You are on page 1of 221

1 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1

“Fo muR”
jhŒ¤âU eh£o‰F ah« ïJfhW« ïa‰¿tU« áW
bjh©oid xU áW g¤âÇif thÆyhfî« v«khš ïa‹wsî
M‰¿tuš nt©Lbkd ïu©lh©LfS¡F K‹d® v«Äl¤J
vGªj nguth ï‹W ÃiwntW« ng‰iw mˤj ïiwt‹
âUtofËš ïiwŠR»‹nwh«. xU áW g¤âÇifianaD«
br›tnd elh¤J« M‰wš xU á¿J« vk¡»šiy v‹gij
e‹Fz®nth«. ngu¿î«, nguh‰wY«, ÉǪj fšÉí«, guªj
mDgtK« cilat®fns ï¤bjh©oid el¤j‰FÇah®. ï›tU§
Fz§fŸ v«ghš ïšyhkš ïUªJ« ‘v‹fl‹ gÂbrŒJ »l¥gnj’
v‹w bgÇah® th¡if fil ão¤nj ......................... tÈikahš ï¥g¤âÇif
Ú©lfhy« ï¤jÄGy»š Ãyɤ njr¤bjh©L M‰¿ tU« v‹D«
e«ã¡ifí«, cWâí« bgÇJKilnah«.
ï~njh® g¤âÇif ífkhF«. ekJ jÄœ eh£oš ehsilÉš
g¤âÇiffË‹ bjhif bgU»¡bfh©nl tU»wJ. ïJfhW« v¤
Jiznah g¤âÇiffŸ njh‹¿d ; mitfSŸ á¿Jfhy« ËW
kiwªbjhʪjd áy; ËW Ãywd gy. g¤âÇiffŸ gy njh‹W
tj‰F¡ fhuz« jÄœk¡fŸ cy»aiy m¿a cs§ bfh©likna
ahF«. ‘»z‰W¤ jtis¡F eh£L ts¥gnk‹’ v‹w FW»a neh¡f«
mU» tU»‹wJ. ‘ïuhk‹ M©lhby‹d, ïuhtz‹ M©lh
by‹d’ v‹W v©Â thœeh£fis å© eh£fsh¡» tªj fhy«
fʪJÉ£lJ. cw§»¡ »lªj ekJ eh£lh® ò¤JÆU«, ò¤Jz®¢áí«
bg‰W eh£o‹ ÉLjiyia¡ fU⥠gy JiwfËY« ciH¡f
K‹tªJ É»wh®fŸ. m›îz®¢á e‹whf nt%‹¿, nk‹nkY«
jiH¤njh§f x›bthUtU« ghLglš nt©L«. ï¡flid M‰w¥
gy tÊfŸ c©L. mitfSŸ g¤âÇifí« x‹whF«. nkdh£lh®
nk‹ikí‰W És§Ftj‰F¡ fhuz« mªehLfËš MÆu¡fz¡fhd
g¤âÇiffŸ btËtªJ cyîtnjahF«. mªehLfËš x›bthU
g¤âÇif¡F« gšyhÆu¡fz¡fhd rªjhjhu®fŸ ïU¡»‹wh®f
bs‹W«, g¤âÇif EiHahj áW FoirfS« ïšiyba‹W« eh«
mªeh£L¢ rǤâu§fËš fh©»nwh«. jÄœ k¡fË‹ bjhifia
Ãid¡»‹, ï¥bghGJ cyÉ tU« g¤âÇiffŸ Äf¡ Fiwthfnt

Fo muR - 1925 2 3 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


njh‹W«. ï‹D« gy g¤âÇiffŸ fhz¥glš nt©L«. Mif jf®¤bj¿nth«. ït® vk¡F ïÅa®, ït® vk¡F ï‹dh® v‹w
Ædhš vkJ g¤âÇifia Äifba‹W fUjkh£lh®fbsd ÉU¥ò btW¥ò¡fŸ ï‹¿¢ br«ik be¿ g‰¿ xG» v«khÈa‹w
e«ò»nwh«. njr¤ bjh©lh‰¿ tUnth«. “eFj‰ bghU£l‹W e£lš ÄFâ¡f©
nk‰ br‹¿o¤j‰ bghU£L” vD« bjŒt¥ òyik âUtŸStÇ‹
vkJ g¤âÇifÆ‹ neh¡f¤ija¿a ÉU«òth®¡F ekJ
th¡if¡ filão¤J, e©gnuahÆDkhFf ! mt®j« brhšY«,
jhŒehL muáaš, bghUËaš, r_fÉaš, xG¡fÉaš KjÈa
braY« njrÉLjiy¡F¡ nfL NœtjhÆ‹ mŠrhJ f©o¤
všyh¤ JiwfËY« nk‹ikí‰W És§f¢ brŒtnjahF« vd¡
bjhJ¡f¥gL«.
TWnth«. ekJ eh£L k¡fË‹ clš ts®¢á¡fhfî« m¿î
ts®¢á¡fhfî«, bkhÊ ts®¢á¡fhfî«, fiy ts®¢á¡fhfî«, rka nk‰T¿a caÇa neh¡f§fis¤ jh§»¤ jhŒ¤âUeh£o‰F¤
ts®¢á¡fhfî« ïj‹ thÆyhf ïilawhJ ciH¤J tUnth«. bjh©oa‰w btËtªJŸs vkjU§FHÉia¤ jÄœk¡fŸ mid
tU« KGkdJl‹ MjÇ¥gh®fŸ v‹w KG e«ã¡ifíilnah«.
MÆu¡fz¡fhf bghUŸ bryÉ£L f£oa.........m°âthu«
ï¥ g¤âÇifÆ‹ tUl¢ rªjh %gh _‹nw jh‹. x›bthU thuK«
gyÄšyhÉoš ïoªJ ÉGªJ mʪJ nghtnjnghš, xU njr¤â‹
PhƉW¡ »Hika‹W btËtU«. ï¥bgU Ka‰áÆš ïw§»íŸs
mo¥gilfsh»a jÅ kÅj‹, FL«g«, gy FL«g§fŸ nr®ªj xU
vk¡F¥ nghâa m¿ití«, M‰wiyí« všyh« tšy ïiwt‹
tF¥ò, gy tF¥ò¡fshyh»a »uhk« M»a ïitfŸ všyh¤
jªjUŸ ghÈ¥ghdhf.
JiwfËY« nk‹ikíwhÉo‹ m¤njr« xUehS«
K‹nd‰wkilahJ. MifÆdhš, ekJ njr« Rjªâu« bg‰W všyh¤ Fo muR - jiya§f« - 02.05.1925
JiwfËY« nk‹ikí‰W És§fnt©LkhÆ‹ ekJ eh£oYŸs
x›bthU jÅkÅjD« jdJ m¿ití«, M‰wiyí« bgU¡»¡
bfhŸSjš nt©L«; x›bthU jÅ¡ FL«gK« eªÃiyaila
nt©L«; x›bthU tF¥ãdU« K‹nd‰wkiljš nt©L«; x›
bthU »uhkK« ãw »uhk§fËDilanth, efu§fËDilanth,
ehLfËDilanth cjÉia vªehS« vâ®gh®¤J Éfhj t©z«
x›bthU JiwÆY« K‹nd‰wbkŒâ jŤâa§F« bgUikia
miljš nt©L«. mo¥gilfshd ïitfis mwntÉL¤J
btW« njr«, njr« v‹W T¡Fuš ïLtJ vkJ g¤âÇifÆ‹ neh¡f
k‹W. Mfnt, ï›to¥gilfË‹ ts®¢á¡fhd KiwfËš ïila
whJ ciH¤J tUtnj vkJ bfhŸifahF«.
k¡fS¡FŸ j‹kâ¥ò«, rk¤JtK«, rnfhju¤JtK« X§»
tsuš nt©L« ; k¡fŸ midtU« m‹ã‹ kakhjš nt©L«.
ca®î, jhœî v‹w cz®¢ána ekJ eh£oš ts®ªJtU«
rhâ¢r©il v‹D« beU¥ò¡F beŒahf ïU¥gjhš, ï›îz®¢á
xʪJ mid¤JÆU« x‹bw‹W v©Q« c©ika¿î k¡fËl«
ts®jš nt©L«. rka¢r©ilfŸ xÊant©L«; flîs®fis
Úâk‹w§fS¡F ïG¤J¢ bršY« ïÊjifik bjhiyant©L«.
ï‹ndhu‹d ãw eW§Fz§fŸ e«k¡fŸ mila¥ ghLgLtJ«
vkJ neh¡fkhF«.
ïJfhW« Éjªnjhâa neh¡f§fŸ Ãiwntw c©ik be¿
g‰¿na xGFnth«. m‹ò be¿na vk¡F Mjhu«. bghŒ«ik
be¿iaí«, òiybahG¡f¤ijí« vkJ m‹ò be¿ahš
Fo muR - 1925 4 5 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
ekJ g¤âÇfhya¤ âw¥òÉHh ekJ g¤âÇfhya¤ âw¥ò ÉHh
$y$ RthÄfË‹ brh‰bghÊî
rnfhju®fns!
ehD« $kh‹ j§fbgUkhŸ ãŸis* mt®fS« ï¥ bkŒa‹g®fns !
g¤âÇif el¤Jtij¥g‰¿ gyehŸ MœªJ nahá¤J ï¥bghGJjh‹
cy»š eilbgW« Ãfœ¢á Kiwfis¥ gyU¡F¤ bjÇÉ¥g
el¤j¤ Jªnjh«.
j‰F«, eš cz®¢áia k¡fËilbaG¥òj‰F« g¤âÇiffŸ
ï‹¿aikahjd; »uhkhªâu§fËš Éõa« ahbjh‹W« bjǪJ
ï¥g¤âÇifia Mu«ã¡F« neh¡f«:
bfhŸs ïayhjt®fŸ g¤âÇiffËdhš Éahghu«, murh§f Kiw,
njrhãkhd«, ghõhãkhd«, rkahãkhd« ï‹D« k‰w j‰fhy Ãiy KjÈaitfis¤ bjǪJ bfhŸth®fŸ; gy bgÇah®
Éõa§fisí« #d§fËilíz®¤Jtj‰nfah«. Vida fË‹ fU¤ij m¿ªJ bfhŸth®fŸ. Éahghu«, Étrha« KjÈa
g¤âÇiffŸ gyÉUªJ«, mitfŸ j§fsJ kdrh£á¡F¤ njh‹¿a x›bthU Jiw¡F« x›bthU g¤âÇifÆU¤jš mtáakhF«. gy
c©ikahd mã¥ãuha§fis btËÆl mŠR»‹wd. mit #d§fS¡F¥ ãunah#dkhF«. Éõa§fŸ gyt‰¿‰F¥ gy
fis¥ nghyšyhkš bghJ #d§fS¡F Éõa§fis cŸst‰iw g¤âÇiffŸ mtáa«. $kh‹ eha¡fuhš Mu«ã¡f¥gL»‹w ï¡
cŸsgo ijÇakhf¤ bjÇÉ¡f nt©Lbk‹gnj vkJ neh¡f«. ï¥ ‘Fo muR’ g¤âÇifÆ‹ j‹ikia¡ ftŤjhš ÄFªj MuhŒ¢á
g¤âÇfhya¤ij¤ âw¥gj‰F <r‹ mUshš $ RthÄfŸ ngh‹w íl‹ Mu«ã¡f¥nghF« xU g¤âÇifahf¡ fhz¥gL»‹wJ.
bgÇah® »il¤jJ mÇnjahF«. ïiwt‹ mUshY«, RthÄfsJ $kh‹ eha¡fut®fŸ ngáaâÈUªJ gy ehŸ nahá¤J Mu«ã¡f¥
mUshY« g¤âÇif v‹W« Ãiybg‰W k‰w¥ g¤âÇiffËlKŸs gL« g¤âÇif v‹W njh‹W»wgoahš K‹nah#idíl‹ ïw§Fg
Fiw ahJÄ‹¿¢ br›tnd eilbgw nt©LkhŒ MÓ®tâ¡F«go t®fŸ v‹W« ã‹ th§fhJ ijÇakhŒ Ãiybg‰W Égh®fŸ v‹gJ
RthÄfis nt©L»nw‹. cWâ. ÄFªj bršth¡ifíila $kh‹ eha¡f® mt®fŸ el¤J«
ï¥g¤âÇif c§fS¡F« v‹id¥ ngh‹wt®fS¡F« ÄFªj
Fo muR - brh‰bghÊî - 02.05.1925 gaid mË¡Fbkd e«ò»nw‹. gy g¤âÇiffËUªJ« ï¥g¤â
Çif ngh‹w fU¤ijíila g¤âÇif ntbwh‹WÄšiy. mjD
* th.K. j§f¥bgUkhŸ ãŸis B.A., B.L ila bganu mj‰F¢ rh‹whF«.

ït® <nuhL fU§fšghisa¤âš `th¤âah® åL` v‹W brhšy¡ tH¡FiuP® bjhÊš bjhl§»a áy khj§fËnyna, tH¡Fiu
Toa irtntshs bršt¡FL«g¤âš ãwªjt®. j‹ jªijia 12 P® bjhÊiy É£L x¤JiHahik ïa¡f¤âš KGikahf <Lg£lh®;
taânyna ïHªj ït®, mtuJ á¿a jªijah® MjuÉdhš fšÉ nfhit kht£l fh§»u° brayhs®, khÃy îthf rig cW¥ãd®,
f‰ã¡f¥g£L 21 MtJ taâš B.A. g£lK« 24 MtJ taâš B.L. g£lK« nfhit kht£l¤ jiyt®, khÃy¢ brayhs® vd fh§»u° f£áÆš gy
bg‰W 1921 M« tUõ¤âš tH¡FiuP® bjhÊiy¤ bjhl§»dh®. bghW¥ò¡fis t»¤jh®. òfœbg‰w fŸS¡fil k¿aÈš bgÇahnuhL
fU§fšghisa¤âš thrfrhiy x‹¿id¤ bjhl§» el¤â tªjnjhL áiwg£lh®. všyh¥ bghW¥òfËÈUªJ« Éy»¡bfh©L bgÇah®
mj‹tÊna bghJey¢ brŒâfisí«, jÄH® bgUikiaí« ghuâah®, ` Fomuir`¤ bjhl§»anghJ ïtU« bgÇahnuhL MáÇauhf ïUªjh®.
tujuh#&Y ehíL, âU.É.f, e.K.nt§flrhÄ eh£lh® ngh‹nwhiu Mdhš clš ey« Ó®bf£ljhš 19.7.1925 ïjnHhL mt® Éy»¡ bfh©lh®.
miH¤J tªJ ngr¢brŒJ tªjt®. ït® jÄÊY« M§»y¤âY« òyik kU¤Jt« gaÅ‹¿ K¥gJ taJTl Ãu«ghj ÃiyÆš 6.3.1926 ïš
Ä¡ft®. kiwªjh®.
Fo muR - 1925 6 7 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
eh« ehshf Mf ekJ Ãiyia¡ ÑHh¡»¡ bfh©nl tU»
nwh«. ešy Fz«, e«ã¡if KjÈaitfis ahÄHªJ É£nlh«.
ïªÃiyÆš ahÄUªjhš Koî v‹dhF« v‹gij eh« ftÅ¡f
Éšiy. bf£lt®f˪ehËš ÄFªJ É£ld®. e‹ikailí« tÊ
fŸ jilg£L¡bfh©nl tU»‹wd. nk‹ik milí« tÊia¡
fhnzh«. f©lgo M£áKiw el¡f¡ TlhJ. j‹dhš, j‹ gÇrd¤ $kh‹ ã. âahfuha br£oahÇ‹ kuz«
jhš, giftuhš, fŸtuhš, Éy§Ffshš c©lhF« J‹g§fis¤
Jil¤J¡ fh¤jny M£á KiwÆ‹ xG§F. “FomuR” gh®¥gd® mšyhjh® T£l¤â‹ jiytuhf És§»tªj
ï¤j‹ik¡F e«ik¡ bfh©L tU« vd Ãid¡»nw‹. mtut® $kh‹ ã. âahfuha br£oah® mt®fŸ 28.4 .25 ² ïuî 9.45 k¡F
fSila fU¤J¡fis ahbjhU î¥gªjKÄ‹¿ btËÆl¢ Rjªâu« ï«k©Qyif Ú¤J É©QybfŒâa brŒâia¡ nfŸÉ í‰W eh«
nt©L«. bgÇJ« tUªJ»‹nwh«. ï¢brŒâ jÄœk¡fŸ midtiu í«
ek¡FŸ ïU¡F« mte«ã¡if Ú§»¢ rnfhju ght« bgUªJ¡f¤âš Mœ¤J« v‹gâš IaÄ‹W. mtuJ ïlJ f‹d¤âš
tsunt©L«. ï¥bghGJ eh« ng¢rsÉY«, á‰W©o KjÈa áš Kis¤j xU áW bfh¥òsnk mtuJ MÉia¡ bfhŸis bfh©l
yiu Éõa¤âY«jh‹ rnfhjught¤ij¡ fh©ã¡»nwh«. c©ik¢ T‰Wt‹! v‹nd kÅj®j« thœehË‹ Ãiy! muáaš cy»š
rnfhju¤Jt« v§F« fhnzh«. ãwuJ brh¤ij¥ g¿¥gj‰nf rnfhju vk¡F« m¥bgÇahU¡F« cŸs nt‰Wik tlJUt«, bj‹ JUt«
ght¤ij¡ fh©ã¤J tU»‹wd®. ca®î, jhœî v‹w Mzt« vÅ‹ F‹w¡ TWjnyahF«. vÅD«, m¥bgÇahÇ‹ mU§
ÄFªJ »l¡»‹wJ. gz¡fhuuhf ïU¥ãD« ViHahf ïU¥ãD« Fz§fisí«, msÉšyh njrg¡âiaí«, M‰wiyí« eh« ngh‰W
m‹ò v‹gJ xUtU¡bfhUt® ÄFªâU¡f nt©L«. Rjªju«, »nwh«. xU ehŸ br‹id¡ fl‰fiuÆš ïtuJ muáaš bfhŸif
rk¤t«, rnfhju¤t« v‹w cz®¢á v§F« gutnt©L«. “Fo fis btF ÔÉukhf¡ f©o¤J¥ ngád $kh‹ âU.É.fÈahzRªju
muᔋ fU¤J« ïJnt vd eh‹ m¿ªJ bfh©nl‹. njnrh¤jhu KjÈah® mt®fis kWehŸ fhiyÆš br‹id¤ bjUÉš rªâ¤j
z¤âš ftd« it¤jš mtáakhF«. nghJ; $kh‹ KjÈahiu ÉˤJ “e©gnd! ne‰W fl‰fiuÆš Ú
v‹id thŒbkhÊfshš f©o¤jJ nghjhJ; ï¡fÊ bfh©L
njr Rjªju¤âdhš ghiõ, rka« KjÈat‰¿‰F c¤jhuz«
v‹id¥ òil¤âU¤jš nt©L«” v‹W jkJ ifÆÈUªj fÊia
ãw¡F«. rka¤âÈU¡F« nf£il xÊ¥gJ Äfî« mtáakhF«.
$kh‹ KjÈahÇl« bfhL¤jduh«. muáaš bfhŸifÆš j«ÄD«
ïitbašyh« “Fomuᔋ Kjš bfhŸiffsh Æy§fnt©L«.
ntWg£lhÇl« ï¥bgUªjifah® elªJ bfh©l bgUªj‹ikia¥
ah‹ ï¥g¤âÇfhya¤ij¤ âwªJ it¥gjhš $kh‹ eha¡fut®
ghuh£L»nwh«.
fS¡F ïâš v›tsî áu¤ijí©nlh m›tsî vd¡F« c©L.
bghJ #d§fË‹ e‹ikia¡ nfhÇ ciH¡F« g¤âÇifahifahš br‹id efu gÇghyd rigÆš eh‰gjh©LfŸ m§f¤âduhf
všnyhU« MjǤjš mtáa«. ïJfhW« T¿a fU¤J¡fËš khwhJ mk®ªJ ït® M‰¿a mUªbjh©LfŸ ahtuhY« kw¡f‰ ghyjšy.
c©ikahd g¤âÇifahf És§f nt©Lbkd všyh« tšy jkJ KJikÆY«, clštÈ F‹¿¤ js®btŒâa fhy¤âY« efu
ïiwtid tG¤J»‹nw‹. khªj® ey¤ijna kd¤J£ bfh©L br‹id efu gÇghyd rigÆ‹
jiyikiana‰W ciH¤J tªjikna ïj‰F¤ j¡f rh‹whF«.
Fo muR - brh‰bghÊî - 02.05.1925
ekJ eh£L¥ g©il¡ if¤bjhÊšfis mãÉU¤â brŒtâš
Ä¡f C¡f§ fh£o tªj bgÇah® Mth®. jÄœeh£oš if¤j¿ berî¢
F¿¥ò : `Fo muR` brŒâ¤jhŸ mYtyf¤ij¤ âwªJ it¤J r§f« x‹W f©L mâš Kj‹ Kjyhf Éir¤j¿ia ( Fly shuttle )
âU¥ghâÇ¥ òÈô® PhÅah® kl« $y$.átõ©Kf bkŒŠPhd cgnah»¡f Ka‰á brŒjtuhth®. jkJ thœehŸ KGtJ«
áthrhÇa RthÄfŸ M‰¿a brh‰bghÊî. itâfbe¿ g‰¿na thœªJ tªjh® v‹W«, Mya¤ âU¥gÂfËš
M®tÄ¡FilauhŒ mU«bghUŸ cjÉtªjd bu‹W« mtiuí«,
mtuJ FL«g¤ijí« m¿ªnjh® ek¡f¿É¡»‹wd®.

Fo muR - 1925 8 9 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


jkJ ïstaâš, lh¡l® eha® mt®fË‹ T£Lwî bgW«
tiuÆš fh§»u°thâahfntÆUªJ njr¤ bjh©L M‰¿ tªjh®.
ekJ jÄœeh£L¤ jt¥ng‰¿‹ FiwÉdhš gh®¥gdušyhjh® T£l«
x‹W f©lh®; ïw¡F« tiuÆš mj‹ jiytuhf És§» tªjh®.
m¤jifa T£l« x‹W fhzhJ, fh§»u° tÊËW njr¤ bjh©o
a‰w tªâU¥ghuhÆ‹ ekJ eh£o‹ Ãiyik ï‹W ntW Éjkhf¤ ïaªâuK« if ïuh£odK«
njh‹W« v‹gJ vkJ bfhŸif. mJ»l¡f, mtuJ muáaš
bfhŸiffisí«, Kiwfisí« MuhŒ¢á brŒtj‰fhf eh« ï‹W
K‰glÉšiy; mitfis¡ f©o¤bjGjî« fUjÉšiy. üš ü‰F« Éõa¤âš Éir ïaªâu¤â‰F« if ïuh£od¤
J¡FKŸs jhu j«Äa¤ij ekJ eh£lhÇš áy® e‹F m¿ªJ
m¥bgÇahÇ‹ muáaš bfhŸiffŸ v›ÉjÄU¥ãD«,
bfhŸsÉšiyba‹nw Ãid¡f nt©oÆU¡»wJ. ïuh£il
mtUila njrg¡âiaí«, mU§Fz§fisí«, cw§»¡ »lªj
R‰Wtâdhš ek¡F nt©oa msî üš c‰g¤â brŒtJ fZl
gh®¥gdušyhjh®fis cÆ®¥ã¡f¢ brŒj nguh‰wiyí« eh« ngh‰¿
bk‹W«, nghJkhd TÈí« ïâš »il¡fhbj‹W«, ïaªâu¤âdhš
m¥bgÇahiu¤ jÄœehL ïH¡f ne®ªjik¡F¥ bgÇJ«
mâf üš c‰g¤â brŒa¡TLbk‹W«, TÈ¡fhu®fS¡F mâf¡ TÈ
tUªJ»‹nwh«. mtuJ òjštU¡F«, òjšÉfS¡F«, kidÉ¡F«
»il¥gJl‹, KjyhËfS¡F« ešy yhg« tU»wbj‹W« ït®fŸ
vkJ mDjhg¤ij ïj‹ thÆyhf m¿É¤J¡ bfhŸS»nwh«.
brhšY»wh®fŸ. ekJ eh£o‹ bfhoa tWik¡F K¡»a fhuz«
mtuJ M‹kh rhªâaila všyh« tšy ïiwt‹ mUŸthdhf.
nk‰brh‹d ïaªâu§fŸ v‹gij mt®fŸ cz®tâšiy. ïaªâu¥
bgU¡»dhš xUáy TÈfS« jÅ¥g£l KjyhËfŸ áyU«,
ãweh£L ïaªâu ÉahghÇfSªjh‹ ãiH¡f Koínk jÉu #d§fŸ
Fo muR - ïu§fš brŒâ - 02.05.1925 ãiH¡f KoahJ. ekJ ViH eh£oš ntiyÆšyhkš fZl¥gLnth®
v¤jidnah ng® Fiwªj msî TÈia¤jh‹ vâ®gh®¡»wh®fŸ.
ït®fbsšnyhU¡F« ïaªâu MiyfËš ntiy bfhL¡f KoahJ.
x›bthU bjhÊÈY« ï«khâÇna mnef« ngUila TÈia
ïaªâu§fŸ ÉG§» ÉL»‹wd. e« njr« cŸs ÃiyikÆš bgU
thÇahd ViH¡ TÈ¡fhu®fS¡F ntiy »il¤jhšjh‹ tWik
Ú§F«. xU áy KjyhËfS«, mªÃa eh£L ïaªâu¤ bjhÊyhsU«
ãiH¥gâdhš njr¤â‹ jǤâu« Ú§fhJ. cjhuzkhf, e« eh£oš
ÄšfŸ v‹W brhšy¥gL« üš MiyfŸ mâfkhd üš c‰g¤â
brŒ»‹wd. Mdhš, ïit v›tsî ngUila TÈia¡ bfL¤J
ÉL»‹wdbt‹gJ nahá¤J¥ gh®¤jhš bjÇí«.
rhjhuzkhf 20 mšyJ 25 y£r« %gh _yjd¤Jl‹ Mu«ã¡
f¥g£l xU üš aªâu Miyia vL¤J¡bfhŸnth«. ï›thiyÆš
x›bth‹¿Y« 400 - uh¤jš vilíŸs 40 - á¥g« (Bale ) üš c‰g¤â
ahf¡TL«. mjhtJ, bkh¤j« 16,000 - uh¤jš üš c‰g¤âahfyh«.
ï›tsî üš c‰g¤â brŒí« X® Miy Rkh® 2000 TÈfS¡F«
ntiy bfhL¡f Koí«. jiy¡F 4 mzh Kjš 1 %ghŒ tiuÆš
TÈ »il¡F«. KjyhËfS¡F 100 - ¡F 50 rjåj« tUõªnjhW«
yhg« »il¡fyh«. ( ïj‰F nkyhfî« Miy KjyhËfS¡F¢ áy
rka« yhg« »il¤âU¡»wJ. ) ïjdhš ViHfS¡F V‰gL«

Fo muR - 1925 10 11 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


eZl¤ij¥ g‰¿ nahá¥ngh«. nk‰brh‹d 16,000 - uh¤jš üY« ïaªâu nkhfKŸst®fŸ njr KGtijí« ïaªâukakh¡»
»uhk¤âš ntiyÆšyhkš jÉ¡F« ViH¡ TÈ¡fhu®fis¡ bfh©L É£lhš všyh ViHfS¡F« ešy TÈ »il¡Fbk‹W v©zyh«.
if ïuh£od¤âš jah® brŒJ bfhŸtjh ÆUªjhš xU ehËš xU 48,000 ng® brŒa¡Toa ntiyia 2,000 ngÇ‹ cjÉ bfh©L X®
uh¤jš üY¡F¡ FiwªjJ _‹W ng® ntiy brŒa nt©L«. ïaªâu« brŒJ ÉLtjhš gh¡» 46,000 ngU¡F« ntiyÆšyhkš
uh¤jY¡F¡ Fiwªj É»j« 4 - mzh TÈ bfhL¥gjhÆUªjhY« eg® nghŒÉL»wJ v‹W nkny T¿nd‹. Mdhš, ït®fŸ všnyhUnk
x‹W¡F 1 - mzh 4 - igrh »il¡F«. ï¥goahf 16,000 - uh¤jš üš ntiy brŒí«go eh£oš Miyfis¥ bgU¡» É£lhš všnyhU¡
c‰g¤âÆš 48,000 ngU¡F 1 - mzh 4- igrh TÈ »il¡»wJ. Fnk ešy TÈ »il¡Fnk v‹W Ãid¡fyh«. Mdhš á¿J
nahá¤J¥ gh®¤jhš ïªâahÉš ïJ mrh¤âa« v‹gJ És§F«.
ï›tsî üiyí« X® Miy ü‰WÉLtâdhš ntiy
炙yhªJ ngh‹w njr¤âš ïJ rh¤âakhf¡TL«. ïj‰F«Tl xU
brŒa¡Toa 46,000 ngU¡F ntiyÆšyhkš nghŒÉL»wJ.
áW njr¤â‹ MiyÆš jahuhF« JÂfis th§f bgÇa njr«
ï›tsî ngU¡F« »il¡fnt©oa TÈÆš áWgFâ xU áy
x‹W ïUªjhšjh‹ Koí«. 炙yhªâš #d¤bjhif Rkh® _‹W
ntiy¡fhu®fS¡F« bgU«gFâ KjyhËfŸ, mªÃa eh£L ïaªâu
nfho. Mdhš, 33 nfho #d¤bjhifíŸs ïªâah, 炙yhªâ‹
ÉahghÇfŸ M»a ït®fS¡F« nghŒÉL»‹wJ. kfh¤khÉDila
rhkh‹fS¡F rªijahf ïU¡»wgoahš 炙yhªJ #d§fËš
Rauh{a¤â‰F¥ bghUŸ ViHfŸ ãiH¡f nt©Lbk‹gnj.
bgU« gFâÆd® Miy¤bjhÊÈš ãiH¥gJ rh¤âakhÆU¡»wJ.
KjyhËfS«, mªÃaeh£L ïaªâu ÉahghÇfS« bghUŸ nr®¡f
ïªâah ï‹iwa âd« J th§f kW¤JÉ£lhš Miy¤bjhÊš
nt©Lbk‹gJ kfh¤khÉDila Rauh{a¤â‹ fU¤j‹W. áyU¡F
Ãiyik Mg¤jh»ÉL«. 劉dÄU¡f 33 nfho #d¤bjhifíŸs
c¤ânahfK«, mâfhuK« »il¡f nt©Lbk‹gJ« m‹W. ïªj
ïªâahÉš ntiy nt©o ÉF« nfho¡fz¡fhd #d§fŸ Miy¤
m«r¤ij eh« kdâÈU¤â¡ bfh©lhš ïuh£il ïa¡f¤â‹ fU¤
bjhÊÈš <Lg£lhš v›tsî J c‰g¤âahF«? m›tsî JÂ
ij¢ rÇahf m¿ªJ bfhŸsyh«. ViHfËl¤âY« TÈ¡fhu® fËl¤
iaí« É‰gid brŒa¡Toa bgÇa rªij ek¡F¡ »il¡Fkh ?
âY« m‹ãšyhjt®fS¡F kfh¤kh TW« Rauh{a¤â‹ bghUŸ
v‹W nahá¡f nt©L«. ïªj m«r¤ij¡ ftŤjhš ekJ eh£o‹
e‹F És§fhJ. c¤ânahfK« mâfhu¥ gjÉí« bghUŸ njlY«
ÃiyikÆš nfho¡fz¡fhd ViHfS¡F¤ bjhÊyˤJ¡ fh¡f¡
jh‹ Rauh{abk‹W mt®fŸ fUJth®fŸ. ï¤jifa m㥠ãuha«
Toa rhjd« ïuh£il x‹nw v‹gJ e‹FÉs§F«.
njr¤âš gut¡ Tlhbj‹gij kd≠bfh©nl kfh¤kh fhªâ fh§
»u° m§f¤âdU¡F üš ü‰gij K¡»a flikahf V‰gL¤â F¿¥ò : FoüÈš vGâa f£Liu
ÆU¡»wh®. ïªj K¡»a flikia njr¤jh® Vfkdjhf V‰W¡bfhŸs
nt©Lbk‹W fUâna ntW áy Éõa§fËš jkJ cWâahd Fo muR - f£Liu - 02.05.1925
bfhŸiffisí« Xusî É£L¡ bfhL¤âU¡»wh®. üš rªjhÉ‹
K¡»a¤ij ekJ #d§fŸ bfhŠr§ bfhŠrkhf cz®ªJ tU»‹wd®.
jÄœeh£il¥ bghW¤jtiuÆš khjh khj« üš rªjh brY¤J
nthÇ‹ bjhif bgU»¡bfh©L tU»wJ. MdhY« k‰w â£l§
fËš kfh¤khÉ‹ mã¥ãuha¤â‰F¤ jÄœehL v›tsî Mjuth
ÆUªjnjh m›tsî ï›Éõa¤âš C¡f§fh£l Éšiyba‹nw
brhšy nt©L«. ïÅnaD« ï›Éõa¤âš ftd« brY¤jhkš
my£áakhŒ ïUªJ tUnthkhdhš üš rªjhit vL¤JÉl
nt©Lbk‹W ïj‰FŸshfnt Tw Mu«ã¤JÉ£l áyU¡F
mDTykh»ÉL«. k‰w Éõa§fËš jÄœehL bg‰¿U¡F«
e‰bgaU¡F« ïjdhš Ô§F V‰g£LÉL«.
Éf, ekJ njr¤â‹ ÃiyikÆš ïaªâu¤bjhÊš V‹
bghUªjhJ v‹gj‰F xU fhuz« k£L« T¿ ïij Ko¡»nw‹.

Fo muR - 1925 12 13 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Fo muR - 1925 14 15 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
tunt©L«. r£lrig¡F¢ bršyhâU¤jny Ï«irba‹W ïÅ
ït® brhšth® nghY«! V‹ ? x¤JiHahjh® cÆUl‹ ïU¤jny xU
F‰wkhŒ ÉLjY§TL«.
fhªâaofŸ jiyikÆ‹ Ñœ x¤JiHahjh® x›bthU
“ üš tiy” jlitÆY« Rauh{a¡ f£áahU¡F É£L¡bfhL¤J tªâU¡F«
Éõa« cyfk¿í«. ït® bghU£L g»Zfhu¥ ãurhu¤ij - V‹?
x¤JiHahikiana Xuh©o‰F ÃW¤â it¤jnjhl‹¿, jkJ
kfhuhZou®fŸ “üštiy”Æš åHhkš j¥g cWâ bfh©l â£l¤âš cÆ®Ãiyahd fj® Éõa¤âY« kfh¤kh ït®fS¡fhf
j‹ bghU£L mt®fS¡F thœ¤J¡ TWtjhf kfhuhZou khfhz É£L¡ bfhL¤âU¡»wh®. x¥gªj¤ij c©ikíl‹ Ãiwnt‰¿
kfheh£oš jiyik t»¤j $kh‹ njrKf® T¿dhuh«. r£lrig it¥gh®fbs‹W fhªâaofŸ kd¥ó®tkhf e«ãdh®. Mdhš
ba‹D« khatiyÆš á¡F©lt®fS¡F kfh¤kh mUËa “g¡â Rauh{a¡ f£áÆdnuh bjhl¡f¤âÈUªJ üš rªjh â£l« njh‰nw
tiy” Æ‹ bgUik v›thW òydhF«? Mfnt ï›thW ït®fË¡ nghŒ ÉLbk‹W cWâbfh©LÉ£lh®fŸ . ï›Éõa¤âš ït®
T¤jhLtâš M¢rÇabkJîÄšiy. Mdhš Rauh{a¡ f£áÆd® fS¡F “ÉU¥g« v©z¤â‰F jªij”ahÆUªâU¡»‹wJ.
bgšfh« x¥gªj¤ij Ãiwnt‰¿ it¡F« ne®ikia¥ g‰¿ k£L« kfhuhZou Rauh{a¡ f£áÆd® Ô®khd¤ij¥ g‰¿ K‹d® T¿
ï§F á¿J MuhŒnth«. Rauh{a¡ f£áÆ‹ â£l¤ij¥ g‰¿ ndh«. k¤âa khfhz¤ij¢ nr®ªj $kh‹ mŒa§fh® ït®fisÉl
x¤JiHahnjh® r‰nw thia¤ âwªJ “ï«” v‹whš nghJ«; clnd xUgo K‹br‹WÉ£lh®. ït® ïªâah r£lrigÆš Rauh{a¡
“Fo KG»‰W” “x‰Wik FiyªjJ” v‹W T¡Fuš »s«ò»wJ. f£áÆ‹ ãugy m§f¤âduhÆU¥gt®. fh§»u° fhÇa¡fÄ£o
Mdhš kfhuhZou Rauh{a¡ f£áÆdnuh j§fŸ khfhz kfheh£ m§f¤âd®. ehfòÇ òift©o Ãya¤âš ït® fhªâaofis¥ gh®¡f
oš üš rªjh xÊa nt©Lbk‹W g»u§fkhf¤ Ô®khd« Ãiw tªj nghJ fjuhil mªJ tuÉšiyah«. jh« fh§»u° fhÇakhf
nt‰¿ÆU¡»wh®fŸ. fhªâaofis¡ fh§»ui[ É£L Éu£o tuÉšiy ba‹W rkhjhdK« T¿dhuh«. ï¢r«gt¤ij¥g‰¿¡
ÉLtnj ït®fŸ neh¡fbk‹gij m¡»uh[d® jkJ ciuÆš fhªâaofŸ “v§ ïªâah” Éš kd« tUªâ vGâíŸsh®. jkJ
bjËthf¡ T¿É£lh®. FL«g ey¤ij m¿í« bghU£L mt® j«ik¥ gh®¡ftu Ãaha
nyhfkh‹a® ãwªj kfhuhZou« ïªÃiy¡nfh tªJÉ£l Äšiyba‹W«, mt® T¿aJ nghÈ¢ rkhjhdbk‹W« fhªâaofŸ
bj‹W ekJ nea®fŸ tU¤jKWjš TL«. xU Éõa«mt®fS¡F vL¤J¡ fh£L»wh®. Rauh{a¡ f£áah® üš rªjh â£l¤ij kd¥ó®t
MWjiyaË¡Fbkd e«ò»nwh«. khfhz kfheh£oš Toa nkjhÉ khf el¤â it¥gh®fbs‹W v©Â, kfh¤kh fh§»u° fhÇa¡
fË‹ mã¥ãuha« kfhuhZou®fË‹ c©ik aã¥ãuha« m‹W fÄ£oÆš mnefkhf všnyhiuí« Rauh{a¡ f£áÆduhfnt
v‹W«, m«khfhz¤âš bgU«gh‹iknah® fhªâaofËl¤J« bghW¡» vL¤J¡ bfh©lh®. Mfnt $kh‹ mŒa§fhÇ‹ braš
ïuh£ilÆl¤J« m‹ò ó©lt®fbs‹W« g«ghŒ “»uhÅfš” mtU¡F¥ bgU« Vkh‰w« mˤâU¥gâš M¢rÇaÄšiy.
g¤âÇif TW»wJ. üš rªjh Éõakhf Éthj« neÇlyhbk‹W
Fo muR - jiya§f« - 17. 05.1925
v©Â x¤JiHahjh® vtU« m«kfheh£L¡F¥ nghfÉšiy. ïâš
eif¢Rit bghUªâa m«r« ahbjÅš x¤JiHahjh® ï«kfh
eh£L¡F nghfhkÈUªjJ« mt®fSila F‰wkh»É£lJ.
“nt©lhbk‹w kidÉ ifg£lhY« F‰w«, fhšg£lhY« F‰w«”
v‹gh®fŸ. x¤JiHahjh® kfheh£L¡F¢ br‹¿UªJ üš rªjhit
MjǤâUªjhš “r©ilÆ£L x‰Wikia¡ bfL¡f tªjh®fŸ”
v‹W Fiw Tw¥g£oU¡F«. kfheh£L¡F tuhâUªjjhš mt®fŸ
mÏ«iria¡ ifÉ£L Ï«ir¡ F‰w¤J¡F Msh» É£ld®
v‹W m¡»uhrd® njrKf® ï¥nghJ TW»wh®. mÏ«irÆ‹
j¤Jt¤ij¥ g‰¿ cgnjr§ nf£f fhªâaofŸ ïtÇlªjh‹
Fo muR - 1925 16 17 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
ÄFªâU¡F«. áW r§f§fŸ xË kG§»¤njh‹W«. Mdhš,
ï›î¤ntf¡ »s®¢á v‹W« Úo¤âU¡fKoahJ. bgU§ »s®¢áÆ‹
ntf« F‹W§fhy¤J eh£oš nrh®î ÄFªâU¥gJ ïašò.
ï¡fhy¤âš áW r§f§fËdhnyna eh£o‰F Úo¤j e‹ikfŸ
Éisí«. ï¢áW r§f§fË‹ _ykhfnt k¡fË‹ Fz¤ij¥
fU§fšghisa« thrfrhiy g©gL¤jnt©L«. r¤âa«, cWâ, ijÇa«, ÉlhKa‰á KjÈa ca®
Fz§fis ï¢r§f§fË‹ _ykhfnt ts®¤jšTL«.
<nuh£o‹ xUgFâah»a fU§fšghisa¤âš br‹w áy Mfnt, ekJ eh£o‹ j‰nghija Ãiyikia cŒ¤Jz®ª
fhykhf eilbg‰WtU« thrfrhiyÆ‹ x‹gjhtJ M©L njh® ï‹W ekJ bgUªnjit áW r§f§fns v‹gij vËâš
ÃiwÉHh ne‰waâd« ïÅJ elªnj¿aJ. ekJ mUªjiyt® m¿ªJbfhŸsyh«. fhªâaofŸ îkhz â£l¤ij¥ bgÇJ« tÈí
$kh‹ r¡ut®¤â ïuh#nfhghyh¢rhÇah® ï›itgt¤â‹ mit¤ W¤â tUtJ« ï¡fU¤J¥ g‰¿na v‹gJ vkJ cWâ. M®¥gh£lK«,
jiyikia V‰W el¤âaJ ï›thrf rhiyÆ‹ gh¡»abk‹nw c‰rhfK« ml§»a ï¡fhy¤âš bghJ#d§fËilna âwik, ijÇ
TWnth«. $kh‹ M¢rhÇahÇ‹ jiyikÆš m¿P® ïUt® mÇa a«, r¤âa« KjÈa ca®Fz§fis ts®¤J Ãiyahd mo¤js¤â‹
brh‰bghÊîfŸ Ãfœ¤âdh®fŸ. fU§fšghisa« tháfŸ ne‰iwa ÛJ Rauh{a khËifia vG¥òtj‰fhd â£l« îkhz â£lkhF«.
âd« fh£oa C¡f¤ijí«, c‰rhf¤ijí« M©L KGJ« bjhl®ªJ ï¤â£l¤ij Ãiwnt‰¿ it¥gj‰F¢ áW r§f§fŸ bgUªJiz
fh£odh®fshÆ‹ ï›thrf rhiy m©ikÆš bgÇJ« K‹nd‰w ahÆ U¡F«. Mfnt, njr e‹ik¡F ï›tsî ï‹¿aikahjbjhU
kilªJ ÉLbk‹W â£lkhf¡ Twyh«. Éõa¤âš jÄœeh£L¡F tÊfh£L« fU§fšghisa« thrfrhiy
ï¤jifa thrf rhiyfË‹ mtáa¤ij¥g‰¿ eh« ÉÇthf¡ îth»fS¡F¤ jÄœeh£lh® flik¥g£LŸsh®.
Twnt©Ltâšiy. cy»š nk«ghL‰W És§F« ehLfËš thrf ï›thrfrhiyÆš br‹w M©oš 1146 ò¤jf§fŸ ïUªâU¡
rhiyfŸ ÄFâí« ts®¢ábg‰¿U¡»‹wd. y£r¡fz¡fhd ò¤jf§f »‹wd. ït‰WŸ M§»y¥ ò¤jf§fŸ 463. jÄœ¥ò¤jf§fŸ 683.
isí«, MÆu¡fz¡fhd m§f¤âdiuí§ bfh©l thrfrhiyfis jÄœ¥ò¤jf§fŸ 643«, M§»y¥ ò¤jf§fŸ 145« m§f¤âd®
nkdhLfËš x›bthU áW efu¤âY« fhzyh«. ïytr ò¤jfhya§ fS¡F¥ ga‹g£ld. âdrÇ, thu¥ g¤âÇiffS«, ïu©blhU
fS«, g¤âÇif¡ Tl§fS« v©Âwªjd. murh§f¤jhU«, bghJ rŠáiffS« jUÉ¡f¥gL»‹wd. br‹w M©oš m§f¤âdÇ‹
#d§fS« jhuhskhf e‹bfhilfŸ tH§» ï›thrfrhiyfis¥ bjhif 76. thrfrhiyÆ‹ MjuÉš ïytr ïuh¥ gŸË¡Tl« x‹W
ngh‰¿ ts®¤J tU»‹wd®. Mdhš moik ehlh»a ïªâahÉš el¤j¥gL»wJ. bgÇat®fS« áWt®fS« nr®ªJ bkh¤j« 42
murh§f¤jhÇ‹ cjÉia vâ®gh®¤jš å© Mirahfnt Koí«. khzt®fŸ fšÉ gÆ‹wd®. tuî bryî¡ fz¡FfŸ xG§fhf
bghJthœÉš g‰W¡bfh©l m‹g®fŸ M§fh§F K‹tªJ it¡f¥ g£oU¡»‹wd.
ï¤jifa thrfrhiyfis ts®¡f K‰glnt©L«.
fhÇajÇáfŸ j§fŸ m¿¡ifÆš vL¤J¡fh£LtJnghš
Rauh{a¥ nghuh£l« xUòw« elªJtUifÆš, eh£lhÇ‹ mãÉU¤â¡F ïlÄšyhkÈšiy. flªj x‹gJ M©Lfshf ï›
ftd¤ij ï¢áW Éõa§fËš òF¤Jjš rÇahkh v‹W áy® thrfrhiy elªJ tUtnj k»œ¢áju¤j¡f ÉõakhÆD« ï¤Jl‹
Iíwyh«. jÅkÅj‹, jÅ¡FL«g«, jÅ¥g£l C® ït®fË‹ âU¥âailªâU¤jš Kiwa‹W. fU§fšghisa¤âYŸs bgÇnah®
K‹nd‰w¤â‹ thÆyhf njr¤â‹ K‹nd‰w¤ij ehLtnj vkJ thrfrhiy Éõa¤âš máu¤ij fh£L»‹wd® v‹W fhÇajÇáfŸ
neh¡fbk‹W bjhl¡f¤âny T¿íŸnsh«. K¡»akhf, $kh‹ tU¤j¤Jl‹ F¿¥ã£oU¡»‹wd®. fU§fšghisa« tháfŸ
M¢rhÇah® jkJ KoîiuÆš vL¤J¡fh£oa t©z«, ekJ eh£o‹ bgU«ghY« jdtªj®fŸ, ÄuhRjhu®fŸ, ‘bjhGJ©Lã‹
j‰nghija ÃiyikÆš thrf rhiyfS«, ïuh¥ gŸË¡Tl§fS«, bršgtu’šy®. ït®fŸ tašntiy ftŤj neu«nghf ÄFâ XŒî
ïuh£il¢ r§f§fSnk bgÇJ« nt©l‰ghyd. xU njr¤â‹ neu¤âš ï›thrf rhiy Éõa¤ij¢ á¿J ftŤjhY« v›tsnth
Rjªâu nghuh£l¤âš á¿Jfhy« bgU§»s®¢áí«, c¤ntfK« K‹D¡F¡ bfh©L tªJÉlyh«. M©LÉHh m‹W k£L«
njh‹WtJ©L. ï¡fhy¤âš bgU§ T£l§fS«, M®¥gh£l§fS« tªJÉ£L¥ ã‹d® thrf rhiy bah‹W©bl‹gijna

Fo muR - 1925 18 19 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


kwªJÉLtjhš ahJ ga‹Éisí«? Mfnt, ïÅnaD« á¿J
C¡f§fh£o ïisP®fË‹ Ka‰á¡F tYtË¡F«go fU§fš
ghisa« tháfis¥ bgÇJ« nt©o¡bfhŸ»nwh«.
ïÅ thrfrhiy îth»fS¡F eh« Twnt©oa ÉõaK«
x‹W©L. mt®fŸ njr¤â‹ Ãiyikiaa¿ªJ thrfrhiyÆ‹
eilKiwia kh‰¿ mik¤J¡bfhŸsš nt©L«. m§f¤âd®fŸ ó¢rh©o
áy ò¤jf§fis¥ go¥gj‰fhf k£L« thrfrhiy V‰g£lJ v‹W
v©Qjš TlhJ. eh£o‹ ÉLjiy¡fhf eilbgW« bgÇa njÓa
“ó¢rh©o tªJ ão¤J¡bfhŸth‹” v‹WT¿ m¿ahj
ïa¡f¤â‰F ï›thrfrhiyia xU Jiz¡fUÉahf mt®fŸ
jhŒkh® FHªijfis¥ gaKW¤JtJ©L. muáašâU¤jbk‹D«
fUjnt©L«. K¡»akhf fj® â£l¤ij ts®¥gj‰F ït®fŸ
ó¢rh©o tu¥nghtjhf e«ikí« j‰nghJ m¢RW¤â tU»wh®fŸ.
bgÇJ« JizbrŒayh«. m§f¤âd® midtU« fj® mÂí«
jhÞ - g®¡bf‹bA£ rÄ¡iPfË‹ fU¤J ï~njba‹W áy®
goí«, ïuh£il RH‰W« goí« ït®fŸ ö©Ljš nt©L«. X®
C»¡»‹wd®. miuFiw¢ Ó®âU¤j¤ij m§ÑfÇ¡f nt©lhbk‹W
ïuh£il¢ r§f« fh©gj‰F thrfrhiy V‰w ïlkhF«. thrf rhiy
m‹Åbgr‹£ m«ikah® v¢rÇ¡if brŒ»wh®. muáaš âU¤j«
Æš ïuh£il, fâ®, bfh£oa gŠR KjÈaitfis¢ nrfǤJ it¤J
mâfkhf mË¡f¥ g£nlahfnt©Lbk‹W«, Mdhš M§»nyh
m§f¤âd® üš ü‰gj‰F nt©oa trâ brŒJbfhL¡f nt©L«.
ïªâaÇ‹ cÇikfis¥ òw¡f¤J Él¡Tlhbj‹W« f®dš »£Å
ÉHh¡fŸ el¤Jjš, bgÇahiu miH¤JtªJ cgªahr« brŒÉ¤jš
fHW»wh®. k‹d® bgUkhnd ï›th©oÅWâÆš ïªâahɉF
ït‰Wl‹ jkJ fl‹ KoªJ É£ljhf mt®fŸ fUJjšTlhJ. ïuh¥
É#a« brŒJ Énrõ cÇikfŸ tH§f¥ngh»whbu‹gJ k‰W«
gŸË¡Tl§fËš ‘Ô©lhjh’U¡F« ïl§bfhL¤J¤ Ô©lhik
áyÇ‹ e«ã¡if. v«ik¥ bghW¤jtiuÆš, ït®fË‹ Cf«
Éy¡F¤â£l¤â‰F¤ JizbrŒaî« ït®fŸ K‹tunt©L«.
bkŒah» muáaš âU¤j« tH§f¥g£lhš eh« xU á¿J«
$kh‹ M¢rhÇa® jkJ KoîiuÆš T¿a cgnjr bkhÊfis
Éa¥ònwh«. nt‰Wikí«, js®¢áí« eh£oš ÃyÉ Ã‰F«
kdâ‰bfh©L tU« M©oš ït®fŸ fhÇa« brŒth®fbs‹W
ï›ntisÆš brh‰g Ó®âU¤j§fŸ tH§» e«ik¢ rÇ¥gL¤â
e«ò»nwh«.
Élyh« v‹W ãÇ£oõh® fUJtJ ïašng. Mdhš, mitfis
<nuhL efurigahÇ‹ bgUªj‹ikia¥g‰¿ ï§F¡ F¿¥ãlh V‰W¡bfh©L ghuj k¡fŸ Û©LbkhU Kiw VkhªJnghth®fsh?
kÈU¡f KoaÉšiy. k¡fË‹ m¿î¥ gƉá¡F MjhukhíŸs
ï¤jifa bghJ Þjhgd§fis MjÇ¡f, efu tháfË‹ ãuâÃâ Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 17.05.1925
fshŒ És§F« efu gÇghyd rigah® tÈa K‹tunt©L«.
Mdhš, ekJ <nuhL efurigahnuhbtÅš thrfrhiy¡F¤ j©Ù®
trâ brŒJ bfhL¡fî« kd§ bfhŸ»wh®fËšiy. br‹wth©oš
thrfrhiyÆ‹ brhªj bryÉš xU j©Ù®¡ FHhŒ V‰gL¤j¥
g£lJ. Mdhš, ï¡FHhŒ¡F Ûl® it¤J¡bfhŸsnt©Lbk‹W
ï›th©oš efurigah® TW»wh®fsh«. j§fSila e‰bgaiu
K‹Å£nlD« ït®fŸ ïªj nahridia t‰òW¤jkh£lh®fbsd
e«ò»nwh«.

Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 17.05.1925

Fo muR - 1925 20 21 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


mŠRjš xÊf xnu â£l«
murh§f c¤ânahfÞj®fŸ fj® mÂa mŠRtij¥ g‰¿ fhªâaofŸ Rauh{a¡ f£áÆ‹ â£l¤ij m§ÑfǤJÉ£lh®
$kh‹ ïuh#nfhghyh¢rhÇah® “beŠR bghW¡Fâiyna” v‹w v‹W TWtJ c©ik¡F khWg£ljhF« v‹W br‹w thu« vGâ
jiy¥ã‹ Ñœ vGâíŸs mÇa f£Liuia k‰bwhU g¤âÆš ndh«. á¤jfh§»š kfh¤kh T¿a mUŸbkhÊfŸ ekJ T‰iw cWâ¥
ãuRǤâU¡»nwh«. k‰wt®fisÉl c¤ânahfÞj®fns ïuh£ gL¤J»‹wd. mit ã‹tUkhW :-
ilia MjÇ¡f¥ bgÇJ« flik¥g£oU¡»wh®fŸ. ViH vËa
``nghU¡F v‹W« ris¡fhj xU rhâahnuhL eh« r©il
t®fŸ cŸgl¥ bghJ #d§fŸ bfhL¡F« tÇ¥gz¤âÈUªJ jh‹
ÆL»nwh«. mªj #hâah® gªJnghtbj‹whš ï‹dbj‹W
ït®fŸ Câa« bgW»‹wd®. Mfnt, ViH vËat®fS¡F
m¿ah®fŸ. ïuh#jªâu Kiwfis¡ ifah©L eh« v›tsîjh‹
cztˤJ¡ fh¡f tšyjhd ïuh£ilia MjǤjš ït®fŸ
Ka‹whY« mt®fis eh« ïªâahitÉ£L X£oÉlKoahJ. ekJ
fld‹nwh? $kh‹ M¢rhÇah® vL¤J¡fh£L»‹w t©z« ït®fŸ
bt‰¿¡F¢ rhjdkhf eh‹ njr¤jh® K‹ it¤âU¥gJ xnu
fjuÂa ga¥gLgtj‰F¢ á¿J« MjhuÄšiy. Mjhu« Xusî
â£lªjh‹. m~J ïuh£ilnaahF«.’’
ïU¥gjhfnt it¤J¡bfh©lhY«, Mil mÂí« Éõa¤âšTl
ekJ Rjªâu¤ij¥ g¿bfhL¤jš ngjiknaahF«. c¤ânahfÞj®fŸ muáaš »s®¢á KiwfËš fhªâaofS¡F vŸssî«
mŠá mŠá¢ rhtbjhʪJ jkJ fldh‰w K‹tUth®fshf. e«ã¡ifÆšiyba‹gJ ïâÈUªJbjŸËâ‹És§F»‹wj‹nwh?

Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 17.05.1925 Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 17.05.1925

Fo muR - 1925 22 23 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ekJ muáaš Ãiy II

ïU fiuí« òu©nlhL« btŸs¥bgU¡F ïilk¿¤J¥


gykhf¤ jL¡f¥go‹, ã‹dhš v⮤J¤ jh¡» ïUkU§»Y« cil¥
bgL¤J ehyh g¡f§fËY« Xo¢br‹W ájW©L nghjš ïa‰if.
mJngh‹W ïªâa k¡fË‹ cŸs¤ij¡ ft®ªJ Ëw khbgU«
ïa¡fkh»a x¤JiHahik ïa¡f« ïilÆš xL¡f¥g£lîl‹, njr
ÉLjiy bah‹¿nyna F¿¡bfh©L Ëw k¡fŸ kd« nt‰Wik
í‰W Äf¢ áWáW Éõa§fËš j« kd¤ij¢ brY¤JtuhÆd®. áy
M©LfS¡F K‹d® JU«bgd kâ¤J cj¿¤ jŸËba¿ªj
g£l§fËY«, gjÉfËY«, mâfhu§fËY« Û©L« k¡fŸ kd«
it¥ghuhÆd®. bghJey v©z« FiwªjJ; j‹ey« jiyö¡» Éf
Mu«ã¤JÉ£lJ. rhâ¥g‰W v‹w khiaÆš k¡fŸ mGªJth
uhÆd®. ‘vdJ flik’, ‘vdJ flik’ v‹wj‰F¥ gâyhf ‘vdJ
cÇik’, ‘vdJ cÇik’ v‹w KH¡f« v§F« nf£»wJ. x›bthU
rhâÆdU« jkJ rhâÆ‹ cÇikfS¡fhf¥ nghuhl KidªJ
É»‹wd®. x›bthU rhâÆdU« jkJ K‹nd‰w¤â‰fhf K‰g£L
ciH¤jš rhyî« áwªjnj. jkJ ciH¥ghš ãw rhâÆd®fË‹
cÇikfŸ v›th‰whD« ghâ¡f¥glhâU¤jš nt©L« v‹w v©z
Ä‹¿ vt® v¡nfL bfoD« jh« k£L« gy cÇikfis¥ bgw
nt©Lbk‹w FW»a neh¡f« ïJfhiy eh£oš jiyÉǤjhL»wJ.
áwªj m¿thËfS«, ca®ªj njrhãkhÅfS« ï¡FW»a neh¡
f¤ij mo¥gilahf¡ bfh©l rhâ¥g‰W v‹D« khatiyÆš á¡»
cHY»‹wh®fŸ. “Ú aht‹?” vd v‹id xUt‹ nf£ghdhÆ‹
“ïªâa‹, ïªâa‹, ïªâand” v‹W K¡fhY« bkhÊnt‹ vd¡
T¿a âU kf«kjÈ Í‹dhî§Tl rhâ¥g‰W v‹w khiaÆš ght«!
mGªâÉ£lh®. ϪJ¡fS«, K°ä«fS« muád® r£lrigÆš
bgW« ãuâÃâ¤Jt bjhifia tu«gW¤J, br‹w 1916-« M©oš
xU x¥gªj« brŒJ bfh©ld®. mj‰F¤jh‹ “yºkzòÇ x¥gª
j«” v‹W bga®. m›bth¥gªj¤ij jkJ rhâ¡F rhjfkhf kh‰w
nt©Lbk‹W K°ä«fŸ xU bgU« »s®¢á brŒJ É»‹wd®.
rhâkj ngj§flªJ áwªj njÓathâahf ïUªJ tªj, tF¥òthÇ¥
ãuâÃâ¤Jt« eh£o‹ eyid¡ bfL¥gjhF« v‹w bfhŸifia¡

Fo muR - 1925 24 25 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


if¡bfh©oUªj âU Í‹dh eh£o‹ j‰fhy ÃiyÆš jkJ kh‰¿¡bfh©nl tuyhÆd®. r£lrigfËš KG x¤JiHahik,
bfhŸiffis¢ á¿J kh‰¿¡bfhŸs nt©oa mtáa« V‰g£L ïilawhkš K£L¡f£il v‹W T¿aJ ng¢rsÉny ËWÉ£lJ.
É£lJ v‹W T¿ K°ä«fË‹ »s®¢á¡F¤ Jiz brŒJ tU»‹
ïªâa r£lrigÆš jkJ f£á¡F¥ gyÄ‹ik fUâ Rna¢ir
wh®. rhâ¥g‰¿‹ tÈikna tÈik ! ï¥bgUŠ r_f¤âdU« xU§F
thâfŸ áynuhL xUtif x¥gªj« brŒJbfh©L K£L¡f£il
To¢ brŒJ bfh©l x¥gªj¤ij¤ j¡f fhuzÄ‹¿ kh‰Wjš Tlh
Kiwia Xuh©L ifah©L tªjd®. mJî« xUáy fhÇa§fËš
bj‹W« m›Éj« kh‰Wjš mtáakhÆ‹ jkJ #hâÆdÇ‹
k£Lnk. Xuh©L¡F¥ ã‹d® Rna¢ir thâfŸ Rauh{a¡ f£áÆ
cÇikfŸ v›th‰whD« ghâ¡f¥gl¡ Tlhbj‹W« ïªJ¡fŸ vâ®
diu¡ ifÉ£L É£ld®. ght«! j‹dª jÅauhŒ vL¤j fhÇa«
thj« òǪJ tU»‹wd®. ï›ÉU thj§fisí« Kiwna MuhŒªJ
ahÉD« njhšÉ nkš njhšÉna bg‰W tªjd®. ït®fŸ mU«
KoîbrŒa¡ Tod T£lK« muáaš f£áfË‹ x‰Wik¡ T£l«
ghLg£L mÇ≠bg‰w áy bt‰¿fS« mur¥ ãuâÃâÆ‹ jÅ
nghš x‹W« brŒahkš gaÅšthj« Ãfœ¤â¡ fiyªJ É£lJ.
mâfhu« vD« thS¡F ïiuahÆd. r£lrigfŸ V‰gL¤J« áW
jÄœeh£onyh muáaš cyf¤ij rh⢠r©il v‹w glh« fÄ£ofËš gjÉ bgwyhfhbj‹W bfh©oUªj neh¡f« btW«
_o¡ bfh©oU¡»wJ. Rkh® g¤jh©LfS¡F K‹d®¤ njh‹¿ vG¤jsÉnyna ËWÉ£lJ. k¤âa khfhz¤âY« t§fhs¤âY«
k¡fS¡FŸ x‰Wikia¡ Fiy¤J, nt‰Wikia eh£o, njr ÉLj Rauh{a¡ f£áÆdÇ‹ K£L¡f£il xUthW Ãiw nt¿‰bw‹nw
iy¡F¥ bgUªjilahf ËW ehsilÉš xUthW xL¡fK‰W tªj TWjš nt©L«. ïUªjhY«, v‹? k¤âa khfhz¤â‹ r£lrig¤
rhâ¢r©il Û©L« cÆ®¤bjGªJ cWÄ Ã‰»wJ. gh®¥gd® - jiyikia¥ bgw Rauh{a¡ f£áÆd® K‰g£L, mjidí« bg‰W
gh®¥gdušyhjh®, MÇa® - jÄH® v‹w ãÇî¢ brh‰fns v§F« É£ld®. gjÉbgWjš TlhJ v‹w mt®j« bfhŸif¡F Éah¡»
KH§F»‹wd. Rjªâu åu®fŸ Rauh{a åu®fshf ïy§»a e«kt® ahd« nghY«! br‹id khfhz¤ij¥ g‰¿a k£oY« Rauh{a¡
ïJfhiy rhâ åu®fshf¡ nfhy§bfh©L É»wh®fŸ. jiyt®fË‹ f£áÆdiu g¤âÇiffËY«, ãur§f nkilfËY« f©nlhnk
brh‰bghÊîfËY«, jÄœ¥ g¤âÇiffËY« fh§»u° v‹w ng¢ir¡ ašyhJ r£lrigÆš fhznt ïšiy. br‹id r£lrigÆš
fhnzh«! fj® v‹w ng¢ir¡ fhnzh«! všyh« rhâ kakhfnt Rauh{a¡ f£áÆdU« ãw f£áÆdU« ifah©L tªj KiwfËš
És§F»‹wd. “všyhUnkh® Fy«, všyhU« ïªâa k¡fŸ” v‹w v›Éj ngjK« vŸssî« vk¡F¥ òydhfÉšiy. ïJ ngh‹nw
caÇa bfhŸif, áwªj v©z« k¡fis É£L mf‹nwho¥ nghŒ k‰iw khfhz r£lrigfËY« Rauh{a¡ f£áÆd® ïUªJ tU»‹
É£lJ. ãw¥ghš ca®î, jhœî v‹w Ñœ v©z« eh£oš guÉ wd® vd¡ TWjš ÄifahfhJ.
É£lJ. všyhU« x‹bw‹W v©Â eh£o‹ ey¤â‰fhf x‹¿a
“r£lrigfËš x¤JiHahik Ãfœ¤Jnth«; K£L¡f£il
kd¤âduhŒ¤ jÄœ k¡fŸ ciH¡F« ehŸ vªehnsh?
nghLnth«; M£áKiwia mÊ¥ngh«” v‹W Rauh{a¡ f£áÆd®
ïJfhW« eh£o‹ muáaš Ãiyia¥ g‰¿¥ bghJneh¡fhf åuhntr« bfh©L T¿a KH¡f¢ brh‰fŸ gaÅythÆd; ng¢áš
MuhŒ¢á brŒnjh«. ïÅ eh£o‹fQŸs g‰gy muáaš f£áÆd® x¤JiHah åu®fshfî«, brŒifÆš x¤JiH¥ò åu®fshfî«
fis¥ g‰¿¢ RU¡fkhf MuhŒjš brŒnth«. És§» tU»‹wh®fŸ. mJk£Lnkh? ng¢áY§Tl m›åu¤j‹ik
xʪJ tU»‹wJ. fhªâaofS¡F«, Rauh{a¡ f£áÆdU¡F«
ekJ eh£oš eilbg‰WtU« M£áKiwÆš v›Éj
V‰g£l x¥gªj¤ij xʤJÉl Rauh{a¡ f£áÆd® K‰g£L
bjhl®ò« ï‹¿, òw¤nj ËW x¤JiHahik brŒtâš v›Éj
É£ld®. m¡ f£áÆd®fS¡FŸnsna g‰gy khWg£l mã¥
gaDÄšiybad¡ T¿, muád® r£lrigfËš EiHªJ M§F
ãuha§fŸ njh‹¿É£ld. jh[® x‹W TW»wh®! kfhuhZou Ra
x¤JiHahikia Ãfœ¤â M£áKiw eilbgwht©z« ïila
uh{a¡ f£áÆd® x‹W TW»‹wd®. îkhz â£l¤ij Ãiwnt‰¿
whJ K£L¡f£il ngh£L, M£áKiwia cil¤bj¿jny rhyî«
it¤jš nt©Lbkd âU jh[® TW»wh®. üš rªjh Ô®khd¤ij
áwªjbjd¡ bfh©L fh§»u°thâfËš xU T£l¤âd® “Rauh{a¡
vL¤JÉl nt©Lbk‹W«, fhªâaofis fh§»ui[ É£L X£oÉl
f£á ” v‹w xU f£áia¤ njh‰Wɤjd®. k¤âa khfhz«, t§fhs«
nt©Lbk‹W« kfhuhZou¤jh® TW»‹wh®fŸ. ï‹D« áy eh£
v‹D« ïu©L ïl§fŸ jÉu k‰iwa ïl§fËš Rauh{a¡ f£á
fS¡FŸ Rauh{a¡ f£áÆd®fS¡FŸnsna ãsî V‰gL« m¿F¿
Æd® nghâa Mjuî bgwÉšiy. ïl¤â‰F«, fhy¤â‰F« jkJ f£á
fŸ fhz¥gL»‹wd. âU jh[® ïªâahÉÈUªJ f© áÄ£L»wh®;
Æ‹ gy¤â‰F« j¡fthW jkJ bfhŸiffisí« Kiwfisí«

Fo muR - 1925 26 27 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


âU g®¡f‹ bA£L ãuò 炙yhªâÈUªJ f© áÄ£L»wh®. ahiu brY¤âtU« M§»y eh£L¥ “ãÇÉ fî‹Ì”È‹ Mâ¡f« ï«
ah® ka¡f¥ ngh»wh®fnsh fhyªjh‹ fh£L«. j‹id¡ f©lhiu knrhjhÉdhš xʪjghošiy. ãweh£lhÇ‹ Éahghu¥ bgU¡fhš
ka¡fKw¢ brŒJ ÑnH 圤J« bfhšÈ¥ghitbad És§F« muá ïªâa¡ if¤bjhÊšfŸ ehrkh¡f¥glhkš ekJ bjhÊšfis¡
d® r£lrigfËš mo it¤jt®fË‹ tÊ ïªÃiyíwhJ ã‹ vª fh¥gh‰¿¡ bfhŸs fh¥òtÇ Kjyhdit Éâ¡F« cÇikfŸ
ÃiyíW«? RU§f¡T¿‹ Rauh{a¡ f£áÆd® jkJ g©il¡ ï«knrhjhÉš fhz¥glÉšiy. ïJfhiy eilbg‰W tU« ïªâa
bfhŸiffis¡ ifÉ£L É£ld®; x¤JiH¥ghs®fshÆdh®fŸ. murh§f¤jh® f©_o¤ jdkhfî«, jªey¤ij¥ ngÂí« bgU¡»
îkhz¤ â£l¤âY«, fhªâaofËl¤âY« e«ã¡ifÆHªjd®; it¤âU¡F« fl‹fisí« ntWáy bghW¥òfisí« MuhŒªJ
mt®fS¡FŸS« mã¥ãuha ngj§fŸ njh‹wyhÆd; ãsî mâ c©ika¿ªJ V‰W¡ bfhŸStdt‰iw V‰W¡ bfhŸsî«, V‰W¡
ÉiuÉš V‰gLjY§TL«. Rauh{a¡ f£áÆdÇ‹ j‰fhy Ãiy bfhŸs Koahjdt‰iw¤ jŸsî« ï«knrhjh ïªâa k¡fS¡F
ïJntahF«. cÇik mË¡f¡ fhnzh«. ïJngh‹w FiwfŸ gyî« ïªâa ehfÇf,
m¿î ts®¢á¡F¤ jilahfîŸs FiwfŸ gyî« ï« knrhjhÉš
$kâ m‹Å bg[©L«, mtuJ T£l¤âdU« ïªâa
kš»¡ »l¡»‹wd. M§»y eh£L¤ bjhl®ig v¡fhy¤J« ïªâah
muáaš cy»š ïJfhiy Ä¡f ghLg£L tU»wh®fŸ. “mGj
Él¡Tlhbj‹W m«ikah® TWjš ïašng; mtU« xU
ãŸisjh‹ ghš Fo¡F« ” v‹w bfhŸifíilat®fŸ. ïªâahÉš
M§»yuhjÈ‹. brU¥ò¡foÆ‹ J‹g¤ij brU¥gªjtd‹nwh
k£L« »s®¢á brŒjš ga‹ juhJ v‹W« ïªâa muáaš »s®¢
m¿th‹ ? M§»y eh£L¤ bjhl®ig mW¤bj¿a nt©Lbk‹gJ
áia 炙yhªâY« el¤Jjš nt©L« v‹w neh¡fKilat®fŸ.
ïªâa®fË‹ v©zKk‹W. m¤bjhl®ò ïU eh£o‰F« e‹ik
ïªâa k¡fŸ c©ikahfnt Rjªâujhf§ bfh©LŸsh®fŸ v‹W
ga¥gjhÆ‹ ahtnu nt©lhbkd¡ TWt®? m¤bjhl®ghš ekJ
M§»y®fŸ m¿th®fshÆ‹ ïªâahÉ‹ M£á KiwÆš ïªâa®
eh£o‹ ey¤â‰F¡ nfL ÉistjhÆ‹ eh« jŤJ ÉF« cÇik
fS¡F¥ bgU« g§F bfhL¡f M§»y®fns K‹ tUth®fbs‹W«,
ek¡»šiyah? v‹gnj nfŸÉ. ï¡nfŸÉfS¡F¤ j¡f Éil
ïªâa muáaš ÃiyÆ‹ c©ikiaí«, ïªâa k¡fË‹ cŸs¡
ï«knrhjhÉš fhnzh«.
»l¡ifiaí« M§»y® m¿ahj Fiwna mt®fŸ f©_o¤jdkhf
ïU¥gj‰F¡ fhuzbk‹W«, M§»y®fis t‰òW¤âdhš mšyhJ eh£oš ï‹D« ntW gy muáaš f£áfŸ ïU¡»‹wd.
mt®fŸ ïz§fkh£lh®fbs‹W«, MifÆdhš cU¥goahd mitfŸ bjhifÆš RU§»dthfî« bršth¡»š Fiwªjd thfî«
muáaš â£lbkh‹iw¤ jahǤJ M§»y eh£L¥ ghuhSk‹w¤ btW« bgausÉnyna ËW tU»‹wd. “fl¥gh® vtnu fL
jhÇl« rk®¥ã¤jš nt©Lbk‹W« ï¡T£l¤âd® TW»‹wd®. Éidia” v‹w bfhŸifiaíilt®fŸ. mâf« nf£ngh«; bfhL¤
“ïªâa RaM£á knrhjh” x‹¿id¤ jahǤJ mj‰F ïªâa jhš mEgÉ¥ngh«; á¿J bfhL¥ãD« tªjd« TWnth«; nkY«
k¡fË‹ Mjuit¥ bgw ïªehL KGtJ« $kâ m‹Å bg[©L nkY« nf£L¡ bfh©nlÆU¤jš nt©L«; mJjh‹ ekJ flik
R‰W¥ãuahz« brŒJ tU»‹wd®. $kh‹ É.v°. $Åthr rh°âÇ ba‹w á¤jhªjKilat®fŸ. ït®fŸjh‹ ÃZfhÄaf®k nah»fŸ
ngh‹w bgÇah®fËDilaî«, kfhuhZou khfhz kfhehL ngh‹w nghY«.
itfËDilaî« Mjuit¤ jkJ knrhjhɉF¥ bg‰¿U¡»‹wh®.
ïJjh‹ ïªâahÉ‹ muáaš cyf«! ïJjh‹ ekJ eh£o‹
ïJfhW« btËtªJŸs ïªâa muáaš â£l§fis¡ fh£oY« ït®
muáaš Ãiy!! ï¤jifa fh£áia ntbwªeh£L muáaš cy»D«
jahǤj knrhjh bgÇJ« K‰ngh¡Filajhfî«, ïªâa k¡fS¡F
fh©gjÇJ. 劉d« gyâw¥g£l muáaš bfhŸiffisíila
M£á KiwÆš mâf mâfhuK« bghW¥ò« ju¤ j¡fjhfî« ïU¡
f£áfis¡ f©L k¡fŸ kd§fy§» Égâš v›Éj M¢rÇa
»wbj‹nw Tw nt©L«. vÅD« ïªâa ehfÇf¤â‰F« muáaš
KÄšiy. mL¤j f£LiuÆš fhªâíyif¥ g‰¿í« k¡fŸ fil¥
bfhŸiffS¡F« bgÇJ« khWg£l m«r§fis¤ j‹df¤J¤ jh§»
ão¤bjhGf nt©oa muáaš be¿ia¥ g‰¿í« MuhŒ¢á
É»wJ. M§»y®fis vªehS« rh®ªJ ïªâa k¡fŸ ãiH¡f
brŒnth«.
nt©Lbk‹w bfhŸifia ï«knrhjh x¥ò¡ bfh©L É»wJ.
ïªâahɉF M§»y eh£L¤ bjhl®ò ï‹¿aik ahjbj‹W Fo muR - jiya§f« - 24.05.1925
tÈíW¤â¡ TW»wJ. ïªâahÉ‹ fhty‹ ( Protector ) Mf M§»y
k‹d‹ ïUªnjahf nt©Lkh«. ïªâahÉ‹ ÛJ Miz

Fo muR - 1925 28 29 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


RaeyK« ïyhgK« fUâna M§»y®fŸ ïªeh£oš muR
brY¤â tU»‹wh®fŸ MjÈ‹ mt®fshfnt kdÄu§» ïªâah
ɉF¢ Rauh{a« mË¥gh®fbsd vâ®gh®¥gJ gf‰fdntahF«.
j‰bfhiy brŒJbfhŸs ÉU«ò« kÅj‹ xUtidnaD«
ï›îy»š fh©lš mÇJ. jkJ eh£o‹ k¡fŸ âu©l bršt«
ekJ muáaš Ãiy III milªJ ï‹g« Ef®tj‰F¡ fUÉahf mikªâU¡F« ïªâahit
É£L¢ bršyî« M§»y® xU¥gLtnuh? MifÆdhš mt®ghš
fhªâaofŸ ïªâa muáaš cy»š jiyÆLtj‰F K‹d® cjÉia vâ®gh®¥gJ ïªâaÇ‹ j‹kâ¥ò¡F« j‹d«ã¡if¡F«
nkdh£L muáaš Kiwg‰¿ ekJ eh£oš muáaš »s®¢á eil bgÇanjh® Fiwî v‹W ïo¤J¡ T¿dh®. ü‰iw«gJ M©Lfshf
bg‰W tªjJ. nkdh£L muáaš üšfis¡ f‰W mªeh£L ïuh# ïªâa®fis ml¡», xL¡» moik¡FÊÆš 圤âd ïªâa
jªâu¤âš nkhf§bfh©l go¤j tF¥ãd®fns ekJ eh£o‹ muá M§»y murh§f¤njhL x¤JiHahikia¡ if¡bfhŸtnj Rauh{
aš JiwÆš ciH¤J tªjd®. M§»y M£áÆš ekJ eh£o‹ gy a« bgW« tÊbad X®ªJ ïªâa k¡fS¡F mÇa cgnjr« brŒj
ts§fS« mʪJ nghƉW v‹w c©ikia cz®ªjt®fŸ jh«. d®. fh§»u° kfhrig go¤j tF¥ãd® T£lkhf És§fhkš
vÅD« ekJ eh£o‹ ÉLjiy M§»y®fË‹ cŸs§ if¡FŸ c©ikahd ïªâa k¡fË‹ ãuâÃâ rigahf¤ âfHš nt©Lkh
ml§»¡»l¡»wbj‹w bfhŸifíilauhŒ ciH¤J tªjd®. j‹d« dhš ïªâak¡fŸ midtU« mâš nr®ªJ fyªJ ciH¤jš
ã¡ifí«, j‹ ifna jd¡FjÉ v‹w ÓÇa v©zK« ïyuhŒ nt©Lbkd tÊfŸ tF¤jd®. njrK«, njr cÇikí« ï‹dbj‹w
M§»y®fË‹ ò‹áÇ¥ãnyna jtœªJ njr ÉLjiy nt©o ¿ahJ »z‰W¤ jtisbad thsh¡ »lªj ïªâa k¡fis¤ j£o
Ëwd®. Rauh{a« M§»y® bfhL¡f eh« bgw nt©L« v‹w vG¥ã njr ÉLjiyÆš M®t§bfh©L ciH¡F«go¢ brŒjd®.
v©znk mt®fS¡FŸ Ä¡F ïUªjJ. go¤j tF¥ãd® M©L¡F ïªâahɉF Rauh{a« nt©LtJ gšyhÆu¡fz¡fhd ViH ïªâa
xU Kiw TL« T£lnk fh§»u° kfhrigahf És§» tªjJ. k¡fŸ ÉLjiy bgwnt v‹w c©ikia¡ f©L, ïJfhW« ïªâa
M§»y murh§f¤jhU¡F “vk¡F ï‹d Fiw csJ, mjid jaî k¡fis¥ òw¡f¤J eilbg‰Wtªj ïªâa muáaš be¿ia kh‰¿
brŒJ Ú¡f nt©L«” v‹W moik¡Fz« mU«ãa É©z¥g¤ go¤j tF¥ãdU¡F« ghku k¡fS¡F« beU§»a bjhl®ig
Ô®khd§fS«, nt©LnfhŸfSnk fh§»u° kfhrigÆš brŒa¥ c©lh¡» it¤jd®. ïªâah v‹gJ go¤j tF¥ãdU« g£od§
g£L¤ jhœikíl‹ mD¥g¥g£L tªjd. ïªâa murh§f CÊa« fS« mšy; VG y£r« »uhk§fS« m§F thœªJ tU« K¥gJ
ïªâakakh¡f¥go‹ mJnt njrÉLjiybad¡ fUâ c¤â nfho k¡fSnkahth®. Rauh{a« go¤j tF¥ãd®¡F k£Lkšy;
nahf§fŸ bgw¥ ghLg£L tªjd. go¤j tF¥ãdnu ïªâa k¡fŸ c¤ânahf§fis ïªâakakh¡FtJ« Rauh{akhfhJ, tWik¡F«,
v‹W«, br‹id, g«ghŒ, fšf¤jh ngh‹w g£od§fns ïªâahbt‹ ãÂfS¡F«, gŠr¤â‰F« mfhy kuz¤â‰F« Msh» vY«ò«
W« fUâ muáaš JiwÆš ciH¤J tªjd®. M§»y®fË‹ kd¥ njhYkhf miyªJ âÇí« v©z‰w »uhktháfŸ eªÃiyailªJ
gh‹ikia cŸsgo xUtU« m¿ªjt®fËšiy. m¿ªj xU áy c©z czɉF« cL¡f¤ J¡F« tho Éfhkš ÃÄ®ªj
U« mj‰nf‰g j¡f Kiwfis k¡fS¡F¡ fh£l¤ JªJ K‹ jiyÆduhŒ VWnghš eilÆduhŒ thœªJ ï‹g« Efu¢ brŒtnj
tªjh®fËšiy. Rauh{akhF«. ekJ »uhk thœ¡if Û©L« giHa eªÃiyik
milªjhš mšyhJ Rauh{a« bgwKoahJ v‹gJ fhªâaofË‹
M§»y®fË‹ c©ikahd kd¥gh‹ikia cŸsgo m¿ªj Koªj bfhŸif. ï›th¡f ntiy¡F ïªâa murh§f« cjÉ
t® c¤jk® fhªâaofnsahth®. M§»y uh#jªâÇfŸ ngh‹w Ãòz® òÇíbkd vâ®gh®¤jš ånz; »uhk thœ¡ifia¡ Fiy¤J, »uhk
fis ï›îy»š v§F« fh©lš mÇJ v‹W«, mt®fis m«Kiw tháfË‹ if¤bjhÊiy¤ bjhiy¤J, mj‹nknyna ï›turh§f«
bfh©nl btšYjš mÇJ v‹W« ïªâa k¡fS¡F vL¤J¡ f£l¥g£oU¡»wJ v‹w c©ikia¡ fhªâaofŸ f©lh®.
fh£odh®. Rauh{a« nt©o M§»y®fËl¤J mogªJ ÉgJ
ïÊî v‹W«, Rauh{a« v‹gJ xUt® bfhL¡f xUt® bg‰W mE ïitfisbašyh« e‹whŒ MuhŒªj ã‹dnu njr«
gÉ¡F« bghUŸ mšybt‹W«, jhkhfnt milªj Rauh{ank ÉLjiy bgw nt©Lkhdhš, Rauh{a« milaÉU«ãdhš M¡f
Ãiy¤J ÉF« v‹W« fhªâaofŸ k¡fS¡F vL¤njhâd®. Kiwfisí« mÊî Kiwfisí« ïªâa k¡fŸ xU§nf if¡

Fo muR - 1925 30 31 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bfh©L ciH¡f nt©Lbkd¡ T¿dh®. m¥bgÇahÇ‹ bfhŸif e«ã¡ifíŸnsh® mjid el¤âna tuš nt©L«. r£lrig
ia¡ fh§»u° kfhrigí« V‰W¡bfh©L xG»aJ. mÊî Kiw bršnth® bršf; g£l§fisí«, gjÉfisí«, bg‰Wk»œnth®
vd¥gLtJ ïªeh£oš M§»y murh§f« eil bgWtj‰F cjÉ k»œf; cÆiu¡ bfhšY« cliy¡bfhšY«, moik¡ FÊÆš 圤
ahf ïU¥gitfnshL k¡fŸ v›Éj¤ bjhl®ò« it¤J¡ bfhŸsh J« khÅl ïaªâu§fis c©lh¡FÉ¡F« gŸËfS¡F¥ nghnth®
kš xJ§» ÉgJ MF«. M¡f KiwahtJ Rauh{a¤ij ešFtjhd nghf; Úâk‹w« VWnth® VWf; M§»ykhiafsh»a ïitfËÅ‹
îkhz ntiyfis Ãiwnt‰¿ it¥gJ MF«. murh§f¤jh® W« ÉLg£L ešYz®î bg‰W Û©L« fhªâaofis¢ rh©òF«
mË¡F« g£l§fisí« bfsut¥ gjÉfisí« Jw¤jš, r£lrig tiuÆš k‰iwnah® bghW¤J¡ bfh©oU¤jš fl‹; M¡f Kiw
fis É£L Éyfš, murh§f ghlrhiyfisí« Úâk‹w§fisí« fis btF ÔÉukhf el¤â tUjš nt©L«.
Éy¡Fjš M»a ïitfns mÊî Kiwfsh«. ï›turh§f¤jhÇ‹
x¤JiHahik ïa¡f« ïwªJglÉšiy. x¤JiHahik
m£^Êa§fËdhš eR¡f¥g£L ïwªJnghd Foir¤ bjhÊyh»a
xL¡f¥g£oU¡»wnj xÊa ï‹D« mwnt xÊ¡f¥glÉšiy.
ïuh£od¤âš üš ü‰W if¤j¿Æš berî brŒjš, cÆ®¥ã¤jš,
x¤JiHahik be¿ia É£LÉLtjhf v©zntÆšiy vd
ïUbgU« tF¥ãduh»a ïªJ¡fS«, K°ä«fS« v›Éj
fhªâaofŸ TW»‹wh®. M¡f Kiwfis el¤J§fŸ, Rauh{a« bgW
nt‰WikíÄ‹¿ e£òÇik ó©L cl‹ ãwªjh®fis¥nghš x‹¿
å®fŸ vd¡ fjW»wh®. c©ik! c©ik!! fhªâaofisÉl ntW
thœjš, ïªJ rka¤â‹ e‰bgaiu¡ bfL¥gJ«, nfty« kÅj
Jiz ïªâa k¡fS¡F ïšiy v‹gJ cWâ. k‰w¤ jiyt®fŸ
cÇikia kW¥gJ« M»a Ô©lhik v‹D« bfhoa tH¡f¤ij
mU« ghLg£L¢ Rauh{a« bgWjY« TL«. mt®fË‹ Rauh{a«
xʤjš M»a ïitfns M¡f KiwfshF«.
ïªâa ehfßf¤â‰F«, m¿É‰F«, fiy ts®¢á¡F« V‰wjhf ïuh
g‰gy fhuz§fËdhš fhªâaofŸ nfhÈa mÊîKiwfŸ bj‹gJ â©z«. c©ik ïªâah ï‹dbjd cz®ªjt® fhªâ
k¡fshš ifÉl¥g£L tU»‹wd. M¡fKiwfS«Tl òw¡f¡ aofŸ xUtnuahth®; k‰iwnah® nkdh£L¡ f©zhoahš ïªâah
f¥g£L tU»‹wd. ï›ÉU Kiwfns ïªâahɉF Rauh{a« it¥ gh®¡»‹wd®. ï~J jh‹ fhªâaofË‹ Kiw¡F« , k‰iw
jutšyJ; ntW v«Kiwí« juhJ v‹gJ cWâ. M§»y®fË‹ nahÇ‹ Kiw¡F« cŸs nt‰Wik,
uh#jªâu¤â‹K‹ e«kt® jªâu« xU¡fhY« jiyö¡fhJ; fhy¤â‰
fhªâaofË‹ M¡f KiwÆš, fh§»uÞkfhrig ïJfhiy¤
nf‰w ng¢R«, th¡FWâia¡ fh¡F« FzÄ‹ikí«, tŠrfK«,
jGÉÉF« M¡f KiwÆš muáaš kz« ïšiy? MjÈ‹, mJ
bghŒ¡nfh£ilí« bghâªJ»l¡F« M§»y ïuh#jªâu¤â‹
Rauh{a« ešfhJ v‹W Äjthj e©g®fS«, bg[©l«ik¡
tÈik ght«! ViH ïªâa® m¿aKoínkh? r£lrig br‹wt®
T£l¤jhU«, Rauh{a¡f£áÆdU§Tl¡ TW»‹wh®fŸ. g®¡f‹
fË‹ fâ v‹dthƉW? “giHa fU¥gnd fU¥g‹” v‹w Ãiy¡F
bA£ãuònthL« ghuhSk‹w¤âdnuhL« t¿nj thjhLtJ«,
tªJ É£lh®fŸ. M§»y eh£L¤ bjhÊyhs® f£áÆdiu vâ®gh®¤J
bfhŠá¡ T¤jhLtJ« jh‹ muáaš Phgf« nghY«!
Ëwt®fË‹ fâ v‹d ? Vkh‰wkšyhJ ntW©nlh? ïJ fhiy
g®¡f‹ bA£ãuòit vâ®gh®¤J Égt®fË‹ fâ v‹d ? ïªâah eh£o‹ bršt Ãiyia¥ bgU¡F« njr k¡fË‹ bghUŸ
it¥ ghJfh¡F« âwik ïªâa®fS¡»šiy ahjÈ‹ M§»y® tUthia¥ bgU¡F« tÊ muáaÈ‹ gh‰glhnjh? M§»y
M£á ï‹¿aikahjJ v‹W«, kh©nlF Ó®âU¤j¤ij V‰W M£á¡F Mjhu khf ïU¡F« Éahghu bgU¡if¤ bjhiy¡F«
el¤âdhš mšyhJ nkY« Ó®âU¤j« tH§Ftij¥g‰¿ Mnyhá¡f Kiw muáaÈ‹ gh‰glhnjh? FoÆ‹nwš nfhš c©nlh? eh£oš
ïayhJv‹W« thŒ Trhkš ãj‰¿¤âÇ»‹wh®, fhªâao fis cj¿¤ thG« k¡fŸ eš thœîbgw ehL«tÊ muáaš Kiwahfhnjh?
jŸË É£L Û©L« moik Fz¤â‰fhsh» M§»y®fis vâ® eh£oYŸs k¡fŸ Fo¡f¡fŠáí«, cL¡f Tiwí« ïšyhkš
gh®¡F« m¿thËfË‹ fâ ïªÃiyí‰wâš xU á¿J« Éa¥ò ehrK‰W xʪJnghŒÉo‹ Rauh{a« v‰W¡F? M§»y M£áÆ‹
ïšiy. MifÆdhš jÄœ k¡fS¡F eh« m¿É¡f nt©oabjh‹ bfhŸiffS« ‘ãǤjhSjš’ v‹w bfhŸif Kj‹ikahd
W©L. ï›tÊî Kiwfis Û©L« fh§»uÞ kfhrig V‰W el¤J« jšynth? “ãǤjhS« bfhŸif”ia xÊ¡f ïªJ KÞä« x‰Wik
tiuÆš M¡f Kiwfis¡ if¡bfh©L ïilÉlhJ mšY« gfY« ia¥ gy¥gL¤jî«, ca®î jhœî v‹w nt‰WikÆ‹ ntuhf
ciH¤J tuš nt©L«. fh§»uÞ kfhrig ntW f£áfŸ ta¥g£L És§F«. Ô©lhikia xʤJ k¡fŸ x‰Wikahf thHî« ghL
ÉLkhÆD« eh« ftiyíwnt©Ltâšiy, mÊî KiwÆš gLjš muáaš KiwÆ‹ gh‰g£ljhfhnjh ? Rauh{a« vÅ‹

Fo muR - 1925 32 33 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïJnghœJ eilbgW« M£áKiwia¤ âU¤ânah xʤnjh k¡fŸ
ãw¥òÇikfis¥ bg‰W všyh¤ JiwfËY« K‹nd‰wbkŒâ
thœtJjhnd. ïJnghœJ eilbgW« M£áKiwÆ‹ mo¥gil
fshf ïU¡F« eh£o‹ bršt¤ij bfhŸis bfhŸS« Éahghu«,
ãǤjhSjš M»ait fis xÊ¡F« KiwfŸ muáaš KiwfŸ
mšybtÅ‹ ã‹ vJjh‹ muáaš Kiwnah? jÄœk¡fns! g£l <nuh£oš ehlf tÇ
nt£ilÆY«, gjÉ nkhf¤ âY« mÄœªJ miyªJ âÇnth®fË‹
ka¡f th®¤ijfËš <Lg£L VkhªJ nghfhÔ®fŸ. “fj®, ïªJ -
K°È« x‰Wik, Ô©lhik xʤjš M»a ï«_‹Wnk Rauh{a« flªj ïu©L eh£fËY« <nuhL mâfhu t®¡f cy»š xnu
ešF«. ïJnt vdJ á¤jhªj«” vd¡ fhªâaofŸ TW« mÇa gugu¥ò. všyh« X£lK« eilíªjh‹ ! nkyâfhÇ Kjš moÆYŸs
bkhÊfis MœªJ MuhŒªJ c©ikia¡ f©L nj¿, fhªâaofŸ njh£o tiuÆY« btÆby‹W ghuhkY«, Éa®it xGFtij¡
tÊËW njrÉLjiy¡fhf ciH¥Õ®fshf !. ftÅahkY«, Xo¤ âǪj t©zkhfnt ïUªjd®. <nuh£oš
ïojh‹ ÉGªJÉ£lnjh? bgU« òašfh‰W bfhLikfŸ gy
Fo muR - jiya§f« - 31.05.1925
ïiH¤jnjh? v‹d Ég¤J Ãfœªjnjh? v‹W nea®fŸ Iíw
nt©L«. ekJ mâfhÇfË‹ kd¥gh‹ikia m¿ªnjh® 劉d«
Ãidah®. xU ehlf¡ T£l¤jh® vkJ mâfhu bjŒt§fis ï›tsî
M£lK« M£oit¤JÉ£ld® ! ehlf òUõ®fŸ ahbu‹W v©Q
»Ö®fŸ? br‹id br¡bunlÇa£ CÊa®fns! ï›ñ® ehlf rhiy
Æš ne‰¿uî ‘ò¤nuh¤k uhk‹’ v‹w ehlf« el¤âdh®fŸ. kh¥
ãŸisfis¥nghš CU¡F¤ âU«ã¥ nghŒÉ£lh®fŸ. kÆyh¥óÇš
ÃUt¥g£oU¡F« ‘ïuhk»UZz khzt®’ ïšy¤â‰F¥ bghUŸ
nr®¡fnt ïªehlf« eilbg‰wjh« ! mEkâ¢Ó£L (o¡f£) x‹¿‹
‘Éiy’ %gh g¤Jjh‹ !!
xU ehlf¡ T£l¤jhU¡F¥ bghUŸ nr®¡F« ‘Vb#©L’fshf
mâfhÇfŸ És§»d fh£áia <nuh£oš f©nlh«. br‹id br¡bu
nlÇa£ CÊa®fns, ehlf òUõ®fshf tUth®fshÆ‹ Þjy mâ
fhÇfŸ mt®fS¡bfd mEkâ¢Ó£L ɉW¡bfhL¡F« ‘V#©L’
fshf ïU¥gâš F‰wbk‹d? ït®fË‹ Mjuî ï‹nwš 600
mEk⢠ӣLfS¡F %gh 6000 r«gâ¥gbj¥go? ehlf¡ T£l¤jh®
rhjhuz k¡fsh? br‹id br¡bunlÇa£ CÊa®fŸ m‹nwh?
ït®fŸ ï£l gÂia Þjy mâfhÇfŸ v›thW kW¥gJ? kW¡f
nt©oa mtáa« jh‹ v‹d? mâfhÇfË‹ mo tUo thG«
kÂa¡fhu®fS«, f®z§fSkhd »uhkâfhÇfŸ kȪJ »l¡F«
nghJ nkyâfhÇfS¡F v‹d Fiw? v‹d ftiy? j¤j«
»uhk§fËš thG« Fok¡fËš jdtªj®fis¥ ão¤J mt®fË‹
ÉU¥g¤â‰F Énuhjkhf ‘koia¥ão¤J kh§fhia¥ ngh£L
kÆiu¥ão¤J gz« th§Ftj‰bfh¥g’ Ó£L x‹W¡F g¤J%gh
gf‰bfhŸisao¤j brŒâia mâfhÇfŸ m¿tnuh? mâfhÇfŸ
ÉU«ãdhš ehlf¤â‰F« ‘tÇ’ Éâ¡fyh« nghY«!

Fo muR - 1925 34 35 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nkyâfhÇfË‹ btW¥ò¡F«, Ó‰w¤â‰F« Mshfhkš ïU¡f
nt©Lbk‹w m¢r¤jhš, j«Äl« bfhL¡f¥g£l Ó£Lfis bg‰W¡
bfhŸnth® ïyhikÆdhš if¥gz« ïHªj kÂa¡fhu®fS«
f®z§fS« v¤jid ngnuh? ehlf ‘tÇ’¡fhf it¤J¡bfhŸS«go
T¿¤ j§fŸ r«gs¥g£oÆš ifbaG¤Jk£L« bgh¿¤JÉ£L
btW§ifÆduhŒ å£L¡F¤ âU«ãd »uhkâfhÇfŸ v¤jid âU¢á Ô®khd«
ngnuh? nkyâfhÇfËš v¤jid ng® gz« bfhL¤J ehlf«
gh®¤jd® v‹W m¿a vk¡F Mtš c©L.
jÄœehL fh§»uÞ fÄ£o âU¢áÆš To¢brŒj ‘ãw¥ãdhš
<nuhL mâfhu t®¡f¥ ngŒ vkJ efurigiaí« É£l
kÅj®fËš ca®î jhœî ghuh£l¡TlhJ’ v‹w *Ô®khd¤ij¥
ghošiy. efurigÆ‹ Ñœ¤ju á¥gªâfŸ Þjy mâfhÇfË‹ jiy¡
g‰¿í« mij¡ F¿¤J¢ áy® brŒj uhédhkhit¥g‰¿í«, “etr¡â”
filÆšjh‹. CÇYŸs eh‰fhÈfS«, ÉR¥ gyiffS« ïªefu
g¤âÇifÆš nk‰go Ô®khd¤ij¥g‰¿ vGâÆUªj jiya§f¤
rig¢ á¥gªâfË‹ jiynkšjh‹! efurigÆš Rfhjhu c¤â
ij¥g‰¿í«, ï›thu« ekJ g¤âÇifÆš btËÆlnt©o
nahfÞj®fS« csnuh v‹w Ia« vk¡F mo¡fo ÃfœtJ©L. ïªj
v¢rÇ¡if v‹w jiy¥ã‹ Ñœ X® F¿¥ò vGâit¤âUªnjh«.
Ia¤ij Ú¡»a ³ ehlf¡T£l¤jhU¡F vkJ bgU« tªjd«.
Mdhš, ne‰W g¤âÇiffËš lh¡l® tujuh#&Y ehíL fšf¤jh
CU¡F tªj ÉUªâd®fS¡fhtJ Rfhjhu trâfŸ brŒJ bfhL¤
ÉÅ‹W« mD¥ãa jªâ ãuRÇ¡f¥g£oUªjJ. mâš r_fthœ
jik¡F k»œ¢áail»nwh«.
ÉY«, FUFy¤âY« (kÅj®fŸ j§fS¡FŸ) ãw¥ãdhš ɤâahr«
ò¤âu c¤jkdhd $ uhkãuhÅ‹ ò©Âa rÇijahš ï›ñ® ghuh£l¡TlhJ v‹W jÄœehL fh§»uÞ fÄ£oah® Ãiwnt‰¿a Ô®
mâfhÇfŸ f‰W¡bfh©l go¥ãid mâfhu gy¤jhY«, brU¡fhY« khd¤ijí«, mj‹nkš $kh‹ v«.nf. M¢rhÇah® vG¥ãa
Fok¡fis tU¤â ehlf ‘tÇ’í« tNÈ¡fnt©Lbk‹gJjh‹ M£nrgidfisí« fhªâaofŸ e‹F gh®¤J m¤Ô®khd« xG§fh
nghY« ! dJjhbd‹W« m¤jifa Ô®khd¤ij Ãiwnt‰Wtj‰F m¡fÄ£o
mâfhuKŸs bj‹W« brhšÈajhf¡ f©oU¡»wJ. ïijÉl ekJ
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 31.05.1925 F¿¥ò ït®fË‹ kdkh‰w¤â‰F mâf cjÉbrŒahbjd¡ fUâ ekJ
F¿¥ig ÃW¤â¡ bfh©nlh«.

