Professional Documents
Culture Documents
ﺔﻴﻣﻭﺮ ﺍﻷَﺟﻦﺘﻣ
Terjemah
Matan Al Ajurrumiyyah
Judul Asli : Matn Al Ajurrumiyyah
Penulis : Muhammad bin Muhammad bin Daud Ash Shanhajy
Judul terjemah : Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah
Penerjemah : Maktabah Ar Razin
Editor : Maktabah Ar Razin
Desain Sampul : Maktabah Ar Razin
Jumlah Halaman : 28 Halaman
Bidang Ilmu : Bahasa Arab – Ilmu Nahwu
Segala puj bagi Allah Subhanahu wata'ala.. Shalawat dan Salam semoga
senantiasa tercurah atas nabi pilihan, Muhammad, Shallallahu 'alaihi
wasallam..
Buku terjemah yang ada di hadapan pembaca sekalian ini adalah edisi
revisi dari terjemahan yang sebelumnya pernah disebarluaskan melalui
situs www.arabic.web.id. Pada edisi kedua ini, kami melakukan
beberapa perbaikan antara lain:
1. Penerjemahan Menyeluruh
Pada edisi pertama, tidak semua kata (khususnya kalmat-kalimat
permisalan) diterjemahkan. Pada edisi kali ini semua kata
diterjemahkan dengan tetap mencantumkan kalimat-kalimat
permisalan dalam bahasa arab.
2. Metode Penerjemahan
Metode penerjemahan yang digunakan pada edisi pertama adalah
dengan metode kata per kata sehingga terkesan sangat kaku.
Adapun pada edisi ini, kami lebih memilih metode penyesuaian
makna sehingga diharapkan lebih mudah dimengerti oleh para
pembaca.
Kami menyadari bahwa ini bukan karya yang sempurna. Sehingga kami
sangat mengharapkan saran dan koreksinya. Terakhir, kami memohon
kepada Allah agar usaha kami ini bermanfaat bagi kaum muslimin.
Makatabah Ar Razin
Biografi Penulis
Kitab ini merupakan kitab dasar ilmu nahwu yang sangat masyhur
dikalangan penuntut ilmu nahwu. Kitab ini berisi 26 bab yang membahas
istilah-istilah penting ilmu nahwu seperti pembahasan tentang kalam
(kalimat), I’rab, fi’il, Isim yang di-rafa’-kan, Isim yang di-nashab-kan, Isim
yang di-khafadh-kan, beberapa contoh huruf, dan sebagainya.
Dikarenakan isinya yang sangat bagus, banyak sekali ulama yang men-
syarah kitab ini diantaranya Syaikh Muhammad Muhyiddin Abdul hamid
dalam kitabnya At Tuhfat As Saniyyah, kemudian Syaikh Hasan Al
Kafrawy dalam kitabnya Syarah Al Kafrawy, dan banyak lagi ulama
lainnya.
Daftar Isi
ﺔﹲﻣﻘﹶﺪﻣ
ﺍﹶﻟﹾﻜﹶﻠﹶﺎﻡﹺﺍﻉﻮﺃﹶﻧ
ﻰﻨﻌﻤﺎﺀَ ﻟ ﺟﻑﺮﺣﻞﹲ ﻭﻌﻓ ﻭﻢ ﺇﹺﺳ: ﺛﹶﻠﹶﺎﺛﹶﺔﹲﻪﺎﻣﺃﹶﻗﹾﺴﻊﹺ ﻭﺿ ﺑﹺﺎﻟﹾﻮﻴﺪﻔ ﺍﹶﻟﹾﻤ,ﻛﱠﺐﺮ ﻫﻮ ﺍﹶﻟﻠﱠﻔﹾﻆﹸ ﺍﹶﻟﹾﻤ: ﺍﹶﻟﹾﻜﹶﻠﹶﺎﻡ
,ﻠﹶﻰﻋ ﻭ,ﻦﻋ ﻭ,ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻭ,ﻦ ﻣﻲﻫ ﻭ,ﻔﹾﺾﹺ ﺍﹶﻟﹾﺨﻭﻑﺮﺣ ﻭ,ﺍﻟﻠﱠﺎﻡﹺ ﻭﻒﻮﻝﹺ ﺍﹶﻟﹾﺄﹶﻟﺧﺩ ﻭ,ﻮﹺﻳﻦﹺﻨﺍﻟﺘ ﺑﹺﺎﳋﹶﻔﹾﺾﹺ ﻭﻑﺮﻌ ﻳﻢﺎﺳﻓﹶﺎﻟ
ُﺎﺀﺍﻟﺘ ﻭ,ُﺎﺀﺍﻟﹾﺒ ﻭ,ﺍﻭ ﺍﹶﻟﹾﻮﻲﻫ ﻭ,ﻢﹺ ﺍﹶﻟﹾﻘﹶﺴﻭﻑﺮﺣ ﻭ,ﺍﻟﻠﱠﺎﻡ ﻭ,ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻑ ﻭ,ُﺎﺀﺍﻟﹾﺒ ﻭ,ﺏﺭ ﻭ,ﻲﻓﻭ
.ﻞﹺﻌﻴﻞﹸ ﺍﹶﻟﹾﻔﻟﻟﹶﺎ ﺩﻢﹺ ﻭﺎﺳﻴﻞﹸ ﺍﹶﻟﻟ ﺩﻪﻌ ﻣﻠﹸﺢﺼﺎ ﻟﹶﺎ ﻳ ﻣﻑﺮﺍﻟﹾﺤﻭ
Macam-macam Kalam
Telah berkata pengarang kitab ini (As Syaikh Ash Shanhajy) rahimahullah :
Al kalam (kalimat) adalah Lafadz yang tersusun yang berfaedah dengan bahasa arab. Penyusun
kalimat itu ada tiga: Isim, fi’il, dan huruf yang memiliki arti.
(1) Isim itu dapat dikenali dengan keberadaan khafadh, tanwin, dan kemasukan alif dan lam. Huruf
khafadh itu adalah :
Isim dapat dikenali juga dengan huruf qasam (sumpah) yaitu waw, ba dan ta.
(2) Fiil itu dikenali dengan keberadaan:
(ta ta’nits yang mati) ﺔﻨﺎﻛ ﺍﹶﻟﺴﺄﹾﻧﹺﻴﺚﺎﺀِ ﺍﹶﻟﺘ ﺗ، (akan)ﻑﻮ ﺳ، (akan) ﺱ,(sungguh/terkadang)ﻗﹶﺪ
(3) Huruf itu adalah sesuatu yang tidak memenuhi ciri-ciri isim dan fi’il.
1 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﺍﺏﹺﺮ ﺍﹶﻟﹾﺈﹺﻋﺎﺏﺑ
.ﺍﻳﺮﻘﹾﺪ ﺗﺎ ﻟﹶﻔﹾﻈﹰﺎ ﺃﹶﻭﻬﹶﻠﻴ ﻋﻠﹶﺔﺍﺧﻞﹺ ﺍﹶﻟﺪﺍﻣﻮ ﺍﹶﻟﹾﻌﻠﹶﺎﻑﺘﺎﺧﻢﹺ ﻟﺮﹺ ﺍﹶﻟﹾﻜﹶﻠﺍﺧ ﺃﹶﻭﺮﻴﹺﻴﻐ ﺗﻮ ﻫﺍﺏﺮﺍﹶﻟﹾﺈﹺﻋ
ﻟﹶﺎ ﻭ,ﻔﹾﺾﺍﻟﹾﺨ ﻭ,ﺐﺼﺍﻟﻨ ﻭ,ﻓﹾﻊ ﺍﹶﻟﺮﻚ ﺫﹶﻟﻦﺎﺀِ ﻣﻤﻠﹾﺄﹶﺳ ﻓﹶﻠ,ﻡﺰﺟ ﻭ,ﻔﹾﺾﺧ ﻭ,ﺐﺼﻧ ﻭ,ﻓﹾﻊﺔﹲ ﺭﻌﺑ ﺃﹶﺭﻪﺎﻣﺃﹶﻗﹾﺴﻭ
. ﻓﻴﻬﺎﻔﹾﺾﻟﹶﺎ ﺧ ﻭ,ﻡﺰﺍﻟﹾﺠ ﻭ,ﺐﺼﺍﻟﻨ ﻭ,ﻓﹾﻊ ﺍﹶﻟﺮﻚ ﺫﹶﻟﻦﺎﻝﹺ ﻣﻠﹾﺄﹶﻓﹾﻌﻟ ﻭ,ﺎﻴﻬ ﻓﻡﺰﺟ
Bab Al I’rab
I’rab itu adalah berubahnya akhir kata karena perbedaan amil-amil yang masuk atasnya baik secara
lafadz atau taqdir. Pembagian i’rab itu ada empat:
1. Rafa’
2. Nashab
3. Khofadh atau Jar
4. Jazm.
Setiap isim itu bisa dalam kondisi rafa’, nashab, khafad akan tetapi tidak mungkin dalam kondisi
jazm
Setiap fi’il itu bisa dalam kondisi rafa’, nashab, jazm akan tetapi tidak mungkin dalam kondisi
khafadh.
2 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﻓﹶﺄﹶﻣﺎ ﺍﹶﻟﻀﻤﺔﹸ ﻓﹶﺘﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋﻠﹶﺎﻣﺔﹰ ﻟﻠﺮﻓﹾﻊﹺ ﻓﻲ ﺃﹶﺭﺑﻌﺔ ﻣﻮﺍﺿﻊ ﻓﻲ ﺍﹶﻟﺎﺳ ﹺﻢ ﺍﹶﻟﹾﻤﻔﹾﺮﺩ ,ﻭﺟﻤﻊﹺ ﺍﹶﻟﺘﻜﹾﺴِﲑﹺ ,ﻭﺟﻤﻊﹺ ﺍﹶﻟﹾﻤﺆﻧﺚ
ﻭﺃﹶﻣﺎ ﺍﹶﻟﹾﻮﺍﻭ ﻓﹶﺘﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋﻠﹶﺎﻣﺔﹰ ﻟﻠﺮﻓﹾﻊﹺ ﻓﻲ ﻣﻮﺿﻌﻴﻦﹺ ﻓﻲ ﺟﻤﻊﹺ ﺍﹶﻟﹾﻤﺬﹶﻛﱠﺮﹺ ﺍﹶﻟﺴﺎﻟﻢﹺ ,ﻭﻓﻲ ﺍﹶﻟﹾﺄﹶﺳﻤﺎﺀِ ﹶﺍﻟﹾﺨﻤﺴﺔ ,ﻭﻫﻲ
ﻭﺃﹶﻣﺎ ﺍﹶﻟﻨﻮﻥﹸ ﻓﹶﺘﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋﻠﹶﺎﻣﺔﹰ ﻟﻠﺮﻓﹾﻊﹺ ﻓﻲ ﺍﹶﻟﹾﻔﻌﻞﹺ ﺍﹶﻟﹾﻤﻀﺎﺭﹺﻉﹺ ,ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺗﺼﻞﹶ ﺑﹺﻪ ﺿﻤﲑ ﺗﺜﹾﻨﹺﻴﺔ ,ﺃﹶﻭ ﺿﻤﲑ ﺟﻤﻊﹴ ,ﺃﹶ ﻭ
ﻓﹶﺄﹶﻣﺎ ﺍﻟﹾﻔﹶﺘﺤﺔﹸ ﻓﹶﺘﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋﻠﹶﺎﻣﺔﹰ ﻟﻠﻨﺼﺐﹺ ﻓﻲ ﺛﹶﻠﹶﺎﺛﹶﺔ ﻣﻮﺍﺿﻊ :ﻓﻲ ﺍﻟﹾﺎﺳﻢﹺ ﺍﻟﹾﻤﻔﹾﺮﺩ ،ﻭﺟﻤﻊﹺ ﺍﻟﺘﻜﹾﺴِﲑﹺ ،ﻭﺍﻟﹾﻔﻌﻞﹺ
ﻭﺃﹶﻣﺎ ﺍﻟﹾﺄﹶﻟﻒ :ﻓﹶﺘﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋﻠﹶﺎﻣﺔﹰ ﻟﻠﻨﺼﺐﹺ ﻓﻲ ﺍﻟﹾﺄﹶﺳﻤﺎﺀِ ﺍﻟﹾﺨﻤﺴﺔ ،ﻧﺤﻮ" :ﺭﺃﹶﻳﺖ ﺃﹶﺑﺎﻙ ﻭﺃﹶﺧﺎﻙ "ﻭﻣﺎ ﺃﹶﺷﺒﻪ ﺫﹶﻟﻚ.
