Professional Documents
Culture Documents
A transmisión textual
1. O concepto de orixinal
1.1. Orixinais autógrafos e idiógrafos
1) Orixinal autógrafo: é o orixinal manuscrito realizado polo autor. Pero
pódense dar situacións máis complexas:
a) Inexistencia dun orixinal autógrafo. Exemplo: as viaxes de Marco Polo
escribiunas un compañeiro de cela ao que lle contou o seu percorrido por Oriente.
b) Existencia de varios autógrafos. Exemplo: nas cartas de Cunqueiro podemos
atopar diferentes versións dun mesmo poema.
2) Idiógrafo: texto non redactado directamente polo autor, pero revisado por el.
Exemplo: idiógrafo dactilografado de Os Eoas de Pondal.
1.2. Copias
1) Apógrafo: en senso estrito é unha copia tirada dun orixinal. Con todo, na
tradición manuscrita galego-portuguesa aplícaselle esta denominación a todos
os cancioneiros, aínda que non son copias directas dun orixinal.
2) Testemuño: cada unha das copias dun texto.
3) Lección: fragmento de texto (o que se le).
4) Tradición: conxunto dos testemuños dun texto. Pode ser:
a) Directa: os propios texto (A, B, e V no caso da tradición galego-
portuguesa).
b) Indirecta: todo tipo de testemuños de segunda man sobre un texto
(traducións, glosas, citas...). Exemplos:
A Celestina: a edición orixinal é de 1504 pero non se conserva, de xeito que o
testemuño máis antigo conservado é unha tradución italiana de 1506.
Coronica galega ou Coronica de Galiza, citada por Cristovão Rodrigues
Azinheiro no s. XV: debeuse escribir entre 1351 e 1342, pero é a única noticia
que temos dela.
O Marqués de Santillana cita no seu Proemio e carta al condestable don
Pedro de Portugal a varios autores hoxe descoñecidos:
Había otras de Joan Suares de Pavía, el cual se dice haber muerto en Galicia
por amores de una infanta de Portugal; y de otro Fernand Gonzales de
Senabria. Después de ellos vinieron Vasco Peres de Camões, y Fernand
Casquicio y aquel grande enamorado Macías, del cual no se hallan sino cuatro
canciones, pero ciertamente amorosas y de muy hermosas sentencias,
conviene a saber Cativo de miña tristura, Amor cruel e brioso, Señora, en
quien fiança y Provei de buscar mesura.
O testemuño ibérico máis antigo do Amadis de Gaula é o de R. de Montalvo
(1508), pero sabemos que fora xa moi difundido nos séculus XIV e XV, polo
que deberon existir textos anteriores (portugueses ou casteláns).
No inventario de documentación do Mosteiro de Caaveiro cítanse
pergamiños medievais (probablemente escritos en galego) que estaban en moi
mal estado e que hoxe descoñecemos.
1
Crese que a denominación procede de Pérgamo, cidade italiana na que se cre que foi inventado.
Segundo a lenda esta cidade sufriu un bloqueo comercial que impediu a chegada de papiro, polo que
recorreron a este novo soporte.
abortos, polo que pode que a etiqueta se aplicase de xeito xeral para os
pergamiños máis finos (de animais novos, moi tratados, etc).
Palimpsesto: dado que o pergamiño era un material moi caro, era
frecuente que se riscase e se reescribise. Co tempo a primeira escritura
adoita reaparecer, isto é o que se denomina un palimpsesto (pergamiño
reescrito).
Codex ou códice: o pergamiño trouxo canda si un novo formato de libro
que supuxo unha importante innovación pola facilidade de consulta
(fronte aos rolos).
3) Papel:
a) Soporte inventado na China no s. II d. C., pero que chega a Occidente a
través dos árabes arredor do s. XIII, aínda que non é ata o XV cando se
xeneraliza.
b) O papel medieval confeccionábase cunha mestura de trapos, cánabo,
algodón e liño triturados. Tratábase dun papel moi resistente.
c) As marcas de auga ou filigranas dos diferentes fabricantes de papel son un
importante dato para a localización e datación de manuscritos. Exemplo: as
marcas de auga do libro de notas de Álvaro Pérez permítennos saber que se usou
un papel de orixe valenciana.
nós
finamento
s. XII s. XVIII
Ariulf Assial
Recoire Asci
Gondesalbus Fragonderalbus
Senior Senmon
Iustus notuit Iustus Solig
Petrui Pearius
Romanus Romques
Exemplo2: Tombo de Sobrado:
Queco Oueco (nome prerromano
frecuente)
Moum Monio
Saltos de ollos.
Exemplo1: 480 por 133 se as dúas cifras comezan liñas próximas.
2) Interpolacións:
a) Definición: inserción nun texto de elementos estraños á redacción
auténtica e orixinal.
b) Causas: didactismo, causas políticas, retóricas, estéticas, etc.
Exemplo1: introdución na Crónica Troiana dunha digresión sobre as sogras que
non existía no orixinal francés (edición de R. Lorenzo, p. 262).
Exemplo2: intercalación de refráns na Crónica Troiana (ca diz o prouerbio..., p.
325).
Exemplo3: o manuscrito da Catedral de Santiago da Crónica de Iria contén
interpolacións sobre feitos acontecidos en 1468 que non se atopan
noutros manuscritos, coma o da Biblioteca Vaticana. Isto, xunto coa
mención de que a obra orixinal data de 1444, deulle pé a D. Mackenzie a
considerar que este segundo manuscrito é máis antigo e que o autor da
obra é J. Rodríguez de Padrón (mencionado neste manuscrito). Porén,
para Souto cabo a situación é diferente, xa que considera que no
manuscrito conservado no Vaticano se produce unha omisión das partes
que aparecen a maiores no da Catedral de Santiago, de xeito que
establece este coma o testemuño orixinal e, ademais, atribúello a Rui
Vasques (do que se di que a escribiu, pero non se especifica se como
copista ou como autor).
3) Adaptacións:
a) Definición:
Normalizacións de tipo gráfico, morfolóxico ou sintáctico (por parte do
copista ou do editor).
Substitución de vocábulos.
Cambios estilísticos.
Alteracións no contido.
b) Causas: estilísticas, ideolóxicas (censura), lingüísticas (castelanismos).
Edición 1 Edición 2
de uniforme fardado