούσιων τεκέδων σε όλη την
τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Η έρευνα για τους "όρθιους " τεκέδες μετράει το μαυσωλείο
(τουρμπέ) στην αρχαία Κόρινθο, το Ρέθυμνο, τη Θράκη, τον κάμπο της Λάρισας στο Ιρενί
Φαρσάλων, την Κατερίνη, τα Τέμπη. Ο τεκές Κιζίλ Ντελή στη Ρούσσα του Έβρου αποτελεί το
μοναδικό εν ενεργεία θρησκευτικό κέντρο των μπεχτασήδων στην Ελλάδα. 'Eξω από το
χωριό Ρούσσα, βρίσκεται ο περίφημος τεκές των Κιζιλμπασήδων αιρετικών μουσουλμάνων
απογόνων του μοναχικού μυστικιστικού τάγματος των Μπεκτασήδων, στο οποίο ίσως να
είχαν προσχωρήσει κατά τους χρόνους της κατάληψης της Θράκης από τους Τούρκους και
μερικοί αιρετικοί χριστιανοί οι Παυλικιανοί. Ο τεκές μοιάζει εξαιρετικά με χριστιανικό
Μοναστήρι με μεγάλο ξενώνα. Στο κέντρο υπάρχει μικρό κτίσμα που στο εσωτερικό το
στεγάζεται ο τάφος του ιδρυτή του Τεκέ του Κιζίλ Ντελή, που αποτελεί τόπο προσκυνήματος
των πιστών. Κάθε καλοκαίρι στην αυλή του τεκέ γίνεται μεγάλο γλέντι, με τις παραδοσιακά
ντυμένες νοικοκυρές να διαγωνίζονται ποια θα πρωτοφιλέψει τους Έλληνες και ξένους
τουρίστες.
 Πολιτικές για τους Μπεκτασήδες στην Ελλάδα

ΜΑΪΜΟΥΔΟ-ΠΑΝΗΓΥΡΙΩΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΡΟΔΟΠΗ

 
Συνεχίστηκε γιὰ ἄλλη µιά χρονιὰ (5-7 Αὐγούστου) τὸ πανηγύρι -µαϊµοὺ ποὺ ἅρπαξαν ἀπὸ τὰ χέρια τῶν Κιζιλµπάσηδων τῆς ὀρεινῆς Ροδόπης, µία χούφτα φανατικῶν
ἀνθελλήνων, στηριζόµενοι ἀπὸ τὸ Τουρκικὸ Προξενεῖο Κοµοτηνῆς. Μὲ ἀναρτηµένα σὲ πανώ τουρκόγλωσσα συνθήµατα τοῦ Μουσταφά Κεµάλ, µέ αἰσθητικὲς καὶ πρακτικὲς
ποὺ ἀκολουθοῦνται σὲ ἀνάλογες ἐθνικιστικὲς ἐκδηλώσεις στὴν Τουρκία, καπέλωσαν ἕνα παραδοσιακὸ πανηγύρι τὸ ὁποῖο πλέον ἔχασε παντελῶς τὸν παραδοσιακὸ
θρησκευτικὸ καὶ κοινωνικό του χαρακτήρα. Χαρακτηριστικό: Ἐνῷ κάποτε τό πανηγύρι κατέληγε στόν σηµαντικότερο τεκέ τῶν κιζιλµπάσηδων τῆς περιοχῆς, σήµερα ξεκινάει
µέ… σουνιτικό µεβλίτ. Πλήρης ἀνατροπή! Πρόκειται γιὰ µία ἐκδήλωση ποὺ διακηρύσσει καὶ ἐπίσηµα τὸν ἐκτουρκισµὸ τῶν Ποµάκων, ἀλλὰ ταυτόχρονα δίνει τὴν εὐκαιρία
σὲ πολιτικάντηδες ἐπαρχιακοῦ διαµετρήµατος καὶ ἀντιλήψεων νὰ πουλοῦν τὴν πολιτικὴ τους πραµάτια καὶ νὰ ἐπιδιώκουν νὰ κερδίσουν τὴν εὔνοια τῶν φανατικῶν.