ﻭﺃﹶﻣﺎ ﺣﺬﹾﻑ ﺍﻟﻨﻮﻥ ﻓﹶﻴﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋﻠﹶﺎﻣﺔﹰ ﻟﻠﻨﺼﺐﹺ ﻓﻲ ﺍﻟﹾﺄﹶﻓﹾﻌﺎﻝﹺ ﺍﻟﹾﺨﻤﺴﺔ ﺍﻟﱠﺘﻲ ﺭﻓﹾﻌﻬﺎ ﺑﹺﺜﹶﺒﺎﺕ ﺍﻟﻨﻮﻥ.
ﻜﹾﺴِﲑﹺﻊﹺ ﺍﻟﺘﻤﺟ ﻭ،ﺮﹺﻑﺼﻨ ﺍﻟﹾﻤﺩﻔﹾﺮﻢﹺ ﺍﻟﹾﻤﺳﻲ ﺍﻟﹾﺎ ﻓ:ﻊﺍﺿﻮ ﻣﻲ ﺛﹶﻠﹶﺎﺛﹶﺔﻔﹾﺾﹺ ﻓﻠﹾﺨﺔﹰ ﻟﻠﹶﺎﻣﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋ ﻓﹶﺘ:ﺓﹸﺮﺎ ﺍﻟﹾﻜﹶﺴﻓﹶﺄﹶﻣ
.ﻊﹺﻤﺍﻟﹾﺠ ﻭ،ﺔﺜﹾﻨﹺﻴﻲ ﺍﻟﺘﻓ ﻭ،ﺔﺴﻤﺎﺀِ ﺍﻟﹾﺨﻤﻲ ﺍﻟﹾﺄﹶﺳ ﻓ:ﻊﺍﺿﻮ ﻣﻲ ﺛﹶﻠﹶﺎﺛﹶﺔﻔﹾﺾﹺ ﻓﻠﹾﺨﺔﹰ ﻟﻠﹶﺎﻣﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋ ﻓﹶﺘ:ُﺎﺀﺎ ﺍﻟﹾﻴﺃﹶﻣﻭ
.ﺮﹺﻑﺼﻨﻱ ﻟﹶﺎ ﻳﻢﹺ ﺍﻟﱠﺬﺳﻲ ﺍﻟﹾﺎﻔﹾﺾﹺ ﻓﻠﹾﺨﺔﹰ ﻟﻠﹶﺎﻣﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋ ﻓﹶﺘ:ﺔﹸﺤﺎ ﺍﻟﹾﻔﹶﺘﺃﹶﻣﻭ
.ﺮﹺﻴﺢﹺ ﺍﻟﹾﺂَﺧﺤﺎﺭﹺﻉﹺ ﺍﻟﺼﻀﻞﹺ ﺍﻟﹾﻤﻌﻲ ﺍﻟﹾﻔﻡﹺ ﻓﺰﻠﹾﺠﺔﹰ ﻟﻠﹶﺎﻣﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋﻜﹸﻮﻥﹸ ﻓﹶﻴﺎ ﺍﻟﺴﻓﹶﺄﹶﻣ
ﺎﻬﻓﹾﻌﻲ ﺭ ﺍﻟﹾﺘﺔﺴﻤﺎﻝﹺ ﺍﻟﹾﺨﻲ ﺍﻟﹾﺄﹶﻓﹾﻌﻓ ﻭ،ﺮﹺﻞﱢ ﺍﻟﹾﺂَﺧﺘﻌﺎﺭﹺﻉﹺ ﺍﻟﹾﻤﻀﻞﹺ ﺍﻟﹾﻤﻌﻲ ﺍﻟﹾﻔﻡﹺ ﻓﺰﻠﹾﺠﺔﹰ ﻟﻠﹶﺎﻣﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋ ﻓﹶﻴﺬﹾﻑﺎ ﺍﻟﹾﺤﺃﹶﻣﻭ
.ﻮﻥ ﺍﻟﻨﺎﺕﺑﹺﺜﹶﺒ
4 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
Huruf Nun menjadi tanda bagi rafa’ pada fi’il mudhari yang bersambung dengan:
dhamir tatsniyah,
dhamir jama’, dan
dhamir muannats mukhatabah.
Fathah menjadi tanda bagi khafadh pada isim-isim yang tidak menerima tanwin (isim ghairu
munsharif)
Sukun menjadi tanda bagi jazm pada fi’il yang shahih akhirnya
Al hadzfu menjadi tanda bagi jazm pada fi’il mudhari yang mu’tal akhirnya dan pada fi’il-fi’il
yang ketika rafa’nya dengan tetap nun.
5 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﺎﺕﺑﺮﻌﻞﹲ ﺍﹶﻟﹾﻤﻓﹶﺼ
ﻞﹸﻌﺍﻟﹾﻔ ﻭ,ﻢﹺﺎﻟ ﺍﹶﻟﺴﺚﻧﺆ ﺍﹶﻟﹾﻤﻊﻤﺟ ﻭ,ﻜﹾﺴِﲑﹺ ﺍﹶﻟﺘﻊﻤﺟ ﻭ,ﺩﻔﹾﺮ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺎﺳﺍﻉﹴ ﺍﹶﻟﻮﺔﹸ ﺃﹶﻧﻌﺑ ﺃﹶﺭﻛﹶﺎﺕﺮ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤﺏﺮﻌﻱ ﻳﻓﹶﺎﹶﻟﱠﺬ
ٌﺀﻲ ﺷﺮﹺﻩﻞﹾ ﺑﹺﺂﺧﺼﺘ ﻳﻱ ﻟﹶﻢ ﺍﹶﻟﱠﺬﺎﺭﹺﻉﻀﺍﹶﻟﹾﻤ
: َﺎﺀﻴ ﺛﹶﻠﹶﺎﺛﹶﺔﹸ ﺃﹶﺷﻚ ﺫﹶﻟﻦ ﻋﺝﺮﺧ ﻭ،ﻜﹸﻮﻥ ﺑﹺﺎﻟﺴﻡﺰﺠﺗ ﻭﺓﺮ ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹶﺴﻔﹶﺾﺨﺗ ﻭ،ﺔﺤ ﺑﹺﺎﻟﹾﻔﹶﺘﺐﺼﻨﺗ ﻭ،ﺔﻤ ﺑﹺﺎﻟﻀﻓﹶﻊﺮﺎ ﺗﻛﹸﻠﱡﻬﻭ
ﻞﹸﺘﻌ ﺍﻟﹾﻤﺎﺭﹺﻉﻀﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤﻌﺍﻟﹾﻔ ﻭ،ﺔﺤ ﺑﹺﺎﻟﹾﻔﹶﺘﻔﹶﺾﺨ ﻳﺮﹺﻑﺼﻨﻱ ﻟﹶﺎ ﻳ ﺍﻟﱠﺬﻢﺍﻟﹾﺎﺳ ﻭ،ﺓﺮ ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹶﺴﺐﺼﻨ ﻳﻢﺎﻟ ﺍﻟﺴﺚﻧﺆ ﺍﻟﹾﻤﻊﻤﺟ
ُﺎﺀﻤﺍﻟﹾﺄﹶﺳ ﻭ،ﻟﻢﺎﺬﹶﻛﱠﺮﹺ ﺍﻟﺴ ﺍﻟﹾﻤﻊﻤﺟ ﻭ،ﺔﹸﺜﹾﻨﹺﻴ ﺍﻟﺘ:ﺍﻉﹴﻮﺔﹸ ﺃﹶﻧﻌﺑ ﺃﹶﺭﻭﻑﺮ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤﺏﺮﻌﻱ ﻳﺍﻟﱠﺬ ﻭﺮﹺﻩ ﺁﺧﺬﹾﻑ ﺑﹺﺤﻡﺰﺠﺮﹺ ﻳﺍﻟﹾﺂﺧ
ﲔﻠﻔﹾﻌﺗ ﻭ،ﻠﹸﻮﻥﹶﻔﹾﻌﺗ ﻭ،ﻠﹸﻮﻥﹶﻔﹾﻌﻳ ﻭ،ﻠﹶﺎﻥﻔﹾﻌﺗ ﻭ،ﻠﹶﺎﻥﻔﹾﻌ ﻳ:ﻲﻫ ﻭ،ﺔﹸﺴﻤﺎﻝﹸ ﺍﻟﹾﺨﺍﻟﹾﺄﹶﻓﹾﻌ ﻭ،ﺔﹸﺴﻤﺍﻟﹾﺨ
ِﺎﺀ ﺑﹺﺎﻟﻴﻔﹶﺾﺨﺗ ﻭﺐﺼﻨﺗ ﻭ،ﻒ ﺑﹺﺎﻟﹾﺄﹶﻟﻓﹶﻊﺮﺔﹸ ﻓﹶﺘﺜﹾﻨﹺﻴﺎ ﺍﻟﺘﻓﹶﺄﹶﻣ
ِﺎﺀ ﺑﹺﺎﻟﹾﻴﻔﹶﺾﺨﻳ ﻭﺐﺼﻨﻳ ﻭ،ﺍﻭﹺ ﺑﹺﺎﻟﹾﻮﻓﹶﻊﺮ ﻓﹶﻴﻢﺎﻟﺬﹶﻛﱠﺮﹺ ﺍﻟﺴ ﺍﻟﹾﻤﻤﻊ ﺎ ﺟﺃﹶﻣﻭ
ِﺎﺀ ﺑﹺﺎﻟﹾﻴﻔﹶﺾﺨ ﻭﺗ،ﻒ ﺑﹺﺎﻟﹾﺄﹶﻟﺐﻨﺼﺍﻭﹺ ﻭﺗ ﺑﹺﺎﻟﹾﻮﻓﹶﻊﺮﺔﹸ ﻓﹶﺘﺴﻤﺎﺀُ ﺍﻟﹾﺨﻤﺎ ﺍﻷَﺳ ﺃﹶﻣﻭ
ﺎﻬﺬﹾﻓ ﺑﹺﺤﻡﺰﺠﺗ ﻭﺐﻨﺼ ﻭﺗﻥﻮ ﺑﹺﺎﻟﻨﻓﹶﻊﺮﺔﹸ ﻓﹶﺘﺴﻤﺎﻝﹸ ﺍﻟﹾﺨﺎ ﺍﻷَﻓﹾﻌ ﺃﹶﻣﻭ
Semua kata itu di-rafa’-kan dengan dhammah, di-nashab-kan dengan fathah, dan di-jazm-kan
dengan sukun kecuali untuk tiga kondisi;
1. jama’ muannats salim di-nashab-kan dengan kasrah
2. Isim ghairu munsharif di-khafadh-kan dengan fathah dan fi’il mudhari’ mu’tal di-jazm-kan
dengan membuang akhirnya
6 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
Isim tatsniyah : di-rafa’-kan dengan huruf alif, di-nashab-kan dengan huruf ya dan di-khafadh-
kan dengan huruf ya.