Fo muR - F¿¥òiu - 31.05.1925


* âU¢áÆš 29.1.25 ² Toa jÄœehL fh§»uÞ
fÄ£oÆ‹ Ô®khd«
ïªâa r_f thœ¡ifÆš ãw¥ãdhš vtU¡F« V‰w jhœî
V‰gL¤j¡ Tlhbj‹W« ï¡bfhŸifia njÓa ïa¡f¤âš <L
g£l Þjhgd§fŸ mtáa« mDZo¡f nt©Lbk‹W« Ô®khÅ¡
f¥ g£lJ. ï¡bfhŸifia nru‹khnjÉ FUFy¤âš mDZlhd¤
âš bfh©Ltunt©oa Ka‰áfis¢ brŒa Ñœf©l r¥
fÄ£oia ï¡fÄ£oah® V‰gL¤J»wh®fŸ,
$kh‹fŸ <.bt.uhkrhÄ eha¡f®, <nuhL.
vÞ. uhkehj‹, khatu«.
m. bt. âahfuh#h, njtnfh£il
Fo muR - 17.05.1925 - g¡f«.11

Fo muR - 1925 36 37 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bghJthŒ všnyhU¡F« És§fî«, všnyhU« g§bfL¤J¡
bfhŸsî«, všnyhU« gydila¡ Toajhíkh»É£lJ. mj‹
gydhf¤jh‹ Ú§fS« ehD« ï‹W ï§F ToÆU¡»nwh«.
muáaš Éõa¤ij¥g‰¿ c§fS¡F eh‹ ï¥bghGJ
mâfkhŒ vL¤J¢ brhšy nt©oaâšiy v‹nw Ãid¡»nw‹. eh«
fhiu¡Fo Íšyh brŒant©oa muáaš â£l§fS« btF RygkhdJ«, ahtU¡F«
òÇa¡ToaJ«, ahtU« x¥ò¡bfhŸs¡ToaJ«, vtU« fZlÄ‹¿
KjyhtJ muáaš kfhehL vËâš brŒa¡ToaJ«, bgU«ghY« vâ®thjk‰wJkhditfŸ.
mjhtJ x‰Wik - fj® - Ô©lhik - kJÉy¡F KjÈaitfns.
rnfhjÇfns ! rnfhju®fns ! ït‰iw¥g‰¿ cgruiz¡ fÄ£oahuhš jahÇ¡f¥g£oU¡F« Ô®kh
d§fŸ Ãiwnt‰w¥g£l ã‹, v‹Dila mã¥ãuha¤ij Koî
fhiu¡Fo Íšyh KjyhtJ uhéa kfheh£L¡F m¡»uhrd«
iuÆš bjÇɤJ¡ bfhŸS»nw‹. ï‹W ï›ñÇš el¡f¥nghF«
t»¡F« fîut¤ij vd¡fˤjj‰F c§fS¡F eh‹ kd¥ó®tkhd
c‰rt¤â‰F Ú§fŸ nghf Mir bfh©oU¥Õ®fŸ Mdjhš ï¤Jl‹
tªjd¤ij¢ brY¤J»nw‹. mšyhkY« ïªj jditáa eh£oš
kfheh£o‹ ï‹iwa elto¡iffis Ko¤JÉL»nw‹.
elªj - mjhtJ gŸs¤ö® kfheh£L¡F«, njtnfh£ilÆš elªj
âUthlhid jhYfh kfheh£o‰F« m¡»uhrd« t»¡F« fîut§ ehis fhiy 8 k¡F kfhehL kWgoí« TL«. $kh‹
fisí« vd¡nf mˤâUªJ, kWgoí« el¡F« ïªj kfheh£L v°.uhkehj‹ mt®fŸ fj® fh£áia¤ âwªJ it¥gh®. mJ Koªj
m¡»uhrd fîut¤ijí« vd¡nf mˤâU¥gij¡ bfh©L îl‹ $kh‹ br‹id Rnuªâueh¤ MÇah mt®fŸ m¡»uhrd¤â‹
v‹Ål« j§fS¡F ïU¡F« m‹ig¥g‰¿ eh‹ bgUik ghuh£o¡ Ñœ bjh©l® kfhehL el¡F«. mJ Koªjîl‹ kfheh£L¤ Ô®khd§
bfhŸshkÈU¡f KoaÉšiy. fŸ c§fŸ m§Ñfhu¤â‰F tU«. nfhit $kâ Ûdh£áa«khŸ
mt®fŸ bg©fŸ flikia¥ g‰¿ ngRth®fŸ. ï‹W ïuî« ehis
njr¤âš x‰Wik¡ bf£L, C¡f« F‹¿, ÉLjiy kwªJ,
ïuî« ehif $kh‹ uh#huh« ghftj® mt®fshš ‘kfh¤kh fhªâ’
Raey« nkÈ£L jiyÉǤjhL« ïªj¢ rªj®¥g§fËš kfhehLfŸ
fhynBg« el¡F«. fdth‹fŸ ïJnghynt tªJ ïUªJ všyh
el¤JtJ Äfî« fZlkhd fhÇa«. mâY« brštªj®fS«,
Éõa§fisí« nf£L kfhehL áw¥ghŒ el¥gj‰F vd¡F nt©
fZlbk‹gnj ï‹dbj‹w¿a¡Tlhj Ókh‹fS« ÃiwªJŸs
oa cjÉ òÇíkhW nf£L¡bfh©L ï¥bghGJ ï¡T£l¤ij¡
ï¥ng®¥g£l Fngu g£lz§fËš kfhehLfŸ el¤j e©g®fŸ
fiy¡»nw‹.
V‰gLtJ«, m¥go VjhtJ x‹W ïu©L njrg¡j®fŸ el¤âdhY«
bghJ#d§fŸ mâš fyªJ kfheh£il¥ gyD©lh¡F«go ah¡F F¿¥ò:- 23,24.05.1925 ïu©L ehŸfŸ gŸs¤öÇš eilbg‰w
tJ« Äfî« J®yg«; m¥goÆUªJ« ï«kfhehL ï›tsî áw¥ghf fhiu¡Fo kht£l KjyhtJ muáaš khehL - jiyikíiu
el¡»wnjhL ï›tsî kfh#d§fŸ tªâU¥gijí« gh®¤jhš ahU« ( bjhl®¢á Fo muR 07.06.1925 )
ghuh£lhkÈU¡f KoahJ.
Fo muR - brh‰bghÊî - 31. 05 .1925
fdth‹fns !
fh§»u° v‹w muáaš mik¥ghdJ ekJ eh£oš btF
fhykhf e«kndh® r«gªj¥gLtj‰»šyhjjhŒ, go¤j tF¥gh® v‹W
brhšy¥gL»w t¡ÑšfŸ KjÈa T£l¤jhU¡F cÇajhŒ ïUªJ,
mt®fS¡nf gyid¡ bfhL¤J¡ bfh©L tªjJ. mt®fnshL
Úyhkš eh£o‹ ïu¤j¤ijí« cÇŠá¡ bfh©nl tªjJ. Vnjh e«
gh¡»a tr¤jhš kfh¤kh fhªâ muáaš Éõa§fËš jiyÆl
Mu«ã¤j‹ gydhŒ muáaš Éõa« ïªâa k¡fŸ ahtU¡F«

Fo muR - 1925 38 39 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïU¥ã‹, beU¥ãš 圪j òG¥nghš JoJo¥g®. bg©k¡fŸ vDŠ
bršt« gil¤j jhaU«, jªijaU« kd§fy§», khHhªJ,
btŒJÆ®¤J Ég®; É«Ä, É«Ä mGt®. ï¡bfhiy¡ bfhonah
D¡F Éâ¤j j©lid nghjhJ, nghjhJ vd x›bthUtÇ‹
cŸsK« miwTth ÉF«. ï¡bfhiy¥ ghjfid¢ á¤âutij
ïªJ¡fË‹ bfhoa tH¡f« brŒjny áwªj j©lidbad x›bthUtU« v©Qt®.
ï¡bfhoa Ãfœ¢á vkJŸs¤âš njh‰Wɤj v©z§fis
ï«khj« btËahd ‘khl®‹ Ç›í’ vD« khj¢ rŠáifÆš bašyh« vL¤Jiu¡f¥ ò»‹ ï›ntL KGtJ« nghjhbj‹nw
nfhukhd xU bg© bfhiyia¥ g‰¿¡ ÑœfhQ« Étu§fŸ fhz¥ TWnth«. ï¡bfhLŠ braiy v©Â, v©Â mGtjh‰
gL»‹wd. mit tUkhW ;- gabd‹d? cŸsKUFtjhš gabd‹id? bfhiy¥ghjf‹
n#hnfªâueh¤ fhid¡ foªJ nehtjh‰ gabd‹d? ï¤jifa
“g¤JtaJŸs äyhtâbaD« bgaUŸs jdJ kidÉia¡ bfhoabrašfŸ Ãfœtj‰F¡ fhuzbk‹dbtd MuhŒªJ ïÅí«
bfh‹wjhf n#hnfªâueh¤fh‹ v‹gt‹ F‰wŠrh£l¥g£L Úâgâ m›thW ÃfHht©z« V‰w Kiwfis¡ ifahs K‰gLtnj
ng{ v‹gtuhš kuzj©lid Éâ¡f¥g£lh‹. m¿îilikahF«. flªj braiy¡ fUâ kd« òG§Ftjhš xU
ï¥bg©Â‹ bg‰nwh® fšf¤jhÉYŸs r§fÇnjhyh rªâš gaD« ÉisahJ. ï¤jifa brašfË‹ Éisî¡F¡ fhuzkhf
Ä£lhŒ¡fil it¤J Éahghu« brŒJ tU»wh®fŸ. ï¥bg© cŸs ïÊjifikia, bfhoa tH¡f§fis xÊ¡f tÊ nfhYjš
Q¡F«, n#hnfªâueh¤ fhD¡F« ïu©lh©LfS¡F K‹d® kz« m¿thËfË‹ fl‹; jhŒ, jªijaÇ‹ fl‹ ; r_f¤âdÇ‹ fldh«.
elªjJ. bg©, bg‰nwh® å£onyna ïUªJtªjhŸ. kidÉia¤ ï¡nfhukhd bfhiy¢ brašfS¡F¡ fhuzkhf ïU¥gJ ghš
j‹}U¡F miH¤J¢bršy¡ fzt‹ br‹w ã¥utÇ µ 9 ² khkdh® kz« khwh¢ áWÄa®fis fhkÉfhu¤jh‰ f£L©L Éy§Ffis¥
å£L¡F tªjh‹. mL¤j IªJ eh£fS« Rgâdkšybt‹W T¿ nghš âÄ® bfh©liyí« ïs« thÈg®fS¡F tJit brŒJ mt®
á‹dh£ fʤJ kidÉia miH¤J¢ bršY«go bg©Â‹ ghš x¥òÉ¡F« bfhoa, F‰wkhd tH¡fbk‹W eh« â©zkhf¡ TW
bg‰nwh® ÉU«ãdh®fŸ. mj‰»irªJ mt‹ khkdh® å£onyna nth«. ï¤jifa bfhoa, m¡»ukkhd tH¡f« ïªJ rka¤â‹ nguhš
j§»ÆUªjh‹. Kjš ïu©LehŸ ïuÉY« òUõD« kidÉí« xnu eilbgWtJ ek¡F¥ ngutkhd«; ekJ rka¤â‹ e‰bgaiu
miwÆš gL¡if bfh©ld®. _‹wh« ehËuî, òUõDl‹ xnu ehrkh¡», ehK« mÊbt‹D« bgU§FÊÆš 圪J ïw¥ngh«.
miwÆš cw§f¥ bg© kW¤J jhahUl‹ gL¡if bfh©lhŸ. c©gJ«, cw§FtJ«, ó©lJ«, kzÉidbrŒtJ«, k¡fŸ
ã¥utÇ µ 12 ² ïuî bt‰¿iy gh¡F nt©Lbkd n#hnfªâu‹ bgWjY« rka¡ nfh£ghLfŸ vd¡ T¿‹ ïjÅD« m¿ahik
nf£f, mitfis¡ bfhL¤JtU«go jhah® kfis mD¥ãdhŸ. ntWsnjh? M©ltÅl¤J k¡fis¡bfh©L cŒÉ¡F« m¿î
bg© miw¡FŸ br‹wJ« fzt‹ fjit¤ jhË£L¡bfh©lh‹. tÊna, M‹k be¿na rkakšyhJ, r_f¡ f£L¥ghL Fiyahkš,
r‰Wneu« bghW¤J bg©Â‹ mG Fuiyí«, tÇirahf mofŸ r_f« v‹W« mÊîwhkš ËW Ãyîj‰fhd KiwfËš nr®¡f¥
ÉG« r¤j¤ijí« bg©Â‹ jhahU«, g¡f¤âYŸst®fS« gLtdth»a ïitbašyh« rkabe¿ vd¡TWjš kliknaahF«.
nf£ld®. jhah® miw¡FŸ Xo¥ gh®¡f ïu¤j btŸs¤âš j‹kfŸ ekJ eh£o‹f© njh‹¿a mwüšfŸ všyh« xU á¿J M©l
jiunkš Kf« fÉœªJ »l¥gij¡ f©Q‰wdŸ. ïu¤j« njhŒªj tid¥ g‰¿í«, mtid milí« be¿ia¥ g‰¿í« T¿¥ bgU«
fš FHÉbah‹W g¡f¤âš »lªjJ. ï¡FHÉahš k©il ghY« r_f thœ¡ifia k¡fŸ ï‹dÉjkhf el¤Jjš nt©L
cil¡f¥g£L _is bj¿¤J¡ »lªjJ’’. bkd¡ Twh Égd; m›tw üšfËš fhQ« r_f thœ¡ifia¥
M! bfhLik! bfhLik!! ï¡nfhukhd bfhiyia, ghjf¢ g‰¿a ÉâfŸ, fhy«, ïl«, k¡fË‹ kd¥gh‹ik ït‰¿‰nf‰g kh¿
braiy¡ nfŸÉí‰w ïªâak¡fŸ midtU« kd« gij gij¥g®; kh¿ ïU¡F«. m›ÉâfŸ ï›Éªâa eh£onyna xnu bg‰w¤jhŒ
cŸsKUFt®; cly« iet®; f©Ùiu MwhŒ¥ bgU¡Ft®; ïU¡f¡ fh©»nwhkšnyh«. m›Éâfis fhy¤â‰F¤ j¡fthW«,
fiufhzh¤ J‹g¡flÈš åœt®; ïsŠbršt¢ áWÄa®fshf ïl¤â‰nf‰wthW« kh‰¿aik¤J¡ bfhŸSjš Tlhbj‹W Ãaâ

Fo muR - 1925 40 41 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïšiy. “giHad fÊjY« òâad òFjY« tGtyfhy tif mG»Ö®fŸ? khŒ«khy¡ f©Ù® ÉL»wh®fbsd cyf« c§fis¥
Ædhnd‹” vd M‹nwh® T¿íŸsh®. k¡fŸ brŒí« kzÉid gʤJiu¡fhjh? ïs«taâš kz Ko¥gâdhš neU« J‹g§fis
r_f thœ¡ifia¢ rh®ªnj eilbgWtjhF«. FL«g thœ¡ifia neÇš jhkhfnt mEgɤâUªJ«, jhŒkh®fŸ ï¡bfhoa tH¡f¤ij
el¤Jtj‰F¤ jFâa‰w¥ gUt¤âš cŸs áWÄa®fis kz« mwnt xÊ¡f K‹tuhâU¥gJ bgU§ F‰wkhF«. ‘ntÈna gÆiu
v‹D« fƉ¿dhš ã¤J, FL«g« v‹D« FÊÆš 圤â fzt‹ nkŒªjhš’ ntW ah® Jiz gÆU¡F! g¤Jkhj« RkªJ, bg‰W,
v‹D« Éy§fida fhtyhË ifÆš x¥òÉ¡F«go vªj mwüY«, Óuh£o¤ jhyh£o¥ bgh‹ndnghš ngh‰¿ ts®¤j bg© bršt§
vªj j®krhÞâuK« nghâ¡fÉšiy v‹gij k¡fŸ czuš fS¡F¤ jhŒkh®fns vkdhf V‰g£LÉ£lhš mtiu¡ fh¥
nt©L«. kzÉid ÃfG§ fhy¤âš Xj¥bgW« kªâu§fns vkJ gh‰Wgt® aht®?
T‰¿‹ c©ikia cŸs§if bešÈbad És¡»¡fh£L«.
M©k¡fŸjh‹ ca®ªjt®fŸ; bg©k¡fŸ jhœªjt®fŸ ;
x‹Wk¿ahj, Éisah£L ÉU¥g« mryhj g¤J taâ‰F¡ Ñœ¥g£l
M©k¡fŸ jh‹ m¿î Ãiwªjt®; bg©k¡fŸ m¿Éšyhjt® v‹w
áWÄa®fS¡F kzKo¡fnt©Lbkd¢ rhÞâu§fŸ TW»wbjd¡
ÑHhd v©zK« ï¡bfhLŠ brašfS¡F¡ fhuzkhF«. ïªj¤
TWgt®fŸ ÉǪj fšÉí«, guªj m¿î«, k¡fŸ nk«ghLWtâš
jhœªj v©z« e«kt®fis É£L mfyšnt©L«; M©k¡fS«,
bgU§ftiyí« cilauhÆUªj ekJ K‹ndh®fË‹ ÛJ bgU«
bg©k¡fS« ‘rÇ Ãf®, [khd«’ v‹w v©z« ts®jš nt©L«.
gÊRk¤Jgt®fshth®fŸ. ï¡bfhoa ÉâfŸ všyh« ã‰fhy¤jtuhš
M©k¡fisÉl¥ bg©k¡fŸ v›tifÆY« jhœªjt®fŸ mšy®;
Raey§fUâí«, bghUshir bfh©L« vGâ it¡f¥g£ldntah«.
r_f thœ¡ifÆš, FL«g thœ¡ifÆš M©k¡fS¡F cŸs
ïsŠáWÄa®fS¡F kzŠ brŒahÉoš bg‰nwh® vÇthŒ eu»il
cÇikfŸ, bghW¥òfŸ bg©k¡fS¡F« c©L v‹w caÇa, guªj,
åœt® vd ahnuh áy khÅl¥ gj®fŸ T¿aij ntjth¡fhf¡
ÉǪj neh¡f« e«ktÇil cjakhjš nt©L«. m‹nw, m¥
bfh©L e«kt® m¿ÉHªJ, f©_o, itâf«, itâf« v‹W thah‰
bghGnj, m¡fznk ï¤jifa nfhukhd, kdij¥ ãs¡F« bfhoa
ãj‰¿ “»Ëia ts®¤J¥ óid ifÆš bfhL¥gJ” nghš jkjUik¢
bfhiyfŸ ÃfHh t©z« brŒJÉlyh«. jÄœeh£L¤ jhŒkh®fns!
bršt¢ áWÄa®fis gLFÊÆš jŸË, r_f ehr¤ijí«, eh£o‹
jªijfns!! c§fSila bghW¥ig cz®ªJ elî§fŸ. t§fhs¤
mÊití« njL« ghjf¢braiy Él¡ bfhLikahd braš
âšjh‹ ï¡bfhiyba‹W ÃidahÔ®fŸ. ekJ f©K‹ ehnlhW«
ntW©nlh? ï¡ bfhLŠbraÈD«, n#hnfªâu‹ bfhiy bfhonjh?
eilbgW« bfhiyfS«, á¤âutijfS« c§fS¡F¤ njh‹w
ghš kz« khwh¡ FHªij¥ gUtKŸs, fzt‹ ï‹dhbdd m¿ªJ
Éšiyah? ï¡bfhoa tH¡f¤ij xÊ¡f K‰glh Éoš gšyh
bfhŸsî« Koahj òUlghÇa® ïašò ï¤j‹ik¤J v‹w¿ªJ
Æu¡fz¡fhd ïsŠáWÄa®fË‹ rhg§fŸ c§fis¢ NœªJ bfhoa
bfhŸs ïayhj fhkŠrhyh ïsikíilashŒ fztDl‹ clÈ‹
ntjid¡FŸshå®fŸ! mšy‰g£L M‰whJ mGj f©Ù® bršt¤
g« EfU« gUtK«, M‰wY« bg‰¿yhj k¡fis¥ bgWj‰F¥
ij¤ njŒ¡F« gil, v‹gij czU§fŸ.
nghâa clš cuK«, cW¥ò¡fË‹ ts®¢áí« gil¤âuhj ek
jUik¥ bg©kÂfS¡F, bgh«ik¡ fšahz« brŒtJ ngh‹W ï¡bfhoa tH¡f¤ij¤ bjhiy¡f mªÃa M§»y murh§
kzKo¤J, kzkf‹ ghš ÉL¤J it¡F« bfhoa tH¡f¤ij ekJ f¤jh® Jiz òÇah®fŸ. âra«, ï~J mtU¡F e‹ikiaí«, tU
eh£L k¡fŸ if¡ bfh©oU¡Fk£L«. ï¤jifa bfhoa, nfhukhd thiaí« bfhL¡fhjšyth? rka«, rka« v‹W t¿nj T¡FuÈ£L
bfhiyfŸ eilbg‰W¤jh‹ tUbk‹gij ekJ k¡fŸ czuš Vkh‰¿¤ âÇí« m®¤jÄšyh itâf®fsh»a âU. o. mu§fh¢
nt©L«. ‘rka« mÊí«, r_f« mÊí«’ v‹w _l¡ bfhŸif rhÇah®fŸ ngh‹w r£lrig m§f¤âd®fË‹ cjÉia ehlhÔ®fŸ!
fËdhš f£L¥g£L k¡fŸ m¿ahik v‹D« ïUËš »lªJHY« bjŒt¤ âU¡ nfhÆšfËš njtjháfŸ ïUªnj Mfnt©Lbk‹W
tiuÆš ï¤jifa bfhiyfŸ ÃfœªJ jh‹ tU«. mªnjh! ïªâa thŒ TrhJ r£l rigÆš TW« go‰bwhG¡fKila m§f¤jt®
k¡fns! ckJ Ãiy¡F ïu§F»‹nwh«. rka c©ikia czuh®fŸ; fis vâ®gh®¤J VkhwhÔ®fŸ! ïJ c§fŸ flikašyth? Ú§fns
r_f thœ¡if Ãiyia m¿ah®fŸ. _l¡bfhŸiffS«, _l Ó®âU¤jŠ brŒJ bfhŸS§fŸ! Ú§fŸ ÉU«ãdhY«, ÉU«gh
e«ã¡ifí« jh‹ ït®fŸ f©l c©ikfŸ. “És¡if¥ ão¤J¡ É£lhY« ekJ ehL Ra M£á bg‰W el¡F« fhiyÆš ï¡bfhoa
bfh©L »z‰¿š ÉGtJ” nghš, všyhk¿ªâUªJ« ïsŠ áWÄa® tH¡f§fŸ òij¡f¥gL« v‹gij cz®ªJ elªJ bfhŸS§fŸ.
fS¡F kzŠbrŒJ, ã‹d® mt®fS¡F neU« fâia¡ f©L V‹
Fo muR - jiya§f« - 07.06.1925
Fo muR - 1925 42 43 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
ngᥠbgUikailth®fŸ. ï¥bgÇah® ntW njr¤âš ãwªâU¥
ghuhÆ‹ m¤njr« v›tsnth K‹D¡F tªâU¡F«. mt® ekJ
uhéa¤ jiyt® kh¤âukšy, cyf¤â‰nf mt® xU bgÇat®.
mtiu¥ óÍ¡»nwh«, òfœ»nwh«, mt® bgauhš bgUik ghuh£o¡
bfhŸ»nwh«. mt® brhšY»w ntiyia eh« brŒtâšiy. Mdhš
fhiu¡Fo Íšyh ekJ Raey¤â‰F mtUila bgaiu cgnahf¥gL¤J»nwh«. r£l
rigfS¡F«, °jy °jhgd§fS¡F« mt® bgaiu¢ brhšÈ¡
KjyhtJ muáaš kfhehL bfh©L EiHa¥ gh®¡»‹nwhnk jÉu âahf« v‹W brh‹dhš Xo
ÉL»‹nwh«. mtUila îkhz â£lbk‹gJ njr¤â‹ K‹nd‰
rnfhju®fns ! w¤â‰fhd ntiyfŸ. mtUila mÊî ntiyba‹gJ njr¤â‰F¡
bfLâ jU« fhÇa§fis mʤjš. ïij e‹whŒ m¿ªâUªJ«
ekJ kfhehlhdJ ï›Éu©L ehshf mâf c‰rhf¤JlD«, M‰wÈšyhj fhuz¤jhY«, Raey¤jhY« my£áa khÆU¡»nwh«.
C¡f¤JlD« eilbg‰W Koî¡F¡ bfh©Ltu Ú§fŸ brŒj kAhuhZou njr¤âš kfh¤khit¡ fh§»ui[ É£L btËÆš
cjÉ¡F eh‹ c§fS¡F Äfî« tªjd« brY¤J»nw‹. ïÅ v‹D nghF«go brhšYtJ«, üiyí« fjiuí« mt®fŸ my£áa«
ila Koîiuia Äf MtyhŒ vâ®gh®¤J¡ bfh©oU¡»Ö®fŸ. brŒtJ« m¤njr¤âš cŸs ãuhkz® - ãuhkzušyhjh® r©il
c§fŸ Mtiy¤ âU¥â brŒa¤jFªjjhf ah‹ Énrõkhf x‹W« jh‹. v¥goÆUªj nghâY« kfh¤khÉ‹ bfhŸiffshšjh‹ ek¡F¢
brhšy¥ nghtâšiy. ï‹W Koî bg‰w Ô®khd§fis¥ g‰¿na Rauh{a« »il¡f¥ ngh»‹wJ. m‹dh® Úo¤âU¡f flîŸ mD¡»u
áy th®¤ijfŸ brhšÈ ï¡T£l¤ij¡ fiy¥gj‰F Ú§fŸ vd¡F f« brŒa¥ ãuh®¤â¥gJ ekJ K¡»a flik.
c¤juî bfhL¡f nt©L«.
_‹whtJ üš rªjhit¥ g‰¿aJ. x›bthUtU« üš ü‰f
KjyhtJ Ô®khd« ekJ bgÇah® br‹id $kh‹ ã.âahf nt©L bk‹W kfh¤kh brhštâ‹ jh¤g®a« x›bthUtU« if¤
uhaÇ‹ kuz¤â‰F mDjhg« fh£o¢ brŒj Ô®khdkhF«. mij¥ bjhÊš brŒant©Lbk‹gJ jh‹. cyfnk bjhÊyhËfSilaJ
g‰¿ c§fS¡F mâfkhŒ ah‹ x‹W« brhšy nt©oaâšiy. jh‹. fh§»u° bjhÊyhËfSilajhf¤jh‹ ïU¡f nt©L«. ï›t
mtUila j‹dy¤ âahf¤ijí«, mt® jkJ r_f¤â‰fhf¢ brŒj sî ehŸ fh§»u° gz¡fhu®fSilajhfî«, M§»y« go¤jt®fS
bjh©ilí« ngh‰whjhÇšiy. mtUila uhéa mã¥ãuha§fËš ilajhfî« ïUªjJ. kfh¤kh brhšY« Rauh{a« bjhÊyhËfS¡
ek¡F« mtU¡F« tlnfho bj‹nfho bad ɤâahrÄUªj F¤jh‹ nt©Lnk jÉu M§»y« go¤jtU¡F«, gz¡fhu®fS¡
nghâY«, tutu mt®fS« Rauh{a« mtáabk‹W«, Ó¡»u¤âš F« mšy. mjdhšjh‹ ng¢R« gzK« fh§»ủF¡F¤ njit
nt©Lbk‹»w ÃiyikÆš tªJÉ£lh®fŸ. ehK« Rauh{a« Æšiyba‹W brhšÈÉ£lh®. fh§»uÌš nru ïZl¥gL»w x›
bgWtj‰F ï‹d ï‹d ntiyfŸ brŒjhf nt©Lbk‹W f©L bthUtU« FiwªjJ miuk neukhtJ bjhÊš brŒa nt©L
ão¤J É£nlh«. Mdhš, mij mil»w tÊÆš kh¤âu«jh‹ bk‹gJ mtUila ÉU¥g«. go¤jt®fS«, gz¡fhu®fS«
ïUtU¡F« ɤâahr« ïU¡»wJ. ï›É¤âahr§fŸ uhéa¤ JiwÆ bjhÊyhËfŸ mšythdhY«, j§fS¡F¤ bjhÊyhËfËl¤âš
YŸs x›bthU f£á¡F« ïUªJ bfh©nljhÅU¡F«. r_f m‹ò ïU¡»‹w bj‹gij¡ fh£o¡ bfhŸsth»Y« ïij¢ brŒa
Éõa¤âš mtUila ciH¥ãdhš ãuhkzušyhjh® v›tsnth nt©LtJ mtáabk‹W fUJ»wh®. mnef bjhÊšfËš üš
K‹D¡F tªâU¡»wh®fbs‹gij kW¡f KoahJ. ãuhkzušyh ü‰gJ j‰fhy« ekJ njr¤â‰F ï‹¿aikahjJ v‹W fUJ»wh
jhÇ‹ RakÇahij¡ fjit¤ âwªJÉ£lt® mt®jh‹. m¥ng®¥ uhifahš mªj¤ bjhÊiyna všnyhiuí« ï¥nghJ brŒí«go¢
g£ltU¡fhf eh« mDjhg¥gLtJ ekJ fliknaahF«. brhšY»wh®. Raey¡fhu®fS¡F¤ bjhÊyhËfËl¤âY«, ViH
ïu©lhtJ Ô®khd« kfh¤khÉl« m‹ò brY¤JtJ fËl¤âY« v¥go m‹òtU«? m¥go¥g£lt®fŸ xU¡fhY« üš
v‹gnj. kfh¤kh mt®fŸ ãwªJ cÆnuhoU¡»w ïªj¡fhy¤âš rªjhit V‰W¡bfhŸskh£lh®fŸ. ViHfS«, bjhÊyhËfS«
ehÄUªnjh« v‹»w bgUikna ek¡F¥ bgÇa brh¤jhF«. e« ã‹ nBkkiltJ« Raey¡fhu®fS¡F Énuhjkhf¤jhÅU¡F«.
rªjâah®fŸ kfh¤khit neÇš f©l ekJ bgUikia¥ g‰¿¥ mjdhš jh‹ áy® üš rªjhit v⮡»wh®fŸ. vªj¡ fhuz¤ij¡

Fo muR - 1925 44 45 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bfh©lhdhY« üš rªjhit v⮥gij eh« f©o¡fhkÈU¡f ÉahghÇfS¡F¤jh‹ #th¥jhÇfshÆU¥gijí« gh®¤J tU»nwh«.
KoahJ. x›bthUtU« üš ü‰W üš rªjh¢ brY¤â m§f¤âd
ïªj KiwÆš mt®fŸ e« eh£oš brŒí« Éahghubk‹gJ
uhtJjh‹ ekJ njr¤â‰F« ViHfS¡F« bjhÊyhËfS¡F«
nfty« e«ÄlÄUªJ tÇ tNš brŒ»wh®fns mJ mšynt mšy.
e‹ik brŒjjhF«.
mjdhš mt®fS¡F x‹W« bgÇa yhg« »ilahJ. j§fŸ
Éahghu¤â‹ bryî¡F ekJ tÇ¥gz§fis cgnah»¤J¡ bfhŸS
fj®
tJ jÉu mJnt mt®fSila neh¡fK« yhgK« mšy. Mdhš,
ehyhtJ Ô®khd« fjiu¥ g‰¿aJ. ekJ #d§fS¡F¡ mt®fSila yhgbkšyh« e«eh£L ÉisbghUŸfis j§fŸ
fjU¡F«, njrÉLjiyah»a Rauh{a¤â‰F« v‹d r«gªj eh£o‰F mŸË¡bfh©L nghtJ«, mt‰iw m§F rhkh‹fshf¢
bk‹gnj bjÇahJ. Rauh{a bk‹whš v‹d v‹gij¥ g‰¿ ek¡FŸ brŒtJ«, mªj¢ rhkh‹fis e« eh£oš bfh©LtªJ ɉgJ«
bgÇa mã¥ãuha ngjkhÆU¡»wJ. e«Äš go¤jt®fŸ Rauh{a mitfis eh« th§F«go¢ brŒtJ«, mjdhš 100-¡F 100-« áy
khdJ e«ik MŸnth®fshš ÓikÆÈUªJ mD¥g¥gLbkd¡ jUz§fËš 100 -¡F 1000-K« yhg« r«ghâ¥gJjh‹ mt®fË‹
fUJ»wh®fŸ. e«ik MS»wt®fŸ ahbu‹gij eh« e‹whŒ neh¡f«. ïªj tifahŒ mt®fŸ brŒí« Éahghu¤âdhš e«
ftÅ¡f nt©L«. mnef® nghärhU« fby¡lU«jh‹ e«ik njr¤âÈUªJ j§fŸ eh£o‰F mt®fŸ bfh©LnghF« bršt«
MS»wt®fbs‹W fUJ»wh®fŸ. áy® ft®dU«, îthfrig bk« MÆu¡fz¡fhd nfho %ghŒfshŒ ÉL»‹wJ. ï¥go ekJ bršt«
g®fS«, kªâÇfSbk‹W fUJ»wh®fŸ. ntWáy® itÌuhí«, bfhŸis nghtjhš jh‹ e« njr¤âš tWikí«, gŠrK«, ãÂí«
gh®Èbk©L«, ïªâa kªâÇíbk‹W fUJ»wh®fŸ. ït®fËš V‰gL»wnj jÉu ntWÉjkhf¤ jh§fKoahj tÇ¥gSÉdh
ahU«, RjhthŒ e«ik MS»wâšiy, ã‹idahbu‹W nf£Õ®fŸ; by‹nwh, c¤ânahfK« mâfhuK« ïšyhjâdhby‹nwh kh¤âu«
Inuh¥ghÉYŸs t®¤jf¡ T£l¤jh® murh£á v‹»w bgauhš e« brhšyKoahJ. e« eh£L¢ bršt« mªÃa eh£o‰F¥ nghfhj
eh£oš brŒí« t®¤jf¤ij¤jh‹ eh« murh§f« v‹W fUâ KiwÆš e«ik ahuh©l nghâY« eh« ftiy¥gl nt©oaâšiy.
tU»nwh«. e« bršt§fbsšyh« ï¥go¡ bfhŸis nghŒ¡ bfh©oU¡f e«ik
xU ÉahghÇ v¥go maÿÇYŸs j‹Dila Éahghu¤â‰F¤ ehnk M©L bfh©lhY« xU¡fhY« mJ Rauh{ankahfhJ.
j‹}ÇÈUªJ xU V#©il mD¥ã¡ fhÇa« gh®¡f¢ brŒ»whndh, Mifahšjh‹ kfh¤kh fhªâ mt®fŸ Rauh{a bk‹gij e«eh£L¥
mJnghynt Inuh¥ãa ÉahghÇfŸ ïªâa Éahghu¤â‰F itÌuhŒ bghUŸ btËeh£L¡F¥ nghf¡Tlhbj‹gij¤jh‹ Kjyhtjhf¡
v‹w bgauhš j§fsJ V#©L xUtiu mD¥ã ÉL»wh®fŸ. mt® fUJ»wh®. mªÃa eh£L rhkh‹fŸ ek¡F nt©lhbk‹W eh«
jd¡F nt©oa fhÇa°j®fisí«, fz¡F¥ ãŸisfisí«, fhtš brhšÈÉ£lhš mªÃa®fŸ c§fSila njr« v§fS¡F nt©oa
fhu®fisí«, vLão MŸfisí«, ft®d®, îthf rig bk«g®fŸ, âšiy. mehtáakhŒ eh§f˧F mt°ij¥g£L¡ bfh©oU¡f
kªâÇfŸ, #£ÍfŸ, fby¡l®fŸ, jhášjh®fŸ, khÍ°£nu£LfŸ, Koahbj‹W _£il f£o¡bfh©L rthÇ mo¡f¥ gh®¥gh®fŸ.
lh¡l®fŸ, nghä°fhu®fŸ, ghu°Lfhu®fŸ, M¥fhÇ ïyhfhjh®fŸ m¥bghGJ eh« mt®fis¥ gh®¤J mtru¥glhÔ®fŸ ï‹D«
v‹»w bga®fshš á¥gªâfshf ÃaĤJ nk‰brh‹d j§fŸ Éah bfhŠr fhy¤â‰F ïU§fŸ; v§fS¡FŸËU¡F« jfuhWfis¤
ghu¤ij el¤J»wh®fŸ. ï›tsî c¤â nahf°j®fS«, ït® Ô®¤JÉ£L¥ ngh§fŸ v‹Wjh‹ brhšy nt©otU«. Mifahš
fSila bjhÊšfS«, Inuh¥ãa ÉahghÇ fS¡F¤jh‹ bghU¥ng Rauh{a« bgW»w ÃiyÆš ah® e«ik MS»wh®fŸ. M§»y®fŸ
jÉu ek¡F vªj tÊÆY« #th¥jhÇ fbs‹W brhšYtj‰ »šiy. v‹gij¥ g‰¿ eh« ftiybaL¤J¡ bfhŸs nt©oaâšiy. e«ik
cjhuzkhf, X® itÌuhŒ v‹w V#©£ òâjhf ïªâahɉF í« e« njr¤ijí« ahUila rhkh‹fŸ MS»wJ? e« njr¤J
tUthnuahdhš ïªâahÉÈU¡»w Inuh¥ãa ÉahghÇfËl« nghŒ ViHfis, bjhÊyhs®fis vªj vªj njr¤J¢ rhkh‹fŸ g£oÅ
mt®fŸ e‹ikfis¡ ftÅ¡f¤ jhÅU¥g jhfî«, mJ Éõa¤âš ngh£L mt®fsJ RakÇahijiaí« M©ikiaí« bfL¡»‹wJ
ftiy¥gl nt©oaâšiyba‹W« mt®fS¡F¤ ijÇa« brhšÈ v‹W nahá¤J mªj¢ rhkh‹fis Éy¡» e« rhkh‹fis e«ik
mt®fSila e«ã¡ifia¥ bg‰W¤jh‹ Mrd¤âš mkUtij¥ MS«go brŒtJjh‹ Rauh{a«. ïªj Rauh{a« r«ghâ¥gj‰F
gh®¡»nwh«. ïJkhâÇna x›bthU F£o mâfhÇ V#©L« mªj KjyhtJ e«ikí« ekJ khd¤ijí« M©L bfh©oU¡»wJ« e«
njr¤âÈUªJ tUõ« x‹W¡F 60, 70 nfho %ghŒ¡F nkyhf¡

Fo muR - 1925 46 47 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bfhŸis bfh©L e« eh£L °âßfS¡F«, bjhÊyhËfS¡F«
ntiyÆšyhkš brŒtjhd mªÃa eh£L¤ JÂfS¡F¥ gâyhf e«
eh£L °âßfis¡ bfh©L ifuh£od¤jhš üš ü‰f¢ brŒJ e«
eh£L berths®fis¡ bfh©L if¤j¿ahš beŒÉ¤j JÂia eh«
všnyhU« cgnah»¥gJjh‹ kfh¤kh mt®fŸ fj®, fj® v‹W
brhšYtJ. ïªj¡ fj® kh¤âu« kfh¤khÉÅZl¥go e«bkš it¡f« r¤âah¡»uf«
yhuhY« m§ÑfÇ¡f¥gLnkahdhš e« eh£o‹ jh§fKoahj tÇ
ba‹W brhšy¥gL»‹w 150 nfho %ghÆš miutháah»a 75 nfho âUth§T® murh§f¤jh® it¡f« r¤âah¡»uf¤ij Éiu
%ghŒ e« eh£L¡F ÄFâah» ÉL«. mªÃa rhkh‹fshš e« Éš Ko¤JÉl MtyhŒ ïU¥gjhf¤ bjÇa tU»wJ. mjhtJ m¢
eh£oÈUªJ ngh»w gz« urthj¤ijÉl mâf jªâukhŒ¥ nghŒ¡ rk°jhd¤J¤ âthdhd $kh‹ M®.»UZzãŸisat®fis
bfh©oU¡»wJ. 20 bf#KŸs mªÃa eh£L kš JÂah»a Õi[ rk°jhd¤J kfhuh mt®fŸ it¡f« r¤âah¡»uf r«gªjkhf jkJ
vilngh£L¥ gh®¤njhnkahdhš 2 1/2 ïuh¤jš fd« jh‹ ïU¡F«. mã¥ãuhabk‹dbt‹W nf£oU¥gjhfî«, mj‰F¤ âth‹
mij t©zhD¡F¥ ngh£L¤ Jit¤J mj‹ ngÇÈU¡F« bfhG¥ mt®fŸ Ñœ¡f©l gâš gf®ªâU¥gjhî« m¿»nwh«.
igí«, btŸis¡ fËk©izí« Ú¡» vilngh£L¥ gh®¤jhš
ïu©L ïuh¤jš jhÅU¡F«. ïªj ïu©L ïuh¤jš vilíŸs ïUgJ “ï›Étfhu¤âYŸs nuhLfis rhâkj ɤâahrÄšyhkš
bf#« JÂia ek¡F ɉgJ 15 %ghŒ¡F. ïj‰fhf mªÃa eh£lh® všyh¥ ãui#fS« cgnahf¥gL¤â¡ bfhŸS«go É£LÉl
e«ÄlÄUªJ th§»¡ bfh©LnghF« gŠá‰F ek¡F¡ bfhL¥gJ nt©oabj‹W ah‹ mã¥ãuha¥gL»nw‹. m«khâÇ brŒtij
ïu©L ïuh¤jš vil¡F 1 1/4 %ghŒ. ïªj 1 1/4 %ghŒ¡F e«ÄlÄUªJ rk°jhd murh§f¤jh® v¥bghGJnk v⮡fÉšiy. ïªj cÇik
gŠR th§»¡ bfh©L nghŒ¢ brŒj JÂia e«Älnk 15 %ghŒ¡F ia áy® gyh¤fhu¤âdhš mila Ka‰á brŒjjhš fyf« V‰g£L
ɉW 13 3/4 %ghŒ yhg« r«ghâ¡»wh®fshdhš e« njr¤âš ï¥ ÉLnkh v‹W mŠána murh§f¤jh® jil c¤juî ngh£ld®. ïªj
bghGJ cgnahf¥gL¤J»w ï›tsî mªÃa eh£L¤ J¡F« cÇikia mt®fS¡F bfhL¡f¡Tlhbj‹W [ehjd ïªJkj«
ï‹D« k‰w kUªJ¢ rhkh‹fŸ, f©zho, Õ§fh‹fŸ KjÈa TwÉšiy. jhœªj ÃiyÆYŸs ïªJ¡fsšyhjt®fŸ mªj
v©Âwªj rhkh‹fS¡F« v›tsî gz¤ij¡ bfhL¤J e« njr« u°jh¡fË‹ tÊahf el¡f¢ r«kj« bfhL¤âU¡»‹wbghGJ ïªJ
ViHahŒ¥ nghŒÉL»wJ? mJ kh¤âukšyhkš e« ViH¤ bjhÊ kj¤ij¢ nr®ªjt®fS¡F mªj cÇikia¡ bfhL¡f kW¥gâš
yhËfŸ ntiyÆšyhkš v›tsî fZl¥gL»wh®fŸ? Mif ahš bfhŠrK« xG§»U¥gjhf¡ fhz¥glÉšiy. Toa ÉiuÉš xU
c©ikahŒ ek¡F¢ Rauh{a« nt©Lkhdhš e« njr¤â ÈU¡F« mur És«gu¤â‹ _y« ïªj ɤâahr¤ij¥ ngh¡f nt©LtJ
ViHfËlK« bjhÊyhËfËlK« ek¡F m‹ãU¡Fnk ahdhš eh« mtáabk‹W ah‹ mã¥ãuha¥gL»nw‹” .
x›bthUtU« fj® cL¤j nt©oaJ«, fj® c‰g¤â¡F nt©oa ï›t©zkhf âth‹ mt®fŸ mã¥ãuha« bfhL¤j ãwF,
mDTy« brŒaî« nt©oaJ«jh‹. Toa ÉiuÉš kfhuh mt®fSila mDTykhd $Kf«
F¿¥ò: 23,24.05.1925, gŸs¤öÇš eilbg‰w fhiu¡Fo kht£l vâ®gh®¥gâš M¢rÇabkh‹WÄšiy. Mdhš ïâÈUªnj ekJ
KjyhtJ muáaš khehL - Ãiwîiu bjhl¢á) Ka‰áfis É£LÉl nt©Lbkd ahU« Ãid¤jš TlhJ. âUth§
T® murh§f¤jhÇlÄUªnj xUntis miuFiwahd $Kf«
Fo muR -brh‰bghÊî - 07.06.1925 btËahÆD« Mfyh«. VbdÅš ïu©L f£áahiuí« rkhjhd¥
gL¤j nt©Lbkd Ãid¤J mt®fŸ Ka‰á brŒJ bfh©oUªjij
( bjhl¢á . Fo muR - 21.06.1925 )
ah« m¿nth«. m«khâÇ âUlU¡F« - âU£L¡ bfhL¤jtU¡F«
ešyt®fshf nt©Lbkd Ãid¤J VjhtJ bfhŠr« ïl« it¤J¡
bfh©L nk‰brhšÈago $Kf« btËahFnkah»š óuz bt‰¿
bgW«tiu ekJ ÃiyÆÅ‹W« jsu¡TlhJ. xUntis óuz
bt‰¿ »il¤JÉoD« mjDl‹ cyf¤âÅil ï«khâÇ Ãiwª

Fo muR - 1925 48 49 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


JŸs m¡»uk§fbsšyh« xʪJ É£ldbt‹W Ãid¡f¡ TlhJ.
v§F v§F ï›Éj¡ bfhLikfŸ cŸsdnth M§fh§F¢ br‹W
ekJ r¤âah¡»uf¡ bfhoia eh£o ï¡bfhoa tH¡f¤ij xÊ¡f
mÏ«iríl‹ ghLgLjš nt©Lbk‹gij bjÇɤJ¡ bfhŸ
»nwh«.

Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 07.06.1925


jÄœehL
x¤JiHah ïa¡f« fhªâaofshš ïªâahÉš Mu«ã¡f¥
g£l fhy¤âš jÄœehLjh‹ m›Éa¡f¤â‰F Kj‹Kjyhf
MjutˤjJ. v©Â¡if¡F¡ »il¡fhj Vnjh áy® njr K‹nd‰
w¤â‰fšyhJ ntW gy fhuz§fis¡ bfh©L ã‹ th§»ÆUªj
nghœâD« jÄœk¡fŸ rhâ, tF¥ò ɤâahrÄ‹¿ x¤JiHahik
Æ‹ â£l§fËš clš, bghUŸ, MÉ _‹iwí« á¿J« kâahJ
âahfnk flîŸ, âahfnk å£il¥ bgWÉ¥gJ, âahfnk cyf« vd
Ãid¤J všyht‰iwí« Jwªj JwÉfŸ ngh‹W bjh©lh‰¿
tªjij cyf« e‹F m¿í«. bgUªjiyt®fbsd¥gLnthuh»a
jh[®, neU, mÈ nrhju®, y#gâuhŒ, m{kšfh‹ KjÈa bgÇnah®
fbsšyh« x¤JiHahik¡F khWjyhf Ëw fhy¤âY« tz§fh
Ko k‹ddhŒ ËW x¤JiHahikÆ‹ j¤Jt¤ij mÊaÉlhkš
ÃiyÆÈU¤âtªjJ« cyf« m¿ªjnj. mªÃiyÆÈUªj jÄœehL,
rhâ ïUkh¥ãY«, rhâ¢r©ilÆY«, g£l nt£ilÆY«, X£L
nt£ilÆY«, c¤ânahf nt£ilÆY« MœªJ »l¡f¡ fhuz«
ahJ? mJfhiy jiyikahf Ëwt®fŸ ïJfhiy kiwªJ É£l
duh? mJfhiy ïUªj jÄœ k¡fŸ ïJfhiy ntW k¡fshf kh¿
É£lduh? m›tka« âahf¤â‰F¤ JªJ Ëwt®fŸ ï›tka«
m¤âahf¤â‰F¥ gaªJÉ£lduh? mšyJ m¥bghGJ ek¡F
x¤JiHahik njitahfÉUªjJ; ï¥bghGJ murh§f¤jh®
x¤JiHahik ek¡F¤ njitÆšyhj Ãiy¡F ešyt®fsh»
É£lduh? ït‰iw MuhŒªjhš x‹W« khwÉšiyba‹W«, áyÇ‹
Raey Nœ¢áahš V‰g£l k¡fËš xUtU¡bfhUt® rªnjfK«,
e«ã¡ifÆ‹ikí«jh‹ fhuzbk‹W« njh‹W«. ï¡fhuz«
jÄœeh£L muáaš thœit k£L« mÊ¡fhJ ïªâahÉ‹ muáaš
thœití« ã‹d¥ gL¤âÉ£lJ. muáaš thœÉš ÔÉukhŒ ntiy
brŒJ tªjt®fŸ m› ntiy Ëwîl‹ r_f thœÉš ãuntá¡f
ne®ªjJ«, r_f thœÉYŸs CHšfŸ btËahdJ«, mit âUªj
xU¥glhj gy® njr¤âš kiwªJ ËW brŒí« Éõk§fS«,
jªâu§fS«, k¡fŸ kdij¡ bfL¤JÉ£ld.
ek¡F vj‰fhf Rauh{a« nt©L« v‹W«, j‰bghGJ

Fo muR - 1925 50 51 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïU¡F« murh§f« kh¿É£lhš ãwF ek¡F v¡bfâ neÇLbk‹W« ušyhjh® FHªijíl‹ xU ãuhkz¡ FHªij c£fh®ªJ rh¥ã£L
Iíw nt©oa Ãiy¡F¡ bfh©L tªJÉ£ld. ïªÃiy khwhJ ÉLnkah»š ah‹ xU khj« c©zhÉuj« ïU¥ng‹ v‹W«,
Ãiy¤J tUkhdhš njr¤âš ïÅí« x‰Wik¡ Fiwî« mte«ã¡ kÅjD¡F kÅj‹ ãwÉÆš ca®î jhœî ïšiyba‹W brh‹dhš
ifí« gy¥g£L »s®¢áfS«, ga§fu¡ fyhg§fS«jh‹ eil miu ÃÄl« Tl fh§»uÌš ïU¡fkh£nl‹ v‹W«, fhªâaofŸ
bgW«. fhªâaofS« ïj‰F v‹ brŒtbjd¤ njh‹whknyh mšyJ ïij x¥ò¡bfhŸth®fshÆ‹ mtiuí« v⮤Jjh‹ Mfnt©L«
ïit XusɉF¢ br‹wîl‹jh‹ jh« jiyÆl nt©L bk‹nwh v‹W« vj‰fhf¢ brhšY»wh®? ghuj j®k k©ly« v‹W brhšY
mt‰iw¡ ftÅahjt®nghš ïUªJ tU»wh®. jÄœeh£il¥ »‹w X® bgÇa itÔf rigah® kÅjD¡F kÅj‹ ãwÉÆš ca®î
bghW¤j msÉš òJ e‹ikfŸ x‹W« V‰glhÉoD« ÔikfshtJ jhœî ïšiy v‹w Ô®khd¤ij V‹ f©ld« brŒ»‹wd®? âU¢á
V‰glhkÈU¡fnt©LkhÆ‹ rhâ, kj«, f£á ngj« ïšyhkš Æš To ï¤Ô®khd«* brŒjã‹ áy® V‹ uhÍehkh¢ brŒjd®? ïJ
jÄœk¡fŸ všnyhU« x‹W To kdâYŸst‰iw btËƉ T¿ ïªeh£L¥ ãuhkz®fË‹ cz®¢áia¡ fh£L»wJ. ït®fS¡F
j§fS¡FŸ ïU¡F« mte«ã¡if xÊíkhW jÄœeh£o‰nf‰w X® všyh« k‰w r_f¤jhÇ‹ ÛJ Jntõkh? mšyJ Énuhjkh? x›
â£l¤ij¡ f©L mij kd«, bkhÊ, bkŒfshš Ãiwnt‰w¥ nghâa bthUtU« j§fŸ j§fŸ kd¥ó®tkhŒ r¤âabk‹W fUJtij
fs§fk‰w X® T£l¤jh® btË¡»s«g nt©L«. m¥goÆ‹¿, e«ã thjhL»‹wdnua‹¿ ïjdhš xUtU¡bfhUt® ÛJ Jnt
k¡fis Vkh‰Wtjhf Ãid¤J¡ T£l« To¡bfh©L, njr¤â‹ õnkh Énuhjnkhbt‹W eh« fUj¡TlhJ. MÆD« ï¥go¤ jh§fŸ
bgaiu¢ brhšÈ¡bfh©L«, r_f¤â‹ bgaiu¢ brhšÈ¡ bfh©L« e«òtijna Mjhukhf it¤J¡ bfh©L ïU f£áahÇ‹ ãurhu§
X£L« c¤ânahfK« r«ghâ¥gj‰F miytJ j§fisna Vkh‰¿¡ fS« »s®¢áfS« ts®ªJ bfh©nl nghFkhÆ‹ Koî v§nf?
bfhŸtjhf¤jh‹ filáÆš Koí«. filáahf gyKŸst‹ bt‰¿ bgWth‹, gyk‰wt‹ njhšÉ
milth‹ v‹gijí« mšyJ xUntis ekJ murh§f¤jh® Õu§»,
Éf, á¿J fhykhŒ eh£oÅil ãuhkz®, ãuhkzušyhjh®
btoF©L, Mfha¡ f¥gšfis e«ãÆU¥gJ ngh‹W ï›ÉU
v‹wtU¡FŸ njh‹¿ÆU¡F« cz®¢áahdJ jÄœeh£il¡
f£áfËnyí« xUtU¡bfhUt® j§fSila jªâu§fisí«,
fy¡»aJk‹¿ btËehLfisí« fy¡» tU»‹wJ. cjhuzkhf,
Nœ¢áfisí« e«ã¡ fyf¤ij el¤j xU¥gLth®fshÆ‹ KoÉš
k¤âa khfhz¤âš elªj ãuhkzušyhjh® kfheh£oš jiyik
r¤âa«jh‹ bt‰¿bgW« v‹»‹w thrf« v‹dhF« v‹gijí«
t»¤j $ gh¡nj mt®fË‹ ng¢R mªeh£L ãuhkzušyhjhÇ‹
ftŤjš nt©L«. ekJ ehL ï¥bghGJ nfhUtbjšyh« rk¤J
cz®¢áia¡ fh£L»‹wJ. mJnghynt jÄœeh£oY« $kh‹fŸ
tK«, x‰Wikí«jh‹. ï›ÉU Fz¤â‰fhf ekJ âdrÇ thœ¡if
tujuh#&Y ehíL, fÈahzRªju KjÈah®, uhkrhÄ eha¡f® KjÈ
Æš c©ikahf eh« v‹d brŒnjh«, v‹d brŒa Ãid¤njh«,
nah® brŒJtU« ãurhu§fŸ jÄœeh£L¥ ãuhkzušyhjhÇ‹
v‹d brŒa¥ ngh»‹nwh« v‹W j§fis¤ jh§fns nf£L¡
cz®¢áia¡ fh£L»‹wJ. ï¥go xU r_f¤jhU¡F âU¥â mË¡f¡
bfhŸsnt©L«. k‰wt®fSila bk¥òjY¡fhf “ah‹ ïij¢
Tlhjjhd ãurhu¤ij ït®fŸ V‹ el¤J»‹wd®? ït®fS¡F
brŒnj‹, ah‹ ïij¢ brŒJ bfh©oU¡»nw‹” v‹W brhštâdhš
K‹ã‹ Jntõkh? m¥go ïšyhkš áy eh£fS¡F K‹ò rnfhju®
r¤âa« VkhªJ nghfhJ. x‹W r¤âa¤â‰F nah¡»aij ïšiy v‹W
fŸ ngh‹W mªÃnahªÃakhŒ ntiybrŒJ tªjt®fS¡F âObud
brhšÈahf nt©L« mšyJ eh« r¤âakhŒ el¡fÉšiy ba‹W
ï¥go¥ gLthnd‹? ït®fËš vtuhtJ j§fŸ Ra ey¤â‰fhtJ
brhšÈahf nt©L«. ïija‹¿ ntW uhÍ »ilahJ.
mšyJ j§fŸ jÅ¥g£ltUila ïyhg¤â‰fhfthtJ M®t«
bfh©L bjh©L brŒ»‹wduh? ït®fŸ »s®¢á bt‰¿bg‰whš
Fo muR - jiya§f« - 14.06.1925
ït®fS¡F VjhtJ Raey yhg« V‰gLkh? V‹ j§fŸ áne»j®
K‹ÅiyÆY« m‹g®fŸ K‹ÅiyÆY« mt®fŸ kd« tUªJ«
go elªJ bfhŸ»‹wd® v‹gij¡ ftŤjš nt©L«. k‰bwhU * ïªâa r_f thœ¡ifÆš ãw¥ãdhš vtU¡F« V‰w¤ jhœî
g¡f« g«ghÆš áy eh£fS¡F K‹d® Toa xU itÔf¡ T£l¤âš V‰gL¤j¡ Tlhbj‹W«, ï¡bfhŸifia njáa ïa¡f¤âš <Lg£l
kfh¤kh fhªâia ïJtiu cÆUl‹ it¤âUªjJ j¥ò v‹W«, °jhgd§fŸ mtáa« mDZo¡f nt©Lbk‹W« Ô®khÅ¡f¥
mo¤J¡ bfhšy nt©L« v‹W« brh‹dh®. $kh‹ v«.nf. M¢rhÇ g£lJ.
ah® ngh‹w ãuhkz¤ jiyt®fŸ xUntis rh¥ghL xU ãuhkz 29.1.25 âU¢á, jÄœehL fh§»u° fÄ£o (FomuR17.5.1925.g¡f« 11 )

Fo muR - 1925 52 53 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Éf, mij¥ nghynt ekJ C® it¤âa® mt®fË‹ ãÇî
grhu¤â‰fhf elªj bfh©lh£l¤â‰F ah« br‹¿Uªj fhiyÆš
“c§fS¡F v‹d tÇ, c§fS¡F v‹d tÇ” vd xUtU¡bfhUt®
nf£L¡ bfh©lh®fŸ. x›bthUtU« jh§fŸ bfhL¤j tÇia¢
brhšÈ¡ bfh©L, tU«goÆšyhj fhy¤âš mâfhÇfSila
òw¥ghL tÇ bjhªjuî¡F v‹ brŒtJ vd tU¤jK‰wd®. m¡fh£áia¡ fhQ«
- á¤âuò¤âu‹ nghJ kd¤â‰F¢ r§flkhf¤jh‹ ïUªjJ. cŸqÇY«, eh£oY«
K¡»akhf¢ brŒa nt©oa v›tsnth bghJ¡ fhÇa§fS¡F
v›tsî öu« vL¤J¢ brhšÈ¡ nf£ãD« gz« ãÇtJ fodkhf
br‹w thu¤â‰F Kªâa ‘Fo muR’ ïjÊš ehlf tÇia¥ g‰¿ ïU¡»‹wJ. Ka‰á vL¤J ntiybrŒtj‰F¤ jFªj M£fS«
vGâÆUªjij¡ ftŤj m‹g®fŸ kd« tU¤j¥glhâU¡f »il¥gâšiy. cjhuzkhf, ï›ñÇš btFfhykhf ËW nghÆUªj
KoahJ. m›tU¤j« kiwtj‰FŸ k‰bwhU tÇ jiy ÉǤjho »uhk njtijahd khÇa«k‹ uj c‰rt« v›tsnth fod§fS¡
É£lJ. m~jhtJ <nuhL efurig it¤âa® mt®fŸ ntW CU¡F »ilÆš ï›tUl« el¤j rªj®¥g« »il¤jJ. mij el¤Jtj‰F
kh‰wkh»¥ nghtij c¤njá¤J ï›ñ® mâfhu t®¡fK« ãuò¡ bryî¡fhf¥ gz« âu£l mâfkhd Ka‰á vL¤J«, gz« âu£l¥
T£lK« k‰bwhU tÇia #d§fŸ jiyÆš Rk¤âdh®fŸ. ï¢á¿a nghdt®fS¡F mâfhuK« bršth¡F« ïšyhj fhuz¤jhš
X® fhÇa¤â‰fhf ïªefu¤âš Rkh® IüW %ghŒ tiu tNš brŒa¥ rÇahdgo gz« âu£l Koahkš nghƉW. mjdhš c‰rt¤â‰F
g£oU¥gjhf m¿»nwh«. fhÇa¤â‹ nah¡»aijiaí« mtáa¤ bryî rhkh‹ bfhL¤j fil¡fhu®fŸ gŠrha¤J¡ f¢nrÇÆš îth»
ijí« m¿ªJ kd¥ó®tkhŒ bghUŸ cjÉa fdth‹fŸ btF áynu fŸ ÛJ ãuhJ bfhL¤âU¡»‹wd®. ïij Ãid¡F« bghGJ ekJ
ïU¥g®. Vidnah® ãuò¤Jt¤â‰F« mâfhu t®¡f¤â‰F« gaªJ #d r_f¤â‹ Ãiyia¥g‰¿ eh« bt£f¥glhkÈU¡f Koa Éšiy.
cjÉat®fns v‹gâš IaÄšiy. ekJ k¡fS¡F j§fsJ kd¢rh£á¥go el¥gj‰F ijÇaK«
jFâa¿ªJ bryî brŒí« kdK« mâfhÇfS¡F« k‰W« ãuò¡
ehlf tÇ tNyhd fhy¤âš ehK« ehlf¤â‰F¢ br‹¿ fS¡F« bghJk¡fË‹ kdij¥ ò©gL¤jhkY« îgªj¥gL¤
Uªnjh«. ekJ rÛg¤âš xU g¡f« xU ÉahghÇí« k‰nwh® g¡f« jhkY« j§fŸ mâfhu¤ij ï«khâÇ J®ÉÅnahf¥gL¤jhkY«
»uhk mâfhÇ xUtU« 剿Uªjd®. ÉahghÇ e«ik neh¡» jh§f ïU¡f¡Toa m¿î« flîshš v‹W bfhL¡f¥gL»‹wnjh
S« tªJÉ£O®fns, j§fS¡Fkh tÇ? vd ÉdÉdh®. “ïšiy, m‹Wjh‹ ekJ ehL RjªâuKilaJ vd¢ brhšy¤ âid msî«
ah‹ ntW xUtÇl« ÄFâÆUªj mDk⢠ӣil¡ bfh©L ã‹th§fkh£nlh«.
mtUila t‰òW¤jY¡fhf tªnj‹” v‹W T¿aîl‹, m¥goah
Æ‹ e«Äl« ï‹D« eh‹F mDk⢠ӣL¡fŸ ÄFâahf cŸsd, Fo muR - f£Liu - 14.06.1925
MW mDk⢠ӣL¡fis ekJ jiyÆš f£o mWgJ %ghŒ th§»
É£lh®fŸ v‹W T¿, mt‰iwí« bfhL¤J j§fŸ e©g® vtnuD«
btËÆÈU¥ã‹ tU«go¢ brhšY§fŸ vd¡ T¿dh®. mnj
jUz¤âš g¡f¤âÈUªj »uhk mâfhÇ ekJ jiyÆY« _‹W
mDk⢠ӣL¡fis¡ f£o K¥gJ %ghŒ bg‰W¡ bfh©ld®. ah‹
tªj xU mDk⢠ӣL¥ nghf ÄFâ ïu©L v‹Ål« ïU¡»wJ.
“ït‰iwí« vL¤J¡bfh©L j§fŸ e©g®fËU¥gh®fsh»š tU«
go brhšY§fŸ” v‹wh®. ( ekJ r®¡fhuh® fŸS tÇia #d§fË‹
fšÉ¡F¢ bryî brŒtJ nghš r®¡fh® CÊa®fŸ ehlf tÇÆš j®k
ÉLâ el¤J»wh®fŸ nghY«.)

Fo muR - 1925 54 55 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


J¡f« bfh©lhL« tif âahf_®¤âÆ‹ ïW⤠âahf«
$kh‹ t.bt.R. mŒa® mt®fŸ fhykhdij Mjhukhf¡ ghuj njÉÆ‹ kÂtÆW thŒ¤j JÂîil åuikªj‹ -
bfh©L mDjhg¡ T£l§fŸ T£o¥ ngRnth®, ïªj m¡»uk cy»š jhŒ¤âUeh£o‹ jt¥ngW - t§feh£L¢ á§f« - cy»š âahf«
mŒa® ïU¡f¡TlhJ v‹W flîŸ miH¤J¡ bfh©lh® v‹ mid¤J« xU toî vL¤jhy‹d És§»a ÉGÄnah‹ -
nghU«, tujuh#&Y ehíLî«, uhkrhÄ eha¡fU« brŒí« »s®¢á ïuty®¡F tiuahJ bfhL¡F« tŸsš - njrgªJ á¤juŠr‹ jh[®
Æš kdKilªJ ï«khâÇ #d§fŸ K‹ ïU¡f¡TlhJ v‹W MUÆ® m‹idah« ghuâia¥ gÇjÉ¡f É£L thDyF V»d
Ãid¤J¥ nghŒÉ£O®fnsh v‹W«, gz« v›tsî nt©Lkhdh bfhLŠ brŒâ ïªâa k¡fŸ midtÇ‹ cŸs¤ijí« CLUÉ¥
Y« r«ghâ¡fyh« xU mŒaiu r«ghâ¡f Koíkh v‹W tujuh#&Y ghŒªJ btªJa®¡ flÈš 圤âÉ£lJ. ïoKH¡f« nf£l ehfnk
ehíLit¡ nf£gJ nghyî« v¤jidnah ÉjkhŒ bg©fŸ #hil ngh‹W bfhL§fhy‹ ïo nf£L ïªâak¡fŸ eÉbyhzh eL¡f¤
ngRtJnghš ngá k»œ»wh®fŸ. ïnj MrhÄfŸ, ïnj rka¤âš, â‰fhshÆd®. ïªâa eh£o‹ - ïªâa k¡fË‹ tšÉidjh‹ ïUªj
tujuh#&Y ehíL«, uhkrhÄ eha¡fU« ãuahz¤âš uÆš v§fhtJ thW v‹nd! ek jUik¤ jhŒ¤âUeh£o‰F ï~njh® v©Qj‰fÇa
ÉGªJ xʪJ nghÆU¥gh®fshdhš m¥nghJ v‹d ngáÆU¥ bgUŠ nrhjid¡ fhy« nghY«! bfhL§ T‰WtÅ‹ T¤âid¡
gh®fŸ? f©L jÄœ ehL«, jÄœ k¡fS« JaUHªJ thL§fhiyÆš, jdJ
lh¡l® eha® y©lÅš ïwªjbghGJ áy® ngáaijí« bghJ t©ikia¡ fh£Lth‹ ÉU«ã m¡bfhonah‹ t§f ehL‰wd‹
#d§fŸ Ãid¤J gh®¡f£L«. ït®fŸ ï¥go¥ ngá k»œªjhš vâ® nghY«. t§f eh£L¢á§f¤â‹ åu KH¡f« XŒªJÉ£lJ; jhŒ eh£
f£áÆÈU¡»wt®fŸ v‹d ngá k»œth®fŸ v‹gijí«, ï¥go¥ o‹ ÉLjiy¥ nghÇš åÇ£L vGªJ Ëw C¡f¡ F‹W ö¡f¤âš
ngR»wt®fŸ ïwªjt®fS¡F e‹ik brŒ»wh®fsh? Ôik brŒ»wh® MœªJÉ£lJ; åu¤ij cz®¤j, åuiu M¡f, åuiu ts®¡f¤
fsh? v‹gijí« nahá¤J¥ gh®¡f£L«. njh‹¿a åu clš koªjJ. tWik nehŒthŒ¥g£L¢ áWikƉ
whœªJ brhšbyhzh¤ J‹g¤âš MœªJ mu‰W« m‹idia kwªJ
Fo muR - f£Liu - 14.06.1925 ãǪJ bršyî« cŸs« xU¥g£likia v©QªnjhW« vkJ
cŸs« cUF»wJ. jh[Ç‹ åubkhÊfS«, Ôu¢ brašfS« v«K‹
njh‹¿¤ njh‹¿ v«ik M‰bwhzh¤ Jau¤â‰F Msh¡F»‹wd.
ï¤jifa åuiu - tŸsiy - âahf¢ brštiu ïÅ vªehŸ fh©ngh«
v‹W vkJŸs« V§F»‹wJ.
jhŒeh£o‹ ÉLjiy¡fhf ïilawhJ mšY« gfY« ciH¤
jikÆdhš clš ey« ïHªj jh[® clš ey« bgWth‹ nt©o
jh®Íȧ»š kiythr« brŒa kidÉ, k¡fSl‹ br‹¿Uªjh®.
br‹w br›tha‹W khiy 5.30 k¡F mt®j« MÉia¡
bfhL§T‰Wt‹ bfhŸis bfh©ld‹. v‹nd kÅj® Ãiy!
âU. jh[® t§feh£oš t¿nah®¡ÑªJ tWik baŒâa bgU§
Fy¤âš njh‹¿at®; áwªj njrhãkhÅ; jhŒeh£o‹ ÉLjiyiana

Fo muR - 1925 56 57 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


jk¡F mÂahf¥ ó©lt®; âahfnk tothf tªjt®; mUns bt‰¿bg‰wh® ; ã‹d® ït® j« òfœ v§F« gutyhƉW. ï¤jifa
cUthf vL¤jt®; ‘jd¡bfd thHh¥ ãw®¡FÇahsd®’ ; jŠr muáaš tH¡FfËdhš jh[® fl‹ glî« ne®ªjbjÅš ïtuJ
bk‹wilªjtiu mŠrš vd¡TW« mU§Fz« thŒªjt®. jkJ njrg¡âÆ‹ MH¤ij ahtnu ms¡f tšyh®?
ïs« taâš fšÉ f‰wh® ; ghÇÞl® c¤ânahf« brŒa nt©Lbk‹w
âU. jh[® neuhf muáaš cy»š ïw§»a fhy« fhªâaofŸ
Mtš ö©l M§»y ehLbr‹wh®; m¥gÇiBƉ nw¿dh®. M§»y
muáaÈš jiyÆ£l fhy¤njhL x¡F«. ghŠrhy¥ gLbfhiyÆ‹
eh£oš tâí« m›És« gUt¤ânyna jhŒ eh£o‹ bjh©oš
Étu§fis e‹whf MuhŒªJ m¿¡ifbah‹W vGJ«go V‰gL¤j¥
<Lg£lh®. ekJ bgU§»Ht® jhjhghŒ besnuhÍ, ghuhSk‹w¤â‹
g£l bgÇah®fËš âU. jh[® xUt®. ï›ntiyÆš ït®fh£oa
m§f¤âduhj‰ bghU£L mU« bgU«ghLg£lh®. mÇa brh‰bghÊ
C¡f¤ijí«, c‰rhf¤ijí«, njrhãkhd¤ijí« fhªâaofns
îfŸ Ãfœ¤âdh®. ï›És« taâš...... jkJ FL«g¤â‹ tWikia
thahu¥ òfœªJŸsh®fbsÅ‹ ah« ahJ Tw tšnyh«. jkJ brhªj¤
mf‰wî«, jªijah®¡F ne®ªj ïÊbrhšiy¥ ngh¡fî« bghU
âš ïj‰fhf %gh 50,000 bryÉ£oU¡»wh® vÅ‹ âU.jh[Ç‹ jahs
ç£Lª bjhÊš f‰gh‹ òFªj fhiyÆš jhŒeh£il kwªjhušy®.
Fz¤ij v›thW vL¤Jiu¥gJ?
jhŒehL âU«ã tªjJ«, t¡Ñš bjhÊÈš mk®ªjh®. òJ¥ òJ¥
òijašfis¡ f©blL¥ghnu ngh‹W jkJ bjhÊÈš bgU« njr ÉLjiyia mË¥gJ x¤JiHahikna vd¡ fhªâao
bghUŸ <£odh®. â§fŸ x‹W¡F 50,000 %ghî¡F¡ Fiwahkš fŸ f©lh®. fh§»uÞ kfhrigí« mªbe¿ia V‰W¡ bfh©lJ.
bghUŸ <£odhuh«. ï¥bgU« bghUis v‹ brŒjh®? brG§»is ïªâunghf« Ef®ªJ ï‹g thœÉš _œ»¤ âis¤J¡ »lªj âU.
jh§Ftâš jkJ bghUis¢ bryÉ£L, flD«g£L, Úâk‹w¤â‹ jh[® v‹ brŒjd®? “ï‹gkUŠ brštK«, ï›tuR« ah‹ nt©
fh¥ò¥ bg‰w (ï‹rhšbt©L bfhL¤j) j« jªij¡F ne®ªj nl‹” vd¡T¿ ïªâu nghf¤ij¤ JwªJ, ï‹g thœit Ú¤J, bgU«
gÊ¢brhšiy mf‰Wtâš ï¥bgU« bghUis bryÉ£lh®. 16 bghUŸ <£otªj t¡ÑšbjhÊiy cj¿¤jŸË, njr¤bjh©L x‹nw
ïy£r« %. ï›thW bfhL¤J ‘Úâk‹w¡ fh¥ò¥ bg‰w fldhË’ jkJ thœ¡ifÆ‹ gadhbkd¡ bfh©L x¤JiHahik be¿ ËW,
v‹D« gÊ¢brhšiy j« jªijahU¡»šyh bjhʤjh®. v‹nd fhªâaofis¥ ã‹g‰¿ ciH¤J tUthuhÆd®. jkJ mUik
ïtuJ bgUªj‹ik! v‹nd ïtuJ mwbthG¡f«! ï›tw bthG¡ kidÉ trªjhnjÉiaí«, bršt¢ áWtidí« áiw¡fD¥gî«
fk‹nwh ïtuJ ã‰fhy¤ JwbthG¡f¤â‰F mo nfhȉW? “kf‹ xU¥g£ld®. jhK« ï›turh§f¤âdÇ‹ ÉUªâduhf MW â§fŸ
wªij¡fh‰W KjÉ Æt‹wªij v‹ndh‰wh‹ bfhš byDŠ brhš” áiw¢rhiyah« jt¢rhiyÆš tâªjd®.
v‹W MáÇa® âUtŸSt® T¿a kfÅy¡fz¤â‰F ïy¡»akhf ïªÃiyÆš, fhªâaofŸ áiwbr‹wd®; jh[® btË¥
ïy§»at® Mt® ekJ jiytuha jhr®. nghªjd®. eh£o‹ Ãiyik x¤JiHahikÆš khWjš brŒa nt©L
âU. jhrÇ‹ t©ik msÉl‰ ghyj‹W ; jh« <£oa bghUŸ bkd mt® cŸs¤âš xU v©z¤ij c©lh¡»‰W. r£lrig òFªJ,
mid¤âidí«, jk¡bfd xU á¿J« nr®¤J itahkš jhŒ eh£o‰ M§F K£L¡f£il¥ ngh£L x¤JiHahik Ãfœ¤j nt©Lbkd
fhfî«, ïuty®fS¡fhfî« <ªJ ctªjd®. “Kšiy¡F¤ njU«, kŠ v©Âdh®. ïtU¡F¥ gy bgUªjiyt®fS« Jiz nghÆd®.
iP¡F¥ ngh®ití«” mˤj jÄœ eh£L tŸsš ghÇna mida ‘Rauh{a¡ f£á’ bad xU f£á f©lh®. jkJ f£áia tY¥gL¤j
tŸsš Mt® âU jh[®. ï¥bgÇahuJ jhuhs cŸs« flÈD«bgÇJ. ehbl§F« Ä‹dšnghšnjh‹¿, åu¢ brh‰bghÊîfŸ Ãfœ¤â jkJ
ïšiyba‹wh®¡F ïšiy v‹dhJ <ªj tŸsš. mâfhu bfhŸif cu«bgw¢ brŒjh®. “r£lrigÆš K£L¡f£il nghLnt‹;
t®¡f¤jhÇ‹ ml¡FKiw¥ ghz§fS¡F Msh»¢ áiw¡ nfh£l« ïu£ilah£áia xÊ¥ng‹” vd åubkhÊfŸ òf‹W c£br‹wh®
e©Âd njr g¤j®fË‹ FL«g§fŸ gy jh[Ç‹ Mjuit¥ bg‰W jh[®. t§feh£oš ïu£ilah£áia xʤJ bt‰¿bg‰wh®. ïj‹
thœî elh¤âd. ïtuhš MjÇ¡f¥ bg‰w khzt®fŸ gšyhÆut® gadhŒ Éisªj ey« ahJ v‹gJ ntW Éõa«. mt® vL¤j fhÇa¤
Mt®. xU fhR« Câa« bgwhJ njr¤ bjh©nl jkJ bgU« Câa« âš bt‰¿ailªjh® v‹gij vtU« kW¡fKoahJ. jkJ v©z«
vd¡bfh©L v¤Jiznah njrg¡j®fS¡fhf Úâk‹w§fËš Ãiwnt¿ajhbkd¡ bfh©nl ïiwt‹ âUtoÚHš milªjh®
thâ¤JŸsh®. t¡Ñš bjhÊÈš caÇa Ãiy ït® cWtj‰F¡ nghY«.
fhuzkhf ïUªjJ âU. muɪjnfhZ vD« bgÇah® fyªâUªj âU. jh[® fšÉ¡ flš; m¿î¡flš; cyfÉaš m¿î k£L
mÈ¥ó® btoF©L tH¡fhF«. ï›tH¡»š ït® thâ¤J k‹W rkam¿î«, M‹k Phd m¿î« Ãiwªj bgÇah®. t§fbkhÊ
Fo muR - 1925 58 59 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
Æš gh£oa‰wtšy bgU« òyik Ä¡fh®. ïÅa Rití«, ïiwtd
¿î« òf£l tšy ïÅa ghlšfŸ ïa‰¿íŸsh® vd¡ TW»‹wh®fŸ.
ï›tU« bgU§ Fz§fŸ gil¤j bgÇah® - ïJfhW« jkJ
clyhY« bghUshS«, njr nrit brŒJtªj âahf_®¤â - jhŒ
eh£o‹ bjh©oš j« ï‹DÆiuí« ïWâahf¤ âahf« brŒJ jkJ
âahf thœ¡ifÆ‹ KobtŒâdh®. ï¥bgÇahÇ‹ t©ikia jhr® âd«
v©Â¡ fhªâaofŸ f©Ù®É£L¡ fj¿dbuÅ‹, ïtuJ t©ik
Æš thœªJ tªj gšyhÆut®fË‹ cŸs Ãiy v›th¿U¡Fbk‹W
njrgªJÉÅl« ï¤njr¤jh® it¤âUªj ngu‹igí«,
brhšyî« nt©Lnkh? Rauh{a¡ f£á jdJ cÆiu ïHªJ É£lJ.
mtUila kuz¤âdhš milªJŸs J¡f¤ijí« fh£L«bghU£L
eh« xU bgUªjiytiu ïHªJÉ£nlh«. njr« c‰w gªJ xUtiu
#&iy µ Kjš njâ khiy 5 k¡F¤ njrbk§F« bghJ¡T£l§
ïHªjJ. ïªâa k¡fŸ X® c©ik¤ jhrid ïHªjd®. ïtuJ
fŸ T£o¤ Ô®khd§fŸ brŒant©Lbk‹W kfh¤kh fhªâ xU
ãÇth‰whikahš f©Ù®¥ bgU¡» tUªâ ÉF« ïtuJ mUik
nt©LnfhŸ ÉL¤âU¡»wh®. njrgªJ fhyŠbr‹W m‹Wl‹
kidÉahU¡F«, òjštD¡F« vkJ mEjhg¤ij¡ fh£LtjšyhJ
gâdhWehŸ M»‹wikahš m‹W mtuJ áuh®¤j âdK« MF«.
ntbw‹ brŒa tšnyh«. njrgªJ á¤juŠr‹ jh[Ç‹ M‹kh
jÄœeh£lh® ï¤âd¤ij¤ jFªjt©z« el¤âit¡f nt©Lbkd
rhªâailíkhW všyh« tšy ïiwtid tG¤J»‹nwh«.
eh« brhšy nt©Ltâšiy. všyh¡ f£áÆdU«, všyh¢ r_f¤
Fo muR - jiya§f« - 21.06.1925 âdU« m‹W x‹Wg£L É©Q‰w bgÇahÇ‹ M‹kh rhªâa
ilíkhW ïiwtid tG¤Jth®fbsd e«ò»nwh«. njrgªJÉ‹
Phgf âd¤âš, njr¤â‰F¤ j‰nghJ ï‹¿aikahjjhÆU¡F«
x‰Wik Éij Éij¡f¥gLkhf.

if«khW ahJ ?
ïka« Kjš f‹ÅahFkÇtiuÆš ïªeh£L k¡fŸ njr
gªJÉ‹ vâ®ghuh kuz¤âdhš Jau¡flÈš _œ»ÆU¡»‹wd®
v‹W TWjš ÄifahfhJ. eh£oš x›bthU _iy KL¡»ÈUªJ«
tªJ bfh©oU¡F« brŒâfŸ ïj‰F¢ rh‹whF«. nyhfkh‹a
âyfÇ‹ kuz¤â‰F¥ ãwF ïªâa® ï¤Jiz¥bgÇa J¡f«
milªjâšiy ba‹W â£lkhf¡ Twyh«. Mdhš, J¡f¥gLtnjhL
ekJ flik KoªJÉ£ljh v‹gJ Muha‰ghyJ. eh£o‰F ï¤jifa
mÇa bjh©LfŸ brŒj xUtU¡F eh« brŒí« if«khW ahJ?
mtUila Phgf¤ij ïªeh£oš ÃiybgW¤Jtbj§‡d«?
eh£o‰F ey‹ vJî« brŒahj g£ljhÇfS¡F«, MS« ïd¤ij¢
nr®ªjt®fS¡F« cUt¢ áiyfŸ eh£l¥g£oU¡»‹wd. Mjyhš
ekJ mUªjiytU¡F cUt¢áiy eh£Ljš nghjhbj‹W eh«
brhšynt©Ltâšiy. ã‹d® v‹ brŒtJ? mtUila thœ¡if
be¿ia XusntD« nk‰bfh©L xGFjny mtU¡F eh«
brY¤J« e‹¿ahFbkd¡ fUJ»nwh«.

Fo muR - 1925 60 61 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïU bgU§ Fz§fŸ
njrgªJÉ‹ ca®ªj Fz§fŸ gyt‰WŸ âahfK«, braš
âwDnk jiyahaitba‹gJ btŸËilkiy. c©ikÆš cu«
m‰wjhd Rauh{a¡ f£á, á¿J fhy¤âš eh£oš ïiza‰w gyKŸs
f£áahdJ v›thW? njrgªJÉ‹ âahfK«, fUkŠ brŒtâš
mtU¡FŸs M‰wYk‹nwh ïj‰F¡ fhuz§fŸ? kfh¤kh fhªâÆ‹ it¡f«
bfhŸiff£F Énuhjkhd f£ábah‹iw - gad‰wbj‹W eh£lh®
e‹f¿ªJ jŸËÉ£l â£lbkh‹iw - ï›tsî âwKl‹ mik¤J it¡f« Ãiyikia¥g‰¿ Ku©g£l brŒâfŸ tªJ
el¤j ï¡ Fz§fËšyhj ãwuhš KoªâU¡Fnkh? njrgªJÉ‹ bfh©oU¡»‹wd. nfhÉš åâfËš všyh¢ rhâahU« jilÆ‹¿¢
ï›ÉU Fz§fisí« njrk¡fŸ nk‰bfhŸStJjh‹ mtU¡F bršyyhbk‹W kfhuhÂah® f£lis¥ ãw¥ã¤JÉ£ljhf KjÈš
eh« brY¤j¡Toa áwªj if«khwhF«. RaeyK«, nrh«gU« ÄFª brŒâ »il¤jJ. Mdhš, mj‰FŸ k»œªJ ÉLtj‰»lÄšiy
JŸs ïªehËš, njrk¡fŸ jh[Ç‹ âahf¤ijí«, brašâwidí« ba‹W«, ï‹D« ng¢rsÉšjh‹ ïUªJ tU»wbj‹W«, _‹W
XusntD« ã‹g‰¿ xGf K‹tªjhš eh£o‰F¥ bgUey« Éis åâfËš “Ô©lhjh®” brštj‰F k£Lnk f£lis¥ ãw¥ã¡f rkÞ
í« v‹gâš IaÄšiy.
jhd murh§f¤jh® Koî brŒâU¡»wh®fbs‹W« filáahf
it¡f¤âÈUªJ tªj brŒâahš bjÇatU»‹wd. ãÇ£oZ
ekJ flik
murh§f¤J¡F«, k‰w rkÞjhd§fS¡F« tÊfh£oahÆU¡F«
njrgªJit¥nghš y£r¡fz¡fhd tUkhd¤ij¤ Jw¡f bgUik âUth§T® rkÞjhd¤J¡F¡ »il¡fhkny nghŒÉL
všyhuhY« KoahJ. všyhU« m›tsî tUthŒ cŸst®fS nkhbtd IíW»nwh«. r¤âah¡»uÏfË‹ flik v‹dnth bjË
kšy®. Mdhš, v¤Jiz vËikÆš MœªjtuhÆD«, Äš J thŒ ïU¡»wJ. óuz bt‰¿ »il¡F« tiuÆš mt®fŸ r¤âa¤
fis mwnt Éy¡»¡ fj® cil jÇ¡fyh«. jh[Ç‹ bgÇa âahf¤ij ijí«, mÏ«iriaí« cWJizfshf¡ bfh©L nghuh£l¤ij
ÃidªJ eh« x›bthUtU« ï¢áW âahfnkD« brŒa xU¥ el¤âtunt©L«.
gLnthkhf. všyhU« njrgªJit¥nghš xUbgU« muáašf£á
f©L b#a«bgw el¤j KoahJ. Mdhš, x›bthU tU« âd« Fo muR - F¿¥òiu - 21.06.1925
miukÂneu« üš ü‰gâš jkJ brašâwid¡ fh£lyh«. fUkŠ
brŒtâš njrgªJ fh£oa nguh‰wiy ÃidªJ eh« ï¢áW bjh©
nlD« brŒJ tuyhfhjh? jhr® âd¤j‹W ïªeh£lh® x›bthUtU«
mtUila Ãidit Ãiy eh£L« bghU£L ï›Éu©L Éuj§
fisí« nk‰bfhŸth®fbsd e«ò»nwh«.

Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 21.06.1925

Fo muR - 1925 62 63 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


N¤âu®fsh v‹gij¡ ftÅ¥ngh«. N¤âu‹ v‹whš kD°ÄUâÆš
“Éiy¡F th§f¥g£l moik, í¤j¤âš b#ƤJ moikah¡f¥
g£lt‹, moik¤ bjhÊY¡fhf xUtdhš k‰bwhUtD¡F¡
bfhL¡f¥g£lt‹, it¥gh£oÆ‹ kf‹” KjÈa VGÉj k¡fS¡F
N¤âu®fŸ vd kDj®k rh°âu¤âš bgaÇl¥g£oU¡»wJ. m¥
fhiu¡Fo Íšyh bgaiu eh« V‰W¡ bfh©L e«ik ehnk N¤âu®fŸ v‹Wjh‹
brhšÈ¡ bfhŸS»nwh«. mL¤jh‰nghš gŠrk®fŸ vd¢ brhšy¥
KjyhtJ muáaš kfhehL gLtJ ahiu v‹gnj ek¡F¢ rÇahŒ Mjhu¤â‹ _ykhŒ bjǪJ
bfhŸs¡TlÉšiy. tH¡»š r¡»È, giwa‹, t©zh‹, ehÉj‹,
gŸs‹, FL«g‹, rh«g‹, tŸSt‹ á‰áy ïl§fËš Ôa®, <Ht®,
Ô©lhik ehlhiuínk nr®¤J nkny brhšy¥g£l ãuhkz, B¤âÇa, itáa,
N¤âu M»a eh‹F tUz¤jhU« nknyf©l Kiw¥go bfhLik
Ô©lhikia¥ g‰¿ X® Ô®khd« brŒâU¡»Ö®fŸ. mij¥
ahf el¤j¥gLtij¥ gh®¡»nwh«. ït®fisna gŠrk®fŸ v‹W
g‰¿í« áy th®¤ijfŸ brhšy ÉU«ò»nw‹.
brhštijí« nf£»nwh«. mnefkhŒ, eh« Tl mt®fis mnj
Ô©lhik v‹gJ v‹d? Ô©lhik fh§»uÌš xU â£lkhŒ khâÇahf el¤J»nwh«. m¥go el¤âd nghâY« ‘N¤âu®fŸ’ v‹W
tUthnd‹? vd ï›Éu©L Éõa§fisí« eh« m¿ªJ brhšy¥gL»w eh« jhœªjt®fsh ? gŠrk® v‹W brhšy¥gL»‹w
bfhŸsnt©oaJ mtáakhF«. njr¤âš ekJ ïªJ kj¤âš mt®fŸ jhœªjt®fsh? v‹gij nahá¤J¥ gh®¤jhš gŠrk®fis
kh¤âu«jh‹ Ô©lhik mDZo¥gjhf eh« fh©»nwh«. kÅjD¡F Él N¤âu®fns jhœªjt®fŸ v‹gJ bjÇatU«. nkny Tw¥
kÅj‹ gh®¥gJ, ngRtJ, g¡f¤âš tUtJ, bjhLtJ KjyhditfŸ g£lgo ‘N¤âu®’ v‹gj‰F Mjhu¥go jhákf‹, v‹gJjh‹ bghUŸ.
Ô©lhikÆ‹ j¤Jt§fshf És§F»‹wd. ït‰¿‰F Mjhu« j¤JtkhŒ¥ gh®¤jhš giwa‹, r¡»Èia Él jhákf‹ jhœªjt‹
v‹dbt‹whš ntjbk‹W brhšYtJ«, áy® rh°âu« v‹W brhšY v‹gJjh‹ vdJ jh¤gÇa«. v‹id xUt‹ N¤âu‹ v‹W
tJ«. áy® °ÄUâ v‹W brhšYtJ«, áy® òuhz§fŸ v‹W brhšY miH¥gij¥ gh®¡»Y« gŠrk‹ v‹W miH¥gâšjh‹ eh‹
tJ«, áy® gH¡ftH¡f§fŸ v‹W brhšYtJ« ï¥go¥ gyÉjkhf rªnjhõ¥gLnt‹.
Mjhu§fŸ f‰ã¡f¥gL»‹wd. gH¡f¤âš Ô©lhikahdJ tU
ï›Éj¡ bfLâahd bga® ek¡F ïU¥gij¥ g‰¿ eh«
zh¢áuk j®k¤âš g£lbj‹W«, tÇir¡ »uk¤âš xUtU¡bfhUt®
bfhŠrK« ftÅahkš ÃuguhâfshŒ ïU¡F« ekJ rnfhju®fis¡
jhœªjtbu‹W«, tUzh¢áukkhdJ ãuhkz‹, B¤âÇa‹, itá
fhz, mU»š tu, bjhl, ngr, gh®¡fKoahjgo bfhLikahŒ el¤â
a‹. N¤âu‹, gŠrk‹ vd IªJ tif #hâahŒ ãÇ¡f¥g£oU¡
CljF btËÆš FoÆU¡F«goí« °ehd« brŒtj‰nfh, ntZo
»‹wdbt‹W«, ït‰¿‰F Mjhu« kD°ÄUâ v‹W« brhšy¥
Jit¤J¡ bfhŸStj‰nfh, åâÆš el¥gj‰nfh, áy ïl§fËš
gL»‹wJ. jÄH®fsh»a e«ik ïit vJî« rh®ªjjhf¤ njh‹w
jhf¤â‰F¡Tl j©Ù® ïšyhkš mt°ij¥gL«go el¤J»nwh«.
Éšiy. VbdÅš tUzh¢áuk« v‹gJ«, rhâ v‹gJ« , ãuhkz‹,
nk‰f©l bfhLikahd Fz§fŸ mt®fnshL kh¤âu« Úyhkš
B¤âÇa‹, itáa‹, N¤âu‹, gŠrk‹ v‹gJ« kDj®k rh°âunkh,
mndf rka§fËš ehK« ek¡F nkš tUz¤jh® v‹W brhšY
kD°ÄUânah v‹gJ« M»a th®¤ijfŸ jÄœ th®¤ijfsšy.
»wt®fS«Tl mDgÉ¥gij¥ gh®¡»nwh«. cjhuzkhf, N¤âu®
jÄœ eh£od®¡nfh, jÄH®¡nfh ï›t‹Åa ghiõ¥ bga®fŸ
fis mj‰F nk‰g£l _‹W tUz¤jh®fS« bjhLtâšiy
bghUªJtj‰nf ÃahaÄšiy. jÉu ïªj rhâfS¡nf V‰g£oU¡»w
ba‹gijí«, ït®fŸ K‹ÅiyÆš mt®fŸ Mfhu« vL¤J¡
FzK« jÄH®¡F¥ bghUªâaJ v‹W brhšYtj‰F« ïlÄšiy.
bfhŸtâšiy v‹gijí«, á‰áy rka§fËš ït®fnshL ngRt
cjhuzkhf, e«Äš bgU«gh‹iknah® N¤âu®fŸ v‹W miH¡f¥
J« ght« v‹gijí« mDgÉ¡»nwh«. mnj khâÇ itáa®
gL»‹wd®. ehK« e«ik mndfkhŒ N¤âu®fŸ v‹nw brhšÈ¡
fËl¤âY« B¤âÇa®fŸ, ãuhkz®fŸ elªJbfhŸStijí«, mnj
bfhŸS»nwh«. V‹ m¥go¢ brhšÈ¡ bfhŸS»nwhbk‹gij g‰¿
khâÇ B¤âÇa®fËl¤âY« ãuhkz® elªJbfhŸtijí«, ãuhkz®
ï¥bghGJ Muha¤ njitÆšiy. N¤âu® v‹gJ v‹d? eh«
fS¡FŸnsí« xUtU¡bfhUt® jhœikahf el¤j¥gLtijí«

Fo muR - 1925 64 65 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


gh®¡»nwh«. cjhuzkhf, âU¢brªö®, kiyahs« KjÈa ïl§fËš k»œªJbfh©L e«ik xUt‹ it¥gh£o kfbdd¡ T¥ãL
cŸs ãuhkz®fŸ jh§fŸ ca®ªjt®fbs‹W«, k‰w ãuhkz®fŸ »whnd, T¥ãLtJ kh¤âu« ÚyhJ fšY« fhntÇí« cŸstiu
jhœªjt®fŸ v‹W« fUâ, j§fS¡F mDkâíŸs ïl¤âš mÊahkš vGâ it¤J É£lhnd, m~njhL Úyhkš e«ik ehnk
k‰bwhUt® ãuntá¥gJ njhõbkd¡ fUJ»wh®. e« eh£onyí« it¥gh£o kfbd‹W brhšÈ¡bfhŸS« Ãiyik¡F tªJÉ£lnj
Kiw¥go el¡»‹w ãuhkz®fŸ v‹W brhšYnth®fŸ B¤âÇ ba‹WTl ftiy¥gLtnjÆšiy. ïJ vij¥ nghÈU¡»wbj‹whš
aÅl¤ânynah, itáaÅl¤ânynah, N¤âuÅl¤ânynah ngR muáaš thœÉš ïªJ¡fS¡F “ïªJ¡fŸ” v‹W brhšYtj‰
»‹w fhy¤âš, #ykyghâ¡F¥ nghF«nghJ v¥go óQiy¡ fhâš »šyhkš e«Kila murh§f¤jh® Kfkâaušyhjh® v‹W miH¥
R‰¿¡bfh©L ngh»wh®fnsh mJnghy bgÇa Ô£bld Ãid¤J¥ gJ nghyî« ehK« ïªJ¡fshfî«, ïªâahÉ‹ òuhjd¡fhuuhfî«
óûiy¡ fhâš R‰¿¡bfh©L ngR»wh®fŸ. ï¥go ekJ eh£oš ïU¡»w e«ik “mšyhjh®” v‹»w mÂia¡ T£o kfkâa®
Ô©lhik, gh®¡fhik, ngrhik, »£l tuhik M»a ïit xUtiu mšyhjh® v‹W V‹ miH¡f nt©L« v‹»w ftiy bfhŠrK«
ahtJ É£lit mšy. xUt® jd¡F¡Ñœ ïU¥gtiu¤ Ô©lhjt®, ïšyhkš, v¥goahdhY« c¤ânahfnkh, gjÉnah »il¤jhš
gh®¡fhjt® v‹W brhšYtJ«, mnj eg® jd¡Fnkš cŸstU¡F nghJbk‹»w ïÊthd MirÆš g£L “kfkâaušyhjh®” ãÇî¡F
jh‹ Ô©lhjtuhfî«, gh®¡f¡ Tlhjtuhfî« ïU¥gJ tH¡fkh ah‹ r£lrig m§f¤âddhŒ É»nw‹ v‹W fîutkhŒ e«Kila
ÆU¥gJ kh¤âu« mšyhkš, ït®fŸ ï¤jid ngU« nr®ªJ e«ik go¤jt®fŸ, bgÇnah®fŸ, gz¡fhu®fŸ, rh°âÇfŸ, M¢rhÇah®fŸ
MS»w rhâahÆU¡»w Inuh¥ãaU¡F¤ Ô©lhjtuhfî«, »£l v‹W brhšy¡Toa T£l¤jh® elªJ bfhŸtJnghš ïU¡»wJ.
tu¡Tlhjtuhfî« ï‹D« jhœikahfî« ïUªJ tUtijí« eh«
( bjhl®¢á 28.06.1925 Fo muR )
fh©»nwh«. ïªj KiwÆš Ô©lhik v‹gij xÊ¥gJ v‹W
brhštJ nfty« gŠrk®fis kh¤âu« K‹nd‰w nt©Lbk‹g F¿¥ò: 23,24.05.1925 ïu©L ehŸfŸ gŸs¤öÇš eilbg‰w fhiu¡Fo
jšyhkš mt®fS¡F ïU¡F« bfhLikfis kh¤âu« Éy¡f kht£l KjyhtJ muáaš khehL - Ãiwîiu (bjhl®¢á)
nt©Lbk‹gjšyhkš e« x›bthUtU¡FŸ ïU¡F« ïÊití«,
bfhLikiaí« Ú¡fnt©L« v‹gJjh‹ Ô©lhikÆ‹ j¤Jt«. Fo muR - brh‰bghÊî - 21.06.1925
ïij¢ brhšY»wnghJ M! Ô©lhik Éy¡fh? gŠrkiuah bjUÉš
ÉLtJ? mt®fisah bjhLtJ? mt®fisah gh®¥gbj‹W M¢rÇ
a¥g£LÉL»wh®fŸ. e«Äš xU T£l¤jhuh»a N¤âu® v‹W
brhšÈ¡bfhŸS« eh«, e«Äš xUt‹ N¤âu‹ v‹W miH¡F«
nghJ M! e«ikah, r® g£l« bg‰w e«ikah, #Ûªjhuh»a e«ikah,
y£rhâfhÇah»a e«ikah, r¤âu« rhto f£oa e«ikah, öa
ntshsdh»a e«ikah, gÇR¤jdh»a e«ikah, c¤jkdhd e«
ikah, klhâgâahd e«ikah ï‹D« v¤jidnah ca®Fz§ fS«
v›Éj ïÊîk‰w e«ikah njtoahŸ kf‹, it¥gh£o kf‹,
moikba‹W m®¤j« bfh©l N¤âu‹ v‹W brhšYtbjd
xUtU« bt£f¥gLtnjÆšiy. kiyahs« ngh‹w á‰áy ïl§
fËš eha®fŸ v‹W brhšYnth® j§fis¢ N¤âu®fŸ v‹W
brhšÈ¡bfhŸStâš bgUik mil»‹wd®. ïªj ïÊî N¤âu®
fŸ v‹gtiu v¥go¡ f£o¡bfh©lJ v‹gij¥ gh®¥nghkh»š
j§fS¡F¡ Ñœ xUt® ïU¥gjhf Ãid¤J¡ bfh©L mt®fis¤
jhœik¥gL¤âa ghtkhdJ ït®fis¤ njtoahŸ kf‹ v‹W
ï‹bdhUt® T¥ãL« goahf¡ flîŸ it¤JÉ£lh®. ek¡F« mj‹
gydhŒ ek¡F¡ Ñœ xUt® ïUªjhš nghJbk‹W Ãid¤J

Fo muR - 1925 66 67 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ÉLth‹ ? Inuh¥ãa®, kfkâa® Kjyhndh® â‹gâšiyah ? mt®
fis eh« Ô©lhjh®, gh®¡fhjh® v‹W brhšy¡TLkh ? m¥gona
brhštjhdhY« khL â‹gJ v‹d ML, nfhÊ â‹gij Él
m›tsî ght«? ML, nfhÊ, g‹¿ â‹gt®fis eh« gŠrkiu¥
nghš Ãid¥gâšiy. nfhÊí«, g‹¿í« â‹dhj t°Jitah khL
fhiu¡Fo Íšyh â‹»wJ? br¤j khL â‹gJ cÆUŸs b#ªJit cÆUl‹ tij¤J
bfhiy brŒJ rh¥ãLtijÉl cÆu‰w br¤J¥ nghd ãuhÂÆ‹
KjyhtJ muáaš kfhehL kh«r¤ij, k©Âš òij¥gij tƉW¡»šyhj bfhLikahš
rh¥ãLtJ v¥go mâf ghtkhF«? khL mW¥gJ ghtbk‹whš ML,
nfhÊ mW¥gJ« ght«jh‹. kÅj ãz¤ijí« Tl it¤âa
Ô©lhik rhiyfËš mW¡»wh®fŸ. mtiu eh« gŠrkbu‹W brhšY»nwhkh?

Mfnt, e«Äš ahU« ek¡F ï›Éj ïÊî¥bga®fŸ ïU¥ fŸ ïw¡FtJ F‰wbk‹W«, mJ ghtbk‹W« mjdhš
gij y£áa« brŒahkš Raeynk ãujhdkhf¡ fUâ my£áa mt®fis¤ bjhl¡TlhJ, bjUÉš el¡f¡TlhJ v‹W brhštJ«
khÆU¡»nwh«. ahuhtJ ït‰iw¡ ftŤJ ï›Éj¡ bfhLikí« v›tsî K£lhŸjdkhF«. mªj¡ fŸis¡ Fo¥gtD«, mj‰fhf
ïÊî« ek¡F xÊa nt©Lbk‹W Ka‰á¤jhš mJ Raey¡fhuuhš ku« ÉLgtD«, mªj Éahghu« brŒgtD«, mij¡ ifÆš
Jntõbk‹W brhšy¥g£LÉL»wJ. it¤J¡bfh©oU¡»wtD« bjhl¡Toat‹, bjUÉš elkhl¡
Toat‹ v‹whš mij étd¤â‹ fhuzkhŒ ïw¡FtJ kh¤âu«
giwa‹, r¡»È KjÈnahiu eh« V‹ bjhl¡TlhJ, gh®¡f¡ v¥go¡ F‰wkhF«? c‰g¤â brŒtjhš F‰wbk‹whš rhuha«, fŠrh,
TlhJ v‹»nwh« v‹gij¢ r‰W ftŤjhš mt‹ gh®it¡F mã‹, ãuhªâ ïitfŸ c‰g¤â brŒ»wt®fŸ v¥go bjhl¡Toa
má§fkhÆU¡»wh‹; mG¡Fil jÇ¡»wh‹; mt‹ ÛJ J®eh‰w« t®fshth®fŸ ? ïâš gz« r«ghâ¡F« ekJ murh§f¤ij ï‹D«
åR»wJ; mt‹ Mfhu¤â‰F kh£L kh«r« rh¥ãL»wh‹; khL r«ghâ¡f É£L¡ bfh©oU¡»nwh«. mªj c¤ânahf¤â‰F eh«
mW¡»wh‹; k‰W« áy® ‘fŸ’ c‰g¤â brŒ»wh®fŸ v‹»wjhd F‰w§ bjh§F»nwh«. ïªj¥gz¤âš V‰gL¤j¥g£oU¡F« fšÉia eh«
fŸ ãujhdkhf¢ brhšy¥gL»wJ. ït‰iw eh« c©ik v‹nw f‰»nwh«; ï›tsî brŒgt®fŸ nah¡»a®fŸ; Ô©l¡ Toat®fŸ;
it¤J¡bfhŸnth«. gh®¡f¡ Toat®fŸ. Mdhš nkš brh‹dt®fŸ kh¤âu« Ô©lî«,
ït®fŸ gh®it¡F má§fkhfî«, mG¡fhd JÂfS gh®¡fî« Tlhjt®fŸ v‹whš ïJ v‹d bfhLik? ïªj #d§
lD«, J®thil í‰W« V‹ ïU¡»wh®fŸ v‹W« ïj‰F ah® bghW¥ fS¡F Rauh{a« v¥go tU«? flîŸ xUt® ïU¥gJ c©ik
ghË v‹W« naháí§fŸ. mt®fis eh« jhf¤â‰nf j©Ù® ahdhš ï¥go bfhLik¥gL¤J« r_f¤ij MjÇ¥ghuh? ït®f
Fo¥gj‰»šyhkš it¤âU¡F«nghJ FË¡fnth ntZo Jit¡ S¡F ÉLjiyia mË¥ghuh? mšyJ ït®fis moíl‹
fnth tÊ v§nf? eh« cgnah»¡F« Fsnkh, F£ilnah, »znwh bjhiy¤J moik¥gL¤Jthuh? v‹gij Ãidí§fŸ. ïªj¡
ït®fŸ bjhlnth, »£l tunth Tlhjgo bfhLik brŒ»nwh«. bfhLikia e«Äl« it¤J¡bfh©L btŸisa® bfhLik v‹W«,
mjdhš mt®fŸ m¥goÆU¡»wh®fnsašyhkš mJ mt®fŸ bfÅah, bj‹dh¥ãÇ¡fhÉš btŸisa® #hâ ïWkh¥bg‹W« eh«
ãwÉ¡FzkhFkh? e«ik ahuhtJ FË¡f ÉlhkY«, ntZo ngRtJ v›tsî K£lhŸjdK«, gh®¥gtU¡F¡ nfÈíkhF«
Jit¡f ÉlhkY« brŒJ É£lhš e«ÛJ J®eh‰w« århjh? e« v‹gij¡ ftÅ¡f nt©L«. e« eh£oš ãwªj e« rnfhjuiu eh«
J mG¡fhfhjh? eh« gh®it¡F má§fkhŒ fhz¥gl kh£ gh®¤jhš ght«, »£ltªjhš ght«, bjh£lhš ght« v‹W brhšÈ¡
nlhkh? mt®fS¡F¡ FË¥gj‰F«, JÂ Jit¥gj‰F« eh« rî bfh©L mj‰F Mjhu« fh£lî«, vGâ it¤J¡ bfh©oU¡F«
fÇa« brŒJ bfhL¤JÉ£lhš ã‹D« ï›Éj¡ F‰wÄU¡Fkh? m¡»uk¤ij Élth 1818 - tJ tUõ¤J M¡L«, busy£ M¡L«,
Mjyhš eh«jh‹ mt®fË‹ ïªÃiy¡F¡ fhuzkhÆU¡»nwh«. MŸö¡» r£lK«, 144, 107, 108 ãÇî¥ ãunahfK« m¡»ukkhdJ
v‹gij¢ r‰W naháí§fŸ. e«ktiu ehnk brŒí« bfhLikia
khL â‹gJ KjÈaitfshš v¥go¤ Ô©lhjtdhŒ Élth m‹Åa® bfhLik bgÇJ.

Fo muR - 1925 68 69 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


kJiu¡ nfhÉÈš Fofhu‹, kh«r« rh¥ãL»wt‹, FZl nuh»
KjÈa bjh¤J Éahâa°j® KjÈat®fŸ RthÄ jÇrd« brŒayh«.
m‹Åa kj°j®fŸ R‰W¥ãufhu« flªJ bršyyh«. Mdhš ekJ
rnfhju®fshd ehlh®fŸ v›tsî gÇR¤jkhdt®fS«, j®ÄZl®
fS«, étfhU©aKilat®fS«, go¤jt®fSkhÆUª jhY«
thr¥go Äâ¡f¡TlhJ, Äâ¤jhš bjŒt¤â‹ r¡â FiwªJ nghF
kh«. ïj‰F MjhuK« ïU¡»wbj‹whš, busy£ r£l¤â‰F«, MŸ
ö¡»¢ r£l¤â‰F« cŸs Mjhu§fis eh« F‰w« brhšth nd‹.
r¤âah¡»uf« uhÍ¡F c£glhJ
ï›Éj« bfhLikfŸ brŒí« #dr_f¤â‰F r¤âa«, j®k« v‹W
ngá¡bfhŸs nah¡»aij VJ? c©ikÆš Mjhu« v‹W brhšy¡ gšÿÊfshf ËW ÃyÉ tU« ïªJ rka¤â‹ e‰bgaiu¡
Toa khâÇahtJ eh« el¡F»nwhkh? bfL¥gh‹ ã‰fhy¤âš xU áy m¿ÉÈfshš mjDŸ òF¤j¥g£l
( bjhlUk) Ô©lhik v‹D« bfhoa ngia eh£oÅ‹W« X£o, ïªJrka¤â‹
öa j‹ikiaí«, k¡fË‹ cÇikfisí«, rk¤Jt¤ j‹ikí«,
F¿¥ò: 23,24.05.1925 ïu©L ehŸfŸ gŸs¤öÇš eilbg‰w fhiu¡Fo Ãiyeh£l nt©Lbk‹w caÇa v©z§bfh©L âUth§T® rkÞ
kht£l KjyhtJ muáaš khehL - Ãiwîiu (bjhl®¢á) jhd¤âYŸs it¡f« v‹D« CÇš r¤âah¡»uf« bjhl§f¥ bg‰W
eilbg‰W tUtJ nea®fŸ e‹F m¿th®fŸ. ï›î©ik¥ ngh®
Fo muR - brh‰bghÊî - 28.06.1925
Xuh©lhf eilbg‰W tU»wJ ; ï‹D« bt‰¿bgwÉšiy. Mdhš,
ÉiuÉš bt‰¿íW« v‹gj‰fhd m¿F¿fŸ njh‹W»‹wd. ï¢
r¤âah¡»uf Ãfœ¢áia¥ g‰¿ ï›bthU thukhf x‹W¡ bfh‹W
Ku©g£l brŒâfŸ btË¥nghªJ xUfhiy ï‹g_£oí«,
k‰bwhU fhiy J‹g_£oí«, ïWâÆš k¡fis¥ bgU§ ftiyÆš
Mœ¤â É£ld v‹gnj vkJ fU¤J. k¡fS¡FŸ ãw¥ãdhš ca®î,
jhœî v›th‰whD« ïšiyba‹w caÇa áwªj c©ikia
cy»d®¡F m¿îW¤J« bgU« ngW - xU bg©zuá¡F thŒ¡F«
v‹W ah« bfh©oUªj nguth ÃiwîW§fhy« Ú£o¡f¥g£l
ikia¡ fhz¡ ft‰áíW»‹nwh«. ï¤jifa bgUikÆid âUth§
T® bg©zuáah® bgWj‰»šyhk‰ nghŒÉLnkh v‹W« mŠR»‹
nwh«. ïJ »l¡f, ïJfhW« btË¥nghªj brŒâfËš, r¤âah¡
»u»fŸ fhªâÆ‹ cl‹ go¡ifia¥ òw¡f¤J tu«òÛ¿ xGf¤
jiy¥g£LÉ£ld® v‹w brŒâ bghŒ MÆdik f©L k»œ¢á
cW»‹nwh«.
it¡f« r¤âah¡»uf¤â‹ tuyh‰¿id <©L¢ RU¡fkhf
ÃidîT®jš ï‹¿aikahjJ. it¡f« nfhÉÈ‹ kâ‰Rt®fis¢
R‰¿YKŸs eh‹F åâfËY« jhœªj tF¥ãd® vd¥gLnthuh»a
<Gt® Kjyhndh® bršYjš Tlhbj‹¿Uªj bfhoa r_f
tH¡f¤ij xʤJ, k¡fŸ ahtU¡F« bghJthd ghijfËš všyh¢
rhâÆdU«, rka¤âdU« bršY« cÇikia Ãiyeh£l vGªjjhF«
ï›it¡f« r¤âah¡»uf¥ngh®. ï¥nghÇid v⮤J Ëw itÔf¡
T£l¤âdU¡F âUth§T® muád® KjÈš JiznghªJ

Fo muR - 1925 70 71 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


jiyt®fis¢ áiw¡fD¥ã É£L “nfhõh” åâfS¡F¡ bfh©L bt‰¿bg‰wJ v‹gij xU á¿J« F¿¡fÉšiy v‹w c©ikia
ÉL« eh‹F åâfisí« eLÉš fÊfŸ bfh©L mil¤J, nghäÞ x›bthU r¤âah¡»u»í« cs¤jik¤jš nt©L«.
fhty®fis¡ fhtš brŒa ÃaĤJ¢ r¤âah¡»u»fŸ nk‰bršyh
Mfnt, c©ik KGbt‰¿íW«tiu r¤âah¡»u»fŸ
thW k¿¤jd®. r¤âah¡»u»fŸ ehnlhW« T£l« T£lkhf¢ br‹W
ciH¤jš fldhF«. r¤âah¡»uf¤â‹ M‰wiy m¿ahJ ka§»dt®
tÊk¿¤JŸs Él¤âš ËW kiHba‹W«, btÆby‹W« fUjhkš
fŸ f©K‹ mj‹ M‰wiy¡ f©l ã‹dU« v›Éj ka¡fK«
r¤âah¡»uf« òǪJ tªjd®. itÔf¡ T£l¤ âduhš gšÉj mšyš
cWjš nt©Ltâ‹W. muád® FHh¤âd® cs§fiua¢ brŒj
fS¡F Msh»í« r¤âah¡»u»fŸ m‹òbe¿, mwbe¿fËÅ‹W«
c©ik¥ngh® itâf¡ T£l¤jhÇ‹ cŸs¤ijí« fiu¤J c©
xU á¿J« tGthJ fhªâaofË‹ MizÆ‹go xG» tªjJ«,
ikia cz®ªJ xGf¢brŒí« v‹gâš Ia¥ghošiy. r¤âah¡
tUtJ« bgÇJ« ngh‰w¤j¡fJ. cŸs‹òlD«, c©ikahfî«
»u»fË‹ bghW¥ò K‹idÉl ïJfhiy bgU» É»wbj‹nw
ciH¤JtU« r¤âah¡»u»fŸ ïWâÆš bt‰¿ bgWth®fŸ v‹gJ
TWnth«. áW bt‰¿Æid¡ f©L jiy¤ jLkh¿¥ ngŒ¡ T¤âš
â©z«.
圪J khah t©z« r¤âah¡»u»fŸ j«ik¡ fh¥gh‰¿¡ bfhŸs
ï›th©o‹ bjhl¡f¤âš, r¤âah¡»u»fS¡F C¡fK«, nt©L«. m‹ò be¿iaí«, mwbe¿iaí« xU á¿J« if be»H
c©ikbe¿í« C£l fhªâaofŸ it¡f« nghªjh®. âUth§T® Élhkš fhªâaofË‹ Miz¡fl§» ËW«, fhªâ - 㣠cl‹go¡
bg©zuáiaí«, ïsturiuí« neÇš f©L it¡f« r¤âah¡»uf¤ if¡F c£g£L« r¤âah¡»uf¤ij Ä¡f C¡f¤JlD«, c‰rhf¤
â‹ c©ikiaí« mjid mt®fŸ MjÇ¡fnt©oa flik JlD« r¤âah¡»u»fŸ elh¤âtU«goahf¡ nf£L¡bfhŸS»nwh«.
Æidí« cŸs¤âš gâí«go vL¤Jiu¤jd®. it¡f« r¤âah¡ c©ikÆ‹ tÈikia czuhkš vŸË eifaho xJ§» Ëw bghJ
»uf« j‰fhy« c‰w Ãiyik¡F fhªâaofŸ it¡f« nghªjnj k¡fS« jkJ FW»a neh¡f¤ij mwnt Ú¡»É£L¢ r¤âah¡»u»
MF« vd¡ TWjš ÄifahfhJ. âUth§T® murh§f¤â‹ nghäÞ fS¡F¤ j«khÈa‹w clš cjÉí«, bghUŸ cjÉí« òÇth®fbsd
fÄõd® 㣠v‹ghUl‹ fhªâaofŸ X® cl‹go¡if brŒJ vâ®gh®¡»nwh«.
bfh©ld®. r¤âah¡»u»fŸ K‹ndwht©z« jL¥gj‰bfd
it¡f¥g£oU¡F« nghäÞ fhtiy muád® vL¤JÉlnt©L Fo muR - jiya§f« - 28.06.1925
bk‹gJ«, r¤âah¡»u»fŸ muád® mDkâÆ‹¿ K‹ndWjš
Tlhbj‹gJ«jh‹ m› cl‹go¡ifÆ‹ KoîfŸ. ï«Koîfis
ïUf£áÆdU« V‰W m›thnw ehËJtiu xG»tªjd®.
it¡f« nfhÉiy¢ R‰¿Y« cŸs eh‹F åâfËš Ñœåâ
x‹¿id¤ jÉu k‰iw _‹W åâfËY« jhœªj tF¥ãd® v›Éj
jilíÄ‹¿¢ bršyyhbk‹W âUth§T® muád® c¤âuî brŒâU¥
gjhf ïJfhiy ah« m¿»‹nwh«. ï¢brŒâÆš ah« xU á¿J«
k»œ¢á cwÉšiy. ïJ r¤âah¡»uf¤â‹ bt‰¿íkhfhJ. r¤âah¡
»uf¤â‹ c©ikÆid m¿ahjhnu ïjid bt‰¿bad¡ bfhŸt®.
r¤âah¡»uf¤â‹ c©ik ahJ? r¤âah¡»uf«, c©ik
v‹gd xU bghU£ »sÉfŸ. r¤âah¡»uf« bt‰¿bg‰wbjd¡
T¿‹ c©ik bt‰¿bg‰wbjd¥ bghUŸ. c©ik v¡fhy¤J«
bt‰¿ cW« v‹gâš v£Lizí« IaÄ‹W; c©ik¡F¤ njhšÉ
v‹gJ v¡fhy¤J« ïšiy. Mjyhš, r¤âah¡»uf¤âš - c©ikÆš
“uhÍ” v‹gnj »ilahJ. muád® _‹WtÊfËš r¤âah¡»u»fŸ
bršyyhbkd¡ T¿aJ r¤âah¡»uf« mt®j« cs¤ij¡ fiua¢
brŒJÉ£lJ v‹gij¡ fh£L»wnja‹¿¢ r¤âah¡»uf«

Fo muR - 1925 72 73 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


eZlkhF«. r®khÉ‹ FL«g¤jhU¡F vkjDjhg¤ij¤ bjÇÉ¡
»nwh«. mtuJ M‹kh rhªâmilf!

Fo muR - ïu§fYiu - 28.06.1925

r®kh rhŒªjh®
jÄœeh£L mUªjt¥òjšt® $kh‹ »UZzrhÄ r®kh
ï«khj« 24 - ª njâ eŸËuî ïu©L k¡F¡ fhŠáÆYŸs jkJ
ïšy¤âš fhŒ¢rÈdhš ïwªJÉ£lhbu‹w brŒâia¡nf£f M‰
bwhzh¤ Ja®¡flÈš _œ»ndh«. njr« j‰bghGJŸs ÃiyikÆš
ghuj¤jhÆ‹ c©ik k¡fŸ x›bthUtuhf koªJ tUtJ eh£o‹
ÔÉidnaa‹¿ ntwšy. ekJ r®kh mt®fŸ Vida njrg¡j®fis¥
ngh‹W jdJ thœehËš ntW xU bjhÊÈÈUªJ njrnrit¡F¡
Fâ¤jtu‹W. khztuhf ïU¡F«bghGnj njr Rjªâu¤âš eh£l«
cilatuhŒ jkJ thÈgfhy¤â‰F K‹ng âahf¤â‹ thÆyhŒ¢
áiwthr« V‰wh®. áiw¢rhiy¡ ifâfis ï¡fhy¤ij¥ nghyšyhJ
bfhLikahfî«, ïÊthfî« el¤âtªj fhykh»a 1908 -« M©o
nyna khj¡fz¡»šyhkš tUl¡fz¡fhŒ j©lid milªjh®.
áiwÆÅ‹W« btËtªjJ« Û©L« njr¤bjh©onyna <Lg£L
iH¤jjdhš í¤j fhykh»a 1917 - « M©oš xUtUl fhy« thŒ¥
ó£l¥g£oUªjh®. ã‹d® x¤JiHahik ïa¡f¤âš <Lg£L¤
ÔÉukhf ciH¤jâ‹ gadhf ekJ murh§f¤jhU¡F #hÛ‹ bfhL¡f
kW¤J Xuh©L áiwÆš tâªjh®. mt® muáaš üšfŸ vGJtâš
Äf¤ nj®¢á cilat®. j‰bghGJ ekJ »uhk k¡fŸ muáaš
m¿îbgw mtuJ üšfns MjhukhF«. mt® m»y ïªâa fh§»uÞ
rigÆ‹ m§f¤âduhfî«, jÄœehL fh§»uÞ rigÆ‹ îthf
m§f¤âduhfî« ïUªJ fh§»ủF mÇa bjh©lh‰¿ tªâU¡
»‹wh®. »yhg¤J¡fhfî« mâf nrit brŒJŸsh®. x¤JiHahik
Æ‹ x›bthU j¤Jt¤ânyí« mt® c©ikahd e«ã¡ifbfh©l
t®. bgšfh« fh§»uÌš x¤JiHahikia moíl‹ xÊ¡F«tiu
óuz x¤JiHahjhuuhfnt ïUªJ Koîtiu jkJ bjh©il M‰¿
tªjt®. fh§»uÌ‹ j‰fhy îkhz¤ â£lkh»a fj®, Ô©lhik ï›
Éu©ilí« nkil¤ â£lkhŒ¡ bfhŸshkš c©ik¤ â£lkhfnt
fUâ kd¥ó®tkhf V‰W ciH¤jt®. FUFy Éthj¤âš ãuhkz
r_f¤jhÇnyna ek j©g® r®kh xUt®jh‹ jdJ mã¥ãuha¤ij
ijÇakhfî«, btË¥ gilahfî« T¿at®. ï¥ng®¥g£l X®
g¡jiu, jÄœehL jdJ nrhjid fhy¤âš ïHªjJ bgU¤jnjh®

Fo muR - 1925 74 75 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


muɪjU¡F miH¥ò br‹id KÅágš X£l®fS¡F
v¢rÇ¡if
njrgªJ jhr® fhyŠ br‹wJ« $ ghò muɪjiu, jhrÇ‹
jiyik¥gjÉ na‰W¡bfh©L njr¤ij el¤J«go gy® nt©L - á¤âuò¤âu‹
tjhŒ¤ bjÇ»‹wJ. muɪj nfhõ® jiyik t»¤J njr¤ij
el¤Jtj‰F Äfî« jFâíŸst® v‹gij vtU« kW¡fkh£lh®.
br‹id fh®¥gnuõid¡ if¥g‰w nt©L« v‹»w v©z¤
Mdhš fhªâaofŸ cGJ brŒnd¤â brŒJ it¤âU¡F« Ãy¤âš
â‹ nkš kfh¤kh bgaiuí« fh§»u° bgaiuí« Rauh{a f£áÆ‹
muɪjÇ‹ Éis Kis¥gJ fod«. muɪj® tUthuhÆ‹ ïªâah
bgaiuí« brhšÈ¡ bfh©L áy® c§fis Vkh‰w¥ gh®¡»wh®fŸ.
KGtJ« kWgoí« X® Kiw cGJ mtuJ Éij¡nf‰wthW g©
gL¤jnt©L«. fhªâaofË‹ â£l« K‰¿Y« gad‰wjh» fhªâ mnjhL kh¤âu« Úyhkš jh§fŸ nah¡»akhd f£áia¢
aofns ïªj¤ â£l¤â‰F ïªâah V‰wjšy vd Éy»É£lhš nr®ªjt®fŸ v‹W«, j§fS¡F vâÇilahŒ ÉF« mng£rf®fŸ
kh¤âu«, muɪj® KjÈnah® jhuhskhf tuyh«. tªJjh‹ Mf nah¡»a¥ bghU¥ãšyhj f£áia¢ nr®ªjt®fŸ v‹W«, f£á¥
nt©L«. ï¥bghGJ muɪj®, fhªâaofŸ ïUtU« njr¤ij ãurhu« brŒJ, xU f£áah® ngÇš btW¥ò©lh¡fî« ghLgL»wh®
el¤Jth®fshÆ‹, gRití«, òÈiaí« X® t©oÆš f£o X£LtJ fŸ. KÅághÈ£ofS¡F f£á¥ ãujhd« gh®¡f nt©oanj ïšiy.
nghš jh‹ MF«. fhªâaofns muɪjiu miH¡»whbuÅ‹ mJ mng£rf®fŸ nah¡»a®fsh v‹W gh®¥gJjh‹ c§fŸ flik. ï¥
xU nfhkhË ntlk‹¿ ntwšy. bghGJ bgaU¡F KÅágš Éthj¤âš ãu°jhã¡f¥gL« f£áfŸ
ïu©nljh‹. x‹W ãuhkzušyhjh® f£á v‹W brhšy¥gL«
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 28.06.1925 #°o°f£á; k‰bwh‹W Rauh{a¡ f£á. ï›ÉU f£áfS« x‹iw
bah‹W ö‰¿¡bfh©L gykhd ãurhu§fŸ el¤â tU»‹wd.
ïU f£áÆ‹ j¤Jt§fS« njr¤â‰F ÉLjiy c©lh¡fhJ.
j‰fhy ÃiyÆš f£á¥ ng®fŸ brhšÈ¡ bfhŸtjhnyna #d§fŸ
Vkhw¡TlhJ. br‹w tUõ« br‹id KÅágš nj®jšfËš
#d§fŸ f£á¥ bga®fis¡nf£L VkhªJÉ£lh®fns mšyhkš,
c©ik m¿ªJ j§fŸ flikfis¢ brŒantÆšiy. MdhY«,
mt®fŸ K‹ÅUªjt®fisÉl v‹d rhâ¤J É£lh®fŸ v‹gij¤
bjǪJ bfh©oU¥gh®fŸ. fh§»urhdJ Rauh{a¡ f£áahiu KÅá
ghÈ£oia¡ if¥g‰W«go xU Ô®khdK« brŒantÆšiy.
kfh¤khî« f£lisÆlÉšiy. nah¡»a®fŸ if¥g‰w nt©L«
v‹gJjh‹ mt® fU¤J.
ï¥bghGJ fh§»u°, kfh¤kh bgaiu¢ brhšÈ¡bfh©L
mng£rfuhŒ ÉF« fdth‹fS« #°o° f£á fdth‹fisÉl
v›Éj¤âY« áwªjt®fsšy.