Διακηρύξεις εἰρήνης καὶ φιλίας θυµίζουν παλιὲς σατιρικὲς ἰταλικὲς ταινίες.
Ἡ παρουσία τῆς Τουρκίας -διὰ τοῦ Προξένου τῆς προσωπικὰ κάθε φορὰ -συµβολικὰ καὶ οὐσιαστικὰ ἐπισκιάζει κάθε ἄλλη πτυχὴ τῆς ἐκδήλωσης, ἡ ὁποία περιέχει µαῦρο καὶ
ἀφορολόγητο χρῆµα, «εἰσιτήρια» εἰσόδου σὲ δηµόσια ἔκταση, χωρὶς ποτὲ νὰ γνωρίζει κανεὶς ποῦ πᾶνε τὰ χρήµατα, ἐὰν φορολογοῦνται, κλπ κλπ.
Οἱ Τοῦρκοι αἰσθάνονται ὅτι µέ τὰ πανηγύρια τοῦ Χίλια καὶ τοῦ Ἀκρίτα (Ἀλάν τεπέ) ἔχουν ὁλοκληρώσει τὴν κατάληψη τῶν ποµάκικων βουνῶν καὶ ὅτι οἱ γιορτὲς αὐτὲς εἶναι
γιορτὲς εἰς ἀνάµνηση τῆς κατάληψης τῆς Θράκης ἀπὸ τοὺς Ὀθωµανοὺς (ἐφηµ. «Γκιουντέµ»).
Ἐκπρόσωπος τοῦ Τούρκου πρωθυπουργοῦ, τουρκικὰ συγκροτήµατα, τουρκικὲς «παραδοσιακές» στολὲς -µαϊµοῦδες κι αὐτὲς ἀπὸ τὸ παζάρι τῆς Ἀδριανούπολης - χωρὶς
καµµία σχέση µέ τὶς παραδοσιακὲς στολὲς τῶν γηγενῶν Ποµάκων -, Τοῦρκοι τραγουδιστὲς καὶ χορευτές, παλαιστὲς τουρκικῆς καταγωγῆς ἀπὸ τὴ Βουλγαρία, διακηρύξεις
ἑλληνοτουρκικῆς φιλίας ἀνάµικτες µέ µειονοτικά δικαιώµατα, µέ «προβλήµατα ποὺ δὲν λύθηκαν ἀκόµη», µέ κεκαλυµµένες ἢ ἄλλοτε ἀπροκάλυπτες ἀπειλές, µέ ποµπώδεις
ἀναφορὲς στὸ ὀθωµανικὸ παρελθόν, συνθέτουν τὸν ὕµνο στὴ Μητέρα - πατρίδα, στὸν ὁποῖο συµµετέχουν καὶ ἀρκετοὶ ἐκπρόσωποι τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους (γιὰ τὴν
ἀκρίβεια ὅλοι πλὴν ἐξαιρέσεων)… Φέτος οἱ ὀργανωτὲς πλούτισαν τὸν τούρκικο χαρακτήρα τῆς φιέστας, προσθέτοντας καὶ ἱππικοὺς ἀγῶνες, ἐνῶ ὑποσχέθηκαν καὶ ἄλλες
ἐκπλήξεις γιὰ τὸ µέλλον. Εἶπαν δὲ σχεδὸν ἀνοικτὰ ὅτι σκοπεύουν νὰ καταστήσουν τὸ πανηγύρι συναπάντηµα ὅλων τῶν Τούρκων τῶν Βαλκανίων! Στὸ σηµεῖο αὐτὸ θέλουµε
νὰ ρωτήσουµε τὸν νοµάρχη Ροδόπης Ἄρη Γιαννακίδη, ποὺ µιλώντας ὑποσχέθηκε 600.000 εὐρὼ γιὰ κατασκευὴ δρόµου, ἐννοοῦσε τὸν δρόµο γιὰ τὸν χῶρο τοῦ πανηγυριοῦ;
Σκοπεύει δηλαδὴ νὰ χρηµατοδοτήσει τὴν πανβαλκανικὴ τούρκικη φιέστα στὴν ἑλληνικὴ Ροδόπη;
Στὴν ἀντίπερα ὄχθη τὸ πνεῦµα τοῦ κιζιλµπάσικου πανηγυριοῦ ἐπιδιώκει νὰ ἐπιβιώσει διωγµένο ἀπὸ τὸν φυσικό του χῶρο, στὴν πλατεία τοῦ Μεγάλου Δερείου, µπροστά
στὸ καφενεῖο τοῦ Νουρὶ καὶ στὶς παρέες ποὺ ἀνάβουν τὰ τελευταῖα κεριὰ στὴ Μπέλα Βόντα… Ἡ Ἑλλάδα καὶ οἱ ἄνθρωποί της µποροῦν νὰ κοιµοῦνται βαθιὰ καὶ ἥσυχα στὶς
καφετέριες καὶ στὰ προποτζίδικα τῆς Θράκης… Ν.Γ.