Jama’ mudzakkar salim: dirafa’kan dengan huruf waw, di-nashab-kan dengan huruf ya dan di-
khafadh-kan dengan huruf ya.
Isim-isim yang lima: di-rafa’-kan dengan huruf waw, di-nashab-kan dengan huruf alif, dan di-
khafadh-kan dengan huruf ya.
Fi’il-fi’il yang lima: di-rafa’-kan dengan huruf nun, di-nashab-kan serta di-jazm-kan dengan
membuang huruf nun.
ﺎﻝﹺ ﺍﹶﻟﹾﺄﹶﻓﹾﻌﺎﺏﺑ
.ﺍﺪﺮﹺ ﺃﹶﺑ ﺍﹶﻟﹾﺂﺧﻮﺡﻔﹾﺘﻲ ﻣﺎﺿ ﻓﹶﺎﻟﹾﻤ.ﺮﹺﺏﺍﺿ ﻭ,ﺮﹺﺏﻀﻳ ﻭ,ﺏﺮ ﺿﻮﺤ ﻧ,ﺮﺃﹶﻣ ﻭ,ﺎﺭﹺﻉﻀﻣ ﻣﺎﺽ ﻭ: ﺎﻝﹸ ﺛﹶﻠﹶﺎﺛﹶﺔﹲﺍﹶﻟﹾﺄﹶﻓﹾﻌ
ﻰﺘ ﺣ,ﺍﺪ ﺃﹶﺑﻓﹸﻮﻉﺮ ﻣﻮﻫ" ﻭﺖﻴ "ﺃﹶﻧﻟﹸﻚﺎ ﻗﹶﻮﻬﻌﻤﺠﻲ ﻳﻊﹺ ﺍﹶﻟﱠﺘﺑ ﺍﹶﻟﹾﺄﹶﺭﺪﺍﺋﻭﻯ ﺍﹶﻟﺰﺪ ﺇﹺﺣﻪﻟﻲ ﺃﹶﻭﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓﻭﺍﳌﻀﺎﺭﻉ ﻣ
ﻲﻫ ﻭ,ﺓﹲﺮﺸﻓﺎﻟﻨﻮﺍﺻﺐ ﻋ
.ﺃﹶﻭ ﻭ,ﺍﻭﹺﺍﻟﹾﻮ ﻭ,ِ ﺑﹺﺎﻟﹾﻔﹶﺎﺀﺍﺏﻮﺍﻟﹾﺠ ﻭ,ﻰﺘﺣ ﻭ,ﻮﺩﺤ ﺍﹶﻟﹾﺠﻟﹶﺎﻡ ﻭ, ﻛﹶﻲﻟﹶﺎﻡ ﻭ,ﻛﹶﻲ ﻭ,ﺇﹺﺫﹶﻥﹾ ﻭ,ﻟﹶﻦ ﻭ,ﺃﹶﻥﹾ
، ﺎﺇﹺﺫﹾﻣ ﻭ,ﺎﻤﻬﻣ ﻭﻦﻣﺎ ﻭﻣﺇﹺﻥﹾ ﻭ ﻭ,ِﺎﺀﻋﺍﻟﺪﻲﹺ ﻭﻬﻲ ﺍﹶﻟﻨ "ﻟﹶﺎ" ﻓ ﻭ,ِﺎﺀﻋﺍﻟﺪﺮﹺ ﻭ ﺍﹶﻟﹾﺄﹶﻣﻟﹶﺎﻡ ﻭ,ﺎﺃﹶﻟﹶﻤ ﻭ,ﺃﹶﻟﹶﻢ ﻭ,ﺎﻟﹶﻤ ﻭ,ﻟﹶﻢ
7 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
,(lam dengan makna supaya) ﻛﹶﻲ ﻟﹶﺎﻡ,(supaya) ﻛﹶﻲ,(jadi, kalau begitu) ﺇﹺﺫﹶﻥﹾ,(tak akan) ﻟﹶﻦ,(bahwa)ﺃﹶﻥﹾ
ﺃﹶﻭ,ﺍﻭﹺ ﺍﻟﹾﻮ,ِ ﺑﹺﺎﻟﹾﻔﹶﺎﺀﺍﺏﻮ ﺍﻟﹾﺠ,(sehingga) ﻰﺘ ﺣ,(lam pengingkaran) ﻮﺩﺤ ﺍﹶﻟﹾﺠﻟﹶﺎﻡ
(kalimat jawab dengan fa, wa, dan aw)
Amil jazm (hal yang me-jazam-kan) itu ada delapan belas, yaitu :
ﻦ ﺃﹶﻳ,(kapan)ﻰﺘ ﻣ،(mana, sesuatu apa) ﺃﹶﻱ،(kalau) ﺎ ﺇﹺﺫﹾﻣ,(apapun)ﺎﻤﻬﻣ،(siapa) ﻦ ﻣ،(apa) ﺎﻣ،(jika)
,(bagaimanapun)ﺎﻔﹶﻤ ﻛﹶﻴ,(dimanapun)ﺎﺜﹸﻤﻴ ﺣ,(bagaimana)ﻰ ﺃﹶﻧ,(kapan) ﺎﻥﹶ( ﺃﹶﻳdimana)
("Jika demikian" pada syair tertentu) ﺮﹺ ﺧﺎﺻﺔﻌﻲ ﺍﹶﻟﺸﺇﹺﺫﹰﺍ ﻓ
" "ﻛﹶﺎﻥﹶﻢﺍﺳ ﻭ,ﻩﺮﺒﺧ ﻭ,ﺃﹸﺪﺘﺒﺍﻟﹾﻤ ﻭ,ﻠﹸﻪﻢ ﻓﹶﺎﻋ ﺴ ﻳﻱ ﻟﹶﻢﻮﻝﹸ ﺍﹶﻟﱠﺬﻔﹾﻌﺍﻟﹾﻤ ﻭ,ﻞﹸ ﺍﹶﻟﹾﻔﹶﺎﻋﻲﻫﺔﹲ ﻭﻌﺒ ﺳﺎﺕﻓﹸﻮﻋﺮﺍﹶﻟﹾﻤ
.ﻝﹸﺪﺍﻟﹾﺒ ﻭ,ﻴﺪﻛﻮﺍﻟﺘ ﻭ,ﻄﹾﻒﺍﻟﹾﻌ ﻭ,ﺖﻌﺎﺀَ ﺍﹶﻟﻨﻴﺔﹸ ﺃﹶﺷﻌﺑ ﺃﹶﺭﻮﻫ ﻭ,ﻓﹸﻮﻉﹺﺮﻠﹾﻤ ﻟﺎﺑﹺﻊﺍﻟﺘ ﻭ,ﺎﻬﺍﺗﻮﺃﹶﺧ "ﺇﹺﻥﱠ" ﻭﺮﺒﺧ ﻭ,ﺎﻬﺍﺗﻮﺃﹶﺧﻭ
8 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﻞﹺ ﺍﹶﻟﹾﻔﹶﺎﻋﺎﺏﺑ
.ﺮﹴﻤﻀﻣ ﻭ,ﺮﹴﻦﹺ ﻇﹶﺎﻫﻴﻤﺴﻠﹶﻰ ﻗ ﻋﻮﻫ ﻭ.ﻠﹸﻪﻌ ﻓﻠﹶﻪ ﻗﹶﺒﺬﹾﻛﹸﻮﺭ ﺍﹶﻟﹾﻤﻓﹸﻮﻉﺮ ﺍﻻﺳﻢ ﺍﹶﻟﹾﻤﻮﻞﹸ ﻫﺍﹶﻟﹾﻔﹶﺎﻋ
ﻘﹸﻮﻡﻳ ﻭ,ﻭﻥﹶﺪﻳ ﺍﻟﺰﻗﹶﺎﻡ ﻭ,ﺍﻥﺪﻳ ﺍﻟﺰﻘﹸﻮﻡﻳ ﻭ,ﺍﻥﺪﻳ ﺍﻟﺰﻗﹶﺎﻡ ﻭ,ﺪﻳ ﺯﻘﹸﻮﻡﻳ ﻭ,ﺪﻳ ﺯ ﻗﹶﺎﻡﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻧﺮﻓﹶﺎﻟﻈﱠﺎﻫ
,ﺍﻥﺪ ﺍﻟﹾﻬﹺﻨﻘﹸﻮﻡﻭﺗ ,ﺍﻥﺪ ﺍﻟﹾﻬﹺﻨﺖﻗﹶﺎﻣ ﻭ,ﺪ ﺍﹶﻟﹾﻬﹺﻨﺖﻗﹶﺎﻣ ﻭ,ﺪﻨ ﻫﺖﻗﹶﺎﻣ ﻭ,ﺎﻝﹸﺟ ﺍﹶﻟﺮﻘﹸﻮﻡﻳ ﻭ,ﺎﻝﹸﺟ ﺍﹶﻟﺮﻗﹶﺎﻡ ﻭ,ﻭﻥﹶﺪﻳﺍﻟﺰ
,ﻲ ﻏﹸﻠﹶﺎﻣﻗﹶﺎﻡ ﻭ,ﻮﻙ ﺃﹶﺧﻘﹸﻮﻡﻳ ﻭ,ﻮﻙ ﺃﹶﺧﻗﹶﺎﻡ ﻭ,ﻮﺩﻨ ﺍﹶﻟﹾﻬﻘﹸﻮﻡﺗ ﻭ,ﻮﺩﻨ ﺍﹶﻟﹾﻬﺖﻗﹶﺎﻣ ﻭ,ﺍﺕﺪ ﺍﻟﹾﻬﹺﻨﻘﹸﻮﻡﺗ ﻭ,ﺍﺕﺪ ﺍﻟﹾﻬﹺﻨﺖﻗﹶﺎﻣﻭ
,ﻢﺘﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﻤﺘﺑﺮﺿ ﻭ,ﺖﺑﺮﺿ ﻭ,ﺖﺑﺮﻭﺿ ,ﺎﻨﺑﺮﺿ ﻭ,ﺖﺑﺮ "ﺿﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻧ,ﺮﺸﺎ ﻋﺛﹾﻨ ﺍﺮﻤﻀﺍﻟﹾﻤﻭ
9 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
Faa’il (pelaku) termasuk isim yang di-rafa’-kan yang disebut setelah fi’il (perbuatan) nya. Dan faa’il
itu ada dua jenis:
1. Faa’il isim dzhahir
2. Faa’il isim dhamir
(Zaid telah berdiri, Zaid sedang berdiri, Dua orang (bernama) Zaid telah berdiri, Dua orang
(bernama) Zaid sedang berdiri, Orang-orang (bernama) Zaid telah berdiri, Orang-orang (bernama)
Zaid sedang berdiri, Para laki-laki telah berdiri, Para laki-laki sedang berdiri, Hindun telah berdiri,
Hindun sedang berdiri, Dua orang (bernama) Hindun telah berdiri, Dua orang (bernama) Hindun
sedang berdiri, Orang-orang bernama hindun telah berdiri, Orang-orang bernama hindun sedang
berdiri, Hindun-hindun telah berdiri, Hindun-Hindun Sedang berdiri, Saudara laki-laki mu telah
berdiri, Saudara laki-laki mu sedang berdiri, Budak ku telah berdiri, Budak ku sedang berdiri )
,ﻮﺍﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﺑﺮﺿ ﻭ,ﺖﺑﺮﺿ ﻭ,ﺏﺮﺿ ﻭ,ﻦﺘﺑﺮﺿ ﻭ,ﻢﺘﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﻤﺘﺑﺮﺿ ﻭ,ﺖﺑﺮﺿ ﻭ,ﺖﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﻨﺑﺮﺿ ﻭ,ﺖﺑﺮﺿ
ﻭﺿﺮﺑﻦ
(aku telah memukul, kami telah memukul, kamu (lk) telah memukul, kamu (lk) telah memukul,
, kalian berdua telah memukul, kalian (lk) telah memukul, kalian (pr) telah memukul, dia (lk) telah
memukul, dia (pr) telah memukul, mereka berdua telah memukul, mereka (lk) telah memukul,
mereka (pr) telah memukul)
10 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
.ﺮﹺﻩﻞﹶ ﺁﺧﺎ ﻗﹶﺒ ﻣﺢﻓﹸﺘ ﻭﻟﹸﻪ ﺃﹶﻭﻢﺎ ﺿﺎﺭﹺﻋﻀﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ ﻭ,ﺮﹺﻩﻞﹶ ﺁﺧﺎ ﻗﹶﺒ ﻣﻛﹸﺴِﺮ ﻭﻟﹸﻪ ﺃﹶﻭﻢﺎ ﺿﻴﺎﺿﻞﹸ ﻣﻌﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﹶﻟﹾﻔ
"ﻭﺮﻤ ﻋﻭ"ﺃﹸﻛﹾﺮﹺﻡ "ﺪ ﻳ ﺯﺏﺮﻀ"ﻳﺪ" ﻭ ﻳ ﺯﺮﹺﺏ "ﺿﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻧﺮ ﻓﹶﺎﻟﻈﱠﺎﻫ,ﺮﹴﻤﻀﻣ ﻭ,ﺮﹴﻦﹺ ﻇﹶﺎﻫﻴﻤﺴﻠﹶﻰ ﻗﻮ ﻋ ﻫﻭ
,ﺎﻤﺘﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺖﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺖﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺎﻨﺮﹺﺑﺿ ﻭﺖﺮﹺﺑ "ﺿﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻧ,ﺮﺸﺎ ﻋﺛﹾﻨ ﺍﺮﻤﻀﺍﻟﹾﻤ ﻭ."ﻭﺮﻤ ﻋﻡﻜﹾﺮ"ﻳﻭ
Naaibul faa’il adalah isim yang di-rafa’-kan yang tidak disebut bersamanya faa’ilnya.