Fo muR - 1925 76 77 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Rauh{a¡ f£á mng£rfÇš bgU«gh‹iknah® c§fËl« fyh«. m‹¿í« $kh‹ v«.nf. M¢rhÇah® T‰¿dhY« bjǪâU¡
X£L¡ nf£f tU«nghJjh‹ fj® f£o¡bfh©L kfh¤kh bgaiu¢ fyh«. t®zháuk j®k¡ T£l§fŸ, ãuhkz® r§f§fŸ ïitfËš
brhšY»wh®fŸ. #°o° f£áÆš fjÇš e«ã¡if cŸst®fŸ Rauh{a¡ f£áahÇ‹ cŸFz¤jhY« m¿ayh«. Mifahš br‹id
f£L»wh®fŸ. e«ã¡if ïšyhjt®fŸ f£Ltâšiy. Rauh{a¡ X£l®fS«, btË Íšyh¡fËš cŸs X£l®fS« nj®jš fhy§
f£áÆY« mnefU¡F fjÇš e«ã¡ifnaÆšiy. mt®fŸ c§fis fËš f£áÆ‹ ngiu¡f©L VkhªJ nghfhkš, ÉF« fdth‹fË‹
Vkh‰w fj® f£Ltnjašyhkš, njr nBk¤â‰F f£Lgt® btFáy®. nah¡»ajhg£r¤ij m¿ªJ«, mt® eh£o‰F v‹d brŒâU¡»wh®,
mt®fË‹ btË ntõ«jh‹ ï¥goba‹whš cŸ ntõnkh, v‹d brŒa¡TL«, eh£il el¤j ït®fS¡F v›tsî gh¤âaij
kfh¤khit ( ï«Õ¢bk©£ ) F‰wthËah¡» j©o¡fnt©L« v‹W c©L v‹gij¡ ftŤJ j§fŸ X£LÇikfis cgnah»¥gh®
brh‹dt®fS«, $kh‹ âahfuh# br£oahiu gŠrh¥ gLbfhiy¡ fbs‹W e«ò»nw‹.
F¡ fhuzkhÆUªj la® v‹W brh‹dt®fS«, Ô©lhik Éy¡»š
e«ã¡ifÆšyhjtU«, ãw¥ãdhš jh§fŸ ca®ªjt®fŸ k‰wt®fŸ Fo muR - f£Liu - 28.06.1925
jhœªjt®fŸ v‹»w #hâ ïWkh¥òilat®fS«, x¤JiHahik
V‰g£lJ Kjš ehsJ tiu bganu nfŸÉ¥g£ouhjt®fS«, njr
ey¤J¡F¡ T£lkhŒ jiyt®fS« bjh©l®fS« b#ÆY¡F¥
nghŒ¡bfh©oUªj fhy¤âš kiwªJ bfh©oUªjt®fS«, “xU
ntis rh¥ghL xU ãuhkz¡ FHªij xU ãuhkz ušyhj ãŸis
Tl c£fh®ªJ rh¥ã£lhš xU khj¤â‰F g£oÅ Éuj« ïU¥ng‹”
v‹W brh‹dtU«, kfh¤kh Ô©lhikia¥ g‰¿¥ ngádhš mtiu
v⮤J¡ fÉœ¤JÉl nt©Lbk‹W brh‹dtU« k‰w¡ f£á
ahiuÉl jh§fŸ nah¡»a®fbs‹W brhšÈ¡ bfh©L c§fËl«
tU»wh®fŸ. Rauh{a¡ f£áÆÈU¡F« áy®fisÉl v¤jidnah
kl§F nah¡»a®fŸ Äjthj¡ f£áÆY« #°o° f£áÆY«
ïU¥gij Ú§fŸ m¿ªâU¥Õ®fŸ.
x¤JiHahik v‹»w j¤Jt« fh§»uÌÈUªJ xÊ¡f¥g£l
ãwF fj®, Ô©lhik Éy¡F v‹»w ïu©L â£l§fis¤jÉu
k‰wgo vªj Éj¤âY« xU f£á¡F k‰bwhU f£á ɤâahr¥
g£ljšy. ïªj ïu©L â£l§fis¥ bghU¤jtiu Rauh{a¡
f£áahdJ #°o°, Äjthj¡ f£áiaÉl nkyhdbj‹W brhšy
KoahJ.
Rauh{a¡ f£áahÇ‹ ãothj¤jhšjh‹ fh§»uR« btË
ntõ¤â‰F kh¤âu« fj® f£odhš nghJ« v‹»wJ nghš Û£o§F
fS¡F tU«nghJ kh¤âu« fj® f£odhY« mt® fh§»u° m§f¤â
duhfyh« v‹W«, jh§fns uh£od« R‰whÉ£lhY« ntW xUt®
R‰¿a üiy¡ bfh©lhtJ fh§»u° m§f¤âduhfyh« v‹W«
Ô®khd« Ãiwnt‰w¥g£lJ. Ô©lhik Éõa¤ânyh Rauh{a¡
f£áahÇ‹ kndhght¤ij eh« brhšynt nt©oaâšiy. FUFy
r«gªjkhd Étfhu« br‹idÆš kfh¤kh tªâUªjbghGJ mtÇ
l« ãu°jhã¡f¥g£l rka¤âš elªj th¡Fthj§fshš bjǪâU¡

Fo muR - 1925 78 79 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


m§FŸs KjyhËfS«, TÈ¡fhu®fS« Ñœeh£L¥ gz¤ijí«,
gjÉiaí« bfhŸisao¤J mij v¥go¥ g§F ngh£L¡ bfhŸtJ
v‹»w r©iljh‹ m§F bjhÊyhs® ïa¡fkhŒ És§F»‹wJ. e«
eh£onyh bjhÊyhË mâf¡TÈ nf£f nf£f KjyhË, k¡fŸ
th§F« bghUŸfË‹ nkš mâf Éiyia it¤J, k¡fËl«
ïªâa¤ bjhÊyhs® bghUŸg¿¤J, á¿J bjhÊyhË¡F¡ bfhL¤J ÄFâia¤ jh‹
vL¤J¡bfh©L K‹ÅY« jh‹ mâf ïyhg« r«ghâ¤jtdh»
- xU bjhÊyhË ÉL»wh‹. cjhuzkhf, uÆšnt, ouh«nt bjhÊyhs®fË‹ ïa¡f§
fis vL¤J¡bfhŸnth«. br‹id ouh«nt, uÆšnt bjhÊyhs®
fŸ j§fŸ v#khd®fshd f«bgÅ¡fhu®fËl¤âš mâf¡TÈ
bjhÊyhs®fŸ v‹gJ ah® v‹»w Éõa¤ânyna eh‹ nf£lh®fŸ. v#khd®fS« KjyhËfSkhd f«bgÅ¡fhu®fnsh
mã¥ãuha ngjKilatdhfÉU¡»nw‹. bghJthŒ ekJ eh£oš f£lzkh»a o¡bf£LfË‹ Éiyia ca®¤âdh®fŸ. ï›tifÆš
bjhÊyhs® v‹W miH¡f¥gLtJ TÈ¡fhu®fis¡ F¿¡»‹w #d§fË‹ gz¤ij¥ g¿¤J bjhÊyhs®fS¡F¡ bfhŠr« bfhL¤J
nja‹¿, c©ikÆš RthÔd¤ bjhÊyhsiu¡ F¿¥gâšiy. bjhÊyh É£L nk‰bfh©L« jh§fŸ ïyhg« milªjh®fŸ. ïâš vtUila
s‹ v‹whš xUt‹ jhnd j‹ ïZl«nghš xU bjhÊiy¢ brŒJ bghUŸ eZlkilªjJ? KjyhËfŸ bghUsh? ï«khâÇahd
m¤bjhÊÈ‹ ga‹ KGtijí« jhnd milgtdhŒ ïU¡f elto¡iffis RU¡fkhf¡ T¿‹ T£L¡bfhŸis ba‹Wjh‹
nt©L«. j‰fhy« tH¡f¤âš F¿¥ãL« bjhÊyhË ahbuÅ‹ xU brhšynt©L«. ï›Éj ïa¡f§fshY«, elto¡iffshY« njr«
KjyhËÆl« mtuJ ïaªâu¤ bjhÊY¡F cg fUÉnghš mjhtJ, xUbghGJ« K‹nd‰wkilahJ. ViHfS« ãiH¡f KoahJ.
xU ïaªâu¤â‰F beU¥ò, j©Ù®, v©bzŒ, JÂ, njhš KjÈa ï›Éj ïa¡f§fŸ el¤JtijÉl bghJîlik¤ j¤Jt§fŸ el¤J
fUÉfŸ v¥go cgfUÉfnsh mJnghš mj‹ bgU¡f¤â‰F áy tJ F‰wbk‹W brhšy KoahJ. ï«khâÇ ïa¡f§fŸ eh£o‹
TÈahŸ v‹w cÆ® t°Jî« mj‰F cg fUÉahfÉUªJ, mªj c©ik¤ bjhÊš mãÉU¤â¡F« bghUshjhu mãÉU¤â¡F«
KjyhË brhš»wgo ntiy brŒgt®jh‹ bjhÊyhËba‹W«, bfhŠrK« cjÉ brŒahJ. ïJkh¤âuk‹¿ ï›Éa¡f§fis el¤J«
mtÇl« TÈ¡F¥ nghuhLtij¤jh‹ bjhÊyhs® ïa¡f« v‹W bjhÊyhs®fË‹ jiyt®fnsh bt‹whš bgU«ghY« KjyhËfS«
brhšy¥gL»‹wJ. ït®fŸ vªj Éj¤âY« bjhÊyhË Mfkh£ v#khd®fSkhfntjh‹ ïU¡»wh®fŸ. bjhÊyhË fË‹ fZlK«
lh®fŸ. ït®fŸ ntiyí«, ït®fŸ neuK« ït®fS¡F vªj Éj¤ TÈ¡fhu®fË‹ fZlK« xU á¿J« m¿ahkš bjhÊyhsÇ‹
âY« r«gªj¥g£lnjašy. ït®fshfnt TÈ¡F mk®ªJ bfh©L ciH¥ãdhY«, TÈ¡fhuÇ‹ m¿ahikÆdhY« ãiH¡»‹w ït®
moiknghš brhšY»wij¢ brŒ»wjhfî« r«kâ¤J, ãwF v#kh fŸ ï›Éa¡f¤ij el¤J»‹wd®. ïJ v¥go K‹D¡F tU«?
d‹ mâf ïyhg« miltij¥ gh®¤J¥ bghwhik bfh©nlh, ïJtiu e« eh£oš bjhÊyhs® ïa¡f§fŸ v›tsî K‹D¡F
bjhÊš âw¤â‰F v‹W mšyhkš tƉW¡F¥ nghjhJ v‹w fhuz¤ tªjd? v›tsî kiwªjd? v›tsî bt‰¿ailªjd? v›tsî
âdhnyh jh§fŸ ïšyhÉ£lhš ntiy el¡fhJ v‹W Ãid¤J njhšÉailªjd? vt® xG§fhf el¤âd®? v‹gij¡ ftŤjhš
j§fS¡F mâf TÈ nt©L«, juhÉo‹ ntiy ÃW¤j« brŒnth«, ït‰¿‹ gyid e‹F m¿ayh«.
ntiy ÃW¤j« brŒjã‹ ntW xUt‹ mªj ntiy brŒaî« r«k
bjhÊyhËfS«, bjhÊyhs® ïa¡f§fS« ïªj eh£oš
â¡fkh£nlh«, KjyhË v§fŸ ntiy ÃW¤j¤jhš eZlkila
K‹D¡F tunt©LkhÆ‹, bjhÊyhs®fŸ jh§fŸ f‰w bjhÊiy¡
nt©L« v‹»‹w KjÈad¡ fhz¥gL« brašfisí« mj‹
bfh©L jh§fns xU bjhÊš j§fËZl«nghš brŒJ bjhÊš
gy‹fisí«jh‹ bjhÊyhs® ïa¡fbk‹gJ«, bjhÊyhs® ïa¡f¤
âw¤ijí« CÊa¤ijí« m¿ªJ m¤bjhÊÈ‹ gy‹fis
â‹ bt‰¿ njhšÉahŒ¡ fUj¥gLtJkhfÉU¡»wJ. ïij¡ TÈ¡
eh£lhU¡F¡ bfhL¤J eh£lhiu mDgÉ¡f¢ brŒJ, mj‹ Câa
fhu®fŸ ïa¡f« v‹Wjh‹ Twyh«. ï›Éj ïa¡f« c©ik Æš e«
KGtJ« jh§fns milí«goahd Ãiyik eh£o‰F v‹W tU
njr¤â‰nfh, e« njr k¡fS¡nfh v›Éj¤âY« mDTykhd
»‹wnjh m‹Wjh‹ bjhÊyhsÇ‹ Ãiyik K‹nd‰wkilínk
ïa¡f« v‹W brhšyKoahJ. ïJ nkdh£L tH¡f¤ij mDrǤjJ.
mšyhkš if¤bjhÊš mÊ¡f¥g£L¥nghd fhuz¤jhš KjyhËfŸ

Fo muR - 1925 80 81 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïaªâu§fis mâf« mik¤J â¡f‰wt®fis TÈ¡fk®¤â,
mt®fËl« bfhLikahd ntiy th§», mj‹ gadhŒ bfhŸis
mo¥gJ ngh‹W ïyhg¤ij¢ r«ghâ¤J mit ntiy¡fhu®fS«
bghJ#d§fS« milahjgo eLÉÈUªJbfh©L Kjyo¤J,
jhnd mDgɤJ tUtjhš xUehS« K‹nd‰wkila KoahJ.
ïJtiu bjhÊyhsÇ‹ fâ ï¥goahÆD« ïÅ vâ®fhy¤âyhtJ îkhz â£l«
bjhÊyhs® j§fŸ FHªijfisí« k‰W« bjhÊš nt©oat®fS«
jh§fŸ f‰F« bjhÊiy¡bfh©L k‰bwhUt® ãiH¡F« kh®¡fkhd muáaš thœÉš j‰fhy« îkhz â£l§fŸ v‹W
bjhÊyh ašyhkš jh§fŸ brŒí« bjhÊÈ‹ gy‹fis K‰¿Y« brhšy¥gLtJ fj®, Ô©lhik Éy¡F, kJÉy¡F M»a ï«
jh§fns mDgÉ¡F« goahd bjhÊšfis¡ f‰W¡ bfhL¥gJl‹ _‹iwna F¿¤J¡bfh©L É»wJ. ït‰iw Vw¡Fiwa ï‹iw¡F
v¡fhuz¤ij¡ bfh©L« j§fŸ ïa¡f§fis KjyhËfS« v# eh‹F IªJ tUl§fshf kfh¤kh Élhkš tÈíW¤â tªJ« nfhÇa
khd®fS« jiyik t»¤J el¤j Élhkš jhnd j‹ ifia¡ msî Ãiwnt‰w¥g£ljhf eh« brhšy KoahJ.
bfh©L ntiy brŒí« bjhÊyhËnah, mšyJ TLkhdhš j‹ if¡
bfh©L ntiy brŒJ mj‹ KG¥gaidí« jhnd milí« muáašthâfŸ gyuhš ï¤â£l§fŸ C¡fkË¡ftšyjšy
goahd c©ikahdJ« RjªâuKilaJkhd xU bjhÊyhËnah bt‹W«, Rauh{a¤â‰F mitfns nghâait mšybt‹W«,
ïa¡f¤ij jiyik t»¤J el¤J«go tªjhš, ï‹iw¡nf ïšyh ï¤â£l§fŸ muáaš Jiw¡F¢ r«gªj¥g£litašybt‹W«,
ÉoD« Toa ÉiuÉyhtJ bjhÊyhËfS«,bjhÊyhsÇd gythwhf¥ gÊ¡f¥g£L«, k¡fS¡F ït‰¿š kd« bršyhjthW
ïa¡f§fS« eh£o‰F e‹ik ga¡f¡ Toaitfshf És§F«. fy¡f¥g£L tU»‹wJ. kfh¤kh mt®fŸ ï¤â£l§fËš fj®¤
ïšyhjtiuÆš jiyt®fŸ v‹ngh® Raey¤ij¥ bgU¡»¡ bfhŸ â£l« x‹W¡nf jdJ KG gy¤ijí« cgnah»¡»‹wh®. ïuî«
snth, KjyhËfŸ bfhŸis mo¡fnth, bjhÊyhËfŸ v‹ngh® gfY« m›bthU fUk¤ânyna f©zhÆU¡»‹wh®. eh« mj‹
r©o¤jd« brŒJ tÆW ts®¡fnthjh‹ Koí«. j¤Jt« v‹d v‹W gh®¡»‹nwhkh? ïšynt ïšiy. tUõ«
x‹W¡F 60, 70 nfho UghŒ e« eh£oÈUªJ m‹Åa eh£o‰F¥
Fo muR - f£Liu - 28.06.1925 nghf¡ToaJ«, y£r¡fz¡fhd ekJ rnfhjÇfS¡F«, rnfhju®
fS¡F« cztË¡f¡Toajhd ï¡ fjiu eh« MjÇ¡fhÉ£lhš
ãwF ek¡F v‹d njrg¡â, v‹d rnfhju g¡â v‹gij ehnk
áªâ¥ngh«. xU ehL KjÈš mJ j‹ bghUshjhu Éõa¤âš nk«
ghlilahÉoš k‰w Éõa§fËš nk«ghlilant KoahJ. e«
eh£oš k¡fŸ j§fŸ kdrh£á¥go el¡fKoahkš ïU¥gj‰nf
jǤâu«jh‹ fhuz«. nfho¡fz¡fhd k¡fŸ bjhÊÈšyhkY«,
czÉšyhkY« fZl¥gL»wgoahš v›tifahÆD« j§fS¡F
bjhÊš »il¤jhš nghJbk‹W« czî »il¤jhš nghJbk‹W«
j§fŸ kdrh£áia ɉW éÉ¡»wh®fŸ. fj®, go¤jt®fŸ
v‹nghU¡F«, gz¡fhuU¡F« bjhÊY«, czî« mË¡fhJ v‹gJ
c©ikna. Mdhš Rauh{a« v‹gJ c©ikÆš mt®fS¡F Mf
mšy. mt®fŸ ïUtU« c©ik Rauh{a¤â‰F Énuhâfns.
go¤jt®fS¡F c¤ânahf« nt©L«. gz¡fhuU¡F gzK«
ãuò¤JtK« nt©L«. fjÇdhš ï›Éu©L« á¤â¡fhJ. Mdhš
e« eh£oš ViH k¡fS¡F¤jh‹ Rauh{a« nt©L«. mt®fŸ
thœtijna kfh¤kh Rauh{a bkd¡ fUJ»wh®. mt®fS¡fhfnt
x›bthU â£l¤ijí« tH§F»wh®. m¤â£l§fŸ Ãiwnt‰¿
Fo muR - 1925 82 83 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
it¥gijna Rauh{a á¤âbad¡ fUJ»wh®. ït‰iw V‰W¡ bfhŸ ʤjh®fŸ v‹gJ nea®fS¡F¤ bjǪâU¡F«. g¤jhÆu«, ïUgjh
shkš go¤jt®fshd muáašthâfnsh M§»nyaÅl ÄUªJ Æu«, K¥gjhÆu«, á‰áy nj®jY¡F 50 MÆu« %. Tl brytʤ
mâfhuK«, gjÉí« bgWtnj Rauh{abkd¡ fUâ j§fS¡F jjhf¢ brhšy¥gL»wJ. MWkhj fhy¤âš ï›tsî gz« brytÊ¡
bršth¡F c©lh¡»¡ bfhŸs kh¤âu« kfh¤khití«, îkhz f¥g£oU¡»wJ. ït‰iw X£L r«ghâ¥gj‰F v‹W brytÊ¡fhkš
â£l¤ijí« cgnah»¤J¡ bfhŸS»wh®fŸ. gjÉÆdhY«, ïâš V‰g£l bryití«, áuk¤ijí«, C¡f¤ijí« Ô©lhik
mâfhu¤âdhY« ekJ ehL xU ehS« nBkkilahJ. Éy¡F, fj®, kJÉy¡F M»a ï«_‹¿‹ ãurhu¤â‰F« brytʤ
âUªjhš e« ehL v›tsî K‹D¡F tªâU¡F«? ï¥bghGJ
kfh¤khÉ‹ fh§»uR¡F tUK‹ eh« »s®¢á brŒJ M§»
br‹idÆš el¡F« X£L nt£ilia fj® ãurhu¤â‰F el¤â tª
nyaÇlÄUªJ ïUtifahf Ó®âU¤j§fŸ v‹W brhšy¥gL«
jhš v›tsî öu« ekJ îkhz â£l§fŸ K‰ngh¡filªâU¡F«?
mâfhu§fS«, gjÉfS« »il¡f¥ bg‰nwh«. mitjh‹ ïªâa
ït‰iw mt®fŸ ftÅ¡fhkš ï›Éj« bryî«, áukK« gLtj‹
kªâÇfS« îthf rig m§f¤âd®fS« k‰W« áy 1000, 2000, 3000,
fhuz« ViHk¡fŸ j§fŸ Phgf¤J¡F tªjnjh mšyJ Raey«
5000 %. r«gsKŸs °jhd§fSkhF«. mt‰whš e«ehL milªj
ït‰iwÉl K¡»akhdjhf¡ fhz¥gLtnjh ï›Éu©o byh‹iw¤
gy‹ v‹d? bghwhikfS«, njr¤ij¡ fh£o¡ bfhL¡F« j‹ik
jh‹ brhšÈahf nt©L«.
fS«, x‰WikÆ‹ikí«, ïªJ K°ä« r¢ruî«, ãuhkz® - ãuhkz
ušyhjh® nt‰Wikínkjh‹ kȪjd. ïâÈUªJ eh« bjǪJ bfhŸs nt©oabjšyh« kfh¤kh
É‹ îkhz â£l§fŸ Ãiwnt‰w¥gl nt©Lkhdhš go¤jt®
ï›î¤ânahf§fS«, gjÉfS« ï¥bgU« r«gs§fS«
fshY«, ãuò¡fshY« Koant KoahJ. »uhk¤âš ïU¡F« ViH
ïšyhÉ£lhš e«eh£oš Äjthj¡f£á VJ? #°o° f£á VJ?
fS«, bjhÊyhËfS«jh‹ ït‰iw nk‰bfh©L el¤j nt©L«.
Rauh{a¡ f£á VJ? x¤JiHahik ïw¥gnjJ? gjÉfS«, mâfhu§
fj® â£l« Ãiwntwhkš jǤâu« xÊant xÊahJ.
fS« k¡fis v›tsî ãÇth¡»É£ld, v›tsî Jntõ¤ijí«
mte«ã¡ifí« c©lh¡»É£ld? Ô©lhik xÊ¡f¥g£lhš mšyhJ x‰Wik c©lhfnt
c©lhfhJ. kJghd« Éy¡f¥g£lhyšyhJ xG¡f« V‰glnt
kfh¤khthš K‹ndh¡»¢ br‹w e« eh£o‹ ÉLjiy v›t
V‰glhJ.
sî ã‹dilªJÉ£lJ? ït‰whš bghJk¡fS¡F«, ViHfS¡F«
v‹d yhg« c©lhƉW? tÇ¥gSî Fiwªjjh? c©ik¡ fšÉ
Fo muR - jiya§f« - 05.07.1925
m¿î V‰g£ljh? njr¤â‰F mâf tÇí« mâf fZl§fSnk
V‰g£ld.
ï¢Ó®âU¤j§fŸ v‹D« Rauh{a« ek¡F M§»nya®fshš
tH§f¥gLK‹, e« eh£o‰F V‰g£oUªj tÇ Rkh® 30, 40 nfho
ÆÈUªJ ï¥bghGJ x‹W¡F eh‹fhŒ 150, 160 nfho¡F tªJ É£lJ.
ïªâa uhQt¢ bryî Ó®âU¤j« ïšyhj fhy¤âš Rkh® 20 nfho %.
ïUªjJ. Ó®âU¤j« V‰g£l ãwnfh 60, 70 nfho %ghŒ tiuÆš ca®ª
âU¡»wJ. ï›tsî« eh« bfhL¡F« tÇ _ykhŒ¤jh‹ bryî
brŒa¥gL»wJ. e« go¤jt®fŸ nkY« nkY« ïijna jh‹ Rauh{
a« v‹W brhšÈ¡bfh©L ïj‰fhfnt ghLgL»wh®fŸ. ïj‹
fhuz« v‹dbt‹whš ï›Éj mghu bryɉF r®¡fhuhš tNš
brŒa¥gL« gz§fbsšyh« bgU«ghf« ViHfËlÄUªnj mšyh
kš go¤jt®fËlÄUªjšy v‹gJjh‹. mjdhšjh‹ go¤jt®fŸ
j§fŸ Raey¤ij ftÅ¡F«nghJ ViHfis kwªJ ÉL»wh®fŸ.
rhjhuzkhŒ e« eh£oš r£lrig¤ nj®jšfŸ elªj fhy¤âš go¤j
t®fS«, gz¡fhuU« m¤nj®jšfS¡fhf v›tsî %ghŒ bryt
Fo muR - 1925 84 85 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
v¥go c¤ânahf« r«ghâ¤J¡ bfhL¥gJ v‹gJjh‹ mt®fSila
â£l«.
mt®fŸ br‹w tUõ¤âš br‹id¡ fh®¥gnuõ‹
nj®jÈ‹nghJ Kjš Kjš #d§fis Vkh‰w nt©oÆUªjjhš
nfhòu¤J ÛâUªJ Tînt‹ všyh mng£rf®fisí« ãuhkzušyhjt®fshfnt ngh£L
j§fS¡F tF¥ò ɤâahr« ïšiyba‹W #d§fŸ e«ò«goahf
-á¤âuò¤âu‹ elªJ ešy bgaiu¢ r«ghâ¤J¡ bfh©lh®fŸ. ï¥bghGJ ïªj
tUõ¤âa nj®jšfS¡nfh ãuhkz mng£rf®fisna msî¡F
ÄŠá bfh©LtªJ ÃW¤â mghu¥ ãurhu§fŸ eilbgW»‹wd. xU
yh®L È£l‹ murh§f« Rauh{a¡ f£áia bt£o¥ òij¤J¡ tUõ¤ânyna ï›tsî khWjšfŸ ïU¡F«bghGJ ï‹D«
fUkhâí« brŒJÉ£lJ. ekJ Rauh{a¡ f£á åu®fŸ òij¤j mL¤j tUõ« v¥go el¡F« v‹gij thrf®fns ftŤJ¡
ãz¤ij vL¤J¡ bfh©L ï‹D« cÆ® ïU¥gjhfnt #d§fS¡ bfhŸs nt©L«. uh#h§f rigÆY« ïnj khâÇahfnt Rauh{a¡
F¡ fh£o br¤j¥ gh«ig M£o tU»‹wd®. f£á v‹»‹w bga® it¤J všyh °jhd§fS« ãuhkz®fS¡nf
“ïu£il M£áia xʤJ É£nlh« - xʤJ É£nlh«” »il¡F«goahd khâÇ¡F ãurhu§fŸ Mu«gkh»É£ld. “óid
v‹W kh¤âu« brhšÈ¡bfh©L bghŒ bt‰¿KuR mo¡»wh®fŸ. f©iz _o¡bfh©L ghiy¡ Fo¥gJnghš” Rauh{a¡ f£áÆ‹
yh®L È£lndh ït®fS¡F¥ ò¤â tU« tiu ïJjh‹ ït®fŸ bgauhš jÄœeh£oš m£lfhr« brŒa¥g£L tU»‹wJ. ãuhkz®
jiybaG¤J v‹W brhšÈÉ£lh®. ïªj ÃiyÆš Rauh{a¡ f£á¤ fns Tlhbj‹whtJ, ãuhkzušyhjh®fns ïU¡f nt©Lbk‹wh
jiyt®fS¡F ïÅnkš v‹d brŒ»‹wbj‹»w Éõa¤âš tJ v‹Dila mã¥ãuhakšy. Äjthj¡ f£áÆ‹ bga® brhšÈ¡
j§fS¡F« ò¤â ïšyhkš nghŒÉ£lJ. brhšò¤â nf£gj‰F« bfh©L ãuhkz®fŸ g£lK«, gjÉí«, c¤ânahfK« bgWtij¥
brhšYthu‰W¥ nghŒÉ£lJ. Rauh{a¡ f£áah® K£L¡f£il g‰¿ahtJ, #°o° f£áÆ‹ bgaiu¢ brhšÈ¡bfh©L ãuhkzuš
nghLnth« v‹W #d§fËil åu¥ãujhg« ngR«bghGnj v¥go¥ yhjh® g£lK«, gjÉí«, c¤ânahfK« r«ghâ¥gij¥ g‰¿ahtJ
nghl¥ngh»Ö®fbs‹W bghJ #d§fŸ nf£lh®fŸ. kªâÇfis ek¡F¡ ftiyÆšiy. mj‰fhfnt mt®fŸ f£á it¤âU¡»wh®fŸ.
xʤJ murh§f¤ij mʤJÉLnth« v‹W brh‹dh®fŸ. kªâÇ fh§»u° bgaiuí«, kfh¤kh bgaiuí« brhšÈ¡bfh©L v¤j
fis xʤJÉ£lhš murh§f¤jhU¡F yhgnka‹¿ eZlÄšiy. idnah njrg¡j®fS«, bjh©l®fS« brŒj âahf¤ijí«,
mj‰Fnkš v‹d brŒa¥ ngh»‹Ö®fbs‹W nf£lh®fŸ. brŒtâ‹ mt®fŸ b#ÆY¡F¥nghŒ mDgɤj fZl§fisí« “fiuah‹
dbj‹W mªj rka¤âš eh§fŸ brhšYnth« v‹W brh‹dh®fŸ. ò‰bwL¡f gh«ò FotUtJnghš” áy ãuhkz®fŸ cgnahf¥
mªj rkaK« tªJÉ£lJ; ï‹dJ brŒtbj‹W bjÇahkš ÉÊ¡ gL¤â¡ bfhŸs¥ gh®¥gJ nah¡»akhFkh? ïij mDkâ¡fyhkh?
»wh®fŸ. ahÇl¤âš nghdhY« Mjuit¡ fhnzh«. kfh¤kh fhªâ v‹gJjh‹ vdJ nfŸÉ. mšyJ fh§»u°fhu®fŸ nghŒ¤jh‹ Mf
nah ït®fS¡F¥ ò¤â tU«tiu x‹W« brhšy¥nghtâšiy nt©L«. mt®fŸ ³ ïu©L f£á¡fhuiuÉl nah¡»a®fŸ v‹W
ba‹»‹w KoÉ‹ ngÇš ït®fŸ Tlnt R«kh ïUªJ bfh©oU¡ brhšytUth®fnsahdhš mtut®fSila v©Â¡if¡F¤
»wh®fŸ. ÄŠáÆU¡F« jiyt®fnsh všyhU¡F« _¡F¥nghŒ jFªjgo gjÉ, g£l§fŸ cgnahf¥gl nt©Lbk‹gJjh‹.
É£lhš ahiu ah® _¡fiua‹ v‹W T¥ãLth®fbsd Ãid¤J¡ ãuhkzušyhj k‰wt®fËš ïªj °jhd¤â‰F¤ jFâ cŸst®fŸ
bfh©L všnyhiuí« j§fŸ f£áÆš nrU§fŸ v‹W #d§fis¡ ïšiyba‹»‹w Koî¡F eh« tªJÉ£lhš ãwF v‹d nt©L
T¥ã£L¡ bfh©oU¡»wh®fŸ. “nt»‹w å£oš ãL§»aJ yhg«” khdhY« brŒJ bfhŸsyh«. jFªj M£fŸ ïU¡»wh®fbsd x¥ò¡
v‹gJnghš áy® ïªj rka¤âš KÅághÈ£oÆY«, jhÿfh bfh©L mt®fS¡fhfnt jh§fŸ ghLgLtjhf ntõK« ngh£L,
ngh®oY«, uh#h§f rigÆY« gjÉ bgw Äfî« mtrukhŒ miyªJ rka« tU»w fhy¤âš ï«khâÇ nkhr« brŒtJ« mj‰F V‰w khâÇ
bfh©oU¡»‹wd®. jÄœeh£oš ïU¡F« Rauh{a¡ f£á¡nfh f£á xU f£áia mik¤J¡bfh©L bghJ e‹ik¡F v‹W brhšÈ¡
v¥go MÆD« rÇ, Rauh{a« v¥go MÆD« rÇ, ãuhkz®fS¡F bfh©oUªjhš v¤jid fhy¤â‰F #d§fŸ VkhWth®fŸ! bfhŠr
fhy¤â‰F všnyhiuí« Vkh‰wyh«. bfhŠr« ngiu v¥bghGJ«

Fo muR - 1925 86 87 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Vkh‰wyh«. v¥bghGJ« všnyhiuí« Vkh‰w KoahJ v‹W
M§»y¤âš xU gHbkhÊ c©L. ïªj¥ gHbkhÊ Rauh{a¡
f£á¡fhuU¡F Phgf¤â‰F tU«goahf jÄœ k¡fŸ v¥bghGJ
elªJbfhŸ»‹wdnuh m¥bghGJjh‹ jÄœeh£L¡F«, jÄH®¡F«
ÉLjiyí«, RakÇahijí« V‰gL« v‹gij nfhòu¤J ÛâUªJ
Tînt‹. jÄH® fâ
Fo muR - f£Liu - 05.07.1925
it¡f« r¤âah¡»ufK« nru‹khnjÉ FUFy¥ nghuh£l K«
jÄœ k¡fS¡F j§fŸ eh£oš j§fS¡F VjhtJ RakÇahij c©lh
v‹gij¥ g‰¿í« ïªJ kj¤âš j§fS¡F VjhtJ ïlK©lh
v‹gij¥ g‰¿í« Ô®¥gË¡f¥ ngh»‹wJ. ïJ jÄH®¡nfh® gߣir
fhykhF«. it¡f« r¤âah¡»ufnkh jÄHiu¥ gh®¤J eh‹F åâÆš
_‹W åâfis c§fS¡F¤ âwªJ É£lhŒÉ£lnj X® åâÆšjhdh
c§fS¡F¥ bgU¤j eZl« V‰g£LÉ£lJ? ïj‰fhf ï›tsî
bgÇa M®¥gh£l« brŒ»Ö®fns ïbj‹d gƤâakh v‹W
nf£»wJ. FUFy¥ nghuh£lnkh gâbd£L¥ ãŸisfŸ go¡F«
gŸË¡Tl¤âš gândG ãŸisfŸ x‹whf c£fh®ªJ bfh©L
rh¥ã£L¡ bfh©L X® ãŸis kh¤âu« jh‹ rh¥ãLtij k‰wt®fŸ
gh®¡f¡ Tlhbj‹whš v‹d Fo KG»¥ nghŒ É£lJ? ïj‰fhfth
ï›tsî bgÇa »s®¢á jÄœeh£oš el¡f nt©L« v‹W brhšÈ¡
bfhŸtjšyhkš, c£r©ilfisí« »s¥ã É£L¡ bfh©oU¡»wJ.
it¡f« r¤âah¡»ufK« FUFy¥ nghuh£lK« mªj åâfËš
el¥gâdhY«, xU FHªij c©gij¥ gh®¥gâdhY« jÄH®fS¡F
nkh£r« »il¤JÉL« v‹»w v©z¤ij¡ bfh©ljšy. åâfËš
el¡f¡Tlhbj‹W brhšY« bghGJ«, f©zhš gh®¡f¡ Tlhbj‹W
brhšY»w bghGJ«, brhš»wt®fŸ kdâš v‹d Ãid¤J¡
bfh©L vªj Mjhu¤ij it¤J¡ bfh©L brhšY»‹wd®
v‹gij¥ g‰¿¤jh‹ nahá¡f nt©L«. m‹Åa kj°j®fshd
kf«kâa®fŸ, »U°jt®fŸ, gh®áfŸ KjÈnah®fŸ el¡fyh«. g‹¿
í«, ehí«, óidí«, vÈí« åâÆš el¡fyh«; rh¥ãL« bghGnjh
ïju rka§fËnyh gh®¡fyh«; MÆu¡fz¡fhd tUõ§fshf
jÄœeh£oš ãwªJ, jÄœeh£oš ts®ªJ, jÄœ eh£il¤ j‹Dila
jh¡»¡ bfh©oU¡F« ïªJth»a jÄHid mtDila eh£oš
k‰bwhUt‹ “Ú åâÆš el¡fhnj, v‹ K‹ tuhnj” v‹W brh‹dhš
kÅj clš jǤâU¡F« xU ét‹ mij v¥go r»¤J¡ bfh©o
U¡»wJ v‹gJjh‹ it¡f« r¤âah¡»uf¤ âDilaî« FUFy¥
nghuh£l¤âDilaî« j¤Jt«. ïnj j¤Jt¤ â‰fhf¤jh‹ kfh¤kh
fhªâ bj‹dh¥ãÇ¡fhÉš brŒj r¤âah¡ »ufK«, bfÅa

Fo muR - 1925 88 89 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Vfhâg¤âa g»Zfhu âd¡ bfh©lh£lK« el¤j¥ g£ldbt‹gij
Phgf¥gL¤â¥ ghU§fŸ.
Fo muR - f£Liu - 05.07.1925

<nuhL efurig îthf«


- giHa fW¥g‹

<nuhL efurigÆ‹ mik¥ò«, îthfK« Äfî« Ó®nflhd


ÃiyikÆš ïU¡»‹wd. j‰nghJ cŸs efurigÆ‹ îthf¤
âwid¡ fh©ngh® x›bthUtÇ‹ cŸs¤âD« efukhªjÇ‹
ey¤â‰fhf efu rigah? efu rig¡fhf efu khªjuh? efurig îth»
fS¡fhf efurigí«, efu khªj®fSkh? v‹w v©z§fŸ Fo
bfh©oU¡»‹wd v‹gâš rªnjfÄšiy. efurigÆ‹ mik¥ig¥
g‰¿í«, îthf¤ij¥ g‰¿í« áy th®¤ijfŸ brhšy ÉU«ò
»‹nw‹. mitfis e‹F Mnyhá¤J j¡fJ brŒa nt©oaJ
<nuhL efu khªj®fË‹ fl‹.

j¤J¥ãŸisfŸ jiytuhdh®fŸ
efurigÆ‹ jiyt® xU t¡Ñš, cgjiyt® xU lh¡l®.
ï›ÉUt®fS« áy tUõ§fS¡F K‹ j§fSila bjhÊiy
K‹Å£L ãwªj C®fis É£L É£L ï›ñÇš Fo V¿dt®fŸ.
Mfnt ït®fŸ <nuh£lh® mšy. Mdhš, ãw Cuh® ntW CÇš
áy tUõ§fŸ tá¤jhš jh« m©od CÇ‹ j¤J¥ãŸisfŸ MŒ
ÉL»‹wd® v‹w Éâ áy ehLfËš ïU¡f¡ fh©»nwh«. m›
tifÆš ï›ÉUt®fS« <nuh£o‹ j¤J¥ãŸisfshf MÆd®.
<nuh£lhÇ‹ cÇikfŸ ït®fS¡F« c©L. Mfnt, j‰fhy«
ït®fŸ t»¤JtU« gjÉfS¡F ït®fS¡F cÇik c©L. mij
kW¡f ek¡F cÇikÆšiy. Mdhš “C® ïu©L g£lhš T¤jho¡
F¡ bfh©lh£l«” v‹w gHbkhÊ jÄÊš c©L. ï¤ jÄœ¥ gH
bkhÊia¥ bg‰w jÄH®fŸ j¤J¥ãŸisfË‹ MjuɉF c£
glhkš v‹ brŒaKoí« ? <nuhL khªjÇ‹ jiyÉâ. ïJÉf.

efu rigÆš ïu£il M£á


‘ïu£il M£á’ v‹gij m¿ahj jÄH® »ilahJ; Mif
ahš <nuh£lhU« ïij m¿ªJjh‹ ïU¡f nt©L«. ïªâa M§»y
murh§f¤âšjh‹ ïªj Kiw v‹W mnef® Ãid¤J¡ bfh©o
Fo muR - 1925 90 91 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
U¥gh®fŸ. ïªj Éjkhd M£á efurigfËš ïU¥gij xUtU« nt©lh«. ïªj r©ilfËdhš mY¤J¥nghŒ ïUt®fS« uhÍ
m¿akh£lh®fŸ. ght«! <nuhL efurig x‹W ïU¥gJ ït®f brŒJ bfh©lh® nghy¤ bjÇ»‹wJ. efurig îthf¤âš áy
S¡F¤ bjÇahJ. mjdhš mªj _l v©z« “ïu£il M£á” ïyhfh¡fis¤ jiytU«, áy ïyhfh¡fis cg jiytU« it¤J¡
<nuhL efurigÆš °jhãj« brŒa¥g£L É£l rªnjhõfukhd bfhŸtbj‹gJjh‹ uhÍÆ‹ Koî. ï›thW ‘ïu£il M£á’
brŒâia¤ jÄœeh£lhU¡F ïªj¡ Fo muá‹ _y« m¿É¤J¡ °jhãjkhƉW.
bfhŸS»nw‹.
ï›Éj« ïUtU« xUthW x‹whdh®fŸ. ClÈ‹ Koî
vªj efurigÆY« fhzhj ‘ïu£il M£á’ v§fq® Tlšjhnd. ïu£il M£á¡ FHªij ãwªJ ïu©blhU khj§fŸ
efurigÆš v›thW V‰g£lJ v‹gij m¿a mnef® Mtš bfhŸ jh‹ MÆd. MifÆdhš, mj‹ ts®¥ig¥ g‰¿ v‹id xUtU«
th®fŸ. mt®fS¡F mj‹ ãw¥ò, ts®¥ig¥ g‰¿¢ brhšy¡ nf£f¡TlhJ. ï‹D« áy ehŸ br‹whš ehnd brhšY»nw‹. mJ
flik¥g£oU¡»nw‹. efurigÆ‹ jiytU¡F«, cgjiytU¡F« tiu Ú§fŸ bghW¤J¡bfh©Ljh‹ ïU¡fnt©L«. ï›tsî
V‰g£l Clš ïu£il M£á v‹D« FHªijia¥ bgw¤ Jiz f©o¥ò¡fhf k‹Å¡f nt©L«.
brŒjJ. Clš c©lhtbjšyh« ïu©L cÆ® m‹g®fS¡FŸjh‹.
ïJ cyf ïa‰if. ïa‰if v§F« - v›Éõa¤âY« khwhJ. ïU efurig Mã° jiyt® åL
jiyt®fS« KjÈš xnu f£áÆš K«Kukhf ciH¤J tªjh®fŸ. v§fŸ jiytU¡F efurig¡ f£ol« bjÇínkh bjÇahnjh
vkJ jiyt® jkJ j‰fhy¥ gjÉia¥ bgw vkJ cgjiyt® vd¡F¤ bjÇahJ. Mdhš x‹W kh¤âu« bjÇí«. efurig ntiy
g£lghLfŸ ÉtÇ¡f KoahJ. mšY« gfY« Xahkš ciH¤J vkJ bašyh« jiyt® å£onyna elªJ tU»‹wd. efu rig á¥gªâ
j‰fhy¤ jiytiu vk¡F¤ jªjh®. Mfnt, ïUt®fË‹ ner¤ij¥ fis¤ âdªnjhW« fh»j¡ f£LfSl‹ jiyt® å£oš fhzyh«.
g‰¿ eh‹ brhšy nt©oaâšiy. ïUtU« mâfhu¥ gjÉ bg‰wh® efurig ntiyfŸ jiyt® å£onyna el¡F«nghJ, efurig TL«
fŸ. kdbkh¤J xnu f£áÆš ïUªJ tªj ïU e©g®fS¡»ilna f£ol¤ij¤ jÉu ntiy brŒí« f£ol¤ij thlif¡F¡ bfhL¤J
mâfhu« v‹w ngŒ FW¡»£L Cliy c©lh¡»‰W. ïªj Clš É£lhš efu rig¡F ešy tUkhd« »il¡F«. Mdhš xU jil,
efurig¡F á¥gªâfŸ ÃaÄ¡F« Éõa¤âš r©ilia Éisɤ ïu£il M£á ïšyhkš ïUªjhš ïªj nahridia xUntis
jJ. jiyt® ÃaĤj á¥gªâia cgjiyt® X£o ÉL»wJ; cg efurigah® m§ÑfÇ¡f¡TL«. cgjiyt® ïyhfh ntiyfŸ efu
jiyt® ÃaĤj á¥gªâia jiyt® btËna jh£o ÉL»wJ. ït® rig¡ f£ol¤âš ftÅ¡f¥g£L tUtjhf¡ nfŸÉ. f£ol¤ij
fË‹ Clš efurig¢ á¥gªâfS¡F¢ rÅadhf ÉisªjJ. ïJ thlif¡F É£LÉ£lhš ght« ! mt®fâ v‹d thF«. vj‰F« v‹
v¥go Koí« v‹W mnef® Ãid¡fyh«. fhuz« brhšY»nw‹. nahridia efurig m§f¤âd®fS¡F¢ rk®¥ã¡»‹nw‹.
v§fŸ jiytU¡F btËôÇš mo¡fo ntiyí©L. mt® ïšyhj
fhy¤âš cgjiyt® mt® ntiygh®¤J tUtbj‹gJ r£l«. bgUkhS¡F¥ gâyhf “bg¤j” bgUkhŸ
Mfnt, jiyt® CÇš ïšyhÉ£lhš cgjiytU¡F¡ bfh©lh£
l«jh‹. mt® ïZl¤ij Ko¤J¡ bfhŸs mJjh‹ fhy«. á¥gªâ v§fq® efurigahU¡F Rfhjhu Éõa¤âš Ä¡f ftiy.
Ãakd Éõa¤âš ï›tsî r©ilfŸ ngh£L¡bfhŸs v‹d Mfnt, Rfhjhu¡ nflhd fhÇa§fis¡ ftÅ¡fhkš ïU¡f Koah
fhuznkh? <°tuD¡F¤jh‹ bjÇí«. eh« jiytuhf¢ brŒJ it¤j jšyth? yh®L ne¥ãa® åâí«, <°tu‹ nfhÉš åâí« rªâ¡F
xUt® jkJ ïZl« nghš el¡f kW¡»wh® v‹w fhuzkhf ïU¡f Äl¤âš nuh£ kh®#Åš áy® gyfhu¡ filfŸ it¤J Éahghu«
yh« cgjiytU¡F. jiytÇ‹ mâfhu¤âš xUt® jiyÆl¡ Tlh brŒJ tªjd®. mitfŸ všyh« ‘ÄÈnlÇ’ filfŸ. g¡f¤âš
bj‹w fhuzkhf ïU¡fyh« jiytU¡F. ïUtU« vd¡F mªju§f Éehaf® nfhÉš. ã‹dhš efurig m§f¤âdU« gz¡fhuUkhd
e©g®fŸ mšy. MifÆdhš c©ik¡ fhuz« ï‹d bj‹W xUtUila Éahghu¡fil. gyfhu¡ fil¡fhu®fŸ m§F ïUªj
ârakhf¢ brhšy KoahJ. ï¥go¤jh‹ ïU¡f¡TL« v‹W jhnd âdhš Rfhjhu¡ nflhd fhÇa§fŸ Ãfœªjbj‹gJ th°jtnk. fil
ïªj ÃiyikÆš brhšy¡TL«. ïUt®fS« ïªj k®k¤ij <nuhL fnsh Äf¢ á¿aJ; v¥bghGJ« Fs«nghy K‹dhš j©Ù® ïUªj
efu khªj®fS¡F És¡f K‹ tUth®fshdhš mt®fS¡F MÆu« t©z« jh‹ bfhR¡fS¡F¤ jhaf«. ï›tsî Rfhjhu¡ nf£il
ek°fhu«. ‘ïu£il M£á’ia kwªJ É£ljhf nea®fŸ Ãid¡f ÉisÉ¡F« filfis vL¤JÉl nt©Lbkd efurigah®

Fo muR - 1925 92 93 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Ô®khŤjd®. ‘áÉš’ ÉehafU¡F ‘ÄÈnlÇ’ czî g¡f¤â rªij¥ng£il mªj åâÆšjh‹ ïU¡»wJ. rªij Éahghu¥
ÈU¥gJ ïªJ¡fS¡F¥ ão¡fÉšiy. ïªJ¡fË‹ cz®¢áia ngh¡Ftu¤J« m§nfjh‹ mâf«. efurigahiu r‰W rªij¥
kf«kâa e©g®fŸ kâ¤J mitfis vL¤JÉl nt©Lbk‹W ng£il¡F K‹dhš vGªjUË j§fŸ ghj jÇrd¤ij mªj
T¿aj‰F v‹Dila tªjd«. filfis vL¤JÉl¡ fhuz« nuh£L¡F¤ jªjUSkhW nt©L»‹nw‹. fU§fšghisa« nuhL
Rfhjhu¡nfL - Éehaf® M»a ïu©L«jh‹. ïªj ïu©L fhuz§ fËš XL»‹w ehŒfŸ všyh« bfhŠr öu¤âš fhiy beh©o mo¡f
fŸ Ô®khŤj fhy¤âš thahu¢ brhšÈ¡bfh©lJ. filfŸ vL¡f¥ Mu«ã¤J ÉL»‹wd. kÅj® r§fâ brhšy nt©Lkh? efu
g£L É£ld. Äfî« rªnjhõ«! nghJ« c§fŸ rªnjhõ«; jaî rigahU¡F xU nahrid. efurigÆ‹ MjuÉš xU ghju£ir¡
brŒJ ml¡»¡ bfhŸS«goahf¡ nf£L¡ bfhŸS»nw‹. gyfhu¡ fil âwªJ it¤J ÉiyÆšyhkš - Koahbj‹whš Fiwªj
fil Éõa« ï‹D« KoaÉšiy. ³ fil¡fhu®fŸ všyh« Éiy¡fhtJ efu khªj®fS¡F¡ bfhL¡f V‰ghL brŒí«goahf¡
ï¥bghGJ K‹ÅUªj ïl¤â‰F 50 mo jŸË FoirfŸ f£o nf£L¡ bfhŸS»‹nw‹. m›Éj« brŒth®fshdhš gšyhÆu«
Éahghu« brŒJ tU»wh®fŸ. v§nf? nuh£ kh®#Åyh? ïšiy, #d§fË‹ MÓ®thj¤ijí« thœ¤ijí« bg‰W beL§fhy« Rf
ïšiy. nuh£o‹ nkny rh¡filfis _o. giHa Ãiyik Æš ét®fshf ïU¥gh®fŸ. bgU« ò©ÂaK« c©L. Mdhš ïªj
³ah® cgnah»¡F« j©Ù® rh¡filÆyhtJ nghƉW. ï¥ t«gDila nahridia ah® nf£f¥ngh»wh®fŸ.
bghGnjh eLnuh£ony jh‹. v¢áš ïiyfbsšyh« eLnuh£oš jh‹.
efurigahÇ‹ Rfhjhu cz®¢áia nea®fŸjh‹ bk¢r nt© L«. ïU£L¡F tÇ
Rfhjhu« Rfhjhu« vd efurigÆš K‹dnk T¢rš ngh£l bjšyh« v§fq® KGtâY« Ä‹rhu És¡F¥ nghlnt©Lbk‹w
khŒkhy« v‹gJ btËahŒ¥ nghŒÉ£lJ. ‘Éehaf®’ T¢rš c¤njr« efurigahU¡F ïU¥gjhf m¿»nw‹. m›Éj« V‰g£L
všyh« btW« th®¤ijfŸ v‹gJ« âra«. ‘ÄÈnlÇ’ czÉ‹ É£lhš <nuh£il v‹dbt‹W miH¥gJ v‹W vd¡F ï¥
thrid 50 mo öu¤âYŸs ÉehafU¡F v£lhkš nghdhš bghGnj nahrid. njtnyhf¤âšjh‹ ïU£nl ïšiy v‹»wh®fŸ.
mtU¡F ïªJ¡fŸ “bfsutkhd fšyiw ml¡f«” brŒa MifÆdhš <nuh£il “njtnyhf«” v‹W miH¡fyh« v‹W
nt©oaJ. Mfnt, mt®fŸ T¿d ïu©L fhuz§fS« rÇašy nahrid TW»nw‹. ïªj nahridÆ‹ fâ mnjhfâ jh‹ v‹gJ«
v‹gJ âra«. ntnw fhuz« mtáa« ïU¡f nt©L«. ³ fil bjÇí«. fhuz« m¿a ÉU«gyh«. njtnyhf« ïªJ bgauhƉW.
fŸ giHa ïl¤âš ïUªj fhy¤âš mitfS¡F¥ ã‹dhš ïUªj 炙äZfhu®fŸ nfhã¤J¡ bfhŸth®fŸ. v‹d brŒtJ? bfhŠr
k©o Éahghu¡ filahU¡F« ïilŠrš ïUªâU¡fyh«. e©g® tUõ§fS¡F K‹ ekJ CÇš efurigah® f£od kh®¡bf£L¡F
fŸ cjÉ brŒjh®fŸ nghY«! ïšiyba‹whš, j§fŸ elto¡if¡ ehkfuzŠ brŒjJ Phgf« ïU¡fyh«. bA«Ä§nt kh®¡bf£
F¤ j¡f rkhjhd« <nuhL khªjU¡F¢ brhšy efurigah® flik¥ v‹gJ mj‹ âUehk«. 炙äZfhu®fŸ bgaiu it¡fhÉ£lhš
g£oU¡»wh®fŸ - flik V£L¢ Riu¡fhŒjh‹ v‹whš eh‹ x‹W« mt®fŸ nfhã¤J¡ bfh©L ïªâahit É£L¥ nghŒÉLth®fns!
ngrÉšiy. m¥bghGJ e« fâ v‹d? K£lhŸ eh‹, ïªj nahrid vd¡F
K‹dnk njh‹whkš v‹dnkh cs¿nd‹. efu rigah® k‹Å¥
#d§fŸ beh©oao¡»wh®fŸ
gh®fshf.
ntW r§fâ¡F¥ nghfyh«. <nuh£oš efurig nuh£LfËš
Mdhš ï‹bdhU Éõa«. Ä‹rhu És¡Fjh‹ tu¥ngh
el¡f¥ngh»wh® v‹W å£il É£lîlnd v¥gonah v‹Dila
»wnj; mj‰FŸ bfhŠr« ïU£ošjh‹ e«kt® ïUªjhš v‹d v‹W
fhšfŸ m¿ªJ bfhŸS»‹wd. ght«! mitfŸ bfŠRtij¡ fhz
j‰fhy« efurigah® Ãid¡»wh®fŸ nghY«. th°jt«. ÃHÈ‹
vd¡F kd« tUªJ»wJ. Mdhš v‹d brŒtJ? fhyh nrhW
mUik btÆÈš jhnd bjÇí«. ïU£oš ïUªJ tªjhšjhnd
nghL»wJ? bfhŠr ehshf v§fqÇš tUz gfthDila »Uig
Ä‹rhu btË¢r¤â‹ ntf« bjÇí«. efurigah® ïªj CÇš Rkh®
mâf«. tw©L »l¡»w fh§fa« Kjyhd ïl§fŸ mªj gfthD¡
15 fh° iy£LfŸ ngh£L tU»wh®fŸ. m›ntiy fh©uh¡£oš
F¡ f© bjÇaÉšiy. nt©lh« nt©lh« v‹whY« v§fis
elªJ tU»wJ. br‹w mkhthira‹W fhiy 3.30 mšyJ 4 k¡F
ÉLtâšiy - ght«! v§fq® efurigahÇ‹ îthf¤âw‹ mªj¥
<nuhL uÆšnt °nlrD¡F¥ nghf nt©oÆUªjJ. bg©L
gfthD¡F¤ bjÇaÉšiy. Õõ® åâ bfhŠr« K¡»akhd åâ.

Fo muR - 1925 94 95 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ãŸisfSkhf¢ Rkh® 12 ng®fŸ nghndh«. v§fŸ tÊ yh®L btËna‰¿dhš mšynth Ãy« fhŒªJ bfhR¡fŸ ïšyhkš
ne¥ãa® åâjh‹. mªj åâÆš 6 fh° iy£LfŸ ïU¥gjhf v‹D ïU¡F«. bfhR uh#hÉ‹ ïs§Fkhu‹jh‹ ekJ knyÇah #&u«.
ila e«ã¡if. j¥ghÆUªjhš jaî brŒJ âU¤âdhš x¥ò¡ efurig M°g¤âÇfËš v¤jid ng® knyÇah #&u¤â‰fhf
bfhŸS»nw‹. <nuhL ku¥ghy¤jU»š xnu xU És¡F vǪJ tU»wh®fŸ, ngh»wh®fŸ v‹gij efurigah® xU ehis¡F¢
bfh©oUªjJ. všyh És¡F« ö§»¡ bfh©oU¡F«nghJ ïªj br‹W gh®¤jhš r§fâ bjÇí«. ešy j©Ù® #d§fS¡F¡ bfhL¤J
És¡F¡F tªj nfbl‹d v‹W nahá¤J ï§Fk§F« âU«ã¥ fhyuh v‹w Éahâia Ciu É£L X£od ò©Âa« efurig
gh®¤J¡bfh©nl nghnd‹. ï‹D« ïu©L És¡FfŸ f©Q¡F¤ ahU¡F c©bl‹gij kw¡fÉšiy. âUlid¤ Ju¤âÉ£L g¡fh¤
bj‹g£ld. v§nf ? fhiu thŒ¡fhš nuh£oš. ïªj _‹W És¡FfŸ âUlid¡ bfh©L tªj khâÇašynth ïU¡»wJ fhyuhit nah£o
kh¤âu« vÇa v‹d fhuz« v‹W nahá¤J¡ bfh©nl Koî¡F knyÇahit¡ T£otªjJ. fhyuhnth kÅjid ïu©blhU ehËš
tuhkš, uÆY¡F o¡f£ th§» všnyhUkhf ............................¡F¥ nghŒ Koî brŒJÉL»wJ. knyÇah kÅjid th£o, th£o á¤âutij
É£nlh«. Mdhš, ïªj r§fâ kh¤âu« v‹ kdijÉ£L mfynt brŒ»wbj‹gij efurigahU¡F eh‹ brhšy nt©oa âšiy.
Æšiy. v‹ _is¡F« v£lÉšiy. xU e©gÇl« ïij¥g‰¿¢ ‘ jho g‰¿ vÇí« nghJ RU£L¡F beU¥ò¡ nf£lh‹ xUt‹’
brh‹nd‹. mt® xU fhuz« brh‹dh®. mJ v‹dnkh vd¡F v‹gh®fŸ. mªj khâÇ ïU¡»wJ ekJ efurigah® fhÇa«. knyÇah
m›tsî ešy fhuzbk‹W njh‹wÉšiy. Mdhš, mt® brh‹d #d§fis th£L»wJ. rh¡fil f£L»w r¤jnk fhnzh«. FË® fhŒ¢
fhuz¤ij¢ brhšÈ ÉL»nw‹. ïij¥ go¥gt®fŸ v‹d Koî rÈdhš tUªJ»w #d§fŸ K¡fhL ngh£L¡ bfh©L fZl¥g£L
brŒJ bfh©lhY« rÇ. fhuz« ïJjh‹. efurig¤ jiyt® å£L¡F ešy fh‰W th§Ftj‰fhf “á§fhu eªjtd§fŸ” V‰gL¤J« Ka‰á
K‹dhY« ã‹dhY« jh‹ mkhthir uh¤âÇÆY§Tl fh° iy£ Æš ekJ efurigah® ïw§»ÆU¡»wh®fŸ! c©ikahf ïªj CÇ‹
vÇahÉ£lhš fh©uh¡l® fâ v‹dth»wJ v‹gJjh‹. mJ v¥g Rfhjhu¤ij¤ njodhš ïªj¡ filfisbašyh« f£oÉl nt©L«,
onah nghf£L«. ï‹bdhU K¡»akhd r§fâ. fh° iy£ fh© mitfis¥ ã‹dhš âwªJ bfhŸsyh«. mtáakhd bryî nghf
uh¡£L tUõh tUõ« bfhL¥gJ tH¡f«. ïªj tUõ« ïu©L Ä¢rkhF« x›bthU j«ãoiaí« rh¡fil f£Ltâš bryÉl
tUõ¤â‰F x£L¡fhf efurigah® bfhL¤J É£lh®fsh«. ï¥bgh efurigah® K‹tu nt©L«. ViH mGjFuš m«gy« VWkh?
GJŸs fh©ouh¡l® jh‹ nghd tUõK« ï›ntiy brŒjt®.
m¡fhy¤âš mtUila ntiyÆ‹ âwikia¥g‰¿ m¥bghG á§fhu eªjtd«
JŸs efurig m§f¤âd®fS«, jiytU« ³ahU¡F¡ bfhL¤ ïnjJ ït‹ ÃW¤jkh£lh‹ nghš ïU¡»wnj v‹W Ãid¡
âU¡F« “e‰rh£á” g¤âu§fis ï¥bghGJŸs efurigah® fhÔ®fŸ. ‘mGjãŸisjh‹ ghšFo¡F«’ v‹W v‹ jhah® brhšy
btËÆLth®fsh v‹W nf£»nw‹. vd¡F¥ gâš ah® brhšth®fnsh eh‹ nf£oU¡»nw‹. v‹ jhah® nghŒÉ£lh®fŸ. efu¤ jªijahÇl«
bjÇahJ. mGjhš VjhtJ »il¡fhjh v‹W K‹ tªâU¡»nw‹. jªijÆ‹
nah¡»aij cyf« m¿ªjnj. mo¤jhY« miz¤jhY« jhŒ v‹gJ
âUlD¡F¥ gâyhf g¡fh¤ âUl‹
bjÇí«. Mdhš ntWfâ ï¥nghJ ïšiyna. “á§fhu eªjtd«”
j‰fhy efurigah® <nuh£lhÇ‹ Rfhjhu¤â‰fhf¥ ghLgL»w v‹W nkny brh‹nd‹. mªj td« V‰gL¤j¥nghF« ïl§fËš
r§fâia K‹dnk brh‹nd‹. ï‹bdhU r§fâ. <nuh£o‰F¥ cŸs brhªjtdkhd fŸËfis vL¡f fh©ouh¡£ bfhL¤âU¡
òâjhf xU ÉUªjhË tªâU¡»wh®. ekJ efurigahÇ‹ j©Ù® »wh®fsh«. ïªj ntiy¡F efurigÆ‹ mEkâí©nlh ïšiynah
j®k¤ij¡ fhznt tªâU¡»wh®. knyÇah #&u« <nuh£oš »ila bjÇahJ. mt®fË‹ mEkâia vâ®gh®¤J jiytnu brŒ»whnuh
nt »ilahJ. j©Ù®¡ FHhŒ V‰g£l ehŸ bjh£L knyÇah #&u« v‹dnth mJî« bjÇahJ. c©ikia ahuhtJ brh‹dhš Ä¡f
elkhL»wJ. #d§fS¡F¡ Fo¡f¤ j©Ù® ïUªjhš nghjhJ. tªjd«. ïj‰fhf 500 brythFkh«. ïJî« nfŸÉ¤bjhifjh‹.
åzh»w j©ÙU« bf£l j©ÙU« efu všiyia É£L Xo¥ âU¤âdhš tªjd¤Jl‹ x¥ò¡ bfhŸS»nw‹. ïªj¤ bjhif
nghdhyšynth bfhR uh#hÉ‹ gÇghyd« ïšyhkš ïU¡F«. FHh c©ikahf ïU¡Fkhdhš <nuh£lhÇ‹ tÇ¥gz« ehrkhf¥ nght
Æš ïUªJ tU« #ybkšyh« FHhŒ¡F moÆny F£ilahf¤jh‹; ij¡ F¿¤J« tUªjhkš ïU¡f KoaÉšiy. ³ ïl¤âYŸs
Û¿dhnyh, nuh£onyjh‹. rÇahf rh¡filfŸ f£o, j©Ùiu fŸËia vL¡f v›tsî mâfkhdhY« %.250¡F nkš njit

Fo muR - 1925 96 97 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Æšiy. V‹ ïu£o¥ò¢ bryî v‹W nf£»nw‹? mÃahakhf ViH
fË‹ gz¤ij ï¥go ehrkh¡fyhkh? v‹W nf£»nw‹. mt®fŸ
jhnd thÆšyh¥ ó¢áfŸ. gz¡fhuD¡F tÇ ngh£lhš m¥Õš
v‹»wh‹ - bgÇa ïl¤J ágh®RfŸ gw¡»‹wd - mL¤j vy¡õÅš
nth£L ga« c©lh¡F»wh‹ - j‹ fhÇa¤ij¢ brƤJ ÉL»wh‹ -
ViHnah? tÇ ngh£l r§fâí« bjÇahJ, m¥Õš ngh£lhY« MjÇ¥ g®¡f‹bA¤ ãuòÉ‹ gߣir
ghiu¡ fhnzh« - mtDila jaî ahU¡F nt©L«? Mdhš
efurigahU¡F xU th®¤ij. “ViH mGj f©Ù® .....” mj‰F nkš
mt®fŸ ïZl«.ï›tsnthL nghJ« - mGJ mGJ bjh©ilí« ïªâah kªâÇ g®¡f‹ bA¤ ãuò “c§fS¡F¡ bfhL¤j
fhŒªJ É£lJ; clY« rȤJ É£lJ; C‰W¥ ngdhÉš ï§»í« Ó®âU¤j¤ij xG§fhf el¤jÉšiy. ïÅahtJ ïu£il M£áia
Ô®ªJ É£lJ - gh¡» mGif ã‹dhš....... xG§Fl‹ el¤Jå®fshÆ‹ 1929 « tUõ¤â‰F K‹d® Ó®âU¤j«
bfhL¡fyhkh vd nahá¥ng‹” v‹W T¿a ciufis¡ f©L ïªâa
Fo muR - f£Liu - 05.07.1925 muáašthâfŸ v‹nghU« ïªâa muáaš g¤âÇiffŸ v‹git
fS« f©Ù®É£L¡ fiu»‹wij neh¡FÊ ghŠrhy åu®fshd la®,
X£Éa® ngh‹wh® kdJ« ïs»ÉL«. MÆD«, ah« mij¥g‰¿¢
á¿J« ftiy cw¡ fhuz¤ij¡ f©oy«. g®¡f‹ bA¤ ãuò
fHWtJ ngh‹W kh©£ - ngh®L Ó®âU¤j« v‹D« r®tfyh
rhiyÆš ah« khzh¡fuhŒ xUbghGJ« ïUªjâšiy. kiH¡F«
r‰W neu« m¡fyhrhiy¡F¢ br‹W x©oÆUªnjhÄšiy.
Ó®âU¤j¥ gߣir bfhL¤J e‰rh£á¥g¤âu« bgwî« vkJ kd«
xU¥glÉšiy. m¢r®t fyh¢rhiyÆš f‰w khzh¡f®fS« mj‹
gߣir¡F¢ br‹w ɤâah®¤âfSnk j§fŸ gߣirÆš g®¡f‹
bA¤ ãuò fʤJ É£lhnu vd mHnt©Lnk mšyhJ ah« ftiy
cWtâš á¿J« bghUŸ ïšiy. g®¡f‹bA¤ ãuòÉdhnyh ãÇ£o
õhÇ‹ k‰iwa vtÇdhnyh ïªâahɉF¢ brŒa¡Toanjh m‹¿
Mf¡Toanjh x‹W c©nlh vd IíW»nwh«. c©ikahd xU
ãÇ£oZ kfÅl« ïªâah ïJfhiy ï›Éj M™t åu¥ãujhgkhd
ciufis m‹¿ ntW v‹d fU¤ij vâ®gh®¡fKoí«? g®¡f‹
bA¤ ãuò c©ikahsuhÆU¥gij¡ bfh©L ãÇ£oõhÇ‹ fU¤ij
bjËthd bkhÊÆš És¡»dh®. r‰W fglK« jªâuK« cŸs ntW
xU ãÇ£oZ kfdhŒ ïUªjhš ïnj fU¤J¡fis ekJ muáaš
thâfŸ Mdªj¡T¤jhL t©z« ntW bkhÊÆš bghʪâU¥gh®.
kh©£ - ngh®L Ó®âU¤j« v‹D« fyhrhiyia kh©nlF Jiu
kfdh® âw¡F«bghGJ Kfîiuahf¡ F¿¥ã£l ciufS«
ï¡fU¤ij cilait jh‹. mjhtJ :- “òâjhŒ murh§f ghu¤ij¢
Rk¡f ÉU«ò« ïªâa® m›turh§f¥ bghW¥ig¢ Rk¡f v›tsî
jFâíilat®fŸ v‹W j§fŸ brŒiffshš Ã%ã¡»‹wdnuh mij
mDrǤJ¤jh‹ tH§f¥gL«” v‹W« ãujk kªâÇahÆUªj yhÆ£
#h®{ Jiu kfD« ïnj fU¤ij¤jh‹ T¿íŸsh®. mjhtJ :-

Fo muR - 1925 98 99 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


“ïªâa®fS¡F ãÇ£oõhiu¤ jh‹ j®kf®¤j®fshf flîŸ v›tifÆY« cjthJ v‹gJ És§F«. g®¡f‹ bA¤ ãuò br‹id
ÃaĤâU¡»wh®. mt®fis v¥go MŸtJ v‹gâ‹ bghW¥ig khfhz«jh‹ Ó®âU¤j¥ gߣirÆš Kjyhtjhf¤ njw ïU¥gjhf¡
îzÆ¡f ãÇ£oõhU¡F¤ jh‹ mâfhu« c©L ; Ó®âU¤j¤â‹ T¿, br‹idia¥g‰¿¥ òfG»‹wh®. ïj‰fhf ït® mË¡f¥nghF«
j¤Jt¤ij¢ rÇtu m¿ªJbfhŸshkš ïªâa®fŸ T¡Fuš g£l« ahJ? B.R., M.R., D.R., v‹gJ ngh‹w g£l§fŸjh‹ mË¥gh®.
ïL»‹wd®. Ó®âU¤j¤â‹ KfîiuÆnyna ït‰iw všyh« És¡f mj‹ bghUŸ ‘gh£¢y® M¥ Çgh®«’ ‘khÞl® M¥ Çgh®«’ ‘lh¡l®
khf¢ brhšÈíŸnsh«. ïU«ò¢r£l¤â‰FŸ ml¡»¤jh‹ MS M¥ Çgh®«’ M»a ï¥g£l§fŸjh‹ mË¡f¡TL«. ïj‰F ft®d®
nth«” v‹W gf®ªâU¡»‹wh®. MjÈ‹ ãÇ£oõhÇ‹ v©z¤âš c¤ânahf« tiuÆY« »il¥ãD« »il¡fyh«. njr¤â‰F ViH
x‹W« fs§f« ïšiy. cŸsij cŸsthnw T¿ tU»‹wd®. f£F ïjdhš ahJ gy‹»il¡F«? ït‰iwbašyh« fhªâaofŸ
e‹F m¿ªnj m¢Ó®âU¤j« v‹D« fyhrhiyfis ÉL¤J jkJ
xUntis g®¡f‹bA¤ ãuò ekJ ɤâah®¤âfis jkJ
îkhz¤ â£l« x¤JiHah¤â£l« v‹D« fyhrhiy¡F
gߣirÆš nj¿at®fshf kâ¤J¢ r®tfyhrhiy¥ g£l« tH§»
všnyhiuí« miH¡»wh®. fhªâ mofË‹ ïªÃ®khz x¤JiHah¡
ÆU¥ghuhÆ‹ mJ vj‰F cjî« vÅ‹ k‰nwh® r®t fyhrhiy
fyhrhiyÆš nru ekJ M§»y« f‰w muáaš thâfS¡F
‘g®¡f‹ - ßo§’ mšyJ ‘ßo§ - bA¤’ v‹w bgaUl‹ âw¡f¥g£L
kdÄšiy. ïâš eh« c©ikahŒ xU kdJl‹ nr®ªnjhkhÆ‹
mâš br‹W fšÉ f‰f mDkâ¡f cjînk mšyhJ ntW v‹ brŒa
ïªâahî¡F¢ Rjªâu« bfhL¡F« nah¡»aij g®¡f‹ bA¤
cjî«? eh£oš jǤâu¤jhY«, ãÂahY«, bjhÊÈ‹ikahY«
ãuòɉF VJ, g®¡f‹ bA¤ ãuòÉl« th§F« ïÊik ïªâahɉF
ïl®¥gL« vËa k¡fS¡F xU ntis¡ fŠáÆ‹ c¥ã‰F cjîkh?
VJ v‹gij czUnth«. ï¤jUz¤âš vkJ ÃidɉF tU« f«g®
xU ntis fŠá¡F j§fsJ f‰igí« ïH¡f mtâ¥gL« ekJ
m§fj‹ öJ¥gly¤âš brh‹d xU áW fÉia¢ brhšÈ
ViH¢ rnfhjÇfË‹ f‰ig¡ fh¡fKoíkh? kÅjD¡F kÅj‹
Ko¡»nwh«.
bjh£lhš, gh®¤jhš, mU»š tªjhš, ngádhš ght«, jdJ kj¤
j¤Jt¤ij¥ go¤jhš ght« v‹W brhšY«goahd bfhLikfS¡
F« ïÊîfS¡F« VjhtJ ÉLjiy c©lhFkh? ekJ vËa k¡fŸ
thŒ¤ju¤j¡f brhšÈ v‹idí‹
bkŒtUªâ¢ r«ghâ¡F« j§fsJ áW TÈia¡Tl, fŸS¡F«,
rhuha¤â‰F« bfhL¤J å£oYŸs FHªijfË‹ fŠá¡F« trŠ brŒthnaš,
tifa‹¿ khd«bf£L, xG¡f« bf£L, mšy‰g£L¤ âÇí« MŒju¤ j¡f j‹nwh öJ tªj
mtâia xÊ¡fKoíkh v‹gij¥ bghJk¡fŸ r‰nwD« áªâ¤J¥
gh®¥gh®fshÆ‹ ï›tuáašthâfŸ vd¥gLnth® gL« J¡f¤âš urjhŸif
á¿jsî fyªJbfhŸs K‰glh®. Rauh{a¤â‰F kh©£ - ngh®L Ú ju¡bfhŸnt‹ahndh ïj‰F»Å
Ó®âU¤jªjh‹ tÊ v‹W jhyh£o, K¤jÄ£L ts®¤âa Äjthâ
Ãf®nt bw‹Åš,
fshY«, Ó®âU¤j¤âdhnyna fil V¿ Élyh« vd Ãid¤J
ãÇ£oõhU¡F ešy ãŸisfshŒ elªJtªJ, e‰rh£á¥g¤âu« ehŒju¡ bfhŸSŠ Óa ešyu
bg‰w #ÞoÞ f£áÆduhY« eh£o‰F v‹d ÉisªjJ? ït®fshš br‹W e¡fh‹.
v‹d brŒaKoªjJ? nfty« kJghd Éõa¤âš v‹d brŒjd®?
br‹id khfhz¤âš jh‹ kªâÇfŸ v‹»‹w gߣir¡bfhL¤j
khzh¡f®fŸ všnyhU« “ãuhkzušyhjh® #ÞoÞfhu® njr¤ij¥
g‰¿¡ ftiy ïšyhjt®fŸ; ït®fŸ njr¤ij¥g‰¿¡ ftÅ¡f Fo muR - jiya§f« - 12.07.1925
Éšiy” v‹W brhšYtjhÆU¥ã‹ ãuhkz®fis kªâÇfshf¡
bfh©l k¤âa khfhz«, g«ghŒ, t§fhs« KjÈa khfhz§fŸ
v‹d rhâ¡f KoªjJ? ïij eLÃiy ËW xUt® neh¡FthuhÆ‹
ï¢Ó®âU¤j¡ fyhrhiyfŸ muáašthâfŸ v‹»‹w M§»y« go¤j
áyU¡F cjînk mšyhJ eh£o‹ c©ikahd njitfis mË¡f

Fo muR - 1925 100 101 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


âU¢áÆš Toa jÄœehL fh§»u° fÄ£o¥ bghJ¡T£l¤âš $kh‹
t.bt.R. mŒa® mt®fŸ kWgo 5000 %ghŒ fh§»uáÈUªJ bfhL¡f
nt©L« v‹W nf£lnghJ, ehD« $kh‹ j©lgh ãŸis
mt®fS« f©o¥ghŒ gz« bfhL¡f¡TlhJ; K‹ bfhL¤j gznk
jÄH®fË‹ ïÊî¡F cgnahf¥gL»wJ v‹W brhšÈ m§F el¡F«
FUFy« áy bfhLikfis vL¤J¢ brh‹ndh«. $kh‹ t.bt.R. mŒa®
mt®fŸ eh‹ m¥go¢ brŒntdh, mªj ïl« Ãu«gî« itÔf®fŸ
ÃiwªJŸs ïlkhdjhY«, rikaš brŒ»wt®fŸ x¥ò¡bfhŸsh
FUFy ÉõakhŒ vdJ mã¥ãuha« v‹d v‹gij¥g‰¿ jjhY«, ï›Éj ɤâahr§fŸ ïÅ¡ bfhŠr ehis¡F ïU¡F«;
eh‹ bjËthŒ¡ TwÉšiy v‹W«, nt©Lbk‹nw m›Éj« Ó¡»u« kh‰¿ ÉL»nw‹. mJtiuÆš ehD« rhj« rh¥ãLtâšiy.
TwhkÈU¡»‹nw‹ v‹W«, K¡»akhd áy fdth‹fŸ v‹id, mj‰fhf¤jh‹ Ãy¡fliy rh¥ã£L tU»nw‹ v‹W brhšÈ¡
vGâí« neÇY« nf£»wh®fŸ. ït®fŸ v‹id¥g‰¿¢ rÇahŒ bfh©L tU«nghJ, $kh‹ á. uh#nfhghyh¢rhÇah® mt®fŸ jh§fŸ
cz®ªJ bfhŸshjt®fŸ v‹Wjh‹ eh‹ brhšy¡TL«. mnjhL Ãy¡fliy rh¥ãLtjhš eha¡f® brhšY»w M£nrgid Ô®ªJ
jÄœeh£L el¥òfisí« rÇtu ftŤâU¡f kh£lh®fŸ v‹W« nghFkh? ï›tsî öu« ït®fŸ brhšY«goahŒ it¤J¡
Ãid¡»nw‹. bfhŸs¡ TlhJ; mjdhš j§fŸ ngU¡F¡ bfLjš tªJnrU«. v‹
FUFy ÉõakhŒ lh¡l® tujuh#&Y ehíL g¤âÇifÆ‹ FHªijfis¡Tl Máuk¤â‰F mD¥gyh« v‹¿Uªnj‹. ïit
thÆyhf vGJtj‰F xU tUõfhy K‹ÅUªnj ïij¥ g‰¿a rfy fis¡ nf£l ã‹ ehD« mD¥g¥ nghtâšiy. ïªj Mtyhâfis¢
Éõa§fisí« mnef¡ T£l§fËš bjÇa¥gL¤â ÆU¡»nw‹. rÇ brŒJ É£L, nkš bfh©L fh§»uir¥ gz« nfS§fŸ v‹W
(br‹w tUõ« ÉUJ¥g£oÆš u¤âdrhÄ ehlh® Phgf¢á‹d brh‹dh®fŸ. ï›tsití« nf£L¡ bfh©oUªj lh¡l® ehíL,
thrfrhiy M©L ÉHhÉY« ngáÆU¡»nw‹.) FUFy¤â‰F vd¡F« ï«khâÇ MtyhâfŸ tªJ bfh©oU¡»wJ. Mdhš
jÄH®fŸ gz« bfhL¡f¡ fhuz§fshÆUªj etr¡â, jÄœehL $kh‹ mŒa® mt®fŸ Ó¡»u¤âš MtyhâfS¡F¡ fhuzkhd
KjÈa g¤âÇif MáÇa®fËlK«, mt®fŸ FUFy¤â‰F¥ gz« ɤâahr§fisbašyh« xʤJ ÉLtjhŒ¢ brh‹dh®. $kh‹
bfhL¡F«goahí«, ghuj khjh nfhÉš f£Ltj‰F¥ gz« bfhL¡F« mŒa® mt®fŸ ï›Éj ɤâahrbkšyh« ghuh£L»wt®fŸ mšy.
goahí« j§fŸ g¤âÇiffËš vGâ tUtij¥ gykhŒ¡ f©o¤J« Mdhš v¥gonah âUbešntÈ ãuhkz® bršth¡FŸs ïl¤âš
tªâU¡»nw‹. $kh‹ fÈahzRªâu KjÈah® mt®fŸ eh‹ FUFy« mik¡f¥g£L¥ nghŒÉ£lJ. MdhY« Ó¡»u¤âš $kh‹
brh‹d fhy¤âš Ãu«gî« gÇjhgkhŒ Vnjh njr¤â‰fhf¡ mŒa® mt®fŸ brhš»wgo el¡F« v‹»w e«ã¡ifÆ‹ nkšjh‹
fZl¥g£lt®fŸ; mt®fŸ Éõa¤âš eh« ï›tsî fz¡F¥ eh‹ R«khÆU¡»nw‹ v‹W brh‹dh®.
gh®¡f¡TlhJ; bghJ #d§fS¡nf ïitbašyh« bjÇí«; eh« eh‹, ïitahî« xG§fhd ãwFjh‹ nkšbfh©L %ghŒ
ït®fŸ fhÇa¤â‰F¤ jilahŒ ÉgjhŒ mt®fŸ V‹ Ãid¡f bfhL¥gij¥ g‰¿ nahá¡f¥gL«. ïªj ÃiyikÆš nahá¤jhš K‹
nt©L« v‹W brhšÈÉ£lh®. %ghŒ bfhL¤jnj j¥ò. j§fS¡F %ghŒ bfhL¡f¤ Ô®khŤj
lh¡l® ehíL brh‹djhtJ: ghuj khjh nfhÉš f£L»w Û£o§»š eh‹ ïšiy. ïUªâUªjhš rÇahdgo Ç¡fh®L brŒJ
Éõa¤âš eh‹ bjǪnjjh‹ brŒJ tU»nw‹. FUFy Éõa¤âš bfh©Ljh‹ %ghŒ bfhL¤âU¥ng‹. mJrka« br¡»š ifbaG¤
Ú§fŸ brhšY»w khâÇ $kh‹ mŒa® mt®fŸ m›tsî J¥nghL« ntiy vd¡bf‹W xJ¡f¥g£L it¤âUªJ«, ïªj xU
nkhrkhÆU¥gh® v‹W eh‹ Ãid¡fÉšiy. $kh‹ mŒa® mt®fŸ br¡F kh¤âu« V‰gh£L¡F ÉnuhjkhŒ v¥gonah v‹ T£L¡ fhÇa
V‰gL¤âÆU¡»w khâÇ xU Máuk« e« jÄœ eh£o‰F nt©oaJ jÇáahš ifbaG¤J¥ ngh£L br¡F btËah»¥ gz« btË¥g£L
jh‹. Ú§fŸ brhšY»w khâÇ É¤âahr§fŸ m§F el¡Fnkahdhš, nghŒÉ£lJ. »ukkhŒ¥ gh®¤jhš mªj¥ gz¤ij¤ âU¥ã th§f
mij 5 ÃÄõ¤âš ÃW¤âÉl v‹dhš Koí« v‹W brhšÈÉ£lh®. nt©L« v‹W brh‹nd‹. $kh‹ mŒa® mt®fŸ kdtU¤j¤
eh‹ bfhŠr« kd tU¤j¤ijí« fh£o¡ bfh©L ánef KiwÆš Jl‹ cy»š všyhU« j®k« brŒth®fŸ, ekJ eha¡fnuh brŒj
áy fod gj§fis cgnah»¤nj‹. ãwF bfhŠr ehis¡FŸ j®k¤ij¤ âU¥ã th§f nt©Lbk‹»wh® v‹W brh‹dh®fŸ.

Fo muR - 1925 102 103 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Éf, ã‹dhš bfhŠr ehis¡FŸshfnt kWgoí«,“jÄœehL” ‘jditáa CÊa‹’, ‘Fku‹’ ï›ÉU g¤âÇiffË‹ MáÇa®
g¤âÇif FUFy¤ij¥ g‰¿a És«gu§fS« tNš F¿¥òfS« fS« j§fŸ kdrh£á¥go ijÇakhŒ cjÉ brŒjij¤ jÄœ k¡fŸ
ãuRǤJ tªjJ. ïjdhš ïÊîgL« ãuhkzušyhjhnu jÄœ kw¡fKoahJ. ït‰¿‹ gydhŒ, jÄH® tá¡F« btËehLfËY«
eh£oY« btËeh£oY« mâf« gz« bfhL¤J tUtjhŒ m¿ªJ ï›Éõa§fŸ guÉ j‰fhy« FUFy ÉõakhŒ kh¤âu« mšyhkš
lh¡l® ehíL ïªj khâÇ jÄH®fË‹ ïÊî¡fhf el¤j¥gL« FU ãuhkz® ãuhkzušyhjh® v‹nghU¡FŸ btFfhykhŒ ml§»¡
Fy¤â‰F¥ gz cjÉ brŒí«go vGJ»wh®. mjdhš Vkhªj »lªj ntjidfŸ všyh« btË¡»s«ãd. ïitfis všyh« eh‹
btF#d§fŸ gz« bfhL¤JÉL»wh®fŸ. ïij¥ g‰¿¥ gy jlit âUt©zhkiyÆš Toa jÄœehL khfhz fh§»uÌš jiyik
fËš eh‹ brhšÈí« nf£fÉšiy v‹W gy ngÇl« eh‹ lh¡l® t»¤j fhy¤âš KfîiuÆY«, KoîiuÆY« bjËthŒ
ehíL ngÇš F‰w« brhšÈ¡ bfh©L mj‰F X® v©z¤ijí« brhšÈÆU¡»nw‹.
f‰ã¤J tªnj‹. lh¡l® ehíLî¡F« vd¡F« bghJthd xU
(mj‰nf‰wh‰nghš kfh¤khî«, ïit xÊahkš btW« ‘x¤J
ánd»j® v‹Dl‹ ngá¡bfh©L ïU¡F«nghJ lh¡l® ehíLÉl«
iHahik x¤JiHahik’ v‹W thÆš brhšÈ¡ bfh©oU¥gâš
c§fS¡F V‹ j¥gã¥ãuhaÄU¡»wJ? Ú§fŸ ïu©L ngU« ï¥go
v‹d ãunah#dbk‹W fUâ fj®, Ô©lhik ïit ïu©L«
ïU¡fyhkh v‹W nf£lh®. eh‹ FUFy¤ij És«gu« brŒtij¥
kh¤âu« el¡f£L«, k‰wbjšyh« _£il¡ f£o it¤JÉlyh«
g‰¿¢ áy th®¤ijfis¢ brhšÈ FUFy¤âÈUªJ btËahd xU
v‹W bgšfh« fh§»uáš fhy« F¿¥ãlhkš x¤JiHahikia x¤â
iga‹ brh‹d áy Éõa§fisí« brhšÈ knyah eh£oš
it¤JÉ£lh®. ïÅ x¤JiHahikia #d§fis Vkh‰Wtj‰fhf¢
FUFy¤â‰F¤ jÄH® gz« bfhL¤J¡ bfh©oU¥gjhŒ btËahd
brhšÈ¡bfhŸsyhnk xÊa, fh§»uÌš fhÇa¤ânyh, j¤Jt¤ânyh,
xU g¤âÇifiaí« fh£ond‹. mnjhL jÄœeh£L Rauh{a¡ f£á
bfhŸifÆnyh ïšiy. )
Nœ¢áfisí« brhšÈ mijí« lh¡l® ehíL MjÇ¡»w Éõa¤
ijí« brh‹nd‹. mj‰F mt® lh¡l® ehíL mt®fS¡F ï› ïnjhL Tlnt ‘njt°jhd M¡£’ v‹W brhšy¥gL«
Éõa§fis vL¤J¢brhšÈ nt©oaJ brŒ»nw‹. Mdhš áy ïªJkj j®kgÇghyd knrhjh x‹W« tªjJ. ïij¥g‰¿í« #d§fŸ
ãuhkz® jªâu« j§fS¡F¤ bjÇahjjh? lh¡l® ehíL ïij btË¥ x‹W« m¿ahjgo ‘kj« nghŒÉ£lJ,’ ‘kl« nghŒ É£lJ’,
gL¤âdhš, ntW áy ãuhkzušyhjhiuna lh¡l® ehíLî¡F ‘nfhÆš nghŒ É£lJ’v‹W btW« g¢ir mGif mGJbfh©L
ÉnuhjkhŒ¡ »s¥ãÉ£L ek¡FŸnsna r©ilão¤J¡ bfh©L kªâÇfisí«, #°o° f£áiaí« kh¤âu« â£Ltnjhlšyhkš,
ïU¡F«go brŒJÉ£L¤ jh§fŸ fhÇa¤ij el¤â bfhŸth®fns mªj knrhjhitna bjhiy¤J¥ nghl ãuhkz g¤âÇiffS«
ãwF vGâdt®jh‹ jÅahf Éf nt©L« v‹W brh‹dh®. clnd ãuhkz uhéa¤ jiyt®fŸ v‹ngh® gyU« j§fŸ g¤âÇiffËš
etr¡â KjÈa ãuhkzušyhj g¤âÇiffŸ všyh« f©o¥ghŒ vGjî«, nkilfËš ËW ngrîkhŒ m£lfhr« brŒJtªjd®.
ehíLit MjÇ¡F«. mnef ãuhkzušyhj g¤âÇifŸ ïªj Éõ ïij e«ã¡bfh©L ãuhkzušyhj uhéa¤ jiyt® v‹ngh®fŸ
a§fŸ všyh« bjǪâUªJ« ah® K‹nd vGJtJ v‹W nahá¤J¡ gyU« x¤J¥gho¡ bfh©L tªjh®fŸ. ïijí« gh®¤J¢ r»¡fhkš
bfh©oU¡»wJ. MifÆdhš ïªj Éõa¤â‰F vâÇilahŒ x¤JiHahiknah x¤â¥nghl¥g£lhŒ É£lJ. ïÅ ïij¥g‰¿
nah¡»a¥ bghW¥òŸs ãuhkzuš yhj g¤âÇiffnsh, ãuhkz R«kh ïU¥gJ xG§fšybt‹W Ãid¤nj lh¡l® ehíLî¡F«, $
ušyhj ãuKf®fnsh K‹tu kh£lh®fŸ v‹gJ vdJ cWâ v‹W fšahzRªâu KjÈah® mt®fS¡F« eh‹ fhayhthŒ¥ gL¡ifÆš
brhšÈ clnd FUFy elto¡ifia btË¥gL¤J«go ³ ïUªJbfh©nl brhªjkhŒ ïÅ Ú§fŸ thŒ_o¡ bfh©oU¡f¡
e©giu¡ nf£L¡bfh©nl‹. mj‰nf‰wh¥ nghš lh¡l® ehíL¡F«, TlhJ, kªâÇfisí« #°o° f£áiaí« ãuhkz®fŸ ittij¥
FUFythá xUtÇlÄUªJ xU fojK«, knyah eh£oÈUªJ xU g‰¿ ek¡F x‹W« m›tsî tU¤jÄšiy, Mdhš ešy r£l¤ij¥
fojK« tªâUªj rkaK« x¤J¡ bfh©lJ; clnd c©ikia ghHo¡f¥ gh®¡»wh®fŸ. ïij Ú§fŸ r»¤J¡ bfh©oU¡»Ö®fsh
btËÆ£lh®; ehD« áy ãuhkzušyhj g¤âuhâg®fS¡F ïJ v‹W f©o¥ghd foj« x‹W vGâÉ£L, ehD« v‹ mã¥ãuh
Éõa¤âš Ãaha« brŒí«go vGând‹. mt®fS« k‰W« eh‹ a¤ij¡ nf£oUªj “âuhÉl‹” g¤âuhâgU¡F gâš vGJ»‹w
vGjhj áy g¤âÇif fdth‹fS« ïªj Kjš Éahr¤ij jÄœehL KiwÆš vGâÉ£nl‹. lh¡l® ehíLî« clnd jdJ mã¥ã
g¤âÇifÆÈUªJ j§fŸ g¤âÇifÆš vL¤J¥ ngh£L«, k‰W« uha¤ij vGâÉ£lh®. kWgoí« áy ãuhkz®fŸ br‹idÆš xU
j§fŸ kdrh£á¡ bfh¥g MjǤJ« tªjd®. ïit všyht‰¿Y« T£l« T£o knrhjhit f£L¥ghlhŒ v⮥gj‰bf‹W xU rig
Fo muR - 1925 104 105 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
mik¤jij¥ gh®¤J $kh‹ fšahzRªâu KjÈah® mt®fS¡F« ïj‰F¥ ãwF FUFy thj« xU ÉjkhŒ Koî bgWkh v‹»w
lh¡l® ehíLî¡F« ‘xU g»u§f¡ foj«’ v‹W x‹W vGâ všyh¥ ftiyíl‹ ehD«, $kh‹fŸ v°.uhkehj‹, v.É.âahfuh#h M»a
g¤âÇiffS¡F« mD¥ã mt®fS¡F« mD¥ãnd‹. mj‰F _tUkhŒ nr®ªJ jÄœehL fh§»u° bghJ¡ fÄ£oahuhš ÃaÄ¡f¥
ï›Éu©L jiyt®fS« gâbyGjntÆšiy. ( mj‹ fhuz¤ij¥ g£l r¥ fÄ£oah® v‹»w j‹ikÆš xU jlití«, FUFy¤â‰F¥
g‰¿¢ rhtfhrkhŒ ngá¡ bfhŸsyh« ) khWjš nt©lhjh® v‹W bghUŸ cjÉ brŒj jÄH® T£l¤J îthf rigah® * miH¥ò¡
brhšy¥gL« mnef ãuKf®fŸ ïij MjǤJ ïJ r«gªjkhd »z§», mt®fSl‹ xU jlitíkhf ïu©L jlit FUFy¤
v›Éj ãurhu¤â‰F« jh§fŸ cjÉ brŒtjhŒ vd¡F¡ foj§fŸ â‰F¥ nghí« tªâU¡»nw‹. ïj‹ Ç¥ngh®£LfŸ ã‹dhš tU«.
vGâdh®fŸ. thrf®fS« e©g®fS« ïâÈUªJ FUFy ÉõakhŒ vdjã¥
ãuha¤ijí« bfhŸiffisí« bjǪJ bfhŸs¡TL« v‹W
ãwF, lh¡l® ehíL FUFy¤ij¥ g‰¿ btËÆš ãurhu¤â‰F¥
Ãid¡»nw‹.
nghÆUªj fhy¤âš m§F elªj r«gt§fS«, g¤âÇiffËš
btËtªj r«gt§fS« jÄœehL fh§»u° fÄ£oÆ‹ bghJ¡ Fo muR - f£Liu - 12.07.1925
T£l« T£l nt©oa Ãiyik¡F¡ bfh©L tªJÉ£ld. mªj¡
T£l¤âY« gyÉj Ô®khd§fŸ tªjd. mitfËš x‹W jÄœehL
fh§»u° fÄ£o îthf¡ T£l¤jhuhš bfh©L tu¥g£lJ. mjhtJ * jÄH® T£l«
FUFy« xU F¿¥ã£l bfhŸif¥go el¡fhjjhš mj‰fhf jÄœehL
fh§»u° fÄ£o 5,000 %ghŒ bfhL¤jj‰fhf tUªJ»wJ v‹gJ. ïJ 30.4.25 njâÆš âU¢áuh¥gŸË Íšyh fh§»u° fÄ£o T£l¤âš
âUths® K.fh. É°tehj« br£oah® mt®fŸ m¡»uh rd¤â‹ Ñœ nru‹
îthf¡ fÄ£oÆš $kh‹ Mâehuhaz br£oah® mt®fshš khnjÉ FUFy¤ij Ó®âU¤j ãuhkzušyhjhÇ‹ kfhehL eilbg‰wJ.
âU¤â¢ brhšy¥g£L vGâaJ. moÆš f©l Ô®khd§fŸ VfkdjhŒ Ãiwnt¿d :
ïu©lhtJ , Máuk îthf§fËš k‰wt®fŸ ãuntá¡f¡ ( f ) nrukhnjÉ FUFy¤J¡F¥ gzîjÉ brŒjJ $kh‹ t.nt.R.
TlhJ. M¢rhÇah® brhšY»wgona É£LÉl nt©L«. Mdhš Iaut®fis e«ãnaahjyhš, Iaut®fŸ gz§ bfhL¤jt®fis¡ T£o
ï›tsî öu« FUFy Éõa« Éthj¤â‰»lkhŒ É£ljhš m§F uhÍdhkh¡ bfhL¡f nt©oaJ Ãahakh ÆU¡f, m›thW brŒahkš m§F
ntiy brŒgtÇl« jkJ jiyik °jhd uhÍdhkhit¡ bfhL¤jij
rkgªâ ngh#d« eilbgw nt©L« v‹W nf£L¡ bfhŸtJ nghš ï¡T£l« f©o¡»wJ.
xU âU¤j¥ ãnunugid $kh‹ á. uh#nfhghyh¢rhÇah® mt®fshš
ãnunuã¡f¥g£L lh¡l® uh#‹ mt®fshš Mnkhâ¡f¥g£lJ. ( c ) $kh‹ t.nt.R. Iaut®fË‹ uhÍdhkhit V‰W¡ bfhŸsnt
á¿J« mâfhuÄšyhj áy® mjid V‰W¡bfh©l njhL« mikahJ
_‹whtJ, kÅj‹ ãwÉÆdhš ca®î jhœî f‰ã¤J¡ FUFy¡ »s®¢á¡nf bgU§ fhuzkhÆUªj $ kfhnjtŒaut®fis¤
bfhŸs¡TlhJ, ïªj¡ bfhŸiffis njÓa Éõa§fËY« njÓa jiytuhfî« nj®ªbjL¤jij ï¡T£l« gykhf¡ f©o¡»wJ.
°jhgd§fËš bghUŸ bg‰W njÓa cz®¢áíl‹ el¤âtU« ( ‡ ) FUFy eilKiwahdJ neuhd tÊÆš eil bgw Éšiyah
FUFy¤âY« eilbgW«go brŒa nt©Lbk‹W« ïJ eilbgw jyhš, mjid¤ âw«gl el¤Jtj‰F¥ ã‹tU« fÄ£o ia ï¡T£l«
mik¡»wJ. ï¡fÄ£oahÇl« FUFy r«gªjkhd rfy bghW¥ò¡fisí«
r¥ fÄ£o x‹W V‰gL¤j nt©Lbk‹W« v‹gJ ngh‹w xU
x¥òɤJÉl nt©Lbk‹W«, ïj‰F Iaut®fŸ xU khj fhy¤â‰FŸ
âU¤j¥ ãnunugid $kh‹ v°. uhkehj‹ mt®fshš bfh©Ltu¥ ïz§fhuhÆ‹ th§»a gz¤ij¡ nf£gt®f£F¤ âU¥ã¡ bfhL¤JÉl
g£lJ. ïJ ehD« $kh‹ uhkehj‹ mt®fSkhŒ nr®ªJ vGj¥ nt©Lbk‹W«, Ia® m›thW brŒahÉ£lhš, Iaut®fËlÄUªJ FU
g£ljhF«. Fy¢ brh¤J¡fis¥ bgW tj‰FÇa Kiwfis ï¡fÄ£o ah® mEZo¡
fyhbk‹W« ï¡ T£l« Ô®khÅ¡»wJ. fÄ£o m§f¤âd®fŸ ã‹tUkhW :
ïitfËš $kh‹ v°.uhkehj‹ mt®fŸ Ô®khd«jh‹ Ãiw
$kh‹fŸ ã.tujuh#&Y ehíL, tÆ.R.õ©Kf« br£oah®, M®.nf.
nt¿aJ. clnd lh¡l® ehíLÉl¤âš jÄœehL fh§»u° bghJ¡
õ©Kf« br£oah®, K.fháÉ°tehj« br£oah®, uha. brh¡fȧf« br£o
fÄ£o¡F e«ã¡if ïU¥gjhŒ xU Ô®khdK« Ãiwnt‰w¥g£lJ. ahiu ï¡fÄ£o¡F fhÇajÇáahfî« ÃaÄ¡»wJ.
ïªj elto¡iffŸ el¡F« nghJ«, elªJ KotilªJ
bfh©oU¡F«nghJ« áy® uhÍdhkh¢ brŒJÉ£lh®fŸ. ãwF, Fo muR - 02.05.1925
ït®fis¥ ã‹g‰¿ 4, 5 ng® uhÍdhkh¡ bfhL¤J É£lh®fŸ.
Fo muR - 1925 106 107 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
Raey¥òÈfŸ xU g¡fÄU¡f, áwªj njr g¡j®fËš xUtuh»a
uhkhdªjghòÉ‹ ghug£rÄšyhj mã¥ãuha¤ij bghJk¡fŸ
ftÅ¡f nt©Lbk‹W t‰òW¤J»nw‹..

Fo muR - f£Liu - 12.07.1925


x›bthU khfhz¤âY« njt°jhd
r£l« njit
- á¤âuò¤âu‹

#°o° f£á kªâÇ gdfhš uh#h bfh©Ltªj br‹id ïªJ


njt°jhd knrhjh Ãiwntwhkš brŒtj‰fhf jÄœeh£oš xU
T£l¤jh® bghJ nkilfËY« g¤âÇiffŸ thÆyhfî« gÑuj¥
ãua¤jd§fŸ brŒj nghâY« r£l« mKY¡F tªJ j‰rka«
âU¥âfukhd tÊÆš fhÇa§fŸ elªJ tU»‹wd v‹gJ nea®fŸ
m¿ªj Éõa«. âU¥gâ njt°jhd ÃâÆÈUªJ rªâu»ÇÆš xU
r®tfyhrhiy V‰gL¤j¥ nghtjhf gdfhš uh#h rÛg fhy¤âš jkJ
mã¥ãuha¤ij btËÆ£lij¡ nf£lJ«, ï¢r£l¤â‹ ÉnuhâfŸ
mt® nkš Ó¿ ÉH Mu«ã¤JÉ£lh®fŸ. 63 -tJ r£l« ï¥go¢
brhšY»wJ, 76-tJ r£l« m¥go¢ brhšyÉšiy v‹wthW á‰áy
g¤âÇiffË‹ Ã%g§fŸ ehS¡F ehŸ FɪJ bfh©oU¡»‹wd.
r®tfyhrhiy V‰gL¤Jtij¡ fh£oY«, KjÈš âU¥gâ nfhÆš
nfhòu¤ijí« VGkiy¥ gofisí« V‹ gGJ gh®¡fÉšiyba‹w
nfŸÉfis ïJrka¤âš áy® »s¥ã ÉLtJ M¢rÇakhŒ
ïU¡»wJ. ïªj Éj©lhthj¡fhu®fŸ ï›tsî ehŸ v§F gJ§»¡
»lªjh®fnsh bjÇaÉšiy. âU¥gâ njt°jhd¤â‰F¢ Rkh® 17 -
18 y£r« %ghŒ tUõ tU«go ïU¥gjhf¤ bjÇ»‹wJ. ïâš 7
mšyJ 8 y£r %ghŒ bryth»wgoahš tUõh tUõ« g¤J y£r«
%ghŒ Ûj¥gL»wJ. ïªj Û⥠gz« á‰áy Ml«gu¢ bryî¡F«,
á‰áy gŸË¡Tl§fis el¤jî« bryî brŒa¥gL»wJ. m¥go
ÆUªJ« ï‹D« eh‰gJ y£r« %ghŒ bkh¤jkhf ÛâÆU¡»wJ.
ïªj¤ bjhifia¡ bfh©L xU r®tfyhrhiy V‰gL¤j¥ nghtij
fšf¤jh ghò uhkhdªj rh£l®Í mt®fŸ “khl®‹ bu›ô” v‹w j«
rŠáifÆš kd¥ó®tkhŒ MjǤâU¡»wh®. mJk£Lkšy,
br‹idÆš ïU¥gJ nghy x›bthU uh#jhÅÆY« njt°jhd¢
r£l« V‰gl nt©Lbk‹W« m¥bgÇah® mã¥ãuha¥gL»wh®.
mtuJ mã¥ãuha¤ij¢ rªnjhõ¤Jl‹ Mnkhâ¡»nw‹. gdfhš
uh#hÉ‹ ešy a¤jd¤â‰F Énuhjkhf¢ Nœ¢á brŒí«

Fo muR - 1925 108 109 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


yŠr« br‹id¤ nj®jš

rÛg¤âš nfhaK¤öÇš fh£oyhfh fšÿÇÆš nj¿a br‹idÆš ï¥bghGJ elªJtU« nj®jš ãurhu§fË‹
khzt®fS¡F elªj gÇrË¥ò¡ bfh©lh£l¤âš fh£oyhfh nah¡»aijia¥ gh®¤jhš òJ¢nrÇ nj®jY¡F rkkhŒ tªJÉL«
jiyik mâfhÇahd Ä°l® la®k‹ v‹gt® ã‹tU« ò¤âkâia nghš ïU¡»wJ. T£l§fËš xU f£áah® k‰bwhU f£áah® ÛJ
khzt®fS¡F¡ T¿dhuh«:- fhÈfisÉ£L¡ fšby¿a¢ brŒtJ«, ü‰W¡fz¡fhd ngh¡»Ç
fis É£L¡ T£l¤ij¡ fiy¥gJ« ngh‹w fhÇa§fŸ eilbgWt
“eh‹ c§fS¡F¢ áy Éõa§fis btË¥gilahf¢ jhŒ ïu©L f£á¥ g¤âÇiffËY« gh®¤J tU»nwh«. ah® fyf¤
brhšy ÉU«ò»nw‹. fh£oyhfhÉš Fiwªj r«gs« th§F« â‰F¡ fhuz«? ah® ö©LjÈ‹ nkš ï«khâÇahd fhÇa§fŸ
Ñœ¤ju c¤â nahf°j®fŸ k£Lkšyhkš, bgÇa c¤ânahf° el¡»‹wd v‹»‹w Éõa¤âš eh« xU Koî¡F tuhÉoD«
j®fS« nah¡»a k‰w brašfis¥ òÇ»‹wd® v‹W brhšY ï«khâÇahd fhÇa§fŸ elªjd v‹gij¥g‰¿¢ rªnjf§ bfhŸs
tj‰fhf tUªJ»nw‹. xU nuŠr® jdJ ÑGŸst®fŸ å£ ïlÄšiy. “FU£L¡ nfhK£o¡filÆš âUlhjt‹ ghÉ” v‹gJ
oš ïytrkhf¥ gy khj§fŸ czî c£bfh©lJk‹¿, mt® nghš, rÇahd fšÉ m¿î«, e‹ik Ôikfis m¿a M‰wY«
fS¡F¡ »il¡F« mšg r«gs¤ âÈUªJ khjh khj« áW ïšyhj #d§fËlÄUªJ xU fhÇa¤ij¢ rhâ¤J¡ bfhŸs nt©L
bjhifí« tNš brŒJ« tªjh®. ca®ju c¤ânahf°j®fŸ khÆ‹ ifÆš gy¤jt‹jh‹ fhÇa¤ij milth‹. vtD¡F¥ bghŒ
ï›Éjkhd ïʪj ÃiyÆš ïU¡ifÆš Fiwªj r«gs« brhšy¤ ijÇa« ïU¡»‹wnjh, vtD¡F¥ bghUŸ bryî brŒa¢
th§F« Ñœ¤ju c¤ânahf°j®fis¡ Fiw TWtâš ga‹ r¡âÆU¡»‹wnjh vtD¡F¥ bghŒ¥ ãurhu« brŒa brsfÇaÄU¡
c©lh? #d§fŸ e« ïyhfhit¥g‰¿ ngRtj‰F¡Tl »wnjh mtD¡F¤jh‹ bt‰¿ bfhL¡f e«ehL jahuhÆU¡»wJ.
bt£f¥gL»wh®fŸ v‹gâš v‹d M¢rÇa« ïU¡»wJ? ï¥ v›tsnth ÓU« áw¥ò« g©il¥ bgUikí« cŸs ehL v‹W
bghGJ òâjhf¥ gߣir bfhL¤J¥nghF« Ú§fns ï« Kiw brhšÈ¡bfhŸS« ekJ ïªâah ï¡fâÆš, “ão¤jtD¡bfšyh«
fis¥ gÇR¤j« brŒjš nt©L«”. bg©rhâahÆU¡»‹w” bjd¢ brh‹dhš eh« vj‰F¤ jFâíila
ï›Éjkhd brašfis m¿ªnj br‹id r£lrigÆš xU t®fshnth«? ÉLjiy, ÉLjiy v‹W brhšÈ¡ bfh©L btŸis
m§f¤âd® murh§f c¤ânahf°j®fŸ yŠr« th§Ftij¡ f©o¡f anuhL jfuhW brŒtJ« mt®fŸ Vnjh ek¡F¥ bgÇa cjÉ
xU fÄ£o ÃaÄ¡f nt©Lbk‹W X® Ô®khd« bfh©L nghd brŒtjhŒ ntõ« ngh£L¢ áy cgnahfk‰w gjÉfis ek¡F
fhy¤âš murh§f îthf m§f¤âd® mt® ÛJ ghŒªJ m¥ãnunu mË¥gJ« mij vt® mil»wJ v‹W eh« r©il ngh£L¡ bfhŸ
gidia¤ âU¥ã th§»¡ bfhŸS«goahd Éj¤âš Éu£o mo¤J tJ« âU«g¤ âU«g kh¿ kh¿ njr¤â‹ jiyÉâahŒ¥ nghŒ
É£lh®. r®¡fh® ïyhfh¡fËš ï›Éj CHšfis¥ gÇÓyid brŒJ É£lJ.
gŠrh¥ khfhz murh§f¤jh® ahjh°J btËÆ£oU¡»wh®fns; Rauh{a¡ f£áÆ‹ bgauhš ãuhkz®fS«, #°o° f£áÆ‹
mJgo br‹idÆY« brŒa v‹d jil V‰g£lJ? bgauhš ãuhkzušyhjhU« njrey¤â‰nf ghLgLtjhf¢ brhšÈ¡
bfh©L ï›tsî ïÊthd fhÇa§fS¡bfšyh« ïl« bfhL¥gij¥
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 12.07.1925
gh®¤jhš tlehLfËš ïªJ - K°ä« r©il ek¡F xU mâra
khf¤ njh‹wÉšiy. ï›Éj Étfhu§fŸ eh£oš V‰glhkš ïU¡f
nt©Lkhdhš, lh¡l® »¢áY m»y ïªâa K°ä« kfheh£oš

Fo muR - 1925 110 111 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


T¿ÆU¥gJ nghš x‰WikÆšyhkš Rauh{a« ïšiy v‹gijí«,
x‰Wik nt©Lkhdhš tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij¤ jÉu ntW
xU tÊahš x‰Wikaila Koahbj‹gijí« eh« kd¥ó®tkhf
MjǤJ¤jh‹ Ôu nt©oÆU¡»wJ. bj‹dh£oš ïªJ¡fS¡F«,
kfkâa®fS¡F«, »¿°jt®fS¡F« áy Éõa§fËš tF¥òthÇ¥
ãuâÃâ¤Jt« V‰g£LÉ£L¥ nghd goahš mij¥ bghW¤jk£oš nj®jšfË‹ nah¡»aijí«
xUtU¡bfhUt® nt‰Wik¡F«, Jntr¤â‰F« ïlnk ïšyhk‰
nghŒÉ£lJ. mJnghynt ãuhkz®, ãuhkzušyhjhU¡F« xU Éâ òJ¢r£l¤â‹ gyD«
V‰g£L¥ nghŒÉLnkah»š nt‰Wik ïšyhJ nghtnjhL Tl
ï›tsî ïÊthd fhÇa§fS«, fhȤjdkhd fhÇa§fS«, Nœ¢á
nj®jš r«gªjkhd M£nrgid É©z¥g§fŸ bfhŠrfhy¤
fS«, nghÈ¥ ãurhu§fS« brŒa nt©oa mtáank ïuhJ. e«
â‰F K‹ îthf mâfhÇfsh»a fby¡l®, murh§f KÅágš îthf
k¡fisí« ï›tsî nkhrkhf Vkh‰w nt©oa mtáank ïU¡
m§f¤âd® ït®fS¡FŸshfnt Koî bgw¡Toa jhfÉUªjJ.
fhJ. Mdhš ïªj¡ bfhŸif j‰fhy mâfhu¤âš ïU¡F« ãuhkz®
Mdhš ï¥go el¥gâš jh£r©a§fS«, ÉU¥ò btW¥òfS«,
fS¡F« mt®fŸ ò‹áǥ㚠_œ»ÆU¡F« k‰wt®fS¡F«
r¥isfS« ášyiu mâfhÇfis Éiy¡F th§f¥ gl¡ToaJ
mtáakhdjhf¤ njh‹whJ. vÅD« njh‹W§ fhy« Ó¡»u« tU«.
fS« Ãaha¤ij¡ bfL¤JÉL»‹wdbt‹»w mDnghf§fŸ
Fo muR - jiya§f« - 19.07.1925 V‰g£L, ïªj mâfhu§fis îthf mâfhÇfËlÄUªJ ãL§»
ÚâgâfS¡F¡ bfhL¡fnt©Lbk‹W bghJ#d§fËš áy® thjho
dh®fŸ. mitfËš x‹Wjh‹ $kh‹ <.bt. uhkrhÄ eha¡f® j‹
KÅágš nr®k‹ gjÉiaí«, Íšyhngh®L, jhÿfh ngh®L
KjÈaitfËš t»¤Jtªj gjÉfisí« uhédhkh¢ brŒjJ.
KÅágš òJ¢ r£l« ïa‰W«nghJ ït‰iw¡ ftŤJ. nj®jš
r«gªjkhd MnBgidfŸ ïÅnkš ÚâgâfËl«jh‹ bjÇÉ¡f
nt©Lbk‹W r£lK« brŒjh®fŸ. ïªj r£l« brŒa¥g£l ãwF
Éy§if¤ j¿¤J¡ F£ilÆš ngh£lJnghš M»É£lJ. Úâ
Þjy¤â‰F¥ ngh»w Éõa¤âš îthfÞj®fËl« mDgÉ¡»w
fZl§fŸ všyh« Ô®ªJ nghŒÉ£l bj‹W brhštj‰F ïšyhkš
ïU¥gnjhL òJ¡fZl§fŸ mnef« V‰g£LÉ£ld. mjhtJ t¡Ñš
fis it¤J t¡ÑšfS¡F¥ gz« bfhL¥gJ x‹W, rh£áfis
miH¤J¡bfh©L Íšyh nfh®£L¡F¥ nghtJ k‰bwh‹W, Íšyh¡
nfh®£L Ô®¥ã‰F nkš Infh®£L¡F¥ nghtJ ntbwh‹W, mj‰F
t¡ÑšfS¡F«, á¥gªâfS¡F« gz« bfhL¥gJ ï‹bdh‹W;
ïitfis mšyhkš Ãaha¤ij Éiy¡F th§f mtÞij¥gLtJ«,
mj‰fhf¥ gz« bryî brŒtJ« ï›t sî« brŒJ Koî bjÇ
tj‰FŸ, nj®jš fhy« ïu©L tUlnkh, _‹W tUlnkh flªJ
v¥go¤ Ô®¥ghdhY« ãunah#d¥glhkš ngh»w bgÇa m¡»uk«
x‹W. òJ¢r£l« V‰g£l ãwF nfh®£L¡F¥ nghfhj KÅágh
È£onah, jhÿfhngh®nlh ïU¥gJ Ãu«gî« mó®t« v‹W
brhšy¤j¡f ÃiyikÆš tªJÉ£lJ. kd¢rh£á cŸst®fS«,
nah¡»a¥bghW¥ò cŸst®fS« nj®jšfS¡F Éf¥ ga¥

Fo muR - 1925 112 113 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


gl¤jFªj khâÇ¡F¢ r£l§fŸ ïl§bfhL¤J¡bfh©L tU»‹wd.
Ãahakhd KiwÆš X£l®fË‹ mã¥ãuha¤ij¥ bgw mnef
rka§fËš rh¤âaÄšyhknyna nghŒÉL»wJ. á‰áy nj®jšfË‹
fijia¡ nf£lhš clš eL§F»wJ. xU KÅághÈ£o, jhÿfh
ngh®L vy¡õ‹fS¡F¥ g¤jhÆu«, gÅu©lhÆu«, áy jUz§fËš
ïUgâdhÆuK« bryth»ÉL»‹wJ. nj®jš M£nrgid kD¡ âUth§T® uh{a¤âš rhâ¡ bfhLik
fS¡F mâfhÇfS¡F«, t¡ÑšfS¡Fkhfbt‹W IahÆu«,
g¤jhÆu« bryth»‹wJ. ïJjh‹ ï¥go M»É£lJ v‹W Koî
brŒJÉ£L, r£lrig ngh‹witfË‹ nj®jšfis¥ gh®¤jhnyh uh{a¤â‹ ÉÞÔuz« rJu ikš - 7,625
‘Éuš cuš Mdhš cuš v‹d MF«’ v‹»w fijÆš ïU¡»wJ. mâYŸs »uhk§fŸ - 3,897
r£lrig¤ nj®jÈ‹ bghGJ xU efu¤âš xU nj®jY¡F
vGgâdhÆu« %ghŒtiu brythƉW v‹W« k‰nwhÇl¤âš xU ït‰¿‹ g£lz§fŸ - 38
nj®jY¡F K¥gâdhÆu« %ghŒ brythƉW v‹gJ«, btË¥ g£lz§fËYŸs åLfŸ - 72,011
gilahd ïufáa§fshŒ És§F»‹wd. ït‰iw Ãt®¤â¡f vªj¢
r£l¤âdhY« Kotâšiy. gz« ïUªjhš vªj¥ gjÉí«, vªj¥ »uhk åLfŸ - 681,816
g£lK«, vªj c¤ânahfK« ahU« Éiy¡F th§»Élyh« v‹»w #d¤bjhif bkh¤j« - 4,006,062
KiwÆš ekJ r®¡fh® ïl§ bfhL¤J¡ bfh©L tUtJ KGtJ«
ïâš kiyahs ãuhkz®fŸ - 15,000
c©ik¡F ÉnuhjkhdJ v‹W brhšy KoahJ. Mifahš
k¡fS¡FŸ xG¡fK« f©ÂaK« f‰ã¡f¥g£lhš mšyJ, v›Éj (e«óâÇfŸ)
r£l§fshY« ï›Éj¡ F‰w§fis Ú¡fKoahJ. Toa Ó¡»u¤âš gunjr ãuhkz®fŸ - 45,000
r£lrig¤ nj®jšfŸ tu¥ngh»‹wd. X£l®fS«, V#©LfS«
mij xU btŸshik¡ fhykhf Ãid¤J¡ bfh©oUªjhY«, ãuhkzušyhj Ô©l¡Toat®fŸ- 800,000
fh§»uÌš <Lg£l bjh©l®fbs‹W brhšÈ¡ bfhŸS« áy® Ô©lhj tF¥gh® - 1,650,000
ifKjš ïšyhJ btŸshik tu¥ngh»wJ v‹W fh¤J¡ bfh©oU¡
»wh®fŸ. ïªj ÃiyikÆš nj®jšfŸ #d¥ãuâÃâ¤Jt« v‹W«, kf«kâa® - 275,000
nj®ªbjL¡f¥g£lt®fŸ všnyhU« #d¥ãuâÃâfŸ v‹W eh« »UÞjt® - 1,200,000
v¥go¢ brhšÈ¡ bfhŸsKoí«? ïjdhšjh‹ r®¡fhiu xG§F
Ô©lhjt®fŸ v‹gt®fË‹ ãÇî
gL¤JtijÉl #d§fis xG§FgL¤jnt©LtJ Äfî« mtru
bkd Ãid¤J x¤JiHahiknahL îkhz¤ â£l¤ij ïªâa <Gt®fŸ - 675,000
k¡fS¡F kfh¤kh t‰òW¤â tªjh®. K‹brh‹d j¤Jt¤âš thG ehlh®fŸ - 200,000
»‹wt®fS¡F ïJ ão¡fhkš x¤JiHahikia cil¤bj¿ªJ
É£lh®fŸ. îkhz¤ â£l¤ijí« mÊ¡f¥gh®¡»wh®fŸ. bghJ f«khs® - 163,000
#d§fŸ ïij m¿ªJ îkhz¤ â£l¤ij <nl‰¿ it¤J njr¤ij òiya®fŸ - 200,000
xG¡fKilajhfî«, f©ÂaKilajhfî«, RakÇahij cila
jhfî« M¡», ãwF nj®jšfËš ftiy brY¤j ÉU«ò»nwh«. Fut®fŸ - 75,000
giwa®fŸ - 63,000
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 19.07.1925
t©zh®fŸ - 14,000
ehÉj®fŸ - 27,000

Fo muR - 1925 114 115 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


thÂa®fŸ - 19,000 br‹w K¥g¤ijªJ tUõ§fS¡FŸshf 7 y£r« ng® ïªJ kj¤ij
É£L mªÃa kj¤â‰F¢ br‹WÄU¡»‹wd®. mJ v¥goba‹whš
j©lh‹ - 30,000
1891- « tUõ¤âa #d¡fÂj¥go¡F âUth§T® rkÞjhd¤âYŸs
nty‹ - 13,000 »¿Þjt kfh#d§fË‹ v©Â¡if 526,000 ng®. 1921 - « tUõ¤âa
thy‹ - 18,000 #d¡fÂj¥go 1,200,000 ng®. ïnj åj¥go 1920 Kjš 1925 tiuÆš
c¤njrkhŒ¡ fz¡»£nlhkh»š xU y£r« ngU¡F¡ FiwahJ. Mf
Fat®fŸ - 9,000 ehsJ njâ tiu »¿ÞJt®fŸ v©Â¡if 1,300,000 v‹W V‰gL»wJ.
gut® - 11,000 K¥g¤ijªJ tUõ¤â‰FŸ 770,000 ng®fŸ âUth§T®
rkÞjhdbk‹»w xU áW uh{a¤âš ïªJ kj¤ij É£L¡ »¿Þjt
gŸs® - 16,000
kj¤ij¤ jGÉ ïU¡»wh®fŸ. ïJ 10 tUõ¤â‰F 100 -¡F 35
khu‹ - 12,000 M»ÉL»wJ. ïjšyhkš kf«kâa kj¤ijí« mnef ïªJ¡fŸ
jGÉ ïU¡»wh®fŸ v‹gâš rªnjfÄšiy. ïªj K¥g¤ijªJ
fÂah‹ - 12,500
tUõ¤âa mDgt¤ij gh®¡»wbghGJ âUth§T® rkÞjhdkhdJ
»UZztfh® - 10,000 bghJ#d§fS¡F, fšÉ m¿î jhuhskhŒ òf£o tªj ãwFjh‹
miuah‹ - 9,000 ï«khâÇ kj khWjš V‰g£oU¡»wnj mšyhkš mj‰F K‹ò
ï›tsî mâfÄšiy v‹nw brhšyyh«. cjhuzkhf ï›tsî
ïila‹ - 7,500 fšÉ mãÉU¤â V‰glhj 1891 -« tUõ¤â‰F Kªâa g¤J tUõ¤
ïythÂa‹ - 4,500 âš 100 -¡F 5 ng® åj« jh‹ »UÞjt kj¤âš mâfkhÆU¡»wh®fŸ.
1891 - « tUõ« âUteªjòu¤âš #d¡fÂj¡ fz¡F¥go »¿Þjt
k‹dh‹ - 9,500
kfh #d§fË‹ v©Â¡if 500,000. 1891 š 526,000. ïnj khâÇ ïÅí«
kwt‹ - 10,000 el¡Fkhdhš ï‹D« 50 tUõ¤âš ïªJ¡fns ïU¡fkh£lh®fŸ.
Mfnt mâfkhf #d§fŸ mªÃa kj¤ij¤ jGt Mu«ã¤jJ fšÉ
FLÄ - 7,500
m¿î V¿, RakÇahij V‰g£l ãwFjh‹ v‹W cWâahŒ¢ brhšy
r¡»È - 5,500 yh«. ï›Éj« RakÇahij milªj X® bgÇa r_f¤ij ïªJ kj¤
rhÈa‹ - 8,500 âš ïU¡f¡TlhJ v‹W cij¤J¤ jŸStJnghš ‘Ú ïªJ kj¤âš
ïU¡F« tiu c‹id¤ bjhlkh£nl‹, gh®¡fkh£nl‹, bjUÉš
ntj‹ - 6,500 el¡f Élkh£nl‹, c‹Dila kj¤ j¤Jt§fis¥ go¡fî« r«
ïªj¡ fz¡FfË‹go bj‹dh£oš Ô©l¡Toat®fŸ v‹W kâ¡f kh£nl‹ v‹W bfhLik¥gL¤â mªÃa kj¤âš nru ehnk
brhšy¥gL»w mnef tF¥gh®fis, âUteªjòu¤âš Ô©lhjh® f£lha¥ gL¤âat®fshnth«. ïªj¥gÊ¡F K¡»akhŒ¥ gh¤âa
tF¥ãš nr®¡f¥g£oU¡»wJ. mitfËš f«khs®, ïila®, khdt®fŸ 15,000 e«óâÇ ãuhkz®fS«, 45,000 gunjr¥ ãuhkz®
thÂa®, ehlh®, ïythÂa® KjÈa mnef ešy rhâfisí«, fËš bgU«gh‹iknahU«, mªj uh#h§f¤âš ït®fS¡FŸs
Rght¤ânyna v›Éj¤ jÅ¡F‰wK« brhšYtj‰»šyhkš gÇR¤j Mâ¡fK«jh‹ fhuz«, VbdÅš nk‰go rkÞjhd¤âš ca®ªj
khfî« ïU¡»w mjhtJ, jÄœeh£oš Ô©l¡Toat®fbs‹W #hâah® v‹W brhšy¥gLgt®fËš ãuhkz® jÉu k‰wt® mnef
gH¡f¤âš brhšy¥gL»w mnef®fS¡F vªjÉj¤âY« Fiwªjt® khŒ eha® tF¥ig¢ nr®ªjt®fŸ. ït®fŸ #dr§»Æš VG y£r«
fsšyhj mnef rhâah®fshd <Gt®, fÂa®, »UZztfh®, khu‹, cŸst®fŸ. ït®fŸ j§fsJ K‹nd‰w¤â‰fhf eha® rkh#« v‹W
rhÈa‹, nty‹ KjÈa mnef ešy rhâah®fisí« Ô©lhjt® xU r§f« it¤âU¡»wh®fŸ. m¢r§f¤jh® tUõh tUõ« x‹WTo
fis¥ nghynt el¤â tU»wh®fŸ. ïªj¡ bfhLikfshš 40 y£r« j§fSila K‹nd‰w¤â‰fhfî«, k‰W« bghJ e‹ik¡fhfî«
#d¤bjhifÆš v£L y£r« Ô©l¡Toat®fŸ v‹ngh® 16 y£r« g‰gy Ô®khd§fŸ brŒJ tU»wh®fŸ. m›Éj, T£l§fËš Ô©lhj
ngiu¤ Ô©lhjt®fshf el¤â¡ bfhLik¥gL¤JtnjhL mšyhkš, t®fS¡F¤ bjUÉš el¥gj‰F cÇik bfhL¡fnt©Lbk‹W«,

Fo muR - 1925 116 117 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


mJk£Lkšyhkš Mya¥ãuntrK« mDkâ¡f nt©Lbk‹W«
Ô®khd« brŒâU¡»wh®fŸ. murh§f¤jhU¡F« ïij mD¥ã mªj¥
go brŒa¡ nf£L¡bfh©L ÄU¡»wh®fŸ. r£lrigÆš ïJÉõa«
Éthj¤â‰F tªj fhy¤âš eha® fdth‹fŸ mnefkhŒ ïªj Ô®
khd¤â‰F mDTykhfnt ïUªâU¡»wh®fŸ. gunjr¥ ãuhkz®fŸ
v‹gt®fËY« áy® ïj‰F mDTykhfnt ïU¡»wh®fŸ. ïªj¡ CÊa‹
bfhLikia¥g‰¿ âUth§T® murh§f¤jhUila bfhŸif ï‹d
bj‹gJ« M¡o§F âth‹ $kh‹ M®.»UZz¥ ãŸis mt®
fshš bjǪJ nghŒÉ£lJ. fhiu¡FoÆÅ‹W« thuªnjhW« btËahF« “jditáa
CÊa‹’’ jdJ á¿a bjh©il ÉL¤J cy»‰bfšyh« bjh©L
mt® rkÞjhd¤J òâa uhÂah® mt®fS¡F vGâd
brŒjš nt©Lbk‹w guªj neh¡f¤njhL ï›thu« “CÊa‹” v‹w
foj¤â‹ RU¡fkhtJ :-
bgÇa bga® jh§» btË¥nghªJŸsh‹. “jditáa CÊa‹”
“bjUÉš el¡f¡Toa cÇikia ïªJ¡fËš ahU¡fhtJ KjÈš j‹ r_f¤â‰F mâf CÊa« òǪJ tªjhdhÆD«
bfhL¡f¡TlhJ v‹W rdhjd ïªJ kj« TwÉšiy. rkÞjhd v«bgUkh‹ mwthÊ mªjz‹ fhªâ mofË‹ x‰WiHah ïa¡f«
murh§f¤jhU« mij v¥nghJ« v⮤jnjÆšiy. gyh¤fhu« cg m¤ jditáa eh£o‹f© guÉ, m¢r_f¤âd®¡F¢ Rjªju cz®¢á
nah»¤jhš fyf« V‰gLnk v‹W mŠá¤jh‹ jil c¤âuî ia¡ bfhL¤jt‹ jditáa CÊand. mJî« <uh©Lfshf¤ j‹
ngh£lJ”. r_f¤ijÉl¤ njrnk bgÇbjd¡bfh©L fj®, Ô©lhik xʤjš
ïªj th¡»a§fËš ïUªJ aht® vtÇl« gyh¤fhu« cgnah KjÈa bjh©LfËš jdJ ftd¤ij ïilÉlhJ brY¤â
»¥gJ, vtU¡FŸ fyf« V‰gL« v‹W murh§f¤jh® mŠáaJ v‹ tU»‹wh‹. CÊaÅ‹ MáÇaiu¥g‰¿ ah« mâf« Twnt©L
gij ÃjhdkhŒ nahá¤jhš És§F«. tâšiy. ekJ m‹g® âUths® uha. brh¡fȧf‹ mt®fŸ jÄœ
MuhŒ¢á Ä¡Filah®. fhªâ mofËl¤âš mst‰w g‰Wilah®.
Mifahš ïªj¡bfhLik¡F VjhtJ ghtnk‰gLkhdhš ïªj “fhªâ ãŸis¤jÄœ” v‹w X® üY« M¡»íŸsh®. ÓÇa xG¡f
15,000 e«óâÇ ãuhkz fdth‹fis¤jh‹ KjÈš nrU«. ïij¥ Kilah®. ïs«taJ cilat®. Rkh® eh‹F M©Lfshf ï¥
gh®¤jhš ïªJ r_f¤â‰F ïªj¥ ãuhkz®fŸ j®kf®¤j®fshf ïU¥g g¤âÇifÆ‹ MáÇauhfÉUªJ mt® brŒâU¡F« bjh©oid ah«
ijÉl la®, X£Éa®, yhÆ£ #h®{, g®¡f‹ bA¤ rhâah® j®kf®¤ ÉÇ¡»‰ bgUF«. jditáa eh£oš “njrg¡â” c©lh¡»aj‰F
j®fshŒ ïU¥gJ mâf bfLjyhf¤ njh‹wÉšiy. C‹Wnfhyhf ekj‹gnu És§»dh®. vj‰F« mŠrhJ c©ikahf
ËW jkJ mã¥ãuha¤ij btËÆL th®. ïj‰F ït® FUFy
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 19.07.1925 Éõakhf¤ jdJ mã¥ãuha¤ij btËÆ£ lnj nghâa rh‹whF«.
ït® ÉǪj neh¡f¤Jl‹ jÄœeh£o‰F¤ jdJ “CÊa‹” _ykhf¢
brŒa¥nghF« mÇa bjh©oid¡ f©L msÉyh k»œ¢áíW
»nwh«. “CÊa‹” o«Ä msîl‹ gâdhW g¡f§fnshL, gy bgÇah®
fË‹ áwªj f£LiufnshL btËah» cŸsh‹. rªjhit¢ á¿J«
ca®¤jÉšiy. K‹ïUªjJnghynt tUl« IªJ %ghŒ. jÄœ
eh£od® všnyhU« ekJ “CÊaid” MjǤjš ï‹¿aikah¡
fldhF«. CÊa‹ ÚLÊ thœf !