http://antifonitis.gr/online/?tag=%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%B2%CE%AF%CF%84%CE%B5%CF%82
Μηχανισμός ἅλωσης τῶν τεκκέδων!
Στά μπεκτασίδικα χωριά ἀπό τούς Προξενικούς  

Οἱ Μπεκτασήδες μουσουλμάνοι τῆς Θράκης εἶναι μία παραμελημένη πληθυσμιακή συνιστώσα τοῦ τόπου μας, πού ἐπιβιώνει στά βόρεια ὅρια τῶν νομῶν Ροδόπης καί
Ἕβρου. Τά ὀρεινά χωριά τους (Μέγα Δέρειο, Ρούσσα, Γονικό, Πετρόλοφος, Χλόη, Μεσημέρι…) σιγά σιγά ἐγκαταλείπονται, ὅμως τό πρόβλημα δέν εἶναι μόνο ἡ ἀστυφιλία.
Τό βασικό τους «πρόβλημα» εἶναι ἡ ἰδιαίτερη ταυτότητά τους, ἡ ὁποία φαίνεται νά ἐνοχλεῖ ἰδιαίτερα κάποιους. Κάποιους πού ἄλλοτε σκίζονται στίς ἐπικλήσεις τῆς
πολυπολιτισμικότητας* (ὅταν πρόκειται νά μιλήσουν γιά τούρκικα στοιχεῖα) κι ἄλλοτε πασχίζουν νά σκίζουν ὅποιον ἀναφερθεῖ στήν πολιτισμική πραγματικότητα τοῦ
χωριοῦ του, τοῦ χθές μά καί τοῦ σήμερα. Ὅσο γιά τήν πληροφόρηση τῆς πλειονοτικῆς κοινωνίας γιά τό τί συμβαίνει στά μπεκτασίδικα χωριά, εἶναι περίπου μηδενική. Ὅ,τι
καί νά συμβεῖ, γίνεται γνωστό μονάχα στούς ἐλάχιστους χριστιανούς πού ζοῦν κοντά τους, σέ 2-3 ἐρευνητές πού ἐνδιαφέρθηκαν γιά τήν περίπτωση τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν
καί σέ κάποια πολιτικά στελέχη τῶν μεγάλων κομμάτων πού ἀνέχονται καί στηρίζουν μέ τή στάση τους τήν ἐπιβολή τῶν μηχανισμῶν τῆς Ἄγκυρας. Οἱ τελευταῖες ἐξελίξεις
(μέ λεπτομέρειες καί, φυσικά, ὀνόματα) στό θέμα αὐτό, τό σχετιζόμενο ἄμεσα μέ τήν ἐπιβολή τῆς (σουνιτικῆς) ὁμοιομορφίας στό ἐσωτερικό μιᾶς μειονότητας ὁλοένα καί
ὁμοιογενέστερης.