Jika fi’il madhi maka huruf pertama nya di-dhammah-kan dan satu huruf sebelum huruf terakhir
dikasrahkan
Jika fi’il mudhari’ maka huruf pertama nya di-dhammah-kan dan dan satu huruf sebelum huruf
terakhir difathahkan.
Naa’ibul faa’il itu ada dua:
1. Naaibul faa’il isim dzhahir
2. Naaibul faa’il isim dhamir.
,ﻮﺍﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺎﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺖﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺮﹺﺏﺿ ﻭ,ﻦﺘﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﻢﺘﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺎﻤﺘﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺖﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺖﺮﹺﺑﺿ ﻭ,ﺎﻨﺮﹺﺑﺿ ﻭﺖﺮﹺﺑﺿ
ﺮﺑﻦﻭﺿ
(aku telah dipukul, kami telah dipukul, kamu (lk) telah dipukul, kamu (lk) telah dipukul, , kalian
berdua telah dipukul, kalian (lk) telah dipukul, kalian (pr) telah dipukul, dia (lk) telah dipukul, dia
(pr) telah dipukul, mereka berdua telah dipukul, mereka (lk) telah dipukul, mereka (pr) telah
dipukul).
11 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﻭﺍﻟﹾﺨﺒﺮ ﻫﻮ ﺍﹶﻟﺎﺳﻢ ﺍﹶﻟﹾﻤﺮﻓﹸﻮﻉ ﺍﹶﻟﹾﻤﺴﻨﺪ ﺇﹺﻟﹶﻴﻪ ,ﻧﺤﻮ ﻗﹶﻮﻟﻚ" ﺯﻳﺪ ﻗﹶﺎﺋ ﻢ" ﻭ"ﺍﻟﺰﻳﺪﺍﻥ ﻗﹶﺎﺋﻤﺎﻥ "ﻭ"ﺍﻟﺰﻳﺪﻭﻥﹶ ﻗﹶﺎﺋﻤﻮﻥﹶ
".
ﺃﹶﻧﺎ ﻭﻧﺤﻦ ﻭﺃﹶﻧﺖ ﻭﺃﹶﻧﺖ ﻭﺃﹶﻧﺘﻤﺎ ﻭﺃﹶﻧﺘﻢ ﻭﺃﹶﻧﺘﻦ ﻭﻫﻮ ﻭﻫﻲ ﻭﻫﻤﺎ ﻭﻫﻢ ﻭﻫﻦ ﻧﺤﻮ ﻗﹶﻮﻟﻚ) ﺃﹶﻧﺎ ﻗﹶﺎﺋﻢ (ﻭ)ﻧﺤﻦ
ﻭﻏﹶﻴﺮ ﺍﳌﹸﻔﹾﺮﺩ) ﺍﹶﺭﺑﻌﺔﹸ ﺍﹶﺷﻴﺎﺀَ (ﺍﳉﹶﺎﺭ ﻭﺍﳌﹶﺠﺮﻭﺭ ﻭﺍﻟﻈﱠﺮﻑ ﻭﺍﻟﹾﻔﻌﻞﹸ ﻣﻊ ﻓﹶﺎﻋﻠﻪ ﻭﺍﳌﹸﺒﺘﺪﺃﹸ ﻣﻊ ﺧﺒﺮﹺﻩ ﻧﺤﻮ ﻗﹶﻮﻟﻚ:
)ﺯﻳﺪ ﻓﻰ ﺍﻟﺪﺍﺭﹺ( ﻭﺯﻳﺪ ﻋﻨﺪﻙ ﻭﺯﻳﺪ ﻗﹶﺎﻡ ﺍﹶﺑﻮﻩ ﻭﺯﻳﺪ ﺟﺎﺭﹺﻳﺘﻪ ﺫﹶﺍﻫﺒﺔﹲ( .
Mubtada adalah isim yang di-rafa’-kan yang terbebas dari amil-amil lafadzh. Khabar adalah isim
yang di-rafa’-kan yang disandarkan kepada mubtada’. Contohnya :
" ﻮﻥﹶﻤﻭﻥﹶ ﻗﹶﺎﺋﺪﻳ"ﺍﻟﺰ" ﻭﺎﻥﻤ ﻗﹶﺎﺋﺍﻥﺪﻳ"ﺍﻟﺰ" ﻭﻢ ﻗﹶﺎﺋﺪﻳ"ﺯ
(Zaid berdiri, Dua orang Zaid berdiri, Zaid-zaid (orang-orang yang bernama zaid) berdiri)
1
Terjemahan yang pas sebetulnya Bapak nya Zaid Berdiri akan tetapi penerjemah sengaja menerjemahkanya demikian
untuk menunjukkan bentuk asli mubtada dan khabar
13 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
,ﻰﺤﺃﹶﺿ ﻭ,ﺢﺒﺃﹶﺻ ﻭ,ﻰﺴﺃﹶﻣ ﻭ, ﻛﹶﺎﻥﹶﻲﻫ ﻭ,ﺮﺒ ﺍﹶﻟﹾﺨﺐﺼﻨﺗ ﻭ,ﻢﺎﺳ ﺍﹶﻟﻓﹶﻊﺮﺎ ﺗﻬ ﻓﹶﺈﹺﻧ,ﺎﻬﺍﺗﻮﺃﹶﺧﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻭﻓﹶﺄﹶﻣ
ﻮﺤﺎ ﻧﻬﻨ ﻣﻑﺮﺼﺎ ﺗﻣ ﻭ,ﺍﻡﺎ ﺩﻣ ﻭ,ﺮﹺﺡﺎ ﺑﻭﻣ ,ﺊﹶﺎ ﻓﹶﺘﻣ ﻭ,ﻔﹶﻚﻧﺎ ﺍﻣ ﻭ,ﺍﻝﹶﺎ ﺯﻣ ﻭ,ﺲﻟﹶﻴ ﻭ,ﺎﺭﺻ ﻭ,ﺎﺕﻭﺑ ,ﻇﹶﻞﱠﻭ
ﻪﺒﺎ ﺃﹶﺷﻣﺎ" ﻭﺼﺎﺧﻭ ﺷﺮﻤ ﻋﺲﻟﹶﻴ ﻭ,ﺎﻤ ﻗﹶﺎﺋﺪﻳﻘﹸﻮﻝﹸ "ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺯ ﺗ,ﺒﹺﺢﺃﹶﺻ ﻭﺒﹺﺢﺼﻳ ﻭﺢﺒﺃﹶﺻ ﻭ,ﻛﹸﻦ ﻭ,ﻜﹸﻮﻥﹸﻳ ﻭ,ﻛﹶﺎﻥﹶ
.ﻚﺫﹶﻟ
،ﻞﱠﻟﹶﻌ ﻭ،ﺖﻟﹶﻴ ﻭ،ﻛﹶﺄﹶﻥﱠ ﻭ،ﻦﻟﹶﻜ ﻭ،ﺃﹶﻥﱠ ﻭ، ﺇﹺﻥﱠ:ﻲﻫ ﻭ،ﺮﺒ ﺍﻟﹾﺨﻓﹶﻊﺮﺗ ﻭﻢ ﺍﻻﺳﺐﺼﻨﺎ ﺗﻬﺎ ﻓﹶﺈﹺﻧﻬﺍﺗﻮﺃﹶﺧﺎ ﺇﹺﻥﱠ ﻭﺃﹶﻣﻭ
،ﺍﻙﺭﺪﺘﺎﺳﻠ ﻟﻦﻟﹶﻜ ﻭ،ﻴﺪﻛﻮﻠﺘﺃﹶﻥﱠ ﻟﻰ ﺇﹺﻥﱠ ﻭﻨﻌﻣ ﻭ،ﻚ ﺫﹶﻟﻪﺒﺎ ﺃﹶﺷﻣ ﻭ،ﺺﺎﺧﺍ ﺷﺮﻤ ﻋﺖﻟﹶﻴ ﻭ،ﻢﺍ ﻗﹶﺎﺋﺪﻳ ﺇﹺﻥﱠ ﺯ:ﻘﹸﻮﻝﹸﺗ
،ﺖﺴِﺒﺣ ﻭ،ﺖﻨ ﻇﹶﻨ:ﻲﻫ ﻭ،ﺎ ﻟﹶﻬﻮﻟﹶﺎﻥﻔﹾﻌﺎ ﻣﻤﻬﻠﹶﻰ ﺃﹶﻧ ﻋﺮﺒﺍﻟﹾﺨﺃﹶ ﻭﺪﺘﺒ ﺍﻟﹾﻤﺐﺼﻨﺎ ﺗﻬﺎ ﻓﹶﺈﹺﻧﻬﺍﺗﻮﺃﹶﺧ ﻭﺖﻨﺎ ﻇﹶﻨﺃﹶﻣﻭ
ﻘﹰﺎﻄﹶﻠﻨﺍ ﻣﺪﻳ ﺯﺖﻨ ﻇﹶﻨ:ﻘﹸﻮﻝﹸ؛ ﺗﺖﻌﻤﺳ ﻭ،ﻠﹾﺖﻌﺟ ﻭ،ﺬﹾﺕﺨﺍﺗ ﻭ،ﺕﺪﺟﻭ ﻭ،ﺖﻤﻠﻋ ﻭ،ﺖﺃﹶﻳﺭ ﻭ،ﺖﻤﻋﺯ ﻭ،ﻠﹾﺖﺧﻭ
Amil-amil yang masuk kepada mubtada dan khabar itu ada tiga macam:
A. Kaana dan yang semisal Kaana,
B. Innna dan yang semisal Inna
C. Dzhanna (dzhanantu) dan yang semisal Dzhanna
A. Kaana dan saudara-saudaranya itu me-rafa’-kan isim (mubtada) dan menashabkan khabar.
kaana dan suadara-saudaranya adalah :
2
ﺔﹰﻤﺘ ﻋ: Sepertiga malam yang pertama
14 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
,(senantiasa)ﺮﹺﺡﺎ ﺑﻣ ,(senantiasa) ﺊﹶﺎ ﻓﹶﺘ ﻣ,(senantiasa) ﻔﹶﻚﻧﺎ ﺍ ﻣ,(senantiasa) ﺍﻝﹶﺎ ﺯ ﻣ,(tidak) ﺲﻟﹶﻴ
(senantiasa) ﺍﻡﺎ ﺩﻣ
B. Inna dan saudara-saudaranya itu me-nashab-kan mubtada dan me-rafa’-kan khabar. inna dan
saudara-saudaranya adalah :
،(andai) ﺖ ﻟﹶﻴ،(seakan-akan) ﻛﹶﺄﹶﻥﱠ،(akan tetapi) ﻦ ﻟﹶﻜ،(sesungguhnya) ﺃﹶﻥﱠ،(sesungguhnya) ﺇِﻥﱠ
(agar, supaya)ﻞﱠﻟﹶﻌ
contohnya :
Makna ﺇِﻥﱠdan ﺃﹶﻥﱠadalah untuk taukid (penekanan), ﻦ ﻟﹶﻜuntuk istidraak (mempertentangkan), ﻛﹶﺄﹶﻥﱠ
untuk tasybih (penyerupaan), ﺖ ﻟﹶﻴuntuk tamanniy (pengandaian), ﻞﱠ ﻟﹶﻌuntuk tarajiy (pengharapan
kebaikan) dan tawaqqu’ (ketakutan dari nasib buruk).
C. Dzhanantu (dzhanna) dan saudara-saudaranya itu me-nashab-kan mubtada dan khabar karena
keduanya itu (mubtada dan khabar) adalah maf’ul bagi dzhanna dan saudara-saudaranya.
Dzhanantu dan saudara-saudaranya itu :
15 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﺖﻌ ﺍﹶﻟﻨﺎﺏﺑ
ﺍﺪﻳ ﺯﺖﺃﹶﻳﺭ ﻭ,ﻞﹸﺎﻗ ﺍﹶﻟﹾﻌﺪﻳ ﺯﻘﹸﻮﻝﹸ ﻗﹶﺎﻡ; ﺗﲑﹺﻩﻜﻨﺗ ﻭﻪﺮﹺﻳﻔﻌﺗ ﻭ,ﻪﻔﹾﻀﺧ ﻭﺒﹺﻪﺼﻧ ﻭﻪﻓﹾﻌﻲ ﺭ ﻓﻮﺕﻌﻨﻠﹾﻤ ﻟﺎﺑﹺﻊ ﺗﺖﻌﺍﹶﻟﻨ
ﻢ ﻬﺒ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺎﺳﺍﻟ ﻭ,ﻜﱠﺔﹶﻣ ﻭﺪﻳ ﺯﻮﺤ ﻧﻠﹶﻢ ﺍﹶﻟﹾﻌﻢﺎﺳﺍﻟ ﻭ,ﺖﺃﹶﻧﺎ ﻭ ﺃﹶﻧﻮﺤ ﻧﺮﻤﻀ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺎﺳﺎﺀَ ﺍﹶﻟﻴﺔﹸ ﺃﹶﺷﺴﻤﺮﹺﻓﹶﺔﹸ ﺧﻌﺍﻟﹾﻤﻭ
ﻦ ﻣﺪﺍﺣ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻭﻴﻒﺎ ﺃﹸﺿﻣ ﻭ,ﻠﹶﺎﻡﺍﻟﹾﻐﻞﹸ ﻭﺟ ﺍﹶﻟﺮﻮﺤ ﻧﺍﻟﻠﱠﺎﻡ ﻭﻒ ﺍﹶﻟﹾﺄﹶﻟﻴﻪﻱ ﻓ ﺍﹶﻟﱠﺬﻢﺎﺳﺍﻟ ﻭ,ِﻟﹶﺎﺀﺆﻫ ﻭ,ﻩﺬﻫ ﻭ,ﺬﹶﺍ ﻫﻮﺤﻧ
.ﺔﻌﺑ ﺍﹶﻟﹾﺄﹶﺭﻩﺬﻫ
ﻒﻮﻝﹸ ﺍﹶﻟﹾﺄﹶﻟﺧﺢ ﺩ ﻠﹶﺎ ﺻ ﻛﹸﻞﱡ ﻣﻪﻘﹾﺮﹺﻳﺒﺗ ﻭ,ﺮﻭ ﹶﻥ ﺁﺧ ﺩﺪﺍﺣ ﻭ ﺑﹺﻪﺺﺘﺨ ﻟﹶﺎ ﻳﺴِﻪﻲ ﺟﹺﻨﻊﹴ ﻓﺎﺋﻢﹴ ﺷﺳﺓﹸ ﻛﹸﻞﱡ ﺍﺮﻜﺍﻟﻨﻭ
Na’at (sifat) itu mengikuti yang disifati pada keadaan rafa’, nashab, khafad, ma’rifat, dan nakirah
nya. Contohnya:
1. Isim Dhamir (kata ganti), contohnya :(kamu) ﺖ ﺃﹶﻧdan (saya) ﺎﺃﹶﻧ
2. Isim Alam (nama), contohnya: ﻜﱠﺔﹶ( ﻣmekkah) dan ﺪﻳ( ﺯZaid)
3. Isim Mubham (kata tunjuk), contohnya :
ِﻟﹶﺎﺀﺆ( ﻫini, banyak),ﻩﺬ( ﻫini, muanats) ,ﺬﹶﺍ( ﻫini, mudzakkar)
4.Isim yang terdapat alif lam (al), contohnya ﻠﹶﺎﻡ( ﺍﻟﹾﻐanak muda/pembantu) dan ﻞﹸﺟ( ﺍﹶﻟﺮlaki-laki)
5. isim yang di-idhafahkan kepada salah satu dari keempat isim ma'rifat ini (isim Dhami, isim alam.
Isim mubham, dan isim yang terdapat alif lam)
Nakirah (kata umum) adalah setiap isim yang tersebar (beraneka ragam) pada jenisnya ,tidak
tertentu pada sesuatupun. Ringkasnya, nakirah adalah setiap isim yang dapat menerima alif lam,
contohnya:
16 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﻄﹾﻒ ﺍﹶﻟﹾﻌﺎﺏﺑ
ﻊﹺﺍﺿﻮﺾﹺ ﺍﹶﻟﹾﻤﻌﻲ ﺑﻰ ﻓﺘﺣ ﻭ,ﻦﻟﹶﻜ ﻭ,ﻟﹶﺎ ﻭ,ﻞﹾﺑ ﻭ,ﺎﺇﹺﻣ ﻭ,ﺃﹶﻡ ﻭ,ﺃﹶﻭ ﻭ,ﺛﹸﻢ ﻭ,ُﺍﻟﹾﻔﹶﺎﺀ ﻭ,ﺍﻭﺍﹶﻟﹾﻮ
ﻠﹶﻰ ﻋ ﺃﹶﻭ,ﺖﻀﻔﻔﹸﻮﺽﹴ ﺧﺨﻠﹶﻰ ﻣ ﻋ ﺃﹶﻭ,ﺖﺒﺼﻮﺏﹴ ﻧﺼﻨﻠﹶﻰ ﻣ ﻋ ﺃﹶﻭﺖﻌﻓﻓﹸﻮﻉﹴ ﺭﺮﻠﹶﻰ ﻣ ﻋﻔﹶﺖﻄﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻋ
ﻢ ﻟﹶ ﻭﻘﹸﻢ ﻳ ﻟﹶﻢﻳﺪﺯ ﻭ,ﺮﹴﻭﻤﻋ ﻭﺪﻳ ﺑﹺﺰﺕﺭﺮﻣ ﻭ,ﺍﺮﻤﻋﺍ ﻭﺪﻳ ﺯﺖﺃﹶﻳﺭ ﻭ,ﻭﺮﻤﻋ ﻭﺪﻳ ﺯﻘﹸﻮﻝﹸ "ﻗﹶﺎﻡ ﺗ,ﺖﺰﹺﻣﻭﻡﹴ ﺟﺰﺠﻣ
."ﺪﻘﹾﻌﻳ
Bab ‘Athaf
Huruf ‘athaf ada sepuluh, yaitu :
, (bahkan) ﻞﹾ ﺑ,(adakalanya) ﺎ ﺇﹺﻣ,(ataukah) ﺃﹶﻡ,(atau) ﺃﹶﻭ,(kemudian) ﺛﹸﻢ,(maka) ﻑ،(dan) ﻭ
(Hatta (Sehingga) pada sebagian tempat) ﻊﹺﺍﺿﻮﺾﹺ ﺍﹶﻟﹾﻤﻌﻲ ﺑﻰ ﻓﺘ ﺣ,(akan tetapi) ﻦ ﻟﹶﻜ,(tidak)ﻟﹶﺎ
Jika kamu athaf-kan dalam keadaan rafa’ maka kamu rafa’a-kan, dalam keadan nashab maka kamu
nashab-kan, dalam keadaan khafad maka kamu khafadh-kan, dalam keadaan jazm maka kamu jazm-
kan. Contohnya :
ﺪﻘﹾﻌ ﻳﻟﹶﻢ ﻭﻘﹸﻢ ﻳ ﻟﹶﻢﺪﻳﺯ ﻭ,ﺮﹴﻭﻤﻋﺪ ﻭ ﻳ ﺑﹺﺰﺕﺭﺮﻣ ﻭ,ﺍﺮﻤﻋﺍ ﻭﺪﻳ ﺯﺖﺃﹶﻳﺭ ﻭ,ﻭﺮﻤﻋ ﻭﺪﻳ ﺯ"ﻗﹶﺎﻡ
(Zaid dan 'Amr telah berdiri, Aku melihat Zaid dan 'Amr, Aku berjalan bersama Zaid dan 'Amr,
Zaid sedang tidak berdiri, tidak pula duduk)
ﻴﺪﻛﻮ ﺍﹶﻟﺘﺎﺏﺑ
,ﻊﺘﺃﹶﺑ ﻭ,ﻊ ﺃﹶﻛﹾﺘﻲﻫ ﻭ,ﻊﻤ ﺃﹶﺟﺍﺑﹺﻊﻮﺗ ﻭ,ﻊﻤﺃﹶﺟ ﻭ,ﻛﹸﻞﱡ ﻭ,ﻦﻴﺍﻟﹾﻌ ﻭ,ﻔﹾﺲ ﺍﹶﻟﻨﻲﻫ ﻭ,ﺔﻠﹸﻮﻣﻌ ﻣﻜﹸﻮﻥﹸ ﺑﹺﺄﹶﻟﹾﻔﹶﺎﻅﻳﻭ
.ﲔﻌﻤﻡﹺ ﺃﹶﺟ ﺑﹺﺎﻟﹾﻘﹶﻮﺕﺭﺮﻣ ﻭ,ﻢ ﻛﹸﻠﱠﻬﻡ ﺍﹶﻟﹾﻘﹶﻮﺖﺃﹶﻳﺭ ﻭ,ﻪﻔﹾﺴ ﻧﺪﻳ ﺯﻘﹸﻮﻝﹸ ﻗﹶﺎﻡ ﺗ,ﻊﺼﺃﹶﺑﻭ
17 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
(Zaid benar-benar telah berdiri, Aku benar-benar melihat semua orang, Aku benar-benar
berjalan dengan semua orang)
ﻝﹺﺪ ﺍﹶﻟﹾﺒﺎﺏﺑ
ﻪ ﺍﺑﹺﺮﻴﻊﹺ ﺇﹺﻋﻤﻲ ﺟ ﻓﻪﺒﹺﻌﻞﹴ ﺗﻌ ﻓﻦﻞﹲ ﻣﻌ ﻓﻢﹴ ﺃﹶﻭﺳ ﺍﻦ ﻣﻢﺳﻝﹶ ﺍﺪﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹸﺑ
ﹸﻝﺪﺑ ﻭ,ﺎﻝﹺﻤﺘﺎﺷﻝﹸ ﺍﹶﻟﺪﺑ ﻭ, ﺍﹶﻟﹾﻜﹸﻞﱢﻦﺾﹺ ﻣﻌﻝﹸ ﹶﺍﻟﹾﺒﺪﺑ ﻭ,ِﺀﻲ ﺍﹶﻟﺸﻦﺀِ ﻣﻲﻝﹸ ﺍﹶﻟﺸﺪﺎﻡﹴ ﺑ ﺃﹶﻗﹾﺴﺔﻌﺑﻠﹶﻰ ﺃﹶﺭ ﻋﻮﻫﻭ
ﺕﺩ ﺃﹶﺭ,"ﺱﺍ ﺍﹶﹾﻟﻔﹶﺮﺪﻳ ﺯﺖﺃﹶﻳﺭ ﻭ,ﻪﻠﹾﻤ ﻋﺪﻳﻨﹺﻲ ﺯﻔﹶﻌﻧ ﻭ, ﺛﹸﻠﹸﺜﹶﻪﻴﻒﻏ ﺍﹶﻟﺮﺃﹶﻛﹶﻠﹾﺖ ﻭ,ﻮﻙ ﺃﹶﺧﺪﻳ ﺯ "ﻗﹶﺎﻡﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻧ,ﻠﹶﻂﺍﹶﻟﹾﻐ
18 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
Contohnya:
ﺱﺍ ﺍﹶﻟﹾﻔﹶﺮﺪﻳ ﺯﺖﺃﹶﻳﺭ ﻭ,ﻪﻠﹾﻤ ﻋﺪﻳﻨﹺﻲ ﺯﻔﹶﻌﻧ ﻭ, ﺛﹸﻠﹸﺜﹶﻪﻴﻒﻏ ﺍﹶﻟﺮﺃﹶﻛﹶﻠﹾﺖ ﻭ,ﻮﻙ ﺃﹶﺧﺪﻳ ﺯ"ﻗﹶﺎﻡ
(Zaid, saudaramu, telah berdiri – Aku makan roti sepertiganya – Ilmu Zaid bermanfaat untuk ku -
Aku melihat Zaid, (maaf) maksudnya kuda)
Sebetulnya yang ingin kau ucapkan adalah "Aku melihat kuda", akan tetapi kamu salah ucap dan
kamu ganti dengan "Aku melihat Zaid".
,ﺎﻝﹸﺍﻟﹾﺤ ﻭ,ﻜﹶﺎﻥ ﺍﹶﻟﹾﻤﻑﻇﹶﺮ ﻭﺎﻥﻣ ﺍﹶﻟﺰﻑﻇﹶﺮ ﻭ,ﺭﺪﺼﺍﻟﹾﻤ ﻭ,ﻮﻝﹸ ﺑﹺﻪﻔﹾﻌ ﺍﹶﻟﹾﻤﻲﻫ ﻭ,ﺮﺸﺔﹶ ﻋﺴﻤ ﺧﺎﺕﻮﺑﺼﻨﺍﹶﻟﹾﻤ
,ﺎﻬﺍﺗﻮﺃﹶﺧ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻭﺮﺒﺧ ﻭ,ﻪﻌﻮﻝﹸ ﻣﻔﹾﻌﺍﻟﹾﻤ ﻭ,ﻪ ﻠ ﺃﹶﺟﻦﻮﻝﹸ ﻣﻔﹾﻌﺍﻟﹾﻤ ﻭ,ﻯﺎﺩﻨﺍﻟﹾﻤ ﻭ, ﻟﹶﺎﻢﺍﺳ ﻭ,ﻰﺜﹾﻨﺘﺴﺍﻟﹾﻤ ﻭ,ﻴﹺﻴﺰﻤﺍﻟﺘﻭ
19 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﺱ ﺍﹶﻟﹾﻔﹶﺮﺖﺒﻛﺭ ﻭ,ﺍﺪﻳ ﺯﺖﺑﺮ ﺿﻮﺤ ﻧ,ﻞﹸﻌ ﺍﹶﻟﹾﻔ ﺑﹺﻪﻘﹶﻊﻱ ﻳ ﺍﹶﻟﱠﺬ,ﻮﺏﺼﻨ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺎﺳﻮ ﺍﹶﻟ ﻫﻭ
,ﻜﹸﻦﺑﺮﺿ ﻭ,ﻜﹸﻢﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﻜﹸﻤﺑﺮﺿ ﻭ,ﻚﺑﺮﺿ ﻭ,ﻚﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﻨﺑﺮﺿ ﻭ,ﻨﹺﻲﺑﺮ ﺿﻲﻫ ﻭ,ﺮﺸﺎ ﻋﺛﹾﻨﻞﹸ ﺍﺼﺘﻓﹶﺎﻟﹾﻤ
,ﺎﺎﻫﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻩﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻛﹸﻦﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻛﹸﻢﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﺎﻛﹸﻤﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻙﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻙﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﺎﻧﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻱ ﺇﹺﻳﻲﻫ ﻭ,ﺮﺸﺎ ﻋﺛﹾﻨﻞﹸ ﺍﻔﹶﺼﻨﺍﻟﹾﻤﻭ
Maf’ul bih termasuk isim yang di-nashab-kan yang dikenakan padanya suatu perbuatan. Contohnya
:
ﺮﺱ ﺍﹶﻟﹾﻔﹶﺖﺒﻛﺭ ﻭ,ﺍﺪﻳ ﺯﺖﺑﺮﺿ
(Aku telah memukul Zaid, Aku telah menunggangi kuda)
Maf’ul bih itu ada dua jenis:
1. maf’ul bih dzhahir dan
2. maf’ul bih dhamir.
Maf’ul bih dzhahir telah dijelaskan sebelumnya (pada contoh di atas), sedangkan maf’ul bih dhamir
itu terbagi menjadi dua:
1. Muttashil (bersambung)
Maf’ul bih dhamir muttashil ada dua belas, yaitu :
,ﻢﻬﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﻤﻬﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﻬﺑﺮﺿ ﻭ,ﻪﺑﺮﺿ ﻭ,ﻜﹸﻦﺑﺮﺿ ﻭ,ﻜﹸﻢﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﻜﹸﻤﺑﺮﺿ ﻭ,ﻚﺑﺮﺿ ﻭ,ﻚﺑﺮﺿ ﻭ,ﺎﻨﺑﺮﺿ ﻭ,ﻨﹺﻲﺑﺮﺿ
ﻦﻬﺑﺮﺿﻭ
Dia (lk) telah memukul aku, Dia (lk) telah memukul kami, Dia (lk) telah memukul kamu (lk), Dia (lk)
telah memukul kamu (pr), Dia (lk) telah memukul kalian berdua, Dia (lk) telah memukul kalian (lk),
Dia (lk) telah memukul kalian (pr), Dia (lk) telah memukulnya (lk), Dia (lk) telah memukulnya (pr),
Dia (lk) telah memukul mereka berdua, Dia (lk) telah memukul mereka (lk), Dia (lk) telah memukul
mereka (pr)
20 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
2. Munfashil (terpisah)
Maf’ul bih dhamir munfashil ada dua belas, yaitu:
.ﻦﺎﻫﺇﹺﻳ ﻭ,ﻢﺎﻫﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻤﺎﻫﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﺎﻫﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻩﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻛﹸﻦﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻛﹸﻢﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﺎﻛﹸﻤﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻙﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻙﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﺎﻧﺇﹺﻳ ﻭ,ﺎﻱﺇﹺﻳ
ﺭﹺﺪﺼ ﺍﹶﻟﹾﻤﺎﺏﺑ
ﺎﺑﺮ ﺿﺮﹺﺏﻀ ﻳﺏﺮ ﳓﻮ ﺿ، ,ﻞﹺﻌ ﺍﹶﻟﹾﻔﺮﹺﻳﻒﺼﻲ ﺗﺜﹰﺎ ﻓﺠﹺﻲﺀُ ﺛﹶﺎﻟﻱ ﻳ ﺍﹶﻟﱠﺬ,ﻮﺏﺼﻨ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺎﺳ ﺍﹶﻟﻮ ﻫﺭﺪﺼﺍﹶﻟﹾﻤ
ﻠﹰﺎ ﻗﹶﺘﻪﻠﹾﺘ ﻗﹶﺘﻮﺤ ﻧ,ﻲ ﻟﹶﻔﹾﻈﻮ ﻓﹶﻬﻪﻠﻌ ﻟﹶﻔﹾﻆﹶ ﻓ ﻟﹶﻔﹾﻈﹸﻪﺍﻓﹶﻖ ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻭ,ﻮﹺﻱﻨﻌﻣ ﻭﻲ ﻟﹶﻔﹾﻈﺎﻥﻤﺴ ﻗﻮﻫﻭ
ﻚ ﺫﹶﻟﻪﺒ ﻭﻣﺎ ﺃﹶﺷ، ,ﻗﹸﻮﻓﹰﺎ ﻭﻗﻤﺖ ﻭ، ,ﺍﻮﺩ ﻗﹸﻌﺖﻠﹶﺴ ﳓﻮ ﺟ، ﻮﹺﻱﻨﻌ ﻣﻮ ﻓﹶﻬﻪﻭﻥﹶ ﻟﹶﻔﹾﻈ ﺩﻪﻠﻌﻰ ﻓﻨﻌ ﻣﺍﻓﹶﻖﺇﹺﻥﹾ ﻭﻭ
Bab Mashdar
Mashdar adalah isim yang di-nashab-kan yang menempati tempat ketiga dalam tashrif fi’il.