Fo muR - kâ¥òiu - 19.07.1925

Fo muR - 1925 118 119 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bjŒt tÇ
e« njr¤âš eh« bfhL¡F« tÇ¡F msnt ïšiy. murh§f
r«gªj¤âš óÄtÇ, tUkhdtÇ, fŸStÇ. JÂtÇ, rhkh‹ tÇ
KjÈaitfnshL KÅághÈo tÇ, ngh®LtÇ, yŠr tÇ, kh_š tÇ
v‹W ï›thwhf mnef tÇfŸ bfhL¡f nt©o ïU¡»wJ. ïjš
yhkš bjŒt¤â‰fhfî«, kj¤â‰fhfî« bfhL¤JtU« tÇ msî¡F
Û¿ditfshŒ ïU¥gnjhL ek¡F ahbjhU ãunah#d¤ijí«
bfhL¡fhkš nk‰brhšÈa murh§f r«gªj tÇfË‹ msitÉl
Vw¡Fiwa mâfkhfnt bfhL¡f¥gL»wJ. m‹¿í«, ï›tÇfshš
j¤Jt Érhuizí« eh« bfhŠrK« brŒtj‰»šyhkš brŒJ, ekJ
_le«ã¡ifahš ãiH¡f nt©oa áyÇ‹ e‹ik¡fhf mt®fŸ
vGâ it¤jijí« brhštijí« e«ã eh« fZl¥g£L tÇ brY¤J
tjšyhkš, ntW v‹d c©ik yhg« mil»nwh«? bjŒt¤ij
c¤njá¤njh, °jy¤ij c¤njá¤njh, Ô®¤j¤ij c¤njá¤njh, ekJ
ãuhaz¢ bryî v›tsî? ói#, órhÇ fh¡if, ãuh®¤jid
KjÈat‰W¡fhf MF« bryî v›tsî? rhjhuzkhŒ âU¥gâ
bt§flhrygâ v‹»w xU bjŒt¤â‰F kh¤âu« tUl« x‹W¡F¥
gâbd£L y£r« %ghŒ tU«go tU»wJ. ïij¤ jÉu nk‰go
ah¤âiu¡fhu®fS¡F« m§FŸs órhÇfS¡fhfî« k‰W« áy
j®k¤â‰fhfî« m§F nghF« uÆš r¤j«, t©o¢ r¤j¤â‰fhfî«
MF« bryî v›tsî? ïJnghynt ïka« Kjš f‹ÅahFkÇ
tiu cŸs Ô®¤j«, °jy«, nfhÉš KjÈaitfS¡F k¡fŸ
ngh¡Ftuî bryîfŸ KjÈaitfis Ãid¤J¥ gh®¤jhš clš
eL§F»wJ. ï~j‹¿ åLfËš eilbgW« itÔf¢ rl§Ffshd
fÈahz«, thœî, rhî, ââ ïitfS¡fhfî« mij el¤âit¡fî«
ònuh»j® ãuhkz®fŸ bryî« v›tsth»wJ? ïitfis všyh«
k¡fË‹ nguhirí«, _le«ã¡ifí« jhnd brŒÉ¡»‹wJ. jh§fŸ
v›tsî bfhLikí« ghtK« brŒâUªjhY« nk‰T¿a bjŒt
ah¤âiunah, itÔf¢ rl§nfh brŒtjhš j¥ã¤J¡ bfhŸsyh
bk‹W«, jh§fŸ nah¡»aij¡F nkš vij ÉU«ãD« bg‰W Él
yhbk‹W« Ãid¡»w nguhir Ãid¥òfS« ïitfS¡F¡
fhuzkhŒ ïU¥gj‹¿¤ j§fŸ K‹ndh®fŸ mt®fË‹ Fzf®k

Fo muR - 1925 120 121 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nah¡»aijia¥ bghW¤jšyhkš, jh« itÔf¢ rl§F brŒJ j©Ùiu mŸË ïiw¤jh®.
ãuhkz®fS¡F¥ gz« bfhL¥gj‹ _ykhŒ mt®fis nkh£r¤ ònuh»j® : Iah, v‹d nk‰F KfkhŒ¥ gh®¤J¤ j©Ùiu
â‰F mD¥ãÉlyh« v‹»w _le«ã¡ifí« ït®fis ï¥go¢
ïiw¤J¡ bfh©oU¡»Ö® ?
brŒÉ¡f¢ brŒ»‹wJ. ïjdhš k¡fŸ xG¡f« bgWtj‰F ïl
K©lh»‹wjh? xUt® Vkhwî« k‰bwhUt® Vkh‰wî« jhnd bgÇah® : Ú§fŸ »H¡F Kfkhf¥ gh®¤J vj‰fhf¤ j©Ù®
gH¡f¥gL»wJ. flîË‹ c©ik¤ j¤Jt¤ijí«, j§fŸ j§fŸ ïiw¡»Ö®fŸ?
brŒiffË‹ gy‹fisí« k¡fS¡F¥ nghâ¤J tªâUªjhš ònuh»j® : ïJ, nkš cyf¤âYŸs ãJ®¡fis¥ gÇR¤j
ï›tsî nguhirí«, bryî« bjŒt¤â‹ bgauhY« Vkh‰WjyhY« kh¡F«.
V‰g£oU¡fnt KoahJ. bjŒt¤â‰fhf¢ brY¤j¥gL« fh¡if
fŸ v‹dth»‹wd? itâf¢ rl§FfË‹ gy‹fŸ v‹dth»‹wd? bgÇah® : eh‹ ïiw¥gJ v‹Dila fhŒf¿¤ njh£l¤â‹
ï›ÉU f®k§fisí« el¤â it¥gt®fË‹ nah¡»aij v‹d brofis e‹whf ts®¡F«.
v‹gij k¡fŸ ftÅ¥gâšiy. “fhis khL f‹W ngh£lbj‹whš ònuh»j® : ï§F ËW ifahš thÇ ïiw¥gJ btF öu¤â
f‹W¡F£oia¥ ão¤J¡ bfh£l¤âš f£L” v‹nw brhšÈ ÉL YŸs njh£l¤â‰F v›thW nghŒ¢nrU«? gƤâakhŒ
»nwh«. fhis khL v¥go f‹W nghL« v‹gij eh« ftÅ¥gnj ïU¡»Ö®fns !
ïšiy. órhÇ¡F¥ gz« bfhL¥gjhY«, fh¡if¥ nghLtjhY«,
bgÇah® : Ú®, ïiw¡F« j©Ù® kh¤âu« v‹Dila njh£l¤
ekJ F‰w¢ brašfŸ v›thW k‹Å¡f¥gL«? ekJ MirfŸ
ij Él v¤jidnah mâf öu¤âÈU¡F« nkš cyf¤â‰F v¥go¥
v›thW ÃiwntW«? bjUÉš nghF« ãuhkz®fis¡ T¥ã£L
nghŒ¢ nrU« ?
mt®fS¡F mÇá, gU¥ò, gz«, fhR bfhL¥gjhY« mt®fŸ Vnjh
áy th®¤ijfis c¢rÇ¥gjhY« ekJ K‹ndh®fŸ v¥go¢ Rf¥ ònuh»j® : ( bt£f¤Jl‹ ) ïªj th®¤ijia ï›tsîl‹
gLth®fŸ v‹W nahá¥gnj ïšiy. ïitfshš ekJ bghUŸ, neu«, É£LÉL§fŸ. btËÆš brhšÈ v‹ tU«goia¡ bfL¤J
j¤Jt« åzhf¥ nghtjšyhkš, xU kÅj‹ bfhiy, bfhŸis ÉlhÔ®fŸ.
KjÈa JZl¢ brašfŸ brŒí« bghGJ j‹Dila gz¢ brU¡
ï~jšyhkš FUkh®fbs‹W v¤jidnah ng® ekJ eh£o
ifí«, t¡Ñšfisí«, mâfhÇfS¡F yŠr« bfhL¥gijí«
il¤ njh‹¿ k¡fis¤ j« áZa®fsh¡» mt®fËil v›tsî
Ãid¤J¡ bfh©L, ït®fshš j¥ã¤J¡ bfhŸsyhbk‹W v¥go¤
gz« g¿¤J¥ ghHh¡F»wh®fŸ v‹gij¥ g‰¿ k‰bwhU rka«
ijÇakhŒ¢ brŒ»whndh m¥gona ïªj nB¤âu§fisí«,
vGJnth«.
fh¡iffisí«, ònuh»j®fisí« e«ã¡bfh©L ijÇakhŒ¡
F‰w§fŸ brŒ»wh‹. mnjhL mšyhkš njr¤âš nrh«ng¿fS«, Fo muR - f£Liu - 26.07.1925
bf£lfhÇa§fS« tsU»‹wd. ešy ah¤âiu °jy« v‹W brh‹
dhš ešy Éahghu °jy« v‹gJjh‹ bghUshf És§F»wJ.
nj®¤âUÉHh °jy§fS¡F¥ nghdt®fS¡F«, ah¤âiu °jy§
fS¡F¥ nghdt®fS¡F« mnefkhf ïj‹ c©ik És§fh
âU¡fhJ. ešy ònuh»j®fŸ v‹ngh®fŸ j§fŸ tU«goia Égrh
u¤â‰F«, NJ¡F«, nghij t°JfS¡Fnk bgU«gh‹ik ahf
cgnah»¤J tU»‹wd®. itÔf¢ rl§if¥ g‰¿ xU bgÇahuhš
brhšy¥g£l xU fijia¢ brhšÈ ï¡f£Liuia Ko¡»nwh«.
xU M‰w§fiu Xu¤âš xU ònuh»j® xUtU¡F itÔff®k«
brŒJ it¤J¡bfh©oU¡F«bghGJ, jh‹ »H¡FKfkhf ËW j‹
ïU iffshY« j©Ùiu mŸË ïiw¤J¡ bfh©oUªjh®. mij¡
f©L xU bgÇah®, jh‹ nk‰F KfkhŒ ËW j‹ ïU iffshY«

Fo muR - 1925 122 123 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


RnjrĤâuÅ‹ kJÉy¡F¥ ãurhu« <nuhL KÅágš îthf«
- giHa fW¥g‹
br‹w 22.7.25 š btËahd RnjrĤâu‹ kJÉy¡F Éõa
khf¢ “br‹id ãõ¥ã‹ nahrid” v‹W kFlÄ£L vGâa eh‹ ah® ?
F¿¥ig¡ fhz vk¡F bgU« eif¥ò c©lhƉW. f£lha¥gL¤â¡
f£Foia¤ jL¡f Koahbjd¥ gšyhÆu¡fz¡fhd »¿°jt rnfhj giHa fW¥g‹ v‹gt® ah®? v‹W mnef® v‹idna
u®fis K¡â¡F¢ brY¤J« cgnjáah»a ³ ãõ¥ T¿aJ Rnjr nf£lh®fŸ. m›t¥bghGJ v‹ kdâš njh‹¿d gâiy mtut®
ĤâuD¡F ml¡fKoahj M¤âu¤ijí« nfhg¤ijí« _£o fS¡F¢ brh‹nd‹. áyU¡F âU¥â, áyU¡F mâU¥â. cyf¤âš
É£lJ. RnjrĤâuÅ‹ ï¡nfhg¡F¿¥ò vk¡F btWŠ áÇ¥igna všyhU¡F« ešytdhŒ, všyhiuí« âU¥â brŒa Ãid¥gJ
ÉisɤjJ. “f©zho å£oš tá¥gt‹ ãw‹ å£o‹ nkš fš Koahj fhÇa«. m›Éj Ka‰á “»HtD«, kfD«, fGijí«” v‹w
v¿jš TlhJ”v‹w á¿a m¿î« RnjrĤâuD¡F ïšyhk‰ nghdJ fijahŒ¤jh‹ Koí«. MifÆdhš mâU¥âÆdhš eh‹
vk¡F¥ bgU¤j M¢rÇa«. mnj RnjrĤâuÅ‹ ïjÊš Kjš ftiy¥glntÆšiy. Mdhš ïªj¡ nfŸÉÆš ml§»¡ »l¡»w
g¡f¤âš f©iz¥ g¿¡F« bgÇa vG¤JfËš ‘ò£o’ gl¤Jl‹ xU c©ikia všyhU« m¿ªJ bfhŸs nt©L«. Éõa« K¡»
“v¡°õhZ” ãuh©oia¥ g‰¿¥ òfœ ÄFªj És«guŠ brŒJ akh? Éõaf®¤jh K¡»akh? v‹gJjh‹. Éõaf®¤jh K¡»a¤
bghUŸ r«ghâ¤JtU« RnjrĤâu‹ bkŒkwªJ ght« vGâ âdhšjh‹ ïªj¡ nfŸÉ ãwªjJ v‹W m¿ªnj‹. Éõaf®¤jhit¡
É£lh‹ v‹nw Ãid¡»nwh«. ï¤jifa És«gu§fË‹ thÆyhf¤ F¿¤Jjh‹ Éõa« ešyJ bf£lJ v‹gij¤ Ô®khŤJ¡ bfhŸs
jh‹ ekJ RnjrĤâu‹ kJÉy¡F¥ ãurhu« brŒJ tU»‹wh‹ nt©Lbk‹W ekJ #d§fŸ thœªJ tU»wh®fŸ. ï¤jifa kd¥
nghY«! RnjrĤâu‹ mfuhâÆš ‘kJÉy¡F’ v‹g j‰F ‘kJtUªj gh‹ikjh‹ e«ikí« ekJ eh£ilí« j‰fhy fâ¡F¡ bfh©LtªJ
És«guŠ brŒjš’ v‹gJjh‹ m®¤j« nghY« gz¤â‰FK‹ É£lJ. eh‹ ahuhÆUªjhby‹d? brh‹dbjšyh« rÇba‹W njh‹
m¿î, njrhãkhd«, Racz®î všyh« gwªJ ÉLtJ rf#nk. ¿dhš mªj¡ Fiw Ãt®¤â¡f¥ ghLgL§fŸ. ïšiynaš ï‹dK«
gzbk‹whš ãzK« thŒ âw¡Fkšyth? brhštbjh‹W brŒt ghLg£L¡ bfh©oU§fŸ. rÇÆšiyba‹W njh‹¿dhš, Vnjh ig¤
bjh‹W v‹gJjh‹ vkJ bfhŸif v‹W Rnjr Ĥâu‹ bgÇa És« âa¡fhu‹ csW»wh‹ v‹W jŸË ÉL§fŸ. v‹Dila åu¥ãujhg
guŠbrŒJ ÉLthdh»š vk¡F¡ ftiyna ïšiy. “f£lha¤âdhš Éah¡»ahd« nghJ«. Éf,
Foia btU£odhbyhÊa fšÉ m¿it¡ f©L mJ XLbk‹W
Ãid¡f cy»‹ mDnghf« ïl§bfhL¡fÉšiy” v‹W btF KÅágš f£áfŸ
rk¤fhukhf¢ RnjrĤâu‹ brŒj Koit ehK« Mnkhâ¡»nwh«. j‰fhy KÅágš îth»fS¡F Énuhj¡ f£áÆš ehÅU¥
RnjrĤâuÅ‹ brhªj mDnghfnk ïl§bfhL¡ fhkš ïU¡»wij gjhš m›Éj« vGâdjhf¢ áyUila v©z«. KÅágš ntiy
neÇš m¿ªâUªJ« cy»‹ ÛJ F‰w¤ij¢ Rk¤Jthnd‹ v‹W eh« Æš vd¡F¡ f£áÆšiy. v‹ th®¤ijia e«ghÉ£lhš eh‹ v‹d
nf£»nwh«? RnjrĤâuÅ‹ fšÉa¿ it¡ f©L Xlhj f£Fo, brŒa Koí«? c§fŸ ïZl«. KÅágš îthf¤âš f£á ngj¤
ghku #d§fË‹ fšÉa¿it¡ f©L XLbkd br‹id ãõ¥ â‰nf ïlÄšiy. KÅágš ntiy uhéa ntiyašy. uhéa¡ f£á¡
T¿aJ ÄFJ« m¿ah¤jd« v‹gâš á¿J« IaÄšiy. F« KÅágš ntiy¡F« btFöu«. fhªâ brhšY»w khâÇ VjhtJ
xU uhéa¡ f£áÆ‹ gy¤ij¤ bjǪJ bfhŸs KÅágš vy¡õ‹fŸ
Fo muR - jiya§f« - 26.07.1925 rhjfkhf ïU¡Fnk xÊa ntW ãunah#d« x‹WÄšiy. <nuhL
KÅágÈš uhéa¡ f£á¡fhu®fŸ ïU¡»wh®fsh v‹whš mJî
Fo muR - 1925 124 125 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
Äšiy. Mdhš, ïU¡»wjhf¢ brhšÈ¡bfhŸsyh«. mbjšyh« Md Ka‰á brŒí«go nt©L»nw‹. m›Éj« brŒth®fsh»š
ntõ«jh‹. ekJ KÅághÈ£oÆš v¤jid fî‹áy®fŸ ïU¡ mt®fS¡F« ft®dU¡F¢ brŒí« kÇahijfis ntbwhU ehËš
»wh®fnsh m¤jid mšyJ x‹¿u©L Fiwªj f£áfŸ ïU¡»‹ brŒa tŠrfÄšyhkš ghLgL»nw‹. ï¥bghGJ 100 %ghŒ bryt
wd v‹gJ v‹ v©z«. všyh« Raey¡ f£ána. v¥goahtJ j§fŸ ʤjh®fŸ v‹W nfŸÉ. m¥bghGJ mªj bjhif¡F K‹dhš ï‹
j§fŸ brhªj ïZl§fis¥ ó®¤â brŒJ bfhŸs nt©Lbk‹w bdhU ó{Ía« nr®¤J¡bfhŸs kd¥ó®tkhŒ MjutË¡»nw‹.
f£áÆ‹ nkš ekJ KÅágš îthf« eilbgW»wJ. ï¤jid¡
f£áÆš eh‹ vªj¡ f£áia¢ nr®tJ? cŸS¡F ïUªjhš ehD« nuh£ ngh£l bryî v‹d ?
xU Raey¡f£á °jhãj« brŒJ bfhŸnt‹. mªj¥ gh¡»a« ft®d® nkh£lh®fŸ nghf Ç¥ng® brŒj nuh£o‰F v‹d
ïšiy. KÅághÈ£oÆš j‰fhy« el¡F« murh§f¤ij K‹Å£L bryî MƉW v‹gij m¿a buh«g Mtš. v‹ Mir Ãuhir
ïu©nl f£áfŸjh‹ ïU¡f Koí«. x‹W murh§f¡f£á, k‰bwh‹W v‹gJ bjÇí«. Mtiy ml¡f Koahkš btËÆ£nl‹. m›tsî
#d§fŸ f£á. ïij¤jÉu ntW f£áfŸ ïU¡f tÊna »ilahJ. jhnd eh‹ brŒaKoí«. ïj‰F K‹dhš mªj nuh£o‰F Md Ç¥
Mdhnyh, nkny brh‹dkhâÇ ekJ KÅághÈ£oÆnyh x›bthU ng® bryîfisí« ï¥bghGjhd bryití« gh®¤J c©ikia
tU« jÅ¡f£á, ïJî« xU fh£á jh‹. <nuhL #d§fŸ ïªj¡ btËÆLth®fsh? v‹W nf£»nw‹. Mdhš ï‹bdhU r§fâ,
fh£áia¡ f©L fË¡F«goahf¡ nf£L¡ bfhŸS»nw‹. nk£^® miz¥ gz¤âÈUªJ ïªj nuh£ Ç¥ng® brŒjh®fŸ v‹W
xUt® brhšY»wh®. vJ c©ik v‹W vd¡F¤ bjÇaÉšiy.
br‹id ft®d® Ú^Ê thœf
všyh« m¿ªjt®fŸ bksdÉuj« rhâ¡»wh®fŸ. <nuhL #d§fŸ
br‹id ft®d® Ú^Ê thH <nuh£lh® x›bthU nfhÆÈY« thÆšyh¥ ó¢áfŸ khâÇ ïU¡»wh®fŸ. ahiu nehtJ v‹W bjÇa
m®¢ridfS«, ói#fS« brŒí«goahf¡ nf£L¡ bfhŸS»nw‹. Éšiy. v‹id¥ bghW¤j k£oY« ‘fšiy¡ F¤â if nehtJ’ v‹W
mªj¥ ò©Âathdhš mšyth yh®L ne¥ãa® åâ el¡»wj‰F brhštJ bt£fkhf ïU¡»wJ. vy¡õ‹ fhy¤âš uh¥gfyhf Xo
nah¡»akhƉW? <nuhL #d§fË‹ vY«ò njhš ngh®¤j ghj§f Mo¤ âǪJ Mir th®¤ijfis¡ fh£o Vkh‰¿dt®fis¥ ãuâ
S¡F¥ gÇjhg¥glhkš nghdhY« Tl br‹id ft®dUila Ãâfshf mD¥ãÉ£L ekJ th®¤ijfS¡F¡ fhJ bfhL¤J¡ nf£f
nkh£lh® t©o r¡fu¤â‹ u¥g® njŒªJ tU¤j¥gLnkba‹W j§fŸ kh£nl‹ v‹»wh®fns v‹W #d§fŸ KQ KQ¡»wâš ãunah#d
f©Âšg£lJnghy v©Â KÅághÈ£oah® ïªj cgfhu« bk‹d? ïÅ nkyhtJ ò¤ârhȤjdkhf elªJ bfhŸå®fsh
brŒjj‰F v‹Dila kd¥ó®tkhd tªjd«. v‹Wjh‹ <nuhL #d§fis eh‹ ï¥nghJ nf£»nw‹.

ft®dU¡F xU nt©LnfhŸ tunt‰ò¡F 100 %ghŒ


ft®dU¡F xU nt©LnfhŸ brŒJbfhŸs ÉU«ò»nw‹. ekJ KÅÌgš fî‹Ìy®fË‹ uh#hãkhd¤ij vªj msî
<nuh£lhU« v‹ndhL “nfhɪjh” nghLth®fŸ v‹w e«ã¡if nfhš bfh©L ms¥gbj‹W bjÇaÉšiy. ï›tsî uh#hãkhd¤
c©L. Toa Ó¡»u¤âš <nuhL åâfËš br‹id ft®d® nkh£lh® â‰F, mtáa« r‹khd§fŸ bgwnt©oat®fns. Mdhš ght«.
fËš xU bjUîTl ÉlhkY« C®nfhy« tU«goahf¤ j«Kila ï‹D« 5, 6 khj§fŸ fh¤âU¡f nt©Lbk‹gJjh‹ v‹Dila
mYtš â£l¤ij¥ ( Programme ) ngh£L¡bfhŸs nt©Lbk‹gnj tU¤j«. ekJ uh#hÉ‹ ãwªj âd« nghŒÉ£lJ. m¥bghGnj
vdJ nt©LnfhŸ. m›Éj« mt® tUthuhdhš åL jtwhkš g£l§fS« brythŒ É£ld. ïªj¥ ghG§ ft®d® ïuh#h ãwªj
ó®zF«g«, Myh¤â KjÈaitfŸ vL¥gj‰F nt©oa V‰ghLfŸ âd¤â‰F K‹dhnyna tªâU¡f¡Tlhjh? áªâd ghY¡F mGJ
brŒa v‹ KGkdJl‹ “ehŒnghš” ciH¡»nw‹. nf£lhš v‹d brŒtJ? òJtUõ¥ ãw¥ig eh‹ v©Â¡ bfh©oU¡f
nfS§fŸ. nt©oaij¤jÉu ntW tÊÆšiy. Éâ ahiu É£lJ?
ft®d® tunt‰ò my§fhu¤â‰F 100 %. ekJ fî‹áy®fŸ
KÅágš fî‹áy®fS¡F xU nt©LnfhŸ
rh§õ‹ brŒjh®fsh«. ïªj¤ bjhifia Íšyh fby¡l® mEkâ¤J
v‹Dila, eh‹ e«ò»wgo <nuh£L #d§fSila nt©L ïU¥g® v‹gâš rªnjfÄšiy. ïªj¢ rªj®¥g¤âš ekJ KÅágh
nfhË‹go br‹id ft®diu <nuh£L¡F miH¤J tu¤ j§fshš
Fo muR - 1925 126 127 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
È£oah® fhªâaofS¡F tunt‰ò brŒjJ vd¡F Phgf¤â‰F tU TLkhd tiuÆš r©il mL¥g§ fiuÆšjh‹. xUtS¡F ïu©L
»‹wJ. m¥bghGJ %.50 nghš brytÊ¡f fî‹áy®fŸ òUõ®fŸ ïUªjhš eLåâÆš jh‹ kší¤j«. “CU¡F xU
Ô®khŤjh®fŸ. rÇahd bjhif ÃidÉšiy. m¥nghija fby¡l® njtoahŸ ahU¡bf‹W MLthŸ” v‹w gHbkhÊí« c©L. ïªj¢
f©Q¡F fhªâ ft®duhf¤ njh‹wÉšiy. Mdgoahš “ï›tsî r§fl¤âš ïUªJ Ú§»¡ bfhŸs xU tÊí©L. mªj¡ fhÇa«
%ghŒ nt©lh«. ïij mEkâ¡f kh£nl‹, KÅághÈ£oÆš fî‹áy®fshšjh‹ Mfnt©L«. ntiy ÄFâahŒ É£lJ v‹W
fh»j« ïU¡»wJ, ngdh ïU¡»wJ, ik ïU¡»wJ, ir¡»nsh °ilš âra« tªJ É£lJ. V‹ ï‹bdhU cg fhÇajÇáiaí« ÃaÄ¡f¡
vªâu« ïU¡»wJ. mitfis¡ bfh©L tunt‰ò¥ g¤âu« TlhJ? fî‹áy®fŸ bgÇa kdJ brŒjhš Koahj fhÇaK©nlh?
jahǤJ¡ bfhL§fŸ” v‹W c¤juÉ£lhuh« - ïªj mtkhd« jiyt® - cgjiyt® r©ilí« xÊí«! fhÇajÇáfŸ ghL« Ãt®¤â
ï‹D« Ú§fÉšiy. mj‰FŸ ft®dU¡fhf %. 100 brytʤJ ešy ahF«. ïªj nahridia¡ fî‹áy®fŸ V‰gh®fsh v‹gJjh‹
ãŸisfshf ekJ fî‹áy®fŸ K‹tªJÉ£lh®fŸ. Mdhš m¥ vd¡F¢ rªnjf« - V‹ ? mt®fis¤jh‹ nf£f nt©L«.
bghGJ ïUªj fî‹áy®fŸ ntW ï¥nghJ ïU¥gt®fŸ ntW v‹W
brhšyyh«. th°jt«; Mdhš KGtJ« th°jt« mšy; giHa e‹¿ kwthik
òÈfËš áy® ï¥nghJ« ïU¡»wh®fŸ - j«ã¡F tªj mtkhd« ekJ fî‹áš AhÈš áy fdth‹fis¤ bjh§f ÉLtjhf
jkaD¡F ïšiyah? v‹W nf£»nw‹. mJjh‹ nghf£L«. KÅ ekJ fî‹áy®fŸ Ô®khŤâU¡»wh®fsh« - ïnjJ ït‹ ÃW¤j
ágš fî‹áY¡F mtkhd« v‹whš <nuh£L #d§fS¡F mt kh£lh‹ nghÈU¡»wnj v‹W thrf®fŸ rÈ¥ò¡ bfhŸS»wh®fŸ.
khd« v‹Wjhnd m®¤j« - m¥nghJŸs #d§fŸjhnd ï¥nghJ« ÃW¤â É£nl‹. gh¡» ã‹dhš; mJî« thrf®fŸ ÉU«ãdhšjh‹.
ïU¡»wh®fŸ. giHa <nuh£lh® òJ cÆU«, òJ cUtK« bg‰W
É£lh®fnsh v‹dnth vd¡F¤ bjÇahJ. F¿¥ò :-
fî‹áy®fËlK«, thrf®fËlK« k‹Å¥ò¡ nf£f nt©oa tdhf
ek¡F« xU fhÇajÇá ïU¡»nw‹. fhuz¤njhLjh‹. br‹w Éahr¤âš ‘fŸË td«’ vL¡f %ghŒ
500 bryî brŒtjhf¡ nfŸÉ¥gL»nw‹ v‹W vGând‹. m¥bghGJ«
ïÅí« ekJ fî‹áy®fŸ KÅágš îthf¤âš ftiy
ârakhf x‹W« brhšyÉšiy. c©ik bjÇahjâdhš jh‹. Mdhš mªj
bfhŸsÉšiy v‹W ah® brhšy Koí«? ekJ KÅághÈoÆš c©ikia eh‹ nf£L¡ bfh©lgo vtU« vd¡F¤ bjÇÉ¡fÉšiy.
v¥gonah âObu‹W ntiy mâfkhf¥ nghŒÉ£lJ v‹W f©L m¥òw« c©ikia m¿a ehnd ïij¥ g‰¿¤ bjÇa nt©oatuhd xU
bfh©lh®fŸ - clnd jiyt® - cgjiyt®fS¡F cjÉahf xU e©giu¡ nf£nl‹. mt® %. 235 jh‹ bryî v‹wh®. rÇ v‹nw‹. ï¥bghGJ
fhÇajÇá bfhL¤âU¡»wh®fŸ. v‹dnkh csW»nw‹. V‹ ntiy v‹ k‹Å¥ig rk®¥gz« brŒ»nw‹.
Æšiy? á§fhu eªjtd« - ÚªJ f£l« ( Swimming Ghat) ïitfŸ
všyh« V‰gl¥ ngh»‹wd. Ä‹rhu És¡F« tªJ ÉL«. beU¥g Fo muR - f£Liu - 26.07.1925
iz¡F« fUÉí« tªJÉ£lJ. <nuh£o‰F m¡»Å gfth‹
ãuntr« brŒa ekJ fî‹áy®fŸ É©z¥g« ngh£L É£lh®fnsh
v‹dnkh ï‹dK« bjÇaÉšiy. mJ »l¡»wJ. ï›tsî òâa
ntiyfŸ c©lhF«nghJ cjÉ¡F ï‹bdhUt® nt©lhkh?
nt©L«! nt©L«! Cuh® gz«jhnd? gjÉ¡F r©il ngh£l
t®fŸ ntiy brŒa cjÉ MŸ njL»wh®fŸ. Mdhš fhÇajÇáia
Ãid¡F« nghbjšyh« jh§fKoahj tU¤j« vd¡F©lh»wJ.
ekJ KÅágš M£ánah ïu£il M£á; ïâš vªj¥ gFâ M£á¡F
ml§»dt® mt® v‹gJjh‹ vdJ ãu¢rid. ïu©L M£á¡F«
Mshf ïU¡f Koíkh v‹W rªnjf« - ght« - fhÇajÇáÆ‹ ghL
jh‹ gÇjhg« - xUtŸ ïu©L òUõ®fis¡ fšahz« brŒJ
bfh©l khâÇjh‹. xUtD¡F ïu©L bgh©lh£ofŸ ïUªjhš

Fo muR - 1925 128 129 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Fnuhjd tUõ¤â‹ gy‹ fhntÇ miz
ï›tUõ« r§fuhªâ ÉahghÇfË‹ nkY«, nythnjÉ¡
fhu®fŸ nkY«, #hâ Mzt¤â‹ nkY« tªâU¡»wJ nghš fhz¥ <nuh£o‰F K¥g¤njG ikš öu¤âš nk£^® v‹D« »uhk¤
gL»wJ. VbdÅš xU y£r«, ïu©L y£r« v‹W y£r¡fz¡fhd â‰F mU»š XL« fhntÇeâÆ‹ ïUfiufËY« ïu©L bgÇa
Jif¡F¢ áy ÉahghÇfS«, 25 y£r«, 50 y£r«, 75 y£r« v‹W g¤J kiy¢rÇîfŸ ïU¡»‹wd. m›ÉU rÇîfS¡F ïilÆš XL«
y£r¡fz¡fhd Jif¡F nythnjÉ brŒí« áy eh£L¡nfh£il fhntÇeâÆ‹ ãuthf #y¤ij ï¢rÇîfis Mjhukhf¡bfh©L
br£okh® KjÈat®fS« ÔthË M»tUtjhfî«, gh®¥gJ njhõ«, miz f£o ÃW¤âÉ£lhš, ntilfhy¤â‰F Ú®¥ghrd¤â‰F
bjUÉš el¥gJ njhõ« v‹»‹w Mzt¤ j¤Jt§fŸ mʪJ cgnahf¥gL¤â¡ bfhŸsyhbk‹W Rkh® 50, 60 tUõ fhykhf
tUtjhfî«, ï‹D« moíl‹ mÊa¥ bghJk¡fŸ cz®¢áíl‹ br‹id murh§f¤jhU¡F Ãòz®fshš nahrid brhšy¥g£L
Ka®¢á brŒtjhfî« g¤âÇiffËš gh®¤JtU»nwh«. tªjJ. mªj nahridÆ‹ nkš Rkh® 25 tUl¤â‰F K‹ghf $kh‹
ã.É.kh¡f eha¡f® KjÈa ïŠáÅa®fshš ïªj miz¡F¤
Fo muR - brŒâ¡ F¿¥ò - 26.07.1925 â£l« nghl¥g£oUªJ« ehsJ tiuÆY« ntiy¤ Jt¡f¥glhkš
ï¥bghGJjh‹ ntiy¤ Jt¡f¤â‰F V‰ghlhf, br‹id ft®d®
mt®fshš nk£^Çš Niy 20 njâ mÞâthu¡fš eh£l¥g£lJ.
ï›ntiy¡F 6 nfho %ghí« mDkâ¡f¥g£oU¡»wJ. ï›ntiy
Koa FiwªjJ g¤J tUõ« MF« v‹W fUj¥gL»wJ.
ïªj mizÆ‹ Ús« MwhÆu« mo. Ú®nj¡f¤â‹ gu¥ò Rkh®
ïUgJ rJuikš. ïj‹ Ú®¥gh¢rÈdhš _‹W y£r¤J K¥gjhÆu«
V¡f®fS¡F xU nghfK« 70 MÆu« V¡fuhî¡F ïu©lh« nghf
K« j©Ù® ghŒªJ Éisî c©lhF«. ï›tizÆ‹ Ú®ghrd«
KGJ« jŠir Íšyhî¡nf ÄFâí« cgnahf¥gLnkašyhJ
nfhaK¤ö®, nry« Íšyh¡fS¡F¡ bfhŠrK« cgnahfÄšiy.
ï›tsî óÄí« g£L¡nfh£il jhÿ¡fhÉš jh‹ â£l« nghl¥
g£oU¡»wJ. ïª Ú®¥ghrd¤â‰F V¡fuh x‹W¡F 15 %. åj« jh‹
Ô®it Éâ¡f¥gL«.
nfhaK¤ö®, nry« Íšyh¡fËš ³ Ú®¥ghrd trâ brŒt
jhÆUªjhš bryî mâfkhFbk‹W« mjdhš V¡fuh x‹W¡F 30
%. Ô®it Éâ¡fnt©otU« v‹W« fUâ ïªj nahridia¡
ifÉl¥ g£ljhf¢ brhšy¥gL»wJ. ïij òduhnyhrid brŒí«go
nfhaK¤ö® ÍšyhtháfŸ To nahá¤J V¡fuh x‹W¡F 22 %. Ô®it
bfhL¡f¤ jh§fŸ r«kâ¥gjhí« nfhaK¤ö® Íšyhî¡F« ghrd
trâbrŒJbfhL¡f nt©Lbk‹W« Ô®khŤJ murh§f¤â‰F«

Fo muR - 1925 130 131 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bjÇɤâU¡»wjhfî« brhšy¥gL»wJ. ïªâahÉnyna nk£^®
fhntÇ mizia¥ bgÇa mizfËš x‹whf¡ fUj¥gL»wJ.
ekJ njr¤âš cŸs Ú® trâia¡ ftŤjhš ï«khâÇ mndf
mizfŸ f£o rK¤âu¤âš nghŒ åzhf ÉG« j©Ùiu¤ nj¡»¡
nfho¡fz¡fhd V¡fuh óÄfis¢ rhFgo brŒa v›tsnth brsf
ÇaÄU¡»wJ. ekJ murh§f¤jh® ï¤njr¤â‰F¥ ãiH¡f tªâU¡ $ át« kiwªjh®
»wt®fshdjhY«, ekJ njr¤â‹ thœîfËš y£áa« brY¤j
nt©oa mtáaÄšyhjt®fshÆU¡»wt®fshdjhY« bgÇa T£l
br‹w ïu©L _‹W thu§fshf kiwªâUªj J¡f« e«ik
kh»a 33 nfho #d§fis btF áyng® Msnt©o ÆU¡»wjhd
Û©L« NœªJ É£lJ. ïJ, njr¤â‹ ã‰fhy thœÉš nkY«, nkY«
âdhY« rªJbghªJ _iy KL¡FfS¡bfšyh« j§fŸ Õu§»í«,
rÈ¥ã‰nf ïl« bfhL¤J tU»‹wJ. á‹dh£fS¡F K‹ghf $
J¥gh¡»í«, g£lhs§fS« nghf¤j¡ft©z« uÆš nghLtâ
#¤ R¥ãukÂa átdh® kJiuÆš nehŒthŒ¥g£L Äf tUªJ»wh®
nyna ftiy brY¤â ü‰W¡fz¡fhd nfho %ghŒfis mj®¡nf
vd¥ g¤âÇiffËš gh®¤njh«. bfhoa T‰Wt‹ ï›tsî ÉiuÉš
bryÉ£L uÆš trâfis¥ bgU¡» tªjh®fns xÊa, ï›tiz
ekJ mÇa njr g¡jiu¡ bfhŸis bfhŸth‹ vd¡ fdÉD«
f£L»w Éõa¤âš ït®fS¡F ïZlK« ftiyí« ÄFâahf
fUjÉšiy. ekJ átdh® giHa njr g¡j åu®fËš xUt®. 1907«
ïU¡fntÆšiy. m‹¿ k‰bwhU fhuzK« Twyh«. ïªeh£oš
M©oš ekJ eh£oil V‰g£l Rnjáa¡ »s®¢áÆ‹ bghGnj
Ú®¥ghrd trâ mâfnk‰g£LÉ£lhš k¡fS¡F TÈ trâí«
K¡»akhdtuhf ËW bjh©lh‰¿aj‹ gydhŒ $kh‹fŸ
ãiH¥ò trâí« mâfkhŒÉL«. btËeh£oš cŸs m‹Åa
t.c.áj«gu«ãŸis, FUjhjŒa® KjÈa e©g®fSl‹ MW tUl
njh£l¡fhu®fS¡F e« eh£oÈUªJ TÈah£fŸ V‰Wkâahf
j©lid milªJ áiwÆš g£l fod§f£F X® msÉšiy.
ïlÄšyhkš nghŒÉLnk v‹»w gaK« ïU¡fyh«. ekJ r£lrig
m¥bghGJ mtiu¡ bfh©l nehŒjh‹ ïJfhiy mtiu 圤âaJ.
m§f¤âd®fS¡F« ïJ Éõa§fËš ftd« brY¤j¤j¡f
m¡fhy¤âš áiw v‹whš v›tsî ïÊî« gaK« v‹gJ ah«
ò¤âtU«goahd fšÉí« ekJ njr¤âš ïšiy. Ä‹rhu Éir
všnyhU« e‹F m¿ªjnj. m¥go ÆUªJ« áiwÆÅ‹W«
bfh©LtªJ És¡F¥nghlî«, aªâu« t©o bfh©LtªJ F¥ig
btËtªJ Û©L« mŠrhJ njr¥ gÂÆnyna jdJ fhy¤ij¡
thuî«, ïaªâu« it¤J üš ü‰fî« berî brŒaî«, óÄ¡FŸ
fÊ¡fyhdh®. át« mt®fŸ x¤JiHah¤ j®k¤âš Vidat‰iw
uÆš nghlî« mšyhkš, njr ey¤â‰nfh ViHfŸ ãiH¥ã‰nfh
V‰W¡bfhŸËD« rh¤åf« v‹gij¢ á¿J« V‰W¡ bfhŸsnt
v‹d brŒtJ v‹W nahá¡f neunkh ò¤ânah ïšyhkš nghF«go
Æšiy. x¤JiHahik X§» ts®ªJ Ëw fhy¤âD« át« mt®fŸ
fšÉ f‰ã¡f¥g£L tU»wJ.
bghʪj brh‰bgU¡Ffbsšyh« åu¤ij mo¥gilahfnt
ga§bfhŸËahfî« v¥bghGJ« j‹id¡ fh¥gh‰¿¡ bfhŸt bfh©oUªjd v‹W« vtiuí« mŠrhJ v⮤J ÉgJ mtuJ
ânyna fU¤JŸsjhfî« FofËl¤âš rjhfhyK« rªnjfKŸs thœehË‹ X® bgÇa y£áakhF«. ïu©lh« Kiwahf át«
jhfî« m‹ãdhš mšyhkš J¥gh¡», Õu§», btoF©odhš mt®fŸ 1921 - « M©L á‹dhŸ áiwÆÈUªJ clš tÈ F‹¿
MStjhfî« ïU¡»w xU murh§f¤âÅil ït‰iw¤ jÉu eh« cÆ® nghF« ÃiyÆÈUªj fhuz¤jhš btËÆš tªJ É£lh®.
ntW v‹d vâ®gh®¡fKoí«? Û©L« murh§f¤jh® át« mt®fis¢ áiwÆÈl nt©oa
Ka‰áfbsšyh« brŒjd®. át« mt®fŸ mÇa üšfŸ gy
Fo muR - f£Liu - 26.07.1925 vGâíŸsh®. mt® v¥bghGJ« ïisP®fis åu®fsh¡f nt©L«
v‹w fU¤Jilah®, m¡fU¤J¥go ï‹Wtiu gy ïisP®fis¥
gƉWɤJ tªjh®. mtuJ ïs« Ól®fŸ kd¤ js®¢á cwhkš njr¥
gÂÆnyna j§fŸ fhy¤ij¢ brY¤j nt©L»nwh«. vkJ
mEjhg¤ij mt®f£F¤ bjÇÉ¡»nwh«.

Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 26.07.1925


Fo muR - 1925 132 133 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
rh°âÇahÇ‹ njrhãkhd« m»y ïªâa njrgªJ Phgf Ãâ
âU.É.v°.ÓÅthr rh°âÇahiu m¿ahj ïªâa® ïuh®
v‹gJ cWâ. ekJ njrhãkhÅfËš xUtuhf mtU« És§» njrgªJ jhr® ïuî gfyhŒ¢ brŒant©Lbkd¡ fUâ tªj
tU»‹wh®. M§»nya® ïJtiuÆY« ïªâa®fS¡F mˤj »uhk îkhz ntiy brŒí«bghU£L ïªÃâ tNÈ¡f fhªâ mofŸ,
g£l§fËš caÇa g£l¤ij¥ bg‰wtuht®. ïu©blhU eh£fS¡F g©oj kâyhš neU, rnuh#Å njÉah®, #«dhyhš g#h{, ã.Ì.nu,
K‹d® mt® jkJ njrhãkhd¤â‹ MH¤ij ïªâaU¡F msªJ brsf¤ mÈ, #tAÇyhš neU KjÈa mÇa jiyt®fŸ X® nt©L
fh£oÆU¡»wh®. eh£o‹ j‰fhy muáaš Ãiyia¥ g‰¿¢ áwªj nfhŸ ÉL¤JŸsh®fŸ. ïªÃâia¥ ãurhu¤â‰F¢ bryî brŒa¥gl¥
njrhãkhÅfË‹ mã¥ãuha§fis m¿a nt©o ‘g«ghŒ »uhÅ nghtâšiy. go¤jt®fis »uhk§fS¡F mD¥ã m§F mt®fŸ
fš’ g¤âÇif áy nfŸÉfis ÉL¤âU¡»wJ. m¡nfŸÉ fS¡F¥ »uhk îkhz ntiyfŸ brŒtj‰nf bryî brŒa¥gL«. jhr®
gâš mˤj bgÇah®fËš ekJ rh°âÇahU« xUt®. m¡ nfŸÉ ïw¥gj‰F ïu©L âd§fS¡F K‹d® jh®Íȧ»š “vdJ nehŒ
fËš x‹W ã‹tUkhW:- “mªÃa eh£L Mil mÂtij É£L Fz¥g£lîl‹ »uhk§fËš ïuh£od§fis¥ gut¢ brŒtj‰nf
Él¤ jh§fŸ jahuhf ïU¡»Ö®fsh? jh§fŸ mªÃa Milia nt©oa Ka‰á brŒa¥ngh»nw‹” v‹W fhªâ mofËl« T¿
cgnah»¤J¡ bfh©L tÇ‹, Rnjá ïa¡f« K‹nd‰wkila mij dhuh«. czÉšyhJ thL« k¡fis¡ fh¥gj‰F ïªÃâ nt©L tJ
É£LÉl xU¥gL»Ö®fsh?” ï¡nfŸÉ¡F ‘ïšiy’ v‹W xnu Äfî« mtáakhF«. ï¡»uhk îkhz ntiyna ek¡F¢ Rjªj
th®¤ijÆš ekJ rh°âÇah® gâš T¿É£lh®. v‹nd ïtuJ u¤ij mË¡f¡ToaJ. efu§fŸ v‹D« ngŒfË‹ ehfßf« v‹D«
njrhãkhd«! v‹nd ViH ïªâa k¡fËl¤J ïtU¡FŸs ngu‹ò! khia xʤJ k¡fŸ všnyhU« »uhk thœî thœªJ, g©il¡
ViH ïªâa k¡fŸ ghLg£L¡ bfhL¤j tÇ¥gz¤âš cyfŠR‰¿ if¤bjhÊiy cÆ® bgw¢brŒjš nt©L«. ïªÃâahdJ ïªâah
tªj ekJ rh°âÇahuh ïªâa ViH k¡f S¡F ïu§f¥ngh»wh®? bt§F« »uhk îkhz ntiy brŒtj‰F cgnahf¥gLkhifahš
všyh« btW« gf‰fdnt. M§»y khiaÆš mGªâ¡ »l¡»wh® x›bthUtU« vËatuhÆD« rÇ, brštªjuhÆD« rÇ j§fsJ
ght« ekJ rh°âÇah®. M§»y nkhf¤â‹ tÈikna tÈik! bg‰w r¡â¡nf‰wthW cjÉ brŒJ jhrÇ‹ ÉU¥g¤ij Ãiwnt‰w
jhiaí« ãwªj bgh‹dh£ilí« cj¿¤ jŸËÉL«go rh°âÇah® nt©LtJ mtáabkd ah« Twnt©Ltâšiy.
ngh‹w c¤jk®fisí« btU£o ÉL»‹wJ. rh°âÇah® ÚLÊ thœf!

Fo muR -– Jiz¤ jiya§f« - 26.07.1925


Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 26.07.1925

Fo muR - 1925 134 135 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ï‹D« x‹W
xU g¡â Ãiwªj fztD« kidÉí« j‹ K‹ndh®fS¡F
ââ bfhL¥gJ nghyî«, mt‰iw ònuh»j®fŸ th§» _£il¡ f£o¡
bfh©L…...... å£L¡F¥ nghtJ nghyî« xU á¤âu« tiua¥g£o
eh‹F á¤âu§fŸ U¡»wJ. ïJ e«kt® nahridÆšyhkY« gh¤âuk¿ahkY« ââ
bfhL¡F« gƤâa¡fhu¤ jd¤ij¡ fh£l F¿¥ã£lJnghš
ïU¡»wJ. ïit Kiwna jÄœehL, t§fhË, CÊa‹ ïitfËš
xU jÄœ eh£L¥ bg© eh£oakhLtJ nghyî« xU jÄœ fhz¥gL»wJ.
eh£L................‹ M£LÉ¥gJ nghyî« á¤âu« vGâ, 炙yhªâš
njáa¡ T¤J v‹W bgaÇl¥g£oU¡»wJ. Fo muR–- f£Liu - 26.07.1925
ïJ jÄœehL Rauh{a¡f£á fhÇajÇáahŒ ïUªj xUt®
炙yhªJ¡F njáa ãurhu¤â‰F nghtjhf¢ brh‹dijí«, mt®
nghF«nghJ xU eh£oa¥ bg©Q« Tl¥ nghÆU¡»wJ v‹W
brhštijí« F¿¡»wJ nghš ïU¡»wJ.

k‰bwh‹W
xUt® xU khËifÆš m‹Åa cilíl‹ xU ifÆš
áfbu£L« k‰bwhU ifÆš ãuhªâ¡ nfh¥igí« g¡f¤âš xU
rhuha¡ F¥ãí« mU»š xU bgh£yU« ïU¡f mJrka« kfh¤kh
cŸns tu clnd ntiy¡fhuid¡ T¥ã£L Û£o§F¡F¥ nghf
nt©L«, Û£o§F¡F cL¤Jtjhd fj® cil bfh©Lth v‹W
brhštJ nghš xU á¤âu« kfh¤khÉ‹ òJ áZa®fË‹ bgUik
ia¡ fh£LtJnghš tiua¥g£oU¡»wJnghš ïU¡»wJ. ïJ
fšf¤jhÉš kfh¤khÉ‹ ãua¤jd¤jhš nka® Md $kh‹
br‹F¥jh mt®fË‹ j‹ikia¡ fh£l F¿¥ã£lJ.

ïÅí« x‹W
nrukhnjÉ FUFy¤âš xUt® jhoíl‹ fhšnkš fhšngh£L
c£fh®ªJ guh¡»uk¤Jl‹ xU ifÆš Ûiria¤ bjh£L¡bfh©L
k‰bwhU ifÆš ga¥glhâU§fŸ xU if gh®¥ngh« v‹W mgah°
j« fh£o¡bfh©L«, FUFytháfŸ jh§fŸ ïU¡F«nghJ
v§fS¡F v‹d ga« v‹W« brhšYtJnghyî« c¤âuÉšyhkš
tu¡TlhJ v‹W FUFy thÆÈš xU gyif vGâ¡ f£o¤ bjh§f
É£L ïU¥gJ nghyî« tiua¥g£oU¡»wJ. ïJ jÄH®fËl«
mâfkhŒ gz« tNȤJ¡bfh©L jÄœ¡ FHªijfis ïÊîgL¤J
tij¥ g‰¿¡ nf£lhš mj‰F åÇa« ngRtij¡ F¿¡»wJ nghš
ïU¡»wJ.

Fo muR - 1925 136 137 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ngÇlK« th§»¡bfh©L ïUtiuí« âU¥â brŒí«go uhÍ brŒJ
mªj uhÍ¡F V‰wÉjkhŒ j§fŸ Ô®¥ig mˤJ ÉL»‹wd®. áy
jUz§fËš xU f£á¡fhuU¡F¤ bjÇahkš k‰bwhU f£á¡fhuÇl«
ï›tsɉF¡ FiwÉšyhj bjhif¡nfh, j©lid¡nfh Ô®¥ò¢
brŒ»nw‹ v‹W«, ï‹bdhU f£áahÇl« ï›tsî¡fâfkšyhj
yŠr« bjhif¡nfh, j©lid¡nfh Ô®¥ò¢ brŒ»nw‹ v‹W« ïUtÇlK«
th§»¡ bfhŸStJ«, áy jUz§fËš bgÇa j©lid brŒa
nt©oaijnah bgÇa bjhif¡F¤ Ô®¥ò¢ brŒa nt©oaijnah
ekJ eh£oil ïJfhiy murh§f CÊa®fS¡FŸS« bghJ Fiwªj msɉF¢ brŒtjhŒ¢ brhšÈ th§FtJ«, ï‹D« áy
k¡fS¡FŸS« yŠr« th§FtJ« bfhL¥gJ« Äfî« vËa rªj®¥g§fËš j§fËlKŸs Étfhu§fËš Ãaha« ï‹dhU¡F¤
tH¡fkhf¥ nghŒÉ£lJ. k¡fËilna ï›Éj tH¡f§fis ïÊ jh‹ v‹W bjǪJ mªj¡ f£áahÇl« th§»¡ bfhŸStJ« ï¥go
thŒ¡ fUJ« kd¥gh‹ikí« kh¿É£lJ. murh§f CÊa®fŸ ï‹D« mnef ÉjkhŒ th§f¥gL»‹wd. ï¥go th§f¥gL«
v‹ngh® X® CÇÅ‹W« k‰bwhU CljF kh‰w¥g£L tªjhš Kj‹ yŠr§fŸ bgU«gh‹ikahŒ KGtJ« jh§fns miltâšiy.
Kjyhf mªj CÇš yŠr« th§»¡ bfhL¡F« juf®fis¤ njLtJ nkš mâfhÇfS¡F« g§F bfhL¡f neÇ£L ÉL»‹wJ. mªj¥ g§F
jh‹ mnefkhŒ mt®fsJ ntiyahŒ ïU¡»‹wJ. bghJk¡fS« v‹gJ bjhifahfnth, r¥isfŸ _ykhfnth, rhkh‹fshfnth,
murh§f Úâk‹w§fËnyh, îthf k‹w§fËnyh j§fS¡F VnjD« ntWÉjkhŒ mtiu¤ âU¥â brŒtj‹ _ykhfnth g§F brY¤â
mYtšfŸ V‰g£lhš yŠr« th§»¡ bfhL¡f¤ juf®fis¤ jh‹ ah»ÉL»‹wJ. m¥go¢ brY¤â nkyâfhÇfS¡F ešytdhŒ elªJ
KjÈš ehL»wh®fŸ. ï›ÉU T£l¤jhÇilÆD« yŠr« th§fî« bfh©l ï›tâfhÇfŸ btF ijÇakhŒ j§fSila Ô®¥òfis¡
bfhL¡fî« j‰fhy« bgU«ghY« t¡Ñš T£l§fËÈUªnj juf®fŸ fil it¤J Éahghu« brŒtJ nghš ɉW tU»‹wd®. bghJ
bjǪbjL¡f¥gL»‹wd®. ïjdhš Ãaha k‹w§fËš Étfhu§ #d§fS« filfËš f¤jÇ¡fhŒ, thiH¡fhŒ Éiyngá th§FtJ
fis¤ jh¡fš brŒant©oa f£á¡fhu®fŸ Ãahahâ gâfS¡F¤ nghy Ô®¥ig Éiy¡F th§F»‹wd®. ïit bgU«ghY« btË¥
juf®fshŒ ïU¡F« t¡ÑšfŸ ahnuh, mt®fËlnk mâf« bršY gilahd ïufáa§fshŒ És§F»‹wd. Éah{a§fS«, Étfhu§
»‹wd®. áy t¡ÑšfS« j§fS¡F ï›tsî, Ãahahâgâ¡F fS« mâfkh»¡ bfh©L tUtj‰F ekJ eh£L t¡ÑšfŸ K¡»a¡
ï›tsî v‹W ngána bjhif th§F»‹wd®. áy mâfhÇfŸ yŠr« fhuzbk‹W brhšYtJ xU g¡fÄUªjnghâY«, ïªj yŠr«
th§Ftâšiy v‹W brhšÈ¡ bfh©L á‰áy t¡ÑšfËl« th§fY« bfhL¡fY« mj‰F v›Éj¤âY« FiwªjJ mšybt‹nw
ánefkhfî«, jh£r©akhfî«, ghug£rkhfî« elªJ bfh©L, mj‹ brhšyyh«. nkš mâfhÇfŸ v‹W brhšy¥gLnth® yŠr« th§F«
_ykhf t¡ÑšfS¡F tU«go brŒJ it¤J mt®fËl« gzkhf Ñœ mâfhÇfËl« g§F th§fhÉ£lhY« FU£L¤jdkhd mã
mšyhkš ntW tÊfËš jh§fŸ yhg« mil»‹wd®. ïij khd¤jhnyh, ntW ágh®á‹ fhuz§fshnyh, j§fŸ ïZl« nghš
tH¡f¤âš yŠr« v‹W brhšyhÉoD«, ïJngh‹w brašfŸ el¡»wh®fŸ v‹gâdhnyh, mšyJ jh« th§FtJ nghynt mtU«
c©ikahd yŠr¤â‹ gyidna c©lh¡F »‹wJ. jh£r©a« th§»É£L¥ nghf£L« v‹W fUiz fh£Ltâdhnyh, j«Kila
fh£l¥gL« t¡ÑšfŸ ïj‹ gydhŒ yŠr« v‹»w bgauhš nkš mâfhÇ¡F nt©oatuhfî« ïU¡»‹wh®fŸ v‹w fhuz¤â
ïšyhÉoD«, ntW tÊÆš f£á¡fhu®fËlÄUªJ bg‰W¡ dhnyh, m‹¿í« uhéa Éõa§fËš r®¡fhU¡F mDTykhŒ
bfhŸS»‹wd®. ïjdhš mnefkhŒ ï›tH¡fKŸs t¡Ñš mtuJ kdrh£á¡F ÉnuhjkhŒ mnef« ngiu¤ j©lid brŒJŸ
fËl«jh‹ f£á¡fhu®fŸ bršY»‹wdnu m‹¿, bf£o¡fhu®fsh sh® v‹nwh, btŸisaU¡F« ïªâaU¡F« elªj Étfhu§fËš,
fî«, nah¡»akhfîKŸs t¡ÑšfËl« bršYtâšiy. murh§f btŸis¡fhuU¡F mDTykhf¤ Ô®¥ò¢ brŒJŸsh® v‹nwh
CÊa® v‹W brhšY« mâfhÇfS« yŠr« th§Ftâš gyÉj ï¤âahâ fhuz§fshš v›tsî btË¥gilahí«, v›tsî k¡fŸ
j¤Jt§fis cgnah»¡»‹wd®. áy® ïu©L f£á¡fhuÇl« Éahgh tUªJ«goahí«, yŠr« th§»dhY« ftÅ¡fhkš É£L ÉL»‹
u« ngRtJ nghš ngá, mâf bjhif bfhL¤jtD¡F mDTy wd®. yŠr« v‹W brhšYtJ rhjhuzkhŒ nghä°, ÇtÅô, ïŠá
khfnt j§fŸ Ô®¥ig¡ bfhL¡»‹wd®. áy rka§fËš ïu©L Åa®, it¤âa«, ghu°£, rhš£ KjÈa ïªj ïyhfh¡fS¡F¥ ãwÉ¡

Fo muR - 1925 138 139 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


FzkhŒ ïUªJ murh§f¤jhY« bghJk¡fshY« rf#ªjh‹ vd¡ eh‹ v‹d brŒaKoí«? nt©Lkhdhš mªj c¤ânah
fUâ ftÅ¡fhkny mDkâ¡f¥g£L tªâUªj nghâY«, #d§ f°jiu ntW CU¡F kh‰w Koí«. nf° vL¤J elto¡if
fË‹ thœî - jhœÉ‰F¥ bgÇJ« fhuzkhÆU¡»w áÉš, »ÇÄdš el¤jnt KoahJ. m¥go VjhtJ Mu«ã¤J É£lhš rhâ
ïyhfh¡fËš Tl jiyÉǤjho tU»‹wd. ït®fËš áy® gzK«, mãkhd§fS«, ágh®RfS« tªJ fG¤ij K¿¤J
neh£L« th§»dhšjh‹ yŠrbk‹W«, ntWÉj fhÇa§fŸ v‹d ÉL»wJ. mj‰F« Jªjhš ekJ ngÇš VnjD« bf£l
brŒjhY« yŠr« ïšiy v‹»w v©z¤Jlndna j§fŸ fhÇa§f v©z¤ij¡ f‰ã¤J¥ gÊiaí«, VjhtJ xU bf£l
is¢ brŒ»‹wd®. rhjhuzkhŒ c¤ânahf°j®fËš yŠr« th§fh bgaiuí« V‰gL¤â ÉLtnjhL e«Kila ÉU¤âiaí«
jtiu k‰w mâfhÇfS« K£lhŸ v‹nw fUJ»‹wd®. mnefkhŒ bfL¤JÉL»‹wd®.
mt®fS¡F nkš c¤ânahfK« »il¥gâšiy. jh§fŸ yŠr«
th§Ftâšiy v‹»w mf«ght¤jhš nkš mâfhÇfis ït®fS« bgÇa kÅj® : m¥go Mdhš mtiu ntW CU¡fhtJ kh‰¿¤
ïy£áa« brŒahâUªJÉLtJ. mjdhš nkš mâfhÇfŸ ït® bjhiy¥gJjhnd !
fis¡ bfL¤J ÉL»‹wd®. ïit ï¥goÆU¡f, mâfhÇfËnyna
áyU«, go¤jt®fËš áyU« jh§fŸ xU F‰wK« brŒahkš c¤â bgÇa
nahfK« nkš c¤ânahfK« r«ghâ¥gj‰fhfnt MÆu« gâdhÆu¡ c¤ânahf°j®: ïjdhš v‹d bghJ e‹ik Éisí«? ïªj CÇš
fz¡fhfî« bfhL¡f nt©o V‰g£L¥ nghŒÉL»‹wJ. áy th§Fgt® m§FnghŒ th§F»wh®. ï¥bghGJ mt®
c¤ânahf°j®fŸ th§f ïZl¥glhjt®fshÆUªjhY« nkš c¤â ïU¡F« CuhtJ gz¡fhu®fS«, yŠr« bfhL¡f¥ gH»
nahf°j®fS¡F¡ bfhL¡fî«, bryî brŒtj‰F« v‹nw yŠr« dt®fshfî«, yŠr« bfhL¡»nwhnk v‹W tU¤j¥
th§f nt©oat®fshŒ ÉL»wh®fŸ. áy ïyhfh¡fËš yŠr« kh_ glhjt®fS« ïU¡»w CuhF«. ïÅ mtiu ïijÉ£L
yhfnt fUj¥g£L tU»‹wJ. áy mâfhÇfŸ jh« th§fhâUªjhš ntW CljF kh‰¿dhš m§F nghŒ filit¤J Éahghu«
nghJ« v‹W, k‰wt®fŸ th§FtJ e‹whf¤ bjǪâUªj nghâY« Mu«ã¥gj‰FŸ å© bf£l thrid V‰g£LÉL«.
ftÅahkny ïUªJ ÉL»wh®fŸ. ï›Éjkhf mâfhÇfË‹
nah¡»aij ftÅ¡f¤jFªj msɉF¥ bgU» tU»wJ. v›tsî bgÇa kÅj® : rÇ, rÇ m¥go Mdhš x¤JiHahjh® ngÇš
%ghŒ r«gs« bfhL¤jhš yŠr« th§f kh£lh®fŸ v‹W brhšYt j¥ãjnk ïšiyna?
j‰F xU bjhifna ïšyhkš nghŒÉ£lJ.
bgÇa
ášyiw c¤ânahf°j®fŸ th§F« yŠr« m›tsî
c¤ânahf°j® : ah® j¥ãj« brhšY»wh®fŸ?
bfLâia c©lh¡fhÉ£lhY«, mj‹ Égu§fis¥ g‰¿¥ ã‹d®
vGJnth«. fîut c¤ânahf°j®fS« yŠr« th§FtJ rf#kh»
É£ljšyhkš, murh§fK« mDkâ¤JÉL« nghÈU¡»wJ. yŠr« Fo muR - f£Liu - 26.07.1925
ÉõakhŒ xU bgÇa mâfhÇ¡F«, xU bgÇa kÅjU¡F« elªj
r«ghõizia kh¤âu« vGâÉ£L ïij Ko¡»nwh«.

bgÇa kÅj® : v‹d Iah, c§fŸ ïyhfhit¢ nr®ªj xU bgÇa


c¤ânahf°j® ï›Éjkhf yŠr« th§F»whnu, v§fS¡F
všyh« btËÆš jiy Ú£Ltj‰F bt£fkhŒ ïU¡»wnj,
ïij¥g‰¿¡ nfŸÉKiw ïšiyah ?

bgÇa
c¤ânahf°j®: M«! všyhU¡F« bjǪjJjh‹. Mdhš

Fo muR - 1925 140 141 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


J¡F cgnahf¥gl¡Toat®fis c©lh¡F« c‰g¤â rhiy.
bko¡fš fhny{ v‹D« it¤âa¥ gŸË¡Tl« eh£L it¤â
a¤ij¡ bfhšy vk‹fisí«, Óik kUªJfis ɉf¤ juf®fisí«
c©lh¡F« c‰g¤ârhiy.
etu¤âd« 6. ïªâahÉš #hâ mf«ght« ïU¡»wtiuÆš ïªâa®fŸ
j§fSila nah¡»aijÆdhnyh, x‰WikÆdhnyh, rhk®¤âa¤
- á¤âuò¤âu‹ âdhnyh m‹Åa M£áÆÈUªJ Éyf Koant KoahJ. xU rka«
M§»nyaÇ‹ bfhLikÆdhnyh, K£lhŸjd¤âdhnyh ïªâah
M§»nya®fis É£L Éy»dhY« Éyfyh«. Mdhš ïªâa®
1. rhâ¡f®tK«, _le«ã¡ifí« ïªâa®fËš ãuhkz rnfh if¡F tUkh v‹gJ kh¤âu« mâf rªnjfªjh‹.
juÇlkh¤âu« ïU¥gjhf v©QtJ ãrF, ãuhkzušyhj áy
tF¥ghÇlK«, gŠrkbu‹nghÇ‹ áy tF¥ghÇl¤âY« ïU¡»wJ. 7. jÄH®fŸ j§fŸ m¿ah¤jd¤âdhš btŸis¡fhuiu¤ Jiu
Mdhš, ït®fŸ go¥goahŒ nkš rhâah® v‹nghÇl¤âÈUªJjh‹ ba‹W«, ãuhkz®fis rhÄba‹W« T¥ãLtnjhL ït®fis¡
f‰W¡bfh©lt®fŸ. f©lhš jhnk K‹ kÇahij brŒa nt©Lbk‹W«, mâY«
ãuhkz¢ áWtid¡ f©lhY« F«ãlnt©oaJ kj j®kbk‹W«
2. ãuhkz®fS«, mt®fis¥nghš eo¥gt®fS« j§fŸ v©Q»wh®fŸ.
bg©fŸ Éjit M»É£lhš bgU«ghY« mt®fis Éfhu¥gL¤j
nt©Lbk‹w v©z§bfh©nl, f£lha¥gL¤â bkh£ilao¥ 8. xU ntiy¡fhf¥ nghl¥g£l É©z¥g§fËš M§»y¤
gJ«, eiffis¡ fH‰¿ÉLtJ«, btŸis¤J bfhL¥gJ«, âš bgÇa gߣir gh° brŒjtndh k‰W« gy gh° brŒjtndh
miutÆW rh¥ghL nghLtJkhd bfhLikfis¢ brŒJ tU»wh® ngh£l É©z¥g¤ij¤jh‹, v#khddhÆU¥gt‹ ftÅ¡f nt©L
fŸ. Mdhš, ït®fS¡fl§fhj áy °âßfŸ taJ br‹wt®fsh»í« bk‹gJ«, mtU¡F¤jh‹ ntiy bfhL¡fnt©Lbk‹gJ« bghW¥
bkh£ilao¤J¡ bfhŸshkY«, eiffŸ ngh£L¡bfh©L«, fhŠá g‰wJ« K£lhŸjdkhdJkhF«. ntiy¡F nt©oa nah¡»aij
òu«, bfhuehL KjÈa C®fËÅ‹W« tU« g£L¥òlitfis¡ ïU¡»wjh? ïšiyah? v‹W gh®¥gJjh‹ »ukkhdjhF«. bf£o¡
f£o¡bfh©L« eh‹F ng® e‹whŒ rh¥ã£L¡ bfh©LÄU¡»wh®fŸ. fhuU«, nah¡»aUkhdt®fS« bk£ÇFnyr‹ go¤jt®fËš ïU¡
»wh®fŸ. nrh«ng¿í«, mnah¡»a®fS« ã.V. , v«.V., go¤jt® fËš
3. #°o° f£á¡F¥ ghku #d§fËl¤âš bršth¡F ïšyhâ ïU¡»wh®fŸ.
U¥gj‰F¡ fhuz«, mt®fŸ r®¡fhiu ittJ nghy ntõ« nghl¡
Tl ga¥gLtJjh‹. ghku #d§fŸ r®¡fhiu itjhšjh‹ rªnjhõ¥ 9. jÄœeh£L Rauh{a¡ f£á v‹gJ j‰fhy« r£lrig, Íšyh
gLth®fŸ. VbdÅš r®¡fhÇ‹ elto¡if mt®fS¡F¥ ão¡f ngh®L, jhÿfh ngh®L, KÅághÈ£o KjÈa °jy °jhgd§fËš
Éšiy. ãuhkzušyhjhU¡F V‰g£oU¡F« Mâ¡f¤ij xʤJ kWgoí«
ãuhkz Mâ¡f¤ij V‰gL¤jnt njh‹¿ÆU¡F« xU Nœ¢áahF«.
4. M§»y« go¤J¥ gߣirÆš njWtnj ò¤ârhȤjd
bk‹W«, bf£o¡fhu¤jdbk‹W« brhštJ m¿ahikahF«. cU¥ Fo muR - f£Liu - 02.08.1925
nghl¥ gH»dtD«, Phgfr¡âíŸstD« vijí« go¤J gh°
g©ÂÉlyh«. cU¥nghl¥ gHfhjtD«, Phgfr¡âÆšyhjtD«
gߣirÆš jt¿Élyh«. Mdhš, go¤J¥ gh° g©Âdt‹
mnah¡»adhfî«, K£lhshfî« ïU¡fyh«. go¤J« gh° brŒah
jt‹ bf£o¡fhudhfî«, nah¡»adhfîÄU¡fyh«.
5. gŸË¡Tl§fS«, fhny#& fS« moikfis c©lh¡F«
c‰g¤ârhiy. yh fhny{ v‹D« r£l¥ gŸË¡Tl« njr¤ Jnuhf¤

Fo muR - 1925 142 143 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


mšyJ btŸis¡fhu¥ bgÇa uhQt mâfhÇfŸ e«Kila uhQt
mâfhÇfËl« e«ik¢ RL v‹W brh‹dhš ïªâa uhQt mâfhÇ
fŸ Rlhkš ïU¥gh®fŸ v‹W Ãid¡»whuh? mšyJ áy ngU¡F¥
bgÇa bgÇa r«gs« th§»¡ bfhL¤J É£lhš mt®fŸ nah¡»a®
fshŒ ÉLth®fŸ v‹whtJ, ïªâahÉ‹ jǤâunk mjdhš xʪJ
ïj‰F¥ bgabu‹d ? nghŒÉL bk‹whtJ Ãid¡»whuh? ‘óid f©iz _o¡bfh©L
ghiy¡ Fo¥gJ nghy’ kfh¤kh fhªâ j§fŸ tr« ïU¡»wh®fbs‹W
Rauh{a¡ f£áah® fh§»u° x¤JiHahikia¡ ifÉ£l ïWkh¥òl‹, j§fŸ thÆÈUªJ tUtbjšyh« ntjth¡bf‹W
nghâY« jh§fŸ x¤JiHahikia Él¥nghtâšiyba‹W«, Ãid¤J¡ bfh©L jh§fŸ vJ nt©LkhdhY« brŒayh« v‹W
Äjthj¡ f£áí« #°o° f£áí« r®¡fhnuhL x¤JiH¥gjhfî«, JÂth®fnsahdhš ïªâa®fbsšyh« R¤j¥ig¤âa¡fhu®fŸ,
x¤JiHahjhU¡nf X£L¡ bfhL¡f nt©Lbk‹W«, nj®jš rka§ K£lhŸfŸ v‹W ït®fŸ Ãid¤ âU¥gjhf¤jh‹ mj‰F m®¤j«.
fËš nkilÛJ ËW ngá ghku #d§fis Vkh‰¿ X£L¥ bgW»wh® kfh¤kh fhªâia nt©Lkhdhš ït®fŸ fZl ÃiyikÆš bfh©L
fŸ. Rauh{a¡ f£áÆ‹ všyh ïªâa¤ jiyt uhd nkhâyhšneU tªJ É£LÉl¡ TLnkaš yhkš, kfh¤kh ït®fŸ g¡f¤â ÈU¡»w
mt®fŸ âObu‹W r®¡fhuhš V‰gL¤j¥g£l uhQt¡ fÄ£oÆš fhuz¤âdhš ït®fŸ brh‹dbjšyh« #d§fŸ nf£gh®fbs‹W
m§f¤âd® ntiyia x¥ò¡bfh©lh®. ïj‰F khj¡fz¡fhd Ãid¥gJ gf‰fdthf¤jh‹ Koí«.
r«gs« tuhÉ£lhY« âd¡fz¡fhd r«gs« c©L. âd« 100, 200
Fo muR - jiya§f«- 02.08.1925
åj« r®¡fhuh® bfhL¥gh®fŸ. ‘k£ok‹’ fÄ£oÆš m§f¤ij V‰W¡
bfhŸS«go r®¡fhuh® brh‹dnghJ«, j§fŸ mã¥ãuha¤ijahtJ
brhšY§fŸ v‹W nf£lnghJ«, m§f« bgw Koahbj‹W«, r®¡fh®
fÄ£oÆ‹ K‹ rh£áa« brhšy Koah bj‹W« brh‹dt® mj‰
FŸshf r®¡fhÇl¤âš v‹d ešy nah¡»a ijia¡ f©LÉ£lh®?
r®¡fhnuhL x¤JiH¤J fÄ£oÆš m§f« bg‰W r®¡fh® mâfhÇ
fnshL C® CuhŒ¤ âǪJ rh£áfis ÉrhǤJ T£L bk«g®
fSila mã¥ãuha¤njhL fyªnjh mšyJ jÅ ahjh°J vGJ
tj‹ _ykhfnth j‹Dila mã¥ãuha¤ij bjÇa¥gL¤j¥
ngh»wh® v‹gâš bfhŠrK« rªnjfÄšiy. Í‹dh, rh°âÇ, átrhÄ
mŒa®, uhkȧfŠ br£oah®, uhkrhÄ KjÈah® KjÈat®fŸ
ïijÉl ntW v‹d brŒjh®fŸ? brŒa¥ ngh»wh®fŸ? neU mt®
fS¡F uhQt¡fÄ£o K¡»akhdjhf¤ njh‹wyh«. Í‹dh mt®
fS¡F k£ok‹ fÄ£o K¡»akhdjhf¤ njh‹wyh«. ehis¡F
V.bu§frhÄ mŒa§fhU¡F«, v«.nf. M¢rhÇahU¡F« áy ngU¡F
c¤ânahf« r«ghâ¥gJ« áy #hâah® jhœªjt®fŸ v‹W brhšY
tj‰F« xU fÄ£o njr e‹ikia c¤njá¤J V‰ghL brŒa
nt©oaJ Kiwna mtáa« v‹gjhf¤ njh‹wyh«. mJ rÇah,
j¥gh v‹»w Éõa¤ij¥g‰¿ ek¡F¡ ftiy ïšyhÉ£lhY« ïJ
x¤JiH¥gh, x¤JiHahikah v‹gJjh‹ bjÇant©L«. neU
mt®fŸ uhQt¡fÄ£oÆš j‹Dila mã¥ãuha§fis vGâ
ïªâa®fS¡F uhQt c¤ânahf« th§»¡ bfhL¤J É£lhš mt®f
is¡ bfh©nl ïªâahit b#ƤJ Élyhbk‹W« Ãid¡»whuh?

Fo muR - 1925 144 145 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Ód®fË‹ fâ cyf« ngh‰W« kfh¤kh
ehfßf¤âš áwªJ És§»a Ód®fË‹ Ãiy tutu¤ jhœik
í‰W tU»‹wJ. ïªâa®fis¡ fh£oY« ÑœÃiy milªJ tU»‹ muáaš Éõa¤âš ngj« bfh©l áy® fhªâaofS¡F
wh®fŸ. j§fŸ eh£oš RjªâuÄšyhJ mªÃa®fshš ÄUf§fshf bršth¡F¡ FiwªJ tU»‹wbjd¡T¿ tU»‹wd®. ï¡T‰W
el¤j¥g£L tU»‹wd®. mt®fsJ Ãiyia¡ TW§fhš cŸs« Mjhuk‰wJ. fhªâaofË‹ m‹gU«, ÓlUkh»a ó{a® M©L%°
Jo¡»‹wJ. v‹W KjyhËfË‹ vnj¢rhâfhu« cy»Å‹W« xU g¤âÇifÆš ïªâa r£lrigÆ‹ m§f¤âd®fŸ ãÇ£oZ
xÊínkh m‹nw cy»‰F ÉLjiy. ViHfŸ ò¤JÆ® bg‰W ï‹ ghuhSk‹w¤â‹ m§f¤âd®fŸ ngh‹W j‰fhy ehfßf¤ âš ka¡f
òWth®fŸ. #¥gh‹ c£gl ïUgJ mªÃa eh£od® Ód¤ njr¤âÅ‹ K‰WŸsh®fŸ. ghku #d§fns, fhªâaofË‹ c©ik cgnj r¤ij
W« _y¥bghUŸfis Ru©Ltâš Fªjf« V‰gLnkh? v‹»w m¿ªJ îkhz ntiyÆš âis¤J É»‹wd® vd tiuªJŸsh®.
ga¤jhš Ód k¡fis¥ gy m£^Êa§fS¡F M£gL¤â tU»‹w ïij c©ikba‹W vtU« TWt®. nkdh£L ehfßf¤ âš ka¡f
d®. m¡bfhLikfis¢ brhšynt©Ltâšiy. Ód¤ bjhÊyhs® K‰W ÉF« muáašjªâÇfS¡F,v«bgUkhÅ‹ â£l« TlhJjh‹.
fis ml¡» xL¡» tU»‹wd®. ït®fŸ j§fsJ eh£il¡ fh£oY« îkhz¤ â£l¤ij Ãiwnt‰WtJ fodnk. e« eh£il¥ ngh‹nw
Ód njr¤âš mâf« cÇik bg‰¿U¡»‹wd®. ïªÃiyÆš, Ód®fŸ Ód njr¤âš ïJfhiy thL« vËa k¡fŸ kfh¤ khɉF xU foj«
M£gL« bfhLikfis m¿ahJ, mt‰iw¡ fisaî« tÊ njl mD¥ãíŸsh®fŸ. cy»š Rjªâuk‰W thL« ehLfŸ všyh« fhªâa
M‰wš ïšyhj g®¡f‹ bA¤ ãuò Ód khzt®fŸ ÛJ ghŒ»wh®. ofis¤ Jiz¡F¡ Twd. všyh¢ Rjªâu« bg‰w nkšeh£o
ViH khzt®fŸ bfhLik brŒ»‹wduh? ïu¡fk‰w vnj¢rhâ dU« fhªâia VRehj® vd¥ ngh‰¿¥ òfœ»‹wd®. ïªÃiyÆš m¥
fhunk cUthŒ¤ âu©L És§F« ï«KjyhËfŸ bfhLik brŒ bgÇahU¡F kâ¥ò¡ FiwªJ tU»‹wbjd¡ TW« muáaš jªâu¡
»‹wduh? v‹gij m« KjyhË¡ T£l¤ij¢ nr®ªj g®¡f‹ bA¤ fhu®fis¡ f©L ïu§fhJ eh« ntW v‹ brŒtJ ?
ãuò m¿tJ fodnk. ïd« ïd¤ij¤jh‹ nrU«.
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 02.08.1925
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 02.08.1925

Fo muR - 1925 146 147 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


»wh®fŸ. x›bthUtU« jŤjÅna x›bthU kidÉílÅUª
jhš rªjâí« bryî« mâfkhfÉLbkdtŠá ï¢á¡fd Kiwia¡
ifahS»wh®fŸ.
ttt
fšahz¤âY« ïu©L tifí©L. x‹W Kiw¥go brŒa¥
kiyahs¢ r«ãujha« gL« Éthf«. k‰bwh‹W KiwÆšyh¢ r«gªj«. eha® bg©fŸ
e«óâÇba‹D« ãuhkz®fis¢ r«gªj« brŒJ bfhŸtâny
- á¤âuò¤âu‹
bgUik bfhŸS»wh®fŸ. ï¥ãuhkz tF¥ghÇ‹ #dr§if Äfî«
“nfus« thdu thrhu«” v‹wnth® ïÊ¢brhš ïªeh£o‹ brh‰g«. r«gªj« brŒJ bfhŸS« eha®¥ bg©O®fË‹ r§ifnah
tH¡f¤âY©L. ï¡nfus¤ij neÇš f©L gHF« gh¡»a« vd¡F¢ mâf«. ï¡fhuz¤jhš x›bthU e«óâÇ¡F ehiyªJ bg©fŸ
br‹wth©oš »il¤jJ. M§F eh‹ f©L« nf£litfËš áy r«gªj¥gl nt©oajh»wJ.
t‰iw¡ ÑnH F¿¥ãL»nw‹. ttt
ttt e«óâÇfŸ brŒj gh¡»ank gh¡»a«. ãwªjhš nfus¤âš
Ú® Ãy ts¥gKŸs ehLfËš kiyahs« Kj‹ikahdJ. e«óâÇahŒ¥ ãw¡fnt©L«. ïšiynaš ï«khÅl¥ ãwÉbaL¥
bj‹id, fKF, kh, gyh, KªâÇ, thiH KjÈadî« kutŸË¡ gâš áw¥ãšiy. e«óâÇ rh£rh¤ r¢ájhdªj brh%ãahŒ
»H§F«, bešY« Vuhskhí©L. tUl¤âš 6 khj« ešy kiH bgŒ És§F»wh®. mtU¡F ïU¡F« kâ¥ò«, tªjid tÊghLfS«
»wJ. ïa‰if njÉÆ‹ td¥ig mªeh£oš jh‹ f©LfË¡f ntbwªj khÅl¥ ãwÉ¡F« »ilahJ.
nt©L«. M©fS«, bg©fS« mâ brsªâÇaKŸst®fŸ. efu§ ttt
fËY« »uhk§fËY« åLfŸ É£L É£L Érhykhfnt ïU¡»‹wd.
Kiw¥go xU fztid¥ bg‰w eha®¥ bg©Q«, e«óâÇ
ttt ia¡ fy¥gj‰F¥ nguhtYilatshÆU¡»whŸ. kfhghuj¤âY«,
kiyahËfŸ Äf¢ á¡fdKŸst®fŸ. Ml«gu thœ¡if òuhz§fËY« tU¡f¥g£LŸs »UZzid¡ fhQtj‰fhf
mt®fËlÄšiy. MltU¡F«, bg©fS¡F« ïL¥ãš xU J©L nfhãfŸ jtŠbrŒjJ nghš, eha®¥ bg©fˉ bgU«ghy® e«óâÇ
k£Lnk MilahF«. bg©fŸ j§fŸ kh®ig _Ltij fË‹ r«gªj¤J¡fhf¤ jtŠ brŒJ tU»wh®fŸ.
ehfÇfbk‹W fUJtâšiy. mt®fŸ czî« Äf¢ á¡fdkhdnj. ttt
jÄHiu¥nghš g‰gy rh«gh® âDRfS«, btF gy bgh¿ašfS«
ï«nkhf¤J¡F eha® tF¥ãš bg©fŸ k£Lkšy gh¤âu
mt®fS¡F¤ njitÆšiy. btªj gU¡ifia, fŠáia¤
khdt®fŸ. xU e«óâÇ xU ehaiu¥ gh®¤J “c‹ bg©rhâ ešy
âUtÈ£L« MdªjkhŒ¡ Fo¥gh®fŸ.
mHFilatshÆU¡»whŸ; ehis¡F c‹ å£L¡F tU»nw‹” v‹W
ttt brhšÈ É£lhš ehaU¡F¥ bgUk»œ¢á V‰g£LÉL«. njtnd
czÉY«, cL¥ãY« k£L« á¡fdkšy. mt®fŸ ngR« ãur‹dkh» ï¤âUth¡if¥ gf®ªjJnghš v©Qth‹. Xnlhoí«
ng¢áY« á¡fdKilat®fns. th®¤ijia mâfkhf¢ brytÊ¡f åL bršth‹. j‹ bg©rhâÆl« e«óâǤ j«ãuhDila âUkd
kh£lh®fŸ. g‰gy Éõa§fisí« ifÉuš rhilahY« f©fË‹ ir¤ bjÇÉ¥gh‹. mtS¡F V‰gL« k»œ¢á¡nfh msÉuhJ.
kh‰w¤jhY« KfthŒ¡ f£ilÆ‹ mirthY« xUt®¡bfhUt® clnd å£il my§fÇ¥ghŸ, És¡FthŸ, bgW¡FthŸ j‹dhgu
m¿É¤J¡bfhŸth®fŸ. zhâfis¥ ó£o¢ á§fhǤJ¡ bfhŸthŸ. e«óâǤ âUnkÅíila
ttt tuit vâ® neh¡»ÆU¥ghŸ. (bjhlU«)
á¡fd« ï›tsîl‹ ÉfÉšiy. fšahz¤âY« mt®fŸ Fo muR - f£Liu - 02.08.1925
á¡fd« fh£Lth®fŸ. m©z‹ j«ãfŸ ïu©L _‹W ng® x‹whf¢
nr®ªJ gh©ltiu¥nghš xU bg©iz¡ fšahz« brŒJbfhŸS

Fo muR - 1925 148 149 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bj¥go? ãuhJ¡fhu®fŸ brhšY»wgo vGâdhš xU nfRTl ÉfhJ,
v#khdiu nfir th§»¥ gâabrŒJ r«k‹ mD¥ã 4, 5 thŒjh¥
ngh£L ãwF v‹dnkh brŒJÉL§fns, vnjh v§fS¡F« miu¡
fŠá»il¡F« v#khdU¡F«.......
khÍ°onu£o‹ ka¡f« khÍ°£nu£:- v‹idah, v#khdU¡F v‹W thŒ¡FŸ
shfnt KQKQ v‹W ngá¡ bfhŸS»Ö®fns.
- F£o¢rh¤jh‹
t¡Ñš:- v#khdU¡F¤ bjÇahjJ eh‹ v‹d brhšy¥
ngh»nw‹?
xU khÍ°£nu£ å£L¡F xU »H t¡Ñš tU»wh®. khÍ°£nu£:- v‹d brhšY§fns.
khÍ°£nu£:- thU§nfh rh®, brs¡»akh? t¡Ñš:- v#khd® jf¥gdh® bgÇa v#khd®. khÍ°£nu£lh
t¡Ñš:- v‹d brs¡»a« ngh§fŸ, FË¡fî« Éóâ órî« ÆU¡F« nghJ Kjny eh‹ t¡ÑyhÆU¡»nw‹. mt® ahiuí« e«g
rÇ mj‰Fnkš rh¥ghL KjÈaij¥g‰¿¡ nf£fhÔ®fŸ; t¡ÑšfS¡F kh£lh®. v‹id¤jh‹ e«òth®. å£L¡F¡ fhŒfÇ rhkh‹ Kjš
VjhtJ ntiyÆUªjhšjhnd. bfh©L eh‹jh‹ th§»¡ bfhL¡fnt©L«. v#khd® ï¥nghJ
ïU¡»wJ nghš bgÇa v#khdU« ïUªâUªjhš ånlJ, thrnyJ,
khÍ°£nu£:- V‹ m¥go¢ brhšY»Ö®fŸ? bfhŠrfhy v#khd® rnfhjÇfS¡F ï¥go¥g£l j¡f ïl¤J kh¥ãŸisfnsJ.
khf¤jh‹ e«k nfh®£L¡F Ú§fŸ tU»wâšiy. KÅÓ¥nfh®£ v#khd®jh‹ go¤J¥ gh° brŒJ ïªj c¤ânahf¤â®¡F tU»wnjJ.
blòo khÍ°£nu£ nfh®£L ïbjšyh« ïšiynah? ïªj rka¤âš vnjh c¤ânahf¤âš ehY fhR r«ghâ¤jhšjhnd
t¡Ñš:- KÅÓ¥nfh®£ blòo bfy¡l® nfh®£L Énrõ« rht ã‹dho¡F cjî«.
fhrkhŒ¢ brhšY»nw‹. v#khd® nfh®£L¡nfh K‹nghš nfnr khÍ°£nu£:- ï¥bghGJ vd¡F v‹d Fwî? µ 150
tU»wâšiy. tªjhY« ãuhJ th§F«nghnj jŸËÉl¥ gh®¡ %ghŒ r«gs« tU»wJ. 100 mšyJ 110 %ghŒ brythŒÉL»wJ. Ûâ
»Ö®fŸ. ïšyhÉ£lhš thâ ãuâthâ ïu©Lngiuí« j©o¤J ÉL µ 40 %ghŒ gh§»Æš ngh£L tU»nw‹.
»Ö®fŸ. v#khd® nfh®L¡nf f£á¡fhu®fŸ tu ga¥gL»wh®fŸ. Vjh
tJ ijÇakhŒ t¡Ñš it¤J¡ bfh©L tªjhš mªj t¡Ñiy v# t¡Ñš:- µ 40%. Ûâ brŒjhš mJ vj®¡F cjî«? v#khd®
khd® kâ¥gnjÆšiy. mtid thbaL¡f ÉLtâšiy. všyh¡ r«rhu« v‹»w ngU¡fhtJ m«khî¡F eif nt©lhkh?
nfŸÉfisí« »uhRfisí« v#khdnu nf£L Koî brŒJ ÉL FHªijfŸ go¡f nt©lhkh? 4, 5 bg©fŸ ïU¡»wh¥nghš
»Ö®fŸ. ãwF v§fS¡F ntiynaJ? ïU¡»wJ. ( khÍ°£nu£:-
khÍ°£nu£:-ïšiy ïšiy 3 jh‹, k‰wJ v‹ k¢rÅ
FHªijfŸ) mJfS¡F VjhtJ eif brŒJ nghl nt©lhkh? 2000,
khÍ°£nu£:- X, nAh v‹dhyh bf£L¥nghŒÉL»wJ? eh‹ 3000 bfhL¡fhkš ïJfS¡F ešy go¤j kh¥ãŸisfŸ »il¥
c©ik m¿a nt©lhkh? mnef ãuhJfŸ vGâ¡bfh©L tUt gh®fsh? ï¥bghGJ ïbjšyh« ftÅ¡fhkš ïUªJ É£L ehis¡F
bjh‹W, ãukhz th¡F_y« bfhL¥gbjh‹W, ãuhJ¡fhu®fŸ ãuhâš bg©fis Ä£lhŒ fil¡fhu®fS¡nfh, mšyJ gÇrhuf®fS¡
vGâÆU¥gbjh‹W, th¡F_y« bfhL¥gbjh‹W. V‹ ï¥go v‹W nfhth f£o¡ bfhL¥gJ?
nf£lhš eh‹ ï¥go¤jh‹ brh‹nd‹ Ú brhšY»wgo vGâdhš
nf° b#akhfhbj‹W brhšÈ t¡Ñš j‹ÅZl¥go vGâ¡bfhL¤J khÍ°£nu£:- mj‰F eh« v‹d brŒayh«. ïj‰F nkš
mªj¥ gona brhšy¢brh‹dh®. v#khdiu Ã#« brhšY«go v¥go¥ gz« Ûâ brŒa Koí«? å£L thlif 17%, t©okh£L¡F
brh‹djhš Ã#« brhšÈÉ£nl‹ v‹W brhšY»wh‹. ï¥go¥g£l t:- nrtf®fŸ ïUªJTlth? kh:- M«) ßo§ %«
10%, MS¡F 8%. (t
ãuhJfis eh‹ v‹d brŒtJ Ú§fns brhšY§fns. KjÈa r¥°»U¥õ‹ 7, 8 %. MŒ ÉL»wJ. FHªijfS¡F
JÂk bryî vd¡F« å£o‰F« JÂk bryî ïbjšyh«
t¡Ñš:- v#khd® ï¥gobašyh« gh®¤jhš eh§fŸ ãiH¥g Fiw¡f Ko»wjh? m¥òw« rh¥gh£L bryî, mJî« Toatiu

Fo muR - 1925 150 151 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


RU¡f« jh‹. FHªijfS¡F¡ fh¥ãTl ïšiy. giHanrhWjh‹, t¡Ñš:-
t¡Ñš:-v#khdU¡F mDnghf« nghjhJ, áWtaâš fšahz
vd¡Fkh¤âu« xnuxU l«s® btW§ fh¥ã, å£onyh mJî« khŒ É£lJ. bgÇa v#khd® jaÉny ngh®lhÕáš ntiy »il¤J
rh¥ãL»w tH¡fÄšiy. Ú§fŸ brh‹d m¥gh r«ghâ¤j åL É£lJ. m§nfna ehiyªJ tUõ« ïUªJÉ£lh®. m§F
CÇÈU¡»wJ. mj‰F µ 15 %. thlif tU»wJ. mj‹ngÇš 1700 %. ïU¥gt®fŸ Md°£L Md°£L v‹W m®¤jÄšyhj th®¤ij
fl‹ ïU¡»wJ. thlifia t£o f£o tu V‰ghL brŒâU¡»nw‹. ia¡ f‰W¡ bfhL¤J É£lh®fŸ. mij f£o¡bfh©L mG»wh®.
KÅághÈ£o tÇ ï§»UªjD¥ò»nw‹. åzhŒ mâf Mir¥g£L e«k o¥o fby¡£l® v#khdU ã.V. Tl go¡fÉšiy. m£l©l®
v‹d brŒtJ? fh¥Õ°l® ntiyÆÈUªJ tªjt®, khj« 2000%. k¢ádD¡F
mD¥ò»wh®. ïj‰F xU fhR Fiwªjhš MÕR Fkh°jh¡fŸ nkY«
t¡Ñš:- v#khdU ïªj r«gs¤ijna e«ã¡bfh©oUªjhš
nrtf®fŸ nkY« beU¥ò khâÇ ÉGth®. bgÇa fby¡lU¡F« mªj
ehis¡F¡ FL«g« v‹d fâahtJ?
v#khd® ïl¤âš buh«g¥ ãÇa«
khÍ°£nu£:- r«gs¤ij¤ jÉu ntW v‹d vâ®gh®¡f
(kh:- r«rhu«) Mkh jh¤jh mt®fŸ å£L¡F m‹id¡FTl
Koí«?
bgÇa fby¡l® tªJ fh¥ã rh¥ã£LÉ£L mt®fŸ å£L
ã‹dhš ïUªJ nf£L¡bfh©oUªj
(ã‹dhš m«ò#¤ij åiz thá¡f¢ brhšÈ¡ nf£LÉ£L¥ nghdhuh«. e«k
khÍ°£nu£ r«rhu«
r«rhu«) v#khd® nghdj‰F âU«ã¡Tl gh®¡fÉšiyah«. xUk neu«
v#khdU¡F všyh« ÉtukhŒ brhšyntQkh¡F«. t¡Ñš kukh£l ËW É£L bjŒtnk v‹W tªJÉ£lh®. v‹d©il tªJ
jhjh mt® ãiH¡fnth ï›tsî brhšY»wh®. e«Kilia J¡f¥g£lh®.
Ãiyik bjǪJ gÇjhg¥g£L¤jh‹ ï›tsî« brhšY»wh®. khr¤ t¡Ñš:- mJ kh¤âukh? ï¥go ïUªjhš v#khdU¡F nkš
â‰F v¤âid bgÇa nfRfŸ tU»wJ? v¤âid ng® nfR¡fhu®fŸ c¤ânahf« (ãunkhõ‹) Mfth ngh»wJ? ï¥bghGnj
e«k å£L¡F tªJ m«khit¥ gh®¡fQ« m«khit¥ gh®¡fQ« v#khdU¡F ÑnH ïUªj ïu©L _‹W ngU¡F jháš MŒÉ£lJ.
v‹W nrtf®fis nfœ¡»wh®fŸ. nrtf®fS¡F« x›bthU nfR¡ mâš ïu©L ngU¡F fhaK« MŒÉ£lJ. mt®fŸ bga® o¥o
fhu®fŸ tU«nghJ gh®¤jhš eh¡»š #y« CU»wJ. v#khdU¡F fby¡l® c¤ânahf« bfhL¡f¡ Toat®fŸ bga® #h¥jhÉY«
gaªJ bfh©L m«kh ïšiy M£L¡F£o ïšiy v‹W Éu£o gâa¥g£oU¡»wJ. mt®fŸ všyh« f®kuh#h¡fŸ, mt®fŸ ï§F
Ko¡» mD¥ãÉL»wJ. Ú§fŸ x‹W¡F« nghfnt©lh«. ehD«, khÍ°£nu£lhÆU¡F« nghJ ifbaG¤J kh¤âu« jh‹ mt®
t¡Ñš jhjhî« gh®¤J¡ bfhŸS»nwh«. eh‹ gh®¤J nfir ÉL fSilaJ. k‰wbjšyh« nrtf®fS« khÍ°£nu£ »sh®¡F«
v‹whš É£L ÉL§fŸ, j©o v‹whš j©o¤J ÉL§fŸ, ï›tsî it¤jJjh‹ r£l«. ehD« v‹ãŸisfŸ fšahzbkšyh«
jhnd k‰w¥go v‹d nt¥bg©izah Fo¡f¥ ngh»Ö®fŸ? m¥bghGJjh‹ brŒnj‹. v#khd® bga® jhášjh® #h¥jhÉš Tl
nry¤âš xU khÍ°£nu£ c§fis¥nghšjh‹ ftÅ¡fhkš nr®¡f¥glntÆšiy.
ïUªjh®. âObu‹W f¢nrÇÆnyna br¤J¥nghŒÉ£lh®. Cuh® khÍ°£nu£:- v‹ bga® nr®¡f¥glÉšiy v‹W
mJî« filåâ¡fhu®jh‹ MS¡F 1, 2, tÇ ngh£L tNš brŒJ c§fS¡F v¥go¤ bjÇí«?
ãnuj¤ij btË¥gL¤â bg©#hâ ãŸisfS¡F« o¡bf£ th§»¡
t¡Ñš:- e«k kh¥ãŸis fby¡l® MÕR áu°jhÇl«
bfhL¤J ãwªj å£L¡F mD¥ã¡ bfhL¤jh®fsh«.
Fkh°jh. ïªj tUõ KjÈš ngh®£L¡F #h¥jh nghL«nghJ
ï§nf tªjhš ËW bfh©nl ïU¡»whnu mªj mL¤jå£L fby¡l® áu°jhiu it¤J¡bfh©L ngh£lhuh«. m¥bghGJ
r¥ ïÅ°bg¡£liu¥ ghU§fŸ. c§fŸ r«gs¤âš gFâjhdh«. v#kh‹ bga® mâÈšiy v‹gJ bjǪJ áu°jh® v#khd®
mt® FHªij eifí« cL¥ò« btŸis¡fhu¡ FHªijfS« bgaiu¢brhšÈ v#khd® elto¡ifia¡ fh£L« Ç¡fh®Lfis¡
nghyî« bg©fis¥nghyî« el¡»wh®fŸ. x›bthU FHªij¡F Tl fh£odhuh«. fby¡l® nfhgkhf (He is an honestfool) mt‹ xU
xU jŸS t©oia nghäRfhu® cL¥nghlnt jŸS»wh®fŸ. e«g gƤâ¡fhu K£lhŸ v‹W brhšÈ¡bfh©L Ç¡fh®Lfis ÑnH
v#khdU¡F kh¤âu« nrtf‹ ãš ngh£L¡bfh©L fhŒfÇTl jŸËÉ£lhuh«.ïJ buh«gî« ufáa«. btËÆš bjǪjhš e«k
th§f¡ Tlhjh«. ešyh brhšY§f jh¤jh. kh¥ãŸis¡F ntiy nghŒÉL«.
Fo muR - 1925 152 153 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
khÍ°£nu£:- (bfhŠr neu« nahá¤J) ï‹d« bfhŠr
ehŸ gh®¥ngh«, v‹id khÍ°£nu£lhŒ mD¥ãd áÉÈaid ïªj
Íšyhî¡F¡ fby¡luhŒ ngh£oU¥gjhŒ ngh®lhÕáÈUªJ xU
foj« tªâU¡»wJ. ï‹D« ïu©blhU khj¤â®¡FŸ tªJÉLth®.
mj‰F¥ ãwF v‹d brŒtJ v‹gij¥ g‰¿ nahá¥ngh«.
nfh®£L¡F neukh» É£lJ, jaîbrŒJ nghŒthU§fŸ. nlŒ uhkh, xU nfho %ghí«, ïUg¤njhU ehŸ
t©o¡fhu‹:- v#kh,
c©zhÉujK« K¥gâdhÆu« ng®
t©o f£L, bg£o vL¤J it. rhaªju« tªJ rh¥ã£L¡
bfhŸsyh«. ï‹iw¡F g£lzÄUªJ btŸis¡fhu ghÇ°l® tU» áiwthrK«
wh®. rÇahŒ 11- k¡F tªJÉLth®.
t¡Ñš:- (m«khit¥ gh®¤J¡bfh©nl khÍ°£nu£il ïªâahthdJ mªÃa M£á¡F£g£L moik¤j‹ik
fh£o jiyÆš mo¤J¡bfh©nl) nghŒÉ£lh®. milªJ mtâ¥gl Mu«ã¤j¡ fhyKjš ïJtiuÆY« ÉLjiy
bgWtj‰fhf kfh¤khÉ‹ fhy¤âš bfhL¤j Éiynghš xU
m«khŸ:- rh¥ghL M»É£lJ, FË¡fhÉ£lhY«
bghGJ« bfhL¤âuhbj‹nw Ãid¡»nwh«. Mdhš, ekJ njr¤â‰F
guthÆšiy. rh¥ã£L É£L¥ngh§fns. m‹iw¡F xUehŸ bgÇa
kh¤âu« ï‹dK« ÉLjiy bgW« fhy« tuÉšiyba‹nw brhšy
bfhiy nfR r®¡fh® t¡Ñš tU»wh®fŸ v‹W brh‹Ü®fŸ. 12
nt©L«. _‹W khj¤â‰FŸ xU nfho %ghŒ tNš brŒJ«, khj«
k¡F¤jhnd nghÜ®fŸ.
MÆu«, ïu©lhÆu«, IahÆu«, I«gâdhÆu« %ghŒ tU«go cŸs
khÍ°£nu£:- mt®fŸ všyh« e«kt®fŸjhnd, ï‹W t¡ÑšfŸ cŸgl Rkh® IüW ng® j§fŸ bjhÊiy ÃW¤â njr¤
tUgt® btŸis¡fhu®. fby¡lÇl« v‹d¤ijahtJ brhšÈ it¥ bjh©oš ïw§»í«, murnghf¤âš ïUªjt®fŸ Kj‰bfh©L
gh®. m¥òw« mJjh‹ mt®fS¡F ntjth¡F v‹W brhšÈ¡ #Û‹jh®fŸ, ãuò¡fŸ, ÉahghÇfŸ cŸgl ViHfŸ tiu K¥gâ
bfh©nl f¢nrÇ¡F¥ nghŒÉ£lh®. dhÆu« ng® áiw¡F¢ br‹W« kfh¤khnt ïu©L tUl§fŸ áiw
Æš tâªJ« áiwÆÅ‹W btË¥nghªJ ïUg¤bjhUehŸ c©zh
Fo muR - ciuahlš - 02.08.1925 ÉujÄUªJ« ïªâah Rauh{a« milaÉšiy v‹W brh‹dhš
ïÅ v¥go, v¥bghGJ, vtuhš ÉLjiy milaKoí«? ïÅ
kWgoí« ïªâah Rauh{akila eh« ghLgl nt©Lkhdhš K‹
mDgt§fis Mjhukhf it¤J mt‰¿YŸs ãiHfis¤ âU¤â
í«, V‹ ek¡F Rauh{a« »il¡fÉšiy v‹w fhuz¤ij¡ f©L
ão¤J« mj‰F nt©oa Kiwfis¡ ifahs nt©Lnk mšyhkš
åzhf ïo¤j khitna ïo¤J¡ bfh©oU¥gJ gƤâa¡fhu¤
jdnkahF«. kfh¤kh fhªâ “°nl£°bk‹” g¤âÇif¡F vGâa
gâÈš x¤JiHahik ïa¡f« njhšÉ c‰wj‰F¤ jFªj fhuz¤ij¡
fh£oÆU¡»wh®. “go¤j tF¥gh® eh‹ brhšY»wgo nf£gh®fns
ahdhš ï¥bghGnj x¤JiHahik¤ â£l¤ij mKY¡F¡
bfh©LtªJ á¤â bgw¢ brŒJÉLnt‹” v‹W brhšÈ ÆU¡»wh®.
ïâÈUªnj ï›tsî %ghí«, ï›tsî âahfK«, ï›tsî ng®
áiw br‹wJ«, kfh¤kh áiwÆš tâªjJ«, c©zh ÉujÄUªjJ«
ï¥go¤j tF¥ãduhnyna ghHilªJ É£lbjd És§fÉšiyah?
m~njhLkh¤âu« mšyhkš v›tsî bgÇa j¤Jt¤â‰fhf

Fo muR - 1925 154 155 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


tNÈ¡f¥g£l gzK«, brŒa¥g£l âahf§fS« áy® r£lrig¡
F«, KÅághÈ£o, jhYfh ngh®o‰F¥ nghtj‰F«, áy® nka®
Mtj‰F« mJ cjÉdnjhL mšyhkš Égrhu¤j‹ik ( Immoral )
v‹W brhšy¤ jFªj khâÇ, nkilfS¡F tU« nghJ kh¤âu« fj®
cL¤â tªjhš bgÇa fh§»u°fhuD« njr g¡jD« M»Élyh«
v‹w Ô®khd¤â‰F ÉLjiy¢ rigah»a fh§»uÌš kfh¤kh Rnuªâu ehjÇ‹ kiwî
fhªâna ïl« bfhL¡F«go tªJ É£lbj‹whš ïÅ kWgoí«
gz« bfhL¥gJ« k¡fŸ âahf« brŒtJ« v‹gJ Ryg¤ âš #d§
fËl¤âš vâ®gh®¡f¡Toa fhÇakh? uhtz‹, ïu©a‹ ngh‹w t§f¤â‹ Ko Nlh k‹d‹ vd miH¡f¥gL« $ Rnuªâu
gyhZoa®fŸ mUikahŒ brŒj jt¤â‹ gyidí«, m‰òjkhd ehj ghd®Í ÉahHd‹W ï«k©Qy»Å‹W kiwªjh® v‹w
fšÉ m¿ití« - Óijia¡ f‰gÊ¡fî«, j‹idna bjŒtbkd¡ brŒâia¡ nf£f ÄFªj Érd¤âyhœ»nwh«. m¥bgÇah® I«gJ
bfhŸsî« Kiwna cgnahf¥gL¤â¡ bfh©lJ nghš k¡fË‹ M©LfŸ njr¤â‰F¤ jd¡F¤ njh‹¿a tÊ Ã‹W rÈahJ bjh©L
âahfK«, m¿î« cgnahf¥gL¤j¥ glhkš v›tifÆY« rªnjf òǪjh®. Kj‹Kjyhf fby¡l® c¤ânahf¤âš áy khj§fËUªJ
k‰wJ«, ghku #d§fS¡F e«ã¡if cŸsJ«, nah¡»akhdt® ã‹d® Éy¡f¥g£lh®. clnd fšÉ ts®¢á¡fhf ciH¡f K‰g£L
fSila âahfnk njit cŸsjhfî« mo¡fo khWghLgl¡ Tlhj Ç¥g‹ fšÿÇia¡ f©L mâš nghjfháÇauhfîÄUªjh®. njÓa
Jkhd xU â£l¤ij V‰ghL brŒJ bfh©L m¤â£l¤â‰F x¤j cz®¢á guthj m¡fhy¤âš ïs« t§f thÈg åu®fS¡F ÄFªj
t®fis kh¤âu« mâš nr®¤J¡ bfh©L go¤j tF¥ãd® vd¥ C¡f¤ij¡ bfhL¤jh®. giHa fh§»uÌš X® K¡»a¤ jiytuhf
gLnthiu Éy¡», gyid¥g‰¿ ga¥glhkš el¤j¡ Toa fhy« ËW CÊa« òǪjh®. ïu©LKiw fh§»uÌš jiyikí« t»¤
v‹W kfh¤khî¡F tU»wnjh, m‹Wjh‹ ïªâahÉ‹ ViH JŸsh®. x¤JiHahik njh‹¿a fhy¤âš, e« njrkhdJ m›Éa¡
k¡fS¡F ÉLjiy V‰gL«. f¤â‰F¤ jahuhf ïšiy vd¥ gy® fUâaJnghš Rnuªâu ehjU«
fUâ Äjthj¡ bfhŸifiana ã‹g‰¿ tªjh®. $ Rnuªâu ehj® ÛJ
Fo muR - jiya§f« - 09.08.1925 ïªâa k¡fŸ VjhtJ xU tÊÆš mâU¥â mila nt©L khdhš,
x¤JiHahikÆ‹ gydhŒ ã‹d® el¡f¥nghtij K‹dnu m¿ªJ
bfh©lh® v‹»‹w xU Éõa¤âšjh‹ m›Éj mâU¥â V‰gL«.
mtuJ FL«g¤âdU¡F« m‹g®fS¡F« vkJ mEjhg¤ij¤
bjÇÉ¡»nwh«.

Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 09.08.1925

Fo muR - 1925 156 157 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


âuhÉl r§f« mªjz®¥ng£il
ehf¥g£oz¤âš âuhÉl r§fbkd X® r§f« ÃWt¥g£o mªjz®¥ng£il v‹gJ ehf¥g£od¤â‰F ïu©L ikš
U¥gjhf¤ bjÇatU»wJ. Mdhš K‹ò ãuhkzušyhjh® r§fbk‹w öu¤âYŸs xU á¿a »uhk«. mâš bjhÊyhs®fŸ tá¥gnjhL
bgaUl‹ ïUªj xU r§f¤ijna âuhÉl r§fbkd¥ bga® kh‰¿¥ kf«kâa®fS« k‰W« áyU« tá¡»‹wd®. m›ñÇš Éehaf® fj®
òâjhf îthf c¤ânahf°j®fŸ bjǪbjL¡f¥g£LŸsh®fŸ. r§f¤ üš ifberîrhiy v‹w fj® c‰g¤â rhiy x‹W ïU¡»‹wJ. mj‹
â‹ m¡»uhrd® $kh‹ nf.Ì.R¥ãukÂaŠ br£oah® mt®fŸ ïu©lh« M©L ÉHhɉF eh‹ $kh‹ rhuehjDl‹ br‹¿
fjiu MjÇ¡f nt©Lbk‹W«, Ô©lhikia xÊ¡fnt©Lbkd Uªnj‹. M©L ÉHhÉ‹ C®ty¤ijí« mâš thá¤j cgrhu¥
$kh‹ âUPhdr«gªj‹ mt®fS« ngáÆU¥gjhf¤ bjÇatU g¤âu§fisí« ï§F vL¤J¢brhšynt©oa mtáaÄšiy.
»wJ. ï¥go btU« thŒ th®¤ijílnd ËW ÉLtjhÆUªjhš Mdhš ï¢áW »uhk¤âš cŸs #d§fS¡F fjÇ‹ ÛJŸs M®t¤
ï¢r§f« K‹ò ïUªj bgaUlndna ïUªJ c¤ânahf¤ij vâ® ij¡ fh£Ltj‰F ïJ F¿¡f nt©oajhƉW. M©L ÉHhÉš
gh®¤J¡bfh©nl ïU¡fyh«. òâjhf ït®fŸ bgaiu kh‰¿¢ mj‹ îth»fshš thá¡f¥g£l fj® c‰g¤â rhiyÆ‹ ahjh°â
r§f¤ij ÃWÉaj‰F VjhtJ xU fhuzkhtJ, e‹ikahtJ mâš ÈUªJ eh‹ bjǪJbfh©l áyt‰iw¢ RU¡fkhf¢ brhšY»nw‹.
V‰glnt©lhkh? m¥go V‰glnt©LkhÆ‹ r§f¤â‹ m§f¤â m›ñ® ãuKf®fŸ g§F KiwÆš _thÆu« %ghŒ nr®¤J Éahghu
d®fŸ x›bthUtU« fj® cL¤j nt©Lbk‹W«. r§f¤â‹ KiwÆš el¤â tU»wh®fŸ. ïj‰fhf fj®¢rhiyahÇ‹ ïuh£od«
m§f¤âd®fshŒ ïU¥gt®fS¡F kÅj‹ ãwÉÆš ca®î jhœî«, eh‰g¤njG«, TÈ¡F ü‰gt®fŸ ïuh£od« eh‰g¤ijªJ« Mf
Ô©lhikí« ïšiyba‹W« xU Ô®khd« brŒâU¥gh®fshdhš ïuh£od§fŸ bjh©û‰¿u©L RHY»‹wd. MW j¿fS¡F« óuh
òJ¢r§f« V‰gL¤âaJ rÇba‹W brhšyyh«. fh§»u° r«gªj¥g£l ntiy bfhL¡f¥g£L tU»‹wJ. g§F¡fhu®fS¡F ïyhgK«
ãuhkz® mšyhjhU« ï¢r§f¤âš nrUth®fŸ. x›bthU CÇY« ü‰W¡F MW t£oåj« bfhL¡f¥g£oU¡»wJ. ïj‰F K¡»akhf
ï›Éj r§f¤ij bghJk¡fS« MjÇ¥gh®fŸ. m¥goÆšyhkš $kh‹fŸ rghgâ KjÈah®, É#auhftY ehíL, Éehaf_®¤â
giHa njhiriana âU¥ã¥ ngh£L¡bfh©L ïj‰F ntW bga® KjÈah® ï‹D« áyU« ïilÉlhJ ciH¤J tU»‹wd®. ïâš
brh‹dhš bghJk¡fŸ v¥go e«òth®fŸ? ïj‰FŸ Vnjh Nœ¢á c‰g¤âahF« fj® bkšÈajhfî«, bf£oahfî« ïU¡»wJ. bkšÈa
ïU¡»‹wbjd¤jh‹ Ãid¥gh®fŸ. Mifahš m›Éj rªnjf¤ fj® nt©oat®fË‹ Miria ï¡fj®¢rhiy âU¥â brŒa¡TL«
â‰F ïlÄšyhkš ï¤Ô®khd¤ij Ãiwnt‰Wth®fbsd e«ò vd¡ fUJ»nw‹. ï§F üš ü‰gt®fS¡F xU uh¤jY¡F g‹Å
»nwh«. u©L mzh TÈ bfhL¡f¥gL»‹wJ. bgU«ghY« kf«kâa
rnfhjÇfns ï§F üš ü‰»‹wd®. ïJ ÉõakhŒ¥ bghJ
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 09.08.1925 #d§fS¡F¢ áy th®¤ijfŸ brhšy ÉU«ò»nw‹. ekJ eh£oš
fj® É®¤âahf nt©Lkhdhš, mªj mªj CÇš cŸs ãuKf®fŸ
x‹W To g§F KiwÆš if¥gz« nr®¤J j§fS¡F nt©oa
fjiu mâš c‰g¤â brŒÉ¤J, jh§fŸ mij¡ f£o¡ bfhŸtJ v‹
»w gH¡f« tªjhš fj® ïa¡f« kfh¤khÉ‹ nfhÇ¡if¥go ekJ eh£
oš bt‰¿íW«. ï«khâÇ brŒtâš ek¡F v‹d fZlÄU¡»wJ?
tUõ¤âš g¤J %ghŒ¡F¡ FiwÉšyhkš J th§f¡Toa

Fo muR - 1925 158 159 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


FL«g§fŸ x›bthU CÇY« v›tsnth ïU¡»‹wd. ït®fŸ
x›bthUtU« j§fË‹ xU tUõ¢ bryɉF c©lhd J¡
»ua¤ij m£th‹° bfhL¥gJnghš Ãid¤J mij Kjyhf it¤J
mij¡bfh©L c‰g¤â brŒtJ«, j§fS¡F nt©oa JÂfis
m§nfna th§»¡ bfhŸtJkhf eilbg‰W tUkh»š Éiyia¥
g‰¿nah, JÂÆ‹ ea¤ij¥ g‰¿nah bfhŠrK« mâU¥â V‰gl kJghd«
ïl« ïU¡fhJ. cjhuzkhf, fhdhLfh¤jhÅš cŸs eh£L¡
nfh£il¢ br£oah®fËš mnef® x‹WTo T£Lwî g§F KiwÆš
gz« nr®¤J¤ j§fS¡F nt©oa fhÇa§fis¢ brŒJ tU»‹wd®. 1920 - « ´ br‹id uh#jhÅÆš cŸs fŸS¡filfŸ 11,034
Mdhš mJ Ä‹rhu És¡F¥ nghlî«, I° c‰g¤â brŒaî«, ïitfËš ɉw fŸS 11 nfho fhy‹. 8 âuh« ò£o 1 ¡F 2 mzh
ï‹D« ïJngh‹w nkdh£L ehfßf¢ brašfS¡F cgnahf¥ åj« 66 nfho ò£o¡F »ua« %. 8 1/2 nfho »ua« M»wJ. ïj‰F
gL»wnja‹¿ njr e‹ik¡nfh, ViHfŸ ãiH¥ò¡nfh c‰wjšy. mDTykhŒ brythF« khÄr«, ò£L, njhir, K£il KjÈa
ïâÈUªJ eh« vL¤J¡bfhŸsnt©LtJ j§fŸ j§fS¡F cgfUÉfS¡F 2 nfho %ghŒ Mf %.101/2 nfho.
nt©oa njitfis¤ j§fŸ j§fŸ CÇnyna j§fŸ j§fŸ T£Lw br‹id uh#jhÅÆš cŸs rhuha¡filfŸ 6,352. ïitfËš
Édhš brŒJ bfhŸsnt©L« v‹gJjh‹. mªjz®¥ng£ilÆš ɉw rhuha« 16,75,000 fhy‹fŸ. fhy‹ x‹W¡F 12 %. åj« 2 nfhona
fj® Éõa¤âš V‰g£l T£Lwî KiwahdJ KÅághÈ£o, ôÅa‹ 1 y£r« %ghŒ. ïj‰F khÄr«, njhir, ò£L KjÈa cgfUÉfŸ 25
KjÈa °jy °jhgd Kiw mšyhkš j§fS¡FŸshfnt y£r«. Mf ïu©L« nr®ªJ 12 1/2 nfho %ghŒ bryth»wJ.
gŠrha¤J Kiw it¤J jh§fns tÇtNš brŒtJl‹ C® Rfhjhu«
ïªj¥ gÅu©liu¡nfho %ghŒ ekJ uh#jhÅÆš fŸ, rhuha¤
KjÈa Éõa§fisí« jh§fns el¤â tU»wh®fŸ. “Foüš”, “Fo
â‰fhf 3 1/2 nfho #d§fshš áyî brŒa¥gL»wJ. ïJ mšyhkš
M£á” v‹»w gj§fS¡FŸs j¤Jt§fŸ ïJjh‹.
ViH k¡fshš FoÆ‹ bghU£L fsî - NJ - bghŒ - bfhiy,
‘Fo’ v‹»w gj¤â‹ bghUns m§FŸs Fo#d§fis¤ bfhŸis KjÈa fhÇa§fS¡F MF« bryî v›tsî? nfh®£L,
jh‹ F¿¡»wJ. »uhk§fŸ xG§Fg£L¥ go¥goahf¤jh‹ njr« t¡Ñš, yŠr«, r¥is, kh_š tiffËšMF« bryîfŸ v›tsî?
xG§Fglnt©L«. MifÆdhš x›bthU »uhk¤jhU« j§fŸ
k¡fŸ xG¡f«, f‰ò KjÈa Fz§fŸ xʪJ njr¤âY«,
j§fŸ CÇš T£Lwî KiwÆš x›bthUtU« fj® c‰g¤â¡F
eh£oY«, FL«g¤âY« V‰gL« fyf§fŸ x‰Wik¡ FiwîfŸ
nt©oa Ka‰á brŒjš mtáakhF«. Mu«g¤ânyna bgÇjhf
v›tsî? ïitfS¡F Éiykâ¤jhš vªj¡ fz¡»yl¡fKoí«?
Mu«ã¡f nt©Lbk‹W Ãid¤J fZl¥glhkš Toa tiuÆš
ï›tsî bfhLikfisí« brŒÉ¤J tU«go¡fhf ekJ r®¡fh®
Ó¡»u¤âš Mu«ã¡f¤ jFªjh‰nghš v›tsî á¿a _yjd¤ij¡
ekJ khfhz¤âš ïjdhš r«ghâ¡F« bghUŸ v›tsî v‹W
bfh©lhdhY« KjÈš Mu«ã¡f nt©oaJ, ãwF jhdhfnt
fz¡F¥ gh®¤jhš fŸËš 2 nfhona 31 y£rK«, rhuha¤âš 88 1/2
všyh« ifTotU«.
y£rK«, Mf 3 nfho %ghŒ 19 1/2 y£r« %ghŒjh‹. ïjšyhkš, fŠrh,
( Fo üÈš vGâaJ ) mãÅ, Óik rhuha« ɉF« fz¡FfŸ ïâš nr®¡f¥glÉšiy.
ïâÈUªJ r®¡fh® 3 nfho %ghŒ r«ghâ¡f #d§fŸ v›tsî
Fo muR - f£Liu - 09.08.1925 fZlK« eZlK« mila nt©o tU»wJ ?
ïnj khâÇ ïªâah KGik¡F« 1923 - 1924 -« tUõ¤â‰F
ekJ r®¡fhU¡F kJ Éahghu¤âš tªj Mjha« 19,40,51,689 %ghŒ.
r®¡fhU¡F 19 1/2 nfho tunt©Lkhdhš bghJ #d§fS¡F ³
fz¡F¥go fŸS« rhuhaK« FiwªjJ 80 nfho %ghŒ¡F¡ Fiw
Éšyhkš ɉgid M»ÆU¡f nt©L«. ïj‰nf‰w k‰w rl§F
fË‹ bryití« nr®¤J¥ gh®¤jhš v›tsî bgÇa bjhif eh£o‹

Fo muR - 1925 160 161 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nBk¤â‰fšyhkš eh£oDilaî«, xG¡f¤âDilaî« mÊî¡ #d§fS« bf£L¥ ngh»wnj v‹»w ftiyna ït®fS¡F ïšiy.
F¢ bryth»wJ v‹gJ És§F«. r£lrig bk«g®fŸ v‹W brhšÈ¡ jÉuî«, kJ tU«go Ëwhš #d§fŸ go¡f¥ gzÄšiyna v‹W«
bfhŸnthU«, kªâÇfŸ v‹W brhšÈ¡bfhŸnthU« ïj‰fhf v‹d Érd¥gL»wh®fŸ. ïu©L ãŸisíŸs jf¥gid c‹ xU ãŸis
brŒâU¡»wh®fŸ? nfŸÉ nf£gJ« g¤âÇifÆš vGâ¡ bfhŸS go¡f nt©Lkhdhš xU ãŸis fŸS rhuha« Fo¡f nt©L«;
tJkhd fhÇa§fis¢ brŒJ bghJ#d§fis Vkh‰¿ r®¡fhU¡F r«kjkh ? v‹W nf£lhš, jf¥g‹ xU ãŸis Fo¤jhY« rÇ xU
mDTy« brŒJbfh©L tªâU¡»wh®fns mšyhkš c©ikÆš ãŸis go¡f¤jh‹ nt©L« v‹W vtdhtJ brhšYthdh?
nah¡»akhd ntiy vJî« brŒâU¡»wh®fsh ? xU¡fhY« brhšy kh£lh‹. mJnghynt ekJ kªâÇfS«. r£l
rig bk«g®fS«, ViH k¡fS«, jh§fS« xUtU¡bfhUt®
r£lrigÆnyna Fo¡F« bk«g® áy ng®fŸ; rhuha¡fil
rnfhju® v‹»w cz®¢á ïU¡Fkhdhš btFfhy¤â‰F K‹ng ïªj
F¤jifbaL¤J¥ ãiH¡F« bk«g®fŸ áyng® ; fŸS¡F ku«
kJ Éahghu¤ij r®¡fhÇÈUªJ xʤâU¥gh®fŸ mšyJ r£l
F¤jif É£L¥ gz« r«ghâ¡F« bk«g®fŸ áyng®; FoÆdhš
rigia É£L Éy» ïU¥gh®fŸ. kJtUªJgt® bgU«ghY«
V‰gL« bfhLikfËdhš ãiH¥gt®fŸ áyng®. Foia És«gu¥
ViHfŸ. r£lrig¡F¥ ngh»wt®fŸ gz¡fhuU«, kJtUªJgt®fŸ
gL¤â “ešy rhuha«”, lh¡l® ágh®R brŒjJ, cl«ò¡F ešyJ v‹W
bfhL¡F« gz¤jhš go¤jt®fshíÄU¥gjhš kJghdbk‹gJ
#d§fis¡ Fo¡f¢ brhšÈ¥ ãiH¡F« bk«g®fŸ áyng®. ï¥
mt®fS¡F xU ftiya‰w ÉõakhÆU¡»wJ. r£lrig¥ gƤâ
ng®¥g£l áfhkÂfshš bgU«ghY« Ãu¥g¥g£l r£lrig
a« ïU¡»wt®fŸ k‰bwšyh Étfhu§fisí« É£LÉ£L kJ
( ïitfËš r«gªj¥glhj áy ng® ïU¡fyh« ) #d§fSila ãuâ
Éy¡F v‹»‹w xU fhÇa¤âš kh¤âu« jh§fŸ všyhU« x‹wh
Ãârigba‹W ï¥go¥g£lt®fns bghJ#d§fS¡F vL¤J¢
ÆUªJ xnuaoahŒ ïij xÊ¥gJjh‹ j§fŸ ntiy¤â£l« v‹»w
brhšÈ ïitfis xÊ¥gjhŒ m§F nghŒ c£fh®ªJ bfh©L j§fŸ
bfhŸifia it¤J¡ bfh©L r®¡fhÇ‹ mâf¢ bryit¡ Fiw¤J
ãŸis¡ F£ofS¡F«, ïd¤jhU¡F« ãiH¥ò¡F c¤ânahf« r«gh
fŸS tU«go ïšyhkny r®¡fh® el¡F«goahf tuî bryî
â¡f¥ ghLgLtjšyhkš ntW v‹d gyid c©lh¡F»wh®fŸ?
â£l¤ij¢ rÇbrŒJbfh©L ïij r®¡fhiu x¥ò¡bfhŸs¢ brŒ
r£lrigfŸ V‰g£L kJghd¤ij xÊ¡f e«kt®fŸ ãua¤ nth«; x¥ò¡ bfhŸshÉ£lhš uhQt¢ r£l« tªjhY« rÇ, r£l
jd¥g£ljhf brhšÈ¡ bfhŸtj‹ bgUikia¡ Ñœ¡f©l fz¡F rigia ntWfhÇa« gh®¡fÉLtâšiyba‹W ãothj« brŒt jhf
fshš bjǪJbfhŸsyh«. #d¥ãuâÃâfŸ bgU«ghY« cŸs Ô®khŤJ¡ bfh©lhš kJghd« ekJeh£oš ï‹D« xÊahkš
r£lrig ïšyhj fhy¤âš ekJ r®¡fhU¡F ïªâahÉš bkh¤j« ïU¡Fkh? xU¡fhY« ïU¡fhJ v‹Wjh‹ brhšYnth«.
fŸS rhuha¤jhš tU«go:-
fŸ ku« ts®¥gJ eh«, rhuha« fhŒ¢RtJ eh«, ɉgJ eh«,
mjhtJ 1880 - 1881 tUõ¤âš 3 1/2 nfho Fo¥gJ ViHfŸ. ah® ngÇš F‰w« brhštJ? ku« ts®¤J F¤j
mj‰F nt©oa ïyhfh¡fŸ mik¤J xG§FgL¤âd ãwF«, if¡F É£L¡ fil baL¤J fŸ ɉW, Fofhu‹ nghijÆš brŒj
fhÇa¤â‰F¡ nfh®£oš V‰g£l tH¡F¡F ÕR bg‰W thGgt®fŸ,
r£lrig V‰g£l ãwF« 6 nfho. r£lrig¡F¥ nghdhš r®¡fh® ngÇš F‰w« brhšÈ #d§fis
1910 - š Ä©nlh - kh®È Ó®âU¤j¤â‹ ãwF 10 nfho. Vkh‰Wth®fns mšyhkš, j§fŸ F‰w§fis xU¡fhY« âU¤â¡
bfhŸs kh£lh®fŸ. Mifahš ahuhtJ r£lrig¡F¥ nghtj‰fhf
1918 - « tUõ¤âš kh©£ ngh®£ Ó®âU¤j¤â‹ ãwF 18 1/2
ViH k¡fËl¤âš tªJ X£L¡ nf£gh®fshdhš mt®fis r£l
nfho
rigÆš e«ã¡if cŸs X£l®fŸ c§fS¡F v¤jid bj‹id
1924 - « tUõ¤âš 19 1/2 nfho. ku«? mâš v›tsî fŸS¡F mil¡f¥g£oU¡»wJ? Ú§fŸ
v¤jid Fofhu® nfR¡F M#uh» v›tsî gz« r«ghâ¤Ô®fŸ?
ï¥gona ehS¡FehŸ ca®ªJbfh©L tUtjšyhkš
Fo Éy¡f Ú§fŸ ïªj 6 tUõ fhykhŒ r£lrigÆY«, btËÆY«
FiwîgLtJ v§nf ? ïij ÃU¤âÉl nt©Lbk‹W brh‹dhš
v‹d brŒÔ®fŸ? v§fS¡F ntW xU e‹ikí« nt©lh«; Fo
ekJ r£lrig bk«g®fS« kªâÇfS« Tl ïªj tU«go nghdhš
xʪjhš nghJ«; mj‰F Ú§fŸ v‹d brŒa¥ngh»Ö®fŸ? Ú§fŸ
r®¡fh® eilbgwhnj v‹W Érd¥gL»wh®fns mšyhkš, njrK«
brhštij r®¡fh® nf£fhÉ£lhš Ú§fŸ v‹d brŒå®fŸ? v‹W

Fo muR - 1925 162 163 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ï«khâÇahd nfœÉfis¡ nf£L mj‰F V‰w c©ik nah¡»a®
fis MuhŒªJ¥ gh®¤J X£l®fŸ j§fŸ flikia¢ rÇahŒ¢
brŒth®fshdhš kh¤âu« r£lrigahš kJghd« xÊ¡fyh« v‹W
X£l®fŸ e«òtj‰F«, kJghd« xÊahÉ£lhš r®¡fh® ÛJ F‰w«
brhšYtj‰F« m®¤j« c©L.

Fo muR - jiya§f« - 16.08.1925


bgÇa t¡ÑšfŸ
xU t¡Ñš å£o‰F xU fø¡fhu® tU»wh®.
t¡Ñš:- th§f fî©lnu, rî¡»akh v‹d Énrõ«?
f£á¡fhu‹:- xU nfR Ñœ nfh®£oš ek¡F ÉnuhjkhŒ¥
nghŒ É£lJ. m¥Õš nghlnt©L« jaîbrŒJ f£il ghU§fŸ.
t¡Ñš:- f£oš xU Çfh®£, mjhtJ #£{bk©il vL¤J
gh®¤J¡bfh©L j‹Dila Fkh°jhÉl« ngRtJnghš “V©lh
u§fehjh, ahulh #£Íbk©£ vGâa r¥#£Í R¤j K£lhshÆU¡
»whnd. mt‹ jd¡Fnkš VjhtJ nfh®£L ïU¥gjhf Ãid¤jhdh
mtndjh‹ Kothd #£Í v‹W Ãid¤J¡bfh©lhdh? ïªj
#£{bk©£ e«k #£Í JiuÆl« miu ÃÄõ« ÉFkh?
mšyhkY« ïªj r¥#£i# R«kh É£LÉLth®fsh?”
f£á¡fhu‹:- (v‹W ngá¡bfh©L ïU¡F«nghnj
f£á¡fhu‹ Mdªj¤Jl‹) VD§bfh v#kh‹nw vâ®f£á¡F
neh£OR mD¥ã kh‰Wth®fsh? mâšyhkny Ñœnfh®£ Ô®¥ig
kh‰¿ÉLth®fsh?
t¡Ñš:- mbjšyh« c§fS¡bfj‰F? eh‹ gh®¤J¡
bfhŸS»nw‹. 700 %. ÕR bfhL¤jhš nfR m¥Õš nghLnt‹.
f£á¡fhu‹:- 700%. nfœ¡»Ö®fns, brh¤nj 2000%. jh‹
bghU«. Ñœnfh®£oš 1000%. ¡F nkyhfnt brythŒ É£lJ. nfR
ngh£L ïu©liu tUõkh¢RJ. Ñœnfh®£L bryî ãuâthâ¡F
440%. bfhL¡F«go Ô®¥ghÆU¡»wJ. Mifahš 500%. th§»¡
bfhŸS§fŸ.
t¡Ñš:-
t¡Ñš:-Ñœnfh®£L bryit ntnw kh‰wnt©L«. 700¡F
FiwahJ.
ïj‰FŸ t¡Ñš Fkh°jhî« jufD« f£á¡fhuD¡F f©z
o¤J clnd %. ifÆš bfhL¤JÉL«go #hil brŒ»wh®fŸ. f£á¡
fhu‹ rÇ 700%. ¡F x¥ò¡bfhŸS»nw‹. 500%. vL¤J¡bfhŸS§fŸ.
Ûâ mD¥ò»nw‹. kWgoí« eh‹ tunt©Lkh?

Fo muR - 1925 164 165 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


t¡Ñš:-
t¡Ñš:-mnefkhŒ tunt©oaâšiy. xUrka« neh£O° nfh®£L¡F¥nghtâš ãunahrdÄšiy v‹»Ö®fns. ïªj nfR
tªjhš thU«. gh¡» ÕR v¥nghJ mD¥òtJ? b#Æ¡fhÉ£lhš v‹ Fo¤jdnk KG»¥nghFnk; if KjY« nghŒ
f£á¡fhu‹:- fl‹fhu‹ M»ÉLntnd; m¥ÕY¡fhfbt‹W MÆu« %ghŒ v‹
eh‹ CU¡F¥nghd cl‹ mD¥ò»nw‹
ik¤Jd‹ #hÛ‹ ngÇš fl‹th§» bryî brŒJ É£nl‹.
v‹W brhšÈ¡bfh©L Fkh°jhî¡F« jufD¡F« 15%. bfhL¤J
ï¥bghGJ ï¥go¢ brhšY»Ö®fns rhÄ rhÄ ïJ j®kkh!
É£L¥ nghŒ É£lh® - nghdîl‹ 200%. í« mD¥ãÉ£lh®. ãwF
4 µ fʤJ neh£O° tªj ãwF Érhuiz¡F Kjš ehŸ, f£á¡fhu® t¡Ñš:- XŒ, Ú® m‹W f£L¥ óuh v‹Ål« v¥bghGJ fh£o
kWgoí« t¡Ñš å£L¡F tU»wh®. Ü®? #£{bk©L kh¤âu« fh£oÜ®. mâš vd¡F¤ njh‹¿aij¢
t¡Ñš:- vªj Ciuah Ú®? brh‹nd‹. ï¥nghJ k‰w Çfh®£Lfis¥ gh®¡f¤jh‹ Éõa«
bjǪjJ.
f£á¡fhu‹:- eh‹ jh‹ 4 khj¤â‰F K‹ tªJ xU m¥Õ
f£á¡fhu‹:- (mGJbfh©L) v¥gonah ïU¡f£L«,
Y¡F 700 %. ÕR ngá 500%. bfhL¤J É£L¥ nghŒ kWgo 200%.
jh§fŸ ï‹W nfh®£L¡F thU§fŸ, m¥òw« v‹ Éâ¥go Mf£L«.
mD¥ãndnd j§fS¡F PhgfÄšiyah?
t¡Ñš:- kWgoí« K£lhŸ¤jdkhŒ csU»Önu. nfh®£oš
t¡Ñš:- (Fkh°jhit) u§fehjh ïªj MŸ ah® ghU?
vL¤J brhšynt x‹W« ïšiy v‹W brh‹dhš âU«gî« nfh®£
Fkh°jh: ït®jh‹ 108 be«g® m¥Õšthâ. ïªj nfR L¡F thU§fŸ v‹W T¥ãL»Önu ck¡F ò¤â ïU¡»wjh ïšiyah?
ehis¡F ngh£oU¡»wJ.
Fkh°jh:- (f£á¡fhuiu¥ gh®¤J) Ú§fŸ nghŒ ïU§fŸ, eh‹
t¡Ñš:- ehis¡F nfR ïU¡F« nghJ ï‹iw¡nf tªJ t¡Ñiy tU«go brŒ»nw‹.
cg¤âut« brŒ»Önu. ehis thU« ngh«.
mGJbfh©nl f£á¡fhu® nfh®£L¡F¥ ngh»wh®. nfh®£oš
f£á¡fhu® nghŒÉ£lh®. #£Í tªjîl‹ ïªj nfirna KjÈš T¥ãL»wh®. Fkh°jh ïšiy,
t¡Ñš:- (Fkh°jhit) u§fehjh ïªj nfR v‹d gh®¤ijah? t¡Ñš ïšiy. f£á¡fhu® neÇš nghŒ t¡Ñš tUth® bfhŠr neu«
bghW¡f nt©L« v‹W nfœ¡»wh®. #£#& nfir å£ony go¤J
Fkh°jh:- gh®¤nj‹. mJ x‹W« khwhJ. #£Íbk©L tªjtuhjyhš m¥ÕY¡F x‹W« rÇahd fhuzÄšiy. fh¤âU¥
u«gî« rÇahŒ vGâÆU¡»wh®. mâbyh‹W« ãrF ïšiy. gâY« ãunah#dÄšiy v‹W brhšÈ m¥Õiy bryîl‹ jŸË
t¡Ñš:- ehis¡F nfh®£oš ntW VjhtJ ntiy ïU¡»wjh? É£lh®. f£á¡fhu® t¡Ñš å£o‰F¡ Tl¥nghfhkš CU¡F¥ nghŒ
gh¥guhŒ É£lh®.
Fkh°jh :- ïšiy.
kWehŸ f£á¡fhu® áǤJ¡bfh©nl tU»wh®. Fo muR - ciuahlš - 16.08.1925
t¡Ñš:- c‹Dila nfir¥ gh®¤nj‹. Ñœ¡ nfh®£oš rÇahd
t¡Ñiy it¤J ntiy brŒahkš, vtidnah xU K£lhis it¤J
ntiy brŒâU¡»whŒ, rÇahd “ïõ&¡fis” nghlÉšiy rÇahd
go rh£áfŸ ÉlÉšiy. nfir ghHh¡»É£L ï§FtªJ K£o¡
bfh©lhš v‹d ãunah#d«? xU IªJ ÃÄõkhtJ nfir¥g‰¿¢
brhštj‰F VjhtJ ghÆ©LfŸ nt©lhkh? ï‹iw¡F nfh®£L¡
F¥ nghtâš x‹W« ãunahrdÄšiy.
f£á¡fhu‹:- IŒaŒnah, jh§fŸ m‹W #£Íbk©il¥
gh®¤J ïJ miu ÃÄõ« Tl ÉfhJ. #£Í¡F¡Tl VjhtJ bfLâ
tU« v‹W brh‹Ü®fns, ï¥bghGJ 700%. th§»¡ bfh©L

Fo muR - 1925 166 167 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ãuha¢á¤j« fŸS¡F« Éõ¤â®¡F« th¡Fthj«
xU bgÇa kÅj® å£L¡F xU rh°âÇ tªjh®. Éõ«- X fŸns! Ú v‹d kfh bf£o¡fhu‹nghš ngR»whŒ,
bgÇakÅj®:- thU§fŸ rh°âÇfns, c§fis tutiH¡f xU fLfsî xU kÅjD¡FŸ ãuntá¤njndahdhš clnd mt‹
cÆiu th§» ãzkh¡»ÉLnt‹. Ú Õ¥ghasî cŸns nghdhY«
nt©L bk‹¿Uªnj‹. Ú§fns tªJÉ£O®fŸ.
x‹W« brŒtâšiy.
rh°âÇfŸ:- m¥goah, v‹d Énrõ«?
fŸS:- m¥goah, c‹dhš v‹d brŒaKoí«? xU kÅj‹
bgÇakÅj®:- x‹WÄšiy, xU j¤J¡»ËÆ‹ fG¤âš cÆiu kh¤âu« jh‹ th§fKoí«. ïJ ahU« brŒJ ÉLth®fŸ.
xU iga‹ fÆWf£o ïW¡» mij¡ bfh‹W É£lh‹. ïj®¡nfjhtJ v‹ r§fâia¡ nfŸ. eh‹ xU kÅjD¡FŸ br‹nwndahdhš
ãuha¢á¤j« c©lh? mt‹ ò¤â, khd«, brh¤J ï›tsití« ãL§»¡ bfhŸtnjhL
rh°âÇfŸ:- MAh c©L! mt‹ bg‰nwh® j§f¤âdhš cÆ® ïU¡fnt ãzkh¡»ÉLnt‹. ïJ c‹dhyhFkh?
108 j¤J¡»Ë brŒJ 108 ãuhkz®fS¡F¡ bfhL¤JÉ£lhš mªj¥
Fo muR - ciuahlš - 16.08.1925
ght« Ô®ªJnghF«. ïšyhÉ£lhš mªj¥ igaid gh®¡fnt TlhJ.
bgÇakÅj®:- j¤J¡»ËÆ‹ fG¤âš fÆWf£o ïW¡»¡
bfh‹wJ j§fSila kf‹jh‹, mj‰F nt©oaij Ó¡»u¤âš
brŒJÉ£L thU§fŸ.
rh°âÇfŸ:- XnAh! ãuhkz igadh m¥goahdhš
ïÅnkš m¥go¢ brŒahnj v‹W brhšÈ É£lhš nghJ«.

Fo muR - ciuahlš - 16.08.1925

Fo muR - 1925 168 169 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nt©oaâšiyba‹W«, všyh r_f muáaš bghW¥òfis rkkhŒ
V‰W¡bfhŸS« fhy« tU«tiu tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt«
ïUªnj Ôunt©L« v‹W« brhšY»wh®. ekJ njr¤âš všyh
r_f¤jhU« x‰Wik¥g£L xUtU¡bfhUt® e«ã¡if c©lh»,
xUtiu xUt® Vkh‰¿¥ ãiH¡F« tH¡f« Ú§» všnyhU« rk«
tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« rnfhju®fŸ v‹»w cz®¢átU«bghGJ xU njr¤â‰F tF¥òthÇ¥
ãuâÃâ¤Jt« nt©oaâšiyjh‹. ‘m¤ij¡F Ûir Kis¤jhš
-á¤âuò¤âu‹ á¤j¥gh’ v‹W T¥ãLtij vtU« M£nrã¡f kh£lh®fŸ. Mdhš
j‰fhy« njr K‹nd‰w¤â‰F¤ jilahÆU¥gJ x‰Wik¡Fiwî
v‹gijí«, x‰Wik¡FiwɉF¡ fhuz« xU r_f¤ij k‰bwhU
j‰fhy« ïªâahÉ‹ mã¥ãuha ngj¤â‰F«, x‰Wik r_f« jhœ¤â Vkh‰¿ nkhr« brŒJjh‹ K‹D¡Ftu¥ gh®¥gJjh‹
Æ‹ik¡F«, tF¥ò¤ Jntõ§fS¡F« xnu kUªJ tF¥òthÇ¥ v‹W« Éa¡jkhŒ bjǪJbfh©l ãwF j®k rh°âu« ngRtJ
ãuâÃâ¤Jt«jh‹ v‹W áy eh£fS¡F K‹d® “Fo muᔋ xG§fhFkh? ïªâa¡ »¿°jt®fS¡F«, kf«kâa®fS¡F«,
jiya§f¤âš F¿¥ãl¥g£oUªjJ. mij¥g‰¿ btË¥gilahd Inuh¥ãa®fS¡F«, M§»nyh ïªâaU¡F« áy ïyhfh¡fËš
M£nrg§fŸ x‹W« tuÉšiy. MdhY«, mjdhš ghâ¡f¥gl¡ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« bfhL¤JÉlÉšiyah? mJnghš,
Toa tF¥ig¢ nr®ªjjhd “RnjrĤâu‹” g¤âÇif kªâÇ ãuhkz®, ãuhkzušyhjh® v‹nghU¡F« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤J
x¥ò¡bfhŸS»wh® v‹»w jiy¥ã‹ Ñœ xU brh‰bgU¡»š jd¡F t« V‰g£LÉo‹ njr¤â‰F v‹d bfLâ r«gÉ¡F«? ïªJ,
mETykhd ghf¤ij k£L« vL¤J vGâ #d§fis Vkh‰¿, kf«kâa®, »¿°jt® KjÈat®fS¡FŸ ïU¡F« x‰Wikí«,
nahá¤J¥ghU§fŸ v‹W nf£oU¡»wJ. “mjhtJ ãuâÃ⢠e«ã¡ifí« ãuhkz® ãuhkzušyhjh® v‹»w tF¥ãdU¡FŸ
rigfËY« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jtnk #°o° f£áahÇ‹ ïU¡»wjh? xU kj°j®fS¡FŸshfnt xUt® jh‹ ãwÉÆdh
y£áakhf ïUªJ tªâU¡»wJ. Mdhš mJ j‰fhy V‰ghL. mij nyna ca®ªjtbu‹W«, jh‹ v›tsî <duhÆUªj nghâY«
xU °âukhd V‰ghlhf¡ bfh©lhš, mJ e« njáa ïa¡f« ájU©L ãwÉÆ‹ fhuzkhfnt jd¡F¢ áy bgUikfS« cÇikfS«
nghF«go brŒa¡ToaJ”. “âuhÉl‹” g¤âÇif nk‰go kªâÇÆ‹ c©bl‹W«, ãuhkz® xʪj k‰wt®fŸ v›tsî ca®ªjtuhÆUªj
brh‰bghÊit Ñœ¡f©lthW btËÆ£oU¡»wJ. “rk Ãaha« nghâY« mt®fŸ jhœªjt®fbs‹W«, mt®fis¤ bjh£lhš,
»il¥gj‰F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« ï‹¿ikahjJ. ï¡ gh®¤jhš, beU§»dhš, bjUÉš elªjhš ghgbk‹D« j¤Jt§
bfhŸif òâjhdjšy. Ó®âU¤j¢ r£l« el¥ò¡F tªjã‹d® V‰ fisí«, bfhŸiffisí« kj Mjhu _ykhf it¤J¡bfh©L
g£lJkšy, ï«khfhz¤ij¤ âwikahŒ K‹d® M£á brŒjt®fŸ ïU¡»wtiuÆš ïU tF¥ghU¡FŸS« xUtU¡bfhUt® e«ã¡if
ãÇ£oZ M£áÆ‹ Mu«g fhy¤ânyna ïij x¥ò¡ bfh©L 1840 í« m‹ò« v¥go c©lhF«? kf«kâaU«, ãuhkzušyhj ïªJ¡
-« M©oš ngh®L °lh©o§ M®l® 125š mik¤ âU¡»wh®fŸ. fS«, ïªâa¡ »¿°jt®fS«, Inuh¥ãaU«, M§»nyh ïªâaU«
Mdhš j‰fhy KiwahŒ V‰g£lbj‹gij Ú§fŸ czunt©L«. xU rka« x‰Wik MdhY« Mfyh«. Mdhš ãuhkzU«, ãuhkz
Ãiyahfnth, Kj‹ikahfnth m~âU¥ã‹ njáa mãÉU¤â¡F¡ ušyhj ïªJ¡fS« x‰Wikahf VjhtJ ïlÄU¡»wjh? ïªJ¡fËš
bfLâ ÉisÉ¡F«. všyh r_f¤jh®fS« r_f muáaš bghW¥ò ãuhkz® xʪj k‰wt®fŸ N¤âu®fbs‹W«, mt®fŸ ãuhkz®
fis rkkhŒ V‰W¡bfhŸS« fhy« tU« tiu tF¥òthÇ¥ fS¡F CÊa®fbs‹W«, moikfbs‹W«, jhá k¡fbs‹W«,
ãuâÃâ¤Jt« ïUªnj Ôunt©L«” v‹W ngáÆU¡»wh®. ït‰¿ mt®fŸ brh¤J¡fŸ it¤âU¥gj‰F¥ gh¤âaÄšiyba‹W«,
ÈUªJ “RnjrĤâu‹” g¤âÇif #d§fis v¥go¤ jdJ Nœ¢á N¤âu®fË‹ brh¤J¡fis¥ ãuhkz®fŸ gyh¤fhukhŒ¥ ão§»¡
fshš Vkh‰¿ tU»wbj‹W«, mij e«ã #d§fŸ v›tsî ng® bfhŸsyhbk‹W« kDj®k rh°âu¤âš v£lhtJ m¤âaha¤âš 413,
Vkh®ªJ ngh»‹wh®fbs‹W« thrf®fns m¿ªJbfhŸsyh«. kªâÇ 415, 417 Rnyhf§fshf vGâ it¤J¡bfh©L mt‰iwna ïªJ
$kh‹ gh¤nuh mt®fŸ j‰fhy Ãiy ik¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃ⤠r_f¤â‰F Mjhukh¡», mj®¡F¤ jFªj khâÇahf thœ¡ifiaí«
Jt« njitba‹W brhšYtnjhL ÃuªjukhŒ mJ ek¡F ïU¡f el¤â¡bfh©L mijna j§fŸ jªâu§fshY«, bršth¡»dhY«

Fo muR - 1925 170 171 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ghku #d§fisí« e«ò«go brŒJ bfh©oU¡F« xU rhâíl‹ ï¥goÆUªjhš xUntis xU ãuhkzušyhj ãŸisíl‹ xU
v¥go k‰bwhU rhâ xUik¥glKoí«? ãÇ£oZ murh§f« ãuhkz¥ ãŸis c£fh®ªJ czî©ljhf¡ nfŸÉ¥g£lhš
ïªâahɉF tªj x‹wiu ü‰wh©LfS¡F nkyh»í« ï‹dK« xUkhj« g£oÅ Éuj« ïU¥ng‹ v‹W brhšY« T£l¤jhÇl« eh«
MW VG nfho #d§fŸ j§fŸ eh£oš Ô©lhjt®fshfî« bjUÉš v¥go x¤J thHKoí«? ek¡F« mt®fS¡F« v¥nghjhtJ
el¡fhjt®fshfî«, gh®¡fhjt®fshfî« fUj¥gL»wh®fbs‹whš x‰Wik V‰gL« v‹W eh« v¥go vâ®gh®¡fKoí«? ï«khj«
ïÅ vªj¡fhy¤âš ït®fS¡F Énkhrd« c©bl‹W e«g âU¢áÆš elªj T£l¤âš Rauh{a¡ f£á¤ â£l¤âš ãwÉÆš
ïlÄU¡»wJ? tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« j¥ò v‹ghU«, ca®ªj ca®î jhœî ïšiy v‹»w j¤Jt¤ij¢ nr®¤J¡ bfhŸs
rhâ v‹ghU«, ïªj murh§f¤jhU« ehsJ tiuÆš ïªj¤ Ô©lh nt©Lbk‹W brh‹dâš Rauh{a¡ f£áÆ‹ jiyt® ï¤â£l¤ij
jhU¡F v‹d brŒâU¡»wh®fŸ? ïÅnkY« v‹d brŒth® fŸ Ú§fŸ mâš nr®¡f¥ ãua¤jd¥gLå®fshdhš bfhŠr« eŠrKŸs
v‹W e«g ïlÄU¡»wJ? Rkh® I«gJ tUõ§fS¡F K‹duhtJ ãuhkz®fS« fh§»uir É£L¥nghŒ ÉLth®fbs‹W gaKW¤â
ïªj¤ Ô©lhjhU¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« bfhL¤âUªjhš dh®. Ô©lhik ia xÊ¡f nt©Lbk‹W kfh¤kh thasÉš
ït®fË‹ Ãiy ï‹W ï¥go ïU¡Fkh? ïªJ¡fËš áy® kf«kâ brh‹dbghGJ Tlnt nfhɪjh ngh£L¡ bfh©oUªjt®fŸ mJ
a®fisí«, »¿°jt®fisí« Äny¢r®fŸ v‹W v©Â¡ bfh©o mKÈš tU»w fhy¤âš xU g¡f« kfh¤khÉ‹ bgaiu¢ brhšÈ¥
Uªj kd¥gh‹ik ï¥bghGJ v¥go kh¿‰W? mt®fS¡F¥ gjÉfŸ milªJ tªjhY«, k‰bwhU g¡f« kfh¤khÉ‹ brš
ãuâÃâ¤Jt« bfhL¡fhkÈUªâUªjhš mt®fŸ K‹D¡F tªâU¥ th¡if¡ Fiw¡f¥ ghLg£L tU»wh®fŸ, Fiw¤J« É£lh®fŸ.
gh®fsh? ehK« mt®fis¤ bjh£lhš bjh£l Éuiy bt£o v¿a ït‰iw bašyh« m¿ªj ãuhkzušyhjhÇš áyU«, ãuhkz®
nt©L« v‹W jhnd ekJ rh°âu§fŸ brhšY»‹wbjd¢ brhšÈ¡ fËl¤âš j§fS¡F¢ bršth¡F¡ FiwªJ ÉL« v‹»w ga¤â
bfh©oU¥ngh«. x‹wiu ü‰wh©L ãÇ£oZ uh{aghu« elªJ« dhY«, mt®fshš j§fS¡F¥ òfG« Ñ®¤âí« ïšyhk‰ nghŒ
ãÇ£oõh® tUK‹ uhÍaghu« brŒJ bfh©oUªj rhâbašyh« ÉLnk v‹»w ga¤ âdhY« Éóõzhœthiu¥nghš eo¡»wh®fŸ.
ã‰ngh¡fhd rhâfËš jhnd nr®¡f¥g£oU¡»wJ. ït®fËl«, ït® uhk® uh{a¤ânyna Éóõz® ïUªjhš ãÇ£oZ uh{a¤âš
fis e«ã thœªjt®fbsšyh« K‰ngh¡FŸs rhâfËš nr®¡f¥ Éóõz®fŸ ïU¥gJ mârakh? moik Éahghu¤ij xÊ¡f r£l
g£L¥ nghŒÉ£lJ. ïªj¤ Ô©lhjt®fS«, ã‰g£l rhâfS« vªj¡ nk‰gL¤j¥g£l fhy¤âš moikfns m¢r£l¤ij v⮤jh®
fhy¤â‰F¤ Ô©l¡Toatuhfî« K‰ngh¡FŸs rhâa®fshfî« fbs‹W brhšy¥gL»‹wJ. MdnghâY« th°jt¤ânyna
Mf¥ngh»‹wd®? r£lrigfËš rfy rhâfS¡F« c¤ânahf§fŸ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« tªjhš njr K‹nd‰w« jil¥g£L¥
rÇ tu Ãu¥ã¡bfhL¡f¥glnt©L« v‹W Ô®khŤjh®fns, mJ nghŒÉLnkh v‹W bjǪnjh bjÇah knyh ga¥gL»w c©ikahs®
mKÈš tU»wjh? r®¡fhU¡F r«gªj¥g£l rfy bjU¡fËY«, áy® ïU¡»wh®fbs‹gij eh« kW¡f Éšiy. kf«kâa®, »¿°jt®
r®¡fhÇ‹ rfy ãui#fS¡F« rk cÇik c©bl‹W xU Ô®khd« Kjyhdt®fS¡F« tF¥òthÇ ãuâ Ãâ¤Jt« V‰g£lã‹ v›Éj
brŒjh®fns, mJ mKÈš tU»wjh? fh§»uÌš Ô©lhik xÊa K‰ngh¡»‰F¤ jil V‰g£LÉ£lJ? filáahf, tF¥òthÇ¥
nt©L« v‹W Ô®khd« brŒjh®fns, mij¡ fh§»uÌš cŸst® ãuâÃâ¤Jt¤â‰F ÉnuhjkhÆU¡»‹wt®fis xU nfŸÉ
fshtJ x¥ò¡bfh©L mKÈš bfh©L tªjh®fsh? jÄœehL nf£»nwh«. ït®fŸ v¥bghGjhtJ ãuhkz®fS« ãuhkz®
fh§»u° fÄ£oÆ‹ âU¢á T£l¤âš ãwÉÆdhš xUtU¡bfhUt® mšyhjhU« x‹WgLth®fŸ, ãuhkzušyhjhiu mt®fŸ Ra
ca®î jhœî ïšiy v‹W Ô®khd« brŒa¥g£lij¡ fh§»u° kÇahij¡F¥ g§fÄšyhjgo¡F v¥bghGjhtJ kâ¥gh®fŸ,
thâfshtJ x¥ò¡bfh©lh®fsh? giwaDlD« rh¥ãLnt‹, ãuhkzušyhjhU¡F« Ô©lhjhU¡F« ï¥bghGJ ïU¡F« Fiwîf
ï‹D« v§F nt©LkhdhY« rh¥ãLnt‹, v‹d nt©LkhdhY« bsšyh« Ú§Ftj‰F ãuhkz®fŸ mDTykhŒ ïU¥gh®fŸ v‹W
rh¥ãLnt‹, v‹ ïd¤jh®fŸ kh¤âu« ãuhkzušyhj iga‹fSl‹ c©ikahŒ e«ò»wh®fsh? Ô©l¥glhjh® v‹D« 7 nfho #d§
clD©ziy x¥ò¡bfhŸs kh£nl‹ v‹W brhšÈ¤ âah»fŸ fS¡F ãuhkzušyhj ïªJ¡fŸ v‹»w KiwÆš ï‹D« eh«
v‹nghU« nah»fŸ v‹nghU« fh§»uÌš j§fŸ gjÉfis tF¥ò thÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« bfhL¡f kW¥nghnkahdhš
É£LÉ£L Xo¥ nghfÉšiyah? v§F nt©LkhdhY« v‹d kf«kâa®fŸ v‹»w bgauhnyh »¿°Jt®fŸ v‹»w bgauhnyh
nt©LkhdhY« rh¥ã£L¡ bfh©oUªjt®fË‹ kd¥gh‹ikna Ó¡»u¤âš eh« mt®fS¡F bfhL¡f¥ ngh»nwh«.

Fo muR - 1925 172 173 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ït®fŸ v¥go e«ik e«òth®fŸ? e«Kl‹ x¤JiH¥gh®fŸ.
r®¡fhnuhL x¤JiH¡f¡ TlhJ v‹»w eh« e«ik N¤âu® v‹W«
moik v‹W« jhák¡fbs‹W« bjh£lhš, gh®¤jhš, bjUÉš
elªjhš ghg« v‹W« Ãid¤J¡bfh©oU¡»w xU #hâahUl‹
v¥go x¤JiH¡f Koí«? xU fhy¤âš x¤J¥ nghfyh« v‹whtJ
v¥go vâ®gh®¡f Koí«. xU t¡ÑY« xU nghä°fhuD« j«ik gŠrha¤J
ãuhkz‹ v‹W« ca®ªj #hâah‹ v‹W« v©Â¡bfh©oU¥
ghdhdhš cy»š r©lhsbu‹W ahiu¤jh‹ brhšy Koí«?
c©ikahŒ ãuhkz j®k¤njhL ïU¡F« ahÇl¤âY« ek¡F¤ x¤JiHahik â£l¤âš r®¡fhU« bghJ #d§fS« x¥ò¡
JntõÄšiy. ït®fis tz§fî« ã‹th§fÉšiy, e«ik¥ bfhŸs¡Toa ghf« x‹W c©L. mjhtJ, Étfhu§fis¡ nfh®£
nghynt e«ÄY« ÑHhfnt ïU¡»w el¡»w xUt‹ e«ik Ñœ#hâ L¡F¥ nghŒ igrš brŒJ bfhŸs Ãidahkš cŸq® gŠrha¤jh®
v‹W brhštij v¥go r»¡fKoí«? - v‹gJjh‹ nfŸÉ. ïij _y« tH¡Ffis¥ igrš brŒJ bfhŸtJ, ïUf£á¡fhuU¡F«
Ãt®¤â¤J¡ bfhŸshkš ek¡F v‹djh‹ uhÍa Rjªâu« tªjhY« mDTy« v‹gij vtU« kW¡fkh£lh®fŸ. ïªj nahrid bfhŠ
v‹d gy‹? ïu©L Ó®âU¤j« tªJ« jhœ¤j¥g£lt®fŸ rK« òâjhdjšy MâÆš #d§fŸ gŠrha¤J _ykhŒ jh‹ j§fŸ
v‹nghU¡F v‹d gy‹ »il¤jJ v‹gij nahá¡f¡ nfhU»nwh«. tH¡Ffis igrš brŒJ bfh©L tªâU¡»wh®fŸ. Mu«g fhy¤âš
x›bthU kÅjU« jd¡F¤ jhnd gŠrha¤jhuhf¤jh‹
Fo muR - f£Liu - 16.08.1925 ïUªâU¡»wh®.
ïªj j‹Dila gŠrha¤ij x¥ò¡bfhŸshj fhy¤âš
kÅj‹ gyh¤fhu¤âdhš mij mKY¡F¡ bfh©Ltu¥ gh®¡»wh‹.
ïJ xUtU¡bfhUt® ïu¤j« brhÇa¡ bfh©L tªJÉ£lâdhš,
jd¡F¤ jhnd gŠrha¤jhuhf ïU¡f¡TlhJ v‹W m¿ªJ _‹whtJ
kÅjiu gŠrha¤jhuhf V‰gL¤â¡bfhŸS« tH¡f« V‰g£lJ. mJ
ehsh t£l¤âš ts®ªJ »ukkhd cgnahfkhd gŠrha¤jhf V‰
g£lJ. bghJ#d§fŸ j‰fhy ÃiyÆš t¡ÑšfË‹ Mir th®¤ij
fisí« nfh®£o‹ m¡»uk§fisí« e«ãna gŠrha¤ij my£á
a« brŒJ tU»wh®fŸ. t¡ÑšfS« nfh®£LfS« mnah¡»a¤
jdkhd KiwÆš fhÇa§fis el¤J»wtiuÆš #d§fS¡F¥
gŠrha¤âš ïZl« V‰glhJ, VbdÅš nfh®£LfËš »uk¤â‰F
Énuhjkhd mâf yhg¤ij r«ghâ¤JÉlyh« v‹»w Mir
»uk¤ij x¥ò¡bfhŸsnth, »uk¥go el¡fnth kÅjid¡ f£L¥
gl¢ brŒtâšiy. Ãaha« brŒtjdhY« Ãaha¥go el¥gjdhY«
nfh®£LfS¡F« t¡Ñš fS¡F« ntiyna V‰glhJ.
bryî brŒJ Ãaha« r«ghâ¥gj‰F gâyhŒ, #d§fŸ bryÉš
yhj Ãaha¤ij r«ghâ¡f gŠrha¤â‰F¤jh‹ nghth®fŸ. ïUtÇš
xU f£á¡fhuD¡fhtJ nfh®£oš Ãaha Énuhjkhd yhg¤ij
milayh« v‹»w Mir ïšyhÉ£lhš f©o¥ghŒ nfh®£LfŸ
milg£nl nghŒÉL«.

Fo muR - 1925 174 175 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bghJthf ekJ eh£L¥ gŠrha¤J¡F K£L¡f£ilahŒ ïU¥
gJ t¡ÑšfS« nfh®£LfSnk mšyhkš #d§fË‹ m¿ahik
v‹W eh« xU¡fhY« brhšynt kh£nlh«.

Fo muR - f£Liu - 16.08.1925


nfhaK¤ö® th¡fhs®fS¡F X®
nt©LnfhŸ
($kh‹ <.bt.uhkrhÄ eha¡f®)

ekJ eh£o‹ moik¤ j‹ik¡F«, mÊî¤ j‹ik¡F« ekJ


x‰Wik¡ Fiwîjh‹ fhuzkhÆU¥gbj‹gij všnyhU« m¿ªj
Éõa«. murh§f¤jhuhš ek¡F¡ bfhL¡f¥gL« fšÉí« m¡fšÉ
f‰wj‰fhf ek¡F¡ bfhL¡f¥gL« c¤ânahfK«, gjÉí«, murh§f¤
jhuhš ek¡F tH§f¥g£lbjd¢ brhšY« ï¤nj®jš KiwfS«
M»a ï«_‹W« ekJ x‰WikÆ‹ik¡F¥ ãw¥ãlkhÆU¡»wJ.
KjÈu©L fhÇaK« go¤jt®fis¥ g‰¿¡bfh©L x‰Wik¡
Fiwî« moik¤ j‹ikí« mt®fshš c©lh¡f¥g£L tªjhY«
_‹whtjhd nj®jš Kiwfshd ( vy¡õ‹fŸ ) go¤jt®fnshL
mšyhkš rhJ #d§fisí«, ÉahghÇfisí«, bghJ k¡fisí«
x‰WiknahL thœtj‰»šyhkš ãǤJ it¡fî«, Jntõ§fis
í«, Fnuhj§fisí« c©lh¡» f£á¥ ãuâf£áfis V‰gL¤jî«
rh¤âakhÆU¡»wJ. ï¡fhuz§fshšjh‹ bghJey¤â‰F c©ik
ahŒ ciH¡»wt®fŸ ï¤nj®jšfis fh§»uÌ‹ ntiy¤ â£l§
fËš òfÉlhkš jŸËit¤J¡ bfh©nl tªjh®fŸ. ï¥bghGJ
Ãahakhfnth, mÃahakhfnth v¥gonah fh§»ủFŸshf nj®jš
fŸ tªJ òFªJÉ£ljhŒ fh§»u°fhu®fS«, bghJ #d§ fS«
v©Q« goahŒ V‰g£L É£lJ. mj‹ fhuzkhŒ¥ bghJ #d§fŸ
fh§»ui[í«, fh§»u°fhuiuí« v⮡f¤ JªJ É£lh® fŸ.
fh§»ủnf Fiwî©lhF«goahd v⮥òfŸ gykhf c©lh
tij¡ fh§»u°fhu®fŸ e‹F m¿ªâUªJ§Tl fh§»u°fhu®fŸ
v‹nghÇš áy® fh§»uÌ‹ K¡»a bfhŸiffis¡ Tl y£áa« brŒ
ahkš, nj®jšfËš ãuntá¤J fh§»uÌ‹ bgauhš mt‰iw el¤â
k¡fŸ xUtU¡bfhUt® Jntõ¤ijí«, kh¢rÇa¤ijí« mil
tj‰F MjhukhŒ É»wh®fŸ. br‹id, kJiu KjÈa mndf ïl§
fËš ï›Éjkhf eilbg‰W tªjhY« jÄœeh£L¡ fh§»ủF¥
nguhjuthí« tÊfh£oahíÄUªJ jÄœ eh£o‰nf bgUik c©lh¡

Fo muR - 1925 176 177 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


»abj‹W brhšy¥g£l ï¡nfha«ò¤ö® Íšyhî«, ïâYŸs ij¡ f‰ã¡f eh‹ JÂahÉ£lhY« eh‹ neÇš m¿ªj nk‰go
fh§»u° ãuKf®fS« ï¤nj®jš nr‰¿š cyî«goahd fhy« fhÇa§fis¥ bghW¤jtiuÆyhtJ ïit ã‰ngh¡fhd fhÇa
V‰g£L¥ nghŒÉ£lbj‹whš v‹ngh‹wt® J¡f¥glhkÈU¡f bk‹W brhšyhkÈU¡f KoaÉšiy. ïªj ÃiyikÆY« ïªj¢
KoaÉšiy. fh§»uÌš vd¡FŸs bghW¥igí«, flikiaí« rªj®¥g¤âY« nfha«ò¤ö® fh§»u°fhu®fshd v‹Dila e©g®
cz®ªJ eh‹ ïâš ãuntá¡f nt©oaij my£áa« brŒJ fËlK« v‹Dl‹ fh§»u° ntiy brŒj vdjh¥j e©g®fËlK«
É£lhY«, xU rhjhuz kÅj‹ v‹»w Kiw ÆyhtJ ïij¡ ah‹ brŒí« nt©LnfhŸ gaid mË¡Fnkh, mË¡fhnjh v‹w
ftÅ¡fhkÈU¡f KoaÉšiy. ï«khj« 18-ª njâ vdJ brhªj gaÄU¥ãD« bghJ#d§fsh»a c§fËl« ah‹ brŒJ bfhŸS«
ntiyahŒ¡ nfha«ò¤öljF¥ nghÆUªnj‹. m§F el¤j¥gL« É©z¥g« ãunah#d k‰wbj‹W«, cájk‰wbj‹W« ah‹
fh§»u° nj®jš ãurhu« v‹ f©fS¡F« fhJfS¡F« v£od. Ãid¡fÉšiy. Mjyhš ï› É©z¥g« _ykhŒ vdJ nt©L
fhJfS¡F v£oaitfisbašyh« É£LÉ£L neÇš f©lt‰ nfhis c§fS¡F¤ bjÇɤJ¡ bfhŸS»nw‹. mjhtJ, Ú§fŸ
iwí« fh§»u° e©g®fŸ _ykhŒ neÇš m¿ªjt‰iwí« kh¤âu« x›bthU nj®jš mng£rf®fisí« f£á¥ gy¤ijnah, ãurhu¥
F¿¥ãL»nw‹. fh§»u° Rauh{a¡ f£áÆ‹ bgauhš nfha«ò¤ö® gy¤ijnah, bršth¡F¥ gy¤ijnah nr®¤J¥ gh®¡fhkš jŤjÅ
efurig¤ nj®jY¡F v£L¡ fdth‹fis ÃW¤â cŸsh®fŸ. ït® ahŒ mt®fS¡FŸs M‰wiyí«, gnuhgfhu áªijiaí« ftŤJ
fËš áyiu eh‹ rªâ¡f ne®ªjJ. mt®fËš xUt® jk¡F¤ ahiu¤ bjǪbjL¤jhš KÅágš îthf¤ij xG§fhŒ el¤jî«,
Ô©lhik Éy¡F v‹gâš bfhŠrK« e«ã¡if ïšiy ba‹W«, bghJ e‹ik¡F ciH¡fî« cjîth® v‹gij e‹F bjǪJ j¡f
jh« mj‰F¡ f£L¥glKoahbj‹W«, fh§»u°fhu®fËl« ïij¤ PhdKŸst®fshfnt gh®¤J c§fsJ X£il¡ bfhL§fŸ. k‰w
bjÇɤjjhfî«, mt®fŸ mij x¥ò¡ bfh©Ljh‹ j«ik ÃW¤â vªj¡ fhuz§fS¡fhfî«, vtiuí« Éy¡fhÔ®fŸ. fh§»uÌ‹
ÆU¡»wh®fbs‹W«, k‰bwhUt® bfhŸiffis¥g‰¿ jk¡F m㥠bgauhš Égt®fŸ všnyhU« c©ikahd fh§»uÌ‹ bfhŸif¡
ãuhangj« ïU¥gij¤ bjÇɤJ« jk¡F v¥goí« b#a« »il¡ F¡ f£L¥g£lt®fŸ v‹gij eh‹ xU ehS« e«g kh£nl‹. c§f
F« v‹»w fhuz¤jhš j«Äl« ifbaG¤J th§»ajhfî« bjÇɤ isí« e«ò«go brhšykh£nl‹. fh§»uÌ‹ bgauhš Éfhjt®fŸ
jh®. ntbwhUt® ïJtiuÆš fjnu f£lÉšiyba‹W« nkilÛJ všnyhU« njr¤Jnuh»fŸ v‹nwh, fh§»u° ÉnuhâfŸ v‹nwh
ïU¡F«nghJ Tl fj® f£lÉšiyba‹W« Íšyh fh§»u° Ãid¤J ÉlhÔ®fŸ. ïªj¡ fhuz§fshš kh¤âu« vtU« KÅágš
fhÇajÇáÆ‹ K‹dnu brhšy¥g£lJ. mij¡ fhÇajÇá mt®fŸ fî‹áY¡F¤ jFâíŸst®fŸ mšy® v‹W Ãid¤J ÉlhÔ®fŸ.
x¥ò¡bfh©L, et«g® khj« Kjš f£o¡bfhŸStjhŒ¢ brh‹dh ïu©L ghf¤âY« ešyt®fS«, ešyt® mšyhjt®fS« ïU¡»
bu‹W« m›tsthtJ mt® x¥ò¡bfh©lij¥ bgÇjhf Ãid¤J wh®fŸ. ãw® th®¤ijfis¡ nf£L¡ bfh©L c§fsJ X£il j¥ghd
jh« mtÇl« ifbaG¤J th§»ajhfî«, mj‰F« ntW M£fŸ tÊÆš cgnahf¥gL¤â ÉlhÔ®fŸ. vdJ mã¥ãuha¤ij ïj‰F
»il¥gâšiyba‹W« v‹Ål« brhšÈ¡ ifbaG¤ijí« K‹d® mndf fh§»u° nkilfËY« T¿ÆU¡»nw‹. ïÅnkY«
fh£odh®. ï‹DÄu©blhU Éõa§fis ïâš vGJtj‰F vd¡F ïijna k‰w fh§»u° nj®jšfË‹ jfuh® cŸs C®fS¡F¤
ïZlÄšiy. Mdhš ïitbašyh« KÅágš îthf¤ij el¤j bjÇa¥gL¤j¥ ngh»nw‹.
nah¡»aij m‰wbj‹whtJ ïªj¡ fdth‹fŸ KÅágš îth
f¤ij el¤j¤ jFâa‰wt®fŸ v‹whtJ eh‹ TwÉšiy. Mdhš Fo muR - nt©LnfhŸ - 23.08.1925
ïnj khâÇ FzKŸst®fS« vªjÉj¤âY« ït®fS¡F¡ Fiw
Éšyhjt®fSkhd gy fdth‹fS¡F ÉnuhjkhŒ¢ áy fdth‹
fis kh¤âu« j§fŸ f£áah® v‹W brhšÈ¡bfh©L å© kd¡
fr¥ò¡F«, kh¢rÇa¤â‰F« ïlªjU«goahí«, nfha«ò¤ö® Íšyh
É‹ ã‰fhy fh§»uÌ‹ thœÉ‰F« ÉnuhjkhŒ ïJtiu v›Éj
òfhU¡F«, rªnjf¤â‰F« ïl« bfhL¡fhj áy fh§»u° g¡j®fŸ
V‹ ï¥go brŒant©Lbk‹gJ jh‹ ekJ ftiy; mšyhkš
ï›Éõa¤âš fh§»u°fhu®fŸ áy® ngÇš v›Éj cŸ v©z¤

Fo muR - 1925 178 179 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nj®jš ngŒ
ïij¥g‰¿ gy jlitfËš ekJ g¤âÇifÆš F¿¥ãl¥
g£oU¡»wJ. nj®jšfŸ v‹gJ xU gh¤âak‰w, nfŸÉa‰w
brh¤ij¥nghš ão¤jtD¡F¥ bgh©lh£o vd kâ¤J gyh¤
fhukhd brŒif¡bfh¥g gy bfhLikfŸ ekJ eh£oš ïJrka«
elªJ tU»‹wd. br‹idÆY«, kJiuÆY«, nfhitÆY« ï‹D«
k‰w ïl§fËY« el¡F« nj®jš ãurhu§fŸ ïªâah ehfßfk‰w
njr« v‹ghU¡F« ïªâa k¡fŸ Rauh{a¤â‰F nah¡»aija‰w
t®fŸ v‹ghU¡F« j§fŸ f£á¡F cŸs§if bešÈ¡fÅnghš
cgnahf¥gL¤â¡bfhŸs¤j¡fjhd rh£áahŒ És§F»wJ. Mdngh
âY« ek¡F ïitfis kW¡F« kh®¡f« VjhtJ c©lh v‹W gh®¤
jhš ãuŠR njr¤âš ï¥go ïšiyah? ãÇ£oZ njr¤âš ï¥go
ïšiyah? v‹W brhšÈ¤jh‹ j¥ã¤J¡ bfhŸs¡ TLkhÆU¡»wnj
mšyhkš mt®fŸ brhšYtij¥ bghŒba‹W« kW¡f nah¡»aij
ïšyhjt®fshÆU¡»nwh«. ïnjhL kh¤âu« mšyhkš ïªâahÉ‹
ÉLjiy¡nf‰g£lJ« 2 ´¤â‰F K‹ò ÄfÄf gÇR¤j¤
j‹ikíilabj‹W brhšÈ¡ bfhŸs¥g£oUªjJkhd fh§»uÌ‹
bgaU« cyf¥bgÇah®, r¤âah¡»uf mtjhu«, mÏ«irÆ‹ brh%
g« kfh¤kh v‹W cynfh®fshnyna brhšÈ¡bfhŸS« c¤jkuhd
fhªâaofË‹ bgaU«, ïªâah mehfßf njr« v‹W« brhštj‰
fhjhukhd brŒif¡F« Rauh{a¤â‰F mUfija‰wJ v‹W brhšt
j‰fhjhukhd brŒif¡F« cgnahf¥gL¤j¥g£L tU»wbj‹whš
eh£L¡F nah¡»aij ÉLjiy v§nfÆU¡»wJ? ïj‰F¡ fhuz«
v‹d bt‹W nahá¥nghnkahdhš, ï¤nj®jš fUk§fËš ãuntá¤
âU¡F« ahiuí« brhšy ï§F eh« K‹tukh£nlh«. Mdhš,
ïij¥ gh®¤J¡ bfh©L kîd« rhâ¤J¡ bfh©oU¡F« nah¡»a
khd, c©ikahd v‹W brhšy¥gL« áy g¤âÇiffisí«,
nah¡»akhdt®fŸ, c©ikahdt®fŸ v‹W brhšy¥gL« áy jiy
t®fisí«jh‹ ï¥ghjf¤ bjhÊY¡F¡ fhuz« v‹W brhšYnth«.
Jbusgijia J®¢rhjd‹ J»YǪjijí«, khdg§f¥
gL¤âdijí« j®kÕkhâfŸ gh®¤J kîd« rhâ¤J¡ bfh©nlÆUª

Fo muR - 1925 180 181 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


jh®fŸ v‹whš ï¥ghujnjÉia áy J®¢rhjd®fŸ J»YÇtijí«,
khdg§f¥gL¤Jtijí« gh®¤J¡ bfh©oU¥gJ mârakh mšyJ
mJ j¥ãjkhFkh v‹W áy® Iíwyh«. Mdhš JbusgijÆ‹
J»YÇtij bghW¤J¡ bfh©oUªjt®fŸ j§fS¡F¥ gyÄUªJ«
bghWikÆ‹ gy¤jhš bghW¤J¡ bfh©oUªjh®fŸ. ghujkhjhÉ‹
J»YÇa¥gLtij gh®¤J¡ bfh©oU¥gt®fŸ bgU«gh‹iknah®
Raey¤jhY« ngo¤j‹ikahY« my£áa¥ ò¤âahY« jh« gh®¤J¡
bfh©oU¡»wh®fŸ v‹gJ vkJ jhœikahd mã¥ãuha«. ïj‹
Rauh{a¡ f£á¡F fUnt¥ãiy
gydhŒ njr« v‹d M»wJ v‹gij¥ g‰¿¡ bfhŠrkhtJ áªâ¤J¤
jh§fŸ brŒj âahf§fisí« j§fsJ ciH¥òfisí«, jh§fŸ t§fhs Rauh{a¡ f£áÆÈUªj K°ä«fbsšyh« xUt®
vj‰fhf¢ brŒnjh«, g£nlh« v‹W Ãid¤J¥gh®¤J, njr ÉLjiy¡ ã‹ xUtuhŒ Éy»¡bfh©nl tU»wh®fŸ. filáahf t§fhs
nfjh‹ brŒnjh«, brŒJbfh©oU¡»nwh« v‹»w Koî¡F K°ä«fË‹ jiytU« t§fhs efu rigÆ‹ o¥o nkaUkhd
tUth®fshdhš ït®fŸ v¥go kîd« rhâ¡f Koí«? ï›tsî lh¡l® m¥Jšyh R¡uht®¤â Rauh{a¡f£áÆ‹ bk«g® °jhd¤ij
bgÇa m¡»uk¤â‰F¡ nfŸÉÆšiyah? všnyhUkh m¿ahikÆš uhÍehkh¡ bfhL¤J É£lh®. mt® nk‰go uhÍehkhî¡F¡ fhuz«
- my£áa¥ ò¤âÆš _œ»É£lh®fŸ? všnyhUkh ga§bfhŸËfŸ? TWifÆš Rauh{a¡f£áÆ‹ j¤Jt« jk¡F¥ ão¡fÉšiy
všnyhUkh Raey¥ngahš M£l¥gL»wh®fŸ? ï¥go¢ brhštJ ba‹W«, mjdhšjh‹ jh« uhÍehkh¡ bfhL¤J É£ljhfî«, jh«
j®kkhFkh? v‹W nahá¤jhš, kfh¤khÉ‹ nguhš, fh§»u° nguhš ï‹dK« njr¤â®¡F ciH¡f¤ jahuhÆU¥gjhfî«, jh« uhÍehkh¡
el¤j¥gL« ïªj¤ nj®jš m¡»uk§fŸ xG§fhdjh v‹»w v©z« bfhL¤jâ‹ fhuzkhf jd¡F uhÍa cy»ÈUªj bršth¡FfŸ
th£L»wnj; ahiu¡ nf£lhY« neÇš ngR«nghJ ïJ m¡»uk«jh‹ FiwªjnghâY« xU òâa bfhLik¡F c£g£L cÆiu it¤J¡
v‹W x¥ò¡bfhŸS»wh®fŸ. xU nfho %ghí« 30 MÆu« ng® áiw bfh©oU¥gijÉl muáaš j‰bfhiy brŒJbfhŸtJ nkš vd
thr¤ijí« kfh¤khÉ‹ áiw thr¤ijí«, uh# nghf¤ijí«, uh# v©Q»nw‹ v‹W T¿ÆU¡»wh®. t§fhs¤âš ï¥goba‹whš,
r«g¤ijí«, bgU¤j âahf ò¤âiaí« MFâahŒ¡ bfh©L brŒj g«ghÆY« Rauh{a¡ f£áahU¡F«, áªJ K°ä«fS¡F« x‰Wik
ÉLjiy ahf¤âš ï¤nj®jš N£á v‹»w uh£r[‹jhdh c©lhf ïšyhkš ïUtU¡FŸS«, x¤JiH¡f Koahbjd¡ T¿
nt©L«? c©ikahd RakÇahijí«, åuK«, bghJ ey v©zK« mt®fSl‹ x¤JiHahik Mu«ã¤âU¥gjhŒ bjÇatU»wJ.
njrg¡âí« xU ïu©L _‹W ngU¡fhtJ e« jÄœeh£oš ekJ khfhz¤âY« kJiuÆš áy Rauh{a¡ f£áah® áy K°ä«fŸ
v‹iw¡F V‰gL»‹wnjh m‹iw¡F¤jh‹ ï¤nj®jš uh£r[‹ ÉõakhŒ elªJbfh©lJ kJiuÆš Rauh{a¡ f£áÆ‹ ãurhu«
khŒth‹. mJtiu jÄœeh£oš fškhÇí«, fšyoí«, joaoí«, v‹w jiy¥ã‹Ñœ âdrÇ¥ g¤âÇiffËš gh®¤jhš bjÇatU«.
k©il cilî«, cÆ®¢nrjK« ï‹D« gy ïÊFz§fS« mJkh¤âu« mšyhkš K°ä«fS¡F¥ bgÇa c¤ânahf§fŸ
jh©ltkho¡ bfh©oU¥gJ bfhŠrK« M¢rÇakšy. Mdhš tU»wfhy¤âš ït®fŸ v¥go elªJ bfhŸS»wh®fbs‹gij
x‹W kh¤âu« bghJk¡fis¡ nf£L¡ bfh©L ïij Ko¡»nwh«. K°ä« bgÇa c¤ânahf°j®fis¡ nf£lhš bjÇatU«. FH«ò,
mjhtJ nah¡»akhd g¤âÇiffŸ v‹gJ kîd« rhâ¤J¡ fhŒ fÇ KjÈa gjh®¤j§fS¡F thrid c©lh¡»¡ bfhŸsnt©o
bfh©oUªjhY« ekJ rnfhju¥ g¤âÇifah»a ‘CÊa‹’ vGâÆ jhËj« brŒí«nghJ fUnt¥ãiyia cgnah»¤J¡bfh©L,
U¥gJ “mtut® f£á¥ g¤âÇiffŸ mtut®fŸ rh®ãš ngR»‹wd” rh¥ãL»w nghJ mij vL¤J öu v¿ªJ ÉLtJnghš rka¤â‰F¢
v‹gij bghJ k¡fŸ kdâš it¤J g¤âÇifÆš fhz¥gLtij nr®¤J¡ bfh©L rka« j¥ãaîl‹ btËÆš jŸËÉLtij ekJ
e«ã mtru¥g£L mã¥ãuha« bfhŸshkš bghWiknahoUªJ eh£L K°ä«fŸ kh¤âu« mšyhkš ekJ eh£L ïju k¡fS« m¿a
c©ikia m¿í«go nf£L¡ bfhŸS»nwh«. nt©LkhŒ Mtš bfhŸS»nwh«.

Fo muR - jiya§f« - 23.08.1925 Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 23.08.1925

Fo muR - 1925 182 183 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


tF¥òthÇ ãuâÃâ¤Jt« t¡ÑšfŸ thŒjh th§FtJ
“gf‰bfhŸis¡fhuU¡F ïuh¤âÇ¡
bfhŸis¡fhu®fns rh£á” t¡Ñš:- th fî©lh v‹d r§fâ.
f£á¡fhu‹:- vrkh‹W »£ljh‹ xU fhÇakhŒ tªnj‹.
ï«khj« ïUgjhªnjâ jÄœ Rauh{ah g¤âÇifÆš tF¥ò t¡Ñš:- v‹d fhÇa«.
thÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij M£nrã¤J vGJtâš #d§fis f£á¡fhu‹:- eh‹ xU¤jU¡F 1000 %ghí« t£oí«
kf«kâa® v‹W«, ïªâa¡ »¿°jtbu‹W«, Inuh¥ãabu‹W«, bfhL¡f nt©L« th§» 2 tUrkh¢á§nfh. thŒjh brhšÈ flªJ«
M§»nyh ïªâabu‹W«, x›bthU tF¥ò¡fhu®fshš m›t› xU tUr kh¢á§nfh. filáah 2 khr thŒjh nf£nl‹ mJ¡FŸns
tF¥ãYŸst®fis¤ nj®ªbjL¥gjhš j§fŸ tF¥ò¡ fhÇa§ ãuhJ ngh£L£lhD§nfh. vrkh‹W v¥goahtJ xU ïu©L khr
fis¥ gh®¡»wh®fns ašyhkš bghJ¡fhÇa« gh®¥gâšiy v‹W« thŒjh th§» bfhL¤jh¡f gz« f£o¥ngh£uD§nfh.
ïjdhš tF¥ò¤ JntõK« tF¥ò¥ ãÇÉidí« V‰gL»‹wd
v‹W« vGâÆU¡»wJ. ïj‰F Mjuî bfhL¥gj‰F xU rh°âÇ t¡Ñš:- ïu©L khj« jhdh ïu©L tUõ thŒjh th§»¡
ahÇ‹ cgnjr¤ij¡ fh£L»wJ. Rauh{ah g¤âÇifnah njÓa bfhL¡»nw‹ filáahŒ mt‹ c‹Ål« gz« th§F»wijna
ãuhkz® v‹W brhšy¥gL« “gf‰bfhŸis”¡fhuUila g¤âÇif. eh‹ gh®¤J ÉL»nw‹.
âU rh°âÇah® mt®fnsh Äjthj¥ ãuhkz® v‹W brhšy¥gL« f£á¡fhu‹:- rhÄ rhÄ m¥go¢ brŒahâ§nfh. mt‹
“ïuh¤âÇ¡ bfhŸis”¡ f£áia¢ nr®ªj ãuhkz®. ï¥gf‰ bkhJY¡F ehdh ãŸis. v« bkhJiy v¤jidnah ng® ⧻
bfhŸis¡ f£á¡F uh¤âÇ¡ bfhŸis¡ f£áah® rh£áia¤jh‹ uh§nfh. ïu©L khr« ïšyh£lh _Q khr thŒjh »il¤jhš nghU«.
cgnahf¥gL¤â¡bfhŸs nt©L«. nghuh¡ Fiw¡F xU bgÇa
ãu£L v‹dbt‹whš xU ãuhkzušyhj kªâÇahd $kh‹ gh¤nuh t¡Ñš:- rÇ, ÕR v‹d bfhL¡fnw.
î« ïij m§ÑfǤâU¡»whuh«. ïªj xU Éõa« ãuhkz¥ f£á¡fhu‹:- vrkh§f brh‹dh¢ rÇ.
g¤âÇiffË‹ Nœ¢á v‹W FomuR« mj‹ rf g¤âÇiffS« vGâ
t¡Ñš:- üW %ghŒ bfhL¡fD« thŒjh th§F»wJ v‹whš
tU« x›nthbuG¤J¡fisí« fšÈ‹nkš vGj¢ brŒ»wJ. kªâÇ
Éisah£L fhÇakšy.
gh¤nuh mt®fŸ rk Ãaha« »il¥gj‰F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt«
ï‹¿aikahjJ v‹W«, ï¡ bfhŸif òâjhdjšy v‹W«, všyh f£á¡fhu‹:- 50%. jhuD§nfh.
r_f¤jh®fS« r_f muáaš bghW¥òfis rkkhŒ V‰W¡ bfhŸS« t¡Ñš:- thŒjh th§Ftâš cŸs fZl« cd¡F bjÇahJ.
fhy«tiu tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« ïUªnj Ôu nt©L« v‹W«, eh‹ brŒí« ntiyÆdhš KÅÓ¥ng 1 tUõ«, 2 tUõ« thŒjh
Mdhš ïJ ÃuªjukhŒ ïU¥gJ e‹ik mšy bfLâ v‹W« bfhL¤jhY« bfhL¥gh® Mdjhš ÕR 100-¡F FiwahJ.
ngáÆU¡»wh®. m¥go ïU¡f Rauh{ahÉ‹ T‰iw vªj th®¤ij
ahš kªâÇ m§ÑfÇ¡»wh® v‹gij bghJ k¡fŸ ftÅ¡fnt©L«? f£á¡fhu‹:- m¤jid ehŸ thŒjh th©lh«. 2, 3 khr«
Rauh{ah g¤âÇifÆ‹ k‰w T‰WfS¡F kWKiw gâbyGJ»nwh«. »il¢rhš nghJ«.
t¡Ñš:- Ú v‹d gƤâa¡fhudhf ïU¡»whŒ? fl‹ bfhL¤j
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 23.08.1925 t‹ 2 µ thŒjh nf£lj®¡F bfhL¡fhkš ãuhJ nghLtbj‹whš

Fo muR - 1925 184 185 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


mtD¡F m¤jid MQtkh? mtid Él¡TlhJ. Õir¥ g‰¿ Ú t¡Ñš:- nfhã¤J¡bfh©L whk¢rªâuh, ï¤jid neu« ntiy
ftiy¥glhnj eh‹ th§F« thŒjhÉdhš cd¡F Ä¢rkhF«. t£o ia¡ bfL¤jj‰F 15 %. ão¤J¡bfh©L mt‹ gz¤ij jiyia¢
ia¡ bfhL¤jhš nghJ«. R‰¿ v¿ªJÉL. ïbjšyh« »Ë¤bjÇ. ïªj r¤âaÑ®¤â rhtfhr«
f£á¡fhu‹:- m¥goahdhš vrkh§nfh nf¡»ugo jhnuD§f. ek¡Fnt©lh«. ït‹ brhš»wgo vGâdhš ehis¡F e«Äl« xU
f£á¡fhu‹Tl tukh£nl‹.
ïªjh§nfh ï¥g 50%. th§»¡nfh§f.
FkhÞjh:- fl‹ th§»dtD¡F #hilfh£o ngrhkš thia
t¡Ñš:- rÇ, v‹W Fkh°jhit T¥ãL»wh®. whk¢rªâuh.
_o¡bfh©oU¡f¢ brhšY»wh®.
Fkh°jh:- rh®.
f£á¡fhu‹:- rhÄ rhÄ vrkh§nfh ï¥go nfhÉ¢á¡fyhkh.
t¡Ñš:- ïtÅl« xU t¡fhy¤J th§» xU °nl£bk©L eh§fšyh fh£lhŸjhnd? nfhu£L r§fâ v§fS¡bf¥go bjÇí«.
eh‹ brhš»wgo vGâ ifbaG¤J th§»bfhŸ. vrkh§f jhnd brhšÈ¡bfhL¡fQ«. Ú§f v‹dnkh vGâ¡
Fkh°jh:- fh»j« 炙 bg£o ngdhîl‹ tªJ t¡Ñš g¡f« bfh§nfh. e«ik VjhtJ r¤âa« nf£Ll¥nghwh§bfh. mJ kh¤âu«
ËW bfh©L t¡Ñš brhštij vGJ»wh®. gh¤J¡ bfh§nfh.

t¡Ñš:- brhštjhtJ - ïªj ãuhJ nkhroí« R¤j¥ bghŒí t¡Ñš:- rÇ, mbjšyh« eh‹ gh®¤J¡ bfhŸS»nw‹.
khdJ. ïªj¥ ãuh«rÇ neh£L eh‹ vGâ¡ bfhL¡fÉšiy. ïJ whk¢rªâuh vGJ ãuh«rÇÆš f©lgo gÇfhu« bguÉšiy. T£L
ngh®#Ç - v‹W brhšÈ¡bfh©L tU«nghJ, Éahghu¡ fz¡FfŸ ïU¡»wJ. ïij fÛõ‹ it¤J yhg eZl«
gh®¤J Koî brŒant©L«.
f£á¡fhu‹:- rhÄ, rhÄ mbjšyh« vSjhâ§nfh. ïªj
ght¤ij v§bf bfh©LnghŒ bjhy¥ng‹. 3 khrkh elªJ if Ú£o f£á¡fhu‹:- rhÄ rhÄ m¥go vGâdh ehis¡F¡ fz¡F
brhisah£l gz« th§» CL f£o fšahz« g©Â ïU¡»nw‹. fh£l th©lhkh?
ï¥go vSâdh f©Q« thí« bts§f th©lhkh? t¡Ñš:- mbjšyh« eh‹ gh®¤J¡bfhŸS»nw‹. e«Äl«
t¡Ñš:- nfhã¤J¡ bfh©L, v‹dlh kfh r¤âa Ñ®¤ânghš v¤jidnah fz¡FfŸ ïU¡»wJ. Fkh°jhit¥ gh®¤J O.S. 43-¡F
ngrnw. m¥goahdhš th§»d gz¤ij bfhL¤jt‹ nf£lJ« fh£odnk mªj fz¡F ò°jf§fŸ všyh« e«Äl« ïU¡»wjšyth.
vÇŠR nghlujhnd. ï¤âid ehshÆ ï‹D« thŒjh v‹d.
f£á¡fhu‹:- rhÄ rhÄ nfhÉ¢R¡fhâ§nfh, if¡F gz« tu FkhÞjh:- M«. mJî« ïU¡»wJ, ntW nfRfS¡F tªj
th©lhkh 2 µ ¤âš tªju¥ nghFJ, bfh©L nghŒ FL¤J bfŠá fz¡FfS« ïU¡»wJ.
»£L tªjl¥nghnu. mJ¡FŸns eh‹ vGâ¡ bfhL¡fhy nghU rÇ
f£á¡fhu‹:- rhÄ rhÄ ïbjšyh« ek¡F v¥go xjîK§nfh.
v‹D vGâdh ešyhthÆU¡F«.
t¡Ñš:- ml¥ gƤâa¡fhu Vnjh ïu©L _£il fz¡Ffis
t¡Ñš:-
t¡Ñš:-m¥goahdhš thŒjh »il¡fhJ, cd¡fhf ntQ
bfh©L nghŒ âObu‹W KÅÓ¥ò K‹dhš ngh£lhš gaªJ bfhŸs
khdhš vGâ bfhL¤jij x¥ò¡bfh©L ntnw khâÇahŒ vGJ
th©lhkh? e«k KÅÓ¥ò fz¡F _£ilia f©lJ« 6 µ thŒjh
»nw‹.
jhdhfnt bfhL¤J ÉLthh®.
f£á¡fhu‹:- rÇ m¥go vGJ¡nfh rhÄ. ek¡bfd¤J¡F
f£á¡fhu‹:- mŒnah rhÄ fz¡if bjhwªJ gh¡f kh£
Cuh KjY.
lh§fsh? f«Ärd® neÄ¡f kh£lh§fsh? m¥gu« á¡»¡»£lh¡f.
t¡Ñš:- whk¢rªâuh, mªj 2tJ ghuhit mo¢á ïªj khâÇ
t¡Ñš:- mJ v‹ ntiyašyth. m¥go gh¡fujhÆUªjhš
vGJ - eh‹ thâÆl« xU T£L Éahghu« brŒa #hÛD¡fhf ïªj
_£ilia ãÇ¡f 2 k neukhF«. mJî« ÄŠá mij¥ ãǤjhY«
ãuh«rÇ vGâ¡ bfhL¤nj‹.
mªj¡ fz¡if gh®¤J v‹d fz¡F ahUila fz¡F v‹W f©L
f£á¡fhu‹:- rhÄ rhÄ m¥go¡Tl ïšby§nf. ão¡fnt KoahJ. ï‹D« v¤jidnah tÊ ïU¡»wJ. fÄõd®
Fo muR - 1925 186 187 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
V‰g£lhY« mtiuí« rÇg©Â¡bfhŸsyh«. mij¥g‰¿ Ú
ftiy¥glhnj. fÄõd® VjhtJ jfuh® g©Âdhš mt® nfRfËš
eh‹ fÄõduh tªjh mtiu ïG¤J É£L ÉLnt‹. vâ®
t¡ÑY¡F« ï¥gobašyh« brŒahÉ£lhš nfh®£L¡F nfnr
tuhbj‹W bjÇí«. mtU« ï¥go v¤jidnah jlit brŒâU¥gh®.
KÅÓ¥ò« u«g ešyt® mtU« t¡ÑyhÆUªJ tªjt® jhnd. Rauh{a¡ f£áí« $kh‹ gnlÈ‹
ï¤bjšyh« thŒjh th§f rf#«jh‹ v‹W mtU¡F« bjÇí«.
cd¡F v¥goahdhY« 2 tUõ¤â‰F f«ÄÆšyhj thŒjh c¤ânahfK«
gh¤J¡nfh. mj‰FŸ fl‹ bfhL¤jt‹ mrÈš 100, 200 jŸË¡
bfh©lhtJ bfhL v‹W c‹ fhiy tªJ ão¡»wh‹ gh®¤J¡nfh.
Rauh{a¡ f£áah® j§fŸ f£áia Mu«ã¡F«nghnj fah
x‹W¡F« ga¥glhnj.
fh§»u° Ô®khd¤ij Û¿¡ fyf« brŒJ fh§»uR¡F ÉnuhjkhŒ
f£á¡fhu‹:- mŒaŒnah, mjšyh« th©lhŠ rhÄ bfhL¤j Mu«ã¤jh®fŸ. mJrka« fh§»uÌš jiyt®fŸ v‹W brhšÈ¡
tD¡F ešy ãŸisahŒ nghfQ«. Ú§f v‹dnkh vGâ¡nfh§f bfh©L ïUªjt®fË‹ nfhiH kd¤jhY« #hâaãkhd¤jhY«
vd¡bfšyh« ïu©nl khr« thŒjh nghJ«. Rauh{a¡ f£áahU¡F r£lrig¥ ãuntr« ãwF mDkâ¡f¥g£L¥
t¡Ñš:- rÇ vGj¥gh. gh¡» O.S. 21-¡F °nl£bk©L vGâ nghŒÉ£lJ. fh§»u° mDkâ¤jhY« bghJ #d§fËš ÄFâ
ndhnk mij¥gh®¤J vGâ ifbaG¤J th§»¡bfhŸ. nfh®£L¡F ahdt®fŸ j§fŸ nguhš r£lrig¥ ãuntr¤ij v⮤J¥ ãurhu«
tU« nghJ gh¡» gz¤ijí« bfh©L tu¢brhšY. brŒayhdh®fŸ.

f£á¡fhu‹:- rhÄ ehis¡F gh¡» gz§ bfh©lhuD§nfh. MdhY« mJrka« Rauh{a¡ f£áah® r£lrigia¥ g‰¿
#d§fS¡F¡ bfhL¤j th¡FWâfis e«ã¥ gy® mDkâ¤jh®fŸ.
Fo muR - ciuahlš - 23.08.1925 Rauh{a¡ f£áahU¡nf X£L« brŒjh®fŸ. ï›th¡FWâfŸ Ãiw
nt‰w¥g£ldth? mšyJ ãÇ£oõhÇ‹ th¡FWâfŸ nghyhÆdth?
m‹¿ mijÉlnkhrkhÆdth? v‹W gh®¥ngh«.

th¡FWâfshtd :
1. jh§fŸ r£lrig¡F¥ nghtJ r®¡fhÇ‹ uh{aghu« eil
bgwÉlhkš brŒtj‰bf‹W«,
2. mj‰fhf v›Éj Ô®khd§fŸ tªjhY« K£L¡f£il
ngh£L v⮥gJ v‹W«,
3. j§fS¡F ( bk#hÇ£o ) bgU«gh‹iknah® »il¡fh É£
lhš jh§fŸ r£lrig ntiyfËš fyªJbfhŸtâšiy
v‹W«,
4. fh§»u° x¤JiH¤jhY« jh§fŸ x¤JiH¡f¥ nghtâšiy
v‹W«,
5. j§fŸ ngh¡Ftuî bryîgoí« Tl bgWtâšiy v‹W«,
6. v›Éj¡ fÄ£oÆY« m§f¤âduhtâšiy v‹W«,
7. v›Éj c¤ânahf¤ijí« bg‰W¡ bfhŸtâšiy v‹W«

Fo muR - 1925 188 189 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ï‹D« gyÉjkhŒ #d§fŸ Vkhw¤jFªj khâÇbašyh« nghbjšyh« XLtJ; uh#¥ ãuâÃâílD« k‰W« Inuh¥ãaUlD«,
th¡FWâ bfhL¤J °jhd§fis¥ bg‰wh®fŸ. bg‰w ã‹ò j§fŸ c¤ânahf°jUlD« x¤JiH¡f¤ jahuhÆU¡»nw‹ v‹»wh®.
th¡FWâfËš x‹iw¡Tl Ãiwnt‰wÉšiy.
jk¡F c¤ânahf« r«ghâ¤J¡ bfhL¤j Rauh{a¡ f£áah®
x¤JiH¥ò¡ fhy¤âš r£lrigÆš áy® thahofshÆUªJ j«ik clnd ÉLjiy brŒJÉlnt©Lbk‹»wh®. mt®fS«
mo¡fo x›bthU Ô®khd§fËY« elto¡iffËY« fyªJ m›thnw ÉLjiy brŒjh»É£lbj‹»wh®fŸ. ï›Éj elto¡if
bfh©L j§fŸ bga®fis És«gu¥gL¤â¡bfh©L v¥go kW fis g¤âÇiffŸ áyh»¡»‹wd. kfh¤khî« $kh‹ gnlY¡F Má
nj®jY¡F¤ jahuh»¡bfh©L tªjh®fnsh mJnghš ït®fŸ TW»wh®.
elto¡if tªJÉ£lJ. mJkh¤âukšyhkš br‹idÆY«, k¤âa
m¥goahdhš Äjthj¡ f£áahU«, #°o° f£áahU«, Rna£
khfhz¤âY« ãuhkzušyhjhU¡F Énuhjkhí«,g«ghÆš ãuhkz
ir¡ f£áahU« ïijÉl¡ nftykhŒ v›Éj¤âš elªJ bfhŸS
ušyhjhU¡F«, kfkâaU¡F« Énuhjkhí« ntiy brŒtij Ra
»wh®fŸ v‹gJ ek¡F És§fÉšiy.
uh{a¡ f£áah® j§fŸ bfhŸiffshŒ it¤J¡ bfh©oU¡»wh®fŸ.
m‹¿ ï›Éj elto¡iffis bghJ#d§fŸ m¿ªJ
ïij ãuhkz® f£á v‹W eh« mo¡fo ngáí« vGâí«
bfhŸshjgo, bt‰¿ v‹»w jiy¥ã‹Ñœ g¤âÇiffŸ ãuRǤJ
tªjj‰bfh¥g br‹id r£lrig vy¡õ‹ Ô®ªjîl‹ RnjrĤâu‹
jªâu§fŸ brŒJtU»wgoahš #d§fŸ VkhªJ ngh»wh®fŸ. ït‰
g¤âÇif vGâaJ PhgfÄU¡F«. mjhtJ: -
iw¤ jhuhskhŒ btW¥gt® ahiuí« fhnzh«.
ekJ ntiy ãuhkzušyhjhiu v⮡f nt©oaJjh‹ v‹W
“îthz njr¤âš nfhkz« f£oat‹ gƤâa¡fhu‹ v‹gJ
vGâÆUªjJ. ïij m¥nghnj áy g¤âÇiffŸ f©o¤âU¡»‹wd.
nghš” fh§»uÌš ah« xnu xU gƤâafhu®jh‹ c©L nghš
ï¥bghGJ« mj‹ bghJ¤jiyt® ãuhkz®, cg jiyt® ãuhkz®,
njh‹W»wJ.
fhÇajÇá ãuhkz® k‰w khfhz§fËY« ãuhkz®fS«, mt® if
Míjkhd áy, mjhtJ j§fisí« ãuhkz® v‹W Ãid¤J¡ Fo muR - jiya§f« - 30.08.1925
bfh©oU¥gt®fS«jh‹ mj‹ khfhz îth»fshfî« ïU¡»wh®
fŸ. Éf, bfhŠr ehis¡F K‹ò $kh‹ neU mt®fŸ j§fŸ
th¡F¤j¤j¤â‰F ÉnuhjkhŒ ïªâa r£lrigÆduhš ÃaÄ¡f¥g£l
xU fÄ£oÆš °jhd« x¥ò¡bfh©lh® v‹gij¥g‰¿ vGâÆUª
njh«. ï¥nghJ $kh‹ gnlš mt®fŸ ïªâa r£lrig m¡»uhrdh
âgâ c¤ânahf¤ij x¥ò¡bfh©lh®fŸ. K‹ brhšy¥g£l fÄ£o
bk«g® c¤ânahf¤â‰F¤ âd¢ r«gs«. ïu©lhtjhd m¡»uhr
dhâgâ c¤ânahf¤â‰F khj¢ r«gs«. mJî« khj« 4000, 5000
»il¡f¡ToaJ. tUõ« x‹W¡F 50 mšyJ 60 MÆu« %ghŒ
»il¡F«. _‹W tUõ¤â‰F 1,50,000 mšyJ 2,00,000 XL Û‹ Xo
cUÛ‹ tUksî« tho ïU¡Fkh§ bfh¡F v‹»wgo #d§fŸ
ït®fŸ th¡F¤j¤j¤ij kw¡»wtiuÆY«, j¡f c¤ânahf« »il¡
»w tiuÆY« fh¤âUªJ rka« gh®¤J c¤ânahf¤ij¥ bg‰W¡
bfhŸS»wh®fŸ. mâY« $kh‹ gnlÈ‹ c¤ânahf« v›tsî
khd¡ nflhdJ? jkJ kdrh£áiana É£LÉ£L¥ nghŒÉl
nt©oaJ. c¤ânahf« bg‰wJ« Rauh{a¡ f£áia uhÍdhkh¢
brŒant©oaJ. jh« g«ghŒ fh®¥gnuõ‹ ãuábl©lhŒ ïUªj
fhy¤âš gÏZfhu« brŒj xU fdth‹ å£L¡F ehŸ x‹W¡F¥
g¤J jlitahdhY« el¡f¤ jah® v‹»wh® . mjhtJ, T¥ã£l

Fo muR - 1925 190 191 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


j‹ikia¥ nghâ¤J, moik K¤âiuia¤ jiyÆyo¤J, moik¢
á‹d¤ijí« ifÆš bfhL¤J, moik¡F¤ j¡ft‹ v‹w e‰rh£á¥
g¤âuK« mˤJ btËÆyD¥ã ÉL»wh®fŸ. ï› moikfshš
cyF«, cy»YŸs ét‹fS«, r¤âa«, j®k«, Úâ, m‹ò, gnuhgfhu«,
njrg¡â ï‹ndhu‹d ãwî«, flîŸ xUt® ïU¡»whuh v‹W«,
br‹idÆš r®tfyhrhiy¥ rªnjf¥gl¤ j¡f t©z« ehrkilªJ tU»wJ.
g£lkË¥ò ÉHh bg©fisí« g‰¿¡bfh©lJ
ï› moik v‹D« ¥ns¡ Éahâ òUõ®fis¥ Õo¤J, nkš
ï›tUl« br‹id khfhz¤âš 84 °âßfSŸgl, 1744
brh‹ditfisbašyh« ghœgL¤Jtnjhlšyhkš, ïªâahÉ‹
ngU¡F moik K¤âiu it¡f¥g£lJ.
bgUik¡F ehafkhŒ ïy§F« °âß u¤d§fisí« g‰¿¥ ghHh¡f
kÂfshfî«, kh¡f§fshfî« cŸs gy thÈg®fS«, Mu«ã¤J É£lJ. ïjdhš, nkšbrh‹d j®k§fŸ mÊa¡»l¥gJ
°âß u¤d§fS«, moik K¤âiuia¥ bg‰W¡bfh©LÉ£lh®fŸ. kšyhkš, nkY« mnef j®k§fŸ mÊtj‰F monfhÈah»ÉLnkh
mjhtJ ï›tUl« r®tfyh rhiy¥ g£l« tH§»a ÉHhÉš; v‹W IíW« ÃiyÆš ïU¡»wJ. ïjdhš, °âßfŸ fšÉ f‰f¡ Tlh
bj‹gJ ekJ mã¥ãuhakšy. òUõ®fns f‰f¡TlhJ v‹W«, ï¡
fšÉna ïªâahití«, ïj‹ muáaš Rjªâu§fisí« ghHh¡»
v«.vš. gߣirÆš 4 ng®fŸ moikÆš Mœ¤âÆU¡»w bj‹W«, K‹nd F¿¥ã£l j®k§fis¥
ghHh¡»‰bw‹W« fUâ, fh§»u° g»Zfhu¤ â£l§fËny Kj‹ik
ã.vš. ,, 234 ,, ahdjhf it¤J, M© k¡fis¥ g»ZfÇ¡FkhW nt©o¡bfh©l
ã.v°.v°Ì. 1 ,, xU fšÉia bg© kÂfS« f‰f Mu«ã¤J É£lh®fbs‹whš,
ã‰fhy thœÉš kÅj j®k¤â‰F«, njrÉLjiy¡F« e«ã¡if
v«.ã.ã.v°. ,, 22 ,,
v§»U¡»wJ? ekJ °âßfisahtJ ï› moik¡ fšÉÆY«,
vš.v«.v° ,, 14 ,, mj®k¡ fšÉÆY« òfÉlhkš fh¥gh‰w KoaÉšiyahdhš,
ã.ï. ,, 11 ,, òUõ®fis eh« v¥go¡ fh¥gh‰w¥ ngh»nwh«?

ã.v°.Ì. ,, 74 ,, g£ljhÇfŸ v‹dbrŒa¥ ngh»wh®fŸ?


vš.o. ,, 50 ,,
v«.vš.
v«.V. ,, 52 ,,
Éf, ï¥g£l« bg‰w 1744 ng®fS« v‹d brŒa¥ngh»wh®
ã.V. (Md®°) ,, 89 ,, fbs‹W ftÅ¥ngh«. ehšt® v«.vš. gßiBÆš nj¿ÆU¡»wh®fŸ.
ã.V. ,, 750 ,, ït®fŸ mndfkhŒ ekJ r®¡fhÇš c¤ânahf« bgWth®fŸ. ï›
c¤ânahf« bgWtâdhš r®¡fhU¡F ešy ãŸisfshf elªJ,
Ñœ eh£L¡fiy ,, 17 ,, t©zh‹ thfd« nghš it¤j ghu¤ij¢ RkªJ gyÉj¤âY«
bghUshjhu rh°âu« ,, 6 ,, »il¡F« tUkhd¤jhš jkJ bg©lh£o ãŸisfis¡ fh¥gh‰¿¡
fhy§ fÊ¥gh®fnsbahÊa ntbw‹d brŒth®? ït®fshš njr¤
â‰F ahbjhU gaD« Éisa¥ nghtâšiy v‹gJ kh¤âu«
khj®fËš 84 ng®fS« g£l« bg‰wd®. x›bthU tUlK« â©z«.
ï¥gona ïªâah KGtJ« gâdhÆu« ïUgâdhÆu¡fz¡fhd
ng®fS¡F ekJ murh§f¤jh® mt®fsJ fšÉahd, moik¤
Fo muR - 1925 192 193 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
ã.vš. tÆW ts®¡F« Éj«
mL¤jgoahf ã.vš. tF¥ãš 234 ng®fŸ nj¿ÆU¡»wh®fŸ. ï¤jid ngU« ï¢r®¡fhiu¤ jh§»¡ bfh©L, ïj‹ mâfhÇ
ït®fŸ bgU«ghY« t¡Ñš bjhÊš brŒant mkUgt®fŸ. ï› fis ãuònt! óÍ¡f¤ jFªjt®fns!! Jiufns!!! fdth‹fns!!!! v‹W
t¡Ñšfshš njr« v¡fâia milªâU¡»wbj‹gij eh« brhšyh xUg¡f« °Jâ g©Â¡bfh©L«, k‰bwhU g¡f« ghku #d§fis¡
kny És§F«. kJghd¡ filfshY«, NjhLÄl§fshY«, Égrhu¡ T£oit¤J nkilÆ‹ nkny¿ ï¢r®¡fhU¡F¢ rÇahd ò¤â
nfhZofshY« brŒaKoahj m›tsî mâfkhd bfhLikfis f‰ã¡fnt©L«, yhÆ£ rh®{ Jiu¡F rÇahd gâšbrhšy nt©L«,
ï›t¡Ñš j‹ik ekJ njr¤âš ÉisɤJ tU»wJ. njr¤â‹ yh®£ g®bf‹ bA£ ãuòɉF gâš brhšynt©L«, #°o°f£áia
rkhjhd¤ijí«, x‰Wikiaí« nfhu Koahjjhd ï›t¡Ñš e«ghÔ®fŸ, m‹dh® r®¡fhiu¤ jh§Fgt®fŸ, Äjthj¡f£áÆd®
bjhÊiy e«Äš mndf c¤jkkhdt®fS¡F ekJ r®¡fhuh® njr¤ij¡ fh£o¡bfhL¤J g£l« gjÉfis¥ bgWgt®fŸ. Rauh{a¡
ïj‰bf‹nw gŸË¡ Tl§fŸ it¤J, f‰W¡bfhL¤J, njr¤ij¡ f£á¡fhu®fŸ c©ika‰wt®fŸ, nah¡»aušyhjt®fŸ v‹W
bfL¡f¤ jFâíilat®fŸ v‹W e‰rh£á¥ g¤âuK« bfhL¤J btË xUtiu bahUt® ö‰¿¡bfh©L tÆW ts®¥gj‰F«, bgUik
Æš mD¥ãÉL»wh®fŸ. ïJ rka« ekJ njr¤âš ï¡nfhZoah® bgWtj‰F« miytJjhnd ït®fŸ fâ.
Rkh® ïUgâdhÆu« ng®fS¡F¡ FiwîglhkY« K¥gjhÆu«
ng®fS¡F mâf¥glhkY« ïU¡fyh«. ï¡nfhaK¤ö® ÍšyhÉš vš. v«. m©£ v°.
kh¤âu« 250 t¡ÑšfŸ ïU¡»wh®fbs‹whš, ekJ khfhz¤âš, ïJ ït®fŸ fâ ïj‰fL¤jhš nghš, v«.ã.ã.v°. vš.v«.v° v‹w
nghš ïUg¤â eh‹F Íšyh¡fŸ ïU¡»‹wd. br‹idÆš Rkh® gßiBÆš nj¿dt®fŸ.
500 mšyJ 600 t¡ÑšfŸ tiu ïU¡»wh®fŸ. Mf ï«khfhz¤âš
k£Lnk, v›Éj¤âY« IahÆu« t¡ÑšfS¡F FiwîglhJ. ït®fshš njr¤â‰F c©lhF« e‹ikba‹d? ï› tƤâ
ï¥gona gh®¤J¡bfh©L nghdhš, ï‹D« v¤jidnah khfhz§ a®fŸ vd¢ brhšy¥gL« lh¡l®fË‹ fâba‹d? ït®fns‰ glhj
fŸ ekJ njr¤âš ïU¡»‹wd. Mf r‰W Vw¡Fiwa, ruhrÇ ïUg¤ fhy¤âš X® miu mzh kUªâš Ô®ªJnghf¡Toa xU Éahâ ït®
ijahÆu« t¡ÑšfS¡F Fiwîglkh£lh®fbs‹nw e«ò»nwh«. fns‰g£lã‹ xUtD¡F tªjhš, ïtiu¡T£o¡ bfh©LnghŒ¡
fh£Ltj‰F _‹W %ghŒ. ït® brhšY»wgo kUªJ th§Ftj‰F
MW nfho %ghŒ x‹W, g¤J v‹W brhšy¡Toa %ghŒfŸ bryî brŒJ kUªJ
th§Ftâš, brytÊ¡f¢ brŒí« gz« v›tsî? ï¥goahf
ït®fË‹ ruhrÇ tU«go, g¤jhÆu« gâdhÆu« v‹W r«gh
ït®fŸ m‹Åaeh£L kUªJfis ɉF« juf®fsh» ekJ eh£L¥
â¥gt®fS« üW, ïUüW v‹W r«ghâ¥gt®fS« cŸgl eg®
bg©fS¡F¡Tl bjǪâUªj rhjhuz it¤âa¡ ifKiwfisí«,
x‹W¡F, khj« x‹W¡F ïUüW %ghŒ tU«go v‹W it¤J¡
eh£L it¤âa§fisí«, mʤJ ViHfS¡F Éahâtªjhš,
bfh©lhY«, ï› ïUg¤ijahÆu« t¡ÑšfS¡F« khrbkh‹W¡F
gh®¤J¡ bfhŸsKoahj ÃiyÆš M¡» jh§fŸ k£L« ãiH¥gj‰F
I«gJ y£r« %ghŒfŸ åj« tUlbkh‹W¡F MW nfho %ghŒfŸ
cgnahf¥gLth®fnsašyhkš njr¤â‹ ntW v›Éj e‹ik¡F
bghJk¡fSila gz« bryth»wJ. ï¥goÆU¡f tUlbkh‹W¡F
cgnahf¥ gl¥ngh»wJ?
250 ng®fS«, ï~jšyhkš Kjš tF¥ò t¡ÑšfŸ v‹gt®fŸ I«gJ,
mWgJ ng®fS«, Mf K‹}W t¡ÑšfŸ ï«khfhz¤â‰F k£L« ã. V., v«. V.
òâjhf V‰g£lhš, k‰W« ãw khfhz§fËY« ïnj nghš fz¡»£L¥
gh®¤jhš tUlbkh‹¿‰F ïu©lhÆu« ng®fS¡F¡ Fiwahkš òJ ãwF, bjhshÆu« eg®fŸ tiuí« ã. V., v«. V. KjÈa gßiB
t¡ÑšfŸ c‰g¤âah»¡ bfh©nl ïU¡»wh®fŸ. ï¡fz¡F ï› fËš nj¿ g£l« bg‰wjhf¡ F¿¡f¥g£oU¡»wJ. ït®fË‹ fâ
t©znk tUlh tUl« bgU»¡bfh©nl nghFkhdhš ïj‰F ba‹d v‹W gh®¥nghnkahdhš, g£l ÉHhÉš moik K¤âiu
Koî v¥bghGJ? ïj‹ gydhŒ njr¤â‹ ã‰fhy fâba‹dthF«? bg‰wJ«, KjšKjyhf g¤âÇiffËš v§fhtJ És«gu§fŸ
ïU¡»‹wdth v‹W njLtJ«, t¡Ñš c¤ânahf¤â‰F nghfyhkh,
Éahghu« brŒayhkh mšyJ uhéa Éõa¤âš òFªJ VjhtJ
étd¤â‰F tÊnjlyhkh vdî« k‰W« gyÉjkhf nahá¤J
Fo muR - 1925 194 195 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
xUg§F t¡ÑY¡F«, xUg§F r®¡fh® c¤ânahf¤â‰F«, xUg§F
jUjiyahfî« ãǪJ åLålhf MÕ° MÕ[hf miyaî«,
Ãid¤jgo bašyh« É©z¥g§fŸ ngh£L¡bfh©L miyaî«,
ï‹D« nkny brh‹d Égu§fS¡fšyhkš ntW vj‰F cgnahf¥
gl¥ ngh»wh®fŸ? ïij¤jh‹ ekJeh£oš fšÉba‹W«, ï¡fšÉ
f‰nwh®fŸjh‹ f‰wt®fbs‹W«, nkjhÉfbs‹W« brhšÈ¡ nt«ò ïÅ¡Fkh?
bfh©L« ekJ #d§fŸ ï¡fšÉiana gÆyš nt©Lbkd nkhf§
bfh©L j§fŸ j§fŸ ãŸisfis mD¥ò»wh®fŸ. ït‰iw e‹
f¿ªJjh‹ kfh¤kh fhªâat®fŸ ï¡fšÉjh‹ njr¤ij ïªÃiy¡F¡ jŠir ãuhkzušyhjh® kfheh£oš jiyik t»¤j $kh‹
bfh©LtªJÉ£l bj‹W«, ïij g»ZfǤjhyšyJ ekJ njr¤â‰F jÂfhryŠ br£oahut®fŸ jkJ m¡»uhrd¥ ãur§f¤âš jh«
ÉLjiyí« Rauh{aK« ïšiyba‹WbrhšÈ, ïij x¤JiH br‹id efurigÆš nj®ªbjL¡f¥glhkš nghdj‰F fhuz« TW
ahik¤ â£l¤âš X® K¡»a ghfkhf it¤jh®fŸ. ïij Ãiwnt‰w ifÆš, j«Kila t©oÆš 649 X£l®fŸ nghdjhfî«, 358 X£LfŸ
ï¥go¥ò¥ go¤jt®fisna Míjkhf cgnah»¤jjhš Mu«ã¤j jh‹ jk¡F¡ »il¤jjhfî«, mt®fËš 108 ng®fŸjh‹ ãuhkz®
x¤JiHahik j®kK« mÊ¡f¥ g£L, njr K‹nd‰wK« ghHilªJ, fbs‹W«, bgU«ghnyh®fŸ jk¡F X£L¡ bfhL¡fÉšiy v‹W«
kfh¤kh fhªâ¡F« ïÅ ek¡F Rauh{a« »il¡fth ngh»wbjd brhšÈ ïU¡»wh®. #°o° f£áÆ‹ bgaiu it¤J¡bfh©L
rªnj»¤J el¡»wgo el¡f£L« v‹W É£LÉ£L, òJ¤â£l¤â‰F nj®jÈš ÉF« X® gh®¥gdušyhjh® v¥go ãuhkz®fSila
nah#id g©Â¡bfh©oU¡»wh®. ekJ njr« Rauh{akila X£Lfis vâ®gh®¡fyh«? Mifahš, ãuhkz®fSila X£Lfis
nt©Lkhdhš, ÉLjiybgw nt©Lkhdhš ï¡f‰w tF¥gh® njr¤ vâ®gh®¤jJ K£lhŸ jdkh? ïtU¡F X£ brŒtjhŒ brhšÈ ït®
bjh©oÈUªJ bjhiyªJ, ï¡fšÉ KiwfS« xʪJnghf t©oÆnyna tªJ k‰bwhUtU¡F X£L brŒâUªjhš mJ
nt©L«. k‰witfis¥ g‰¿ rka« neU« bghGJ vGJnth«. mnah¡»a¤jdkh? v‹gij thrf®fns ftÅ¡fnt©L«.