Ὁ μπεκτασίδικος πληθυσμός τῆς Ροδόπης, οἱ λεγόμενοι καί Κιζιλμπάσηδες, πού κατάφεραν ἐπί τόσους αἰῶνες νά διασώσουν τήν θρησκευτική ἰδιοπροσωπεία τους μέσα
στή σουνιτική θάλασσα, κινδυνεύουν μέ ἀφανισμό τά τελευταῖα χρόνια (ἐντός τῆς ἑλληνικῆς δημοκρατίας!) ἀπό τόν ἀφομοιωτικό μηχανισμό τοῦ Τουρκικοῦ Προξενείου τῆς
Κομοτηνῆς. Ὁ κύριος θεσμικός μοχλός αὐτῆς τῆς ἐν ἐξελίξει προσπάθειας εἶναι ὁ «μορφωτικός πολιτιστικός σύλλογος Χίλια», ὅπου προεδρεύει ὁ Χασάν Μπεκήρουστα
(πρώην ἀντιδήμαρχος Ὀρφέα). Καθώς οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἄγκυρας χρειαζόντουσαν στήν περιοχή μία νομιμοφανή παρουσία, ἔστησαν τό σωματεῖο αὐτό, τό ὁποῖο (ὅπως
ἐπανειλημμένως ἔχουμε γράψει στό παρελθόν) πῆρε ἀρχικά στά χέρια του τό πανηγύρι τοῦ «Χίλια», μετατρέποντάς το σέ τούρκικη φιέστα. Ἐξαλείφθηκε κάθε
θρησκευτικός χαρακτήρας τῆς παραδοσιακῆς πανήγυρης (ἡ ἔναρξη τῶν ἐθίμων μέ ἐπίσκεψη στόν τεκκέ, π.χ.) καί ὁ κόσμος πού κάποτε συμμετεῖχε στά δρώμενα, πάλευε
στούς ἀγῶνες καί γιόρταζε, σήμερα εἶναι ἁπλός θεατής τοῦ τσίρκου πού κουβαλιέται ἀπό τήν Τουρκία (τραγουδιάρες, χορευτές, παλαιστές, ἀγάς, ὀργανοπαῖκτες, μέχρι καί
…θεατές).
Τό δεύτερο βῆμα ἦταν ἡ ἁρπαγή τοῦ τεκκέ τῆς Ρούσσας, τοῦ πιό διάσημου τεκκέ δηλαδή τοῦ βουνοῦ, ἱδρυμένου τό 1402 (ἀνακαινίστηκε τό 1759). Οἱ ἄνθρωποι τοῦ
συλλόγου κάνανε κάποιες ἐργασίες ἐκεῖ, πῆραν τά κλειδιά, τά δώσανε σέ κάποιον Χασάν Τσεγκέλ πού ὁρίσανε φύλακα καί ἔκτοτε ὑπάρχει ἔλεγχος στό ποιός μπορεῖ νά
μπεῖ καί νά δεῖ τόν τεκκέ, τί θέλει κτλ. Τώρα ὁρίσανε τόν ἴδιο “ἁρμόδιο” καί γιά τόν τεκκέ τοῦ ἰδίου ἁγίου (Σεΐντ Ἀλῆ Σουλτάν ἤ Κιζίλ Ντελή) στό Μικρό Δέρειο (βλ. ἀνωτέρω
φωτογραφία) γιά τόν ἴδιο ρόλο. Ὁ ντόπιος κόσμος ὅμως ἀντιδρᾶ καί δέν δέχεται τήν οἰκονομική ἀδιαφάνεια καί τίς πολιτικές σκοπιμότητες τῶν ἀτόμων τοῦ συλλόγου.
