Trao Duyªn

Cuéc ®êi cña con ngêi tµi s¾c Thuý KiÒu tõ khi gia ®×nh cã tai biÕn ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n. Mçi giai ®o¹n
®îc ghi dÊu b»ng mét niÒm ®au. Trong TruyÖn KiÒu, cã thÓ nãi "trao duyªn" lµ niÒm ®au lín nhÊt. Bëi víi Thuý
KiÒu, trao duyªn – dï cho chÝnh em g¸i m×nh - còng nghÜa lµ hÕt. Ph¶i chän t×nh hay hiÕu, Thuý KiÒu cã b¨n
kho¨n nhưng kh«ng o¸n hên bëi nµng biÕt vµ nµng hiÓu "lµm con tríc ph¶i ®Òn ¬n sinh thµnh". Nhưng khi ph¶i
tõ bá lêi thÒ vµng ®¸, Thuý KiÒu ®· day døt vµ day døt suèt ®êi.
Trong TruyÖn KiÒu, ®o¹n Trao duyªn cã vai trß nh mét c¸i b¶n lÒ khÐp më hai phÇn ®êi ®èi lËp cña KiÒu : h¹nh
phóc vµ ®au khæ. Kh«ng nh÷ng thu¬ng, V©n cßn rÊt hiÓu lßng KiÒu. Cã lÏ v× vËy mµ sau ®ã, chuyÖn
t×nh duyªn khã trao, khã nhËn nhung V©n ®· b»ng lßng víi nçi niÒm c¶m th«ng mµ ch¼ng nãi thªm g×
(cã ý kiÕn cho r»ng : Thuý V©n chØ biÕt b»ng lßng v× lêi nãi rÊt ®çi thuyÕt phôc cña Thuý KiÒu).
ChØ chê cã vËy, Thuý KiÒu ®· më ®Çu c©u chuyÖn mµ ®¸ng lÝ ra ch¼ng ai nãi ®Õn bao giê :
CËy em em cã chÞu lêi,
Ngåi lªn cho chÞ l¹y råi sÏ thua.
Nghe xong Thuý V©n ch¾c sÏ rÊt bÊt ngê. Lêi chÞ khÈn kho¶n, thiÕt tha ch¾c kh«ng thÓ chØ lµ
chuyÖn b×nh thêng. Trong nhãm c¸c tõ biÓu ®¹t sù nhê v¶, NguyÔn Du ®· chän ®îc hai tõ ®¾t nhÊt vµ
còng hîp víi hoµn c¶nh nhÊt : cËy vµ chÞu. CËy kh«ng chØ lµ nhê. CËy cßn lµ tr«ng ®îi vµ tin tëng. Còng
vËy, chÞu kh«ng chØ lµ nhËn lêi, chÞu cßn lµ nµi Ðp. ChuyÖn cha nãi ra nhng KiÒu biÕt ngêi nhËn
kh«ng dÔ dµng chÞu nhËn nªn nµng ®· chñ ®éng ®a V©n vµo thÕ khã xö, tiÕn tho¸i lìng nan. Lêi xng h«
nghiªm cÈn vµ trang träng cña Thuý KiÒu l¹i cµng cã t¸c dông g©y ¸p lùc ®èi víi Thuý V©n.
"Chän" vµ "®Æt vÊn ®Ò" mét c¸ch nhanh chãng vµ kÜ cµng, Thuý KiÒu dêng nh ngay lËp tøc tiÕp lêi
nh nÕu ®Ó l©u sÏ kh«ng thÓ nµo nãi ®îc :
Gi÷a ®êng ®øt g¸nh tu¬ng tu,
Keo loan ch¾p mèi t¬ thõa mÆc em.
VËy lµ c¸i ®iÒu tëng nh khã nhÊt, Thuý KiÒu ®· nãi. Thuý V©n hÕt søc ngì ngµng nhng còng nhanh
chãng hiÓu nçi niÒm cña chÞ. §o¹n th¬ ng¾n gän, híng vµo nh÷ng chuyÖn riªng t. T×nh yªu dë dang, tan
vì ®îc th«ng tin ng¾n gän trong mét thµnh ng÷ nÆng nÒ, ch¾c nÞch (®øt g¸nh tư¬ng tu). C©u th¬ thø 4
l¹i hay ë hai ch÷ t¬ thõa. Víi Thuý KiÒu, t×nh yªu cha thÓ coi lµ ®· ®ñ mÆn mµ nhng víi em (Thuý V©n)
nã chØ lµ sù nèi tiÕp. Lêi KiÒu s©u s¾c vµ còng thËt xãt xa.