Fo muR - f£Liu - 30.08.1925 Fo muR - F¿¥òiu - 30.08.1925

Fo muR - 1925 196 197 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


m§»Uªj nghâY«, “vâÇfË‹ bghŒahd th®¤ijfis¡ nf£L
nkhr« nghfhÔ®fŸ” vd¢ brhšÈÆU¡fnt©Ltâšiy. m¥go
ahdhš $kh‹ ÓÅthrŒa§fhuhtJ mšyJ mtuJ e©g®fshtJ
bg#thlh fh§»uÌš vªj¤ Ô®khd¤âš ‘fh§»u° Rauh{a¡
f£áÆd® všyh °jhgd§fisí« if¥g‰wnt©L«’ v‹w Ô®khd
kJiuÆš $kh‹ ÓÅthrŒa§fhÇ‹ khƉW v‹»w Égu¤ij bjÇÉ¡f ÉU«ò»nwh«. e«ik¥ bghW¤j
msÉš eh« fh§»uR¡F¢ br‹¿Uªnjh«. ïij¥g‰¿a v›Éj
T‰W Ô®khdK« fh§»uÌš ÃiwntwÉšiy v‹gij¤ bjËthŒ¢
brhšY»nwh«. m¥goÆU¡f bghW¥òŸs jiyt®fŸ v‹W brhšy¥
gLgt® ï«khâÇ elªJbfhŸth® fnsahdhš, bghJ#d§fŸ v¥go
$kh‹ ÓÅthrŒa§fhut®fis kJiu bghJk¡fŸ g»u§f
nkhr« nghfhkš ïU¡fKoí«? Mfnt ehK« $kh‹ mŒa§fhu
khf¤ âwªjbtËÆš ngRtj‰»šyhkš brŒJÉ£lâ‹ gydhŒ, xU
t®fŸ brhšÈa filá th¡»a§fË‹gona jiyt®fbs‹W tU«
f£ll¤â‰FŸ ngr neÇ£L mij $kh‹ mŒa§fh® bghJk¡fŸ
ãuhkz vâÇfSila bghŒahd th®¤ijfis¡nf£L nkhr«
Ãiwªj T£lkšybt‹W«, MjÈ‹ m§F v‹d nt©LkhdhY«
nghŒÉlhÔ®fŸ. mt®fŸ ek¡FŸ f£áfis¡ »s¥g gyÉj¤âY«
ngryhbk‹W Ãid¤J¥ ngá ïU¥gjhf¤ bjÇ»wJ. m›
tÊnjLth®fbs‹W«, mj‰F Ú§fŸ ftiy¥glthtJ ftdŠ
Éõa¤ij¥ bghJ #d§fŸ rÇahŒ m¿ªJbfhŸs¡TlhjthW«,
brY¤jthtJ TlhJ v‹W« ãuhkzušyhjh®fis¡ nf£L¡
jªâukhŒ #d§fis Vkh‰w¤j¡f khâÇahí«, njÓa¥ g¤âÇif
bfhŸ»nwh«.
ba‹w ngh®itia¥ ngh®¤J¡bfh©oU¡F« RnjrĤâu‹ v‹D«
ãuhkz¥ g¤âÇif Ñœ¡f©lthW ãuRǤâU¡»wJ. $kh‹ Fo muR - f£Liu - 30.08.1925
mŒa§fh® ãur§f¤â‹ rhuh«rkhtJ:- “bg#thlhÉš Toa br‹w
fh§»uÌš všyh °jhgd§fisí« fh§»u° Rauh{a¡f£áÆd®......
kfh¤kh fhªâí« ïij x¥ò¡bfh©oU¡»wh®. Mfnt, vâÇfË‹
bghŒahd th®¤ijfis¡ nf£L nkhr« nghfhÔ®fŸ. mt®fŸ
ek¡FŸ f£áfis c©lh¡f¥ gyÉj§fËY« tÊ njLth®fŸ.
mj‰F Ú§fŸ ftiy¥glthtJ ftdŠbrY¤jthtJ TlhJ” v‹W
ngáÆU¡»wh®. ït‰¿š, Kjš th¡»a¤âš ÃUg® VjhtJ
ïu©blhU th®¤ijfis É£L É£lhnuh, mšyJ m§FŸs Ûâ
th¡»a§fis ãuRǤjhš, ã‹d® UR brŒant©oa bghW¥ò
$kh‹ mŒa§fhU¡F V‰g£LÉLnk ba‹W Ãid¤J, mtiu¤
j¥òÉ¡f k‰w th®¤ijfŸ É£LÉl¥ g£ldnth, mšyJ $kh‹
mŒa§fhut®fns mªj ïl¤âš “bg#thlhÉš Toa br‹w
fh§»uÌš všyh °jhgd§fisí« fh§»u° Rauh{a¡ f£áÆd®”
v‹W ngá, ãwF bghUËšyhJ vijahtJ bkJthŒ¢ brhšÈ,
“kfh¤kh fhªâí« ïij x¥ò¡bfh©oU¡»wh®” v‹W gykhŒ
brhšÈ ïU¡fnt©L«. v¥go ïUªjhY«, eh« Vnjh m§F áy
th®¤ijfŸ É£L¥nghdjhfnt Ãid¤J¡ bfh©L m§F v‹d
th®¤ijfŸ ïUªâU¡fyh« v‹W ô»¤J¥gh®¤jhš “fh§»u°
Rauh{a¡f£áÆd® if¥g‰wnt©L« v‹W X® Ô®khd« Ãiwnt¿
ÆU¡»wJ. ïij kfh¤kh fhªâí« x¥ò¡bfh©oU¡»wh®” v‹Wjh‹
ngáÆU¡fnt©L«. m¥goÆšyhkš, ntW v‹d th®¤ijfŸ

Fo muR - 1925 198 199 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


#°o°f£á kfhehL jŠirÆš ãuhkzušyhjh®
kfheh£L¡F¥ ngh£oahd njÓa
jŠirÆš eilbg‰w #°o°f£á kfheh£o‹ elto¡if
fisí« m¡»uhrd« t»¤j $kh‹ jÂfhry« br£oahÇ‹ ãuhkzušyhjh® kfhehL
òy«giyí« g¤âÇiffŸ thÆyhf nea®fŸ thá¤âU¡fyh«.
ïtuJ ãur§f¤âÅ‹W #°o°f£áÆ‹ Ãiy všnyhU¡F« e‹F #°o° f£áahuhš Vkhw¥g£l njÓa ãuhkzušyhjh®
És§»É£lJ. ãuhkzušyhjh®fËš mnef® ï¡f£áÆš nruhk fbsšyh« x‹whŒ¢ nr®ªjh®fŸ. njÓantiy ÔÉukhŒ elªJ
ÈUªjj‰F¡ fhuz« TÈ¡F uh#g¡âí« c¤ânahfnt£ilí« bfh©oUªj fhy¤âš ït®fŸ v§F nghÆUªjh®fŸ?
ÄFªâU¥gnja‹¿ ntwšy. ï¡Fz§fŸ ï¡f£áÆÅ‹W« xʪJ
ï¡f£á¡F ï›turh§f¤âÅl« ïU¡F« TÈg¡âí« xÊíkhdhš njÓa ãuhkzušyhjhbu‹gj‰F v‹d nah¡»aij it¤âU¡
ãuhkzušyhjh® všnyhU« ïâš nrUth®fŸ. ïšyhÉo‹ br£o »wh®fŸ?
ahiu¥ngh‹w ï¡f£áah® všnyhU« kªâÇfSŸgl x›bthU Rauh{a¡f£áia¥ nghš if¢rh¤J k£L« ngh£lhš
tuhŒ x¥ghÇÆl nt©oajhf¤jh‹ Koí«. Rauh{a¡f£áahU« nghJkh? mšyJ fhÇa¤âš VjhtJ gßiB c©lh?
ït®fŸnghynt c¤ânahf nt£ilÆY« gjÉnt£ilÆY«
m¥goahdhš ï¡T£l¤ij¤ jÉu ntW ahU« m¡fhÇa¥
EiHªJŸsh®fŸ. ït®fsJ M®¥gh£l§fis¡f©L njrk¡fŸ
gßiBÆš nj¿dt®fŸ ïšiyah?
KjÈš Vkh®ªJ nghdhY« ït®fsJ nah¡»aijiaí« ÉiuÉš
m¿ªJÉLthh®fŸ. njÓa« v‹»w th®¤ij¡F v‹djh‹ m®¤j«?
ghku#d§fis Vkh‰Wtjhš vªj¡ f£á K‹D¡F tUtjh c¤ânahf¤â‰F Mir¥gLtjhf ïUªjhny nghJkh?
ÆUªjhY« mJ btF ehis¡F Úo¤âU¡fhJ v‹gij #°o°
ãwiu Vkh‰Wtjhf ïUªjhš nghJkh?
f£áahU« Rauh{a¡f£áahU« m¿ant©Lbkd ÉU«ò»nwh«.
k‰bwhUtiu¤ â£Ltjhf ïUªjhš nghJkh?
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 30.08.1925
mšyJ ViHfË‹ e‹ik¡F VjhtJ brŒant©Lkh?
ï‹D« v¥go ïUªjhY« rÇ. xU Énrõ« v‹dbt‹whš
kfh¤kh bgaiuí« fh§»u° bgaiuí« brhšÈ¡bfh©L Raey¤â‰
fhf¤ âÇí« jÄœeh£L Rauh{a¡ f£áiaÉl v¤jidnah kl§F
ïJ nkyhdJjh‹, k‰bwhU Énrõ« v‹dbtÅ‹ áy njÓa
ãuhkzušyhjhiu¥nghš tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« v‹whny
cl«ò áÈ®¡fî« kd¢rh‹W¡fhf tUªJtJ« nghyšyhkš
Rauh{a¤ij¢ Ó¡»u¤âš miltj‰F rfy tF¥ghU« c¤ânahf«
KjÈaitfis mtut® tF¥òfS¡F V‰wthW rkkhf¥ ãǤJ¡
bfhL¡fnt©L bk‹W« x‰Wikaila tF¥ò ɤâahrÄšyhkš
všnyhU¡FŸS« rk¤Jt¤ij V‰gL¤j nt©Lbk‹W« X®

Fo muR - 1925 200 201 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Ô®khd¤ij Ãiwnt‰¿ ïU¡»wh®fŸ. ï«kfheh£il¡ T£odt®
ahuhf ïUªjhY«, mtUila c¤njr« VjhÆUªjhY« j‰fhy«
njr¤â‰F nt©oaJ« ï‹¿aikahjJkhd X® Ô®khd¤ij njÓa
ãuhkzušyhjh® bgauhš Ãiwnt‰¿ ïU¡»wh®fŸ v‹gij¥
bghW¤jk£oš eh« c©ikahf k»œ¢á mil»nwh«.

Fo muR - f£Liu - 30.08.1925


všyh ïªâa fh§»u° fÄ£o 28.12.24
njâÆ‹ MwhtJ Ô®khd¤â‹ c©ik
ïj‰F K‹ eh‹ ngáí« vGâí« tªjâš KÅághÈ£o
jhÿfh ngh®L o°oÇ¡£ ngh®L KjÈa °jhgd§fis fh§»uÌ‹
bgauhš if¥g‰w všyh ïªâa fh§»unrh khfhz fh‹gu‹nrh
Íšyh fh‹gu‹nrh c¤âuî bfhL¡fÉšiy v‹W btF fhykhŒ
eh‹ brhšÈ tªâU¥gnjhL m›Éjkhd xU c¤junth ágh®nrh
fh§»u° °jhgd§fŸ brŒa¡Tlhbj‹W« ehD« vdJ e©g®fŸ
áyU« thjho tªâU¡»nwh«. m›Éj xU Ô®khd« fh§»uÌš
ïšyhkš brŒJÄU¡»nwh«. m¥go ïU¡f nfhaK¤ö® efu
fh§»u° fÄ£oÆ‹ nguhš 22. 8. 25 š btËÆl¥g£oU¡F« xU
J©L ãuRu¤âš všyh ïªâa fh§»u° fÄ£oÆ‹ xU Ô®khd¤ij
jÄÊš j¥ghŒ btËÆ£L #d§fis VkhW«go brŒâU¥gij¡
f©L eh‹ tU¤j¥glhkÈU¡f KoaÉšiy. m¤njhL bghJ
#d§fS« ïªj¤ j¥ò ãurhu¤ij¡ f©L Vkhwhkš ïU¡F«go xU
bjËî ãuRu« brŒahkš ïU¡fî« KoaÉšiy. mjhtJ ³
neh£Oáš.
“v§bf§nf fh§»uÌ‹ â£l§fis Ãiwnt‰¿ it¡f¡
TLnkh, m›Él§fËbyšyh« fh§»u°fhu®fŸ °jy °jhgd§
fS¡F (KÅághÈo Íšyh, jhÿ¡fh ngh®LfS¡F) mngBf®fshf
ÉgJ ÉU«g¤j¡fJ vd ïªj m»y ïªâa fh§»u° fÄ£o Ô®kh
Å¡»wJ” v‹W jÄÊš vGâÆU¡»wJ.
Mdhš 炙äΚ
“Resolved that in the opinion of the Committee it is desirable for Congress-
men to offer themselves for elections to local bodies whereever it is likely to further
the programme of the Congress.”
Congress men to offer themselves for election

v‹¿U¥gij j¥ò bkhÊbga®¥ò brŒâU¡»wh®fŸ. Offer


v‹»w gj¤â‹ m®¤j¤ijna jÄœ bkhÊbga®¥ãš
themselves
kiw¤J É£lh®fŸ. mjDila m®¤j« jh§fshfnt Éf
nt©L«. mjhtJ fh§»uá‹ ngiu¢ brhšÈ¡bfh©L Éf¡ TlhJ
Fo muR - 1925 202 203 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
v‹gJjh‹. Mjyhš fh§»uÌ‹ nguhš mngBf®fŸ ÉgJ«
fh§»u° rigah® ït®fS¡fhf ãurhu« brŒtJ« Ô®khd¤â‹
gona bgÇaj¥ò.
ï¤Ô®khd« bgšfh« všyh ïªâa fh§»u° fÄ£oÆš
Ô®khdkhF«nghJ ehD« ïUªnj‹. ïj‰F Mâ Ô®khd« bfh©L Rauh{a¡f£áÆ‹ K¡»a ntiy
tªjt®fŸ; fh§»u°fhu®fŸ KÅághÈ£o KjÈaitfis¡ ifg‰w
nt©Lbk‹W fh§»u° f£lis ïLtjhŒ bfh©L tªjij ehD«
k‰W« áyU« fh§»u°fhuU¡F gÇiBnaÆšyhkš nghŒÉ£ljhš Rauh{a¡ f£ába‹W brhšy¥gL« uh#&af£á m§f¤âd®
ï¤Ô®khd« Ãiwnt¿dhš ÉU«g¤jfhjt®fS« nah¡»aij fS¡F ntiyba‹dbt‹whš jh§fŸ nah¡»a®fbs‹gâY«
m‰wt®fS« tªJ òFªJ fh§»u° bgaiu¡ bfL¤J ÉLth®fŸ j§fŸ f£á¡F gy« FiwaÉšiyba‹gâY«, j§fS¡F bršth¡F
v‹W« nah¡»a®fŸ jŸs¥g£L nghth®fŸ v‹W« ïjdhš mªjªj ïU¡»w bj‹gâY« rªnjfnk‰g£l fhy§fËbyšyh« kfh¤kh
C®fËš fø V‰g£LÉLbk‹W« MnBã¤jâ‹ ngÇš mij Él«nghŒ e‰rh£á¥ g¤âu« th§Ftjhd ntiyiana mt®fsJ
kh‰¿ 炙äΚ vGâÆU¥gJ nghš Ãiwnt¿‰W. mj‹ m®¤j« jiyÆš flîŸ Éâ¤J É£lh® nghY«! ï¥gona ïUªjhš
cŸq® °jhgd§fËš v§bf§nf fh§»u° â£l§fis K‹ndw¢ ï¡f£áÆ‹ “bršth¡F« , gyK«, bgUªj‹ikí«” k¡fS¡F
brŒa¡ TLnkh m§bfšyh« fh§»u° bk«g®fŸ jh§fshf (mjh cgnahf¥gLtJ jh‹ v¥bghGJ v‹W bjÇaÉšiy.
tJ fh§»u° bga® brhšÈ¡bfhŸshkš) mngBf®fshf ÉgJ
ÉU«g¤j¡fJ v‹W ïU¡»wJ. ïâš jh§fshf v‹»w gj¤ij Fo muR - F¿¥òiu - 30.08.1925
É£LÉ£L bkhÊ bga®¤J c§fS¡F¡ fh£l¥g£oU¡»wJ. jh§f
shf v‹whš fh§»u° bgaiu cgnah»¤J¡bfhŸshkY«, fh§»u°
ãurhu¤ij cgnah»¤J¡ bfhŸshkY« v‹Wjh‹ m®¤j« v‹W
És§fÉšiyah? m¥goÆU¡f nfhit ef® fh§»u°fhuÇ‹
ï¥ng®¥g£l elto¡if nfhit kfh#d§fsh»a Ú§fŸ Vkh‰w¥
gLtnjhL mšyhkš v‹Dila vG¤J¡fisí« th®¤ijfisí«
c©ika‰wjhfî« cgnahf¥gl¡ ToajhÆU¥gjhš ïij btË¥
gL¤jhkš ïU¡fKoaÉšiy. Mifahš X£l®fsh»a Ú§fŸ
ahU¡F nt©LkhdhY« X£L brŒí§fŸ. vd¡F nt©lhjt®
fnsh KÅághÈ£o¡F cjthjt®fnsh ï¥bghGJ vy¡õD¡F
ÉF« Rkh® 20 fdth‹fËš xUtU« ïU¡fkh£lh®fŸ v‹gJjh‹
vdJ e«ã¡if. fh§»u°fhu® mšy v‹gj®fhf kh¤âu« ahU¡F«
X£L brŒahkš ïUªJ ÉlhÔ®fŸ. fh§»u°fhu® v‹gj®¡F kh¤âu«
k‰w Éõa§fis ftÅahkš Ú§fŸ X£L brŒJÉlhÔ®fŸ. ïªj
nt©Lnfhis Ú§fŸ MjǤjhš kh¤âu« jh‹ Ú§fŸ c§fŸ X£il
nah¡»akhd tÊÆš cgnah»¡»wt®fshå®fŸ.
<.bt.uhkrhÄ

Fo muR - m¿¡if - 30.08.1925

Fo muR - 1925 204 205 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïj‰F rkhjhd« fÄ£o îthf«
ït‰¿š îthf¤ij¥g‰¿¢ brhšÈÆU¡F« th®¤ij
fS¡F lh¡l® ã.tujuh#Y ehíL jiyt® v‹w KiwÆš jFªj
rkhjhd« brhšy¥ngh»wh®fshdhY«, eh« áy th®¤ijfŸ brhšy
ÉU«ã‹ $kh‹ MâehuhazŠ br£oahU« X® m§f¤âd®jh‹
$kh‹ Mâehuhaz‹ br£oahÇ‹ v‹gijí« jÄœehL fh§»u° fÄ£oÆ‹ elto¡iffŸ KGtJ«
T‰W x›bthU khj¤âa îthf¡ T£l§fËY« br£oahut®fshš
Mnkhâ¡f¥g£lnj ašyhkš br£oahut®fŸ mã¥ãuha¤â‰F
ÉnuhjkhfthtJ fÄ£oÆ‹ Mnkhâ¥ãšyh kyhtJ xU fhÇaK«
khatu« jhÿfh uhéa kfheh£oš m¡»uhrd« t»¡f el¤j¥glÉšiy v‹gij¥ bghJ#d§fŸ m¿ant©L«. gz«
ne®ªJ $kh‹ MâehuhazŠ br£oah® jÄœehL fh§»u° fÄ£o bryîbrŒí« Éõa¤âš ïj‰FK‹ ïUªj fh§»u° îthf¡
Æ‹ Ãiyikaia¥g‰¿ áy th®¤ijfŸ brhšÈ ïU¡»wh®. fÄ£ofŸ vªj Kiwia¡ ifaho tªjnjh mªj Kiwia mDrǤ
mjhtJ:- “khfhz fh§»u° fÄ£oíl‹ Úyhkš Íšyh, jhÿfh J«, $kh‹ br£oahÇ‹ ïZl§fis mDrǤJnk brŒa¥g£L
fÄ£ofS« Ä¡f Juâ®Zlkhd ÃiyÆš ïU¡»‹wd. ï¥bghG tªâU¡»wJ. áy Éõa§fis c¤njá¤J $kh‹ br£oahut®fŸ
JŸs jÄœehL fh§»u° fÄ£oÆ‹ îthf¤ij¡ ftŤjhš trK« mt®fŸ ághUR¥goí« jhuhskhf¥ gz« bfhL¡f¥g£L¤
ïijÉl¡ nftykhf ïÅ el¤j KoahJ. K¡»a îthf c¤â jh‹ tªâU¡»wJ. Vnjh xU Éõa¤âš ïtÇl« bfhL¤âUªj
nahf°j®fŸ #hâ¡ bfhŸifÆš <Lg£oU¡»wh®fŸ. xUt® gz¤ij mtru ÃĤj« âU¥ãth§f nt©o V‰g£lâdhš
($kh‹. ã. tujuh#Y ehíLit kdâš it¤J¡bfh©L) g»u§f br£oahut®fS¡F fÄ£oÆ‹ gz¢bryî Éõa¤âš tU¤j«
khfnt Äfî« ã‰ngh¡fhd (#°o° f£áÆš) nfhZoÆš jh« nru¤ V‰g£L É£lJnghY«!.
jahuhf ïU¥gjhf¡ TW»wh®. Mdhš, ãuhkz®fis v⮤J¥
nghuhLtj‰fhfnt nr®tjhf g¤âukhf¡ TW»wh®. VbdÅš giHa tU¤j«
ãuhkz®fis v⮤J¥ nghuhLtJ fh§»u° bfhŸiffËš xU mšyhkš br£oahut®fS¡F áy tUl§fshfnt, mjhtJ
ghf« nghY«! k‰bwhUt® ($kh‹ <.bt. uhkrhÄ eha¡fiu kdâš 1922š fh§»u° bjh©l®fŸ jiyt®fŸ F«gš F«gyhŒ áiwbr‹W
it¤J¡bfh©L) °jy°jhgd§fË‹ nj®jšfËš Rauh{a¡ bfh©oUªj fhy¤âš br£oah® mDrǤJ tªj KiwÆdhš
f£áahiu nj®ªbjL¡f¡Tlhbj‹W És«gu¥gL¤J»wh®. tF¥ò ït®fŸngÇš fh§»uÌš <Lg£oUªj mndfU¡F mâU¥â
thÇ X£l®fŸ gFâ V‰gL¤j nt©Lbk‹W« brhšY»wh®. fh§»u° V‰g£L áyU¡FŸ mã¥ãuha ngj§fS« V‰g£ld. mj‹
Ãâbašyh« brytʪJ É£lJ. bfhŠr« eŠr« cŸsJ« nah¡ gydhfnt $kh‹fshd ã. tujuh#Y ehíL«, á. uh#nfhgh
»aija‰w jhÿfh fhÇajÇáfS¡fhf¢ brytÊ¡f¥g£L tU»wJ. yh¢rhÇahU«, <.bt. ïuhkrhÄ eha¡fU« k‰W« áyU« br£oahÇ‹
mt®fnsh cU¥goahd ntiy x‹W« brŒahjJl‹, jk¡F¥ gz« mâU¥â¡F Mshdh®fŸ. rhjhuz thœ¡ifÆš cŸsJnghynt
bfhL¥gtU¡F (mjhtJ $kh‹. ã. tujuh#Y ehíLit kdâš uhéa thœ¡ifÆY« nk‰f©l _tÇlK« mâU¥â cŸst®fŸ
it¤J¡ bfh©L) vâuhd mã¥ãuha« bfh©lt®fis mo¤J« br£oahiu¤ Jiz¡ fUÉahf¡ bfh©L fh§»u° îthf rigia
gaKW¤âí« tU»wh®. Äfî« FiwthfîŸs fh§»u° gz¤ij br‹w ïu©L _‹W tUõ§fshf¤ jh¡» tªâU¡»wh®fŸ. mJ
îth»fS¡F ($kh‹fŸ, ã. tujuh#Y ehíLití«, <.bt. ïuhk îkšyhkš xUtiu¤ jh¡Ftj‰fhfnth Raey¤â‰fhfnth rka¤
rhÄ eha¡fut®fisí« kdâš Ãid¤J) nt©oat®fsh íŸs áy® â‰F jFªjh‰nghš x›bthU f£áÆnynah, x›bthU tF¥gh
rh¥ã£L tU»wh®fŸ. eh£o‰fhf¢ áiwbr‹w mnef thÈg®fŸ Ulndnah x›bthU jÅ fdth‹fnshnlnah nr®ªJ bfh©L
j§fS¡F VjhtJ cgnahfKŸs ntiy bfhL¡F«go É©z¥g§ mt®fS¡F âU¥â c©lh¡f k‰wt®fisí« k‰w °jhgd§
fŸ ngh£L« mij ït®fŸ ftÅ¡fÉšiy.” fisí« jh¡» tUtJ mDgt¤âš f©L tªâU¡»nwh«. ï¡
Fz§fbsšyh« ÉâÉy¡»šyhkš uhéathœÉš ãuntá¤jâ‹

Fo muR - 1925 206 207 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


gydhŒ¤jh‹ uhéa thœnt m‹Åa® gh®¤J áÇ¡F«goahd fhu®fŸ ït®fS¡fhf¥ ãurhu« brŒJ X£L r«ghâ¤J¡ bfhL¡fyh
Ãiyik¡F tªJÉ£lJ. $kh‹ br£oahut®fŸ kdâš it¤J¡ bk‹whtJ, fh§»uÌ‹ f£lis ïU¡»wJ v‹W ït® bkŒ¥ã¡f
bfh©L #hilngR« ïU fdth‹fS« br£oahÇ‹ njr g¡â¡F« Koíkh?
âahf¤â‰F« xG¡f¤â‰F« v›Éj¤âY« ã‹th§»at®fŸ
mšybt‹gij jÄœehL e‹whŒ m¿ªâU¡F«. ïij br£oahU¡F br£oah® r£lrig¡F¥ nghdJ
Phgf¥gL¤âÉ£L mL¤j Éõa¤â‰F tU»nwh«.. x¤JiHahik¤ Ô®khdK« r£lrig g»ZfhuK« mKÈš
ïU¡F« fhy¤âš fhªâ Miz¥go MâehuhazŠ br£oahut®
#°o° f£áÆš nrUtJ
fS¡F X£L¢ brŒí§fbs‹W És«gu« brŒJ bfh©L jh« X£L¥
mjhtJ $kh‹ ã. tujuh#&Y ehíL ãuhkz®fis v⮥g bg‰whnu mJ nghš eh« brŒaÉšiyba‹W tU¤j¥gL»whuh?
j‰fhf #°o° f£áÆš nr®ntbd‹gJ; ï›Éõa¤âš bfhŠrK«
F‰wÄU¥gjhŒ ek¡F¤ njh‹wÉšiy. v‹iw¡»UªjnghâY« jÄœehL Rauh{a¡ f£áÆ‹ Kiw
#°o° f£áahU« uhéa thœÉÈU¡F« ãuhkzušyhjhU« jh‹ Rauh{a¡f£áÆš ï‹dhiu¤jh‹ nr®¤J¡bfhŸtbj‹W«,
x‹Wnr®ªJ rnfhjughtkhŒ, rk¤JtkhŒ thH Koínkašyhkš ï‹bd‹d nah¡»aijíilat®fŸjh‹ nruyhbk‹W«,
ãuhkz®fnshL rk¤JtkhŒ thH KoahJ. eh« mt®fnshL nr®ªJ xG§FKiw ïšyhkš °jy °jhgd§fS¡F¥ nghf ÉU«ò»wt®
thH Mir¥g£lhY«, ãuhkz®fË‹ bfhŸif e«ik v¡fhy¤âY« fisbašyh« nr®¤J¡ bfh©L ntl¤â‰F¡ Tl fj® f£lh
rk¤JtkhŒ V‰W¡ bfhŸshjjhŒ ïU¡»wJ. mt®fsJ j®knkh É£lhY« et«g® Kjš f£LtjhŒ x¥ò¡bfh©lhš rÇba‹W«, üš
jh§fŸ ca®ãw¥bg‹W« (ãuhkz®fŸ xʪj) k‰wt® jhœªj ãw¥ò rªjhÉš e«ã¡if ïšyhÉ£lhY« mj‰F©lhd gz¤ij¡
v‹W« moikfbs‹W« jhá k¡fbs‹W« Äny¢r®fbs‹W« bfhL¥gjhŒ x¥ò¡bfh©lhš nghJbk‹W«, Ô©lhik xÊ¥gâš
bjh£lhš, gh®¤jhš, bjUÉš elªjhš, mU»š tªjhš ght« v‹W bfhŠrK« e«ã¡ifÆšyh É£lhY«, ãuhkz® xʪj k‰bwšnyh
mt®fS¡F f£lisÆL»wJ. ïªÃiyÆš ï›Éj¡ bfhŸiffis iuínk Ô©lhjtuhf ghÉ¥gtuhf ïUªjhY« ifbaG¤J kh¤âu«
v⮡fhknyh ï›Éj bfhŸiffs‰w rnfhju®fŸ x‹W Tlhknyh ngh£lhš nghJ« v‹W«, ï›thwhf¢ brhšÈ mt®fnshL Éah
ïU¥gh®fbs‹W $kh‹ br£oahut®fŸ v¥go Ãid¤jh®fnsh ghu« ngá mt®fËl« gz¤ij th§»¡ bfh©L fh§»uÌ‹ bga
bt‹gJ ek¡F M¢rÇakhfÉU¡»wJ. xU¡fhš j«ikí« uhY«, kfh¤khÉ‹ bgauhY«, âahf _®¤âfŸ bgauhY« ït®
ãuhkzuhf Ãid¤J¡ bfh©lhnuh v‹dnth! mšyJ j‹id fS¡F X£L¡ bfhL¡F«go brŒJ nah¡» a®fisí«, c©ik
ãuhkz®fŸ rkkhŒ el¤Jth®fbs‹W Ãid¤jhnuh!! bjÇaÉšiy. ahdt®fisí« Ã®thf¤ij¤ âwikahf el¤j¡ Toat®fisí«
rhjhuz uhéa mã¥ãuhangj« fhuzkhf ïÊthŒ¥ ngáí« mt®
Rauh{a¡ f£á
fS¡F ÉnuhjkhŒ mt®fŸ vâÇfŸ ey¤â‰fhf cgnahf¥gL¤â
Éf, “°jy °jhgd§fË‹ nj®jšfËš Rauh{a¡f£áahiu¥ j¡nfh®fis¤ jL¤J jfhjt®fis V‰gJkhd Kiw¡F fh§»uir
g»ZfÇ¡FkhW ãurhu« brŒ»wh®” v‹W ngáÆU¡»wh®. ïJ cgnahf¥gL¤â¡bfhŸs vªj kÅj‹jh‹ r«kâ¡f Koí«?
$kh‹ <.bt. uhkrhÄ eha¡fiunajh‹ kdâš it¤J¡bfh©L ngá
ïU¡»wh® v‹gâš thrf®fŸ rªnjf¥glkh£lh®fŸ. Rauh{a¡ ïij¥g‰¿ eha¡f® MâÆÈUªnj f©o¤J
f£áÆ‹ rh®ghŒ xUt® nj®jÈš Égjdhš mJ fhuzkhŒ mtiu¤ tªâU¡»wh®
bjǪbjL¡f¡Tlhbj‹W $kh‹ eha¡f® vªj¡ T£l¤âš ngá
$kh‹ eha¡fut®fŸ °jy °jhgd§fis fh§»u° if¥g‰W
ïU¡»wh®? mšyJ vªj rªj®¥g¤âš vGâ ïU¡»wh®? ïij¢ br£o
tJ g‰¿ 1922-« tUl¤âÈUªnj M£nrã¤J tªâU¡»wh®. m¥go
ah® bkŒ¥ã¡f Koíkh?
ïU¡f nk‰brh‹d bfhŸifiaíila Rauh{a¡f£áah® °jy
°jhgd§fis¡ if¥g‰w k‰wt®fŸ xU¥gLthbu‹W v¥go vâ®
fh§»u° Ô®khd«
gh®¡»wh®fnsh bjÇaÉšiy.
m‹¿í« Rauh{a¡f£áahnuh mšyJ fh§»u°fhunuh fh§»u
Ì‹ rh®ghŒ °jy °jhgd§fS¡F Éfyhbk‹whtJ fh§»u°
Fo muR - 1925 208 209 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
tF¥òthÇ X£l®fŸ bjhFâ
ïij¥g‰¿í« $kh‹ br£oahut®fŸ eha¡fiu c¤njá¤J
#hil ngá ïU¡»wh®. 1919 tUl¤âš áy njÓa ãuhkzušyhjh®
v‹ngh® el¤âtªj br‹id khfhz¢r§f« v‹W brhšy¥g£l xU
ãuâÃâ¤JtrigÆš tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij tÈíW¤j¥g£ gjÉah? bghJ#d nritah?
oU¡»wJ. $kh‹ tujuh#Y ehíL mt®fS«, $kh‹ âU.É.
fÈahzRªju KjÈahut®fS« ïij MjǤJ tªâU¡»wh®
fbs‹nw v©Q»nw‹. bghJthf °jy °jhgd§fË‹ îthf¤ijí« bghW¥
igí« c¤njá¡ifÆš °jy °jhgd§fËš °jhd« bgWtJ
bk°l‹ Ô®¥ò bjh©L brŒtj‰fhfth gjÉia mDgÉ¥gj‰fhfth v‹gij
bgU«gh‹ikahd X£l®fŸ cz®tnj ïšiy. e«ik¥
$kh‹ MâehuhazŠ br£oahut®fS« ãuhkzušyhjh bghW¤jtiuÆY« eh« mij xU gjÉbad¡ fUJ»nwhnka‹¿
U¡F ï¤jid °jhd§fŸ tH§f¥gl nt©Lbk‹W bjÇɤJ¡ mij xU bghJ #dnritbad eh« fUJtnjÆšiy. cjhuzkhf,
bfhŸtj‰fhf bk°l‹ Jiuat®fËl« br‹w ãuhkzušyhj v›Éj bghJ °jy °jhgd§fËš m§f« bg‰whY« m§f«
ãuâÃâfËš jhK« xUt®jhbd‹gij kwªJ É£lh® nghY«. bg‰wt® mij xU gjÉahfnt kâ¤J mij¥ ãwU¡F¡ fh£o¥
bgUik miltâ‹ bghU£lhf j«Kila bgaU¡F¡ Ñœ
njÓa ãuhkzušyhjh® Ô®khd«
m¥gjÉÆ‹ bgaiuí« m¢ro¤J¡ bfhŸS»wh®. j«ik
m‹¿ br‹wthu« jŠirÆš elªj njÓa ãuhkzušyhjh® m¿Kf¥gL¤â¡ bfhŸtj‰F« mij cgnahf¥gL¤â¡ bfhŸS
kfheh£oš jhD« ãur‹dkhŒ ïUªnj “njÓa K‹nd‰w¤ij »wh®. mªÃa® ïtUila fîut§fis¥ g‰¿¥ ngR« bghGJ«
mila njÓa x‰Wikí« tF¥ò ɤâahrÄ‹ikí« Äfî« mij R£o¡ fh£L»‹wd®. mšyhkY« ïªj¤ nj®jš °jhd«
mtáabk‹W«, ï«khâÇ x‰Wik¡F c¤ânahf§fŸ KjÈaJ bgWtâ‹ bghU£L MÆu«, gâdhÆu«, ïUgâdhÆu« bryî«
všyh tF¥ghU« mtut®fŸ tF¥ò¡nf‰wthW rkkhf brŒ»‹wd®. ahiu¥ão¤jhš jh§fŸ nj®jÈš bt‰¿ bgwyhbkd¡
milí«goahd kh®¡f§fis¤ njo tF¥ò ɤâahr§fËšyhkš fUâ yŠr« bfhL¤J V#©Lfisí« ÃaÄ¡»wh®fŸ. nj®jš
rk¤Jt¤ij V‰gL¤JtJ mtáa bk‹W ï«kfhehL Ô®khÅ¡»wJ” fhy§fËš j§fS¡F vâuhf ÉF« mng£rf®fis c©ik¡F
v‹D« Ô®khd¤ij Ãiwnt‰¿ ïU¡»wh®. Mdhš ãuhkz¥ khwhfî« kd¢rh£á¡F Énuhjkhfî« nt©Lbk‹nw öΡ»‹
g¤âÇ¡iffŸ ïij ahU« bjǪJ bfhŸshjgo ãuRǤJ É£lJ. wd®. nj®jšfËš °jhd« bgWtij xU bt‰¿ njhšÉbad
kâ¡»‹wd®. j§fshš brŒa¡Tlhj fhÇa§fisbašyh« brŒt
ïj‹ Koî jhf¥ bghŒ ngá #d§fis Vkh‰W»‹wd®. X£l®fS¡F Ãiyik¡
ï¥gobašyh« ïU¡f áy ãuhkz®fË‹ ò‹áÇ¥ò« Kf° F¤ jFªj Éjkhf yŠr« bfhL¡»‹wd®. c©ikÆš bghJ
Jâí« bgWtj®¡fhf Vnjnjh ngá ïU¡»wh®. r®¡fhU¡F ešy e‹ikÆ‹ bghU£L ït®fŸ nj®jY¡F Égh®fnsahdhš ï›Éj
ãŸisahŒ elªJ Vkh‰wkilªj $kh‹ x. jÂfhry« br£oah® mnah¡»a¢ brašfŸ òÇa mt®fsJ kd« xU¥gLkh? üWng®
jŠir #°o° f£á kfheh£oš mGjJ nghš ekJ MâehuhazŠ nj®jÈš bt‰¿ bg‰¿U¥ã‹ mâš xUtuhtJ c©ikahsuhÆU¥
br£oahut®fS« ï¥bghGJ ãuhkz®fS¡F ešy ãŸisahf ghbud e«g ïlÄU¡»‹wjh? bghJe‹ik¡F¥ ghLgLgt®fË‹
el¡f nt©Lbk‹W Ãid¤J¡bfh©L ï¥gobašyh« ngRtâ‹ nah¡»aij ï¥go¤jhÅU¡Fkh? c©ikahf bghJ#d nrit
gydhŒ ïUtU« Vkh‰wkilªJ ã‹d® xU fhy¤âš mGthnu brŒa nt©Lbk‹w MirÆU¥ã‹ nj®jÈš ngh£ongh£L ïÊ
v‹w gÇjhg¤njhL ïij Ko¡»nwh«. thd brašfŸ gy brŒnjjh‹ bghJ k¡fS¡F ciH¡f nt©Lkh?
btËÆÈUªJbfh©L xU efu gÇghyd rigÆ‹ cŸËUªJ
Fo muR - f£Liu - 30.08.1925 brŒí« brašfis¢ brŒaKoahjh? xU efu gÇghyd rigia
vL¤J¡bfh©lhš mj‰F¥ gy m§f¤âd®fS« xU jiytU«

Fo muR - 1925 210 211 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïUªjhšjh‹ mJ eilbgWkh? ït®fŸ ïšyhÉo‹ efu gÇghyd
rig eilbgwhjh! efu gÇghyd rig r£l¥go á¥gªâfis ÃaĤJ
É£L ifbaG¤J¥nghl¤ bjǪj xU ïaªâu bgh«ikí« mJ
M£L»wgo jiy M£Ltj‰F¥ g¤J¥ óid¡ F£ofisí«
c£fhuit¤JÉ£lhš efu gÇghyd rig ïaªâu« XLkh Xlhjh?
efu gÇghyd rigÆš kÅj®fŸ br‹W c£fhUtjdhY« mt®fËš gyehŸ âUl‹ xUehŸ mf¥gLth‹
xUtU¡bfhUt® cŸs Jntõ¤jhY« Raey¤jhY« fyf«
Éis»‹wnj m‹¿ efu gÇghyd rigÆ‹ îthf¤âš fyf«
Éistj‰F¢ á¿J« ïlÄšiy. jhÿfhngh®L, o°oÇ¡L ngh®L, Rauh{a¡ f£áahÇ‹ Ãiy ehS¡F ehŸ nftykh» tU
KÅághÈ£o, ôÅa‹ v‹W brhšy¥gLtJ »uk¥go r®¡fhuh® tij¥ bghJ k¡fŸ e‹F m¿ªJ tU»‹wd®. Rauh{a¡ f£áÆd®
brŒant©oa ntiy. mt®fŸ brŒtjhÆU¥ã‹ ït‰¿‰bf‹W murh§f¤njhL cwthL« v©z¤njhLjh‹ j§ f£áia¤ njh‰W
xU jÅ tÇ tNÈ¡f nt©otUnk v‹W«, îthf¤âš VjhtJ ɤjh® v‹gâ‹ c©ik ï¥bghGJ btËah»É£lJ. KjÈš
Fiw V‰g£lhš #d§fS¡F neuhf¤ bjǪJÉLbk‹W«, rhjhuz r£lrigÆš òFªJ khd¤ij ÉšyhŒ tis¤JÉl¥ nghtjhf¡
#d§fŸ btF Rygkhf r®¡fhiu FiwT¿ ÉLthnu v‹W« T¿a ï¥òÈfŸ murh§f¤njhL¡ f£o¡ Fyht K‰g£L É£ld®.
nahá¤J ï›Éj¡ fZl§fËÅ‹W« j¥òtj‰fhf jªâukhŒ bghJ ït®fshš njr¤âš f£ángj§fS«, cyf ánuZl® v«bgUkh‹
#d§fŸ ifÆš x¥òɤJÉ£lh®fŸ. ïjdhš r®¡fhU¡F k‰bwhU fhªâ mofË‹ öa ïa¡f¤â‰F mÊîªjh‹ V‰g£lnj m‹¿
yhgK« V‰g£L¥ nghŒÉ£lJ. mjhtJ vby¡õ‹ v‹W« mj‰F ntwšy. ïu©lh©o‰F K‹ njrÄUªj Ãiyia e‹f¿ªj
X£L v‹W« gy Kiwfis V‰gL¤âajhš g£lz§fËnyh, »uhk§ c©ikahsÇ‹ kd« ï¢ Rauh{a¡ f£áÆdÇ‹ brašfis¡ f©L
fËnyh cŸs bršth¡FŸst®fŸ x‹W nruhjgo nj®jšfËš ËW nehfhkÈuhJ. á¿J á¿jhf j« kd¤âš bfh©oUªj v©z§fis
ngh£ongh£L xUtiu xUt® FiwT¿¡bfh©L x‰Wik ïšyhkš btË¥gilahfnt brŒa K‰g£L É£ld®. g©oj neU uhQt¡
C® ïu©Lg£oU¥gj‰F xU mDTykh»É£lJ. ït‰iw¤jÉu, fÄ£oÆš m§f« bg‰wh®. $kh‹ gnlš ïªâa r£lrig¡F¤
ïªj¤ nj®jšfËdhnyh °jy °jhgd§fËš m§f« bgWtâdhnyh jiytuhdh®. Û©L« neU, $kh‹fŸ bfšfh®, mu§frhÄ
njr¤â‰F xUÉj e‹ikí« c©lhf¥ nghtâšiy. MifÆdhš mŒa§fh® _tU« “nfh®£L mtkâ¥ò knrhjhit”¥ gÇÓyid
X£l®fshÆU¥gt®fŸ jh§fŸ X£L¢brŒí«nghJ bghJ e‹ik brŒa V‰g£oU¡F« fÄ£oÆš m§f« bg‰WŸsh®fŸ. ïJ
brŒtj‰FÇat®fŸ ah® v‹W njo¡bfh©L m®¤jÄšyhJ x¤JiH¥gh mšyJ K£L¡f£ilah v‹gJ vk¡F És§fÉšiy.
fZl¥gLtijÉl ïªj¥gjÉia t»¥gj‰F - mªj°J cilat® K£L¡f£il nghl¥ngh»nwh« v‹W njr k¡fis Vkh‰¿ X£L¥
vt®, mUfij cilat® vt®, gh¤âa« cilat® vt® v‹gij bg‰w ït®fŸ F£o¡fuz« nghl Mu«ã¤J É£ld®. ï‹D«
nahá¤J mj‰F¤ jFªjgo elªJbfhŸSth®fns Mdhš X£l®fŸ v¤jid¡ fÄ£ofŸ V‰goD« mâY« m§f« bgWtj‰F¢ á¿J«
j§fŸ flikia¢ brŒjt®fshth®fŸ. kW¡f kh£lh®fŸ. ÄjthâfS« ïju x¤JiH¥ò¡ f£á¡fhu®fS«
j§fŸ f£áfË‹ nah¡»aijfis¥ bghJ k¡fS¡F btË¥gil
Fo muR - jiya§f« - 06.09.1925 ahf¡ T¿ÉL»‹wd®. bghJ k¡fS« mt®fË‹ nah¡»aijia
e‹f¿ªJ bfh©oU¡»‹wd®. Rauh{a¡ f£áÆdnuh j§fS¡
»U¡F« nkhf¤ij kiw¤J bghJ k¡fis Vkh‰¿ tU»‹wd®.
c©ikia m¿ahj gy® ït®fsJ th®¤ijfis¡ f©L ka§»í«
ÉL»‹wd®. ï›Éjkhf¥ bghJ k¡fis Vkh‰¿ tU« v¡f£á
ÆdU« xUehŸ 圪J ÉLth®fŸ v‹gJ â©z«. gyehŸ âUl‹
xUehŸ mf¥g£L¤jh‹ Mfnt©L« v‹gij Rauh{a¡ f£áÆd®
cz®th®fsh?

Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 06.09.1925


Fo muR - 1925 212 213 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
bghJey nrití«, jÄG¡fhfî«, kJÉy¡F¡fhfî« k‰W« bghJ
ey¤J¡fhfî« nrit brŒJ tUtJ fh§»u° e‰rh£á¥ g¤âu¤ij
Él v›tsnth kl§F nkyhdJ.
_‹whtJ fdth‹ $kh‹ F¥ò¢rhÄ ehíL mt®fŸ. ït®
bt‰¿ia¥ g‰¿í« fh§»u°fhu®fË‹ ãurhu¤âdhšjh‹ bt‰¿
nfhit¤ nj®jš bg‰wh® vd¥ bgUik ghuh£o¡ bfhŸsKoahJ. $kh‹ ehíL
mt®fŸ btF fhykhfnt fh§»u° mãkhÅahfî« bghJ ey C¡f
- á¤âuò¤âu‹
KŸstuhfî« ïUªJ tªâU¡»wh®. k‰W« gy fhuz§fshY«
$kh‹ ehíL mt®fË‹ bt‰¿¡F¡ fh§»u°fhu®fŸ fhuzkšy
bt‹W fh§»u°fhu®fS¡nf bjÇí«. ï«_‹W fdth‹fS«
nfha«ò¤ö® efu gÇghyd rigÆ‹ nj®jš KoªjJ. v£L¡
ârakhŒ bt‰¿ bgWth®fŸ v‹»w v©z¤ij¡ bfh©nl
fdth‹fŸ nj®ªbjL¡f¥g£LÉ£lh®fŸ. nj®jš ãurhu§fËš
Rauh{a¡ f£áÆ‹ #h¥jhÉš nr®¤J¡ bfhŸs¥g£lJ. Éf , fh§
ïu©L f£áfË‹ bga® brhšÈ¡ bfhŸs¥g£ld. x‹W Rauh{a¡
»u° ãurhuf®fS¡F ÉnuhjkhŒ bt‰¿ bg‰w fdth‹fŸ It®.
f£á, k‰bwh‹W #°o° f£á. Rauh{a¡ f£á¡bfd nfha«ò¤ö®
ït®fËš Kjyhtjt® $kh‹ á.É.R¥igah br£oah® mt®fŸ.
fh§»u° îth»fŸ v‹ngh® ãurhu« brŒjd®. #°o° f£á¡fhf
ït® bt‰¿¡F K¡»a¡ fhuz« fh§»u° ãurhu¤â‹ ngh¡Fjh‹.
v›Éj¥ ãurhuK« eilbgwhÉ£lhY« fh§»u[&¡fhu®fŸ
ïtU¡F vâÇilahf ËwtU«, fh§»u° mãkhÅí« bghJey
elªJbfh©l khâÇna, #°o° f£á¡F¥ ãurhu« njitÆšyhkš
C¡fK« mt® th®oš ešy bršth¡F« cŸst®. K‹ò fî‹áy
nghŒÉ£lJ. c©ikÆnyna ï¥bghGJ nj®jÈš bt‰¿ bg‰w
uhfîÄUªjt®. ït® bt‰¿ milªâU¡f nt©oaJ jh‹. m¥go
fdth‹fŸ v›Éj¥ ãurhu¤âdhY« ghjfnkh, rhjfnkh mila
ÆU¡f mâf¥goahd X£Lfshš njhšÉ mila¡ fhuz« fh§»u°
Koahjt®fŸ. ït®fŸ v£L¥ ngU« c©ikÆš v›Éj jÅ¡
ãurhu¤â‹ CHyhdJ #d§fË‹ kdij m›tsî öu« kh‰¿
f£áiaí« nr®ªjt®fŸ mšy. “mu©kid bešY¡F¥ bgU¢
É£lJ. fh§»u° ãurhu« ïšyhâUªjhš ït® bt‰¿aila¥ nghJ
rhËfŸ r©ilÆ£L¡ bfhŸtJ nghš ” mehtáakhŒ brhªj
khd rîfÇa« ïUªjjhfnt brhšy¥gL»wJ. v¥go ïUªjhY« xU
Énuhj§fisí«, Raey‹fisí« c¤njá¤J xUtiu xUt®
°jhgd¤â‰F ïu©L ng® Ëwhš xUtU¡F¤jh‹ bt‰¿
â£oí«, gÊ Rk¤âí« Mir Ô®¤J¡ bfh©ljšyhkš ntW v›Éj
»il¡F«.
bghJ e‹ikí« ãurhu§fËš njh‹wÉšiy. Rauh{a¡ f£áÆ‹
nguhš bt‰¿ bg‰wjhf¢ brhšy¥gL« _‹W fdth‹fS« fh§»u° mL¤jgoahf, fh§»u° ãurhu¤â‰F Énuhjkhf bt‰¿
ãurhu¤jhšjh‹ bt‰¿ bg‰wd® v‹W brhšy KoahJ. xU fdth bg‰wt® $kh‹ É.v°. br§nfh£lŒah mt®fŸ. ïtUila bt‰¿
D¡F¥ ngh£ona ïšiy. mt®jh‹ $kh‹ gHÅ¢rhÄ br£oah® ia¥g‰¿ nfha«ò¤ö® ÍšyhÉnyna vtU« bghwhik¥gl
mt®fŸ. mtU¡F ahbjhU ãurhuK« njitÆšyhjgo m›tsî kh£lh®fŸ. ït® fh§»u° mãkhÅ. fh§»ủF« bghUŸ cjÉ
ÄFâ bršth¡F«, #d§fËl« e«ã¡ifí« bg‰wt®. mtU¡F tªâU¡»wh®. fj® c‰g¤â¡F br‹ÅkiyÆš v›tsnth V‰ghL
b#a« »il¡F« v‹»‹w cWâia¡ bfh©nl mtiu Rauh{a¡ brŒjh®. k‰w bghJ e‹ikahd Éõa§fS¡F« v›tsnth jhuhs
f£á m§f¤âd® v‹W És«gu« brŒJÉ£ld®. ïu©lhtjhf, khf¥ bghUŸ cjÉ brŒJ tU»wh®. bghJ e‹ik¡F¤ jhuhskhf¥
Rauh{a¡ f£áÆ‹ bgauhš bt‰¿bg‰wt® v‹W brhšy¥gLgt® bghUŸ cjÉ brŒtâš nfha«ò¤öU¡FŸ $kh‹ br‹Åkiy
$kh‹ á.v«.uhk¢rªâu br£oah®. ïtU¡F fh§»u°fhu®fË‹ f. »UZz‹ br£oahU¡F mL¤jh‰nghš $kh‹ br§nfh£lŒah
ãurhunk bfhŠrK« njitÆšyhkÈUªjnjhL fh§»u° ãurhu« mt®fis¤jh‹ brhšy nt©L«. ït® nfha«ò¤ö® ãuhkz®
jk¡F VjhtJ njhšÉia c©lh¡»ÉLnkh v‹»w ga¤jhš fS¡F« ešytuhf elªJbfh©L tUgt®. ( Mdhš ïªj¤ nj®jÈš
fh§»u° ãurhuf®fŸ jkJ th®L¡FŸ tu¡Tlhbj‹W f©o¥ghd btF ãuhkz®fŸ ïtU¡F th¡F¤j¤j« brŒjgo X£L¢brŒa
c¤âuî ngh£LÉ£lh®. jhK« bfhŠrK« ï¥ãurhu§fËš fyªJ Éšiybad¢ brhšy¥gL»wJ. ïJ bkŒahdhš Tl ïâš x‹W«
bfhŸsnt ïšiy. $kh‹ br£oah® mt®fË‹ bršth¡F«. mâraÄšiy )

Fo muR - 1925 214 215 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


_‹whtjhf fh§»u° ãurhu¤â‰F ÉnuhjkhŒ bt‰¿ bg‰w
t® $kh‹ by£Rkz¤njt® mt®fŸ. mtUila th®oš mt®fŸ
tF¥ig¢ nr®ªjt®fns bgU«gh‹ikahd X£l®fshdjhš
m›tF¥ig¢ nr®ªjt®jh‹ tuKoí«. ïJnghynt x›bthU
th®oY« bgU«gh‹ikahd X£l®fŸ vªj tF¥ig¢ nr®ªjt®
fnsh mt®fŸjh‹ v¥bghGJ« tunt©Lbk‹W ÉU«ò»nwh«. F«gnfhz« ãuhkz®fË‹ nj®jš
ït® giHa fî‹áybudnt bjÇ»wJ. jªâu«
eh‹fhtJ Iªjhtjhf bt‰¿bg‰wt®fŸ $kh‹fŸ mÇ
ehuhaz ãŸis mt®fS« nfrt¥ãŸis mt®fS« Mth®fŸ.
F«gnfhz« KÅágš nj®jY¡F fh§»u° Rauh{a¡f£á
ït®fŸ giHa fî‹áy®fbsd¤ bjÇ»wJ. Mfnt ïU f£áÆ‹
bgaiu¢ brhšÈ¡bfh©L ïu©L mŒa®fS« xU mŒa§fhU«
bgauhš bt‰¿ bg‰w v£L¡ fdth‹fS« c©ikÆš v¤ jÅ¡
xU rh°âÇahU« mng£rf®fshŒ É»wh®fŸ. fh§»u° ntiyfŸ
f£áiaí« nr®ªjt®fsšy®. Mjyhš mt®fË‹ bt‰¿ vªj¡
elªj fhy¤âš ït®fŸ v§F ïUªjt®fŸ? fh§»uR¡F ït®fŸ
f£á¡F« njhšÉíÄšiy, bt‰¿íÄšiy. efu gÇghydrig¡F«
v‹d brŒjt®fŸ? fh§»u° bfhŸifÆš vbjij ït®fŸ x¥ò¡
yhgKÄšiy. fh§»ủF¢ á¿J bf£l bga® V‰g£lnja‹¿
bfh©lt®fŸ? F«gnfhz« bghJ #d§fS« fh§»u° bjh©l®
ãukhjkhf x‹W« KG»¥nghŒÉlÉšiy. fh§»uÌ‹ vâ®fhy fS« brŒj fh§»u° if§f®a§fŸ ïªj mŒa®fŸ mŒa§fh®fŸ
Ãiyik¡F j‰fhy¥ ngh¡FfŸ gyÉj¤âY« Mg¤jhf¤jh‹ ïUªJ rh°âÇfŸ KÅághÈ£oÆš °jhd« bgw¤jh‹ cjtnt©Lkh?
tU»‹wd. Mifahš ïjdhnyna fh§»u° KG»¥ nghŒÉ£l Ô©lhik Éy¡if¥g‰¿í«, FUFy¤âš V‰ghL brŒâUªj gh®¡
bj‹W brhšYtj‰F« ïlÄšiy. fh§»uÌ‹ bgauhš ãurhu« fhik Éy¡if¥ g‰¿í« $kh‹ tujuh#&Y ehíL brŒj ãurhu¤â‹
brŒjt®fS¡F« x‹W« bgÇa njhšÉ tªJÉlÉšiy. ïªj¢ gydhŒ fh§»u° fÄ£o¡F üš rªjhnt mD¥g¡ TlhJ v‹W
rªj®¥g¤ij Mjhukhf it¤J¡bfh©L áyiu Mir Ôu ita Ô®khd« brŒJ bfh©l T£l¤jhU¡F«, fh§»u° gjÉÆÈUªJ
nt©Lbk‹gJjh‹ mt®fsJ ÉU¥g«. mJî« mt®fS¡F Ãiw uhédhkh¡ bfhL¤J Xo¥nghd T£l¤jhU¡F« KÅágš nj®jš
nt¿É£lJ. mt®fshš â£l¥g£lt®fS¡F« x‹W« KG»¥ tªjîl‹ j§fŸ khd« bt£f¤ij bašyh« É£L fh§»u°
nghŒÉlÉšiy. ahU¡F« v›Éj bršth¡F« FiwªJ Élî fhu®fË‹ âahf¤â‹ kiwÉš °jhd« bgw Mir¥g£L, fh§»u°
Äšiy. vtnuh eh‹Fng® nkil Ûnj¿ xUtiu¤ ö‰Wtjhš nguhš °jhd« bgw K‹ tªJ É£lhš ïªj RakÇahij ïšyhj
mtUila bršth¡F¡ FiwªJ nghFkhdhš m›Éj¢ bršth¡F tF¥òŸs eh£L¡F v¥go Rauh{a« »il¡F«? F«gnfhz«
ït®fS¡»UªJ« ga‹ v‹d ? Kothf nfha«ò¤ö® efu gÇghyd ãuhkzušyhjh®, F«gnfhz« ãuhkz®fsh»a mŒa® mŒa§fh®
rig¡F¤ nj®ªbjL¡f¥bg‰w v£L¡ fdth‹fisí« eh« rh°âÇfË‹ kha tiyÆš á¡fhkš, nghÈ¡ f£á¡fhu® fis cjǤ
ghuh£L»‹nwh«. mt®fis¤ nj®ªbjL¤j X£l®fS¡F« e‹¿ jŸË, c©ikahŒ mªj °jhd§fŸ bgw nah¡»aijí« gh¤âaK«
brY¤J»nwh«. cilat®fS¡F j§fŸ X£Lfis bfhL¡fnt©L«. ãuhkz
ušyhjh® ò¤âÆšyhjt®fŸ v‹W«, khd« nuhõ«, #hâ mãkhd«
Fo muR - f£Liu - 06.09.1925 ïšyhjt®fŸ v‹W«, ãuhkz®fŸ Ãid¥gâdhY« tƉW étd¤
â‰F« bghŒ¡Ñ®¤â¡F« Mir¥g£l ãuhkzušyhjh® áy®
ãuhkz®fŸ gz¤âdhY« mt®fŸ És«gu rîfÇa¤âdhY«
mt®fS¡F moik¥g£L ãuhkzušyhjhU¡F Énuhjkhí«
ãuhkz®fS¡F mDTykhí« nt©oa MŸfŸ ãuhkzušyh
jhÇnyna »il¡F« v‹»w ijÇa¤âdhYnk mt®fŸ ïªj
nj®jšfËš ï›tsî ijÇakhŒ É»wh®fŸ. ãuhkzušyhjhnu
ïij czU§fŸ!
Fo muR - f£Liu - 13.09.1925

Fo muR - 1925 216 217 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nj®jY¡F efu rigÆš ntiy brŒa¤ jFªj nah¡»aij cŸs xU
ãuhkzU«, xU ãuhkzušyhjhU« Égh®fshdhš f£á¥ ngh¡F
fis ftÅahkš ãuhkzušyhjhU¡F¤ jh‹ X£L¢ brŒa
nt©L«” v‹W« T¿dh®.
br¥l«g® 6-ªnjâ jÄœehL g¤âÇifÆš “$kh‹ ehíLÉ‹
nj®jš ngh® KH¡f«”v‹»w jiya§f¤â‹ Ñœ gh«g‹, uhnk¢tu« KjÈa
ïl§fËš brŒj ãur§f¤â‹ rhukhf XÇl¤âš F¿¥ã£oU¥gâš
$kh‹ tujuh#Y ehíLÉ‹ mã¥ãuha« “r£lrig¡nfh, °jy °jhgd ngh®L¡nfh jh‹ nghf¥nght âšiy
ba‹W«, Mdhš, fhÇa¤â‰F¡ fj® cL¤â fh§»u° bgaiu¢
brhšÈ¤ âÇí« frl®fŸ c§fis Vkh‰W«go eh‹ Él¥nght
°jy °jhgd§fË‹ nj®jšfŸ Éõakhf $kh‹ tujuh#Y âšiy” v‹W«, jh‹ vªj¡ f£áÆY« nruhkÈU¥gj‰F ïJnt
ehíL bghJk¡fS¡F kd¡FH¥g¤ij c©lh¡F« Éjkhf Kjš fhuz« v‹W« ït® T¿ajhf¡ fhz¥gL»wJ. kWgoí«
j‹Dila fU¤J ï‹dJjh‹ v‹gij¥ ãw® m¿ªJ bfhŸs $kh‹ v°. r¤âa_®¤â nj®jš Éõakhf¤ jdJ mã¥ãuha¤ij¡
Koahjgo x›bthU rka¤âY« x›bthU Éjkhf vGâtU»wh®. nf£lj‰F fh§»u°fhu®fS¡nf X£L¡bfhL¡fnt©Lbk‹W
ïu©blhU Éõa¤ij kh¤âu« ï§F vL¤J¡fh£L»nwh«. nfha« T¿íŸsh®.
ò¤ö® nj®jÈ‹bghGJ fh§»u° ãurhuf® xUt® vGâ¡ nf£lj‰F
nj®jšfËš Ëw mng£rf®fis m¿ªnjh m¿ahknyh Rauh{a¡ ï›Éjkhd bfhŸiffnsh, mã¥ãuha§fnsh nj®jšfŸ
f£á¡fhuU¡fhf ntiy brŒjt®fis¥ ghuh£oí« Rauh{a¡ ÉõakhŒ¤ jÄœeh£oš el¡F« m¡»uk§fS¡F«, bfhLik
f£á¡fhuU¡nf bt‰¿ »il¡fnt©Lbk‹W« xU Má®thj fS¡F« v›tsî öu« cjÉahÆU¡»‹wbj‹gij $kh‹ ehíL
$Kf« mD¥ãdh®. mj‰fL¤jh‰nghš Rauh{a¡ f£á¡F Énuhj m¿a nt©LkhŒ tz¡f¤Jl‹ bjÇɤJ¡ bfhŸS»nwh«.
khf ïUªj xUt® $kh‹ ehíLî¡F xU É©z¥g« brŒJ
Fo muR - f£Liu - 13.09.1925
bfh©lh®. mªj É©z¥g¤â‰F kdâu§» moƉ f©lgo
Û©L« xU $Kf« mD¥ãdh®. “Rauh{a¡ f£áah® r£lrig¡F
cŸns br‹W mij XlÉlhJ jL¡fnt K‹dhš if¥g‰Wtjhf¢
brh‹dh®fŸ. r£l rigfis¤ jÉu °jy °jhgd§fËš x‰WiH
ahik¡nfh, K£L¡ f£il¡nfh tÊÆšiy. KÅághÈofËš efu
#d§fS¡F vªj vªj Éj¤âš e‹ik brŒayh« v‹gij nahá¤J¢
brŒtnj m§f¤âd® fË‹ ntiyahÆU¡»‹wnj bahÊa m§F
v⮤J¥ nghuhLtj‰F mâfhu t®¡f« m§F ïšiy. ïjdhš °jy
°jhgd nj®jšfËš xUt® ï‹d f£áia¢ nr®ªjt® v‹gj‰fhf
k£L« mtU¡F X£L¡ bfhL¤J Él¡TlhJ” v‹W« KoÉš
“mng£rf®fË‹ c©ikahd nah¡»aijfis m¿ªnj X£l®fŸ
X£L¡ bfhL¡f nt©L«” v‹W« vGâÆU¡»wh®. Û©L« eh‹F
eh£fS¡FŸshf âU¢áÆš Toa T£l¤â‰F¢ bršyKoahjtuhŒ,
rhâ ngj¤ij¡ ftÅahkš fh§»u°fhu®fisna bjǪbjL¡f
nt©Lbk‹W m¡T£l¤âÈUªj #d§fS¡F ò¤âkâ T¿ xU
brŒâ mD¥ãajhf ïªJ¥ g¤âÇif ÆÈUªJ bjÇatU»wJ.
ã‹D« ïu©LehËš ïªj Éõa¤âš j§fSila mã¥ãuha
bk‹d v‹W neÇš nf£l ïU fdth‹fS¡F “°jy °jhgd§fË‹

Fo muR - 1925 218 219 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ghd®Í, th£rh KjÈnahÇ‹ fâia m‹dh® v©Â¥gh®¥gnuh
v‹W« vGâÆU¡»‹wJ.
Mdhš $kh‹ uhkrhÄ eha¡f® br‹idÆš brŒj ãur§
f¤ij ï¥g¤âÇifÆš btËÆl M©ik¤ jd« ïšyhkš kiw¤J
it¤JÉ£L, ML eid»wbjd XehŒ mGtJnghš e« jiy¡F
ngh® bfhŸË Éiy¡F th§»¡ bfh©ljhfî«, tF¥ò nt‰Wikia¡
»s¥ã É£LÉ£ljhfî« Äfî« gÇjhg¥g£L XyÄL»‹wJ.
“Rauh{ah” v‹W brhšy¥gL« ãuhkz¥ KjyhtJ, ï¥g¤âÇif¡F tF¥ò nt‰Wik ïU¡»wjh ïšiyah?
g¤âÇif xnu th®o‰F ÉF« xU ãuhkzUila nj®jY¡fhf Toa
T£l¤â‹ elto¡iffis jhuhskhŒ btË¥gL¤âíŸsJ.
k‰wt®fSila T£l¤ij¥ g‰¿nah elto¡iffis¥ g‰¿nah
Rauh{ah v‹w nghÈ¥ bgaiu mªJ ãuhkz®fË‹ j§fŸ rhâ¡nfh j§fis¤ bjh§»¡ bfh©oU¥gt®fS¡nfh
Raey¤ â‰F« ãuhkzušyhjh® rKf¤â‰F Jnuhf« brŒtj‰Fkhd ÉnuhjkhÆUªjhš mt‰ iw¥ ãuRÇ¥gnj ïšiy. ïJ rh⤠Jntõ
bfhŸifia mo¥gilahf¡ bfh©L áy ãuhkz®fshš el¤j¥ K« tF¥òJntõK« mšyth? fŸS¡Fo¤jhY«, kh£LkhÄr«
g£LtU« xU br‹id âdrÇ¥ g¤âÇif bfhŠr« bfhŠrkhf jdJ rh¥ã£lhY« eh‹ ãuhkz‹, k‰wt®fŸ m¥go¢ brŒahÉ£lhY«
Éõ¤ij ehY§ f¡»¡bfh©nl tU»wJ. mjhtJ ï« µ 10.9.25š mt® N¤âu®, bjhl¡Tlhjt® v‹W xUt® brhšthuhdhš ïJ
btËahd Rauh{ah g¤âÇifÆš $kh‹ <.bt.uhkrhÄ eha¡f® áy tF¥ò nt‰Wikah mšyth? nfhÉY¡F¥ nghF«bghGJ«
br‹id X£l®fŸ Rauh{a¡ f£áÆdÇ‹ ö©LnfhË‹go Fs¤â‰F¥ nghF« bghGJ« FZlnuh»ahfÉUªjhY«, Éagrhu¤
br‹id¡F¢br‹W X£l®fŸ kfheh£oš ngáa ng¢ir miuFiw âš éÉ¥gt®fshÆUªjhY« jh§fŸ jh‹ cŸns nghf nt©L«
ahf kdâš it¤J¡bfh©L Ä‹bdhË v‹w jiy¥ã‹ Ñœ áy k‰wt®fŸ c¤jk®fshdhY«, btËÆšjhÅU¡fnt©L« kâš
th®¤ijfŸ fhz¥gL»‹wd. ‘fhthȤjd«’ jiy ÄŠR»wJ. g¡f§Tl el¡f¡TlhJ v‹W brh‹dhš ïJ tF¥ã¤Jntõkh
mšyth? Éagrhu¤jd« brŒjhY«, Éagrhu¤jd¤â‰F¤ juF
efurigfis¡ if¥g‰w fh§»u° KaYÄl§fËbyšyh«
th§»dhY« jh§fŸjh‹ ca®ªjt®fŸ k‰wt®fŸ N¤âu®fŸ
v⮡f£áÆd® FW«ò g©Q»‹wd®.
gŠrk®fŸ v‹W« brhšYtJ tF¥ò¤ Jntõkh mšyth?
jiy¡F¡ bfhŸË Éiy¡F th§»¡bfhŸnth« v‹»wh®fŸ. âUodhY«, nkhr« brŒjhY«, yŠr« th§»dhY« jh§fŸjh‹
tF¥ò nt‰Wik¥ ngia¡ »s¥ã ÉL»‹wd®. ca®ªjt®fŸ k‰wt®fŸ nk‰brh‹dt‰iw brŒah âUªjhY«
N¤âu®, Ô©l¡Tlhjt® v‹whš ïJ tF¥ò¤ Jntõkh mšyth?
e«ktÇny gy® F£o¡fuz« nghL»‹wd®. jh§fŸ v©Â¡ifÆš ü‰W¡F _‹Wng® ïUªjhY« k‰wt®fŸ
á‹dh£fS¡F K‹ kfh ÔÉu x¤JiHahjhuuhfÉUªnjh® bjh‹}‰nwG ng® ïUªjhY« jh§fŸ jh‹ všyh¥ gjÉ fisí«,
ï¥bghGJ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« v‹gâš ka§»¡ »l¡ všyh °jhd§fisí«, všyh c¤ânahf§fisí« mila nt©L«
»‹wd®. v‹W nguhir¥g£L¡ bfh©L k‰wt®fŸ v›tsî v©Â¡ ifÆš
mâfK« nah¡»a®fshí ÄUªjhY« mt®fŸ mij mila¡
Rjªâu¥nghÇš K‹dÂÆÅ‹W KJF fh£o XLnth« Tlhbj‹w bf£l v©z¤â‹ ngÇš ãuhkzušyhjhÇnyna áy
v‹»‹wd®. bgh¡»fisí« tÆW ts®¡fnth c¤ânahf« bgwnth v‹d
fh§»u° Rauh{a¡ f£á¡F¥ ngh£oahd e©g®fis¤ jahÇ¥ nt©L khdhY« brŒa¤ jahuhf ïU¥gt®fisí« g¤âÇif
ngh«. MjÇ¥ngh« v‹»‹wd®. És«gu¤âdhš thGgt®fisí« gzK« g¤âÇifÆš
ïlK§bfhL¤J j§fSl‹ nr®¤J¡ bfh©L mj‰F¤ jFªjÉjkhf
br‹idÆny ãŸisah® ntõ« »s«ãíŸsJ. F«g
xU Nœ¢áahd f£áiaí« V‰gL¤â¡bfh©L xU bgÇa
nfhz¤âš _yntõ« njh‹w¥ ngh»‹wJ. F£o¡fuz« ngh£l
tF¥ghU¡F¤ JnuhfkhŒ ïÊî¥ ãurhu§fŸ brŒtJ tF¥ò¤

Fo muR - 1925 220 221 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Jntõkh ïšiyah? ïªÃiyÆÈU¡F« tF¥ò¤ JntÎfŸ gy í¤j§fisí« vâ®gh®¤nj uhéa cyf¤âY«, uh#jªâu
k‰wt®fŸ tF¥òthÇ cÇik nf£gijí«, bfhL¡»nw‹ v‹gijí« cyf¤âY« fLfsî ïl« ek¡F ïšyhk‰ nghÆD« c©ikahd
tF¥ò¤ Jntõ« v‹W brhšth®fshdhš ït®fis it¤J¡ gnuhgfhu¤ bjh©L cyf¤âš fLfsî ïl« »il¤jhY« nghJbk‹
bfh©L xUnjr« v›thW K‹nd‰wkilí«? ïªJ, RnjrĤâu‹ »‹w cWâÆ‹ ngÇnyna ehK« nghU¡F Ma¤jkh» É£nlh«.
KjÈa ãuhkz¥ g¤âÇiffŸ ãuhkzušyhjh® Éõa¤ânyí« njr c©ik¡F nah¡»aij ïU¡»‹wjh ïšiyah v‹gij xU if
ÉLjiy Éõa¤ânyí« nah¡»akhŒ el¡f Éšiyba‹W«, gh®¤nj Ô®¡f¥ ngh»nwh«.
nah¡»akhŒ el¥gj‰F xU g¤âÇif nt©Lbk‹ W« Ãid¤J
ãuhkzušyhjh® gznk bgU«gh‹ikahfÉUªj fh§»uáÈUªJ Fo muR - jiya§f« - 13.09.1925
%ghŒ gâdhÆu« flD« bfhL¤J ãuhkzušyhjh Çlnk bgU«
gh‹ikahd gz¤ij¥ g§fhŒ tNš brŒJ bfhL¤J el¤j¢brŒj
Rauh{ah v‹DbkhU jÄœ¥ g¤âÇif ï«khâÇ ÉR thr¤
JnuhfkhŒ elªjhš ãuhkzušyhjhU¡F ï›Éj ãuhkz® fËl¤âš
v¥go mte«ã¡if c©lhfhkš ïU¡F«? tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤
Jt« nf£fKoahkš v¥go ïU¡fKoí«? ïjdhnyna Rauh{ah
vGJ»wgo fhthȤjdK« ÉRthr¤ JnuhfK« ĊᥠnghŒ
É£lbj‹W« (ïj‰F¥ gz« bfhL¤jjhš ãuhkzušyhjh®)
jiy¡F¡ bfhŸË Éiy¡F th§»¡ bfh©lJ th°jt«jh‹ v‹W«
x¥ò¡bfhŸnth«. M©ik¤jdK« R¤j ïu¤njh£lK« cŸs
T£l¤jhš m¥g¤âÇif vGj¥gLkhdhš xUt® T¿at‰iwí«
vGâat‰iwí« jkJ g¤âÇifÆš vGâ mj‰F kW¥ò vGâ bghJ
#d§fË‹ m¥ãuha¤â‰F ÉLtJ nah¡»a¤jdkhF«. m¥go¡
»‹¿ Ú¢r¤j‹ikí« nkhr ïu¤jK« XL»wt®fshš vGj¥gL
tjdhš c©ikahd Éõa§fis É£LÉ£L ïÊî¥ ãurhu«
brŒí« mnah¡»a¤jd¤ij¡ if¡ bfhŸsnt©oaij¤ jÉu ntW
kh®¡f« ïšiy. br‹idÆš $kh‹ ïuhkrhÄ eha¡f® ïu©L
âd§fŸ X£l®fŸ kfheh£oš ngáat‰¿š xUtÇTl jkJ
g¤âÇifÆš nghlhkš bghJ#d§fŸ ïij m¿ªJÉ£lhš
j§fSila nah¡»aij btËah»ÉLnk v‹W kiw¤J É£l
jšyhkš <d¤jdkhŒ ïÊFy¤njh® #hil ngRtJnghš F£o¡
fuz« ngh£LÉ£lhbu‹W«, KJFfh£o Xo É£lh® v‹W« vGâ
ÆU¥gJ ït®fis¥ g‰¿ cyf¤jh® v©Â ÆU¡F« v©z¤ij
cWâ¥gL¤J»wJ. khd« cŸs MÆu« åunuhL xU x¤ijåu‹
r©il brŒaKoí«. khdÄšyhj xU Ñœ kfndhL MÆu« åu®fsh
dhY« r©il brŒa KoahJ. c©ikahdt®fS«, nah¡»akhd
t®fS« v¡Fy¤jtuhÆD« ek¡F bjŒt« ngh‹wt® fns
Mth®fŸ. m~â‹¿ mj‰F vâÇilahd k‰wt®fŸ ekJ vâÇna
Mth®fŸ. Éf, k‰w áy ãuhkz¥ g¤âÇiffS« nk‰f©l Fz§
fnshL khW bga®fis it¤J¡ bfh©L kiwKfkhŒ¥ ngo í¤j«
brŒa Mu«g« brŒJ É£ld. ïitfisí«, ïitngh‹w ï‹D«

Fo muR - 1925 222 223 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


g©oj neU mt®fŸ â§f£»Hik Toa ïªâa r£lrig¡
T£l¤âš fd« K£ok‹ muáaš r«kªjkhf bfh©Ltªj xU
Ô®khd¤â‰F X® âU¤j¥ ãnuuiz x‹W bfh©Ltªjh®. mJî«
Ãiwnt¿aJ. ïâš ïªâahî¡F nt©L« njitfis bašyh«
T¿íŸshuh«. ï¥ãnuuizÆš ït® v‹d nt©Lbkd murh§f¤
f©Âak‰w x¤JiH¥ò âdiu nt©L»‹whnuh mj‰F« ÄjthâfŸ #°o° f£áÆd®
ÉU«òtj‰F« ahbjhU ɤâahrK« ïU¥gjhf vk¡F És§f
Éšiy. Rauh{a¡ f£áÆdÇ‹ njit ï›tsîjh‹ v‹whš ï¤
Äjthj¡ f£áÆdU« #°o° f£áÆdU« btË¥gilahf njitfisbašyh« K‹dnu murh§f¤âdÇ‹ thahš bg‰¿
murh§f¤ândhL x¤JiH¤J tU»‹wd®. mt®fsJ bfhŸif U¡fyh«. fhªâ mofŸ x¤JiHah ïa¡f« Mu«ã¤âU¡f nt©L
fËš ah« mã¥ãuhangj« bfhŸËD« mt®fsJ x¤JiH¥ò tâšiy. gy âah»fŸ áiw¡F¢ br‹¿U¡fnt©Ltâšiy. t¡Ñš
v©z« f©Âakhf btË¥gilahfîŸsJ v‹nw brhšYnth«. fŸ j¤j« bjhÊiy ÃW¤â¤ jÉ¡fnt©Ltâšiy. thÈg®fŸ
mt®fŸ Rauh{a¡f£áÆdiu¥ nghš x¤JiHah¥ ngh®itia¤ gŸËia ÃW¤âÆU¡fnt©Ltâšiy. ïitfisbašyh« ÉHY¡
jh§» x¤J iH¡f K‰glÉšiy. mt®fŸ v¥bghGJ« »iw¤j Ú®nghš M¡»É£ld®. fhªâ mofis gŸs¤âš ïw¡»
g»u§fkhfnt x¤J iH¤J tU»‹wd®. Rauh{a¡ f£áÆd® m¥go É£ld®. 1921-« M©oš r®. r§fu‹ eha® jiyikÆ‹ Ñœ g«ghÆš
mšyhJ njr k¡fË l« bghŒia¡T¿ X£L¥ bg‰W¤ j§fsJ Toa r®tf£á kfheh£o‹ bghGjhtJ j§fsJ ÉU¥g« murh§f¤
ãuâÃâ¤Jt¤ij khwhd tÊfËš, fh§»uÌ‹ bfhŸiffS¡nf jhiu m©o¡ bfŠRtJ vd¤ bjÇɤâU¥gh®fshÆ‹ murh§f¤
Énuhjkhf cgnah»¤J tU»‹wd®. r£lrigfS¡F¢ brštâdhš âd® nt©Ltd brŒtjhf¡ T¿ÆU¥gh®fŸ. m¥bghGbjšyh«
x¤JiHahikia ï‹D« ÔÉukhf m§F mDZo¡f Koí« j§fsJ v©z§fis kiw¤J khWntl« jh§»a ït®fŸ
vd¡T¿a ït®fŸ fh§»ủnf ciy it¤J É£ld®. x¤JiH ï¥bghGJ j§fsJ c©ik cUt¤ij¡ fh©ã¤J É£lh®fŸ.
ahik v‹D« gj«Tl ï¥ò©Âa Óy®fË‹ Nœ¢áfshš ït®fshš fhªâ mo fS¡F, fh§»ủF âahf« brŒj åu®fS¡F
kiwªJÉ£lJ. Rauh{a¡ f£áÆd® gy« cilat®fŸ v‹W V‰g£LŸs mt khd¤ â‰F X® msÉšiy. ït®fŸ ïªâahÉ‹
murh§f¤âd® fUâÆU¥gh® fshÆ‹ ït®fŸ nt©Ltbjšyh« ÉLjiy¡nf g§f« it¤j t®fŸ v‹Wjh‹ brhšynt©L«. ï¡
jh§fshfnt tYÉš bfhL¡f K‹ tªâU¥gh®fŸ. ït®fsJ f£áÆdiu njr ÉLjiy¡ FiH¥gt®fŸ v‹W brhšÈ Äj
brašfËdhš ït®fŸ e«Kl‹ x¤JiH¥ gh®fŸ v‹gâš á¿J« thâfisÉlnth, #°o° f£áÆdiu Élnth nkby‹W TWtJ
rªnjfÄšiy vd murh§f¤âd® fUâajhš mur¥ ãuâÃâ ßo§ v›thW V‰wjhF«? ït®fis c©ik¡F khwhdt®fŸ v‹nwjh‹
ãuòî« “Ú§fŸ kh©£ngh®L Ó®âU¤j¤ij xG§Fl‹ gߣá¤J¥ brhšynt©L«. ïÅahtJ bghJk¡fŸ ït®fŸ k‰w¡f£áÆdiu
gh®¤J« v§fSl‹ x¤JiH¥ò« bfhŸå® fshÆ‹ eh§fŸ Él nkyhdt®fŸ mšyJ njrg¡â ÄFªj t®fŸ vdbt©Â
c§fS¡F nt©Ltd brŒtij¥ g‰¿ nahá¥ngh«” vd¡ VkhwhâU¥gh®fsh?
T¿É£lh®. x¤JiHah ïa¡f¤ij¡ f©L gaªj ßo§ ãuò ï›Éj«
y£áaÄšyhJ e«ik¢ á¿J« kâahJ ngRtj‰F¡ fhuz« Rauh{a¡ Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 13.09.1925
f£áÆd® jh‹ v‹gâš Ia« ahJ? x¤JiHah ïa¡f¤â‰F¡
T‰Wtdhf És§»at® ï¢Rauh{a¡ f£áÆdnu v‹gij ah«
g‹Å¥ g‹Å¡f« Tw nt©L tâšiy. Rauh{a¡f£áÆ‹ _y
òUõuhf És§»a $kh‹ g£nlš ïªâah r£l rigÆ‹ jiyt®
gjÉ V‰W¡bfh©lij¥ g‰¿í«, g©oj neU $kh‹fŸ mu§frhÄ
mŒa§fh®, bfšfh® ït®fŸ murh§f¤jhuhš V‰gL¤j¥g£l
fÄ£ofËš m§f« bg‰wij¥ g‰¿í« K‹d® vGâíŸnsh«.
ehshf ehshf ï‹D« nftykh» tU»‹wd®. murh§f¤âdiu¡
bfŠrî« K‰g£LÉ£ld®.
Fo muR - 1925 224 225 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
g¤âÇiffŸ nghš rka¤â‰F V‰wÉjkhŒ ‘FU£L¡f©zid
brªjhkiu¡ f©z‹ v‹W«’ R¤j kâpdid¤ j¤JtPhÅ v‹W«,
vG⤠j§ f£á¡F M£fis¢ nr®¤J¡bfhŸS»‹w ïÊ Fz¤ij¤
jhK« mErÇ¥gjhfthtJ x¥ò¡bfhŸsnt©L«. $kh‹
j§f¥bgUkhŸ ãŸis mt®fŸ ekJ g¤âÇifÆ‹ Jiz MáÇa®
fŠÓtu« kfheh£L¤ jiyt® gjÉÆÅ‹W« Éy»¡ bfh©lij áy Éõk¡fhu ÃUg®fS«
ãuhkz¥ g¤âÇiffS« j§fS¡F mETy khŒ cgnahf¥gL¤â¡
bfhŸStj‰fhf j¥ò¡ f‰gidfŸ brŒJ É£ljhš bghJ#d§fŸ
fŠÓtu¤âš eilbgw¥nghF« jÄœkhfhz kfheh£o‰F bf£bl©z« bfh©L Élkh£lh®fŸ v‹gij eh« e‹F m¿nth«.
jiyt® bjǪbjL¥gâš gyÉjkhd mã¥ãuha§fS« tjªâfS« $kh‹ ãŸis mt®fis m¡»uhr duhf milí« gh¡»a«
cyÉ tU»‹wd. Kj‹ Kjyhf $kh‹ tujuh#&Y ehíLit ah« fŠÓtu« kfheh£o‰F V‰gLkhÆ‹ mij¤ jÄœ eh£o‹ jt¥ga‹
ágh®R brŒnjh«. mij mt® kW¤JÉ£lnjhL Úyhkš bghJ v‹Wjh‹ brhšYnth«. $kh‹ j§f¥ bgUkhŸãŸis nghY«
#d§fS¡F, j‹id ahU« ágh®R brŒa¡TlhJ vd ò¤âkâí« $kh‹ kha tu« v°.uhkehjid¥ nghY« j§fŸ mã¥ãuha§fis
T¿É£lh®. ï¥go mt® ò¤âkâ T¿aJ j‹id¥ g‰¿ mâfkhŒ ijÇakhŒ btËÆL« jiyt®fŸ xUtUÄšiy. jh§fŸ e‹F
Ãid¤J¡bfh©lh® v‹gij¤jh‹ fh£L»wJ. $kh‹ j§f¥ m¿ªJbfhŸ shj xUtiu¥ g‰¿ jh§fŸ m¿ªj jhf v©Â
bgUkhŸãŸis mt®fis¤ jiytuhf¤ bjǪbjL¡f¡TLbk‹W mtru¥g£L òfœªnjh ïfœªnjh vGJtJ c©ik¥ g¤âÇiffË‹
tjªâ cyîtjhf #°o° g¤âÇifí«, âuhÉl‹ g¤âÇifí« flik mšy v‹gij ah« bjÇa¥gL¤â¡ bfhŸS»nwh«.
vGâanjhL mj‰F¢ áy fhuz§fisí« TW»‹wd. ï¥go
m¥g¤âÇiffŸ vGJtj‰F¡ fhuz« $kh‹ j§f¥bgUkhŸ Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 13.09.1925
ãŸis mt®fis ï¥g¤âÇiffŸ e‹F m¿ªJ bfhŸshjJjh‹
v‹W brhšYnth«. $kh‹ j§f¥bgUkhŸ ãŸis mt®fŸ
FUFy¥ nghuh£l¤âš $kh‹ mŒaiu MjǤjh® v‹D«
T‰W¡F¢ á¿J« MjhuÄšiy. jÄœeh£oYŸs vtiuí« Él eh«
mtÇl¤âš Äfî« beU§»¥ gH»íŸnsh«. áy ãuhkzušyhj
bgÇnah® v‹W brhšy¥ gL»‹wt®fis¥ nghš gh«ò¡F¤ jiyí«
ÛD¡F thY« fh£L»w Fz« mtÇl« á¿J« »ilahJ.
tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤âš mtU¡F¢ á¿J mã¥ãuha ngj«
c©bl‹gij ahK« x¥ò¡ bfhŸS»nwh«. mj‰fhf ãŸis
mt®fis¢ áy ãuhkz®fŸ NœªJ ngh‰WtJ« c©ikna. Mdhš
j«Kila mã¥ãuha« k‰w ãuhkzušyhj jiyt®fŸ v‹W
brhšy¥gLnthÇš áyiu¥ ngh‹W, ãuhkzÇ‹ ngh‰WjY¡fhf
V‰gL¤â¡ bfh©ljšy. ãuhkzušyhj jiyt®fŸ v‹W brhšy¥
gLnthÇnyna tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij¥ g‰¿ ahbjhU
mã¥ãuhaK« Twhkš kîd« rhâ¤J ïU rhuhiuí« Vkh‰¿¡
bfh©oU¥gt®fŸ v¤jid ng® v‹gij âuhÉl‹, #°o°
g¤âÇiffŸ ftŤjdth? v›tsnth mDgt« bg‰w nghœâY«
#°o°, âuhÉl‹ g¤âÇiffS¡F cWâahd njr g¡j®fis
m¿ªJbfhŸtj‰F¥ nghâa Mjhu« ïšiyba‹nw brhšY
nth«.ïij x¥ò¡bfhŸshJ mit kW¡Fkhdhš ãuhkz¥

Fo muR - 1925 226 227 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Vbd‹whš $kh‹ fÈahzRªju KjÈahut®fS«, $kh‹
tujuh#&Y ehíL mt®fS« brŒj ãur§f§fËdhY« bghJ#d§
fS¡F¤ bjÇɤJ¡ bfh©L tªj $ Kf§fËdhY« Kiwna bghJ
#d§fŸ ïªj¡ T£l¤jhiu e«ò«goah» e«ã¡if¤ Jnuhf¤â‹
_ykhŒ bt‰¿ V‰g£LÉ£lJ. e«ã¡if Jnuhf¤â‹ _ykhŒ
C‹¿¥go¤J c©ikia m¿í§fŸ V‰g£l bt‰¿ia¡ bfh©lhLtJ Ñœ k¡fË‹ ãw¥òÇ ikna m‹¿
nkš k¡fË‹ j‹ik mšy. bghJ k¡fŸ Vkh®ªj t®fshŒ ïU¡»w
tiuÆY« ï›Éjkhd fhÇa§fis¤ âObud¤ jL¥gJ Rygkhd
br‹w thu« “Rauh{ah” g¤âÇifÆ‹ Éõk¥ãurhu¤ij¡ fhÇakšy. MÆD« njr¤â‹ bghU£L c© ikia ciu¤J
F¿¤J vGâÆUªnjh«. ï›thu« “RnjrĤâu‹” g¤âÇifÆDil mjdhš V‰gL« J‹g§fis V‰W¡bfhŸsî« á¤jkhÆU¡»nwh«
aî«, $kh‹ ÓÅthrŒa§fhÇDilaî« Éõk¥ ãurhu§fS¡F¥ v‹W $kh‹ fÈahzRªju KjÈahut®fŸ ÓÅthrŒa§fh® tir
gâš vGJ«go tªJ É£lJ. RnjrĤâu‹ g¤âÇifÆš bghW¡fhkš jkJ etr¡âÆš vGâÆU¥gJ nghš ekJ flikia¢
br‹idÆš Rauh{a¡f£áahÇ‹ bt‰¿ia¡ bfh©lhl “$kh‹ brŒahkÈU¡f¥ nghtâšiy.
uhkrhÄ eha¡fÇ‹ Ka‰á gÈ¡fÉšiy” v‹W« “ ntÈna gÆiu
$kh‹ v°. ÓÅthrŒa§fh® mt®fŸ e‹Åy¤âš xU T£l¤
nkŒ»wJ” v‹»w jiy¥ã‹ Ñœ F¿¥ã£oU¡F« gy bghŒfS¡F
âš ngr rªj®¥g« »il¤jbghGJ T¿ÆU¥gjhdJ xU ò¤â RthÔd
gâš vGjhÉ£lhY« <nuh£oš jdJ j«ã KÅágš rigÆš
ÄšyhjtÇl« Tl vâ®gh®¡f KoahjjhÆU¡»wJ.
°jhd« bgW«go brŒtj‰fhf fh§»u° bgaiuí« kfh¤khÉ‹
bgaiuí« $ eha¡f® cgnahf¥gL¤â¡bfh©lJ PhgfÄšiyah f. mjhtJ:- bj‹dh£L¤ âyf® Tl kh¿ ïU¡»wh®. (ïJ
v‹W bgÇa bghŒia vGâÆU¡»wJ. KjyhtJ $kh‹ uhkrhÄ $kh‹ tujuh#&Y ehíLit¤jh‹ kdâš it¤J¥ ngáajhF«,
eha¡fU¡F j«ãna »ilahJ. br‹w tUõ¤âš elªj <nuhL c. “Ó®âU¤j Éõa¤âš g©oj neUîila Ô®khd« ÔÉu
KÅágš nj®jÈš mt® jikadh® KÅágš mng£rfuhŒ É»w khdjhf ïU¡fÉšiybad¢ áy® Ãid¡fyh«. m¥go
fhy¤âš $kh‹ eha¡f® âUtdªjòu¤âš ïUªâU¡»wh®. mt® ïšiyahdhš r®. ã. átrhÄ mŒaU«, $kh‹ bu§fh¢rhÇahU«
âUtdªjòu« áiwÆÈUªJ ÉLjiyah» <nuh£o‰F tªj bghGJ v›Éj« e«Kl‹ tUth®fŸ? Ó®âU¤j« »il¡fhÉ£lhš
KÅágš nj®jY¡F _‹W eh£fŸjhÅUªjd. <nuh£o‰F tªj mL¤jgoÆš ïw§FtjhŒ¢ brhšÈÆU¡»wh®. Mifahš Rauh{a¡
clnd ntW nfÌ‹ ngÇš br‹id¡F eha¡fiu¥ ão¤J¡bfh©L f£áÆdÇl« rªnjf« V‰gl ÃahaÄšiy.
nghŒÉ£ld®. br‹idÆÈUªJ vy¡õD¡F K‹âd« gfšjh‹
<nuh£o‰F tªJ nr®ªjh®. xUrka« x‹W ïu©L X£l®fnshL ‡. $kh‹ <.É.uhkrhÄ eha¡fU«, MÇahî«, #°o°
ngr¡Toa rka« ïUªâUªjhY« kfh¤khÉ‹ bgaiuí« fh§» f£áÆd® MjÇ¡F« xU Rna¢ir¡ f£áahiu br‹id KÅágš
uÌ‹ bgaiuí« $kh‹ eha¡f® ga‹gL¤â¡bfh©lh® vd¢.... nj®jÈš MjǤJ¥ ngáÆU¡»wh®fŸ.
nt©Lbk‹nw fh§»uÌ‹ bgauhš Égj‰F nt©o ntW áy r. $kh‹fŸ <.É.uhkrhÄ eha¡f®, âU.É.fÈahzRªju KjÈ
mng£rf®fŸ ntW xU vy¡õD¡fhf m¢R¥ngh£L it¤âUªj ah® KjÈat®fË‹ c£fU¤ij¡ f©Lão¡f KoaÉšiy. $kh‹
fh§»u° Ãgªjid¥ ãuRu§fisí« »Ê¤J v¿ªâU¡»wh®. KjÈahU« #°o° f£áÆš nr®ªJÉ£lh®. mtUila brŒif
<nuh£oš fh§»uÌ‹ bgaiu KÅágš îthf¤â‰FŸ bfh©L khßr‹ brŒifahF«. ït®fŸ ÔÉu x¤JiHahikia mEZo¡f
tªJ Él¡TlhJ v‹W v›tsnth ãua¤jd¥g£L mâš bt‰¿í« ÉU«ãdhš bgšfh« fh§»uÌš V‹ t‰òW¤âÆU¡f¡TlhJ?
bg‰¿U¡»wh®.
U. $kh‹ <.É. uhkrhÄ eha¡f® ÔÉu x¤JiHahikia
mL¤jgoahf “$kh‹ eha¡fÇ‹ Ka‰á gÈ¡fÉšiy” vd¤ ÉU«ã‹ eh‹ âUt©zhkiyÆš bfh©Ltªj Rna¢ir
jiya§f« ngh£L bt‰¿ bfh©lho ïU¡»wh®fŸ. $kh‹ Ô®khd¤ij V‹ v⮡fnt©L«?
eha¡fÇ‹ Ka‰á gÈ¡fÉšiyba‹gij xU rka« x¥ò¡bfhŸt
jhdhY« mj‹ bt‰¿ia ït®fŸ ghuh£o¡bfhŸsKoahJ. rh. fd« gdfhš uh#h T¥ã£LÉ£lh® v‹gj‰fhf

Fo muR - 1925 228 229 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


br‹idÆš $kh‹ eha¡f® ãur§f« òÇa tªJÉ£lh®. ‡. $kh‹ MÇahî«, uhkrhÄ eha¡fU« xU Rna¢ir¡ f£á
ahiu MjǤjjhf brhšYtJ c©ikahd fhÇakšy. $kh‹
v. Mifahš fh§»ui[¥ gÇR¤j¥gL¤j nt©oaJ mtáa
MÇahit¥g‰¿ $kh‹ MÇahnt gâš brhšYth®. $kh‹ uhkrhÄ
khƉW. eh‹ mªj ntiyia¤jh‹ KjÈš gh®¡f¥ ngh»nw‹.
ehŒ¡f® br‹id¡F¥ nghdJ X£l®fË‹ flikia vL¤J¢brhš
m. jÄœeh£L fh§»u° jiytiu¥ g‰¿¤ jfuh® ïšiy. tj‰fhfnt jh‹. xU mng£rfiuí« MjÇ¡fÉšiy. Rauh{a¡
B. FUFy¤jh® bfhŸifÆš vd¡F mEjhg« ïUªj f£áah® br‹id¤ nj®jÈš brŒí« bfhLikfisí« Nœ¢á
nghâY« mEgt¤âš mJ ï¥bghGJ rh¤âa¥glhJ v‹gjdh fisí« $kh‹ fÈahzRªju KjÈah® ngh‹wt®fshš nfŸÉ¥
nyna eh‹ xJ§» Éf ne®ªjJ. g£L mijí« m¿ªJ tunt©Lbk‹»w ftiyahYnkjh‹.
m§FnghŒ gh®¤jtiuÆY« Rauh{a¡ f£áahÇ‹ elto¡if
a. v§fŸ f£áÆš FiwfŸ ïšiy v‹W brhšyÉšiy. $kh‹ KjÈahut®fŸ brhšÈaijÉl v›tsnth kl§F mâf
v§fŸ f£áÆ‹ nBk¤âš c©ikahf mãkhd« cŸst®fŸ khÆUªjJ. ït®fis Rauh{a¡ f£ába‹W T¥ãLtnj ÉagrhÇ
cŸns òFªJjh‹ âU¤jnt©L« v‹W ï‹D« gythwhf¡ fis njtjháfbs‹W brhštJ nghY«, bfhLik¡fhuiu ãuhkz®
F¿¥ãl¥ g£oU¡»wJ. fŸ v‹W brhštJnghY« j‰fhy¡ nfh®£Lfisí«, t¡Ñšfisí«
Ãaha°jy« v‹W«, Ãaha thâ v‹W« brhštJnghY« r®¡fh®
gâš c¤ânahf°j®fis bghJ#d CÊa®fŸ v‹W brhštJ nghY«
f. bj‹dh£L¤âyfbu‹D« $kh‹ tujuh#&Y ehíL #°o° njr¤â‹ bghUis bfhŸis mo¤J¡ bfh©Lnghf tªâU¡F« xU
f£áahiu C® CuhŒ¤ ö‰¿ bt‰¿khiy No tªjfhy¤âš $kh‹ Éahghu¡ T£l¤jhiu murh§f¤jh® v‹W brhštJ nghY« mªÃa
mŒa§fh® T£l¤âd®jh‹ $kh‹ ehíLî¡F bj‹dh£L¤âyf® uh{a« ÃiybgWtj‰F¥ ghLgl¥ ãwªâU¡F« xU T£l¤jhiu
v‹W g£l« bfhL¤jJ« t©oÆš c£fhu it¤J¡ Fâiuia Rauh{a¡ f£áahbu‹W T¥ãLtJ F‰wkšybt‹W Ãid¡F«go
mÉœ¤J É£L¡ ifahš ïG¤jJ« mt® ã‹dhš mŒa® M»É£lJ.
mŒa§fh® T£l§fŸ nghŒ mtiu¡ bfh©L j§fŸ ngÇš bghJ r. $kh‹ fÈahzRªju KjÈah® mt®fŸ #°o° f£áia
#d§fŸ K‹dhš fÉ ghl¢ brŒJ #°o° f£áia Mœ¤â jh§fŸ itJ jdJ njrg¡j‹ g¤âÇifÆš fy« fykhŒ vGâ mj‰F
jiyt®fsh» É£lJ« kwªJ É£L ï¥bghGJ kh¿ É£lh® bršth¡»šyhkš mo¤J¡bfh©L tªj fhy¤âš mtUila kd¥
v‹»wh®fŸ. MdhY«, eh« mj‰fhf¢ á¿J« ftiy¥glÉšiy. gh‹ikahdJ ïªj Ia§fh®fS¡F btF RygkhŒ¤ bjÇa¡Toa
Vbd‹whš, ïªj mŒa® mŒa§fh® T£l§fS« mt®fsJ jhfÉUªjJ. ï¥bghGJ Rauh{a¡ f£áÆ‹ bgauhš ïªj Ia®
g¤âÇiffS« kWgoí« K‹nghynt $kh‹ ehíLÉ‹ gl¤ij Ia§fh®fŸ brŒí« m¡»uk§fis v›tsnth j‰fh¥òl‹ bfhŠr«
j§fŸ å£oš it¤J ói# brŒí« goí« t©oÆš it¤J btËÆLtâdhnyna mt® #°o° f£áÆš nr®ªJÉ£lh® v‹W
ïG¡F«goí« brŒJ bfhŸs mtU¡F¤ bjÇí«. brhšYtj‰nf ijÇa« tªJÉ£lJ. T£l¤âÈUªj xUt® $kh‹
c. Ó®âU¤j ÉõakhŒ ït® bgUik ghuh£o¡bfhŸtj‰F¡ KjÈah® Tlth #°o° f£áÆš nr®ªJÉ£lh® v‹W nf£f, M«,
fhuz« r®.ã.átrhÄ mŒaU«, $kh‹ bu§fh¢rhÇahU« ït® VG»z‰W åâÆš tªJ ÉrhǤJ¥ghU§fbsd Ia§fh® brhšÈ
fSl‹ tU«go brŒJÉ£lh®fsh«. ï¥ng®¥g£l ãuò¡fS l‹ É£lh®. ïij¥ gh®¤j $kh‹ KjÈah® mt®fS« kd« behªJ
nr®ªJ brŒJ bfhŸS« Ó®âU¤j¤ij Él #°o° f£á ahUl‹ VG »z‰W Û£o§»š Rauh{a¡ f£á rh®ãš jhnk m¡uhrd« t»¤J
nr®ªJ brŒJ bfhŸS« Ó®âU¤j« xUÉj¤âY« nftykhf ïU¡ Rauh{a¡ f£áah®¡nf X£L¡bfhL¡f nt©Lbk‹W brh‹djhfî«
fhJ. Vbd‹whš átrhÄ mŒaUila........nfhÇ¡iffS¡F«, m㥠ќ¥gh¡f¤J Û£o§»Y« $kh‹ ï.vš. IaU¡F x£L¡bfhL¡
ãuha§fS¡F« #°o° f£áahUilanth ï‹D« M§»nyh ïªâ F«go¢ brhšÈaijí« R£o¡fh£o Ia§fh® T‰iw KGtJ«
a®fSilanth ï‹D« k‰W« vtUilanth uhÍa mã¥ãuha« bghŒba‹W kW¤J g¤âÇif brŒâ¡F« xU kW¥ò« vGâ
nkhrkhÆU¡Fbk‹W fLfsî ò¤â cŸstD« Ãid¡f kh£ lh‹. ÆU¡»wh®. k‰nwhÇl¤ âš $kh‹ mŒa§fh® v«ik ($KjÈ
ïjdhnyna Rauh{a¡ f£áÆ‹ uhéa¤â£l« v¤jifa nah¡»aij ahiu) Rauh{a¡f£á¡F vk‹ vd¡fUâ kd« nghdthW ngR»wh®.
cilabj‹gij bghJ #d§fS¡F eh« brhšy nt©Ltâšiy. bršt¢ brU¡F«, bršth¡F¥ bgU¡F« ÃiyÆšyhjJ v‹gij

Fo muR - 1925 230 231 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


$kh‹ ÓÅthrŒa§fhuU¡F Ãidñ£L»nwh« v‹W xU bgÇa _ykhfnt gz« r«ghâ¤J thœ»wh®. #d§fŸ T£l« T£lkhŒ
rhgK« bfhL¤JÉ£L k‰nwhÇl¤âš $kh‹ KjÈah® mt®fŸ b#ÆY¡F¥nghf¤ jah® brŒJbfh©oUªj fhy¤âš x¤JiHahik
jk¡F njrnk bgÇabj‹W« njr¤â‹ bghU£L c©ik ciu¤J r£l ÉnuhjkhdJ, mij moíl‹ xʤJÉlnt©Lbkd r®¡fh
mjdhš V‰gL« J‹g§fis V‰W¡bfhŸs¢ á¤jkhŒ ïU¡»nwh« U¡F nahrid T¿dh®. r®¡fhU« ït® nahridia J©LãuRu
v‹W« åu¥ngh® KH¡»ÆU¡»wh®. ïâÈUªnj $kh‹ Ia§fhut® _y« btËÆ£lh®fŸ. fhªâ mofŸ t¡Ñš bjhÊiy ÃW¤j
fisí«, KjÈah® mt®fisí« e‹whŒ m¿ªjt®fS¡F $kh‹ nt©Lbk‹W nf£L¡bfh©l fhy¤âš kfh¤khɉF¥ ò¤âÆšiy
ÓÅthrŒa§fhÇ‹ nah¡»aij v¤jifaJ v‹gJ e‹F És§F«. v‹W brhšÈ¡ bfh©L y£r¡fz¡fhŒ r«ghâ¤J¡ bfh©oUªjh®.
ï¥ng®¥g£lt®fis it¤J¡bfh©oU¡F« njr¤â‰F KG
$kh‹ eha¡fiu¥g‰¿ brhšÈÆU¥gitfS¡F mâfkhf
RjªâuK« nt©Lbk‹W ït® nf£lbghGJ bgU«gh‹iknah®
gâš brhšynt©oaâšiy ba‹nw Ãid¡»nwh«. #°o°
mij v⮤jJ eha¡f®ngÇš xU j¥ãjkhf¥ nghŒÉ£ljh«.
f£áia xÊ¡f¥ ghLg£L mij xʤJ ãuhkz®fS¡F M¡f«
kfh¤kh nfhU« ViHfË‹ Rauh{ank ït®fS¡F¥ ão¡fhkš
njo¡bfhL¤j $kh‹fŸ ehíL, KjÈah® ngh‹wt®fŸ fâfns
x¤JiHahikia ghHh¡»É£l ït®fŸ óuh ÉLjiy¡F ït®fŸ
ï¥go ïU¡Fkhdhš #°o° f£áiaÉl jÄœehL Rauh{a¡
ghLgLth®fŸ v‹gij vªj kÅj‹ e«òth‹? m¥go¤jh‹ ntW
f£áah® muáaš bfhŸifÆš jhœªjt®fbs‹W« mJ ãuhkz¡
ahuhtJ ghLg£L th§»¡ bfhL¤J É£lhš Rauh{a« ïšyhj fhy¤
f£á v‹W« brhšÈ tUgtU« vGâtUgtU« Rauh{a¡ f£á
ânyna jh§fŸ ca®ªj #hâah®fŸ, k‰wt®fŸ nták¡fbs‹W«
#°o° f£áiaÉl nkhrkhd uhéa¡ bfhŸif cila Raey¡fhu®
kÅjU¡F kÅj® gh®¤jhš, ngádhš, »£ltªjhš, bjUÉš elªjhš
fŸ f£á v‹W« fh§»uÌÈUªJ bfh©L c¤ânahfK« gzK«
ghg« v‹W Ãid¤J mj‹go elªJ bfh©oU¡»wt®fŸ nah¡»a
bgUikí« milªJ tU»wh®fbs‹W« všyh¡ f£áÆY« mnah¡
khŒ rk¤JtkhŒ elªJbfhŸth®fŸ v‹W v¥go e«gKoí«?
»a®fS«, nah¡»a®fS« ïU¡»wh®fbs‹W« brhšÈtªj eha¡
mšyhkš fh§»urhtJ ÔÉu x¤JiHah¤ â£lkhtJ $kh‹
fiu¥g‰¿ ït®fŸ v‹djh‹ brhšy mŠRth®fŸ? jh§fŸ kÅj®
ÓÅthrŒa§fh® bfh©L tªj Rna¢ir Ô®kh d¤ij xU â£lkhŒ
fŸ Mtj‰fhfî« ghku #d§fËl« bršth¡F¥ bgWtj‰fhfî«
bfh©oU¡»wjh? mšyJ MjÇ¡»wjh? ït‰iw bfhŠrK«
eha¡f® ã‹dhš ït®fŸ C® CuhŒ¤ âǪJ bfh©oUªjfhy¤âš
nahá¡fhkš ‘j£o¥ngr MËšyhÉ£lhš j«ã j©l¥ ãur©l‹’
eha¡fiu ãu«kÇÎba‹W« uh#ÇÎba‹W« JwÉba‹W«, rªÃ
v‹W brhšYtJnghš ghku #d§fËl« v‹d nt©LkhdhY«
ahába‹W«, jÄœehL fhªâ v‹W« $kh‹ eha¡f® ngh‹wt®
ngryh« v‹W t¡Ñš ò¤âia¡ fh£o É£lh® nghY«!
fbsšyh« fh§»uÌš ïU¡F«bghGJ V‹ bghJ#d§fŸ fh§»u
ir¥g‰¿¢ rªnjf¥glnt©L« v‹W« brhšÈí« És«gu¥gL¤â rh. fd« gdfhš uh#h T¥ã£lj‰F Mf br‹id¡F tªJ
í« tªjbthU T£l¤jh® j§fSila Raey¤â‰F¡ bfhŠr« ngáaJ v‹gJ :- #°o° f£áÆš nr®ªJ bfh©ld®. gdfhš uh#h
Énuhjkhf ïU¥gij¥ gh®¤jîl‹ MÇahî«, KjÈahU«, eha¡f T¥ã£lh®; mtÇl« ngádh® v‹»‹w ïªj _‹W. Mf j§fsh
U« fh§»uÌÈU¥gjdhš ït®fis¡ fh§»uirÉ£L btËah¡» nyna ãuhkzušyhj fh§»u°fhu®fis bfh‹WÉlyh« v‹W
fh§»uir¥ gÇR¤jkh¡fnt©oaJ mtáakh»É£lbjd¢ brhšY Ãid¤J¡ bfh©L x›bthU rka¤âY« ïij cgnah»¡»wh®fŸ.
tJ X® mârakh? eha¡f® ngRtijí« vGJtijí« jh§fŸ ïªj Fz« $kh‹ ÓÅthrŒa§fhÇl« kh¤âu« mšy. ïªj #hâ
brhšÈ vGâ gâš brh‹dhš ït®fŸ åu®fŸjh‹. m~â‹¿ g¤âÇiffËlK« fh§»u°fhuÇlK« ïU¡»wJ. ïij¥g‰¿ K‹d«
nfhiH¤jdkhŒ csUtj‰F v‹d gâš brhšyKoí«? bgšfh« xU jlití« ï¥gona brhšÈí« vGâíÄU¡»wh®fŸ. mJ
fh§»uáš eha¡f® óuh x¤JiHahikiaí« tÈíW¤âaij mŒa§ fS¡F bfhL¤j gâš, khd« bt£f« cŸst®fshÆUªjhš _‹W
fh® kwªJ É£lhnuh? jiy Kiw¡F ï¥ng®¥g£l Ú¢r¡ fhÇa¤âš kWgoí« ïw§f¤
JÂant kh£lh®fŸ. br‹id¡F tªJ $kh‹ eha¡fiu¥ ãur§f«
U. âUt©zhkiyÆš $kh‹ eha¡f® Rna¢ir Ô®khd¤ij
brŒí« go gdfhš uh#h T¥ã£ljhf ït® brhšYtij U#&
V‹ v⮤jh® v‹W nf£»wh®? $kh‹ ÓÅthrŒa§fhU¡F Rna¢ir
brŒjhš nah¡»akhdt®jh‹. ïšiynaš............................................................................
Ô®khd« bfh©Ltu nah¡»aij c©lh? ÉoªJ vGªjhš mâfhu
t®¡f¤âÅl« br‹W flîns ãuònt vd¡ bfŠR»wh®, mj‹ Fo muR - jiya§f« - 20.09.1925

Fo muR - 1925 232 233 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


mŠr nt©oajhf ïUªJ tU»wJ. kfh¤kh fhªâÆ‹ rfh¥jkhdJ
ï¤ ÔghtË¥ g©oifia njr¤â‰F«, ViH k¡fS¡F« c©ik
ahd rªnjhõ¤ijí« e‹ikiaí« bfhL¡f¤ j¡fjhd gÇR¤j
g©oifah¡f nt©Lbk‹W _‹W eh‹F tUõ§fshf v›
tsnth ãua¤jd§fŸ g£L« ï‹D« mJ rÇahd gyid bfhL¡F
c©ikahd ÔghtË bk‹W e«òtj‰F ïlÄšyhkÈU¡»wJ. xU gz¡fhuU¡F¤
ÔghtË tUtjhÆUªjhš bg©L ãŸisfisí«, kUk¡fisí«
nr®¤J miH¤J¡bfh©L x›bthUtiuí« gh®¤J, cd¡F
jÄœehL fj®ngh®L m¡»uhrd® $íj <.bt.uhkrhÄ vªjkhâÇ g£L nt©L«? cd¡F v‹dkhâÇ J¥g£lh nt©L«?
ehŒ¡f® vGJ»wh®. v‹W nf£gJ«, v‹dkhâÇahd g£nlh, J¥g£lhnth, nriynah
ÔghtË v‹gJ tUõ¤â‰bfhUKiw tªJ bgUthÇahd th§»dhš mt®fŸ âU¥â milth®fŸ v‹gijí« kh¤âu«
ïªJ FL«g§fS¡F rªnjhõ¤ijí«, Mdªj¤ijí« bfhL¤J nahá¡»wh®fns xÊa, v‹d khâÇ JÂth§»dhš e« eh£oš âd«
j§fŸ FHªij F£ofŸ k¡fŸ kUk¡fŸ Kjyhdt®fnshL fË¡F« xU ntis tÆwhu fŠá Fo¥gj‰F¡ Tl kh®¡fÄšyhkš j§fŸ
xU bgÇa g©oifahF«. m¥g©oifa‹W ViHahdhY« khd¤ijí« f‰igí« É‰W éÉ¡f nt©o f£lha¥gL¤j¥gL»w
gz¡fhudhdhY«, TÈ¡fhudhdhY«, KjyhËahdhY« g©o ViH üš ü‰gt®fisí«, ifberî¡fhu®fisí« âU¥â
ifia mDgÉ¥g⚠ɤâahrÄšyhkš j§fŸ j§fŸ r¡â¡F¤ brŒtj‰F cjî« v‹W ït®fŸ bfhŠr« Tl v©QtnjÆšiy.
jFªjgo °ehd« brŒtJ«, òJ t°âu§fis mÂtJ«, gy »uhk§fËš fŠá¡F¡ fZl¥g£L g£lz§fS¡F tªJ bjU¡F¤
fhu§fŸ c©gJ« K¡»a bfhŸifahF«. ï¡bfhŸiffŸ vªj bjUthŒ miyí« °âßfŸ e« rnfhjÇfŸ v‹gij bfhŠrK«
j¤Jt§fis¡ bfh©L V‰gL¤j¥g£lJ v‹gâš v›tsî ftÅ¥gâšiy. ïªj °âßfË‹ thœî« jhœî« ek¡F« r«kªj¥
mã¥ãuha ngj§fŸ ïUªjnghâY« bghJthŒ k¡fŸ rªnjhõ¤ g£lbj‹gij¡ bfhŠrK« cz®tâšiy. berî¤ bjhʉfhu®fŸ
â‰F òâa t°âu§fisna mÂa nt©Lbk‹¿U¥gjdhš ViH¤ j§fS¡F¢ rÇahd bjhÊÈšyhkš btËehL fS¡F¡ TÈfshf¢
bjhÊyhsU¡F xU ÉLjiyí« V‰g£L tªjbj‹gJ mã¥ãuha br‹W, btŸis¡fhu¤ njh£l¡fhu®fËlK« f§fhÂfËlK«
ngjÄšyhkš x¥ò¡bfhŸs¥g£l Éõa«. j‰fhy mDgt¤ânyh j§fŸ bg©L ãŸisfisí« g¿bfhL¤J khd§bf£L f‰ãHªJ
rªnjhõK« fË¥ò« gyÉjkhÆUªjhY« bgU«ghY« nk‰go fZl¥gL»wh®fnsba‹W bfhŠrK« ftiy¥gLtnjÆšiy.
ÔghtËahdJ ViH bjhÊyhs®fS¡F bgUª Jnuhf¤ij brŒt mt®fS« e«Kila rnfhju®fŸjhnd mt®fŸ f‰ò« khdK«
j‰nf tUtjhfî« nghtjhfî« V‰g£LÉ£lJ. ï›Éj Jnuhf¤ bf£L¡ fŠá¡F miya eh«jhnd fhuzkhÆUªJ tU»nwh« v‹W
â‰F gz¡fhu®fS«, c¤ânahf°j®fSnkjh‹ bgU«ghY« bfhŠrK« áªâ¥gnjÆšiy.
MjutË¥gt®fshÆU¡»wh®fŸ. fhuzbk‹dbt‹whš g£L c¤ânahfK«, gzK«, mªj°J« tªjhš KjyhtJ
nriyfS«, g£L J¥g£lh¡fS«, rÇif nriyfS«, rÇif njrhãkhd« Xo¥nghŒ ÉL»wJ. ViHfËl¤âš m‹ò«, jahsK«
J¥g£lh¡fS«, kšYfS«, ršyh¡fS« ït®fŸjh‹ th§F V‰gL« tÊ milg£L¥nghŒ ÉL»wJ. ïitfisbašyh«
»wh®fŸ. mnjhL ït®fis¥ gh®¤J ït®fis¥ nghš eo¡f gh®¡F« bghGJ xU ö¡F¤ j©lidíŸstD¡F ö¡»ÈL« njâ
nt©Lbk‹»w áy® j§fS¡F¤ jFâÆšyhâUªjhY« fZl¥g£L »£l tutu v›tsî gaK« fZlK« V‰gLnkh mJnghš ÔghtË
ït‰iwna th§f Mir¥gL»wh®fŸ. TÈ¡fhu®fshfî« ViHfsh tU»wbj‹whš ÔghtË ehŸ »£l beU§f beU§f Inah e«
fî« cŸst®fS¡F ïªj KjyhËfS« gz¡fhu®fSkhÆ ViH¡TÈ¡fhu °âßfŸ tƉ¿Y« thÆY« k©iz¥ nghLtjhd
U¥gt®fŸ ViHfS¡F« TÈ¡fhu®fS¡F« JÂth§»¡ bfhL¡F« fhÇa§fŸ eilbgw¥ngh»w ehŸ tu¥ngh»wnj! tu¥ngh»wnj! v‹w
KiwÆY« btËehLfËÈUªJ tªj JÂfisna th§»¡ gaK« fZlK« kdntjidí« V‰gl¢ brŒ»wJ. v›tsnth
bfhL¡fî« brŒ»wh®fŸ. ï¤âahâ fhuz§fshš ÔghtË tU»wJ e‹ik¡fhf V‰g£l g©oif ï¡bfhLik¡F cjtth tunt©L«
v‹whš bgU«ghY« ViH ü‰ò¡fhu®fS¡F« if berî¡fhu® v‹W kd« gjW»wJ. ekJ eh£oš e‹ik¡fhf V‰g£l
fS¡F«, bgÇa JnuhfK« bfhLikí« tu¥ngh»wJ v‹Wjh‹ fhÇa§fbsšyh« v¥go Ôik¡Fjt¥g£L tU»wnjh mJnghy

Fo muR - 1925 234 235 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ekJ ÔghtËí« ï›tsî bgÇa Ôik¡F Msh»wnj v‹W njr bkh¤jkhŒ fj® »il¡F«. <nuhL, nry«, kJiu, â©L¡fš, âU¢á,
nrk¤âš ftiyíŸst®fS« ViHfËl¤âš m‹òŸst®fS« jŠrhñ®, k‹dh®Fo, nfhaK¤ö®, flÿ®, kjuh°, khatu«, f%®,
ftiy¥glhkÈU¡f Koahbj‹nw e«ò»nw‹. ÔghtËÆ‹nghJ uh#ghisa«, mªjz® ng£il KjÈa áy ïl§fËš fh§u°
m®¤jÄšyhkš RL« btokUªJ g£lhR¡fhf e« eh£oÈUªJ bl¥nghî«, fh§u° e‰rhø g¤âu« bg‰w fj® filfS«
v›tsî gz« btËeh£L¡F¥ ngh»wbj‹gij ekJ eh£L #d§ ïU¡»‹wd..........................................................................................................................................................
fŸ m¿tnjÆšiy. Vnjh áy® m¿ªjhY« mij¥g‰¿¡ ftiy¥
gLtnjÆšiy. xU njr« K‹D¡F tunt©Lkhdhš m¤njr Fo muR - f£Liu - 20.09.1925
k¡fS¡F fLfsthtJ njrhãkhdK«, gnuhgfhu v©zK«
V‰g£lhšjh‹ K‹D¡F tuKoí«. mJ ïšyhj ehL v›Éj¤âY«
K‹D¡F tuhJ. Mjyhš ï›tUõ ÔghtËia njrÉLjiy¡F«
ViHfË‹ fZl« Ú§Ftj‰F« ViH¤ bjhÊyhs rnfhju rnfhjÇ
fŸ e‹ik¡F« cgnahf¥gL«go bfh©lhl nt©Lkhdhš
gz¡fhu®fŸ, c¤ânahf°j®fŸ, t¡ÑšfŸ, KjyhËfŸ Kjš ViH
fŸ, TÈ¡fhu®fŸ, eL¤ju tF¥ãd® KjÈa všnyhU« ÔghtË Æ‹
bghU£L j§fS¡fhfî« j§fŸ bg©L ãŸisfŸ k¡fŸ kU k¡fŸ
ntiy¡fhu®fŸ ViHfŸ KjÈat®fSila x›bthUtU ila
âU¥â¡fhfî« bryî brŒa Ãid¡F« x›bthU igrhî« e« eh£o
nyna ïU¡Fkh? e« eh£oš fŠá¡»šyhkš â©lhL« ViH
fS¡F« TÈ¡fhu rnfhju rnfhjÇfS¡F« nghŒ¢nrUkh? mt®fŸ
âU¥â milth®fsh? v‹W nahá¤J¥gh®¤nj bryî brŒa
nt©oaJ K¡»akhd flikahF«.
m¥go¢ brŒtJ th°jtkhdhš JÂth§Ftâš btË
eh£L¡F¥ gz« nghF«goahd g£nlh, rÇifnah, btËeh£L
kšnyh, ršyhnth ï‹D« gykhâÇahd btËeh£L rhkh‹fisnah
th§fhkš e« eh£oš e« ViH¢ rnfhjÇfshš if uh£od¤âš üš
ü‰f¥g£L ViH¢ rnfhju rnfhjÇfshš beŒa¥g£lJkhd JÂ
fis th§f nt©L«. mijna mÂant©L«. mj‹ j¤Jt¤ij
e«k¡fŸ, kUk¡fŸ, bg©L ãŸisfS¡F¢ brhšÈ mijna
mt®fisí« ã‹g‰w¢ brŒa nt©L«.
ïjdhš v¤jid ViH FL«g§fËš ÔghtË rªnjhõkhŒ
eilbgW«. ï¥go¢ brŒahÉ£lhš v¤jid FL«g§fS¡F
ÔghtË ïšyhkš nghŒÉL« v‹gijí« m¿ahjt®fS¡F vL¤J¢
brhšynt©oaJ x›bthUtÇ‹ flikahF«.
ï¥gona x›bthUtU« Ãid¤J všnyhU« fj® th§f
Mu«ã¤jhš xUrka« všnyhU¡F« fj® »il¥gJ fZlkhŒ
nghdhY« nghfyh«. Mjyhš ïªj v©z« cŸs njrhãkhÅfS«
ViH¡»u§Fgt®fS« ï¥bghGnj fj®th§» it¤J¡ bfhŸ
S§fŸ. òJ¥ghisa¤âY«, âU¥óÇY« ï‹D« áy ïl§fËY«

Fo muR - 1925 236 237 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


j§»ÆUªj g§fshɉF jhuhòu¤âÈUªJ thiH fKF bfh©LtªJ
f£oÉ£lh®fŸ, j©Ù® 15 ikÈÈUªJ fby¡lU¡F¡ bfh©L tªJ
É£lh®fŸ. j©ÙÇšyhj bfhLikia¥ gh®¡f tªjt®fŸ f©
Q¡F FiynahL thiHiaí« fKifí« M‰W #y¤ijí« fh£o
dhš mâfhÇfŸ v‹d v©Qth®fŸ v‹gij »uhkâfhÇfŸ cz
nfhaK¤ö® ÍšyhÉš gŠr« uhk‰ nghdJ v‹d m¿ahiknah bjÇaÉšiy.