Μάλιστα πρό ἡμερῶν, στή γιορτή τοῦ Χιντρελέζ (παλιοημερολογίτικος ἑορτασμός τοῦ Ἁγίου Γεωργίου ἀπό μουσουλμανικούς πληθυσμούς) ἔγινε φασαρία στόν περίβολο
τοῦ τεκκέ, καθώς ὁ γνωστός γιά τόν ρόλο του Ἀχμέτ Πεντζιάλ ἐπεδείκνυε ἕνα χαρτί ὅπου δῆθεν ὁ καθηγητής τῆς ΕΠΑΘ κ. Ε. Ζεγκίνης καταλόγιζε στούς Μπεκτασήδες
διοργάνωση ἐρωτικῶν ὀργίων! Κάποιοι ἀντέδρασαν στήν προφανή συκοφαντία καί ἡ πλειοψηφία ἀγανάκτησε μέ τόν ἄθλιο ρόλο πού ὁρισμένοι ἀνέλαβαν, ὥστε νά
δημιουργήσουν προβλήματα μεταξύ τῆς χριστιανικῆς πλειοψηφίας καί τῆς μπεκτασήδικης κοινότητας. Δέν μπορεῖ ὅμως ὁ ἁπλός κόσμος νά ἐναντιωθεῖ ἀνοιχτά, καθώς
παραμονεύει ὁ κίνδυνος τοῦ στιγματισμοῦ καί τῆς κοινωνικῆς ἀπομόνωσης (γνωστά πλέον πράγματα καί ἀπό τήν πομάκικη ἀπόπειρα γιά αὐτοπροσδιορισμό).
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Μία χαρακτηριστική περίπτωση προσεταιρισμοῦ τῶν μπεκτασίδικων γιορτῶν κι ἐθίμων τῆς Θράκης ἦταν κι αὐτή τοῦ φετεινοῦ Χιντρελέζ στό χωριό Μουσάκιο Ἕβρου.
Παρέστησαν ὁ Τοῦρκος Πρόξενος Ἀχμέτ Ριζά Ντεμιρέρ, ὁ ψευδομουφτής Κομοτηνῆς Ἰμπράμ Σερήφ, ὁ πρόεδρος τῆς (διαλυμένης ὡς παράνομης ἀπό τά ἑλληνικά
δικαστήρια) Ἕνωσης Τούρκων Δασκάλων Σαμί Τοραμάν, ὁ πρόεδρος τῆς ἐπίσης διαλυμένης Τουρκικῆς Νεολαίας Κομοτηνῆς Ἀντνάν Σελήμ, ὁ τοπικός πρόεδρος Μπεκήρ
Μουσταφάογλου καί ἄλλοι γνωστοί ἱμάντες μετάδοσης τοῦ τουρκισμοῦ στή Θράκη. Παρέστη ἐπίσης ὁ δήμαρχος Ἀλεξανδρούπολης Γιῶργος Ἀλεξανδρῆς, ὁ ὁποῖος μίλησε
γιά «γιορτή πού ἑνώνει τίς δυό θρησκεῖες» (πρᾶγμα πού περιέχει πολλή ἀλήθεια) καί γιά τήν ἀνάγκη διατήρησης καί διαφύλαξης τῶν ἐθίμων στά πλαίσια τῆς
«πολυπολιτισμικότητας».
Οἱ ἄλλοι παριστάμενοι δέν ἔδειξαν ὅμως ἀνάλογη ἀνοχή στό διαφορετικό: Ὁ μέν ψευδομουφτής ἐπιδοκίμασε τήν «πολυπολιτισμική» ἀναφορά τοῦ δημάρχου, μιλώντας
ὅμως γιά ἐποχές στίς ὁποῖες ἡ «μειονότητα» δέν εἶχε τήν δυνατότητα ἀναβίωσης τῶν παραδοσιακῶν της ἐθίμων. Ξέχασε βέβαια νά πεῖ ὅτι ὁ μεγάλος ἐχθρός τοῦ
μπεκτασισμοῦ δέν ἦταν ποτέ ἡ Ἑλλάδα ἤ ὁ χριστιανισμός ἀλλά τό ὀθωμανικό κράτος καί οἱ σουννίτες. Ὅσο γιά τόν Τοῦρκο Πρόξενο, αὐτός μίλησε γιά τήν «βαθειά ριζωμένη
ΤΟΥΡΚΙΚΗ γιορτή πού θά συμβάλει στήν ἐνίσχυση τῆς ταυτότητας καί τῆς συνείδησης τῆς μειονότητας»! Σᾶς θυμίζει τό κουρδικό Νεβρόζ, πού τό τουρκικό ΓΕΕΘΑ ἀνακήρυξε
σέ «παλιά τούρκικη γιορτή»; Τά ποντιακά Παρχάρια πού εἶχαν ἀνάλογη μεταχείριση; Κι ἐμᾶς!