Contohnya :
ﺎﺑﺮ ﺿﺮﹺﺏﻀ ﻳﺏﺮﺿ
(telah memukul – sedang memukul - pukulan)
21 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
,ﺍﺮﺤﺳ ﻭ,ﺓﹰﻜﹾﺮﺑ ﻭ,ﺓﹰﻭﻏﹶﺪ ﻭ,ﻠﹶﺔﺍﻟﻠﱠﻴ ﻭ,ﻡﹺﻮﻮ ﺍﹶﻟﹾﻴ ﺤﻲ" ﻧﻳﺮﹺ "ﻓﻘﹾﺪ ﺑﹺﺘﻮﺏﺼﻨ ﺍﹶﻟﹾﻤﺎﻥﻣ ﺍﹶﻟﺰﻢﺳ ﺍﻮ ﻫﺎﻥﻣ ﺍﹶﻟﺰﻑﻇﹶﺮ
ﻚ ﺫﹶﻟﻪﺒﺎ ﺃﹶﺷﻣﺎ ﻭﻴﻨﺣ ﻭ,ﺍﺪﺃﹶﻣ ﻭ,ﺍﺪﺃﹶﺑ ﻭ,ًﺎﺀﺴﻣ ﻭ,ﺎﺎﺣﺒﺻ ﻭ,ﺔﹰﻤﺘﻋ ﻭ,ﺍﻏﹶﺪﻭ
,ﻕﻓﹶﻮ ﻭ,َﺍﺀﺭﻭ ﻭ,ﺍﻡﻗﹸﺪ ﻭ,ﻠﹾﻒﺧ ﻭ,ﺎﻡ ﺃﹶﻣﻮﺤﻲ" ﻧﻳﺮﹺ "ﻓﻘﹾﺪ ﺑﹺﺘﻮﺏﺼﻨ ﺍﹶﻟﹾﻤﻜﹶﺎﻥ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺳ ﺍﻮ ﻫﻜﹶﺎﻥ ﺍﹶﻟﹾﻤﻑﻇﹶﺮﻭ
.ﻚ ﺫﹶﻟﻪﺷﺒ ﺎ ﺃﹶﻣ ﻭ,ﺎﻨﻫ ﻭ,ﺛﹶﻢ ﻭ,َﻠﹾﻘﹶﺎﺀﺗ ﻭ,َﺬﹶﺍﺀﺣ ﻭ,َﺍﺀﺇﹺﺯ ﻭ,ﻊﻣ ﻭ,ﺪﻨﻋ ﻭ,ﺖﺤﺗﻭ
Bab Dzharaf Zaman (keterangan waktu) dan Dzaharaf Makan (keterangan tempat)
Dzharaf zaman itu adalah isim zaman yang dinashabkan dengan taqdir maknanya fi (pada, di).
Contoh dzharaf zaman :
ﺎﻴﻨ ﺣ,ﺍﺪ ﺃﹶﻣ,ﺍﺪ ﺃﹶﺑ,ًﺎﺀﺴ ﻣ,ﺎﺎﺣﺒ ﺻ,ﺔﹰﻤﺘ ﻋ,ﺍ ﻏﹶﺪ,ﺍﺮﺤ ﺳ,ﺓﹰﻜﹾﺮ ﺑ,ﺓﹰﻭ ﻏﹶﺪ,ﻠﹶﺔ ﺍﻟﻠﱠﻴ,ﻡﹺﻮﺍﹶﻟﹾﻴ
(di pagi hari, di malam hari, di pagi hari, di pagi hari, di waktu sahur, besok, di waktu malam2 , di
waktu shubuh, di sore hari, selama-lamanya, besok-besok, suatu ketika )
Dzharaf makan adalah isim makan yang dinashabkan dengan taqdir maknanya fi (pada, di).
Contohnya:
ﺎﻨ ﻫ, ﺛﹶﻢ,َﻠﹾﻘﹶﺎﺀ ﺗ,َﺬﹶﺍﺀ ﺣ,َﺍﺀ ﹺﺇﺯ,ﻊ ﻣ,ﺪﻨ ﻋ,ﺖﺤ ﺗ,ﻕ ﻓﹶﻮ,َﺍﺀﺭ ﻭ,ﺍﻡ ﻗﹸﺪ,ﻠﹾﻒ ﺧ,ﺎﻡﺃﹶﻣ
(di depan, di belakang, di depan, di belakang, di atas, di bawah, di sisi, bersama, di depan, di depan,
di depan, di sana , di sini)
ﺎﻝﹺ ﺍﹶﻟﹾﺤﺎﺏﺑ
ﺖﺒﻛ"ﺭﺎ" ﻭﺒﺍﻛ ﺭﺪﻳﺎﺀَ ﺯ "ﺟﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻧ,ﺌﹶﺎﺕﻴ ﺍﹶﻟﹾﻬﻦ ﻣﻢﻬﺒﻧﺎ ﺍﻤ ﻟﺮﻔﹶﺴ ﺍﹶﻟﹾﻤ,ﻮﺏﺼﻨ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺎﺳ ﺍﹶﻟﻮﺎﻝﹸ ﻫﺍﹶﻟﹾﺤ
.ﺮﹺﻓﹶﺔﹰﻌﺎ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﻣﻬﺒﺎﺣﻜﹸﻮﻥﹸ ﺻﻟﹶﺎ ﻳ ﻭ,ﺎﻡﹺ ﺍﹶﻟﹾﻜﹶﻠﹶﺎﻡﹺﻤ ﺗﺪﻌﻜﹸﻮﻥﹸ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺑﻟﹶﺎ ﻳ ﻭ,ﺓﹰﺮﻜﺎﻝﹸ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﻧﻳﻜﹸﻮﻥﹶ ﺍﹶﻟﹾﺤ ﻟﹶﺎﻭ
22 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
Haal termasuk isim yang dinashabkan yang menjelaskan tata cara atau keadaan yang sebelumnya
samar.
Contohnya :
"ﺎﺒﺍﻛ ﺭ ﺍﹶﻟﻠﱠﻪﺪﺒ ﻋﻴﺖ"ﻟﹶﻘﺎ" ﻭﺟﺮﺴ ﻣﺱ ﺍﹶﻟﹾﻔﹶﺮﺖﺒﻛ"ﺭﺎ" ﻭﺒﺍﻛ ﺭﺪﻳﺎﺀَ ﺯﺟ
(Zaid telah datang dengan berkendaraan, aku menunggangi kuda yang berpelana, Aku menjumpai
'Abdullah sedang berkendaraan)
Haal itu harus nakirah dan haal itu hanya terjadi setelah kalimat nya sempurna dan shahibul haal itu
pasti ma’rifat.
ﻴﹺﻴﺰﹺﻤ ﺍﹶﻟﺘﺎﺏﺑ
ﻔﹶﻘﱠﺄﹶ"ﺗ ﻭ,"ﻗﹰﺎﺮ ﻋﺪﻳ ﺯﺐﺒﺼ "ﺗﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻧ,ﺍﺕ ﺍﹶﻟﺬﱠﻭﻦ ﻣﻢﻬﺒﻧﺎ ﺍﻤ ﻟﺮﻔﹶﺴ ﺍﹶﻟﹾﻤ,ﻮﺏﺼﻨ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺎﺳ ﺍﹶﻟﻮ ﻫﻴﹺﻴﺰﻤﺍﹶﻟﺘ
ﻚﻨ ﻣﻡ ﺃﹶﻛﹾﺮﺪﻳ"ﺯﺔﹰ" ﻭﺠﻌ ﻧﲔﻌﺴ ﺗﻠﹶﻜﹾﺖ"ﻣﺎ" ﻭ ﻏﹸﻠﹶﺎﻣﺮﹺﻳﻦﺸ ﻋﺖﻳﺮﺘﺷ"ﺍﺎ" ﻭﻔﹾﺴ ﻧﺪﻤﺤ ﻣ"ﻃﹶﺎﺏﺎ" ﻭﻤﺤ ﺷﻜﹾﺮﺑ
.ﺎﻡﹺ ﺍﹶﻟﹾﻜﹶﻠﹶﺎﻡﹺﻤ ﺗﺪﻌﻜﹸﻮﻥﹸ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺑﻟﹶﺎ ﻳ ﻭ,ﺓﹰﺮﻜﻜﹸﻮﻥﹸ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﻧﻟﹶﺎ ﻳﻭ
Tamyiz itu harus nakirah dan tamyiz hanya terjadi setelah kalimat nya sempurna
23 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ِﺎﺀﺜﹾﻨﺘﺎﺳ ﺍﹶﻟﺎﺏﺑ
ﺎﺎﺷﺣ ﻭ,ﺍﺪﻋ ﻭ,ﻠﹶﺎﺧ ﻭ,ﺍ ٌﺀﻮﺳ ﻭ,ﻯﻮﺳ ﻭ,ﻯﻮﺳ ﻭ,ﺮﻏﹶﻴ ﻭ, ﺇﹺﻟﱠﺎﻲﻫﺔﹲ ﻭﺎﻧﹺﻴﺎﺀِ ﺛﹶﻤﺜﹾﻨﺘﺎﺳ ﺍﹶﻟﻭﻑﺮﺣﻭ
"ﺍﺮﻤ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﻋﺎﺱ ﺍﹶﻟﻨﺝﺮ"ﺧﺍ" ﻭﺪﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺯﻡ ﺍﹶﻟﹾﻘﹶﻮ "ﻗﹶﺎﻡﻮﺤ ﻧ,ﺎﺒﻮﺟﺎ ﻣﺎﻣ ﺗ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﹶﻟﹾﻜﹶﻠﹶﺎﻡﺐﺼﻨﻰ ﺑﹺﺈﹺﻟﱠﺎ ﻳﺜﹾﻨﺘﺴﻓﹶﺎﻟﹾﻤ
"ﺍﺪﻳ"ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺯ" ﻭﺪﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺯﻡ ﺍﹶﻟﹾﻘﹶﻮﺎ ﻗﹶﺎﻡ "ﻣﻮﺤ ﻧ,ِﺎﺀﺜﹾﻨﺘﺎﺳﻠﹶﻰ ﺍﹶﻟ ﻋﺐﺼﺍﻟﻨﻝﹸ ﻭﺪ ﺍﹶﻟﹾﺒﻴﻪ ﻓﺎﺯﺎ ﺟﺎﻣﺎ ﺗﻴﻔﻨ ﻣﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﹶﻟﹾﻜﹶﻠﹶﺎﻡﻭ
ﺎ"ﻣﺍ" ﻭﺪﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺯﺖﺑﺮﺎ ﺿ"ﻣﺪ" ﻭ ﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺯﺎ ﻗﹶﺎﻡ "ﻣﻮﺤ ﻧ,ﻞﹺﺍﻣﻮﺐﹺ ﺍﹶﻟﹾﻌﺴﻠﹶﻰ ﺣﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋﺼﺎﻗ ﻧﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﹶﻟﹾﻜﹶﻠﹶﺎﻡﻭ
ﺍﺮﻤﺍ ﻋﺪ"ﻋﺪ" ﻭ ﻳﺯ ﻭ,ﺍﺪﻳﻠﹶﺎ ﺯ ﺧﻡ ﺍﹶﻟﹾﻘﹶﻮ "ﻗﹶﺎﻡﻮﺤ ﻧ,ﻩﺮﺟ ﻭﻪﺒﺼ ﻧﻮﺯﺠ ﻳ,ﺎﺎﺷﺣ ﻭ,ﺍﺪﻋ ﻭ,ﻠﹶﺎﻰ ﺑﹺﺨﺜﹾﻨﺘﺴﺍﻟﹾﻤﻭ
Jika kalamnya manfiy taam, maka boleh menjadikannya badal atau menashabkannya
karena istitsna contohnya :
ﺍﺪﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺯﻡ ﺍﹶﻟﹾﻘﹶﻮﺎ ﻗﹶﺎﻡ ﻣ ﻭﺪﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺯﻡ ﺍﹶﻟﹾﻘﹶﻮﺎ ﻗﹶﺎﻡﻣ
(keduanya bermakna sama, semua orang selain Zaid tidak berdiri)
Jika kalamnya naaqish (kurang), maka i’rabnya sesuai dengan amil-amilnya,. Contohnya:
ﺪﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺑﹺﺰﺕﺭﺮﺎ ﻣ"ﻣﺍ" ﻭﺪﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺯﺖﺑﺮﺎ ﺿ"ﻣ" ﻭﺪﻳ ﺇﹺﻟﱠﺎ ﺯﺎ ﻗﹶﺎﻡ"ﻣ
(Tidak berdiri kecuali Zaid, Tidaklah aku pukul kecuali Zaid, tidak lah aku berjalan kecuali bersama
zaid )
24 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
Mustatsna dengan kata khalaa, ‘adaa, dan haasyaa maka boleh kita menashabkannya atau
menjarkannya. Contohnya :
ﻟﹶﺎﺎﺏﺑ
"ﺍﺭﹺﻲ ﺍﹶﻟﺪﻞﹶ ﻓﺟ "ﻟﹶﺎ ﺭﻮﺤ "ﻟﹶﺎ" ﻧﺭﻜﹶﺮﺘ ﺗﻟﹶﻢﺓﹶ ﻭﺮﻜ ﺍﹶﻟﻨﺕﺮﺎﺷﻮﹺﻳﻦﹴ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺑﻨﺮﹺ ﺗﻴ ﺑﹺﻐﺍﺕﺮﻜ ﺍﹶﻟﻨﺐﺼﻨ ﺃﹶﻥﱠ "ﻟﹶﺎ" ﺗﻠﹶﻢﻋﺍ
"ﺃﹶﺓﹲﺮﻣﻟﹶﺎ ﺍ ﹲﻞ ﻭﺟﺍﺭﹺ ﺭﻲ ﺍﹶﻟﺪ ﻟﹶﺎ ﻓﻮﺤ "ﻟﹶﺎ" ﻧﺍﺭﻜﹾﺮ ﺗﺐﺟﻭ ﻭﻓﹾﻊ ﺍﹶﻟﺮﺐﺟﺎ ﻭﻫﺮﺎﺷﺒ ﺗﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ
ﺌﹾﺖ ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺷ."ﺃﹶﺓﹶﺮﻣﻟﹶﺎ ﺍﺍﺭﹺ ﻭﻲ ﺍﹶﻟﺪﻞﹶ ﻓﺟ "ﻟﹶﺎ ﺭ ﻗﹸﻠﹾﺖﺌﹾﺖ ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺷ,ﺎﻫﺎﺅﺇﹺﻟﹾﻐﺎ ﻭﺎﻟﹸﻬﻤ ﺇﹺﻋﺎﺯ "ﻟﹶﺎ" ﺟﺕﺭﻜﹶﺮﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺗ
25 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﻯﺎﺩﻨ ﺍﹶﻟﹾﻤﺎﺏﺑ
,ﺎﻑﻀﺍﻟﹾﻤ ﻭ,ﺓ ﻮﺩﻘﹾﺼ ﺍﹶﻟﹾﻤﺮﺓﹸ ﻏﹶﻴﺮﻜﺍﻟﻨ ﻭ,ﺓﹸﻮﺩﻘﹾﺼﺓﹸ ﺍﹶﻟﹾﻤﺮﻜﺍﻟﻨ ﻭ,ﻠﹶﻢ ﺍﳌﻔﺮﺩ ﺍﹶﻟﹾﻌ: ﺍﻉﹴﻮﺔﹸ ﺃﹶﻧﺴﻤﻯ ﺧﺎﺩﻨﺍﹶﻟﹾﻤ
ﺎﻑﻀ ﺑﹺﺎﻟﹾﻤﺒﹺﻴﻪﺍﻟﺸﻭ
"ﻞﹸﺟﺎ ﺭ"ﻳ" ﻭﺪﻳﺎ ﺯ "ﻳﻮﺤ ﻧ,ﻮﹺﻳﻦﹴﻨﺮﹺ ﺗ ﹶﻏﻴﻦ ﻣﻢﻠﹶﻰ ﺍﹶﻟﻀ ﻋﺎﻥﻴﻨﺒﺓﹸ ﻓﹶﻴﻮﺩﻘﹾﺼﺓﹸ ﺍﹶﻟﹾﻤﺮﻜﺍﻟﻨ ﻭﻠﹶﻢ ﺍﹶﻟﹾﻌﺩﻔﹾﺮﺎ ﺍﹶﻟﹾﻤﻓﹶﺄﹶﻣ
4. ﺎﻑﻀﺍﻟﹾﻤ (Mudhaf)
26 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
"ﺮﹴﻭﻤﻌﻠﹶﺎﻟﹰﺎ ﻟﺪ ﺇﹺﺟ ﻳ ﺯ "ﻗﹶﺎﻡﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻧ,ﻞﹺﻔﻌ ﻗﹸﻮﻉﹺ ﺍﹶﻟﹾﺐﹺ ﻭﺒﺴﺎ ﻟﺎﻧﻴ ﺑﺬﹾﻛﹶﺮﻱ ﻳ ﺍﹶﻟﱠﺬ,ﻮﺏﺼﻨ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺎﺳﻮ ﺍﹶﻟ ﻫﻭ
(Zaid telah berdiri untuk memuliakan ‘Amr, Aku mendekatimu karena mengharapkan
kebaikanmu)
"ﺶﻴﺍﻟﹾﺠ ﻭﲑﺎﺀَ ﺍﹶﻟﹾﺄﹶﻣ "ﺟﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻧ,ﻞﹸﻌ ﺍﹶﹾﻟﻔﻪﻌﻞﹶ ﻣ ﻓﹸﻌﻦ ﻣﺎﻥﻴﺒ ﻟﺬﹾﻛﹶﺮﻱ ﻳ ﺍﹶﻟﱠﺬ,ﻮﺏﺼﻨ ﺍﹶﻟﹾﻤﻢﺎﺳ ﺍﹶﻟﻮﻫﻭ
ﻚﻛﹶﺬﹶﻟ ﻭ,ﺎﺕﻓﹸﻮﻋﺮﻲ ﺍﹶﻟﹾﻤﺎ ﻓﻤﻫﻛﹾﺮ ﺫﻡﻘﹶﺪ ﺗ ﻓﹶﻘﹶﺪ,ﺎﻬﺍﺗﻮﺃﹶﺧ "ﺇﹺﻥﱠ" ﻭﻢﺍﺳ ﻭ,ﺎﻬﺍﺗﻮﺃﹶﺧ "ﻛﹶﺎﻥﹶ" ﻭﺮﺒﻭﺃﻣﺎ ﺧ
Adapun pembahasan tentang “khabar kaana” dan “saudara-saudara kaana” dan “isim inna” dan
“saudara-saudara inna” maka sungguh telah diberikan penjelasannya pada bab isim-isim yang di-
rafa’a-kan begitu juga dengan pembahasan kata pengikut yang di-nashab-kan (na’at, ‘athaf, taukid,
badal) telah dijelaskan disana.
27 Maktabah Ar Razin
Terjemah Matan Al Ajurrumiyyah Ibnu Ajurrum Ash Shanhajiy
ﻔﹸﻮﺽﹺﺨﻠﹾﻤﻊ ﻟ ﺎﺑﹺﺗ ﻭ,ﺎﻓﹶﺔ ﺑﹺﺎﻟﹾﺈﹺﺿﻔﹸﻮﺽﺨﻣ ﻭ,ﻑﺮ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤﻔﹸﻮﺽﺨﺍﻉﹴ ﻣﻮ ﺛﹶﻠﹶﺎﺛﹶﺔﹸ ﺃﹶﻧﺎﺕﻔﹸﻮﺿﺨﺍﹶﻟﹾﻤ
,ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻑ ﻭ,ِﺎﺀﺍﹾﻟﺒ ﻭ,ﺏﺭ ﻭ,ﻲﻓ ﻭ,ﻠﹶﻰﻋ ﻭ,ﻦﻋ ﻭ,ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻭ,ﻦ ﺑﹺﻤﺺﺘﺨﺎ ﻳ ﻣﻮ ﻓﹶﻬﻑﺮ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤﻔﹸﻮﺽﺨﺎ ﺍﹶﻟﹾﻤﻓﹶﺄﹶﻣ
.ﺬﹸﻨﻣ ﻭ,ﺬﹾﺑﹺﻤ ﻭ,ﺏﺍﻭﹺ ﺭﺑﹺﻮ ﻭ,ُﺎﺀﺍﻟﺘ ﻭ,ُﺎﺀﺍﻟﹾﺒ ﻭ,ﺍﻭ ﺍﹶﻟﹾﻮﻲﻫ ﻭ,ﻢﹺ ﺍﹶﻟﹾﻘﹶﺴﻭﻑﺮﺑﹺﺤ ﻭ,ﺍﻟﻠﱠﺎﻡﹺﻭ
;ﻦ ﺑﹺﻤﺭﻘﹶﺪﺎ ﻳﻭﻣ , ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﺎﻡﹺﺭﻘﹶﺪﺎ ﻳﻦﹺ ﻣﻴﻤﺴﻠﹶﻰ ﻗ ﻋﻮﻫ" ﻭﺪﻳ ﺯ "ﻏﹸﻠﹶﺎﻡﻚﻟ ﻗﹶﻮﻮﺤ ﻓﹶﻨ,ﺎﻓﹶﺔ ﺑﹺﺎﻟﹾﺈﹺﺿﻔﹶﺾﺨﺎ ﻳﺎ ﻣﺃﹶﻣﻭ
. ﻳﺪﺪ ﺣﻢﺎﺗ"ﺧﺎﺝﹴ" ﻭ ﺳﺎﺏ"ﺑ" ﻭﺰ ﺧﺏ "ﺛﹶﻮﻮﺤ ﻧ,ﻦ ﺑﹺﻤﺭﻘﹶﺪﻱ ﻳﺍﹶﻟﱠﺬ" ﻭﺪﻳ ﺯ "ﻏﹸﻠﹶﺎﻡﻮﺤ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﺎﻡﹺ ﻧﺭ ﹶﻘﺪﻱ ﻳﻓﹶﺎﹶﻟﱠﺬ
ﻝﹺ,(seperti) ﻙ, (dengan) ﺏﹺ, (jarang)ﺏ ﺭ, (di)ﻲﻓ,(di atas)ﻠﹶﻰ ﻋ, (dari)ﻦ ﻋ,(ke) ﺇﹺﻟﹶﻰ,(dari)ﻦ ﻣ
(untuk)
dan dengan huruf sumpah yaitu:
Adapun yang dijarkan dengan idhafah maka contohnya: ﺪﻳﺯ ( ﻏﹸﻠﹶﺎﻡpembantu Zaid) dan yang dijarkan
dengan idhafah itu ada dua, pertama yang di-taqdir-kan dengan lam dan kedua yang di-taqdir-kan
dengan min. Kata yang di-taqdir-kan dengan lam (bagi, kepunyaan) contohnya: ﺪﻳﺯ ( ﻏﹸﻠﹶﺎﻡpembantu
(milik) Zaid) dan yang di-taqdir-kan dengan min (dari) contohnya: ﺰ ﺧﺏ( ﺛﹶﻮBaju (dari) sutera), ﺎﺏﺑ
ﺎﺝﹴﺳ (pintu (dari) kayu jati), ﻳﺪﺪﺣ ﻢﺎﺗ( ﺧCincin (dari) besi)
28 Maktabah Ar Razin