Fo muR - f£Liu - 20.09.1925


ïªj ÍšyhÉ‹ bj‹ghf« mjhtJ <nuhL nfhaK¤ö®
ïU¥ò¥ghij¡F bj‰nfíŸs všyh jhÿ¡fh¡fËY« #d§fŸ
gŠr¤jhš tUªJ»‹wd®. ï›tUõ« kiHÆšyhjjhš òŠir
btŸshikfŸ brŒaKoahkš nghƉW. njh£l¡fhš òŠirfËš
»z® t‰¿¥nghŒ É£likahš Éisî »ilahJ. x›bthU
CÇY« #d§fŸ jhf¤J¡F¤ j©ÙÇšyhJ jÉ¡»‹wd®. bj‹id
ku§fS« gidku§fS§Tl g£L¥ nghÆd. fhš eilfS¡F
Xiyfisí« nt«ãiyfisí« K¿¤J¥ ngh£L ku§fS«
bkh£ilahƉW. kÅj®fS¡F« khLfS¡Fkhf nr®ªJ fZl«
tªJÉ£lJ. x›bthU Fo¤jd¡fhuU« ifÆÈUªj fhR« fl‹
th§»dJ« všyh« bryî brŒJ »z®fŸ bt£oí« gyÅšyhJ
if¡fhRfisí« ïHªjd®. ViH k¡fshíŸst®fŸ CU¡F 20, 30
FofŸ bg©L ãŸisfSl‹ kiy¥ ãunjr§fS¡F ngh»w
bfhLik gh®¤J r»¡f KoaÉšiy. jhuhòu« jhÿfhÉÈUªJ
k£oY« Rkh® _thÆu« FL«g§fŸ XoÉ£ld. nfhaK¤ö®
Íšyh¡ fby¡lU«, mâfhÇfS« fŠá¤ bjh£o it¥gjhf »uhk§
fŸnjhW« ngh»‹wd®. bfhiyfS« tÊ¥g¿fS« âUl®fS«
mâfkhf el¡»‹wd®. fh§fa¤âš fŠá¤bjh£o it¡f nahrid
brŒJ Íšyh¡ fby¡l® tªjh® v‹W nfŸÉ¥g£lJ« »uhk#d§fŸ
fh§fa¤J¡F Xo tªJ gh®¤J¥ ngh»wh®fŸ.
fj® üš c‰g¤â brŒí« ÉahghÇfËl« üš ü‰f tU«
T£l« mâfkhÆU¥gjhš ÉahghÇfŸ j§fŸ r¡â¡nf‰w msîjh‹
gŠRbfhL¡f neUtjhš mnef« bg©fŸ gŠášyhJ âU«ã¥
ngh»‹wd®. #d§fŸ TÈntiyfŸ »il¡fhJ miy»‹wd®.
»uhk¤âYŸs ViH¡FofŸ nuh£LfËY«, ï£nlÇfËY« Vuhskhf
ËW gh«ò¡F« njS¡F« Tl¥ ga¥glhJ ehfjhË¥ gH¤â‰F
miy»wij¥ gh®¡f KoaÉšiy.
jhœ¤j¥g£l Fy¤J M©fS« bg©fS« RŸË¥ gH§
fis¡ TilfËš Ãw¥ã¡ bfh©L ngh»‹wd®. ï¡bfhLik fis¥
gh®¡f tªj mâfhÇfS¡F fh§fa¤âš »uhkâfhÇfŸ fby¡l®

Fo muR - 1925 238 239 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


fšahzRªâu KjÈah® flhB¤âdhš fh§»uáš bryhkÂahf¡
Toa Ãiybg‰w xUt®, thŒTrhkš mŠrhkš MÇah, KjÈah®,
eha¡f® fh§»uáÈU¥gjhš fh§»uir R¤j¥gL¤j nt©L« v‹W
bghUŸgl¥ ngá “mªj ntiyia¤jh‹ eh‹ KjÈš brŒa¥
ngh»nw‹” v‹W ngR«goahd ijÇa« tU«gona®¥g£L nghŒ
C‹¿¥go¤J c©ikia m¿í§fŸ É£lJ. ïJ mtru¤âš ngáa ng¢ršy. btF K‹#h¡»uijílnd
râahnyhrid brŒJ ngáa ng¢rhF«. $ KjÈah®, eha¡f®, MÇah
ngh‹wt®fis bašyh« fh§»uirÉ£L Éy¡»É£lhš fh§»u°
br‹wthu« $kh‹ $ÅthrŒa§fhÇ‹ Éõk¥ ãurhu¤ij¡ gÇR¤jkhd ãuhkz fh§»urh»ÉL«, mJrka« tƉW¡ bfhLik¡
F¿¤J vGâa jiya§f« KoîbgwÉšiy. F« khiy¡F« t©oÆÈG¥gj‰F« Mir¥g£l áy m«ÄŠá
mjhtJ, e‹Åy¤âš $kh‹ mŒa§fh® ngáajhf K‹ ïjœ fis it¤J¡bfh©L k‰w ãuhkzušyhjhiu bašyh« #°o° f£á
jiya§f¤âš vGâÆUªj 10 F¿¥òfËš 6-tJ F¿¥òtiuÆY« #°o° f£á v‹W ïªj m«ÄŠáfisÉ£nl â£L«go brŒJ
jh‹ És¡»ÆUªnjh«. MwhtJ F¿¥ò¡F« bfhŠr« rkhjhd« j§fŸ ïZl«nghš fh§»uir el¤â mJjh‹ jÄœeh£L mã¥ãuah
vGândh«. bk‹W brhšÈ¡bfh©L rfy gjÉfisí« c¤ânahf§fisí«
mâfhu§fisí« jh§fns it¤J¡bfh©L Ûâ ïU¡F« ãuhkz
6. mjhtJ br‹id murh§f ãujkkªâÇ fd« gdfhš uh#h ušyhjhiubašyh« gŠrkuh¡»Élyh« v‹»w v©z« bfh©L
mt®fŸ $kh‹ eha¡fiu br‹id KÅágš nj®jÈš #°o° jh‹ ï¥go¥ ngáÆU¡»wh®.
føahU¡F mDTykhŒ ãurhu« brŒa¡T¥ã£L É£ljhfî«,
mj‰fhf $kh‹ eha¡f® br‹id¡F¢ br‹W ãur§f« òǪjjhfî«, 8. jÄœeh£L¡ fh§»u° jiytiu¥g‰¿¤ jfuh® ïšiy v‹W
ãw® Ãid¡F«go $kh‹ mŒa§fh® ngáÆU¡»wh®. ïªj th¡F brhšY»wh®. jÄœeh£L fh§»u° jiytuhd $kh‹ tujuh#&Y
_y¤â‹ngÇš $kh‹ mŒa§fhiu nfh®£L¡F ïG¤J ehíL $kh‹ mŒa§fhÇl« ïªj e‰rh£á¥ g¤âu« th§f¡ bfhL¤j
mj‹_ykhŒ $kh‹ mŒa§fhU¡F ò¤â f‰ã¡f gy® $kh‹ Éiy v›tsî v‹gJ thrf®fS¡nf bjÇí«. mjhtJ Rauh{a¡
eha¡fU¡F m¿îW¤ âdh®fŸ. f£áÆ‹ nguhš áy nghÈfŸ nj®jÈš bt‰¿bgw mDTykhí«
$kh‹ eha¡f® ãua¤jd§fS¡F Énuhjkhí« m›t¥nghJ
ï«khâÇahd Éõa§fËš Énrõ rªj®¥g§fsšyhJ vGâ¡bfhL¤j mã¥ãuha§fS¡F ifkhwhf bfhL¡f¥g£lJ.
murh§f Úâ°jy¤ij ehLtJ mtáaÄšyhjJ v‹gJ eha¡fÇ‹ k‰wt®fS« j§f S¡F¡ »il¡fÉšiyna v‹W bghwhik¥g£L
mã¥ãuha«. mšyhkY« btŸis¡fhuU¡F« ïªâaU¡F« v‹ brŒtJ? ntiy¡F¤ jFªj TÈjhnd »il¡F«.
tH¡nf‰g£lhš ïªâa®fS¡F Ãaha« »il¥gJ v¥gonah mnj
khâÇjh‹ ãuhkz®fS¡F« ãuhkzušyhjhU¡F« tH¡nf‰gLkh 9. FUFy¤juh® bfhŸifÆš $kh‹ mŒa§fhU¡F
dhš ãuhkzušyhjhU¡F Ãaha« »il¥gJ. k‰w ïyh¡fh¡fËš mDjhg« ïUªjhY« mDgt¤âš ï¥nghJ rh¤âa¥glhJ v‹gJ.
ãuhkz®fŸ m‹Åa®fS¡F VjhtJ bfhŠr« ïl« bfhL¤ r®¡fhU« ï¥go¤jh‹ brhšY»wh®fŸ. ïªâa® Rauh{a«
âUªjhY« Úâ Ãaha ïyh¡fh¡fis kh¤âu« btF #h¡»uijahf bgwnt©L« v‹gâš j§fS¡F mDjhg« ïUªjhY« fhÇa¤âš
jh§fns tr¥gL¤â¡ bfh©oU¡»wh®fŸ. Mjyhš ïj‰fhf r®¡fh® mJ ï¥nghJ rh¤âa¥glhJ v‹Wjh‹ brhšY»wh®fŸ. r®¡fhiuÉl
nfh®£ L¡F¥ nghtijÉl bghJ#d§fŸ nfh®£nl nkyhdJ ït®fŸ vªjÉj¤âš nah¡»a®fnsh ek¡F¤ bjÇaÉšiy. 33 nfho
v‹gJ ekjã¥ãuha«. #d§fis Õu§» btoF©L #Æš ïJfis it¤J¡bfh©L
7. fh§»uir gÇR¤j¥gL¤jnt©L« v‹gJ. njr¤ij fh£o¡ r®¡fhuh® moikah¡» it¤âU¡»wh®fŸ. Mdhš ïªj mŒa®
bfhL¤j xUt® jÄœeh£oš bfhŠrK« bršYgoÆšyhkÈUªj mŒa§fh® T£l§fŸ »Êªj òuhz¤ijí«, j®¥ig¥ òšiyí«
xUt® njrg¡âÆdyhtJ xG¡fkhd elto¡iffËdhyhtJ ifÆš it¤J¡ bfh©L r®¡fhuh® e«ik el¤JtijÉl¡ nfty
âahf¤âdhyhtJ mšyhkš m¡»ukkhŒ r«ghâ¤j gz¤ij¢ bryî khŒ el¤J»wh®fŸ. ïj‹ j¤Jt¤ij thrf®fns ftŤJ¡
brŒJ bršth¡F bgU« xUt® âUt©zhkiy kfheh£oš $kh‹ bfhŸsnt©L«.

Fo muR - 1925 240 241 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


10. j§fŸ f£áÆš (Rauh{a¡f£áÆš) FiwfŸ ïšiy v‹W
brhšyÉšiy. j§fŸ f£áÆš mãkhdKŸst®fŸ cŸns òFªJ
âU¤JtJ jhnd v‹»wh®. jÄœehL Rauh{a¡ f£áÆš msî¡F
ÄŠád mãkhdKŸst®fshd $kh‹fŸ ehíL KjÈat®fsh
nyna Mfhj âU¤J¥ghL e«ngh‹wt®fshš MF« v‹W
Ãid¥gJ« Rygkhd fhÇakh v‹gJ eh« brhšyhkny És§F«. °jy °jhgd§fËš yŠr«
ïJnghynt #°o° f£áÆY« cŸs Fiwfis ãuhkz® mšyhjh®
cŸns òFªJ âU¤JtJjhnd v‹W ahuhtJ brh‹dhš clnd
mt®fis #hâia É£L¤jŸËÉL»wh®fŸ. bghJthŒ $kh‹ tutu ekJ eh£L KÅághÈ£ofS«, o°oÇ¡£ ngh®L
mŒa§fh® mt®fË‹ e‹Åy cg‹ahrkhdJ âObu‹W brŒa¥ fS«, jhÿfh ngh®LfS«, kÅj®fŸ gjÉia mDgÉ¡f xU rhjd
g£lJ mšy. mJ bgÇa râahnyhridÆ‹ngÇš mL¤J tU« khÆU¥gnjhlšyhkš mj‹ jiyt®fŸ gz« r«ghâ¥gj‰F« xU
r£lrig nj®jÈš ãuhkz ušyhjhiu r£lrigiaÉ£L btËah¡f rhjdkh»¡bfh©L tU»wJ. ïit bfhŠr fhy§fS¡F K‹ghf
ï¥bghGâUªnj m°â thu« nghLtj‰fhf brŒj ãur§f« v‹gij ü‰W¡F g¤J gâidªJ ng®fŸjh‹ ï«khâÇ j¥òtÊÆš el¡f¡
ãuhkzušyhjh®fŸ czunt©L«. r£l rig¤ nj®jš tUtj‰ Toa jiyt®fis cil¤jhÆUªjd. ï¥bghGJ gz« r«ghâ¡F«
FŸshf ãuhkzušyhjhÇš btFngiu Éiy¡F th§» e«ikna jiyt®fË‹ v©Â¡if mâf¥g£L¡bfh©L tUtnjhlšyhkš
ittj‰F« itJ g¤âÇiffËš vGJtj‰F« VÉÉl¥ ngh»wh® bghJ#d§fS¡F« r®¡fh® fhÇa§fËš Úâ bgWtJnghš gz«
fŸ. bghJthŒ fh§»uR¡F ï¥bghGJ v›Éj uhÍa â£lK« bfhL¤jhš vªj¡ fhÇa¤ijí« °jy °jhgd§fËš rhâ¤J¡ bfhŸs
»ilahJ. ekJ Rauh{a¡f£á¡nfh fjU« ïšiy, uh£odKÄšiy. yh« v‹»w ijÇa« tªJÉ£lJ. ï«khâÇahd fhÇa§fŸ ïu£il
Ô©lhik Éy¡F« ïšiy. Mdhš xU â£l« kh¤âu« c©L. mJ M£á V‰g£lãwF mâf¥g£L¥nghŒÉ£lJ. ïu£il M£á¡F
v‹dbt‹whš ãuhkzušyhjh®fis °jy °jhgd§fËš ïUªJ« K‹ghfî« ï«khâÇ fhÇa§fŸ ïUªJtªjJ v‹whY« nr®k‹
r£lrigfËÈUªJ« btË¥gL¤â É£L jh§fŸ nghŒ c£fh®ªJ Kjyhdt®fŸ ï›tsî ijÇakhŒ mªj¡ fhy¤âš yŠr« th§f¤
bfhŸsnt©oaJ v‹gJjh‹. ïJnt KjyhtJ« filáahdJ« JÂant ïšiy. yŠr« th§Ftbj‹gJ rf#khŒ nghŒÉ£lhš
K¡»akhdJkhd â£l«. Mjyhš ãuhkzušyhjh®fns! ïÅ v‹d ãuhJfS«, òfh®fS« v¥go c©lhF«? ï«khâÇahd fhÇa§fis
brŒa¥ngh»Ö®fŸ? ml¡Ftj‰F murh§f¤jhš ãuhJ vâ®gh®¤J¡bfh©oU¥gJ R¤j¥
gƤâa¡ fhu¤jd bk‹gnjhL nt©Lbk‹nw R«kh ïU¥gj‰F
Fo muR - jiya§f« - 27.09.1925 ãuhJ tuÉšiyna v‹w rh¡if cgnahf¥gL¤â¡ bfhŸ»wh®fŸ
v‹Wjh‹ brhšnth«. v›tsnth cgnahfÄšyhj fhÇa§fS¡F
Ì.I.o. v‹W brhšY»w ntî¡fhu®fisí« it¤J tÇbfhL¥
nghÇ‹ gz¤ij¥ ghHh¡F»w ekJ r®¡fhU¡F yŠr« th§Fgt®
fis¡ f©Lão¥gj‰F ntî¡fhu®fis it¥gJ fZlbk‹nwh
mâf brybt‹nwh brh‹dhš vtnuD« x¥ò¡bfhŸth®fsh?
#d§fbsšyh« nah¡»akhŒ ïU¥gh®fŸ v‹W ‘murh§f¤jh®
Ãid¥gh®fshdhš nfh®£LfS«, îthfK« njitna ïšiyna.
r®¡fhuh® nt©Lkhdhš ïJ Éõa§fS¡F¢ Rygkhf xU gâš
brhšÈÉl Koí«. v‹dbt‹whš, m¥go¥g£l nr®k‹fisnah
ãuÌbl©Lfisnah m§FŸs fî‹Ìy®fŸ V‹ nj®ªbjL¤J
ÃaÄ¡»wh®fŸ, v‹W nf£fyh«.
fî‹áy®fS«, bk«g®fSnk MÆu« gâdhÆu¡fz¡fhŒ
X£l®fS¡F yŠr« bfhL¤J gjÉ bgW»wbghGJ nr®k‹

Fo muR - 1925 242 243 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


KjÈat®fŸ th§F»w yŠr« ït®fS¡F v¥go¡ »ukkhf¤
njh‹W«? ït®fŸ yŠr« bfhL¤J gjÉ bgW»w fhuz¤âdhš
yŠr« th§F»w nr®kid mEkâ¡f nt©oajhf¥ nghŒÉ£lJ.
ïJjh‹ c©ikahd f®k gy‹ v‹W brhšYtJ.
#d§fŸ Rauh{a¤â‰F mUf®fshf¥ nghŒÉ£lh®fŸ.
Mjyhš Rauh{a« bfhL¡f nt©Lbk‹W« ãÇ£oõh® xU jÄœehL g¤âÇifÆ‹ t«ò¢ r©il
mâfhu¤ij¡Tl j§fŸ ifÆš it¤J¡bfhŸshkš KG Rjªju¤
ijí« FofS¡nf tH§»Él nt©Lbk‹W«, nf£L¡ bfh©o
Rauh{ah, RnjrĤâu‹ KjÈa ãuhkz¥ g¤âÇiffS«
U¡F« ï¡fhy¤âš bfhŠr« eŠr« bfhL¤âU¥gjhf¢ brhšy¥gL«
$kh‹ ÓÅthr mŒa§fh® ngh‹w ãuhkz¤ jiyt®fS« e«Kl‹
F£o RaM£á °jhgd§fËbyšyh« ï«khâÇ yŠr§fS« xG§
bjhL¡F« ngh® Koîbgwhkš ïU¡F«bghGnj jÄœehL g¤âÇif
Ñdkhd fhÇa§fS« jh©ltkhLtjhdhš mj‰F¥ bghJ#d§fns
í« ïJjh‹ rkabk‹W e«ik t«ò¢r©il¡»G¡»‹wJ. ï«khâÇ
clªij ahíÄU¥gh®fshdhš Ra M£á¡F eh« mUfij cila
t«ò¢ r©ilfS¡F« eh« ïl« bfhL¡f¡Tlhbj‹W v›tsnth
t®fŸ v‹W brhšYtj‰F v‹d Mjhu« ïU¡»wJ?
fhÇa§fis r»¤J¡bfh©L ekJ c¤njr fhÇa¤ij kh¤âu«
njr¤â‹ Rjªju¤â‰fhf ViHk¡fŸ fZl¥gLtJ«, njr gh®¤J¡bfh©L tªjhY« nt©Lbk‹nw tÈa tU« r©il
g¡j®fŸ âahf« brŒtJ« ï«khâÇ go¤jt®fS«, gz¡fhu®fS« fS¡F eh« v‹d brŒayh«? j‰fhy« jÄœeh£oš Rauh{Ía¡f£á
yŠr« th§fî« yŠr« th§Ftij mDkâ¡fî«jhdh cgnahf¥ v‹»w bgaiu it¤J¡bfh©L ãuhkz® mšyhjhÇ‹ bršth¡if
gL¤j nt©L«? kfh¤kh brhšY»wgo jkJ Rauh{a¤ â£l¤â‰F monahL xÊ¡f nt©Lbk‹»w fU¤njhL áy ãuhkz®fS«,
go¤j tF¥gh® jh‹ vâÇahÆU¡»wh®fŸ v‹gnjhL kh¤âu« mšyh mt®fŸ g¤âÇiffS« fh§»u° bgaiuí«, kfh¤kh bgaiuí«
kš Rauh{a¤â‰F eh« mUf®fsšy v‹gj‰F« ïªj¥ go¤j T£l¤ k‰W« cŸs mnef âah»fË‹ bgaiuí« cgnahf¥gL¤â¡
jhnu jh‹ MjhukhÆU¡»wh®fŸ v‹gij eh« tU¤j¤Jl‹ bfh©L °jy °jhgd§fËY«, nj®jšfËY« fh§»uáY« brŒJ
brhšyhkÈU¡f KoaÉšiy. tU« bfhLikfisí«, Nœ¢áfisí« f©L c©ikÆnyna kd«
bghwhjtuh» v›tsnth fZl eZl§fS¡»ilÆš ït‰iw¤
Fo muR - f£Liu - 27.09.1925 jL¡f brŒJtU« xUáW bjh©o‰F« ãuhkzušyhjhÇš áy
jiyt®fŸ v‹ngh® ek¡F cjÉ brŒahÉ£lhY«, ekJ Ka‰á¡F¡
bfLjyhtJ brŒahJ ïU¡fnt©lhkh v‹Wjh‹ ãuhkzušyh
jiyt®fËl« eh« c©ikahŒ vâ®gh®¤jJ. ïªj ÃiyÆš $kh‹
tujuh#Y ehíLÉ‹ nj®jš r«gªjkhd mã¥ãuha§fŸ ekJ
Ka‰á¡F áy ïl§fËš “bfhrtD¡F¥ gy ehis¡F ntiy,
joao¡fhuD¡F xnuehŸ ntiy” v‹gJ nghš gy bjhªjuîfis
ÉisÉ¥gjhf¥ g£ljhš $kh‹ ehíLÉ‹ mã¥ãuha§fis
vL¤J¡fh£l nt©oaJ ekJ flikahŒ nghŒÉ£lJ. mj‰F,
rÇahd rkhjhd« x‹W« brhšyhkš $kh‹ g£lhãuhkŒa®
mt®fŸ fh§»u° fÄ£o T£l¤âš Rauh{a fø njr¤Jnuhf«
brŒJÉ£lJ v‹W brh‹dbghGJ $kh‹ neU mj‰F jFªj
rkhjhd« brhštj‰F nah¡»aijÆšyhkš eh‹ c‹id xU
öánghš kâ¡»nw‹ v‹W brh‹d mf«ghtK«…....... bghUªâa
gâšnghš $kh‹ eha¡fÇ‹ nfhg¤â‰F«, gaKW¤jY¡F«
gaªJ $kh‹ tujuh#Y ehíL j«Kila bfhŸifia kh‰¿¡

Fo muR - 1925 244 245 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bfhŸs¥nghtâšiy v‹W jÄœehL g¤âÇif t«ò¢ r©il¡F °jy °jhgd§fËš xUt® ï‹d f£áia¢ nr®ªjt® v‹gj‰F
ïG¡»‹wJ. rhjhuzkhf ãuhkz¥ g¤âÇiffS«, ãuhkz¤ k£L« X£L¡bfhL¤J Él¡TlhJ,........... mng£rf®fË‹ c©ikahd
jiyt®fS« jh‹ xUtiu¥g‰¿ VnjD« FiwTw nt©L bk‹W nah¡»aijfis m¿ªnj X£L¡ bfhL¡f nt©L«. Úo¤j
Ãid¤J¡bfh©lhš xUt® v‹d brh‹dh®, v‹d ngádh® fh§»u°thâahí«, btËntõ¤â‰F kh¤âukšyhkš v¥bghGJ«
v‹gij j§fŸ g¤âÇifÆš vL¤J¡ fh£lhkY«, mij¥ bghJ fj® f£o¡ bfh©oU¥gtuhfî« gh®¤J X£L¢brŒant©L« v‹W
#d§fS¡F¤ bjÇa¥gL¤jhkY« j§fS¡F¤ njh‹¿ago 30.8.25 jÄœehL g¤âÇifÆš nk‰go nfha«ò¤ö® e©gU¡F gâš
g¤âÇif fËš vGâ mt®fŸ ïZl¤â‰F mDruizahd TWKf¤jh‹ xU Éahr« tiuªJŸsh®. mj‰F eh‹F ehis¡FŸ
ãurhu« brŒtJ tH¡f«. mij¥g‰¿ ehK« gyjlit f©o¤ âU¢áÆš $kh‹ ÓÅthrŒ a§fh® jiyikÆ‹ Ñœ Toa xU
âU¡»nwh«. mnj bfhŸifia jÄœehL g¤âÇifí« ã‹g‰Wt bghJ¡T£l¤â‰F “#hângjÄ‹¿ fh§»u°fhuU¡nf X£L¢ brŒa
bj‹whš ãwF eh« mij v‹dbt‹W Ãid¥gJ? mjÅl¤âš ïÅ nt©L” bk‹W xU brŒâ mD¥ãdh®. gh«g‹ ãur§f¤âš
v‹djh‹ vâ®gh®¡f KoahJ? vªj Éõa¤âš $kh‹ eha¡f® fhÇa¤â‰F¡ fj® cL¤â fh§»u° bgaiu¢ brhšÈ¤ âÇí« frl®fŸ
nfhã¤J¡bfh©lh®. vªj Éõa¤âš $kh‹ ehíLit gaKW¤ c§fis Vkh‰w Él¡ TlhJ...............eh‹ xU f£áÆY« nr®ªjt
âdh® v‹W vGâ mj‹ngÇš $kh‹ ehíLÉ‹ åu¥ãujhg¤ij¡ dšy............... vdJ ntiy¤ â£l« vdJ e©g®fË‹ nahrid
fh£oÆUªjhš xG§fhÆU¡F«. m¥goÆšyhkš å©t«ò¢ ÆÈUªJ tU»wJ........... v‹W F¿¥ã£oU¡»wh®.
r©il¡F ïG¥gJ j®kkh? eh« vGâaâš VnjD« F‰wÄU¡
“efurigÆš ntiy brŒa¤jFâíŸs xU ãuhkzU«, xU
»‹wjh v‹gij bghJ #d§fŸ m¿í«go kWgoí« vGâ ïj‰F¤
ãuhkzušyhjhU« mng£rf®fshŒ Égh®fshdhš f£á¥ngh¡if
jÄœehL g¤âÇif brhšY« gâiyí« brhšÈÉ£L ÃW¤â¡
ftÅahkš ãuhkzušyhjhU¡nfjh‹ X£L¢ brŒant©L«” (ïJ
bfhŸS»nwh«. ïij¥g‰¿ kWgoí« jÄœehL f©ldnkh,
br‹idÆš ïu©L fdth‹fŸ neÇš f©L nf£lnghJ
kW¥ngh, rkhjhdnkh vGJ»w bghGJ K‹nghš elªJbfhŸshkš
brhšÈaJ.)
eh« vGâaij¥ ngh£L rkhjhdnkh f©ldnkh, kW¥ngh vGJ
bk‹W vâ®gh®¡»nwh«. mj‰F mL¤jehŸ jkJ m‹òŸs $kh‹ r¤âa_®¤â¡F
vGâa foj¤âš fh§»u° m§f¤âd® x›bthUtU¡F« îkhz
$kh‹ ehíLÉ‹ giHa mã¥ãuhakhtJ â£l¤âš e«ã¡if ïU¥gjhf¤ jh‹ e«òtjhí«, îkhz¤
â£l¤ij e«ògtU« mDZlhd¤âš brŒJ fh£LgtU« fh§»u°
nfhaK¤ö® nj®jÈ‹bghGJ nj®jY¡F Égt®fË‹
mng£rf® v‹W jh‹ e«òtjhfî«, mtiu MjÇ¡fnt©LtJ
nah¡»aijia m¿ªJ X£L¢brŒa nt©Lbk‹W $kh‹ eha¡f®
bghJ#d§fË‹ flik v‹W« F¿¥ã£oU¡»wh®.
T¿tªj bghGJ $kh‹ tujuh#&Y ehíL “fh§»u°fhuU¡nf
bt‰¿ V‰gLkhW <rid¥ ãuh®â¡»nw‹” v‹W xU $Kf« $kh‹ ehíLÉ‹ bjËthd mã¥ãuhakhtJ
ÉLɤjh®.
1. rÛg¤âš eilbg‰w nj®jšfËš fh§»uÞ thâfis $kh‹
mj‰F v⮡f£áah® xU fojbkGâabghGJ (m¡foj«
ehíL MjǤJ vGâa foj§fis $kh‹ eha¡f® f©o¡f¥
Mf°L khj« 30-ªnjâ jÄœehL g¤âÇifÆ‹ 9-tJ g¡f¤âš
òw¥g£oU¥gJ nto¡ifahÆU¡»wJ.
ãuRÇ¡f¥g£oU¡»wJ) Rauh{a¡ f£áÆ‹ bgaiu¢ brhšÈ¡
bfh©L ghku #d§fis nghÈfŸ Vkh‰¿Élhkš gh®¤J¡ bfhŸtJ 2. c©ik njÓathâahd xU ãuhkzD« fh§»uir¢ nruhj
njÓa thâfË‹ flikahF«. ...............Rauh{a¡ f£áah® r£lrig¡F¢ xU jÄHD« nj®jY¡F Ëwhš njÓa ãuhkzid¤jh‹ njr«
br‹W mij XlÉlhJ jL¡fnt if¥g‰Wtjhf¢ brh‹dh®fŸ. MjÇ¡f nt©L«. c©ik njÓathâahd xU gŠrkD¡F«,
r£lrigfis¤ jÉu KÅághÈ£ofËš x‰WiHahik¡nfh K£L¡ Äjthâahd xU ãuhkzD¡F« ngh£o V‰g£lhš gŠrkid¤jh‹
f£il¡nfh tÊ ïšiy. efu rigfËš vªj Éj¤âš #d§fS¡F bghJk¡fŸ MjÇ¡fnt©L«.
ntiy brŒayh« v‹gnj m§f¤âd®fË‹ ntiyahÆU¡»wnj 3. ÞjyÞjhgd§fËš K£L¡f£il¡F ïlÄšiy v‹gJ
xÊa v⮤J¥nghuhLtj‰F mâfhut®¡f« m§F ïšiy. ïjdhš thÞjtnk. m›Éj mã¥ãuha« eh« mo¡fo TWtJ c©L .

Fo muR - 1925 246 247 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Mdhš moik¥g£l eh£oš r®¡fhuhš V‰g£oU¡F« rfy Þjhg
d§fËY« njÓathâfŸ EiHªJ c£fh®ªJ bfh©lhš rka«
thŒªjnghJ cŸËUªJ ehK« r®¡fhiu¡ fh¡f mDTykhf
ïU¡Fk‹nwh?
4. mng£rf®fË‹ c©ikahd nah¡»aijfis m¿ªnj
X£l®fŸ X£L¡ bfhL¡f nt©Lkh«. gukátD¡F« gh®tâ¡F« elªj
5. Mdhš xUt® xG¡f¤âš j®k uh#dhÆUªjhY« r®¡fh r«ghõiz
U¡F¢ rhjfkhdtuhÆUªjhš mtU¡F X£L bfhL¡f¡Tlhjh«.
-ehuj®
6. ntbwhUt® xG¡f¤âš FiwªjtuhƪjhY«, njÓathâah
ÆUªJ e«Kila X£odhY«, ng¢ádhY« r®¡fhÇ‹ bršth¡if¡
Fiw¡f¡ ToatuhÆUªjhš,#d§fŸ mtiu MjÇ¡fnt©Lkh«. gh®tâ:- ãuhzdhjh !
fh§»uÌš ca®î, jhœî bfhŸifia ãuhkz®fŸ brŒif gukát‹:- v‹d ãuhzdha».
Æš fh£odhš, î¤jh£r©akhf m¥go¥g£lt®fis fh§»uá
Å‹W Ju¤â Él nt©Lkh«. ïij¡ FUFy¥nghuh£l¤âš brŒJ
fh£oÆU¡»whuh« ........................... nk‰T¿aitfŸ jh‹ $kh‹ ehíLÉ‹ gh-â:- áy KÅághÈ£ofËš nr®bkD«, it°nr®bkD«
bjËthd mã¥ãuhakh«. nkY« nkY« ï›Éj mã¥ãuha§fŸ r©ilão¤J¡ bfhŸS»wh®fns mJ vj‰fhf?
$kh‹ ehíLî¡F v›tsî bjËthd mã¥ãuhakhŒ ïUªj
g-á:- v‹ f©nz! ïJ cd¡F¤ bjÇahjh? âUl®fŸ
nghâY« bghJ#d§fS¡F v›tsî bjËit¡bfhL¡F« v‹gij
ïu©Lng® j§fS¡FŸshfnt r©il¥ngh£L¡bfh©lhš mJ
thrf®fns ftŤJ¡ bfhŸs ntQkhŒ nfhU»nwh«.
vj‰fhf?
k‰wgo ï›tã¥ãuha¤â‹ j¤Jt§fis¥ ã‹dhš vGJ
nth«.
gh-â:- ehjh! ïJ vd¡F¤ bjÇahjh? âU£L brh¤ij ïUtU«
$kh‹ ehíL g§»£L¡ bfhŸt⚠ɤâahr« V‰g£lhš ïUtU« r©il
ngh£L¡bfhŸs nt©oaJjh‹. KÅághÈ£ofËš v¥go r©il
j‹id¥g‰¿ mâfkhŒ Ãid¤J¡bfh©lh® v‹gj‰Fgâš,
tU«?
eha¡f® ehíLit¥g‰¿ mâfkhŒ Ãid¤jhuh« , mjdhš j‹id¥
g‰¿ mâfkhŒ Ãid¤J¡bfhŸtJ nknyh® j‹ik nghY«! g-á:- mnj khâÇjh‹ KÅághÈ£oÆY« bghJ#d§fË l«
ïUªJ th§F« yŠr¤âY« c¤ânahf« bfhL¥gj‰F Mf th§F«
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 27.09.1925 ju»Y« fh©ouh¡l®fËlÄUªJ th§F« åjh¢rhu¤âY« ïUtU«
ãǤJ¡ bfhŸt⚠ɤâahr« V‰g£lhš r©il tunt©oaJ
jhnd?

gh-â:- ïbjšyh« nr®bkD¡F« KÅágš á¥gªâfS¡F«


jhnd nrunt©oaJ. it°nr®bkD¡F ïâby‹d gh¤âa
ÄU¡»wJ?
g-á :- Ú v‹d ânujhíf¤J r§fâ ngR»whŒ? mªj khâÇ

Fo muR - 1925 248 249 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïUtU¡FŸS« x¥gªj« V‰g£oUªjhš? mšyhkY« mbjšyh« gh-â:- nfty« %ghŒ¡F ï›tsî bgÇa nah¡»aij
giHa fhy«. V‰g£L nghŒÉ£lJ v‹»Ö®fns, %ghŒfŸ ï¥go¢brŒíkhdhš
ïj‰F ah® bghW¥ghË?
ânujhíf¤âš á¥gªâfŸ kh¤âu« jh‹ nk‰go Mjha§fis
mDgɤJ tªjh®fŸ. ânujhíf¤âš á¥gªâfS« nr®bkDkhŒ g-á:- %ghŒ¡F eh£oš ï›tsî Mâ¡f« V‰gl kÅj® fË‹
rh¥ã£L tªjh®fŸ. xG¡f¡ Fiwî« tƉW¡ bfhLikí«jh‹ bghW¥ghË.
Jthguíf¤ânyna á¥gªâfS« nr®bkD« it°nr®bkD«
rh¥ãlnt©oaJ. ïªj¡ fÈíf¤ânyh á¥gªâ, nr®bk‹, it°nr®
gh-â:- xU eh£oš ï«khâÇ xG¡f¡ Fiwî«, tƉW¡
bk‹, fî‹áy®fŸ Mf eh‹FngU« rh¥ãlnt©oaJ. ïªj¥go
bfhLikí« V‰gl ah® bghW¥ghË?
kDj®k rh°âu¤âš ïUªjnghâY« ï‹D« ïJ óuhî« mKY¡F
tuÉšiy. g-á:- r®¡fh®jh‹ bghW¥ghË.

gh-â:- m¥goahdhš vdJ nfŸÉfS¡F bghWiknahL gh-â:- ï«khâÇ r®¡fh® V‰gl ah® #th¥jhÇ?
gâšbrhšynt©L«. KjÈš ïUªJ tU»nw‹. KÅágš g-á:- #d§fË‹ x‰Wik¡Fiwîjh‹.
á¥gªâfŸ yŠrK« juF« kh_Y« th§f fhuz« v‹d? mJ
ahUila F‰w«?
g-á:- r®¡fh® tH¡fK« nr®bkDila F‰wK«jh‹ fhuz«. gh-â:- #d§fË‹ x‰Wik¡FiwɉF ah® bghW¥ghË?
g-á:- mt®fS¡FŸËU¡F« #hâ ɤâahrK« ca®î jhœî
v‹W brhšÈ¡bfhŸtJ« k¡fis x‹W nr®tj‰»šyhkš brŒJ
gh-â:- nr®bkD« it°nr®bkD« yŠrK« juF« kh_Y« bfh©L tU»wJ.
th§fî« g§F ãǤJ¡ bfhŸtâš r©il ngh£L¡ bfhŸsî« ah®
fhuz«?
g-á:- m¥go¥g£l nr®bkidí« it°nr®bkidí« gh-â:- m¥goahdhš ïj‰F v‹djh‹ brŒtJ?
ÃaĤj fî‹áy®fŸ jh‹ bghW¥ghËfshth®fŸ. g-á:- brŒtbj‹d ïU¡»wJ? eh£o‰F ešyfhy« tU«
nghJ ïitbašyh« jhdhf Xo¥nghF«. mJtiu îkhz â£l¤
ij Ãiwnt‰¿¡bfh©oU¡f nt©oaJjh‹.
gh-â:- ï¥go¥g£l nr®bk‹ it°nr®bk‹fis ÃaĤj
fî‹áy®fË‹ elto¡if¡F ah® bghW¥ghË? Fo muR - ciuahlš - 27.09.1925
g-á:- ït®fS¡F X£L brŒj X£l®fŸjh‹ bghW¥ghË
fshth®fŸ.

gh-â:- ï«khâÇ fî‹áy®fS¡F X£L brŒj X£l®fË‹


elto¡if¡F ah® bghW¥ghË?
g-á:- mndfkhŒ ïªj fhÇa¤â‰F %ghŒfŸjh‹ bghW¥ ghË
v‹W brhšynt©L«.

Fo muR - 1925 250 251 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


fhÇa¤â‰fhf¢ r»¤J¡ bfh©oU¥gijÉl, mij v⮡f nt©L
bk‹W«, mtáaKŸst®fŸ fh§»ui[ É£L btËÆš nghŒ
j§fŸ kdrhø¥go elªJ bfhŸsyhbkd kfh‹ brhšY tij
fh§»uR« x¥ò¡ bfhŸSkhdhš m¥go brŒtJ nkyhd bj‹nw
Ãid¡»nwh«.
gh£dh¤ Ô®khd« mj‰fL¤jh‰nghš, îkhz¤ â£l¤âš xU ghfkh»a fjiu
c¤njá¤J ü‰ngh® r§f« x‹W jÅahf V‰gL¤j¥ g£oU¡»wJ.
ïJ bgU«ghY« khWjš nt©lhjhU¡F«, x¤JiHahjh® v‹W
br‹w khj« 22 -ª njâ gh£dhÉš Toa, m»y ïªâa
brhšÈ¡bfhŸSgt®fS¡F« njr e‹ikia c¤njá¤J mâf
fh§»u° fÄ£oÆ‹ Ô®khd¤ijí«, mij¥g‰¿ kfh¤khÉ‹ jÅ
âU¥âia¡ bfhL¡Fbk‹gâš MnBgidÆšiy.
mã¥ãuha¤ijí« ÃjhdkhŒ nahrid brŒJ gh®¤njh«. mt‰WŸ
fhz¥gL« j¤Jt¤ij RU¡fkhŒ¢ brhšy nt©Lkhdhš kfh¤kh Mdhš, Rauh{a¡ f£áah® ïijahtJ xG§Fbgw el¡f
fhªâ mt®fŸ fh§»ui[ Rauh{a¡ f£áah® tr« x¥gil¤J ÉLth®fshbt‹gJjh‹ ekJ rªnjf«. ü‰gâš e«ã¡ifÆšyhj
Élnt©L« v‹gjhf Koî brŒJ¡bfh©L, mªj¥gona t®fS« ü‰gij¡ nftykhf¡ fUJgt®fS« fjÇš e«ã¡if
x¥òɤJÉ£lhbu‹Wjh‹ brhšy nt©L«. Æšyhjt®fS« cWâbkhÊÆš ifbaG¤â£L, cŸns tªJ òFªJ
ïâY« á¿J á¿jhf kfh¤khit É£L¡bfhL¤J¡ bfh©nl nghf¢
Ô®khd¤â‹ rhu« v‹dbt‹whš eh‹fzh bfhL¤jt®f
brhšYth®fnshbt‹W eh« rªnjf¥glhkÈU¡f KoaÉšiy.
bsšyh« fh§»u° bk«guhfyh«. fh§»uÌš gjÉ nt©oat®fŸ
fh§»u° fhÇa rka§fËš fj®f£o¡ bfh©oU¡f nt©L«. r£l filáahf xU th®¤ij, ü‰ngh® r§f« V‰gL¤âajhš
rig KjÈa nj®jY¡F É»wt®fŸ Rauh{a¡ f£áahÇ‹ jait¥ îkhz¤ â£l¤âš xU ghfkh»a fj® â£l« ghâ¡f¥glÉšiy
bgwnt©L«. ïªj¤ Ô®khd¤â‹ nkš kfh¤khÉ‹ mã¥ãuhankh, ba‹W brhštjhdhY« Ô©lhik Éy¡F¤ â£l« Rauh{a¡
ïj‰F¢ r«kjÄšyhjt®fŸ fh§»ui[ É£L Éy»¡ bfhŸs f£áah® fU¤J¥gona jhnd kiwªJ nghŒÉ£lJ. bgšfhÄš
nt©Lnkašyhkš, cŸns ïUªJbfh©L Rauh{a¡ f£áÆ‹ kJÉy¡F kiwªjJ. gh£dhÉš Ô©lhik Éy¡F kiwªjJ. ïÅ
ntiyfS¡F ïilôwhÆU¡f¡ Tlhbj‹gJ jh‹. m¤Jl‹ giHa fjÇ‹ jiybaG¤J vªj CÇš Koa¥ngh»wnjh bjÇaÉšiy.
Ãiy x‹W« khwÉšiyba‹W«, îkhz¤ â£l« ghâ¡f¥gl MdhY«, Rauh{a¡ f£áah® mij xÊ¡fî« xU C® kdâš
Éšiyba‹W« TW»wh®. k‰w Éõa§fis¥g‰¿ eh« mâf¡ it¤J¡bfh©Ljh‹ ïU¥gh®fŸ.
ftiy¥glhÉ£lhY« îkhz¤ â£l« ghâ¡f¥glÉšiyba‹ jÄœeh£il¥ bghW¤jtiu eh« brŒa nt©oaJ v‹d
gij x¥ò¡bfhŸs Koahjj‰F tUªJ»nwh«. VbdÅš gh£dh bt‹gij nahá¡f nt©L«. e« eh£oš Rauh{a¡ føahÇšyhkš,
fh§»uÌ‹ mâfhu¤ij Rauh{a¡ f£áah® ifÆš K‰¿Y« x¥g fh§»u°fhuU¡FŸnsna Rauh{a¡ føia MjÇ¡»wt®fS«,
il¤jh»É£lJ vd fhªâaofns m¡nlhg® 1 - ª njâ “bastd mj‹ â£lkhdJ njr¤â‰F bfLâia ÉisÉ¡f¡ Toabj‹W
ïªâahÉš” T¿ÆU¡»‹wh®. e«ã fh§»u° mj‹tÊ bršy Élhkš jL¤J, c©ikahd tÊÆš
Rauh{a¡ f£áahU¡nfh îkhz¤ â£l§fsh»a fjÇY«, ÃW¤j nt©Lbk‹W mªju§f R¤âíl‹ ntiy brŒgt®fSÄU¡
Ô©lhikÆY« KG e«ã¡ifíÄšiy. ïªj ÃiyikÆš îkhz »wh®fŸ. ïâš ah® bgU«gh‹iknah®, áWgh‹iknah® v‹gij¥
â£l« v¥go¥ ghâ¡f¥glÉšiyba‹gJ ek¡F¥ òÇaÉšiy. g‰¿ ftiy¥gl nt©oaâšiy. ït®fËUtU¡F« fh§»uÌš
Rauh{a¡ f£áÆdušyhj fh§»u° thâfS¡nfh Rauh{a¡ f£á¤ ïlÄU¡»‹wjh? ïšiyah? ïu©lhtjt®fS¡F ïlÄšiy ba‹w
â£l¤âš e«ã¡ifÆšiy. ïUªjhš Rauh{a¡ f£áÆš nr®ªâU¥ Ô®khd« V‰g£lhš mt®fŸ v‹d brŒa nt©oaJ v‹g ij¥
gh®fŸ. j§fS¡F e«ã¡ifÆšyhjJ« njr e‹ik¡F V‰wjšy g‰¿í« mšyJ jÅ¢ r§fbkh‹W f©L mj‹ _ykhf c©ik
v‹W Ãid¥gJkhd â£l¤ij njr¤âš el¤JÉ¥gj‰fhd x¤JiHahik¤ â£l¤ijí« Ã®khz¤ â£l¤ijí« Ãiwnt‰w
Ka‰áfŸ brŒa¥gLtij, fh§»uÌš ïU¡f nt©Lnk v‹D« xU Ka‰á brŒtjh? v‹»w Éõa¤ij¥ g‰¿í« fŠÓtu« kfheh£
oY«, fh‹ó® fh§»uáYnk eh« Koî brŒant©oat®fshÆU¡
Fo muR - 1925 252 253 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
»nwh«. ïJ Éõa¤ij jÄœ eh£oYŸs njÓathâfS« njr¤
bjh©l®fS« MœªJ nahá¤J X® Koî¡F tu nt©LkhŒ¡
nf£L¡ bfhŸS»nwh«.
yhyhÍ mt®fS« jkJ “Õ㟠” g¤âÇifÆš gh£dh
Ô®khd§fis MnBã¤J ÉÇthf vGâÆU¡»‹wh®.
MÇahÉ‹ mã¥ãuha«
Fo muR - jiya§f« - 11.10.1925
$kh‹ Rnuªâueh¤ MÇahit nea®fŸ e‹f¿th®fŸ. ït®
c¤jk njrhãkhÅ. mÇa âahf« gy e« eh£o‰bf‹W brŒjt®.
ït® rÛg¤âš, br‹id “#°o°” g¤âÇifÆ‹ ÃUgU¡F¥ ng£o
bfhL¤J j« mã¥ãuha¤ij Éa¡jkhf¡ T¿ÆU¡»‹wh®. ïj‹
rhuh«r¤ij thrf®fŸ ekJ g¤âÇifÆ‹ ntbwhU g¡f¤âš fhz
yh«. ãuhkzušyhjhÇ‹ ï¥nghJŸs j‰fhy Ãiyik vJnth, ïÅ
eh« brŒant©oa ntiy v‹dî©nlh, mitfis e‹whŒ
MuhŒ¢á brŒJ Ô®¡fjÇrd¤Jl‹ $kh‹ MÇah mt®fŸ T¿
ÆU¥gij ekJ eh£oYŸs x›bthU ãuhkzušyhjhU« ftÅ¡f
nt©Lbkd¡ nf£L¡bfhŸS»nwh«.
itÔf¥ ãuhkz®fŸ #h⢠brU¡F¡bfh©L kjÉõa¤âY«,
njÓa ãuhkz®fŸ muáaÈY« ãuhkzušyhjhiu jhœ¤âit¤J
bghŒ¥ãurhu« brŒtijí«, ïâš j§fŸ fhÇa« bt‰¿ bgUtj‰F
mEruizahf, ïu©blhU ãuhkzušyhjhiu nr®¤J¡bfhŸt
ijí« eh« t‹ikíl‹ gyjlitfËš f©o¤J tU»‹nwh«.
flîshš gil¡f¥ bg‰WŸs khªjÇš xUrhuh® k£L«
Vfnghfkhf Rjªju§fis mDgɤJ¡bfh©L, ãwiu jhœ¤â nkhr
khd ÃiyikÆš it¤âU¥gij¡ fhz, nuhõKŸs jhœ¤j¥
g£lt®fË‹ kd« V‹ JoahJ?
$kh‹ MÇah ãuhkzU¡fhf ciH¤J bg‰w gyid e‹F
T¿ÆU¡»‹wh®. e‹¿ bf£lt®fS«, #hâ¡bf®t« gil¤jt®
fS« j§fŸ fhÇa¤ij¢ rhâ¤J¡ bfhŸs ïÊthd Kiwfis¡
if¡bfhŸs r‰nwD« ã‹ th§fhjt®fSkhd, áy njÓa ãuhkziu
MÇah ngh‹w mnef® e«ã nkhr« nghdJ ãu¤âaB«.
“ï¡bfhLikfis cz®ªnj lh¡l®. eha® mt®fŸ, #°o°
f£áia¤ njh‰Wɤjd®. m¡f£áahdJ, ïJtiuÆY« v›Éj
ntiy brŒJ bfh©oUªjnghâY« rÇna. ïÅnaD« X® f£L¥
ghlhd Kiwia¡ bfh©L, njÓa ãuhkzušyhjhUl‹ nr®ªJ ïª
eh£o‹ nBk¤â‰bf‹W«, ãuhkzušyhjhÇ‹ ÉLjiy¡bf‹W«

Fo muR - 1925 254 255 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ciH¡f nt©Lbkd” MÇah mt®fŸ T¿ÆU¥gij eh« K‰¿Y« Énuhjkhd fhÇa§fis¢ brŒ»‹wh®fsh? ãuhkzušyhjhÇl«
MjÇ¡»nwh«. TÈ bg‰W ãuhkz®fis it»wh®fsh? ït‰iwbašyh«, ãuhkz
ušyhjh® bfhŠrK« ftÅ¥gnjÆšiy. ehK« V‹ m«khâÇahd
#°o° føahdJ mâfhut®¡f¤jhiu MjÇ¡F« fø
ekJ r_f K‹nd‰w¤â‰bf‹W, muáaš ɤâahr§fis¡
ahfnt ïuhkš ãuhkzušyhjhÇ‹ nBk¤J¡ bf‹W ciH¡f¡ Toa
ftÅahkš, x‹Wg£oU¡f¡ TlhJ? bgU«ghY«, ãuhkz®fŸ, áy
jhíÄU¥gJl‹ K‰¿Y« njÓa kakh¡f¥glnt©L«. mj‰fhf
ãuhkzušyhjhiu¤ jh§fŸ tr¥gL¤â¡bfh©L mt®fŸ ifia¡
fh§»uÌš ãuhkzušyhjh® všyhU« nr®ªJ, Raey¥ g‰Wl‹
bfh©nl #°o° fø¡fhu®fË‹ f©iz¡ F¤j¢ brŒJ #°o°
brŒí« Nœ¢áfis xÊ¡f nt©oaJ Äfî« mtáa«. kfh¤khÉ‹
føba‹whš Ô©lhj tF¥igÉl nftykhdJ vd v©Q«go
îkhz§fsh»a fj®, kJ Éy¡F, Ô©lhik, uh£od« KjÈait
brŒJÉ£lh®fŸ. muáaš K‹nd‰w¤â‰F x¤JiH ahik m‹¿
fËš ÔÉu K‹nd‰wkilth®fshdhš m‹nw ãuhkz®fË‹
ntbwhU rhjd¤jhš gyÅšiynah, mJnghš r_f K‹nd‰
Mâ¡f« ml§» ÉLbkd MÇah mt®fŸ TWtij eh« x¥ò¡
w¤â‰F, ãuhkzušyhjh® VjhtJ brŒant©Lkhdhš #°o°
bfhŸ»nwh«.
f£áÆ‹ x¤JiH¥ãšyhkš, xU fhÇaK« brŒaKoahJ. fh§»u°
m‹¿í«, ãuhkzušyhjh® xU Éõa¤ij e‹whŒ ftÅ¡f fhu®fŸ, r_f K‹nd‰w¤â‰fhf ghLg£ljhfî«, b#ÆY¡F¥
nt©L«. mjhtJ #°o° f£á v‹W brh‹dhš, âObu‹W j« nghdjhfî« brhšÈ¡bfh©l nghâY«, c©ikÆš #°o°
kdâš X®Éj btW¥ig c©lh¡»¡ bfhŸS»wh®fŸ. m¡f£á f£ána r_f K‹nd‰w¤âš f© ÉÊ¥ò¡fhd ntiyfis¢ brŒ
v‹d ght¤ij¢ brŒJÉ£lJ? r®¡fhnuhL x¤JiH¥gnj X® bgÇa âU¡»wJ.
ghtbk‹W brhšYnthkhdhš ãuhkz®fŸ, j§fS¡FŸ r®¡fhU
MdhY« Rauh{a¡ f£áÆÅlÄU¡F« F‰w§fŸ, #°o°
l‹ x¤JiH¡F« ÄjthâfËlK« Äjthj føÆlK« m›tsî
f£áÆš ïšiyba‹W brhšyKoahJ. Rauh{a¡ f£áah®, jªâukhf
btW¥ò bfhŸS»‹wh®fŸ? Äjthj ãuhkz®fS«, njÓa ãuhkz®
î«, kiwthfî« Nœ¢áahfî« brŒ»wh®fŸ. #°o° f£áah®
fS«, khWjš nt©lhj x¤JiHahj ãuhkz®fS«, x¤JiH¥ig
btË¥gilahf¢ brŒ»wh®fŸ. Mjyhš muáaš Éõa¤âš
í«, c¤ânahf¤ijí« ïufáakhf ÉU«ã¡bfh©L, fh§»uir
#°o° f£áah®, fh§»u°fhu®fË‹ x¤JiH¥ig ÉU«òth®fsh
mj‰fhf cgnahf¥gL¤â¡bfhŸS« Rauh{a¡ fø ãuhkz®fS«
dhš j§fS¡F« r®¡fhU¡FKŸs r«kªj§fËš áy khWjšfis
j§fŸ ãuhkzhâ¡f« ÃiybgWtj‰fhf nt©o t®zháuk
V‰gL¤â¡ bfhŸs nt©L«. Rauh{a¡ f£áiaÉl, #°o° f£á
j®krig v‹W x‹iw V‰ghL brŒJbfh©L všyh ãuhkz®fS«
ah® nkhrÄšiyba‹W brhštâdhnyna mj‹ muáaš bfhŸif
x‹whŒ¡ fyªJ ntiy brŒaÉšiyah? j§fŸ #hâ e‹ikÆ‹
fis eh« f©o¥ghŒ x¥ò¡bfhŸsKoahJ. Rauh{a¡ f£á muáaš
bghU£L $kh‹fŸ, u§fh¢rhÇahU«, v«.nf. M¢rhÇahU«, [®.
bfhŸifia eh« btW¥gJ nghynt ïijí« btW¥gjh ÆUªjhY«
ã.v°.átrhÄ IaU«, kfhfd« $Åthr rh°¤âÇfS«, $kh‹fŸ
ãuhkzušyhjh® Rauh{a¡ f£áahÆUªj nghâY«, x¤JiHah
r¤âa_®¤â, Ì.ã.ïuhkrhÄ Ia®, V.u§frhÄ mŒa§fh®, r¡ut®¤â
føahÆUªjnghâY« ïu©L¡F« k¤âÆYŸs btsthš
Ia§fh® KjÈnahU« x‹WTo¥ ngRtâšiyah? $kh‹ bu§fh¢
føahÆUªj nghâY« r_f K‹nd‰w¤â‰fhf #°o° føia¥
rhÇah® r®¡fhU¡F mDTykhŒ ïUªJbfh©L j‹ ãŸisfS¡F
gy¥gL¤Jtâš ahU« ã‹th§fnt TlhJ. v¥go áy njÓa
c¤ânahf« r«ghâ¤J¡bfhL¤J¡ bfh©lhbu‹ whtJ, $kh‹
ãuhkzušyhjh® muáaš Éõa¤âš Rauh{a¡f£ájh‹ r®¡fhiu
V.bu§frhÄ Ia§fh® x¤JiHahikia xʤJÉl¥ ghLg£lâ‹
v⮡»wJ v‹gjhf¡ T¿¡ bfh©L Rauh{a¡ f£áahiu MjÇ¥gJ
gydhf j‹ kfD¡F c¤ânahf« r«ghâ¤J¡ bfhL¤jh bu‹whtJ
j§fŸ flikbad¢ brhšY»wh®fnsh mJnghynt #°o°
ïUt®fisí« vªj uhéa rigahtJ jŸËit¤J É£ljh? ïit
f£ájh‹ ãuhkzušyhjhÇ‹ e‹ik¡fhf ntiy brŒ»wJ v‹W
fis¥ gh®¤jhtJ, ãuhkzušyhjhU¡F¥ ò¤â tunt©lhkh? vªj
r_f K‹nd‰w¤ij c¤njá¤J mij MjÇ¡f nt©oaJ
ãuhkzdhtJ vªj rªj®¥g¤âyhtJ X® ãuhkz‹ ÛJ F‰w¤ij¢
e«Kila flikba‹W x›bthUtU« v©z nt©L«. r_f
brhšynth, mt‹ uhéa mã¥uha¤âš j¥ò Éah¡»ahd«
ÉaY« muáaY« x‹W¡bfh‹W mâfhu j«ÄaKilajšy.
brŒanth, xUtiubahUt® fh£o¡bfhL¡fnth xUtU¡bfhUt®
kÅjD¡F v¥go ïu©L iffS« mtáankh mJnghynt X®
Énuhjkhd ãurhu« brŒanth KjÈa j§fŸ r_f¤jhU¡F
eh£L¡F« r_f K‹nd‰wK« muáaY« K¡»akhdJjh‹. mâY«

Fo muR - 1925 256 257 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


jÄœeh£L¡F muáaiyÉl r_fK‹nd‰w«jh‹ KjyhtjhdJ.
ït‰iw¡ ftÅahkš btW« muáaš muáaby‹W T¿¡ bfh©L
ãuhkz®fË‹ ã‹dhš âǪJ bfh©L bgUik bg‰wâ‹ gy‹,
ï‹iw¤ âdK«. ãuhkzušyhjh® N¤âubu‹W«, gŠrkbu‹W«
gh®¡f¡ Tlhjtbu‹W«, Ô©l¡Tlhjtbu‹W«, bjUÉš el¡f¡
Tlhjtbu‹W« brhšy¤ jFªj ïÊthd ÃiyÆš ïUªJ mD¥gghisa«
bfh©oU¥g njhlšyhkš, $kh‹fŸ MÇah, fšahzRªâu KjÈ
ah®, uhkrhÄ eha¡fut®fis fh§»uáÈUªJ btËah¡f nt©oa
jtáakhŒ É£lJ. ï¡bfhLikfŸ e« eh£oÈUªJ xʪJ, ehK« °jy °gd§fË‹ îthf§fËš gyÉj CHšfËU¡»‹
ãuhkz®fbs‹nghU«, gŠrk®fbs‹nghU«, »¿°jt®fŸ, wJ. mitfis Ãt®¤â brŒant©Lkhdhš nj®jšfŸ xG§fhd
Kf«kâa®fbs‹nghU« rnfhju®fŸ, e«Äš xUtU¡bfhUt® KiwÆš eilbgw nt©Lbk‹W«, nj®jš kd°jhg¤â‹ fhuz
ca®î jhœÉšiy. eh« všnyhU« rk« v‹»w cz®¢á V‰gl khfnt °jy °jhgd§fË‹ elto¡iffËš f£á nt‰WikfS«,
nt©Lkhdhš ãuhkzušyhjh® všnyhU« x‹WTo j§fŸ fhÇa¡ bfLâfS« V‰gL»‹wbj‹W§ T¿aJl‹, ï¡FiwfŸ
K‹nd‰w¤J¡F¥ ghLgL«goahd X® ãuhkzušyhjh® r§f¤ij mf‰w¥gl nt©LkhdhY«, bghJ#d§fË‹ tÇ¥ gzkhdJ Kiw
gy¥gL¤jnt©oanjhL j§fŸ K‹nd‰w¤J¡fhf xG§fhd íl‹ brytÊ¡f¥gl nt©LkhdhY«, îthf¤ij nah¡»akhŒ
vG¤J¡fis x‰Wikíl‹ bjÇÉ¥gj‰F« ãuhkz®fŸ ïl« el¤j¡Toa âwikrhÈfisna bjǪbjL¡f nt©Lbkd¡
JntõÄšyhkš f£L¥ghlhŒ ãurhu« brŒtj‰F« X® ãuhkz T¿dh®. k‰W« °jy °jhgd§fË‹ îthf¤âš muáaš f£á
ušyhjh® g¤âuhâg® r§fK« fhyjhkjÄšyhkš clnd V‰ghL fis¥ òfÉLtJ, ntiy¡nf bfLâia¤ jUbk‹W«, ïij kfh¤kh
brŒa nt©oaJ ãuhkzušyhj m¿thËfËDilaî«, jiyt® î« gyjlitfËš t‰òU¤âÆU¡»whbu‹W« brh‹dh®.
fŸ v‹W brhšnthUilaî« K¡»akhd flikba‹gij¤ ã‹d® fj®, kJghd« Ô©lhik KjÈaitfis¥g‰¿ RU¡f
bjÇɤJ¡bfhŸ»nwh«. khfî« bjËthfî« nf£ngh® kdâš cz®¢á c©lhf¡Toa thW
ngáaã‹ fh§»ui[¥g‰¿ $kh‹ eha¡f® T¿aâ‹ rhukhtJ:-
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 11.10.1925
fh§»ui[¥g‰¿ Ú§fŸ mâfkhf¡ ftiy bfhŸsnt©oa
âšiy, x¤JiHahik¡ bfhŸif¡ fh§»uÌÅ‹W vLg£lãwF
fh§»uÌdhš go¤jt®fS¡F« mt®fŸ ãŸis F£ofŸ ïu©
blhUtU¡F« c¤ânahf« »il¡fyhnk jÉu njr¤â‰F mjdhš
xU fhÇaK« c©lhfhbj‹gJ v‹Dila mã¥ãuha«. gHago
fh§»ui[ x¤JiHahik j®k¤â‰F¡ bfh©L tunt©L khdhš
eh« ahtU« fh§»uÌš nr®ªJ ciH¥gj‰F m®¤jK©L. m¥go¡
»‹¿ ahnuh áy ãuhkz®fS« go¤jt®fS« c¤ânahf¤ â‰F¥
nghtj‰fhf eh« všyhU« b#ÆY¡F¥ nghtJ K£lhŸ jdbk‹nw
Ãid¡»nw‹. ïÅ bghJ¤bjh©L brŒgt®fS¡F îkhz¤ â£l«
jh‹ K¡»akhdJ. gh£dh, m»y ïªâah fh§»u° fÄ£o Û£o§»š,
îkhz¤ â£l« monahL ifÉl¥g£L¥ nghŒ É£lJ. fh§»uá‹
nguhš bghJk¡fËl¤âš gz« tNš brŒaî«, mij vby¡õ‹
fS¡F¢ bryî brŒaî« Rauh{a¡ føahU¡F KG mâfhuK«
bfhL¤jh»É£lJ. kfh¤kh mt®fS« fh§»uir it¤J¡ bfh©o
U¥gjhš, ek¡F xU ãunah#dÄšiyba‹W fUâ, fyf¡fhu®

Fo muR - 1925 258 259 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


fËlnk x¥òɤJ É£lh®. üšü‰F« r§f¤âš jdJ KG ftd¤
ijí« brY¤â tU»wh®. mj‰F x›bthUtU« j§fsh yhd cjÉ
ia¢ brŒant©L«.
F¿¥ò: 30.09.1925 ïš âU¥óiu mL¤j mD¥gghisa« »uhk¤âš
ôÅa‹ gŠrha¤J¤ jiyt® mˤj X® cgrhu¥ g¤âu¤â‰F gâyˤJ
ngáa brh‰bghÊî. bj‹ M¥ãÇ¡fh âd«
Fo muR - brh‰bghÊî - 11.10.1925
bj‹ M¥ãÇ¡fhÉš ïªâa®fis¤ jhœthŒ el¤Jtij¥
g‰¿í«, ïªâa®fis mªeh£ilÉ£L xÊ¥gj‰bfd V‰gL¤âa
r£l¤ij¥ g‰¿í«, br‹w 11- ª njâ ïªâahbt§F« bghJ âdkhf¡
bfh©lho, njrbk§F« f©ld¤ Ô®khd§fŸ eilbg‰wd. m¡f©
ld Éõa¤âš ehK« fyªJ bfhŸS»nwh«. Mdhš, ekJ eh£oš
nfho¡fz¡fhd rnfhju®fis¤ Ô©lhjhbu‹W«, gh®¡f¡ Tlhjh
bu‹W«, j§fSila ntj§fisna go¡f¡ Tlhjhbu‹W«, j§fS
ila bjŒt§fisna f©L tz§f¡ Tlhbj‹W« bfhLik
brŒâU¡»w xU eh£lh® ï¡f©ld¤ Ô®khd« brŒtâš VjhtJ
gy‹ c©lhFkh?
ïija¿ªj bj‹dh¥ãÇ¡fh btŸisa®fŸ ï¡f©ld¤
Ô®khd§fis kâ¥gh®fsh? mšyJ F¥ig¤ bjh£oÆš nghLth®
fsh? v‹gij thrf®fns ftŤJ¥ gh®¤jhš åzhf X® ehis
ï¥nghÈ¡ f©ld¤ Ô®khd§fS¡fhf¥ ghHh¡»ndhnk ba‹w
Koî¡F¤jh‹ tUth®fŸ.

Fo muR - jiya§f« - 18.10.1925

Fo muR - 1925 260 261 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


eha® ngh‹w ãuhkzušyhj jiyt®fshš #°o° f£ába‹D« X®
°jhgd« Mu«ã¡f¥g£lJ.
mij xÊ¥gj‰fhf¥ ãuhkz®fŸ Nœ¢á brŒJ mj‰F vâÇ
ilahf ãuhkzušyhjh® áyiu¥ ão¤nj br‹id khfhz¢ r§f
m«gy¤J mâra« bk‹W x‹iw Mu«ã¡f¢ brŒJ mj‰F nt©oa bghUs¤
jidí« bgU«gh‹ikahf¥ ãuhkznu cjÉ, ‘njrg¡j‹’ v‹w
( njÓa ãuhkz®fË‹ f©ld« ) jÄœ âdrÇ g¤âÇ¡ifiaí«, ‘ïªâa‹ ng£Ça£’ v‹w M§»y¤
âdrÇ¥ g¤âÇ¡ifiaí«, #°o° f£áia¡ bfhšYtj‰fhfnt
ãurhu« brŒí« bghU£L, V‰ghL brŒJ bfhL¤J #°o° f£á¤
njr ÉLjiy Éõa¤âš, ãuhkzušyhjh® bghJ e‹ikia jiyt®fS¡F«, #°o° f£á¡F« bršth¡»šyhkš mo¤jh®fŸ.
c¤njá¤J, mnef ãuhkz®fSila, bfhLikfisí«, Nœ¢á ‘ïªâa‹ ng£Ça£’ g¤âÇ¡ifia¤ j§fŸ ntiyia Ko¤J¡
fisí« T£lh¡fhkš fglk‰W ãuhkz®fSl‹ x¤JiH¤J tªâ bfh©lîlnd xʤJÉ£lh®fŸ.
UªjhY«, mt®fSila ciH¥igbašyh« jh§fŸ, j§fŸ tF¥ò¢ vŠáÆUªj ‘njrg¡j‹’ g¤âÇifia, njr¤âš mj‰F
Raey¤â‰bf‹W mEgɤJ bfhŸtjšyhkš ciH¡»‹w ãuhkz bfhŠr« bršth¡F Mu«ã¤jîlnd, mâš $kh‹ fÈahzRªâu
ušyhjhU¡F v›tsî bfLâfisí«, Jnuhf§fisí« brŒJ KjÈah® MáÇauhÆU¥gij xÊ¡f nt©Lbk‹D« K¡»a¡
tªâU¡»‹wh®fbs‹gij - brŒJ tU»‹wh®fbs‹gij¥ bghW fU¤Jl‹ mtU¡F Énuhjkhf¢ áy ãuhkzušyhjhiuna »s¥ã
iknahL go¤J m¿a nt©LkhŒ¡ nfhU»nwh«. KjyhtJ, giHa É£L, áy ãuhkz®fS« ïufáakhf m¥g¤âÇif¡F Énuhjkhf¤
fhy¤âa njÓathâfËš áwªjt®fËš [®.á. r§fu‹ eha® v‹»w jÄœeh£oš ãurhu« brŒJ $kh‹ KjÈahut®fns ‘njrg¡jid’
ãuhkzušyhjh® K¡»akhdt® Mth®. mt® fh§»uÌY« jiyik É£L Xo¥nghF«goahf¢ brŒJÉ£lh®fŸ.
t»¤jt®. m¥ng®¥g£ltiu K‹D¡F tubth£lhkš jL¥gj‰
fhf¥ ãuhkz®fŸ v›tsnth Nœ¢áfŸ brŒJ tªjh®fŸ. mtU¡F mj‰F¥ãwF, m¥g¤âÇif¡F ãuhkz®fns MáÇa®fS«,
»il¡fÉUªj iA¡nfh®£ #£{ gjÉia »il¡fbth£lhjgo¡F¢ v#khd®fSkh» bkJthf eGtÉ£L¡ bfh©lh®fŸ. ïnj khâ
brŒa v›Éj bghJ ey¤âY« jiyÆ£ouhj, [®.É.ghZa« Ia§fh® Çna br‹id khfhz¢ r§f¤âY«, ãuhkz®fË‹ brh‰go elªJ
ngh‹wt®fS« k‰W« mnef ãuhkz t¡ÑšfS« Óik¡bfšyh« bfh©oUªj áy® Mâ¡f« bg‰¿Uªjij Mjhukhf it¤J
jªâ bfhL¤j njhlšyhkš, mt® ngÇš v›tsnth gÊfis mt®fis¡ bfh©nl j§fŸ fhÇabkšyh« KoªJ nghdîl‹
bašyh« Rk¤â¡ fZl¥gL¤âdh®fŸ. mj‹ fhuzkhf eh‹F, IªJ kiwí«go brŒJÉ£lh®fŸ.
tUõ§fS¡F K‹djhfnt »il¡f nt©oa iA¡nfh®£ #£{ ïitbašyh« giHa fh§»uÌ‹ bfhŸif¥go V‰g£l âU
gjÉ btF fhy« bghW¤J¤jh‹ »il¤jJ. Éisahlšfbs‹whY«, x¤JiHahik V‰g£l fhy¤âš ãuhkz
lh¡l® o.v«. eha® m¡fhy¤âa njÓathâfËš Äfî« K¡»a ušyhj njrg¡j®fS¡F¢ brŒj bfhLikfËš áyt‰iw¡ ÑnH
khd ãuhkzušyhj njÓathâ. mt® v›tsnth bghJ¡ fhÇa§ F¿¡»nwh«:-
fËš <Lg£oUªjt®. mtiuí«, ikyh¥ó® ãuhkz®fŸ X® KÅá x¤JiHahik Mu«ã¥gj‰F¡ bfhŠr ehis¡F K‹gjhf
ghÈ£oÆš Tl mt® c£fhUtij bghW¡fhkš, mtU¡F Énuhj br‹idÆš njÓathâfË‹ r§fbkh‹W ( Nationalist’s Association) v‹W
khf¢ Nœ¢áfis¢ brŒJ mtiuí« cg¤âut¥gL¤âdh®fŸ. x‹iw Mu«ã¤jh®fŸ. mj‰F $kh‹ á.É#auhfth¢rhÇah® mt®
#°o° f£á V‰gL¤Jtj‰F ekJ eh£oš V‰g£l K¡»akhd fis m¡»uhrduhf it¤J, cg m¡»uhrd °jhd¤J¡F $kh‹ É.X.
fhuz§fËš ïitÆu©L« Kj‹ikahdbj‹W, X® fh§»u° áj«gu« ãŸis mt®fŸ bgaiu ãnunuã¤jîl‹ mtU¡F mªj
ãuhkz ãuábl©nl e«Äl« brhšÈÆU¡»wh®. °jhd¤ij¡ bfhL¡f ïZlÄšyhjt®fsh» mij mt® mila
ï›Éjkhd fZl§fËÈUªJ ãuhkzušyhjhiu¡ Élhk‰ brŒtj‰F v›tsnth ãua¤jd§fŸ ãuhkz®fŸ brŒ
fh¥gh‰Wtj‰fhf nt©o K¡»a fh§»u°thâfshÆUªj lh¡l® jh®fŸ.

Fo muR - 1925 262 263 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïij¥ ãuhkzušyhjhÇš áy® bjǪJ m¥nghnj T¢rš ï¤Ô®khd« $kh‹ t.nt.R.Ia® bfh©L tªjâ‹ gydhŒ, áy
ngh£lâ‹ gydhf mnef cg m¡»uhrdhâgâfis V‰ghL brŒJ eh£fS¡FŸ $kh‹ v‹.$ÅthrŒa§fhuhš ³ Iaut®fS¡F
mªj °jhd¤â‰F xU kâ¥ãšyhkš mo¡f¥ gh®¤jh®fŸ. ïj‹ FUFy¤â‰bf‹W %.500 e‹bfhil mË¡f¥g£lJ.
gydhf, mj‹ îthf rigfËš ãuhkzušyhjhiu mâfkhf¥
ï›tUõ« fhŠÓòu¤âš el¡f¥nghF« jÄœ khfhz kfh
nghL«go neÇ£lJ. ïj‹ fhuzkhf njÓathâfË‹ r§fbk‹gij
eh£o‰F $kh‹ fÈahzRªâu KjÈahiu áy Íšyh fÄ£ofŸ
FHªij¥ gUt¤ânyna fG¤ij¤ âU»¡ bfh‹W ngh£lh®fŸ.
bjǪbjL¤âUªJ«, mij btËahU¡F¤ bjÇÉ¡fhkš ïufáakhŒ
ãwF, âU¥óÇš Toa jÄœehL khfhz fh‹gu‹[&¡F it¤J¡bfh©L j§fS¡F nt©oat®fS¡F MF«go ïufáa
$kh‹ tujuh#Y ehíL mt®fis m¡»uhrd« t»¡f nt©L ãurhu§fS« eilbg‰W¡ bfh©oU¡»‹wd. ïj‰F K‹bdšyh«
bk‹W áy® ãnunuã¤jh®fŸ. mj‰F Énuhjkhf ϪJ, Rnjr ah® ahiu vªbjªj Íšyh¡fŸ bjǪbjL¤jdbt‹gJ g¤âÇif
Ĥâu‹, Rauh{ah M»a _‹W g¤âÇiffS«, mJrka« ehíL fËš tUtJ tH¡f«.
mt®fŸ fh‹gu‹áš jiyik t»¡f¤ jFâa‰wtbu‹W vGâ
ï¥bghGJ cgruiz¡ fÄ£oahU« bjÇÉ¡fhkš g¤âÇ
tªjnjhL ãnunuã¤jtU¡F« ï«khâÇna ãnunuã¤jJ j¥ãj
if¡fhu®fS« bjÇÉ¡fhkš ïufáakhf it¡f¥g£oU¡»wJ. jÉu,
bk‹W brhšÈí«, mnef Íšyh¡fŸ bgU«gh‹ikahŒ $kh‹
F«gnfhz« fh§»u° fÄ£o $kh‹ tujuh#Y ehíL jkJ fh§»u°
tujuh#Y ehíLitna bjǪbjL¤âUªJ« $kh‹ Mâehuhaz
fÄ£o¤ jiyt® gjÉia ïuhÍehkh¢ brŒa nt©Lbk‹W
br£oahut®fis¡ bfh©L« $kh‹ V.bu§frhÄ Ia§fh® âU¥ó
Ô®khdbkh‹W brŒâU¡»wJ.
U¡F¢ br‹wj‹ gydhí« cgruiz¡ fÄ£oahiu tr¥gL¤â
ïtUila nj®jiy x¥ò¡bfhŸshkš ÃuhfÇ¡F«go¢ brŒJ br‹id fh§»u° fÄ£o $kh‹fŸ <.É.ïuhkrhÄ eha¡f
É£lh®fŸ. iuí«, Rnuªâueh¤ MÇahití« f©o¤J X® Ô®khd« brŒâU¡
»wJ. e‹Åy« bghJ¡T£l¤âš $kh‹fŸ <.É.ïuhkrhÄ eha¡f®,
ãwF, khfhz fh§»u° fÄ£oah® ãuntá¤J mtiu x¥ò¡
fÈahzRªâu KjÈah®, MÇah ït®fis¡ fh§»uáÅ‹W btË
bfhŸs nt©Lbk‹W, j§fSila mâfhu¤ij¡ bfh©L îgªj¥
ah¡f nt©Lbkd $kh‹ $ÅthrŒa§fh® ngáÆU¡»wh®.
gL¤âdâ‹ ngÇš RakÇahijíŸst® x¥ò¡bfhŸs KoahjthW
cŸs X® Ô®khd¤ij¥ ngh£L, mtiuna x¥ò¡bfh©l khâÇahŒ r£lrigÆš fh§»u° ãuhkz bk«g®fSila ntiy,
bjÇa¥gL¤âdh®fŸ. ãuhkzušyhjhUila Mâ¡f¤ij xÊ¡f nt©Lbk‹gJ« ,
ãuhkzušyhjhU¡F vâÇilahŒ Éfnt©Lbk‹gJnk v‹W
ï¤Ô®khd¤â‹ ngh¡F nah¡»aija‰wjhÆUªjgoahš
r£lrigÆš vy¡õ‹ Mdîlndna ‘RnjrĤâu‹’ g¤âÇif
$kh‹ ehíL mij¤ jk¡F nt©lhbkd ÃuhfÇ¡F« goahƉW.
vGâíÄU¡»wJ. r£lrigÆš xU ãuhkz®, v§fS¡F c¤â
ãwF, âObu‹W $kh‹ v«.Í.thRnjtŒaut®fis¡ bfh©L m«
nahf« bfhL¡fhÉ£lhš, x¤JiHahik¡ føÆš nr®ªJ ÉLnth
kfheh£il el¤â¡ bfh©lh®fŸ.
bkd r®¡fhiu Äu£oÆU¡»wh®.
mj‰F mL¤jh‰nghš jÄœehL fh§»u° fÄ£o¡F m¡»uhr
m‹¿, it¡f« r¤âah¡»uf¤â‹ _ykhŒ milªj j©lid
dhâgâahf bgU«gh‹iknahuhš $kh‹ <.bt.ïuhkrhÄ eha¡f®
ÆÈUªJ $kh‹ <.É. ïuhkrhÄ eha¡f® ÉLjiyah» jÄœ eh£L¡F
mt®fŸ bjǪbjL¡f¥g£lnghJ, bjǪbjL¤j xU k neu¤â‰
tªjîl‹, kWgoí« it¡f« nghfhkÈU¥gj‰fhf nt©o, X®
FŸ $kh‹ t.nt.R.Iaut®fŸ ‘e«ã¡ifÆšiy’ v‹D« Ô®khd«
ãuhkz r£l bk«giuí«, X® ãuhkz m£nthbf£ b#‹uiyí«
bfh©L tªjh®fŸ. mªj rka¤âš, $kh‹ fÈahzRªâu
bfh©l ft®‹bk©L v£L, x‹gJ khj§fS¡F K‹dhš ngáa,
KjÈahÇUªJ ïJ uhéa neh¡f¤Jl‹ bfh©Ltªj Ô®khdkšy
giHa F¥igfis Mjhukhf it¤J uh#¤Jnuhf KjÈa nf°
bt‹W«, mJ X® ãuhkzušyhjh® ïªj °jhd« bgWtij
vL¤J mj‹ _ykhf¡ ifâah¡»¡ bfh©L nghdh®fŸ.
v¥goahtJ xÊ¡f nt©Lbk‹»w tF¥ò¤ Jntõ¤â‹ nkš
bfh©L tªjbj‹W« bghUŸgl c¡ukhŒ m¥bghGnj ngáÆU¡ ãuhkz®fË‹ bghšyhj ntisahŒ X® ãuhkzušyhj
»wh®. nkÍ°ânu£ol« mªj nf° elªjgoahš, nf° x‹W« U#&thf
Éšiyba‹W«, mt® nfi[ Ko¤J¤ j©o¡fhkš âU¥ã X£o

Fo muR - 1925 264 265 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


É£lh®. ï›tsîÄšyhkš, ãuhkzušyhj kªâÇfŸ, bgÇa c¤â âdrÇ g¤âÇiffŸ j§fŸ iffËš ïU¡»w fhuz§fshš
nahf°j®fŸ yŠr« th§F»wh®fŸ. yŠr« th§F»wt®fŸ mJ ghku #d§fis Vkh‰¿¤ j§fŸ tr¥gL¤â¡ bfhŸtnjhL, áy K¡»
brŒ»wh®fŸ. ïJ brŒ»wh®fbs‹W »uhk« »uhkkhŒ C® CuhŒ¥ akhd ãuhkzušyhjhiu¤ jiybaL¡fbth£lhjgo g¤âÇiffËš
ãurhu« brŒtj‰F¥ gz« bryî brŒJ, M£fis V‰gL¤â¥ C®, ng® bjÇahJ ãuhkzšyhjhÇ‹ bghŒ¥ bga®fis ï£L
ãurhu« brŒJ, mt®fŸ ngÇš j¥gã¥ãuha¤ij¡ f‰ã¤J tU ö‰Wjyhd Éahr§fis vGJtJ«, ãuhkz t¡ÑšfËl«
»wh®fŸ. ( m¥bu‹o° ) mjhtJ ntiy go¡F« ãuhkzušyhj t¡Ñšfshd,
thÈg®fË‹ ifbaG¤ij¥ nghl¢ brŒJ mt®fŸ bgauhš
FUFy« r«kªjkhŒ elªj Û£o§FfËš ãuhkz®fŸ fšby
ãuhkzušyhjhiu itJ g¤âÇiffËš vGJtJ«, tƉW¡»šyhj
L¤J¥ ngh£lh®fŸ. br‹id¡ fh®¥nghnuõ‹ nj®jšfËš, $kh‹
t®fËDilaî« gz¤jhir ão¤jt®fËDilaî« njrg¡â
MÇahit M£fis É£L mo¤jh®fŸ. bghJthŒ ViHfS¡F«,
iaí« Éiy¡F th§»¡ bfh©L mitfis ãuhkzušyhjhU¡F
K¡»akhŒ ãuhkzušyhjh®fS¡F«, mtáakhdjh»a kJÉy¡F,
Énuhjkhf cgnahf¥gL¤â gz¢brW¡fhš brŒJ tUtJ,
Ô©lhik KjÈa â£l§fis¡ fh§»uir É£L X£o É£lh®fŸ.
br‹id¤ nj®jšfËY«, k‰w nj®jšfËY« bjǪJ nghÆU¡»wJ.
nghjh¡ Fiw¡F¡ fjU« fh§»uÌš ïU¡f Tlhbj‹W, ódh ãuhkz
g¤âÇiffŸ ï¥bghGnj vGj Mu«ã¤J É£ld. ïij¥ g‰¿¢ °jy °jhgd§fËš, ãuhkzušyhjhU¡FŸ f£á¥ ãuâ
br‹w thunk ‘Fomuáš’ n#háa« Tw¥g£oU¡»wJ. f£áfis c©lh¡», ït®fis¡ nfh®£L¡F¢ bršY«go brŒtJ«
áy ãuhkz®fnsahF«.
ãuhkzušyhjh® bjŒt¤â‹ nguhY«, nB¤âu§fË‹
nguhY« fh¡if nt©Ljš _ykhf¡ bfhL¡»‹w gz§fŸ njÓa ãuhkz®fŸ, ãuhkzušyhjhU¡F¢ brŒJŸs bfhLik
xG§fhd tÊÆš brytÊ¥gj‰fhf V‰g£l njt°jhd M¡£ fŸ ï›tsîjhbdd tiuaW¤JÉl KoahJ. mt®fŸ brŒjit
lhdJ, ãuhkz®fSila v›tsnth v⮥òfS¡F« f©ld§f í«, ï‹D« brŒa¥ngh»‹wJkhd fhÇa§fŸ v›tsnth ïU¡»‹
S¡F« j¥ã Ãiwnt‰¿ É£lgoÆdhš, ï¥nghJ mªj M¡£nl wd. mitfis rka« neU«nghJ btËÆl eh« ã‹ th§f¥
bršyhbj‹W« mij vL¤JÉl nt©Lbk‹W«, mij ï¥nghJ nghtâšiy. ï›tsbtšyhÄU¡F« nghJ br‹id fh§»u°
mKÈšyhkš r°bg©L brŒtj‰F ï‹r¡õ‹ jil nfhÇ iA¡ fÄ£oah® $kh‹fŸ ïuhkrhÄ eha¡fut®fŸ ÛJ«, MÇah mt®fŸ
nfh®£oš kfªJ¡fŸ nguhš Éah{aª bjhL¤âU¡»‹wh®fŸ. ïj‰F ngÇY« f©ld¤ Ô®khd« brŒâU¥gij eh« ïy£áa« brŒa
t¡Ñšfnsh, $kh‹fŸ v°. $ÅthrŒa§fh®, o.u§fh¢rhÇah®, nt©oaâšiy vd v©Q»nwh«.
o. uhk¢rªâu Ia® kfªJ g¡fK«, ïj‰F vâ® t¡ÑyhŒ V‰g£ltnuh
m£nthbf£ b#duyhd $kh‹ o.M®.bt§»£l ukz rh°âÇfŸ Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 18.10.1925
v‹w ãuhkzUnk. ïªj M¡£ xÊa nt©Lbkd iA¡ nfh®£oš
ãuhJ bjhL¤âUªjhY« ïªj M¡£o‹ _ykhŒ V‰g£l c¤ânah
f§fbsšyh« j§fS¡nf »il¡f nt©Lbk‹W, njt°jhd ngh®L
MÕi[í«, kªâÇ åLfisí« ãuhkz®fŸ R‰¿¡ bfh©L
tU»wh®fŸ.
ïitbašyhÄU¡f kfh¤khitna xÊ¥gj‰fhf “¥uhkz‹”
v‹»w X® g¤âÇifiaí« r§fuh¢rhÇah®fŸ, kfªJfŸ KjÈa
ãuhkz ánuZl®fbs‹nghÇ‹ MjuizÆš Mu«ã¤âU¡»
wh®fŸ. k‰bwhU g¡f« kfh¤khÉ‹ bgaiu¢ brhšÈ¡ bfh©L
gjÉfisí«, r£lrig °jhgd§fisí« bgWtj‰F ãuhkzušyh
jhiu Vkh‰¿í«, miyªJ bfh©LÄU¡»wh®fŸ. ïj‰F¢ áy
ãuhkzušyhjhiuí« Äu£o RahÔd¥gL¤â¡ bfh©lh®fŸ.

Fo muR - 1925 266 267 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


fjÇY« e«ã¡ifÆšiy. Ô©lhikí« fh§»uáš ïU¡f¡TlhJ.
ãuhkzušyhjh® tr« ïU¡F« c¤ânahf§fisí« ãL§»¡
bfhŸsnt©L« v‹»w bfhŸifjh‹ ÃiwªJ »l¡»wJ.
Mdhš, ïªj Éõa« ghku #d§fS¡F¤ bjÇahkÈU¡
F« bghU£lhf, T£l§fS¡F tU»wnghJ kh¤âu« ïu©blhUt®
“Rauh{a¡ f£áÆ‹ gÇR¤j«” fj®¤JÂfis cL¤âí«, fj®¡ Fšyhia¥ ngh£L«, bghJ #d§
fis Vkh‰WtJ« “j‹id¥ bghW¤jtiuÆš #hâ ɤâahr« »il
ahJ. Mdhš, j‹ #hâah® x¥ò¡bfhŸshjâdhš mij ï¥nghJ
És«gu« xU bfhŸifahŒ vL¤J¡ bfhŸStj‰»šiy” v‹W brhšÈÉ£L
kfh¤kh fhªâia ittj‰F«, j§fŸ #hâ Mâ¡f¤ij Ãiy ÃW¤J
gh£dh KoɉF¥ ãwF, Rauh{a¡ føah® bt‰¿¡bfho
tj‰F«, ‘ãuhkz‹’ v‹w X® g¤âÇifia el¤j¥ gz§bfhL¥gJ«,
ão¤J â¡É#a« brŒa Mu«ã¤J É£lh®fŸ. fhÇa¤âš v¥go
tUzháukbk‹D« ãuhkzhâ¡f¤ij Ãiy ÃW¤j r§f§fis
ÆUªj nghâY«, ït®fŸ ngh»w g¡f§fËš v›tsî ïÊî g£L¡
V‰gL¤â¡ bfh©L mj‰F m¡»uhrdhâgâahÆU¥gJ« Md
bfh©L tªjhY« g¤âÇiffËš kh¤âu«, “Rauh{a¡ f£á¡F bt‰¿
fhÇa§fis¢ brŒJbfh©L, ãuhkzušyhjhÇš áy Raey mãkhÅ
nkš bt‰¿, Rauh{a¡ f£á °jhgd« brŒjJ, Rauh{a¡ f£áÆš
fisí«, c¤ânahf¤â‰F Mir¥g£lt®fisí« j§fŸ RahÔd«
mt® nr®ªjh®, ït® nr®ªjh®” v‹»w És«gu§fS¡F¡ Fiw
brŒJ bfh©L mt®fis¡ bfh©nl j§fis És«gu« brŒJ
Éšiy. Mdhš f£á¡FŸËU¡»w giHa jiyt®fnsh xUt
bfhŸStJ«, mt®fis¡ bfh©nl j§fŸ f£á¥ ãurhu« brŒJ
U¡bfhUt® mã¥ãuha ngj§fshš r©ilngh£L¡ bfh©oU¡
bfhŸStJ«, tƉW¡ bfhLikÆdhš fZl¥gL»wt®fisí«,
»‹wh®fŸ.
Ñ®¤â¡F Mir¥gL»wt®fisí«, ÃiyÆšyhj ga§bfhŸËfis
âdªnjhW« ÉoªbjGªjhš Rauh{a¡ føahÇ‹ elgo¡ í« fhR gz« bfhL¤J«, És«gu§fS¡F ïl« bfhL¤J« j§fŸ
if¡F¢ rkhjhd« brhšYtJ«, rÇahd rkhjhd« x‹W« »il¡fhj RahÔd¥gL¤â¡ bfh©L, ãuhkzušyhjhiuí« k‰W« gy fø¡
rªj®¥g§fËš kfh¤khÉ‹ bgaiu¢ brhšÈ kG¥ã ÉLtJkhd fhu®fisí« fh£o¡ bfhL¡F« goí«, ití« goí« brŒJ m¢áš
jªâu§fnshnl, ghku #d§fis Vkh‰¿¡ bfh©L tu¥gL»wJ. yhkš njiu X£o¡ bfh©L ngh»wh®fŸ.

m¢ášyhkš njnuh£l« ïJtiuÆš brŒjJ


Rauh{a¡ fø, Rauh{a¡ føba‹w ng® kh¤âu« ïU¡»w Rauh{a¡ f£á Mu«ã¤j fhy¤âš r®¡fhiu °j«ã¡f¢ brŒa
njašyhkš, Rauh{a¡ f£á¡bfd V‰g£oU¡F« â£lbk‹d? btËÆš x¤JiHahik brŒjhš kh¤âu« nghjhJ, cŸns nghí«
uhéa¤ â£l« VjhtJ ïU¡»wjh? bghUshjhu¤ â£l« VjhtJ ïU¡ x¤JiHahik brŒa nt©L«. r£lrigfis¡ if¥g‰¿
»wjh?r_f K‹nd‰w¤ â£l« vd VjhtJ ïU¡»‹wjh? btd K£L¡f£il nghl nt©L«.
C‹¿¥ gh®¤jhš c¤ânahf¤ijbašyh« jh§fns if¥g‰¿¡
r®¡fh® vªj¤ Ô®khd« bfh©L tªjhY« v⮡f nt©L«.
bfhŸs nt©Lbk‹gij¤jh‹ uhéa¤ â£lkhfî«, mj‹ r«gs
v⮡f¢ r¡âÆšyhÉ£lhš xU elto¡ifÆY« fyªJbfhŸshkš
bkšyh« j§fS¡nf tunt©L bk‹gJjh‹ bghUshjhu¤ â£l
xJ§» Éf nt©L«.
khfî« ïªj c¤ânahfK« r«gsK« ãuhkz®fsh»a j§fŸ #hâ
ahU¡nf tªJÉl nt©Lbk‹gJjh‹ r_f¤ â£lkhfî« it¤J¡ fÄ£ofËnyh mšyJ ntW vªj¤ bjǪbjL¥ãnyh °jhd«
bfh©oU¥gjhf¤ bjÇ»wJ. ntbwh‹W« fhnzh«. ïij¤ jÉu bgw¡TlhJ. ngh¡Ftu¤J go¢bryî uÆš rh®{ Tl th§Ftâšiy
njrey¤ij í¤njá¤jhtJ, ViH #d§fisí«, bjhÊyhsiuí« v‹W ï‹D« gythwhf brhšÈ¥ ghku #d§fis e«ò«go¢ brŒJ
c¤njá¤jhtJ, jhœ¤j¥g£lt®fS«, bfhLik brŒa¥g£l r£lrig °jhd§fis btFthf¡ if¥g‰¿dh®fŸ.
t®fSkhd Ô©lhjh® KjÈnah® K‰ngh¡if¥ g‰¿ahtJ VjhtJ
xUthwhf cŸns br‹W ïu£ilah£áia xÊ¡»nwh«,
X® â£l« Rauh{a¡ føÆd® trÄU¡»wjh? v‹whtJ gh®¤jhš,
xÊ¡»nwhbk‹W brhšÈ¡bfh©L, r£lrigÆYŸs kªâÇ KjÈa
Fo muR - 1925 268 269 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
ïªâa c¤ânahf°j®fis kh¤âu« Fiw T¿¡bfh©L«, mt® jh«ng¡nfh, føÆ‹ r«kj« bgWtâš, xUÉj MnBgidÆšyh
fis cg¤âut¥gL¤â¡bfh©L« bfhŠr« bfhŠrkhf r£lrig É£lhY«, Rauh{a¡ f£áÆ‹ r«kj§ nf£f Mu«ã¤jhš, j‹id
fË‹ všyh elto¡iffËY« fyªJ v›tsî c¤ânahf§fis Vkh‰¿É£L ntW Rauh{a¡ f£á¡fhu® mij V‰W¡bfh©lhš
í«, gz§fisí« r«ghâ¡f¢ rh¤âa¥gLnkh m›tsɉF¤ jFªj v‹d brŒtbj‹D« ga¤ij¡ bfh©L, r£lrig m¡»uhrd
go, »il¡f¡ Tlhj ïl¤âš nt©lhbkd¢ brhšÈ¡ bfh©L«, uhÆU¡f¢ r«kj« bfhL¤jnj nghJbk‹W brhšY»wh®.
»il¡f¡ Toa ïl¤âš mJntnw r§fâ, ïJntnw r§fâ. mJ
g«ghŒ khfhz Rauh{a¡ fø¤ jiytU«, všyh ïªâa
ntnw Éõa«, ïJ ntnw Éõa«. mªj khfhz¤â‹ Ãiy ntW,
Rauh{a¡ f£á îthf rig bk«gUkhd, $kh‹ b#af® mt®fŸ,
ïªj khfhz¤â‹ Ãiy ntW vd¢brhšÈ¡ bfh©L«, ïJ fø
“$kh‹ gnlš ïªâah r£lrig m¡»uhrd¥ gjÉia x¥ò¡ bfh©
r«kj¤â‹ ngÇš brŒa¥g£lJ, mJ f£á r«kjÄšyhkš brŒa¥
lj‰F«, $kh‹ jh«ng îthf rig¥ gjÉia x¥ò¡ bfh©lj‰F«
g£lJ vd¢ brhšÈ¡bfh©L« mf¥g£l tiuÆY« mgfǤJ¡
ɤâahrÄšiy” v‹W brhšÈÉ£lh®. ït® g«ghŒ khfhz¤âš
bfh©L tU»wh®fŸ. nf£lhš Rauh{a¡ f£áahÇ‹ Ô®khdbk‹W«,
r£l Phd¤âY« tU«goÆY« br‹id $kh‹ ÓÅthrŒa§fhÇ‹
rka¤J¡F¤ j¡f¥go elªJ bfhŸtJ uh#jªâu bk‹W« brhšÈ¡
r£l Phd¤âY«, tU«goÆY« ïis¤jtušy.
bfh©L Vkh‰W»wh®fŸ.
ïÅ kfhuhZou njr¤âa jiytU«, m»y ïªâa Rauh{a¡
ïJtiuÆš áy khfhz§fËš j§fŸ c¤njr¥go bgU«
f£áÆ‹ cgjiytUkhd $kh‹ nfšf®, “Rauh{a¡ f£áÆ‹
gh‹ik °jhd§fis¡ if¥g‰¿ kªâÇ gjÉfis xʤjh®fŸ.
jiytU« fhÇajÇáíkhd $kh‹fŸ nkh¤âyhš neU, V.bu§f
nkny ïÅ v‹d brŒtbj‹W mij¥g‰¿ ahbjhU th®¤ijí«
rhÄ Ia§fh® ït®fŸ uhQt¡ fÄ£oÆY«, nfh®£L mtkâ¥ò
fhnzh«. Mdhš, mij ah® bgWtbj‹»w X® Koî¡F j§fS¡FŸ
knrhjh fÄ£oÆY« °jhd« bg‰wijÉl, $kh‹ jh«ng îthf
ï‹D« tuhjjhš, kªâÇ gjÉia x¥ò¡bfhŸs nt©L«, x¥ò¡
rig °jhd« bg‰wJ nkhrkšy”btd¢ brhšÈ É£lh®. ït®
bfhŸs nt©Lbkd¢ áyU«, j§fŸ khfhz¤âš j§fS¡F¡
br‹idÆYŸs $kh‹ ÓÅthrŒa§fhU¡F« k¤âa khfhz¤
»ilahbj‹D« v©zKŸst®fŸ »il¡»w rªj®¥g« tiuÆš
âYŸs g©oj neUî¡F« xU Éj¤âY« ïis¤jtušy. mnjhL
nt©lh«, nt©lhbkd¢ áyU« brhšÈ¡ bfh©oU¡»wh®fŸ.
$kh‹ âyfUila kUkf¥ ãŸisba‹W«, ãujk áZabu‹W«
»il¡f¡Toa ït®fËš btF Ó¡»u« bg‰W¡ bfhŸs¥ ngh»wh®
jÅ nah¡»aij¥ gil¤jt®. br‹idÆYŸs Rauh{a¡ f£á¡fhu®
fŸ. mâbyh‹W« MnBgidÆšiy. jÉu, 4000, 5000 r«gs«
fnsh, $kh‹ jh«ngÆ‹ Ãakd¤ij¥ g‰¿¡ f©o¡f¡ bfh©Ltªj
bgW« c¤ânahf§fŸ gy bg‰wh»É£lJ. âd« 100, 200 fÄõ‹
f©ld¤ Ô®khd¤â‹ nghJ, Rauh{a¡ f£á¤ jiyt®fËbyhUt®
»il¡f¡Toa fÄ£ofËš °jhd« bg‰wh»É£lJ. áy °jhd§fŸ
³ Ô®khd¤ij¡ f©o¤jjhfî«, ï›Éj« f©o¤jhš ekJ
c¤ânahf« V‰W¡bfh©lJ, f£á bfhŸiffis kwªJ f£áiana
bršth¡F FiwªJ nghŒÉL« v‹W mtiu¡ f©o¤jjhfî«,
ÉyF«goah»É£lJ. cjhuzkhf, $kh‹fŸ gnlY«, jh«ngí«
mjdhš mt® vGªJ btËÆš tªJ É£ljhfî« xU FUÉ tªJ
r£lrig¤ jiyt®fŸ °jhd§fis¥ bg‰w fhuz§fshš, jh§fŸ
brhšÈÆU¡»wJ. ïJ c©ika‰wjhÆUªjhY« x‹W« KG»¥
ïÅ m¡ f£á¡fhu®fbs‹D« bfhŸiffËÈU¡fKoahkš, xU
nghfÉšiy. mšyhkY« r®¡fh® mâfhÇfË‹ ÉUªJ KjÈa
f£áÆY« nruhj bghJ kÅj®fshÆU¡f nt©oabj‹W« mjdhš
t‰W¡F¥ nghf¡ Tlhbj‹W, br‹id Rauh{a¡ f£á¡fhu® giw
xUt® itÌuhŒ å£L¡F g¤J jlit nghtâdhš F‰wÄšiy
ao¤J¡ bfh©lJ bghJ #d§fS¡F e‹whŒ¤ bjǪâU¡F«.
ba‹W«, k‰bwhUt® îthf rig m§f¤âd® gjÉia x¥ò¡bfhŸ
tâš F‰wÄšiyba‹W« Ãaha« brhšÈ mªj¥go¡F¢ brŒJkh» ï¥nghJ, áy âd§fS¡F K‹ghf br‹idÆš X® jghš
É£lJ. ïyhfh mâfhÇ¡F elªj ÉUªâ‰F, br‹id Rauh{a¡ f£á¤
jiyt®fbsšyh« nghÆUªjh®fŸ. ïj‹ fhuz« ÉUªjhË¡F
ït‰iw f£áÆ‹ K¡»a°j®fshd jiyt®, cgjiyt®,
óûš ïUªjâdhY«, j§fŸ tF¥ghU¡F c¤ânahf§fŸ bfhL¡f¤
khfhz¤ jiyt®, fhÇajÇá KjÈnah®fS« x¥ò¡bfh©L« M»
jFªj mâfhu« mt® ifÆš ïUªjâdhY« F‰wÄšiyba‹W«
É£lJ. bghJ #d§fS¡F¥ gaªJ bfh©L $kh‹ jh«ng Éõa¤
Ãid¤JÉ£lh®fŸ nghY«. ïju khfhz§fËnyí« ïij¥
âš k£L« f£áÆ‹ r«kjÄuhkš nghdJ kh¤âu« j¥ãjbk‹W«
ã‹g‰WtnjhL ÉUªJfŸ el¤Jtj‰F¥ gzK§ bfhL¤âU¡»wh®
mij¤ Jnuhf« v‹W«, bt£f« v‹W« brhšÈ tU»wh®fŸ. $kh‹
Fo muR - 1925 270 271 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
fŸ. gz« bfhL¥gj‰F xU Ãgªjid kh¤âu« it¤J¡bfh©oU¡
»wh®fsh«. mbj‹d bt‹whš, jh§fŸ bfhL¡F« gz¤âš kh¤âu«
rhuha« th§f¡ Tlhjh«. ntW ah® gz¤âš th§»¡ bfh©lhyhtJ
cgnahf¥gL¤â¡ bfh©lhyhtJ j§fS¡F njhõÄšiyah«.

cŸns x¤JiHahik RnjrĤâuÅ‹ #hâ ò¤â


x¤JiHahikba‹gJ br‹idÆš r®¡fhU¡fDTykhŒ,
ãuhkzušyhjhU¡F ÉnuhjkhŒ, ãuhkzušyhjhUl‹ x¤JiH RnjrĤâu‹ g¤âÇ¡if “mâfhu t®¡f¤â‰F xU nahrid”
ahik v‹gJjh‹ br‹id, g«ghŒ, kuh£lh KjÈa Rauh{a¡ f£á v‹»w jiy¥ã‹Ñœ “ $kh‹ <.bt.uhkrhÄ ehŒ¡f® m»y ïªâa
ahÇ‹ mfuhâÆš V‰g£L¥ nghŒÉ£lJ. mšyhkš Rauh{a¡ fø fh§»uÞ fÄ£o gh£dh Koî¡F ÉnwhjkhŒ jŠirÆš Rauh¢a¡
°jhgd« brŒí« ïl§fËbyšyh« uh› gfö®, uh› rh»¥ KjÈa føah® njr¤â‰F e‹ik brŒa V‰g£lt®fŸ mšybt‹W«
g£ljhÇfisí« x¤JiH¥ò¡fhu®fisí«, óûš ngh£lt® Rauh¢a¡ føahU« ïju®fS« nfhU»w Rauh¢a« ïªâahî¡F
fisí« gh®¤nj mt®fŸ tr« °jhgd§fŸ x¥gil¡f¥g£L nt©oaâšiy v‹W brh‹dhuh« v‹W«, fh§»u°fhu® ï¥go¢
tU»wJ. brhšYtJ mHfšybt‹W« br‹id Ñœ¥gh¡f« nj®jš $kh‹
eha¡f® kdij th£o tU»wbj‹W« ï¥go¥g£lt® #°o° f£á
VbdÅš mL¤j nj®jiy c¤njá¤J °jy °jhgd§fËš
Ænyh ntW f£áÆnyh nr®ªJ bfhŸsyh« v‹W« vGâ, eha¡f®
ãuhkzušyhjhU¡F ÉnuhjkhŒ xU _¢R¥ gwªJ gh®¤jhŒ É£lJ.
Rauh¢ank nt©lhbk‹W ngáajhf bghJ #d§fŸ Ãid¡F«go
ïÅ mL¤jh‰ nghš r£lrig¤ nj®jšfŸ ïU¡»wJ. ï¥bghGnj
vGâÆU¡»wJ. ï›btG¤J¡fËš v›tsî mnah¡»a¤jdK«
mj‰F nt©oa V‰ghLfŸ brŒa¥g£L tU»wJ. gz§fS«
m‰g¤jdK« ÃiwªâU¡»wJ v‹gij thrf®fns ftŤJ¡
yB¡fz¡fhŒ¢ nrfÇ¡f K‰g£lh»É£lJ. fh§»uirí« RahÔd«
bfhŸth®fŸ.
brŒJbfh©lh»É£lJ. kfh¤khÉ‹ r«kjK« »il¤JÉ£lJ.
ïj‰FK‹ gy jlitfËš eh« F¿¥ã£oU¥gij, ïªj
ïÅ el¡f nt©oabj‹d ? ãuhkz g¤âÇif ftÅ¡fhkš khd« <dÄ‹¿ kWgo mnj
fhÇa¤ij¢ brŒ»wJ. jŠirÆš ek¡F nt©oa Rauh¢a« v‹d
ãuhkz®fS«, mt®fŸ ïZl« nghš el¥gjhŒ th¡F¡
v‹gij¥ g‰¿í«, ek¡F nt©lhj Rauh¢a« v‹d v‹gij¥
bfhL¤JŸs ãuhkzušyhjh®fS«, r£lrig °jhd§fis¡
g‰¿í«, fj® Ô©lhikia¥ g‰¿ ngR« bghGJ 2, 3 k neu«
if¥g‰w nt©oaJjh‹ . if¥g‰¿, ãuhkzušyhjh®fS¡fhf
ÉgukhŒ ngáÆU¡»wh®.
ãuhkzušyhj kªâÇfS«, brŒJ it¤JŸs ãuhkzušyhj
m§f¤âd®fS«, njt°jhd knrhjh, r®tfyhrhiy knrhjh, bjhÊ mªj¥ ng¢R¡fis¡ »ukkhŒ vL¤J¥ nghlhkš mt® ngáa
yhsÇ‹ mDTy§fŸ, Ô©lhjhU¡bfd V‰g£l mDTy§fŸ, rfy ng¢áYŸs vG¤J¡fis¥ ãǤJ jd¡F nt©oago th®¤ij
r_f¤jhU« rk¤tkhŒ mEgÉ¡f¡ Toa áy °jhd§fŸ, ït‰iw fis¡ nfh®¤J¡ bfh©L j§fŸ #hâ ò¤âia fh£oÆU¡»wJ.
monahL jiyÑHhf¡ fÉœ¤â tUzh¢áuk jUkbk‹»w ãuhkzh Rauh¢a« nt©lhbk‹W ïªâahÉš xU f£áí« brhšy
â¡f¤ij ÃW¤â bt‰¿¡ bfho eh£o, ãuhkz Rauh{a« miltJ ntÆšiy. Rauh¢a« v‹gJ v‹d v‹gJjh‹ ï¥nghJ jfuhÇ
jh‹ gh¡»ahÆU¡»wJ. ãuhkzušyhjhÇ‹ jiybaG¤J v¥go ÈU¡»wJ. ãuhkz®fŸ go¥gJ« r®¡fhÇš c¤ânahf« c©lh¡
ÆU¡»wnjh, mij mDrǤJ¤jh‹ ï¥nghJ mt®fŸ ò¤âí« FtJ«, j«ã¡F«, kfD¡F«, j§fŸ T£l¤jhU¡F« c¤ânahf«
nghF«. Mdhš, ghku #d§fŸ VkhªJ nghfhkÈU¡F«go nf£L¡ r«ghâ¤J bfhL¥gJ«jh‹ Rauh¢a« v‹W áyU« áy f£á¡fhuU«
bfhŸStijÉl eh« ntW x‹W« brŒtj‰»šiy. Ãid¡»wh®fŸ. ViHfŸ tÆuhu¢ rh¥ãLtJ«, eh£oš if¤ bjhÊš
fŸ X§» bjhÊyhs® ãiH¥gJ«, eh£oš jǤâu« xÊtJ«, kÅj®
Fo muR - jiya§f« - 25.10.1925
všnyhU« rk« v‹w cz®¢áÆš RakÇahijíl‹ thœtJ« jh‹

Fo muR - 1925 272 273 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Rauh¢a« v‹W kfh¤kh cŸgl áy® Ãid¡»wh®fŸ. mij¤jh‹ eh«
njL»nwh«.
ïu©lhtjhd Rauh¢a«, Rauh¢a¡ f£áahuhš tUkhdhš
eh‹ mij V‰W¡bfhŸnt‹ v‹W kfh¤kh brhštJ c©ikjh‹.
Mdhš Rauh¢a¡ f£áah® â£l¤âš ï›Éj Rauh¢a« tUbk‹»w
e«ã¡if vd¡»šiy. mâdhšjh‹ eh‹ mâš nruÉšiy v‹»wh®. br‹id nyhfš ngh®L r£l«
ïªj ïu©lhtJ ghf¤ij É£LÉ£L Kjš ghf¤ij kh¤âu« j§fŸ
g¤âÇ¡iffËš vGâ Vkh‰w¥ gh®¤jhš ah® x¥òth®fŸ. ïij¥g‰¿
$kh‹. åiuaÅ‹ âU¤j knrhjh
Étukhf mL¤j thu« vGJnth«.
1920-« tUl¤âa °jy °jhgd ngh®L r£l¤ij¤
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 25.10.1925
âU¤J«go, $kh‹. åiua‹ v«.vš.Ì. Ñœf©l knrhjhit
mL¤j r£lrigÆš bfh©L tu¥nghtjhfî«, mij všyh
m§f¤âd®fS« MjÇ¡f nt©Lbk‹W« m¿É¡»wh®.

br‹id °jy °jhgd ngh®L r£l âU¤j knrhjh


1920-« tUl¤âa br‹id °jy °jhgd ngh®L r£l¤ij
moƉ f©lthW kh‰wnt©L«.
(1) ïªj¢ r£lkhdJ 1925-« tUl¤âa br‹id nyhfš
ngh®L âU¤j¥g£l r£l« v‹W miH¡f¥glyh«.
(2) 157-tJ ãÇî¡F¥ ã‹ 17(V) vªj bghJ u°jh, bjU
mšyJ ghij tÊahf elªJ ngh»w mšyJ mij¢ r£l¥ ãufhu«
cgnah»¡»w vªj egiuí« vtU« jil brŒa¡TlhJ v‹D«
òâa ãÇî x‹W nr®¡f¥glnt©L«.
(3)124 -1-ãÇÉš “FoÆU¥gt®fË‹ brsfÇa«” v‹D«
thrf¤â‰F mL¤jh‰nghš “nk‰f©l fhuz§fS¡fhf mit
#hâ kj ɤâahrÄ‹¿, rfy #d§fshY« jhuhskhŒ cgnah»¡
f¥g£ljhŒ ïU¡f nt©L«” v‹D« th®¤ijfŸ nr®¡f¥gl
nt©L«.
(4)167- ãÇÉYŸs, “bghJ kh®¡f£LfŸ” v‹w th®¤ij
fS¡F mL¤jh‰nghš, “mªj kh®¡f£Lfis rfy #d§fS«
#hâ, kj ɤâahrÄ‹¿ jhuhskhŒ cgnahf¥gL¤ jyh«” v‹D«
th®¤ijfŸ nr®¡f¥glnt©L«.