Nh÷ng c©u th¬ tiÕp ®iÓm qua nh÷ng biÕn cè ®êi KiÒu. Nh÷ng biÕn cè Êy, Thuý V©n ®Òu chøng kiÕn,
thÊu hiÓu vµ c¶m th«ng "khi gÆp gì chµng Kim" vµ c¶ "khi sãng giã bÊt k×".
T¸m c©u th¬ ®Çu, ngoµi lêi trao duyªn, Thuý KiÒu chñ yÕu nãi vÒ nh÷ng bÊt h¹nh cña m×nh. Nh ng ®Ó
trao duyªn, Thuý KiÒu cßn ph¶i chän nh÷ng lêi lÏ thuyÕt phôc :
Ngµy xu©n em h·y cßn dµi,
Xãt t×nh m¸u mñ thay lêi níc non.
ChÞ dï thÞt n¸t x¬ng mßn,
NgËm cêi chÝn suèi h·y cßn th¬m l©y.
§o¹n th¬ sö dông nhiÒu thµnh ng÷, lêi lÏ ý vÞ, kÝn ®¸o, vÑn t×nh. Ngêi "nhËn" cã ba lÝ do ®Ó kh«ng
thÓ khíc tõ. Tríc hÕt, kh«ng c¸ch nhau nhiÒu vÒ tuæi t¸c nhng ph¶i nh¾c ®Õn hai ch÷ ngµy xu©n víi
KiÒu sao giê qu¸ nÆng nÒ. Râ rµng xÐt vÒ ngµy xu©n (hiÓu lµ sù trong tr¾ng tinh kh«i) th× giê ®©y
Thuý KiÒu ®©u thÓ xøng ®¸ng víi Kim Träng b»ng Thuý V©n. KiÒu dï sao còng mang danh lµ ®· cã
chång. LÝ do thø hai l¹i cµng thuyÕt phôc h¬n. KiÒu ®ang nhê V©n mét ®iÒu mµ ch¼ng ai nhê v¶ bao
giê. §· khã nhê, khã nhËn th× v¶ ch¨ng chØ cã lµ t×nh chÞ em m¸u mñ míi dÔ ®ång c¶m, ®Ó råi "chÊp
nhËn" cho nhau. LÝ do thø ba nghe sao nh mét lêi khÈn cÇu ®Çy chua xãt :
ChÞ dï thÞt n¸t xu¬ng mßn,
NgËm cêi chÝn suèi h·y cßn th¬m l©y.
Kh«ng h¼n lµ lÝ do nhng l¹i hoµn toµn hîp lÝ. C©u th¬ khÈn cÇu nh mét lêi tr¨ng trèi. Vµ cã ai l¹i ®ang
t©m tõ chèi íc nguyÖn cña ngêi th©n s¾p ph¶i thuéc vÒ hoµn c¶nh bÊp bªnh, kh«n lêng bÊt tr¾c ? Ngêi
ta nãi NguyÔn Du lµ ngêi s©u s¾c níc ®êi lµ ë nh÷ng chç nh vËy.
Duyªn ®· ®îc trao, ngêi "nhËn" còng kh«ng cã lÝ do g× ®Ó tõ chèi. Thuý KiÒu trao kØ vËt cho em :
ChiÕc vµnh víi bøc tê m©y,
Duyªn nµy th× gi÷, vËt nµy cña chung.
Thuý KiÒu mÊt bao c«ng søc ®Ó thuyÕt phôc Thuý V©n nhng chÝnh lóc Thuý V©n chÊp nhËn th× còng
lµ lóc Thuý KiÒu b¾t ®Çu chíi víi ®Ó cè nÝu m×nh l¹i víi t×nh yªu. Duyªn ®· khã trao, t×nh lµm sao trao
®îc ? T×m vÒ víi nh÷ng kØ vËt thiªng liªng (chiÕc vµnh, bøc tê m©y, m¶nh h¬ng nguyÒn) còng lµ ®Ó ®-
îc vÒ víi t×nh yªu cña nµng. Nh÷ng kØ vËt ®Ñp ®Ï ®ã g¾n liÒn víi nh÷ng ngµy ®Ñp nhÊt ®êi KiÒu. Nã
thiªng liªng khi nã chØ lµ cña riªng nµng vµ Kim Träng. T×nh yªu kh«ng cã ngêi thø ba, khi cã ngêi thø ba,
sù thiªng liªng b¾t ®Çu ®æ vì. C©u th¬ "Duyªn nµy th× gi÷ vËt nµy cña chung" thÓ hiÖn t©m tr¹ng cña
KiÒu xiÕt bao ®au ®ín. T×nh yªu vµ niÒm tin ®èi víi Thuý KiÒu giê ®©y ®· hoµn toµn trît mÊt.