Ὁ προξενικός καρκίνος κάνει συνεχῶς μεταστάσεις. Πρίν λίγα χρόνια ἀπαγορεύτηκε σέ χωρικούς ἡ ἐπιδιόρθωση τοῦ τεκκέ στή θέση Μορσάλα, γιατί, λέει, τά χρήματα
προέρχονταν ἀπό τό ἑλληνικό κράτος! Μόνο τά χρήματα ἀπό τήν Τουρκία εἶναι προφανῶς καθαρά καί ἀποδεκτά! Σήμερα στήν περιοχή κανένας δέν τολμάει νά μιλήσει γιά
μπεκτασισμό, γιά τίς παραδόσεις, τά ἔθιμα, τόν πολιτισμό τοῦ τόπου - κι ὄχι ἀπό τήν μυστικότητα πού ἄλλοτε διέκρινε τά μέλη τῆς κοινότητας ἀλλά ἀπό τόν φόβο τῶν
προξενανθρώπων!
Ἑλληνική Δημοκρατία, ἔτος 2007…
Κ.Κ.
http://antifonitis.gr/online/?tag=%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%B2%CE%AF%CF%84%CE%B5%CF%82

Ο τεκές του Χασάν Μπαμπά στα Τέμπη
Μπεκτασήδες στην Θεσσαλία
Τέμπη:
Χαρακτηριστικό της σημασίας των δερβίσηδων στην εξάπλωση των Οθωμανών είναι το γεγονός
ότι οι Σουλτάνοι και οι διοικητές των άκρων στην Βαλκανική παρείχαν στους δερβίσηδες όλα τα
εχέγγυα (μεγάλες εκτάσεις γης φοροαπαλλαγές ) προκειμένου οι τελευταίοι να ιδρύσουν τεκέδες
στις κατακτημένες περιοχές. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τεκέδες ή ζαβιγιέδες-zavıye
(παρατηρητήρια) δεν αποτελούσαν μόνο χώρους πνευματικής περισυλλογής αλλά εκπλήρωναν
και θεμελιώδεις ανάγκες της νέας πολιτικής αρχής.
Λειτουργούσαν ως φυλάκια, κέντρα ανεφοδιασμού στρατιωτικών μονάδων, ξενώνες ,
ψυχιατρεία, κέντρα σιτισμού των εποίκων και προπαγάνδας . Έτσι στις επιχειρήσεις του Εβρενός
που κατέληξαν στην κατάληψη της Λάρισας το 1392-1393 συμμετείχε και ο ονομαστός Δερβίσης
Χασάν Μπαμπά , ο οποίος κατέλαβε το κάστρο της Ωριάς και πραγματοποίησε τους πρώτους
εποικισμούς μουσουλμάνων στην βόρεια Θεσσαλία. Μάλιστα το 1490 χτίστηκε στην έξοδο των
Τεμπών από τον Ομέρ Βέη τζαμί και καραβάν σεράι κοντά στο χωριό Χασάν Μπαμπά στο οποίο
διαβιούσαν 35 μουσουλμανικές οικογένειες απολαμβάνουσες φοροαπαλλαγών.
Ελευθεροχώρι (πρώηνΑρντουάν):
Η ονομασία σημαίνει Ελεύθερο χωριό. Οι αρχές της ιστορίας του συνδέονται με τον παρακείμενο
Τεκέ των Μπεκτασήδων Δερβίσηδων, αφού ήταν τσιφλίκι του, γεγονός που μαρτυρείται και από
την εκκλησία του χωριού, την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, τον οποίο λάτρευαν ιδιαίτερα οι
Δερβίσηδες του Χατζή Μπεκτάς. Το Ελευθεροχώρι στην τουρκοκρατία ονομάζοταν Αρντουάν που
σημαίνει Χωριό των Προσευχητών που επίσης μας δείχνει τη στενή σχέση που είχε στο διάβα του
χρόνου με τον Τεκέ των Μπεκτασήδων Δερβίσηδων.
