การเดินทางทางน้้า จ้าแนกได้ 2

ประเภท คือ การเห่เรือในงานพระราช

พิธี ที่เรียกว่า "การเห่เรือหลวง" และ
การเห่เรือส้าหรับเที่ยวเตร่หรือในงาน
พื้ นบ้านที่เรียกว่า "เห่เรือเล่น " ปั จจุบน
ั
การเห่เรือเล่นลดความส้าคัญลงไป คงมี
แต่การเห่เรือหลวง ที่ด้ารงอย่่และถือ
เป็ นโบราณราชประเพณี ท่ต ี ้องรักษาไว้
เป็ นมรดกของชาติสืบต่อไป
 ที่มาของการเห่เรือนั้ น ไม่เป็ นที่
ทราบแน่ชัด แต่สันนิ ษฐานว่าเป็ น
ประเพณี ของชนชาติต่าง ๆ หลาก
หลายชนชาติท่ีมีเรือพายใช้ เช่น
อินเดีย จีน ญวน เป็ นต้น ลักษณะ
ที่พลพายจะขับร้องในเวลา พาย
เรือเพื่อให้เกิดความรื่นเริงในการ
เดินทาง และผ่อนคลายความ
เหนื่ อยอ่อนลง
      สำำหรับกำรเห่เรือ ของไทยนั้น
       

นอกจำกจะให้ควำมรืน
่ เริงแล้วยัง
เป็ นกำรให้จง
ั หวะเพือ
่ ให้พลพำย
พำยพร้อมกัน โดยทำำเป็ นทำำนอง
เห่เรือทีแ
่ ตกต่ำงกัน 3 อย่ำง ขึ้น
อย่ก
่ ับควำมต้องกำรให้พลพำย
 สำำหรับคนเห่หรือทีเ่ รียกว่ำ
ต้นบท ต้องเลือกคนทีม ่ ีเสียงดี
และเสียงดังพอให้ได้ยน ิ ไปทัว ่ ลำำ
เรือ ส่วนบทเห่เรือนัน ้ นิยม
ประพันธ์เป็ น ร้อยกรอง หรือ
อำจอย่ใ่ นร่ปของกลอนสด และมี
อย่ห่ ลำยสำำนวนด้วยกัน ในสมัย
โบรำณจะใช้บทใด ไม่ได้กล่ำวไว้
แต่เป็ นทีร ่ ้่จก
ั กันดีและเริม ่ นำำมำ
ใช้ตง ้ั แต่สมัยรัชกำลที ่ 4 แห่ง
ซึง
่ นิพนธ์ไว้เมือ
่ ตอนปลำยกรุง
ศรีอยุธยำ มี 2 เรือ่ ง เรือ
่ งแรก ขึ้น
ต้นว่ำ "พระเสด็จโดยแดนชล ทรง
เรือต้นงำมเฉิดฉำย" สันนิษฐำนว่ำ
ทรงนิพนธ์สำำหรับ เรือพระทีน ่ ง
ั่
ของพระองค์เอง เวลำตำมขบวน
เสด็จ ฯ
บันทึกเกีย
่ วกับ กระบวนพยุหยาตรา
ชลมารคนั้ น มีหลักฐานสืบเนื่ องมา
ตั้งแต่ ครั้งสมัยกรุงสุโขทัย ได้มีการ
กล่าว ถึงการ จัดริ้ว ขบวนเรือไปรับ
พระศรีศรัทธาราชจุฬามุนี ศรีรต ั นลังกา
ทีปมหาสามีเป็ นเจ้า หรือมหาเถรศรี
ศรัทธา กลับ จากลังกา เมื่อครั้ง แผ่น
ดินพญาลิไท หนั งสือภาพ ริ้วกระบวน
แห่พยุ หยาตรา - ชลมารค
สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ถือ เป็ น
หลักฐาน ส้าคัญอีก ชิ้นหนึ่ ง ที่กล่าว ถึง
กระบวน เรือพระราชพิธีในสมัยอยุธยา
ทั้งยังได้กลายเป็ น ต้าราต้น แบบของ
กระบวน
พยุหยาตราในสมัยต่อๆ มาอีกด้วย
กระบวนพยุหยาตราในครั้งนั้ น เป็ นการ
เสด็จฯ ถวายผ้าพระกฐิน และทรง
นมัสการ พระพุทธ บาท ที่สมบ่รณ์ด้วย
ระเบียบ แบบแผน และสง่างาม ของ
เรือรบโบราณ โดยมีกระบวนม้า ถวาย
ความอารัก ทั้งสองฝั ่ ง อีกชั้นหนึ่ ง นั บ
เป็ นกระบวน พยุหยาตรา ใหญ่ชลมารค
ที่ไม่ปรากฏว่า มีกระบวนครั้งใดยิ่งใหญ่
เท่าอีกเลยในสมัยกรุงธนบุร ี