Cè nÝu kÐo t×nh yªu b»ng kØ vËt (dï chØ trong t©m tëng), Thuý KiÒu ®µnh ngËm ngïi ®au xãt nghÜ
vÒ t¬ng lai :
Mai sau dï cã bao giê,
§èt lß h¬ng Êy so t¬ phÝm nµy.
Tr«ng ra ngän cá l¸ c©y,
ThÊy hiu hiu giã th× hay chÞ vÒ.
Thuý KiÒu nh ch×m trong tª d¹i, mª man trong c¶m gi¸c xãt xa. Nhng ngay trong lóc tëng chõng nh ®·
hoµn toµn c¸ch biÖt ©m d¬ng th× lêi thÒ vµng ®¸ cña KiÒu vÉn kh«ng hÒ thay ®æi :
Hån cßn mang nÆng lêi thÒ,
N¸t th©n bå liÔu ®Òn ngh× tróc mai.
T×m vÒ t×nh yªu b»ng c¶m gi¸c tõ câi t©m linh, Thuý KiÒu vÉn kh«ng quªn nghÜ vÒ sù tñi hæ, bÊt h¹nh
cña m×nh :
D¹ ®µi c¸ch mÆt khuÊt lêi,
R¶y xin chÐn níc cho ngêi th¸c oan.
§o¹n th¬ cuèi lµ c¶m gi¸c trë vÒ cña Thuý KiÒu tõ câi h kh«ng. Thêi gian kh«ng cßn lµ thêi gian t©m
tr¹ng, nã lµ thêi gian kh¸ch thÓ. Trë vÒ víi hiÖn thùc, Thuý KiÒu xãt xa chÊp nhËn sù phò phµng cña
®Þnh mÖnh, chÊp nhËn "tr©m g·y b×nh tan", "t¬ duyªn ng¾n ngñi", "phËn b¹c nh v«i". §o¹n th¬ dïng
nhiÒu thµnh ng÷ ®Ó nãi tíi c¸i "nhÊt thµnh bÊt biÕn" kh«ng thÓ thay ®æi, chuyÓn dêi. ý thøc vÒ hiÖn
t¹i, KiÒu chØ cßn biÕt th¬ng m×nh, o¸n hên sè phËn. Ngay trong lóc tëng chõng KiÒu sÏ bu«ng xu«i, th×
suy nghÜ cña nh©n vËt l¹i rÏ sang híng kh¸c :
¤i Kim lang ! Hìi Kim lang
Th«i th«i thiÕp ®· phô chµng tõ ®©y !
C©u th¬ thùc chÊt lµ tiÕng kªu th¶ng thèt, lµ tiÕng nÊc nghÑn ngµo cña ngêi con g¸i ®· hoµn toµn tuyÖt
väng.
Thuý KiÒu sau ®ã xa c¸ch Kim Träng mêi l¨m n¨m nhng trong mêi l¨m n¨m Êy kh«ng lóc nµo nµng ngu«i
nhí ®Õn mèi t×nh ®Çu. Song cã lÏ kh«ng cÇn ph¶i ®îi ®Õn mêi l¨m n¨m. Ngay trong ngµy ph¶i ®au ®ín
"trao duyªn", ngêi ®äc cã thÓ thÊy t×nh yªu trong lßng ngêi con g¸i Êy kh«ng g× cã thÓ chia c¾t næi.
§o¹n trÝch béc lé nçi ®au, t×nh yªu vµ sè phËn bi kÞch cña KiÒu. Qua nghÖ thuËt miªu t¶ néi t©m tµi
t×nh cña NguyÔn Du, nçi ®au vµ vÎ ®Ñp t©m hån cña nµng KiÒu - ngêi con g¸i tµi s¾c, t×nh nghÜa vÑn
toµn - ®· ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch tinh tÕ vµ to¶ s¸ng lÊp l¸nh.