Ο Frederick Hasluck βρέθηκε στην Ελλάδα στις αρχές του 20ού αιώνα. Περιοδεύοντας στην
Ελλάδα και στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανακάλυψε πως η μακρόχρονη
συνύπαρξη της Ορθοδοξίας και του Ισλάμ είχε οδηγήσει σε απρόσμενες αλληλεπιδράσεις και
προσμίξεις στοιχείων της μιας θρησκείας με την άλλη. Και επίσης διαπίστωσε πως αυτή η
αλληλεπίδραση ενοχλούσε κατ' εξοχήν τις επίσημες ορθοδοξίες, χριστιανική και μουσουλμανική.
Το 1914 ο Hasluck επισκέπτεται τον τεκέ στα Ανω Ασπρόγεια: «Ο τεκές φαίνεται να ευημερεί. Δύο
τουρμπέδες που περιέχουν τους τάφους, αφ' ενός των αγίων Τούρμπαλη Σουλτάν, Τζαφέρ και
Μουσταφά και αφ' ετέρου διάφορων σεβάσμιων σεΐχηδων, βρίσκονται μπροστά από τη μεγάλη
πύλη του τεκέ. Οι τουρμπέδες αυτοί παρουσιάζουν αρχαιολογικό ενδιαφέρον και χρονολογούνται
τουλάχιστον από τον 17ο αιώνα. Το 1888 ζούσαν εκεί 55 δερβίσηδες». Αναζητώντας το πώς
επιβλήθηκαν στο οθωμανικό μωσαϊκό οι νεότερες θρησκείες στις παλαιότερες, ο Hasluck θα
μελετήσει τον μπεκτασισμό και θα εντυπωσιαστεί: «Από όσα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, σε
όσες περιπτώσεις ο μπεκτασισμός έχει κερδίσει έδαφος σε βάρος του χριστιανισμού, η μετάβαση
αυτή έχει ολοκληρωθεί χωρίς βία ή με διαδικασίες ανάλογες προς τις γνωστές στον αρχαίο κόσμο
ως "υποδοχή" του νέου θεού από τον παλιό ή απλώς με την ταύτιση των δύο προσωπικοτήτων».
Ο Βρετανός περιηγητής θα ανακαλύψει έκπληκτος πως σε πολλούς μπεκτασίδικους τεκέδες στις μεγάλες
γιορτές συμμετείχαν (και) χριστιανοί και το αντίστροφο. Πολλοί χριστιανοί επίσης επισκέπτονταν τον τεκέ στα
Ασπρόγεια για δύο λόγους: Οι μεγάλες εκτάσεις (περίπου 35.000 στρέμματα) που ανήκαν στους μπεκτασήδες
ενοικιάζονταν σε χριστιανούς ακτήμονες. Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με την παρατήρηση του Hasluck:
Φαίνεται πως πριν μετατραπεί σε τεκέ ήταν εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο (ο οποίος απολάμβανε
μεγάλης εκτίμησης και ανάμεσα στους μουσουλμάνους). Η αξία του τεκέ είναι λοιπόν διπλή: Και ως σημείο
αυτής της μοναδικής συνάντησης δύο θρησκειών, αλλά και διότι τα ίχνη του χαράχτηκαν έξι αιώνες πριν και
-έκτοτε- ξαναχαράζονται ανάλογα με τις γεωπολιτικές συνθήκες.
Οι μπεκτασήδες χαρακτηρίζονται από την ανεκτικότητά τους και την έλλειψη δογματισμού απέναντι στις
άλλες θρησκείες. Είναι πιο κοντά στον χριστιανισμό με πολλά κοινά σημεία, πρακτικής και δόγματος. Έτσι, ο
μπεκτασισμός αποτελούσε τη θρησκεία των γενιτσάρων, με στόχο τον ευκολότερο προσεταιρισμό των
χριστιανών των Βαλκανίων και της Μ. Ανατολής.
Η πολιτική, σημειώνει ο Γ. Μαυρομμάτης, όπως σε όλες τις θρησκείες έπαιξε κι εδώ τον ρόλο της. Ηδη πριν
από την Ελληνική Επανάσταση οι μπεκτασήδες θεωρούνταν από την πλειονότητα των μουσουλμάνων (είτε
από σουνίτες είτε από σιίτες) ως άθεοι!
Η αυτονόμηση μεγάλων περιοχών εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετέφερε το κέντρο του βαλκανικού
μπεκτασισμού στην Αλβανία. Οι ανώτεροι ιερείς ήταν συνήθως Αλβανοί. Αυτοί διόριζαν τους «μπάμπα» στους
τεκέδες. Ακόμη και σήμερα είναι διάχυτη στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία η αντίληψη πως οι περισσότεροι
τεκέδες ιδρύθηκαν από την Αλή για καθαρά πολιτικούς λόγους. Ήταν μια θρησκεία ανεκτική που διευκόλυνε
τη συμβίωση των υπηκόων του φιλόδοξου πασά. Ο ίδιος φρόντισε να τους προικίσει με μεγάλες εκτάσεις και
εισοδήματα.

Περιουσιακά

Ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης (νομικός, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) έχει μελετήσει
τη νομική ιστορία του τεκέ στα Φάρσαλα: «Με την απαγόρευση του μπεκτασισμού στην Τουρκία, αλλά και με
την επιβολή του κομμουνισμού στην Αλβανία και του αντι-κομμουνισμού στην Ελλάδα οι μπεκτασικές
κοινότητες της Θεσσαλίας και της Θεσσαλονίκης αναγνώρισαν ως ανώτατο αρχηγό τους τον Αχμετ Σιρί Ντεντέ,
τον αρχιμπάμπα του Καΐρου. Τότε συνεστήθη ένα πενταμελές συμβούλιο για τη διαχείριση της περιουσίας των
τεκέδων».
Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του '50, το ελληνικό κράτος λόγω της «εμπόλεμης κατάστασης» με την
Αλβανία δέσμευσε την περιουσία του τεκέ στα Φάρσαλα υπό μεσεγγύηση. Παρά τις αντιδράσεις του
ηγούμενου Σαΐτ Μπάμπα και παρά τη δικαίωσή του, το 1960, 13.000 στρέμματα, το φιλέτο της περιουσίας,
απαλλοτριώθηκαν και μοιράστηκαν σε ακτήμονες. Με τον θάνατο του Σαΐτ Μπάμπα, το 1973, ο τεκές
βούλιαξε στη λήθη, αν και το 1980 χαρακτηρίστηκε ως μνημείο και σύμφωνα με τον Κ. Τσιτσελίκη θα έπρεπε
τα έσοδα από την εναπομένουσα (βακουφική) περιουσία να δοθούν για την αναστήλωσή του. Οπως
μαρτυρούν σημερινοί περιηγητές και μελετητές, ούτε αυτό συνέβη μια και η αναστήλωσή του
χαρακτηρίστηκε ανεπισήμως ως «ευαίσθητο ζήτημα».
Το θέμα έφθασε μέχρι τη Βουλή από τον Φώτη Κουβέλη, για να απαντήσει ο (τότε) αρμόδιος υπουργός Π.
Τατούλης πως «ανήκει στην αλβανική κυβέρνηση, αλλά βρίσκεται σε καθεστώς απαλλοτρίωσης» από το
ελληνικό κράτος. Παρά τη μεγάλη αρχαιολογική του αξία «το σύνθετο νομικό καθεστώς εμποδίζει να γίνουν
όποια έργα αποκατάστασης».

http://stavrochoros.pblogs.gr/tags/mnimeia-gr.html