8-tJ bõoôÈš
(1) 123(1)-tJ ãÇÉš F¿¡f¥g£oU¡»w j©lid¡F¥
ã‹ “vªj #hâ, kj« tF¥ò KjÈat‰iw¢ nr®ªj vªj
MisahdhY« rÇ jil brŒjhš mguhj« %.50” v‹W nr®¤J¡
bfhŸsnt©L«.

Fo muR - 1925 274 275 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


(2) 157-tJ ãÇÉš F¿¡f¥g£l j©lid¡F¥ã‹ 157(V)
“vªj bghJ u°jh, bjU mšyJ ghijia cgnah»¡»w vªj
egiuahtJ, r£l ÉnuhjkhŒ jil brŒjhš, mguhj« %.50” v‹W
nr®¤J¡ bfhŸsnt©L«.
(3) 166(1)-tJ ãÇÉš V‰gL¤âÆU¡»w j©lid¡F¥ã‹
“vªj bghJ kh®¡f£ilahtJ cgnah»¡»w vªj MisahtJ
r£l¤J¡F Énuhjkhf¤ jil brŒjhš mguhj« %.100” v‹W
ekJ g¤âÇ¡if
nr®¤J¡bfhŸs nt©L«.
vªj efu« mšyJ »uhk¤âYŸs bghJ u°jh, bjU mšyJ ekJ “Fo muR¥” g¤âÇ¡if Mu«ã¤J MW khj§
ghij tÊahf vªj tF¥ig¢ nr®ªj M£fS« elªJ fsh»‹wJ. mJ K¡»akhŒ ekJ eh£L¡F Rauh{akh»a kfh¤kh
nghtij¥g‰¿, jilbah‹WÄšiyba‹W«, nkY« vªj bghJ É‹ îkhz â£l¤ij mKY¡F¡ bfh©L tuî«, jÄH®fsh»a
MÕ° f£ol«, »zW, Fs« bghJ#d ntiy el¡»w f£ol§fŸ Ô©lhjh® KjÈnahUila K‹nd‰w¤J¡bf‹W ciH¡fînk
KjÈaitfis Vida #hâ ïªJ¡fŸ vªjÉjkhŒ cgnah»¡ V‰gL¤j¥g£lJ. ï¤bjh©oš “Fo muR” á¿J§ fŸs§ fglÄ‹¿
»wh®fnsh, mij¥nghynt jhœ¤j¥g£l tF¥ig¢ nr®ªjt®fS«, ahUila ÉU¥ò btW¥igí« bghU£gL¤jhJ jdJ M¤khitna
mitfis cgnah»¤J¡ bfhŸtâš M£nrgiz ïšiy
gl« ão¤jh‰nghš ijÇakhŒ btË¥gL¤â bjh©L brŒJ tªâU¡
ba‹W«, br‹id r£l rigÆš 1924 -« tUõ« Mf°L khj« 22-
»‹wJ - tuî« c¤njá¤âU¡»wJ. “Fo muR” F¿¥ã£l fU¤ij¡
ªnjâ X® Ô®khd« Ãiwnt‰w¥g£lJ. mnj Ô®khd¤ij Mjhukhf
it¤J¡bfh©L br‹w br¥l«g® µ 25-ªnjâ ft®‹bk©lh® X® bfh©l ãurhu¥ g¤âÇifnaašyhkš; btW« t®¤jkhd¥ g¤â
c¤âuî ãw¥ã¤JŸsh®fŸ. mªj c¤âuî °jy°jhgd ngh®L Ç¡if mšythjyhš, Éahghu Kiwianah bghUŸ r«ghâ¥
jiyt®fS¡bfšyh« mD¥g¥g£oU¡»wJ. vÅD«, mjdhš gijnah jdJ Rathœî¡F X® bjhÊyhf¡ fUânah Raey¤â‰fhf
v›Éj e‹ikí« V‰glÉšiy. Mfnt mªj c¤âuit r£l %g Ñ®¤âbgw nt©Lbk‹gijnah MjhukhŒ¡ bfhŸshkY« thrf®
kh¡» C®Íj¥gL¤jnt ïªj knrhjh bfh©Ltu¥g£oU¡»wJ. fS¡F nghÈ C¡fK« bghŒahd c‰rhfK« c©lhF«goahf
F¿¥ò:- åzhŒ f©l f©l Éõa§fisbašyh« TÈ¡F vGj¢
brŒÉ¤J«, F¿¥ã£l mã¥ãuhaÄšyhkš rka¤â‰nf‰wh‰nghš
$kh‹. åiuaÅ‹ br‹id nyhfšngh®L r£l¤âU¤j #d§fË‹ kdij¡ fy§f¢ brŒJ tUtJkhd bghW¥ãšyhj X®
knrhjhit nkny btËÆ£oU¡»nwh«. ï«knrhjh, ï«khfhz¤ nto¡if¥ g¤âÇ¡ifík‹W. ãuâ thuK« “Fo muR” jdJ
â‰F v›tsî mtáabk‹gij thrf®fŸ cz®ªâU¥gh®fŸ. ekJ M¤khit btË¥gL¤J«nghJ f©Ù® brh£lhkÈU¡f Kotnj
njrk¡fËš xU rhuhiu xL¡f¥g£lt®fbsd xJ¡» it¤J, Æšiy. ïj‹ gydhf ca®ªnjhbu‹W brhšÈ¡bfhŸSnthuh»a
mt®fS¡F rk¤t« fh£lhJ, mij¢ brŒ»nwh«, ïij¢ brŒ»nwh ãuhkz® KjÈa r_f¤jhU¡F«, uhéa¤ jiyt®fbs‹W brhšÈ¡
bkd vij¥g‰¿ bašyhnkh ngRtJ btW« #«gnka‹¿ ntwšy. bfhŸSnth®fsh»a gy uh#jªâÇfS¡F« Énuhâahfî« mt®
1924-« tUl« Mf°L khj« 22-ªnjâ elªj br‹id r£l rigÆš fSila Nœ¢á¥ ãurhu§fS¡F ekJ “Fo muR” Mshf nt©oa
bghJ u°jh, åâ, ghij, Fs§fŸ, »zWfŸ KjÈaitfis všyh jhfî« V‰g£oU¡»wJ. ï›Éj ÃiyÆš “Fo muR” Ó¡»u¤âš
#hâahU«, #hâ kj ngjÄ‹¿ mEgɤJ¡bfhŸsyh« vd X® Ô®kh ghku #d§fË‹ bršth¡if¥ nghâa msî bgw KoahkÈU¥gJ
d« Ãiwnt‰w¥g£lJ. Mdhš, j©lidÆ‹ ngh¡F fh£l¥glhj X® M¢rÇakšy.
jhš, m¤Ô®khd« rhuk‰wjh»É£lJ. mjid C®Íj¤J¡F¡
bfh©Ltu nt©LkhÆ‹ ï¤jifa âU¤j« K‰¿Y« mtáank c©ikÆš “Fo muR” ¡F vªj ãuhkzÇl¤âY« Fnuhjnkh
ahF«. ï«knrhjhit x¤JiH¥ig ÉU«ò« r£lrig bk«g®fŸ btW¥ngh »ilahbj‹gij cWâahf¢ brhšYnth«. Mdhš
ahtU« VfkdJl‹ MjÇ¥gh®fbsd vâ®gh®¡»nwh«. ãuhkz‹ ca®ªjtbdd v©Â¡ bfh©oU¥gâY«, k‰wt®fŸ
Ô©lhjt®fŸ, gh®¡f¡ Tlhjt®fŸ, “ïÊthd” ÄUf cÇik¡F«
Fo muR - F¿¥òiu - 25.10.1925 gh¤âuÄšyhjt®fŸ v‹W v©Â¡ bfh©oU¡F« v©z¤âÅl¤
âY«, j§fŸ tF¥gh®jh‹ K‹dÂÆÈU¡f nt©L«, nk‹ik

Fo muR - 1925 276 277 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


íl‹ ãiH¡f nt©L« k‰wt®fŸ v‹bw‹iw¡F« j§fS¡F mšyhkY«, x¤JiHahik fhy¤âY« njÓa ãuhkz®fSl‹
moikahfnt ÆU¡fnt©L« v‹W v©Â¡ bfh©L«, mj‰fhf x‹Wgl¡ fyªnj, gÇR¤jkhŒ áy ãuhkz®fis¥ ã‹ g‰¿í«,
k‰wt®fis cgnah»¤J¡ bfh©L« brŒí«, bfhLikahd Nœ¢á mt®fis¤ jiyt®fsh¡»í« mt®fis¤ jiyt®fshf¡ bfh©
fËl¤âY«jh‹ “Fo muR”¡F btW¥ò ïU¥gJl‹, mij mo L« ciH¤J tªâU¡»wh®. ïitbašyh« njr¤ijí« njr nBk¤
nahnl fisªbj¿a nt©Lbk‹W Mtš bfh©L ciH¤J ijí« K‹Å£nlašyhkš ntbw›Éj Raey¤â‰fhfî« mšy
tU»wJ. bt‹gij $kh‹. eha¡fÇ‹ vâÇfS§Tl m¿th®fŸ. ï¥go
ÆU¡f, ï¥bghGJ, âObu‹W áy njÓathâfbs‹nghÇlK«
ãuhkz®fŸ v‹W brhšÈ¡bfhŸnthÇl¤âš “Fo muá” ‹
K¡»akhŒ ãuhkz r_f¤âš gyÇlK« mUtU¥ò¤ njh‹w¡
j‰fhy¥ g¤âuhâg® v›tsnth m‹òlD«, g¡âílD«, e£òlD«
fhuzbk‹d bt‹gij thrf®fŸ m¿a Mtš bfhŸStJ Rght
btF fhykhf elªJ bfh©L tªâU¡»wh®. mnef ãuhkz®
nkahF«. ek¡F ïJtiu V‰g£l mDgt¤âš, ãuhkz njÓathâ
fSila m‹ò¡F« gh¤âukhÆUªâU¡»wh®. ï‹D« ïUªJ
fbs‹nghÇš bgU«ghnyh®, j§fŸ Raey¤â‰F«, j§fŸ tF¥ò
tU»wh®. njÓa ntiyÆY«, gy njÓa ãuhkz®fSl‹ x‹Wgl¡
K‹nd‰w¤â‰F«, ãuhkzušyhj k‰w všyh r_f¤â‰F« Jnuhf«
fyªnj x¤JiH¤J« tªâU¡»wh®. cjhuzkhf, x¤JiHahik¡F
brŒtj‰Fnk ciH¤J tªâU¡»‹wh®fbs‹W« - $kh‹. eha¡f®
K‹ò r£lrig¥ ãuntr§fS¡F jdJ FL«g rnfhju®fŸ ngh‹w
ngh‹whiu cgnahf¥ gL¤â¡bfh©L tªâU¡»wh®fbs‹W«
M¥j e©g®fshd $kh‹fŸ nfhit v«. r«kªj KjÈah®, o.V.
Ãid¡F«goahfnt V‰g£L¥ nghŒÉ£lJ. ãuhkz®fË‹ âahf
uhkȧf« br£oah®, v«.ntQnfhghš ãŸis KjÈnah® fS¡F
bk‹W brhšy¥gLtJ« ãuhkzušyhjhÇ‹ bfLâ¡fhfnt brŒa¥
Énuhjkhfî«, mj‰FK‹ mâf¥ gH¡fÄšyhj $kh‹ ã.É.
gLtjhŒ¡ fhz¥gL»wJ. ïªÃiyÆš njr¤â‹ bgÇa r_f¤jhuhd,
euá«kŒaU¡F “ÔÉu njÓathâ” v‹»w xU fhuz¤â‰fhfnt
ãuhkzušyhjhiu¥ gÈ bfhL¤J ãuhkz®fS¡F ešy ãŸis
mtU¡F r£lrig m§f¤âd® gjÉ »il¡fnt©oa ntiy
fshŒ el¡f nt©L« v‹»w v©z« bfhŠrK« njh‹wkh£nl
brŒâU¡»wh®. ïâš xU Éõa¤ij kh¤âu« ï§F brhštJ
bd‹»wJ. mšyhkš, ït‰iw¥ g‰¿a ftiy vL¤J¡bfhŸshkš
F‰wkhfhbj‹W Ãid¡»nwh«. mjhtJ, $kh‹ ntQnfhghš
v¥gonah nghf£L« vd É£LÉLtj‰F« kd« xU¥gLtâšiy.
ãŸis¡fhf $kh‹ euá«kŒaiu j« mngBf® °jhd¤ij thÕ°
v‹iw¡»UªjhY« ïU r_f¤âdU« x‹Wg£Ljhdhf nt©L«.
th§»¡ bfhŸS«go xU r£lrig¤ nj®jÈš nf£f¥g£lnghJ
m§‡d« x‹WgLtj‰F mtut®fSila F‰w§Fiwfis vL¤J¢
$kh‹ ã.É.euá«kŒa® $kh‹. ntQ nfhghš ãŸis jh«
brhšy¥ gaªJ bfh©L nk‰ó¢R¡F kh¤âu« ãuhkz®fËl«
fh§»u°thâba‹W«, nAh«%š føia¢ nr®ªjtbu‹W« btË¥
m‹g®fshŒ elªJ bfhŸStâš ïU r_f¤jhU¡F« xU ãunah
gilahf¥ g¤âÇiffS¡F vGâdhš jh« mngBf® °jhd¤â
#dKnk‰glhJ vd¡ fUâna, ahUila ÃZ^u« V‰g£lhY«
ÈUªJ Éy»¡bfhŸtjhf¥ g»u§fkhf¢ brh‹dh®. mªj¥gona
mij¥g‰¿¡ ftiyÆšyhkš c©ikia vL¤J¡ T¿ F‰w§fis¡
$kh‹ ntQnfhghš ãŸisí« jh« fh§»u°thâba‹W«, nAh«
Ñ¿ M‰¿ âU¤J¥gh£lila¢ brŒJ ïU r_fK« c©ikahd
%š f£áia¢ nr®ªjtbu‹W« g¤âÇ¡iffS¡F vGâÉ£lh®.
rnfhju m‹ãš f£L¥g£L ekJ ehL c©ikahd ÉLjiy bgwnt
ng¢R¥go $kh‹ euá«kŒa® ã‹th§»¡ bfhŸsnt©Lbk‹W
ciH¤J tu¥gL»wJ. ïij Mu«g¤ânyna “Fo muá‹” KjyhtJ
brh‹d fhy¤âš Koahbj‹W brhšÈÉ£lh®. ïJ Éõa§fis¥
ïjœ jiya§f¤âš “k¡fS¡FŸ j‹ kâ¥ò«, rk¤tK«, rnfhju¤
g¤âÇiffS¡F vGâd fhy¤âš “Ãô ïªâah” “ϪJ”
tK« X§» tsušnt©L«, k¡fŸ midtU« m‹ã‹ kakhjš
“RnjrĤâu‹” ï«_‹W« ãuRÇ¡fntÆšiy. ï«khâÇ ehza¤
nt©L«, ca®î, jhœî v‹w cz®¢ána ekJ eh£oš ts®ªJ tU«
jtWjš V‰g£l rªj®¥g¤âY§Tl $kh‹. eha¡f®, j«Kila M¥j
rhâ¢r©il v‹D« beU¥ò¡F beŒahf ïU¥gjhš ï›îz®¢á
e©guhÆUªJ bfh©L tªj $kh‹ ntQnfhghš ãŸisat®
xʪJ mid¤JÆU« x‹bw‹W v©Q« c©ika¿î k¡fËl«
fS¡F Énuhjkhfî«, $kh‹ euá«kŒaU¡F mETykhfîÄUªJ
ts®jš nt©L«, rka¢r©ilfŸ xÊant©L«, MdJg‰¿na,
j«Kila nth£Lfisí«, j« e©g®fSila nth£Lfisí«,
“eFj‰bghU£l‹W e£lš ÄFâ¡ f©nk‰ br‹¿o¤j‰ bghU£L”
$kh‹ euá«kŒaU¡nf bfhL¤J mtiu r£lrig bk«guhf
vD« bjŒt¥ òyik¤ âUtŸStÇ‹ th¡if filão¤J,
ïU¥gj‰F« cjÉ brŒjh®.
e©gnuahÆDkhFf, mt® j« brhšY«, braY« njr ÉLjiy¡F¡

Fo muR - 1925 278 279 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nfL NœtjhÆ‹ mŠrhJ f©o¤ bjhJ¡f¥gL«” vd ekJ
mã¥ãuha¤ij¤ Ô®¡fkhf¡ F¿¥ã£oU¡»nwh«.
ïªÃiyÆš, ekJ “Fo muR” ghku #d§fË‹ Mjuit¥
óuzkhf¥ bgWtJ Ryg¤âš vâ®gh®¡f¡ Toa fhÇakšy, cjhuz
khf, “Fo muR” V‰g£L MWkhj fhykh»í« ïJtiu MÆu¤J¢
ášyiu rªjhjhu®fns nr®ªâU¡»wh®fŸ. ïJ eZl¤âš jh‹ RnjrĤâuÅ‹ #h⥠ò¤â
eilbg‰W tU»‹wbjd¢ brhšy tUªJ»nwh«. mjid¥ go¡f
nt©oa msî #d§fŸ go¡fÉšiyba‹gnj ekJ mã¥ãuha«.
br‹w thu« ï¤jiya§f¤â‹ Ñœ “RnjrĤâu‹” v‹D«
bgU«ghY« ãuhkz®, brštªj®, KjyhËfŸ, itÔf® KjÈnah
ãuhkz¥ g¤âÇ¡if, ãuhkzušyhjhU¡F«, Äf K¡»akhŒ¥
Uila F‰w§fis vL¤J¢ brhšÈtUtjhš mt®fŸ ekJ
ãuhkzušyhj njr¤ bjh©l®fS¡F«, ÉnuhjkhŒ nt©Lbk‹nw
g¤âÇ¡ifia MjÇ¥gh®fbs‹W vâ®gh®¥gJ ig¤âa¡fhu¤jd
brŒJ tU« Nœ¢áfis¥ g‰¿ vGâ, k‰W« kWKiwba‹W
khfnt Koí«. Mjyhš, ekJ g¤âÇ¡ifia MjÇ¡f nt©oaJ
vGâÆUªnjh«. mt‰¿š K¡»akhf $kh‹.<.bt.ïuhkrhÄ
ãuhkzušyhjh®, ViHfŸ, bjhÊyhËfŸ, Ô©lhjhbud¥gLnth®
eha¡fiu¥g‰¿ j‹dhY« jh‹ M£bfh©lt®fshY« bghJ
KjÈa xL¡f¥g£l r_f¤jhU¡F V‰g£l K¡»a fldhF«.
#d§fS¡F v›tsî bf£l mã¥ãuha¤ij¡ f‰ã¡f nt©Lnkh,
mªj¥go ï¡T£l¤jh® ekJ “Fo muir” MjÇ¡fÉšiyahdhš,
m›tsití« brŒJ gh®¥gbj‹nw Koî f£o¡bfh©oU¡»wJ.
“Fo muR” jhdhfnt kiwªJ nghf nt©oaJjh‹ mjDila
$kh‹. eha¡f® vªj CU¡F¥ nghÆUªjhY«, v‹d ngádhY«
fliknaašyhkš, K‹brh‹dJ nghš Raey« KjÈaitfS¡
mt‰iw¤ âǤJ¥ bghJ#d§fS¡F¤ j¥gã¥ãuha¥gL«go
bf‹W ï¥g¤âÇ¡ifia el¤Jtâš ãunah#dÄšiy. VbdÅš
f‰gid brŒJ g¤âÇ¡iffËbyGJtJ« mt‰¿‰ nf‰wh®nghynt
“Fo murh”dJ j‹DiH¥ãdhY«, jdJ âahf¤âdhY« k¡fŸ
áy <d#hâ ÃUg®fis m§f§nf it¤J¡bfhŸStJ«, mt®fŸ
áw¥ghŒ ãuhkzušyhjh®, Ô©lhjh® KjÈnah® ÉLjiy bg‰W
nguhš $kh‹ eha¡f® Rauh{a« nt©lhbk‹»wh®. #°o° f£á
Rakâ¥òl‹ thœªJ njr« c©ikahd Rauh{akila nt©L
Æš nr®ªJÉ£lh®, mâfhu t®¡f¤njhL fyªJÉ£lh®, fh§»u°
bk‹W«, rfyU« rkkhŒ thHnt©Lkhdhš, jhœ¤j¥g£lt®fbsš
bfhŸif¡F ÉnuhjkhÆU¡»wh® v‹W ï›thwhf m¥g¤âÇ¡if
yh« rkÃiy¡F tunt©Lkhdhš tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t« ï‹¿
vGâ tU»wJ. cjhuzkhf, bghŸsh¢á, kjuh°, mE¥gghisa«,
aikahbjd¡ fUâ mijbašyh tF¥ghU« mila nt©Lbkd
jŠir, khatu« ïªj ïl§fËš $kh‹ eha¡f® ngáa ng¢ir¥
vâ®gh®¡»wnjbahÊa bghJ k¡fŸ thœthš “Fo muR” thH
g‰¿ RnjrĤâu‹ g¤âÇ¡if jhWkhwhfî« ãuRu« brŒJ
nt©Lbk‹W mJ fUjntÆšiy. Mjyhš, “Fo muᔋ
mijaDrǤJ¥ gy F£o¤ jiya§f§fS« vGâ tªâU¡»wJ.
thœit¡ nfhU»w x›bthUtU«, j§fshÈa‹wsî òâa rªjhjhu®
nghjh¡Fiw¡F j‹ ïZl« nghš gyt‰iw vGâ¡bfh©L áy
fis¢ nr®¤J¡ bfhL¤J«, k‰W« j§fshš Toa cjÉ brŒJ«
ãuhkzušyhjhÇl« ifbaG¤J¥bg‰W, mt®fŸ nguhš ãuRu«
ïjid MjÇ¡f nt©L»nwh«.
brŒJ bfh©L« tU»wJ. ï¥ãuhkz¥ g¤âÇiffŸ, ãuhkzušyh
Fo muR - jiya§f« - 01.11.1925 jhU¡F ÉnuhjkhŒ 劉d« brŒí« mnah¡»a ãurhu¤ijí«,
ãuhkz®fŸ áy® brŒí« Kiwa‰w Nœ¢á¥ ãurhu§f isí« eh«
f©o¤J vGJ«nghJ fod gj§fis¥ ãunah»¥gjhŒ áy® TW
»‹wd®. kÅj®fSila nah¡»aij¡F¤ jFªj gj« cgnahf¥
gL¤jnt©Lnkba‹gij mt®fŸ kwªJ ÉL»wh®fŸ. khd bt£f
KŸs #d§fS¡F cgnahf¥gL¤j nt©oa gj« ntW, m~âšyh
jt®fS¡F cgnahf¥gL¤jnt©oa gj« ntW. x›bthU
gj¤ijí« eh« kÅj®fS¡F¤ j¡fgojh‹ msªJ cgnah»¡»nwh«.
eh« cgnahf¥gL¤J»w gj§fŸ fodgj§fbs‹W brhšy¥gLtJ

Fo muR - 1925 280 281 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Tl, áyUila Fz¤ij¡ bfhŠrK« kh‰w KoahjjhŒ ïU¡»wJ.
ï‹D« ïâY«, fodkhf¥ gj§fis¤ njL«goah» É£lnjba‹W
ek¡F tU¤jkhf jhÅU¡»wJ. ïªj ÃiyÆš ãuhkzušyhj e«kt®
fS¡FŸnsna xUtU¡bfhUt® fh£o¡bfhL¥gjhš, ÉõkŠ
brŒ»wt®fS¡F ÄFªj rîfÇank‰g£L¥ nghŒ ÉL»wJ. mtut®
fis¥g‰¿ tU«nghJ jh‹ mtut®fŸ ftÅ¡»‹wh®fŸ. cjhuz <nuhL KÅághÈ£o
khf “Rauh{ah” g¤âÇ¡if $kh‹. eha¡fÇ‹ br‹id¥ ãur§f¤
ij¥ g‰¿ eha¡fÇ‹ F£o¡fuzbk‹W«, ãŸisah® ntõbk‹W«,
Ñ®¤â¡fhf âahf« brŒjtbu‹W« vGâd fhy¤âš, ãuhkzušyhj <nuhL KÅághÈ£oia¥ g‰¿ mj‹ bfhLikfis btË
k‰w g¤âÇ¡if¡fhu®fŸ gh®¤J áǤJ¡bfh©oUªjh®fŸ. ïj‹ Ælhkš bfhŠrehshf “Fo muR” bksd« rhâ¥gjhfî« ïj‰F
gydhŒ k‰wt®fisí« jŤjÅahŒ ³ g¤âÇ¡if jh¡f Mu«ã¤ Vnjh fhuz§fŸ ïU¥gjhfî« áy® Fiw TW»wh®fŸ. k‰W« áy®
jJ. ï¥gona x›bthU rka¤âš xUtiu¥g‰¿ vGJ«nghJ j‰fhy KÅágš îthf¤ij Fiw Tw nt©Lbk‹nw g¤âÇif
k‰wt® gh®¤J¢ áÇ¥gjhš bghJthf ãuhkzušyhjhUila Ãiy Mu«ã¡f¥g£ljhfî« gÊ Rk¤J»wh®fŸ.
ikna jhœtila¡ fhuzkhŒ¥ nghŒÉ£lbj‹gij x›bthU ï›Éu©ilí« eh« bghU£gL¤jÉšiy. ek¡F
tU« C‹¿¡ ftÅ¡f nt©L«. ï›Éõa¤ij nahá¤J¥ gh®¤jhš njh‹¿aij ahUila ÉU¥ò btW¥igí« yøa« brŒahkš
ãuhkzušyhj njr¤bjh©l®fSilaî« njÓa¤jiyt®fS mtáa« neU«nghJ btËÆ£L tUnth«. cŸq® Éõa¤âš
ilaî« x‰WikÆ‹ikí« RaeyKnk ãuhkzušyhjhiu ï¡ ï‹D« gy bghJ °jhgd§fS« òfhU¡F ïl« it¤J¡ bfh©L
bfâ¡F¡ bfh©LtªJ É£lJ. ïÅahtJ ï«khâÇahd rªj®¥g§ xG§Ñdkhfî« elªJ tU»wJ. mt‰¿š gy Éõa§fis
fËš, ãuhkzušyhjh® jFªj #h¡»uijíl‹ elªJ, ãuhkzušyhj g¤âÇ¡iffËš btËÆlhkny âU¤â¡bfhŸsyh« v‹»w e«ã¡if
r_fK« Ô©lhjhbu‹W Tw¥gLnth®fË‹ Ãiyikiaí«, bfh©nl É£L it¤âU¡»wnj mšyhkš, ntW v›Éj jaî¡nfh
K‹nd‰wkila¢ brŒÉ¤J Rakâ¥ig¡ fh¥gh‰¿¡ bfhŸSth® jhB©Âa¤J¡nfh mšy. ï›Éõakhf Ã%g®fŸ mD¥ãa gy
fbsd cWâahŒ e«ò»nwh«. Ã%g§fŸTl ãuRÇ¡fhkš ïU¥gj‰F« ïJnt K¡»a fhuz«.
Mjyhš cŸq® Ã%g nea®fŸ k‹Å¡f nt©L»nwh«.
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 01.11.1925
ekJ <nuhL KÅághÈ£oahdJ Äf á¿a KÅághÈ£o,
Mdhš tU«goÆš nfhaK¤ö® nry« KjÈa KÅághÈ£o
iaÉl É»j¤âš mâfkhdJ. j‰fhy Ãiyikia¥ gh®¤jhš
c©ikahfnt tÇ É»j§fŸ ruhrÇ bghJ #d§fŸ jh§f¡ Tlhj
jhÆU¡»wJ. ï¥go jh§f¡Tlhj tÇia bghJ #d§fËl«
tNȤJ« mij rÇahd tÊÆš bghJ #d§fS¡F cgnahf¥
gL¤jhkš #d§fŸ kd« gjw¥ gjw jhWkhuhd tÊÆY« áyUila
Rae‹ik¡F« áyUila ãiH¥ò¡Fnk cgnahf¥gL¤â¡ bfhŸs¥
gL»‹wJ. ïij áy fî‹áy®fŸ bjǪâUªJ« ï«khâÇ m¡»uk§
fS¡F clªijahÆU¡»wh®fŸ v‹W brhšYtij k‹Å¥gh®fshf.

á§fhutd« (gh®¡)
e« eh£oš V‰g£oU¡F« gŠr« c¤ânahfÞj® t¡ÑšfŸ
jÉu k‰wt®fŸ všnyhU« e‹f¿ªjnj,
ï¥gŠr¤â‹ bfhLikia¥ g‰¿ br‹Åkiy, nfh-th¥nuo›

Fo muR - 1925 282 283 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ôÅa‹ br¡u£nlÇ $kh‹ . vÞ. nf. uhkrhÄ KjÈah® ek¡F gh®¤jhš, ViHfŸ fZl« v¥go ïU¡F« v‹W m¿ahj ekJ
mD¥ãíŸs gŠr Ç¥ngh®£il ntbwhU g¡f¤âš ãuRǤâU¡ fî‹áy® ãuò¡fŸ Kjš Kjyhf gh®¡F 3000 %ghÆš Koíbk‹W
»nwh«. ïªj Éjkhd ÃiyikÆš bjhÊyhsU¡F bjhÊš ïšiy. Ãid¤J 3000%. rh§»r‹ brŒjh®fŸ. 2000 %. FHªijfŸ ÉisahL
TÈ¡fhuU¡F TÈ ïšiy. ViHfS¡F fŠá ïšiy. mnef ïl§ Äl¤â‰bf‹W rh§»r‹ brŒjijí« mj‰F cgnahf¥gL¤jhkš
fËš Fo¡ fnt j©Ù® ïšiy. ï¥goÆU¡f <nuh£L #d§fS¡F fî‹áš r«kj« ïšyhkny gh®¡F¡F cgnahf¥gL¤âahŒÉ£lJ.
kh¤âu« á§fhutdkh«. ïj‰F ViH tÇ bfhL¥ngh® gz« gâdh ïij¥g‰¿í« ekJ fî‹áy® ãuò¡fŸ ftŤjt®fns mšy.
Æu¡fz¡fhŒ bryî brŒtjh«. ïªj td« Koîbg‰whš mDgÉ¥ mšyhkš khj« 60, 70 r«gsKŸs N¥gÇ‹bl©L Xt®Óa®fŸ
gt®fŸ ah®? tÇbfhL¡F« ViHfsh? TÈ¡fhuuh? bjhÊyhËfsh? ntnw rh§»õ‹ brŒa¥g£lJ. ï~j‹¿ fî‹áš r«kjÄšyhkš,
xU¡fhY« ïšiy. ït®fS¡F tƉW¡F fŠá¡F tÊ njLtJ r«kj¤ij vâ®gh®¤J bryî brŒâU¡F« bjhif Rkh® 3000 mšyJ
itF©lkh ïU¡F« nghJ á§fhutd¤â‰F¥ nghŒ fh‰Wth§f 4000. ïÅ bryî brŒa r«kj« nf£F« bjhif 3000 mšyJ 4000.
neu« v§nf? k‰wgo ekJ ÉahghÇfŸ mDgÉ¡f¡TLkh v‹W Mf gâdhÆu« %ghŒ¡F Fiwahkš á§fhutd« ÉG§f¥ngh»wJ.
gh®¤jhš mJî« Koant KoahJ. fhiyÆš 6 k¡nf fil âw¡f ïij ît»¡f µ 100, 150 åj« tUr¤â‰F 2000 %ghŒ¡F Fiwahkš
nt©L«. áy® ïuî 8 k¡F« áy® 10 k¡F« filia ó£oÉ£L brythf¥ ngh»wJ.
å£L¡F nghfnt©L«. k¤âÆš å£L¡F rh¥gh£L¡F¥ nghf
jh§fŸ fZl¥g£L r«ghâ¤j gz¤âÈUªJ xU fhš mzh
x‹W mšyJ ïu©L k neu« gfÈš vL¤J¡ bfhŸtijna
thtJ tÇ bfhL¥gt®fshÆUªjhš ï¥go m¡»ukkhŒ bryî brŒa
bgÇa m‹d¢ r¤âu« f£LtJnghš Ãid¡»wt®fŸ khiy neu¤âš
fî‹áy®fS¡fhtJ nr®nkD¡fhtJ kd« tUkh? ït®fŸ
jh‹ ït®fS¡F Éahghu K«ku«. ïªj rka¤âš fh‰Wth§f¥
tÇbfhL¥gt®fË‹ c©ikahd ãuâÃâfshŒ ïUªjhš ï«khâÇ
nghŒÉ£lhš ehis¡F fl‹ fhuD¡F gâšbrhšy nt©lhkh?
ViHfË‹ tÇ¥gz¤ij ghHh¡f r«kâ¥gh®fsh?
mšyJ bgÇa ÄuhÞjh®fŸ fh‰W th§Fth®fŸ v‹whnyh ïªj
fhy¤âš ÄuhÞjh®fŸ v‹ngh® ah® v‹whš m¥g‹ njo it¤j fî‹áy® rh§»õ‹ ïšyhkš fî‹áy® r«kj¤ij vâ®
mU«bghUsid¤ijí« ........................................... v‹W l«gh¢rhÇ brh‹dJ gh®¤J nr®bk‹ bryîbrŒjjhf brhšY« mÆ£l§fis ïÅnkš
nghy................... bryîbrŒí« åu®fis¤jh‹ ÄuhÞjh®fŸ v‹W fî‹áy®fŸ x¥ò¡bfhŸs¡TlhJ v‹W« nr®bkD« ïÅ m›Éj«
brhštJ. ït®fŸ ekJ efÇš jhuhskhŒ fz¡F¥ ngh£lhY« xU fî‹áš c¤âuî bgwhkš v›Éj bryî« brŒa¡TlhJ v‹W«
IªJ mšyJ MW ng®fŸjh‹ ïU¥gh®fŸ. ït®fS¡F« khiy bfhŠr ehis¡F K‹ò fî‹áy®fS« nr®bkD« nr®ªJ xU
neu§fËš gy n#hÈfŸ ïU¡F«. mt‰iwbašyh« É£L fh‰W x¥gªj« brŒJbfh©lh®fsh«. mj‰F ãwF mndf bjhiffŸ ïJ
th§f tUgt®fŸ ïu©blhUt®jh‹ ïU¥gh®fŸ. tÇbfhL¡fhj Éõa¤âš kWgoí« fî‹áš r«kj¤ij vâ®gh®¤J nr®kdhš
c¤ânahfÞj®fshtJ mDgÉ¥gh®fsh v‹whš mJî« Koahj bryî brŒa¥g£oU¡»wjh«. RakÇahij cŸs ekJ áy fî‹áy®
fhÇa«. f¢nrÇÆš rhâ¤jJ nghjhkš å£L¡F« fh»j§fis f¤ij fshtJ x¥gªj¥go el¡f¥ngh»wh®fsh mšyJ jiyah£o fî‹
f£o¡bfh©L nghtJ Mjyhš mt®fS¡F tH¡fkhŒ nghŒ áy®fshÆUªJ ViHfŸ gz«jhnd ngh»wJ ek¡bf‹d eZl«,
É£lJ. 1000, 500 v‹W r«gs« th§F»w ïu©blhUt®fis¤ jÉu ehK« ïu©L _‹W brofŸ å£L¡F vL¤J¡bfh©L nghfyh«
k‰wt®fshš Koahj fhÇa«. ïªj ïu©blhUtU« bjhÊš tÇTl v‹W Ãid¤J ïijí« x¥ò¡bfh©LtªJ ÉL»wh® fnshbt‹gJ
bfhL¡fhkš Vkh‰W»wt®fshÆU¥gh®fŸ. ã‹ ah®jh‹ mDgÉ¥ mL¤j Û£o§»š jh‹ bjÇant©L«. ï«khâÇ kd« gjw¥ gjw
gh®fŸ v‹W nahá¤jhš xU rka« ekJ njr¤â‰nf bgÇa Éid ViHfŸ gz« ghHhtij gh®¤J¡bfh©L ïªj fî‹áy® gjÉ
ahŒ Kis¤âU¡F« ekJ t¡Ñš rnfhju®fŸ mDgÉ¡fyh«. t»¥gij Él ntW ntiy¡F¥ nghdhY« yhgK©lhF«.
mJî« K‹Ó¥ fh‰W th§f nghfhÉ£lhš ghâ ng® nghfkh£lh®fŸ. ekJ CÇš v§F gh®¤jhY« bfhR¡fŸ cg¤âutK« å£L¡F
o¥o fby¡lnuh nkÍÞ£nu£nlh nghfhÉ£lhš fhštháng® nghf åL FËU« fhŒ¢rY« tªJ mt°ij¥gL« #d§fŸ fz¡»šyhkš
kh£lh®fŸ. u§F, gÇyh, ãÇ£{ ïJfis MLtij É£L miufhš »l¡»‹wd. ïitfis ngh¡f nt©Lkhdhš Rfhjhu trâia
thá¥ng® nghfkh£lh®fŸ. ïªj ÃiyikÆš cŸs á§fhutd« e‹whŒ ftŤJ¥ gh®¥gnjhL ï‹D« mnef ïl§fËš #yjhiu
ViHfË‹ tÇ¥gz¤ij v›tsî rh¥ãL»wJ v‹W fz¡F¥ fŸ f£lnt©L«. XilÆš #yjhiu¤ j©Ù® nj§» bfhR¡ fis

Fo muR - 1925 284 285 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


c‰g¤â brŒ»wJ. mj‹ g¡f¤âš FoÆU¥gt®fŸ kiy¡fhŒ¢r
Èdhš mâf fZl¥gL»wh®fŸ. ït‰iw ftÅ¡f¥ gz« ïšiy,
MËšiy. á§fhutd¤â‰F kh¤âu« MŸfS« gzK« bfhŸis
ngh»wJ. ekJ KÅághÈ£o îth»fË‹ bghJey m¿ití«
gnuhgfhu¢ áªijiaí« gÇR¤j¤ j‹ikiaí« goia gL¡f
it¤J¤jh‹ ms¡f nt©L«. ïjšyhkš k‰W« mnef tÊfËY« Û©L« r¤âa_®¤âÆ‹ m£lfhr«
JiwfËY« ekJ tÇ¥gz« ghHhtij mtáa« neU«nghJ btË
ÆLnth«.

Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 01.11.1925 “brsªâÇa kAhÈ‹ ïufáa«”

“Û©L« r¤âa_®¤âÆ‹ m£lfhr«” v‹D« jiy¥ã‹ Ñœ


brsªâÇa kAhÈš áy âd§fS¡F K‹ elªj Û£o§if¥ g‰¿
xU ÃUg® m¡nlhg® µ 15-ªnjâ #°o° g¤âÇifÆš vGâ
ÆU¥gâ‹ rhuh«rkhtJ:- br‹id Rauh{a¡ f£áÆ‹ ãujk
òUõuh»a $kh‹ r¤âa_®¤âí«, itÔf¥ ãuhkz nfhZoÆ‹
jiytU«, rKjha K‹nd‰w¤J¡F vâÇilahíŸstUkhd,
$kh‹ v«.nf. M¢rhÇahU«, òâjhf ï¡nfhZoÆš nr®¡f¥g£l
$kh‹.o.FHªijí« áy eh£fS¡FK‹ brsªâÇa kAhÈš
eilbg‰w Û£o§F¡F tªâUªjd®. $kh‹. v«.nf. M¢rhÇah®
m¡T£l¤âš jiyik t»¤jh®. ït® K‹Diu ngRifÆš #°o°
f£á¤ jiyt®fŸ áyiu¤ jh¡»¢ áy th®¤ijfSiu¤jh®. 劉d«
T¿aj‰F¡ fhuzbk‹dbt‹whš, fhyŠbr‹w lh¡l®.o.v«.eha®,
[®.ã.o.br£oah® KjÈa jiyt®fË‹ Ka‰áahš V‰gL¤j¥g£l
#°o° f£áahdJ ãuhkz®fË‹ bršth¡if uhéa Éõa¤âY«,
r_f Éõa¤âY« k‰W« ïu©blhU JiwfËY« Fiw¤J¡
bfh©L tU»wâdhnyah«. ãuhkzušyhjhU«, MââuhÉl®fS«
j§fŸ Ãiyikia e‹f¿ªJ cõhuhŒ elªJ bfhŸs¢ brŒjJ«
ï¡fønaahF«. fhÇa« ï¥goÆU¡f, $kh‹. M¢rhÇahÇ‹
jh¡Fjš X® mâraKk‹W.

r¤âa_®¤â
brsªâÇa kAhš T£l¤âš ngáat®fËš $kh‹. r¤âa
_®¤â ãujhdkhdt®. ït® j‹ ãur§f¤ij Mu«ã¡F«nghnj,
#°o° f£áia¤ jh¡f¤ Jt§»dh®. ãwiu¤ jh¡f nt©Lkhdhš
kÇahijÆ‹¿ mr£L¤jdkhfî«, f©Âa¡Fiwthfî« ngRtâš
ït® rk®¤jbu‹W Twyh«. ït® TWtâš bkŒí«, bghŒí«
ÃiwªJ ïU¡F«. jh‹ r£lrigÆyhf£L«, r®tfyhrhiy¡ T£l¤â

Fo muR - 1925 286 287 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


yhf£L«, k‰W« vªj nkilÆY« ngR«nghJ ãuhkzušyhjhÇ‹ ftiyÆšiy, nt©oaJ ó}š nfhZojh‹. ïªj nah¡»aijia
K‹nd‰w¤J¡F¥ gy¤j rhjdKŸs #°o° f£á¡F ÉnuhjkhŒ¥ mErǤnj, jghš ïyhfh mâfhÇ $kh‹. uhŒ¡F elªj ÉUªâš ïªj
ngRtâš k£L«ã‹ th§Ftâšiy. ï¥ng®¥g£ltU« X® njr ãuhkz®fŸ M#uhÆUªjh®fŸ nghY«. rghZ! ï¤jifa bga®
g¡juh«! tÊfisah “Rauh{a¡” f£áÆdbu‹W TWtJ? ït®fËš 劉
d«, ah® vªj bfhŸifia¡ bfh©oUªjnghâY«, ãuhkz‹
M¢rhÇahÇ‹ mâf¥ ãur§f« v‹wJ« x‹WTo¡ bfhŸtj‰bfšyh« fhuz« c¤ânahf nt£il
m¡T£l¤â‹ m¡uhrd®, $kh‹ V. ïuhkrhÄ KjÈahiu naahF«. Ia§fh® kf‹, Ia® kUkf‹, M¢rhÇah® j«ã v‹W
jh¡»¥ ngádh®. $kh‹ KjÈah® 炙yhªâš xUÉjkhfî« ï¥gona mt®fŸ c‰wh® cwÉd® ahtU« r«ãukkhf c¤â
ïªâahɉF tªjJ« ntW Éjkhfî« ngR»‹whbu‹W«, nahf§fŸ ahití« bg‰W RfkhŒ thœªâU¡f¢ brŒtij ãuhkz
ïtU¡bf‹W 炙yhªâš xU føí«, ïªâahÉš k‰bwhU ušyhjh® C‹¿ ftÅ¡f nt©L«.
føí« ïU¡»‹wjh bt‹W« R£o¡fh£o myøakhŒ¥ ngádh®.
#°o° f£áa® brŒJŸs e‹ikfŸ
ït® ï›Éj KiwÆš ngRtj‰F¡ fhuzbk‹dbt‹gJ K‹dnu
Tw¥g£oU¡»wJ. $kh‹ KjÈah®, 炙yhªâš ngR«nghJ, $kh‹. v«.nf. M¢rhÇah® jdJ ãur§f¤âš #°o° f£á
#°o° f£áÆ‹ bfhŸiffis mo¥gilahf¡ bfh©nl ïªâah #d§fS¡F v‹d e‹ikia¢ brŒJÉ£lJ? mjDila
njr¤â‹ ÉLjiyia¥ g‰¿¡ T¿dh®. ï§F tªjJ«, m¡bfhŸif â£l§fbsit? vd¡ nf£lh®. ït® 劉d« nf£lJ, ï¡ f£áÆ‹
fis¡ bfh©nljh‹, ãuhkz®fË‹ bfhLikfis¤ jf®¤J ÛJŸs Jntõ¤âdhš V‰g£lnj v‹W xU th®¤ijÆš gâš
ãuhkzušyhjhÇ‹ ÉLjiy¡bf‹W ngátU»wh®. ãuhkzušyhj T¿Élyh«. Mdhš, m¡f£áahdJ v‹bd‹d e‹ikfis¢
r_f¤âDilaî«, Ô©lhjhušyhj r_f¤âDilaî«, Ô©lhjh® brŒâU¡»‹wJ v‹gij Û©L« bghJ #d§fS¡F¡ TWtjhš
fËDilaî« ÉLjiyna njr ÉLjiyba‹gJ mtUila e‹ikí©L vd v©Q»nw‹. ï¡f£á njh‹Wtj‰F K‹
fU¤J. br‹id khfhz¤âš M¢rhÇa®fŸ, r¤âa_®¤âfŸ, Ia§ ft®‹bk©L MÕ°fbsšyh« ãuhkz m¡uhfukhfî«, ó}š
fh®fŸ brŒí« m£^Êa¤ij¡ fhQ« vªj¥ ãuhkzušyhjhÇ‹ nfhZoahfî«, R¡yh«ghju¡ T£lkhfî« ÃiwªJ ïy§»¡
kdªjh‹ nehfhkÈU¡»‹wJ. ãuhkzuš yhjhÇ‹ jiyt®fŸ, ïªj¥ bfh©oUªjJ. bgU«gh‹ikahf, lngjh® ntiybah‹¿š jÉu,
ghG« ãuhkz®fis¥nghš ntõjhÇfsšy. c©ik¡F« nah¡»a k‰w iAnfh®£L #£{, o°oÇ¡ K‹Ó¥, bl¥o¡ fby¡l®, jhášjh®,
ij¡F« ghLgL»‹w bgÇnah® v‹gJ ïªj M¢rhÇahU¡F« áu°jh®, Fkh°jh¡fŸ KjÈa rfy c¤ânahf§fS« ït®fŸ
bjǪnjÆU¡Fbk‹gJ vdJ e«ã¡if. ï¥ãuhkz®fË‹ fhÂahf VfnghfkhfÆUªjd. #°o° f£á njh‹wnt ïªj Éõa¤
brhšbyh‹W, brabyh‹W v‹gj‰F xU cjhuz¤ij¡ T¿É£L âš ït®fË‹ bršth¡F Fiwa Mu«ã¤jJ. ãuhkzuš yhjhU«,
mL¤j ghf¤â‰F¢ bršyyh«. $kh‹fŸ M¢rhÇah®, V.bu§frhÄ MââuhÉl®fS« go¥goahf nkny¿ ïªj °jhd§fis¡
Ia§fh® KjÈat®fË‹ nfhZoÆd®, kªâÇfS«, îthf rig if¥g‰¿ tU»‹wd®. ãuhkzušyhj #°o° f£á kªâÇfË‹
bk«g®fS«, ft®d®fS« M§fh§F â¡ É#a« brŒJ nt©Ltd MøÆš mnef °jy °jhgd§fËš f£lha ïytr¡ fšÉ
brŒtij¡ f©oahkÈU¥gâšiy. ïªj bgÇa c¤ânahf°j®fŸ, nghâ¡f¥g£L tU»wJ. ãuhkzušyhj #°o° f£á kªâÇfË‹
bghJ #d§fË‹ gz¤ij¥ ãuahz¤ânyna ghâ fʤJ ÉL»‹ fhy¤ânyna ïªJ njt°jhd r£l«, r®tfyhrhiy r£l«, bjhÊ
wh®fŸ vd¡ FiwTWtj‰F« ït®fŸ ã‹th§Ftâšiy. ïj‰ yhsÇ‹ mDTy¢ r£l«, ï‹D« gy mÇa e‹ikfŸ brŒa¥
bfšyh« fhuzbk‹dbt‹whš, ïªj c¤ânahf°j®fŸ “ir¤jh‹” g£oU¡»‹wJ. #°o° f£ájh‹ ïªâahÉš cUtfkhdJ«, Ãaha
ft®‹bk©oš ntiygh®¡»wh®fsh«. Mdhš mnj ft®‹bk© khdJkhd fhÇa§fis¢ brŒâU¡»wJ. ïj‰F xU K¡»a cjhu
oš óûš jǤJŸs j§fŸ ïd¤jhbdhUt‹ c¤ânahf¤âÈUª z«, ïªJkj njt°jhd r£lnkahF«. ï‹D« v‹bd‹d
jhš, K‹ T¿a Phd« nghŒÉL»wJ. #hâ mãkhd« tªJ x‹W e‹ikfis “#°o°” f£á brŒâU¡»wJ v‹gJ $kh‹.v«.nf.
nr®ªJÉl¢ brŒ»wJ. óûš jǤJŸs Ia§fh®fŸ, Ia®fŸ k‰W« M¢rhÇahU¡F¤ bjÇant©Lkhdhš, “#°o°” g¤âÇif Mu«g
vªj ãuhkzdhd nghâY« rÇna, mt® Äjthânah, fh§»u° khdJ Kj‰bfh©L ïJtiu cŸs ãuâfis¥ gh®itÆL«go
thânah, ft®‹bk©£ c¤ânahf°jnuh mij¥g‰¿¡ nf£L¡bfhŸ»nw‹. m¡»ukkhí«, mdhtáakhfî« X® c©ik

Fo muR - 1925 288 289 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ahd f£áia¥ g‰¿ khWghlhf¥ ngR»w ït®fŸjhdh Rauh{a¡ m§f§nf nt©lhbk‹W«, vªj ïl§fËš Rygkhf #d§fis
fhu®! Vkh‰¿Élyhnkh mªj ïl§fËš j§fŸ føÆdiu ÃW¤â bt‰¿
bfhŸtJ« ït®fŸ tH¡fbk‹gJ thrf®fŸ m¿ªjnjahF«.
kÇahij bjÇahj r¤âa_®¤â
R¤j¥ bghŒ
$kh‹. r¤âa_®¤â ngáaâš áyt‰iwí« ftÅ¡f
nt©L«. ït® v¤jifa kd¥gh‹ikíilat® v‹gJ ïªj $kh‹ r¤âa_®¤â vby¡õ‹ fhy¤âš #°o° føahtJ
Éahr¤â‹ Jt¡f¤ânyna Tw¥g£oU¡»wJ. ït®, fd« gdfš mšyJ mij¢ nr®ªj kªâÇfshtJ nj®jš °jhd§fS¡F mngB
uh#h, [®. gh¤nuh, $kh‹ v. ïuhkrhÄ KjÈah® KjÈat®fis¥ f®fis ÃW¤jÉšiyba‹W« b#akilªj ãuâÃâfis¤ j§fŸ
g‰¿¡ TW«nghJ, bfhŠrK« kÇahijÆ‹¿ gdfš, gh¤nuh, uhkrhÄ fø¡FŸ ïG¤J¡ bfh©lh®fbs‹W« T¿dh®. ïJ R¤j¥
KjÈah® v‹W T¿dh®. x›bthUtU¡F« bfsutkhf cŸs uh#h, bghŒahd th®¤ijfnsahF«. nj®jÈš #°o° f£áÆd® jFªj
[®, $kh‹ v‹gd ngh‹witfËU¡f ït® ï¥go¥ ngáaJ jh‹ mngBf®fis ÃW¤â bgU«gh‹ikahd nth£Lfis¡ bfh©L
xU Rauh{a¡ f£á¡fhu® v‹w v©z¤âdhnyah? mšyJ ïtU¡ bt‰¿ bg‰¿U¡»‹wd®. c©ikia¤ âǤJ¡ TWtâdhšjh‹
F¤ bjǪj ɤij ï›tsî jhdhbt‹gJ ek¡F És§fÉšiy. ïtU¡F mr¤âa_®¤â vd¢ áy® bga® it¤JÉ£ld® nghY«.
$kh‹. r¤âa_®¤â, gyjlit 炙yhªJ¡F¥ nghÆU¡»wh®. k‰W« kªâÇfŸ R‰W¥ ãuahz« brŒtânyna bghJ #d§fË‹
m§F “kÇahij” ï‹dJ jhbd‹gij ït® f‰¿UªâU¡fnt©L«. gz¤ij¥ bgUÄjkhf¢ brytʤJÉ£ldbu‹W TW»wh®. ïJî«
炙yhªâš, kÇahijahf¥ ngRtJ, #d§fS¡FÇa Énrõ ïyB mr£L th®¤ijba‹nw TWnth«. kªâÇfŸ, j§fŸ ïyhfhit¢
z«. ïªâahÉY« ï¥gh‹ik c©L. Mdhš ï«_®¤âÆÅl« nr®ªj gy n#hÈfis¡ ftÅ¡f¥ gy ïl§fS¡F« nghfhkÈU¡f
jh‹ mªj¡ fy« N‹akhŒ ïU¡»wJ. #°o° f£áÆ‹ jiytuh»a Koíkh? m§‡d« nghF« nghJ, ãuahz¤â‰bfd¥ gz« bry
gdfš uh#h ïªj eh£o‰F v¤jifa cUtfkhd ntiyfis¢ tÊ¡fhkÈU¡f Koíkh? ïbjšyh« r¤âa_®¤âfS¡F¤ bjÇah
brŒâU¡»‹whbu‹gij bghJ #d§fŸ m¿th®fŸ. Mdhš, kš, kªâÇfŸ vy¡õ‹ ãurhu« brŒ»‹wh®fbs‹whš ïJî«
Rauh{a¡ f£á njrhãkhÅah»a kÇahija‰w r¤âa_®¤ânah #° mt®fSila ãj‰wšfËbyh‹W vd¤ jŸËÉLjny cáj«.
o° f£á jiyt®fË‹ ghju£irÆ‹ thiuí« mÉœ¡f nah¡»aij
íilatušy. ïÅnaD« _®¤âí« mt® nfhZoÆdU« kÇahij r¤âa_®¤âÆ‹ å© ng¢R
ï‹dbj‹gij¡ f‰W¡bfhŸSth®fshf. kÇahij bjÇahjtU« ïªJ njt°jhd gÇghyd knrhjhit¥ g‰¿ ekJ r¤âa_®¤â
c©ika‰wtUkhd ït®fŸjhdh Rauh{a¡fhu®! ngR«nghJ ngáa ng¢R¡fŸ x›bth‹W« mG¤jkhf¡ f©o¡f¤
j¡fnjahF«. ïªJ njt°jhd knrhjh mL¤j tU« nj®jY¡bf‹W
mL¤J tU« r£lrig nj®jš
brŒa¥g£l Nœ¢á v‹»wh®. xUt® xU fhÇa¤ij¢ brŒjhš mj‰F
mL¤J eilbgw¥nghF« r£lrig¤ nj®jšfS¡F Rauh{a¡ m®¤j« ï¥go¢ brŒ»wh®. mt® ntbwh‹W« cUtfkhd ntiy
f£áÆd® bgU«gh‹ikahd °jhd§fS¡F ãuhkzušyhjhiuna brŒâuhÉ£lhš, ïªj kªâÇfshš ãunah#dnk »ilahbj‹»wh®.
ÃW¤jnghtjhf¤ j§fŸ f£á¡ T£l¤âš ngáÆU¡»‹wbjd¡ kªâÇfŸ j§fŸ njr¤â‰F¢ brŒant©oa e‹ikfŸ vJnth,
TW»wh®. ït® TWtJ bgW« ã¤jyh£lnka‹¿ ntwšy. ï«khâÇ mitfis e‹F ftŤJ mj‰bf‹W, â£l§fS« r£l§fS«
TWtjhš ãuhkzušyhjh® VkhªJ nghth®fbs‹gJ IaUila rhjd§fS« V‰gL¤âdhš _®¤â nfhZoah® ïitbašyh«
v©zkhdhš, mtUila ò¤â¥ ngh¡F¡fhf eh« ïu§fhJ vby¡õ‹ jªâubk‹»wh®fŸ. ï›Éõa§fŸ ahití« C‹¿¡
ntbw‹d brŒtJ? ãuhkz®fns Rauh{a¡f£áÆ‹ rh®ghf rfy ftÅ¡F«nghJ ït®fË‹ ã¤jyh£l« ï‹dbj‹gJ cŸs§if
°jhd§fS¡F« Éf£Lbkd eh‹ TW»nw‹. m¥nghJjh‹, bghJ bešÈ¡fÅnghš bjÇ»‹wJ.
#d§fŸ ah® ÛJ e«ã¡if it¤âU¡»wh®fbs‹gJ bjÇatU«.
ãuhkz®fŸ monahnl njhšÉailth®fbs‹gJ m¥nghJ
bjËthF«. k‰W« v§bf§F j§fS¡F b#a« »il¡fhnjh,

Fo muR - 1925 290 291 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Éõk ãurhu«
$kh‹ r¤âa_®¤â ï‹bdhU Éõa¤âY« bghUªjhj
th®¤ijfŸ áy T¿ÆU¡»wh®. mjhtJ “lh¡l® tujuh#&Yî«,
$kh‹ thRnjitahî« b#ÆÈš nfœtuF miu¡F«go neÇ£lJ
ïªj kªâÇfË‹ fhy¤ânyna” v‹»wh®. ït® áy âd§fS¡F
K‹ghf, lh¡l® tujuh#&Yit Kj‰jlitahf ãuhá»ôõ‹ brŒj
j‰F m£nthnf£ b#duyhf m¥nghâUªjt® fhuzÄšiybad¡
T¿dh®. r£lßâahd Éõa§fS¡F m£nthnf£ b#dušjh‹,
fhuz°jbu‹gij ahtU« m¿th®fŸ. ï«khâÇ Éõa§fS¡F«,
kªâÇfË‹ M£á¡F« v›Éj bjhªjKnkÆšiy. m¥goÆU¡f
K‹ ã‹ naháahkš, thŒ¡F tªjgo ngáÉLtJ nah¡»akh
bt‹W nf£»nw‹. vªj kªâÇahtJ, “lh¡l® tujuh#&Yî«, $kh‹
thR njitahî« âd« ï›tsîjh‹ nfœtuF miu¡fnt©L
bkd v§nfahtJ F¿¥ã£oU¡»wh®fsh”bt‹gij $kh‹ _®¤â
UR¢ brŒa Koíkh? ïitbašyh« nt©Lbk‹W xUt® ngÇš
bf£l v©z« f‰ã¥gj‰F brŒí« bghŒ ãurhunkahF«.

ekJ Ô®khd«
ïªj M¢rhÇah®fŸ, _®¤âfŸ, Ia§fh®fŸ ngh‹w ó}š
nfhZoÆd® v‹d T¢rš brŒÆD« ãuhkzušyhjhuh»a eh«
mitfis yøa« brŒa nt©oaâšiy. mL¤j vby¡õÅš
e« fø¡F bt‰¿na‰g£l nghâY«, njhšÉ neÇ£lnghâY«
rÇna eh« ahU« mij¥g‰¿¡ ftiy¥gl nt©oaâšiy. ekJ
føÆ‹ neh¡fbkJnth, ekJ yøa« v‹dnth, mt‰iwk£L«
F¿ahf¡ bfh©L ciH¥ngh«. m¥nghJ rKjha Ó®âU¤j«
nknyh§f eh£o‰F ÉLjiyí« V‰gL«.

Fo muR - f£Liu - 01.11.1925

Fo muR - 1925 292 293 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bršth¡filªJ« ekJ eh£lhiu ml¡»ahs mt®fŸ X® Míjkh
fî« ga‹g£L tªâU¡»wh®fŸ. ïj‰Fjhuzkhf ï¢Raey¡
T£l¤jh® j§fŸ Nœ¢áahY«, jªâu¤jhY« jh§fns ekJ kjh¢rhÇ
ah®fshfî«, Fy FU¡fshfî«, go¤njh®fshfî« njr e‹ik¡F«,
r_f e‹ik¡F« V‰g£l ïa¡f§fS¡F jiyt®fshfî«, murh§
jÄH® kfhehL f¤ij el¤j mt®fS¡F CÊa®fshíÄUªJ murh§f¤ij el¤â¡
bfhL¤J¡bfh©L« k‰W« murh§f¤â‰F x‰w®fshÆUªJ eh£o‹
cÆ®ehoia¡ fh£o¡bfhL¤J« M»a ï›tsî fhÇa§fisí«
ekJ Ãiy brŒJtUtJ ï¡T£l¤jh®jh‹ v‹gij ï¥bghGJ« fhzyh«.

ï›th©L fhŠÓòu¤âš el¡F« jÄœeh£L 31 - tJ uhéa kfh¤khÉ‹ mã¥ãuha«


kfhehlhdJ bj‹Åªâa¤ jÄœ k¡fS¡F V‰g£oU¡F« Äfî«
Mâfhy¤âš k¡fŸ x‰Wik¡F«, rk¤Jt¤J¡F« rnfhju¤
beU¡foahd rªj®¥g¤âš TL»wJ. mj‹ K¡»a neh¡f« ekJ ehL
Jt¤J¡F«, étfhU©a¤â‰F«, mÏ«ir¡F« V‰g£l ïa¡f§
Rauh{a« bgWtj‰bf‹W brhšÈ¡ bfhŸs¥g£lhY« Rauh{a
fS¡F«, rhjd§fS¡F« ï¡T£l¤jhnu ÉnuhâfshÆUªJ j§fŸ
bk‹gJ RakÇahijí« Rna¢irí« cŸs r_f¤J¡F¤jh‹ ga‹
Rae‹ik¡fhfnt mitfis xʤJ njr¤ij ï¡bfâ¡F bfh©L
gLnkašyhJ m~âšyhjtU¡F Rauh{abk‹gJ« gu uh{a
tªjt®fS« ït®fns jhbd‹gij¢ rǤâu _ykhfî« neÇY«
bk‹gJ« ɤâahrk‰wnjahF«. bj‹dh£L¤ jÄœk¡fŸ bgU«
fhzyh«. kfh¤khthš V‰gL¤j¥g£l mÏ«rh j®k¤njhL Toa
ghY« RakÇahija‰W Rna¢ira‰W ÄUf§fS¡F«, gøfS¡
ÉLjiy ïa¡f¤ij Mu«g Kjš ï‹W tiuÆY« gy Nœ¢áfsh
F«, òG¡fS¡F«, ó¢áfS¡FKŸs RjªâuK«, RahÔdK« ï‹¿
Y« ghHh¡»dt®fŸ ït®fns ba‹gij ahU« kW¡fkh£lh®fŸ.
nfho¡fz¡fhd k¡fŸ cHštij ahU« kW¡fKoahJ. ït®fË‹
ïij kfh¤kh mt®fns j«Kila ïa¡f« Ó®Fiyªjj‰F¡ fhuz«
bghU£L«,njr KGtâYŸs ït® ngh‹wh® bghU£L« ÉLj
go¤j tF¥ãd®jh‹! go¤j tF¥ãd®jh‹!! vd¥ gyKiw fj¿
iyia c¤njá¤J kfh¤kh fhªâaofshš IªJ tUl§fS¡F K‹
ÆU¡»wh®. eh£oš go¤j tF¥gh® ahbu‹gij eh« brhšy¤ njit
Jt¡f¥g£l x¤JiHah ïa¡fkhdJ gšntW fhuz§fshš blšÈ
Æšiy. mšyhkY« bgšfh« fh§»uÌ‹ m¡»uhrd¥ ãur§f¤âš
Æš M¡f§ F‹¿ ehS¡F ehŸ fU» tªJ gh£dhÉš ntUl‹
“ ïªâahî¡F ãÇ£oõh® brŒj bfLâiaÉl ãuhkz®fŸ brŒj
fisªbj¿ªjh»É£lJ. ïj‹ gydhŒ V‰g£l ÃiyikahdJ
bfLâ Fiwthdjšy bt‹W kfh¤khnt brhšÈÆU¡»wh®. Mjyhš
Rna¢irí« RakÇahijí« RthÔdKk‰w r_f¤J¡F mâY«
ekJehL K‹nd‰w kilanth, ekJ r_f« K‹nd‰w kilanth
K¡»akhŒ bj‹dh£L¤ jÄœk¡fS¡F K‹ÅY« mâf¡ nfty
k¡fŸ ahtU« rk« v‹D« cz®¢á milanth všnyh U« rkkhŒ
khd ÃiyÆš bfh©LtªJÉ£LÉ£lJ.
thHnth e«khš V‰gL¤j¥gL« ïa¡f« j§fŸ Nœ¢á ahš bghJ
ãuhkz®fŸ k¡fis Vkh‰¿ j§fŸ khatiyÆš f£L¥gL¤â vj‰F« jh§fns
K‹dÂÆÈUªJbfh©L vijí« j§fŸ rîfÇa¤J¡F cgnahf¥
gy MÆu¡fz¡fhd tUl§fshf e«eh£L #d§fbs‹W gl¡Toa khâÇÆš âU¥ã¡bfhŸS« ea tŠrf®fshd Raey
brhšÈ¡ bfhŸnthÇnyna xU tF¥gh® j§fSila Raey¤ijna tF¥gh® ifÆš á¡fhkš j¥g tÊnjl nt©L«. m§‡d« eh« tÊ
c¤njá¤J bghJ#d§fËilna tF¥ò ɤâahr¤ijí« Jntõ¤ njlhÉ£lhš e« ÉLjiy¡bfd Mu«ã¡f¥gL« vªj ïa¡fK«
ijí« c©L g©Â j§fis ca®ªnjhbu‹W brhšÈ¡ bfh©L mj‰fhf e«khš brŒa¥gL« v›Éj âahfK«, mDgÉ¡ f¥gL«
j§fŸ ca®ÉY« thœÉYnk f©Q§ fU¤JkhÆUªJ njr¤ijí«, v›Éj fZlK« ga‹ juhjnjhL ï¥bghGJ ehÄU¡F« Ãiyik
kj¤ijí«, k‰w r_f§fisí« ghH¡»aJl‹, mªÃa njr¤jh® ÆY« ï‹D« ÑÊw§f cjÉah» ÉL«. MifÆdhš fhŠÓòu«
e«eh£oilna gilbaL¤Jtªj nghbjšyh« j§fŸ e‹ikÆ‹ kfheh£oš TL« bghJ#d¥ ãuâÃâfŸ Rauh{a¤J¡ bf‹nwh njr
bghU£nl vâÇfS¡F csî brhšÈí« njr¤ijí«, kj¤ijí« K‹nd‰w¤â‰ bf‹nwh fUâ VkhªJnghŒ kWgoí« ï¡ T£l¤
fh£o¡bfhL¤J« mt®fËlnk kªâÇ KjÈa c¤ânahf§fŸ bg‰W jhÇ‹ Nœ¢á¡F Msh» mt®fŸ brhšY»wgo elªJ ekJ

Fo muR - 1925 294 295 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


e‹ik¡bf‹W Ãid¤J mt®fŸ e‹ik¡F É£L¡bfhL¤J¡ nt©LkhŒ Äfî« Éda¤Jl‹ nt©o¡ bfhŸS»nwh«.
bfh©L nghfhkÈU¡F«go eh« v¢rÇ¡if brŒ»nwh«.
fhŠÓòu« uhéa kfhehlhdJ fh§»u° mik¥ã‹ Ñœ V‰g£l
ÉâfË‹ ãufhu« el¤j¥gLkhifahš, eh« miH¡F« tF¥ãš
ãuhkz® - ãuhkzušyhjh®
áyU¡F mâš fyªJbfhŸs rªj®¥gnk‰glhJ. Mifahš ïj‰
bj‹dh£oš bghJthf ï¡T£l¤jhiu Ú¡»a bghJ #d§f bfd ãu¤ânafkhf X® kfhehL mnj rka¤âš mnj ïl¤ânyna
S¡F ãuhkzušyhjh® v‹w bga® tH§f¥g£L tU»wJ. K¡»a T£o mâš ekJ neh¡f¤â‰F¥ ghLgl K‹ tU« rfyU¡F«
khf ïâš »¿°jt®fŸ, Kfkâa®fŸ, M§»nyh - ïªâa®fŸ KjÈa MjutË¡f V‰ghL brŒa¥gL«. j‰fhy« ViH k¡fŸ ïUªJtU«
ïªJ¡fsšyhjt®fS« ãuhkzušyhjt®fns. ïªJ¡fS¡FŸS« fZlÃiyia Ãt®¤â¡f K‹tU« njrg¡j®fŸ midtU«
ãuhkz® Ú§»a k‰wt®fŸ ãuhkz®fshš V‰gL¤j¥g£l gy #h⥠ï«kfheh£oš fyªJ bfhŸth®fbs‹W e«ò»nwh«.
bga®fŸ brhšÈ¡bfhŸs¥g£lhY« mt®fS« ãuhkzušyhj
t®fns. mšyhkY« Ô©lhjhbud¡ T¿¤ bjhl¡Tlhjt®fŸ, x‰Wik¡ FiwɉF¡ fhuz«
gh®¡f¡ Tlhjt®fŸ v‹W jŸË it¤âU¡F« xU bgU« T£l¤
uhéa kfheh£oš ãuhkzušyhjhU« czunt©oaJ
jhU« ãuhkzušyhjt®fns. ït®fŸ ahU« eh« nk‰brh‹d
x‹W©L. K¡»akhf uhéa thœÉš ãuhkzU¡F«, ãuhkzuš
ãuhkz®fË‹ khatiyÆÅ‹W« j¥ã RakÇahijíl‹ thH
yhjhU¡F« V‰gL»w kd°jhg¤â‰F«, Nœ¢áfS¡F« fhuz
nt©Lkhdhš j§fS¡FŸ V‰g£oU¡F« áWáW tF¥ò ɤâah
khÆU¥gJ« ãuhkzušyhjhÇš ïªJ Kfkâa »¿°jt r_f§f
r§fisí« bghUs‰w uhéa mã¥ãuha ɤâahr¤ijí« kwªJ
S¡F ïªJ¡fËš Ô©l¡Toat®, Ô©lhjh® ït®fS¡FŸS«
ÉLtnjhL j§fŸ Rae‹ik¡fhf ãuhkz®fS¡F x‰w®
V‰gL« kd°jhg§fS¡F«, x‰WikÆ‹ik¡F« fhuzkhÆU¥
fshfî«, fh£o¡ bfhL¥gt®fshfî« ïU¡F« áWik¡ Fz§fis
gJ« c¤ânahf§fis¥ g‰¿í« bjǪbjL¤j °jhd§fis¥ g‰¿
É£L všnyhU« K‹D¡F tunt©Lbk‹w v©z¤Jl‹ Nœ¢á
í« cŸs ngh£ofŸjh‹. ïªj¥ ngh£ofŸ xU tifahf Koî
a‹¿ÆY«, JntõÄ‹¿í« kd¥ó®tkhf x‹Wg£L ghLgl K‹
bgWkhdhš ãwF ïªâaU¡FŸ v›Éj x‰WikÆ‹ikí«
tu nt©L«. ït®fSŸ fh§»u°fhu®fbs‹nghU«, khWjš
mã¥ãuha ngj§fS« V‰gl¡ fhuznkÆšiy. Mjyhš c¤â
nt©lhjhbu‹nghU« Rauh{a¡ fø¡fhu®fbs‹nghU«, #°o°
nahf Éõa§fËš Mf£L«, k‰W« bjǪbjL¥ò gjÉfËyhf£L«
føba‹nghU«, Rna¢ir¡ fø v‹nghU«, gHa Äjthj¡ fø
mšyJ ïju bghJ °jhgd§fËyhf£L« mtut®fŸ ï‹Å‹d
ba‹nghU«, bgr©l«ik¡ føahbu‹nghU«, kjhãkhÅfbs‹
msî¡F cÇat®fŸ v‹»w Ô®khd« V‰g£L¥ nghŒÉl nt©o
nghU«, murh§f c¤ânahf°j®fbs‹nghU« M»a gy ãÇÉd®
aJ. rhjhuzkhf áy Éõa§fËš kh¤âu« ïªJ¡fS¡F«, kfkâ
fËU¡»‹wd®. ït®fŸ x›bthUtU¡F« uhéa Éõa¤ânyh kj
a®fS¡F« cÇikasî V‰g£l ãwF mnef Éõa§fËš ïªJ -
Éõa¤ânyh jdJ thœî Éõa¤ânyh xUtU¡bfhUt®
Kfkâa - »¿°jt Énuhj§fns bgU«ghY« kiwªJ É£lJ
mã¥ãuha ngjKilat®fshÆUªj nghâY« jh§fŸ všnyhU«
ldšyhkš, xUtiu xUt® jhœªjt®fbs‹W brhšÈ ml¡»ahSª
ãuhkzušyhjhbu‹gijí«, ãuhkz®fË‹ Nœ¢áfËÅ‹W«,
j‹ikí« kiwªJÉ£lJ. ï¥bghGJ ïªJ¡fËš bgU«gh‹ik
jªâu§fËÅ‹W« Éy» jh§fŸ RakÇahijíl‹ kÅjdhf thH
ahŒ ãuhkz, ãuhkzušyhjh®, Ô©lhjh® v‹»w _‹W bgÇa
nt©L« v‹»w xnu bghJthd neh¡f¤ij it¤J ghLgLtj‰F
ãÇÉidfŸ ïUªJ tU»wJ. ï¥ãÇÉidfis murh§f¤jhU«,
xU bghJ ïa¡f¤ij¡ fhz nt©oaJ j‰rka« Äfî« mtáa
bghJk¡fS« x¥ò¡ bfh©Lkh»É£lJ. mj‰F¤ jFªj Mjhu§
bk‹gij bgU«ghnyh® x¥ò¡bfhŸSth®fŸ. ïij¥g‰¿ e«khY«,
fS« V‰g£LÉ£lJ. ï« _‹W tF¥gh®fS¡F« c¤ânahf§fËš
k‰W« gy m¿P®fshY« j‰fhy Ãiyikia c¤njá¤J ÔÉukhŒ
ï‹Å‹d msbt‹W« bjǪbjL¥ò gjÉfËY« k‰W« bghJ
brhšy¥g£L tªâU¡»wij ahtU« m¿th®fŸ. Mjyhš ï›bt©
°jhgd§fËY« ï‹Å‹d msbt‹W« V‰g£L¥ nghŒ ÉLnk
z¤ij <nl‰¿¡ bfhŸs fhŠÓòu¤â‰F tªJ ïj‰bfd X® jÅ
ahdhš tF¥ò¤ Jntõ«, r_f¤ Jntõ«, kj¤ Jntõ« ïitfŸ
kfhehL T£o¤ j§fsJ bfhŸif ï‹dbj‹gijí« uhéa kfh
e« eh£il É£nl gwªJ Xo¥nghF«.
eh£oš ãuhkzušyhjh® Ãiyik v‹dbt‹gijí« Koî brŒJ
bfh©L mªj Koit uhéa kfheh£oš tÈíW¤j xU¥gl

Fo muR - 1925 296 297 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ãuhkz®fŸ x¥gkh£lh®fŸ kÅjD« ïªâahÉš ïU¡f¡TLkhbt‹gij bghJ neh¡Fila
x›bthUtU« nahá¡f nt©LtnjhL uhéa kfheh£oš ïij
ï«KiwahdJ á¿a bjhifÆduhÆUªJ bgÇa g§if
tÈíW¤â mKY¡F¡ bfh©LtU«go brŒant©oaJ njr
mDgɤJ¡ bfh©L tU« tF¥ghU¡F bgU¤j ntjid
g¡j®fË‹ flikba‹gij tz¡f¤Jl‹ Û©L« bjÇɤJ¡
ahŒ¤jhÅU¡F«. mj‰fhf ãuhkzušyhjh® áyU¡F«, Ô©lhjh®
bfhŸS»nwh«.
áyU¡F« yŠr yhtz« bfhL¤jhtJ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt«
nt©lh«, njr« bf£L¥nghŒÉL« v‹W bghŒaGif mH¢brŒJ Fo muR - jiya§f« - 08.11.1925
khŒkhy¡ f©Ù® ÉL«goí« brŒÉ¥gh®fŸ. ïijbašyh« eh«
ftÅ¡f¡TlhJ. VbdÅš mt®fŸ cjÉ Ã‹wîlnd ït®fŸ
kWgoí« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« nt©L« v‹W brhšy tªJ
ÉLth®fŸ. v¥goba‹whš ne‰W j§fS¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤
Jt« nt©Lbk‹W nf£lt®fS« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij
fh§»u° x¥ò¡bfhŸshÉ£lhš eh‹ fh§»uáš ïU¡f kh£nl
bd‹W brh‹dt®fS« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ Ô®khd¤ij
uhéa¡ T£l§fËš ãnunuã¤jt®fS« ãuhkz®fŸ fhY¡FŸ
EiHªJ ï‹iwa âd« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« nt©lhbk‹W
TWtij eh« ãu¤âa£r¤âš fh©»nwh«. cyfKŸs tiuí«
ï¡T£l« ïUªJjh‹ tU«. Mjyhš mij¥g‰¿ eh« ftiy¥gl
nt©oaâšiy.

Ô©lhjh®
ãuhkzušyhj ïªJ¡fSila tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤
Jt¤ijÉl Ô©lhj r_f¤â‹ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« Äfî«
K¡»akhdbj‹gij eh« nfhòu¤â‹ ÛâUªJ« brhšYnth«.
VbdÅš mt®fŸ r_f¥ bgU¡f¤â‰F¤ j¡fgo fšÉÆnyh,
c¤ânahf¤ânyh k‰W« gy bghJ thœ¡ifÆnynah mt®fŸ
K‹ndwntÆšiy. ïj‹ fhuz¤âdhš njr¤âš 5-š xU ghf«
#d§fŸ njr ey¤ij kwªJ r®¡fhÇ‹ jait eho m‹Åa kj¤âš
nghŒ ÉGªJ ek¡F vâÇfshŒ Kis¤J¡ bfh©L tU»wh®fŸ.
RafhÇa¥ òÈfS¡F ïij¥g‰¿¡ ftiyÆuhJjh‹. bghW¥òŸs
bghJk¡fŸ ïij¡ ftÅahkš ÉLtJ njr¤Jnuhfbk‹W kh¤âu«
brhšYtj‰»šiy. ï‹D« v›tsnth bgÇa ghÉfbs‹Wjh‹
brhšynt©L«. Rkh® 25 tUl§fS¡F K‹ghfthtJ ï¢r_f§
fS¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« mË¡f¥g£oU¡Fnkahdhš
ï‹iwa âd« ïªâahÉš ïU¡F« ï›tsî mã¥ãuha
ngj§fS«, x‰WikÆ‹ikí« ãÇ£oZ bfhL§nfh‹ikí«
ãuhkz¡ bfhLikí« ekJ eh£oš ïU¡Fkh? bjUÉš el¡f¡
Tlhj kÅjD«, f©Âš bj‹gl¡Tlhj kÅjD«, mtdt‹
kj¤ij m¿a¡Tlhj kÅjD«, mtdt‹ bjŒt¤ij¡ fhz¡ Tlhj

Fo muR - 1925 298 299 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


mJnghynt fh§»uÌY« Ô©lhikia xÊ¡fnt©Lbk‹W
Ô®khd« brŒJ É£L mj‰fhfnt âahf« brŒ»nwh«, fZl¥gL
»nwh« v‹W brhšÈ¡bfh©oUªjt®fbsšyh«, ãwÉÆdhš #hâ
ɤâahrÄšiyba‹W«,bghJ °jhgd§fËš bghJ¥gz§fËš
el¡F« rªj®¥g§fËyhtJ xUt® rh¥ãLtij k‰wt® gh®¤jhš
Ô©lhik ght« v‹W brhšy¡Tlhbj‹W Ô®khd« brŒJ nrukhnjÉ FU
Fy¤âš FHªijfŸ k¤âÆyhtJ mKY¡F¡ bfh©Ltu¥gh®¤j
br‹id khfhz Ô©lhik kfhehL îlnd, eh‹ v‹d nt©LkhdhY« rh¥ãLnt‹, v§F
nt©LkhdhY« rh¥ãLnt‹, Mdhš FHªijfŸ xUt® gh®¤J
xUt® rh¥ãl¢ brhšy kh£nlbd‹W«, xU ãuhkz¡ FHªij
br‹idÆš Ô©lhik kfhehbl‹W X® kfhehL br‹w khj« rh¥ãLtij xU ãuhkzušyhj FHªij gh®¡Fkhdhš eh‹ xU
31-ª njâ To‰W. gy bgÇnah®fS«, gy Ô©lhjh®fS« k‰W« khj« g£oÅ »l¥ng‹ v‹W brhšÈ¡bfh©L«, fh§»u°
gyU« É#a« brŒâUªjh®fŸ. gy fdth‹fŸ, btF c¡ukhfî« °jhgd§fËš j« gjÉfis uhéehkh¢ brŒJ Xodt®fŸ v¤jid
ngádh®fŸ. Ô©lhikia Éy¡fnt©Lbk‹W gy Ô®khd§fS« bgaiu¥ gh®¡»nwh«? ï‹D« bgÇa Mrhu Ó®âU¤j¡fhubu‹W«,
brŒjh®fŸ. ït‰¿dhš Ô©lhik xʪJ ÉLbk‹W, eh« gŠrk®fS¡F ciH¡»wt®fbs‹W« brhšÈ¡bfh©L,
e«òtj‰»šiy. ï›Éj kfhehL ïj‰F K‹ Mrhu¤âU¤j kfh gŠrk®fSl‹ âǪJbfh©L« ïUªj $kh‹ ÓÅthrŒa§fh®
ehbl‹w bgauhš v›tsnth elªâU¡»wJ. v›tsnth rh°âu ngh‹wt®fbsšyh« kj¤â‰F«, xG¡f¤â‰F« Énuhjkhd
Mjhu§fbsšyh« vL¤J¡ fh£l¥g£oU¡»‹wJ. v¤jidnah fhÇa§fŸ jh§fŸ v›tsî brŒJ bfh©lnghâY« Tl, rka« tªj
Ô®khd§fS« brŒa¥g£oU¡»wJ. ït‰¿‹ gydhŒ v‹d elªjJ? fhy¤âš Ô©lhik xÊa nt©oaJ »ukªjh‹. Mdhš mJ
Ô©lhik v‹D« bfhLik e« eh£oÈUªJ Ú§» k¡fŸ všnyhU« ï¥nghJ rh¤âa¥gl¡Toa fhÇakšybt‹W brhšyÉšiyah?
ãwÉÆš rk« v‹»w cz®¢á guÉ x¤J thH nt©Lkhdhš, ïªj¡ fhuz§fshš Û£o§FfshY«, r£lrigfshY«, fh§»u
$kh‹fŸ. o.É.nrõ»Ç IaU«, o.É#auhfth¢rhÇahU«, kfhnjt ÌdhY« uhéathâfshY« Ô©lhik xÊíbk‹whtJ, Ô©lhj,
rh°âÇahU«, gdfhš ïuh#hî«, gh¤nuhî« ngh‹wt®fŸ Û£o§F gh®¡fhj, bjUÉš el¡fhj, m©lhj, nfhÉY¡FŸ EiHahj,
T£o cgªahr« brŒJ Ô®khd§fŸ brŒJÉ£L¥ nghtâdhš, j§fSila ntj¤ij¥go¡f¡ Tlhj, rnfhju®fS¡F ÉLjiy
xU¡fhY« e‹ik na‰glnt kh£lhJ. mšyhkY«, r£lrig »il¤J ÉLbk‹W vâ®gh®¥gJ R¤j K£lhŸjdnk ba‹gJjh‹
KjÈa ïl§fËš nghŒ c£fh®ªJ bfh©L Ô©lhik bahÊa¤ Ô® e«Kila mã¥ãuha«. VbdÅ‹, it¡f¤âš bjU¡fËš el¡f,
khd§fŸ brŒJ g¤âÇ¡iffËš ngh£L ÉLtâdhY« xU¡fhY« Ô©lhik Éy¡F kfhehnlh, r£lrig Ô®khd§fnsh, fh§»u°
e‹ik na‰glnt kh£lhJ. fh§»uÌš Ô©lhik ba‹gJ X® â£l§fnsh ïªj cÇikia th§»¡ bfhL¡fÉšiy. Kothf,
K¡»akhd â£lbkd¥ ngh£L¤ Ô®khd« brŒJ ÉLtâdhY« bfhŠr« mETy nk‰g£oU¡»‹wbjd it¤J¡ bfh©lhY«
Koa¡Toa fhÇakšy. ïitfis eh« mDgt¤âš gh®¤jh» r¤âah¡»uf¤â‹ _ykhfî«, kfh¤khÉ‹ cjÉahY« V‰g£l
É£lJ. ïitfË‹ Tl ïUªJ ntiy brŒ»wt®fns btËna njašyhkš ntbwh‹¿dhYkšy bt‹gij ahU« kW¡fKoahJ.
tªjJ« ïj‰F ÉnuhjkhŒ Nœ¢á brŒa Mu«ã¤J ÉL»wh®fŸ. Mjyhš, ïÅnaD« e« eh£oš Ô©lhik xÊa nt©Lbk‹D«
cjhuzkhf Mrhu¤âU¤j¡ T£l§fËÈUªjt®fŸ v¤jidnah v©z« ahU¡fhtJ ïU¡Fnkahdhš, mt®fŸ r¤âah¡»uf¤ij¤
ng® ï‹iwa¤âd« ãwÉÆš ca®î, jhœî c©L v‹»w jh‹ fil¥ão¡f nt©oaJ. Ô©lhik xÊ¥gj‰F bghUŸ cjÉ
tUzháuk j®k¤ij MjǤJ¡ bfh©L tU»wij¥ gh®¡»nwh«. brŒ»wt®fsh ÆUªjhš r¤âah¡»uf¤J¡nf bfhL¡fnt©oaJ.
Ô©lhik¡fhf jkJ thœehis m®¥gz« brŒa nt©Lbk‹¿Uª
r£lrigfËš, bghJ¤ bjU¡fËš všnyhU« nghfyhbkd¤
jhš mt®fŸ r¤âah¡»uf¤J¡F¤ jh‹ m®¥gz« brŒa nt©L«.
Ô®khd« brŒJÉ£L ã‹ mtáaÄUªjhšjh‹ nghfyhbk‹W
ïjšyhkš ntW v‹d Ãid¤jhY« kªâu¤âš kh§fhŒ ÉGªJ
mj‰bfhU Éah¡»ahd« brŒJ, bjU¡fËš el¡»wt®fis¥
ÉlhJ. áy rka§fËš kh¤âu« Ô©lhjhnuhL rh¥ã£L
ão¤J¤ j©o¤J¡ bfh©L tUtij eh« gh®¡fÉšiyah?

Fo muR - 1925 300 301 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ÉLtâdhnynah, rk khŒ c£fhUtâdhnynah, mt®fis¤
bjh£LÉLtâdhnynah Ô©lhik xʪJnghfhJ. ek¡F¤ bjÇa
v¤jidnah bga® Ô©lhjt®fSl‹ rßu r«kªj« it¤J¡
bfh©oU¥gt®fS«, Ô©lhjh® rh¥ã£l v¢áš gh¤âu¤âš
kJghd« brŒ»wt®fS«, Ô©lhjhÇl¤âš moikfshÆU¥gt®
fS«, mt®fËl¤âš TÈ¡ fhu®fshÆU¥gt®fS« mªj rka« fhŠÓòu« kfheh£L¤ jiyt®
Ô®ªjJ« j§fis ca®ªj #hâ¡ fhu®fbs‹Wjh‹ brhšÈ¡bfhŸS
»wh®fŸ. MifÆdhš Kothf, Ô©lhik xÊtJ jh‹ ekJ
njr¤â‹ ÉLjiy¡F K¡»a rhjdbk‹W«, mj‰fhf ciH¥gJ«, X® ãuhkz® fhŠÓòu« kfheh£o‰F m¡uhrd« t»¡f
r¤âah¡»uf« brŒtJªjh‹ njrÉLjiy¡F ciH¥gbj‹W«, eh« nt©L bk‹W áy ãuhkz®fS«, áy ãuhkz¥ g¤âÇ¡iffS«
cWâahf¢ brhšY»nwh«. ïj‰fhf, khatu« $kh‹ fh®Fo mt®fshš M£bfhŸs¥g£l k‰wt®fS« v›tsnth Nœ¢áfS«,
á‹idah ãŸis jiyikÆš Ô©lhik Éy¡f r¤âah¡»uf jªâu§fS« xG§Ñdkhd KiwfS« brŒJ« filáahf X®
fÄ£oba‹W xU r§f« °jhã¡f¥g£oU¡»wJ. c©ikahd ãuhkzušyhjhnu kfheh£L¡F m¡uhrd« t»¡f¤ nj®ª
âahf¤â‰F«, fZl¤â‰F« ijÇaKŸst®fŸ mâ‰nr®ªJ, bjL¡f¥g£L¥ nghdij¥g‰¿ ãuhkzušyhjh® ïu©blhUt® jÉu
v§bf§F Ô©lhj, bjUÉš el¡fhj, nfhÉY¡FŸ bršyhj k‰w všyhU« VfkdjhŒ rªnjhõ¥gLth®fbs‹gij eh« brhšy¤
bfhLikfŸ ïU¡»‹wnjh m§f§F m»«rh j®k¤njhL, r¤âah¡ njitÆšiy. m¤Jl‹ ïj‰F ÉnuhjkhÆUªj áy® tU¤j¥g
»uf« brŒJ MÆu¡fz¡fhd rnfhju®fŸ áiw¡F¢ bršynt©L«. Lth®fbs‹gij¥ g‰¿í« eh« brhšy¤ njitÆšiy. jÄœ
ïJ Éõa¤âš r®¡fhU¡F«, t®zháuk j®ÄfS¡F« eh« x‹W« eh£oYŸs bkh¤j« 13 Íšyh¡fËš 10 Íšyh¡fns nth£
ɤâahr« f‰ã¡fKoahJ. ïu©L ngU« ek¡F vâÇfshŒ¤ brŒâU¥gjhŒ¤ bjÇatU»wJ. ït‰¿š $kh‹. É.r¡fiu¢
jhÅU¥gh®fŸ. ã‹D«, r®¡fhiuÉl ãwÉÆš ca®ªjtbu‹W br£oahiu br‹idí«, $kh‹. j§f¥bgUkhŸ ãŸisia
v©Â¡ bfh©oU¡F« ãuhkz®fns, e«Kila Énuhâfbs‹W âU¢áí« bjǪbjL¤jJ. gh¡» 8 Íšyh¡fËš $kh‹ KjÈahU¡F
brhšYtJldšyhkš ³ ãuhkz®fisÉl ïJ Éõa¤âš 4 Íšyh¡fS«, $kh‹ V.bu§frhÄ mŒa§fhU¡F 4 Íšyh¡fS«
r®¡fhuh® bfhŠr« nkyhdt®fbs‹WTl brhšYnth«. ï¥go¢ nth£ brŒâU¥gjhf¤ bjÇatU»wJ. $kh‹ mŒa§fhU¡F nth£
brhšYtJ F‰wbk‹W ahuhtJ brhšYth®fnsahdhš mt®fis brŒj ehY Íšyh¡fËš F«gnfhzK« nryK« nr®ªJjh‹ ehY
eh« jhœªjt®fbs‹nghU¡F«, Ô©lhjt®fS¡F« Jnuh»ba‹W Íšyh¡fshdjhf¤ bjÇatU»wJ. »uk¥go ïªj ïu©L Íšyh¡fŸ
miH¡f ã‹th§fkh£nlh«. nth£ilí« bršYgoahf vL¤J¡bfh©lJ bfhŠrK« xG§
fhfhJ. VbdÅš, nry« Íšyh nth£lhdJ m¡uhrd¤ nj®jY¡fhf
Fo muR - Jiz¤ jiy§f« - 08.11.1925 V‰g£l Û£o§F r£l¥go brŒa¥g£ljšy bt‹W«, îthf rig
bk«g®fS¡F neh£O° bfhL¡fhkš ahnuh ïu©Lng® nr®ªJ jªâ
bfhL¤JÉ£ljhf X® îthf rig bk«g® MnBã¤âUªjh®. ïj‰F
nry« Íšyh fh§»u° fÄ£oah® v›Éj xG§fhd gâY« Twnt
Æšiy. ïij¥g‰¿ ek¡F¡ ftiyÆšiy v‹W É£LÉ£lhY«,
mt®fSila nj®ªbjL¥ãš F¿¥ghf X® bga® ïšyhkš gy
bga®fŸ ágh®° brŒa¥g£ljhf¤ bjÇatU»wJ. m¥goÆU¡f
mij bršYgoíŸsjhf¡ fUâ mâY« $kh‹. V.bu§frhÄ
Ia§fhut®fS¡F mij¢ nr®¤J¡bfh©lJ v¥go xG§fhFnkh
bjÇaÉšiy. mšyhkš, F«gnfhz¤âš Íšyh fh§»u° fÄ£ona
»ilahJ. Íšyh fh§»u° fÄ£o m¡uhrduhÆUªj fdthid
xUt® f©L khfhz¡ fÄ£o¡F¤ jiyt® nj®jš brŒjh»

Fo muR - 1925 302 303 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


É£ljhbt‹W nf£lnghJ, ï§F Íšyh fh§»u° fÄ£ona »ilah fø nt‰WikÆ‹¿ $kâ bgr©likah® cŸgl ahtU¡F«
bj‹W«, Mjyhš bjǪbjL¡f Koahbj‹W« brhšÈ É£lh®. miH¥ò¡ foj« mD¥g nt©Lkhí« mâš všyh¡ føahÇlK«
mšyhkš, fhŠÓòu« kfheh£L cgruiz¡ fÄ£oah® bjÇɤâUªj jh« m‹ghŒ, rkurkhŒ elªJbfhŸtjhfî« vGâ mD¥gnt©L
fhyhtâah»a m¡nlhg® khj« 20-ª njâ tiuÆY« F«gnfhz« khŒ¡ nf£L¡bfhŸS»nwh«.
“Íšyh fh§»u° fÄ£oÆÈUªJ” ahUila bgaU« xG§fhfnth
j¥ghfnth m¡uhrdhâgâ °jhd¤J¡F mD¥ã¡f¥glntÆšiy. Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 08.11.1925
ïªj ÃiyikÆš F«gnfhz« nth£ bršYgoba‹W«, mij
$kh‹ bu§frhÄ mŒa§fhU¡F¢ nr®¤J fz¡F¥ gh®¡f¥
g£oU¥gjhÆUªjhš, ï›Éj¤ nj®jšfis #d¥ãuâÃâ¤t
nj®jby‹W« xG§fhd nj®jšfbs‹W« v¥go bghJ #d§fŸ
Ãid¡f¡ TL«? jhia¡ bfh‹wtD¡F« CÇš ghâ¥ng®
nrUth®fbs‹w gHbkhÊnghš Ra e‹ikÆ‹ bghU£L x¤JiH
ahikia xʤJ¤ njr¤ij¥ ghHh¡»dt®fS¡F«, r®¡fhU¡F
moikah» njr¤ij¡ fh£o¡ bfhL¤J j§fŸ ãŸis F£ofS¡F
c¤ânahf« r«ghâ¤jt®fS¡F«, kfh¤khÉ‹ bgaiu¢ brhšÈ¡
bfh©L âd¥go rhuha« KjÈa kJghd« ɉ»wt®fS¡F«,
K‹dÂÆÈU¡F« T£l¤ij¢ nr®ªj $kh‹ V.bu§frhÄ
mŒa§fhU¡F« 4 nth£; njr e‹ikÆ‹ bghU£L x¤JiHah
ikÆ‹ fhuzkhŒ j‹idna âahf¥gL¤â¡ bfh©L ViHfË‹
bghU£L«, bjhÊyhs®fË‹ bghU£L« jdJ Raey¤ij kwªJ
yB¡fz¡fhŒ r«ghâ¡f¡Toa c¤ânahf§fisí«, bjhÊiyí«
ÉL¤J njrnk K¡»akhdbjd¡ fUâ, jkJ clš, bghUŸ, MÉ
_‹iwí« kd¥ó®tkhŒ m®¥gzŠ brŒj c©ik âah»fËbyhU
tuhd $kh‹ âU.É.fÈahzRªâu KjÈahU¡F« eh‹F nth£
v‹W brhšnthkhdhš, njr¤âš xG¡f«, c©ik, gF¤j¿î
ïU¡»‹wbj‹W v¥go¢ brhšy¡TL«? v¥gonah, $kh‹
KjÈah® bjǪbjL¡f¥g£L É£lhbu‹W brhštjhš, ïÅ ïij¥
g‰¿¡ »sw nt©oa mtáaÄšiy.
fhŠÓòu« kfhehlhdJ xU Éj¤âš Äfî« K¡»akhd kfheh
bl‹nw brhšy nt©L«. VbdÅš br‹w tUl« eilbg‰w
âUt©zhkiy kfhehlhdJ ãuhkzušyhjhUila Ãiyik
ï‹dbjd cz®tj‰F mETykhÆUªj nghâY«, fhŠÓòu«
kfheh£oš ãuhkzušyhjhUila flik ï‹dbjd îzaŠbrŒa
nt©oajhÆU¡F«. Mjyhš kfheh£L¡F ãuhkzušyhj fh§»u°
thâfŸ ahtU« É#a« brŒtJ mtáakhŒ ïU¥gnjhL kdrhø
KjÈa vªj¡ fhuz§fshyhtJ fh§»uÌš bk«g®fsšyhâUªJ
njr K‹nd‰w¤âY«, ãuhkzušyhjh® r_f K‹nd‰w¤âY«,
ftiyíŸs x›bthU ãuhkzušyhjhU« É#a« brŒant©oaJ
mtáakhÆU¡»‹w goahš mªj¥go É#a« brŒtj‰F, m¡uhrd®

Fo muR - 1925 304 305 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


fhŠÓòu« jÄH® kfhehLfŸ RnjrĤâuÅ‹ á‹dò¤â

fhŠÓòu¤âš 31 - tJ uhéa kfhehL ehsJ et«g® khj« 21, ehsJ 1925-« ´ m¡nlhg® µ 30-« ² RnjrĤâu‹ 4-tJ
22 -ª njâfshd rÅ, PhƉW¡»HikfËš br‹id etr¡â g¡f« 3- tJ g¤âÆš ‘ j®k brh¤âÈUªJ fø¥ ãurhukh’ “eh«
vâ®gh®¤jgo #%uhf fhÇa§fŸ el¡»‹wd ” v‹w thrf¤â‹
MáÇa® $kh‹ âU.É.fÈahzRªju KjÈahut®fŸ m¡»uhrd¤
bjhl®¢áahf “ïªJkj j®k brh¤J gÇghyd r£l« #°o° f£á
â‹ Ñœ TL«. kªâÇ ãothjkhf ïa‰¿aJ” gÇR¤jkhd neh¡fKl‹ brŒa¥
mJ rka« r®t føah®fS« ml§»a ãuhkzušyhjh® g£ljhf brhšy¥gLtjhdJ vy¡õD¡F X® K¡»a¡ fUÉahf
kfhehblh‹W« TL«. brŒa¥g£oU¡»wbj‹W Ãu«ãa mDnghf« bg‰w Ã%g®
brhšY»‹wh®.
ãuhkzušyhjh® K‹nd‰w¤âš fÇrdKŸs jÄœ eh£L¥
mj‹ c©ikahbjÅš ³ r£l¥go ÃaÄ¡f¥g£l fÄõ
ãuhkzušyhjh® midtU« tªâUªJ, j§fsJ K‹nd‰w¤â‰fhd
d®fËš xUtuh»a $kh‹ ã.É.eluh# KjÈah® mt®fŸ áy âd§
xU â£l¤ij¡ fhzî«, mij¢ rÇtu mKY¡F bfh©L tuî«, fS¡F K‹ nfhaK¤ö® lî‹ AhÈš $kh‹ M.r«gªj KjÈah®
V‰ghL brŒa ntQkhŒ¡ nf£L¡ bfhŸS»nw‹. B.A.,B.L. mt®fŸ jiyikÆ‹ Ñœ áy bghJ °jhgd§fËÈUªJ
ïJ Éõa¤âš x›bthUtU« j§fŸ uhéa mã¥ãuha ngj§ fÄõd® mt®fS¡F cgrhu¥ g¤âu« go¤J¡ bfhL¡F« fhy¤âš
fhuzkhfthtJ, brhªj mrîÇa§ fhuzkhfthtJ myøakhŒ fÄõd® $kh‹ KjÈah® mt®fŸ Ãfœ¤âa brh‰bghÊÉ‹
rhukhtd :-
ïUªJÉlhkš f©o¥ghŒ tunt©LkhŒ kWgoí« Éda¤Jl‹
nf£L¡ bfhŸS»nw‹. “ïªJkj j®k gÇghyd rigfËY«, Mya§fËY« k‰W«
bghJ °jhgd§fËY« elªJ tªj m¡»uk§fisí«, el¡»‹w
Ô©lhikia xÊ¡f nt©oaJ ãuhkzušyhjhU¡F Äfî« m¡»uk§fisí« vL¤Jiu¤J ï¥ng®¡bfh¤j ÔabrašfŸ ïÅ
K¡»akhdbjhU fldhF«. VbdÅš, Ô©lhjh®fË‹ K‹nd‰wª elthâU¡F« bghU£L«, eilbgw nt©oaitfŸ »uk¥go
jh‹ ãuhkzušyhjh®fË‹ K‹nd‰wkhF«. Ô©lhjh®fË‹ el¤â it¡F« bghU£L« ï¢r£l« M¡f¥g£lnja‹¿ ïj‹
J‹gªjh‹ ãuhkzušyhjhÇ‹ J‹gkhF«. brh¤âÈUªJ r®¡fh® bfhŸisao¤J¡ bfh©L nghfnt©L
bk‹»w bf£l v©z¤âdhš brŒa¥g£ljšy bt‹W«, ïj‰fhf
Ô©lhik xÊtj‹ _ykhŒ¤jh‹ ãuhkzušyhjh® fil¤
#d§fS« Toa tiu x¤JiH¡f nt©L«” v‹W« nf£L¡
njw Koí«. Ô©lhik xÊtj‹ _ykhŒ¤jh‹ ehL Rauh{a bfh©L j‹ brh‰bghÊit ÃW¤â¡ bfh©lh®.
kilí«. Mjyhš Ô©lhik Éy¡»š ftiyíŸst®fS«, Ô©lh
jhbu‹W brhšy¥gLgtU« mtáa« fhŠÓòu¤â‰F tªJ mj‰ Mdhš 30 .10. 1925 - š RnjrĤâuÅš btËtªj Éahr¤ij¡
ftÅ¡FÄl¤J, Mâfhy« bjh£L Vfnghfkhf nfŸÉ nf£ghÇ‹¿
bf‹W X® kfhehL T£o fhÇa¤âš gy‹ ju¤j¡f â£l§fis¡ fhz
mDgɤJ tªjJkšyhkš bjY§F ghiõÆš br¥ò« gHbkhÊ¡
nt©Lkhí« nf£L¡ bfhŸS»nw‹.
»z§f “Û¡F¢ N¥ò eh¡F nk¥ò” v‹W brhšY»w goahf
<nuhL <.bt.uhkrhÄ Ãntjd¤ij áy Mya§fËš RthÄ¡F¡ fh©ã¤J«, fh©ãah
15.11.25 kY« Tl bfhŸisao¤J¤ â‹w nfhÉš bgU¢rhËfS¡F«,
mt®fS¡F Vtšfhu®fshf mt®fË‹ Ñœ tÆW ts®¤J tªj
Fo muR - nt©LnfhŸ - 15.11.1925 gÂahs®fS¡F«, ït®fS¡bfšyh« nkšg£l mªj°âš
ïUªJ bfh©L mt®fŸ ïZl«nghY« j§fŸ ïZl« nghY«

Fo muR - 1925 306 307 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


fhÇahâfis el¤â¡ bfh©L« âUo¡ bfh©L« ïUªj á‰áy bgwhâU¡Fbk‹W v©Q»nw‹ vd $kh‹ V.r©KfRªju«
bghJ °jhgd§fË‹ c¤ânahf°j®fS¡F«, ³ r£lkhdJ ãŸis vGJ»wh®.
mUtU¥ig¡ bfhL¡f ToanjahF«. ï›tU¤j« fhuzkhf
F¿¥ò :
føfis x‹nwhblh‹W ïiz¤J xUtU¡bfhUt® kd¤jh§
fiy í©L g©Â ã‹dhš kh¢rÇa¤ijí« c©Lg©Â it¤J nk‰f©l Éahr« nfhaK¤ö® $kh‹ V.r©KfRªju«
mitfS¡ »ilÆš j§fSila “rh© tÆW ts®¡f ryh« nghL« ãŸisat®fshš, RnjrĤâuD¡F mD¥g¥gl, m¥g¤âÇif
Fyh«fŸ” neÇš gh®¤jt‰iw vGjhJ Vnjnjh jhWkhwhf vGj¤ ïij¥ ãuRÇahJ âU«g mD¥ãÉ£ljh«. g¤âÇifbah‹¿š jhW
jiy¥gL»‹wh®fŸ. ït®fisí« g¤âÇif Ã%g®fshf¡ khwhd Éra« VnjD« tUkhÆ‹, mij kW¤J¡T¿ vGj¥gL«
bfh©l g¤âÇiffS¡F vªj¡ fhy¤âš, vªj neu¤âš, vªj
Ã%g§fis¥ ãuRÇahJ âU¥ã ÉLtJ g¤âÇif el¤J« bfhŸ
Éahr¤ij¡ bfh©nlD« g¤âÇif¡F ïilôW Éis¤J
bfL¤JÉLth®fnshbt‹»w rªnjf« v« ngh‹w g¤âÇif if¡nf ÉnuhjkhF«.
thá¡F« Ĥâu‹ nea®fS¡F c©lhtJ rf#nk. Éf, ekJ nea® F¿¥ãL« RnjrĤâu‹ Ã%giu¥ ngh‹w
mšyhkY« ekJ ÉnuhâfŸ v‹bd‹dnth Nœ¢á brŒt gy® m¥g¤âÇif¡F Ã%g®fshÆU¡»‹wd®. ït®fŸ mnah¡»a¤
jhfî« mijí« v⮤J¥ nghuhl všnyhUila x¤JiH¥igí« jdkhfî«, á‹d ò¤â¡ bfh©L«, c©ikia¤ âǤJ« Ç¥ngh®£
nt©Ltjhfî« k‰W« gythwhfî« $kh‹ eluh# KjÈah® brŒtij eh« gy jlitfËš f©o¤âU¡»nwh«. 劉d« f©o¥
mt®fŸ ngáajhf¤ bjÇ»wJ v‹»wh®. nkšf©l thrf¤â‹go gâš fod gj§ bfh©oU¡»‹wbjd áy® TW»‹wd®. ï¤jifa
gh®¡FksÉš ³ Éahr¤ij vGâa Ã%g® jh‹ neÇš m¥ãur§ Ã%g®fS¡F eh« cgnah»¡F« th®¤ijfŸ jFâjhdh mšyJ
f¤ij¡ nf£fhkY«, Mdhš ahnuh xUt® brhšy¡ nf£L« mij¡ ï‹D« mâf¡ fod gj« nt©Lkhbt‹D« Éõa¤ij¥ bghJ
bfh©L j‹Dila Ú©l fhy mDgt¤âÈUªJ bjǪJ bfh©l #d§fns îza« brŒJ bfhŸS«go nf£L¡ bfhŸS»nwh«.
Éõa§fËš bfhŠr« fyªJ« Éahr« tiua Mu«ã¤JÉ£lh®
nghY«. mjhtJ “òÈia¡ f©ltiu¡ f©L fy§»a fš beŠr®
Fo muR - g¤âuhâg® F¿¥ò - 15.11.1925
nghY«” vd¢ br¥ò« gHbkhÊ¡ bfh¥ghf¤ njh‹¿É£lh®.
Éf, njt°jhd gz¤âš #°o° f£áÆ‹ rh®ghŒ ãurhu«
brŒtJ« njt°jhd r£l¤â‹ neh¡f§fËš x‹whbtd¤ bjÇa
nt©Lbk‹W« X® mâfhÇ njhuizÆš vGâíŸst® ³ j®k¢
brh¤J¡fis “c¤ânahf nt£il¡fhu®fis¡ ” bfh©l xU fø
ah® JZãunahf« brŒtij eh£lh® mG¤jkhf f©o¡f flik¥
g£oU¡»wh®fŸ v‹W« ï‹D« v‹bd‹d Égßj§fŸ el¡f¥
ngh»‹wdnth m¿nah« v‹W« kdkhdJ ieªJ ieªJ JU«ò
nghš ïUªj ânuf« ö©nghyhf å§fî« fjW»‹wh®!
c¤ânahf nt£il¡fhu®fis¡ bfh©l føah® v‹gjhf
mt® brhšY« Éõa¤âÈUªJ ftŤjhš mtU¡nf X® rhjhuz
c¤ânahf« »il¡f¥ bgwhâUªj ÃiyikÆdhnyh mšyJ
mtUila cwÉd®fŸ, e©g®fŸ vt®fS¡nfD« c¤ânahf§
fŸ »il¡fhâUªj tU¤j¤âdhnyh jh‹ á¤j RthÔdÄHªj
ÃiyikÆš kdâYâ¤j ÃiyikÆš, kdâš câ¤jt‰iwbaš
yh« bfh£o¡ Fiw Tw Mu«ã¤JÉ£lh®. ï›Éj« mr«ghÉj
khfî«, mehfßfkhfî« Ã%g¤ bjhÊiy el¤â¡ bfh©L tU«
eg®fis Ã%g nea®fshf it¤J¡ bfh©oU¥gjhdJ Rnjr
ĤâuD¡F X® bgU§ Fiwnaah«.
Mjyhš, ïÅ tU§fhy¤âš ïJ ngh‹w r«gt§fŸ eil

Fo muR - 1925 308 309 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


f®dš bt£{ î£ Jiu ïªâa®fŸ ï‹dK« j§fS¡F nt©oaJ
v‹d ( Rauh{a« ) bt‹gijna bjǪJ bfhŸsÉšiyba‹W
brh‹dh® nghY«! )

kfh¤kh fhªâ
Rauh{a«
kfh¤kh fhªâaofŸ ït‰iwbah‹iwínk Rauh{abk‹W
fUjntÆšiy. ï›Éj Rauh{a§fËš vJ tÇD«, ekJ eh£oš
Rauh{abk‹D« gj« ekJ eh£oš bgU«gh‹ikahŒ ï¥nghJŸs fZl§fŸ vJî« khwnt khwhbj‹gJ mtUila
x›bthUtU¡F« j§fŸ j§fŸ Raey¤J¡nf ga‹gL¤j¥g£L mã¥ãuha«. ï¥nghJ Rauh{aÄšiyba‹W brhšYtj‰f¿
tUtnjhL, ghku #d§fŸ mij m¿ahjgo RafhÇa¥ òÈfshš F¿ahf ïU¥gJ :-
Nœ¢áfŸ brŒa¥g£L tU»wJ. Rauh{abk‹gij¥ gy® gythwhf
1. k¡fŸ RakÇahijÆšyhkY«, rk¤JtÄšyhkY« xUt‹
Ãid¤J¡ bfh©oU¡»wh®fŸ. âUl®fŸ jh§fŸ âULtij¥ ãw®
ca®ªjt‹, xUt‹ jhœªjtbdd¢ brhšÈ¡bfh©L,
ftÅahkš É£LÉLtJjh‹ Rauh{abk‹W Ãid¡»wh®fŸ. áiw
bgU«gh‹ikahd kÅj®fis Ô©lhjh®fbs‹W xJ¡»,
ÆÈU¡F« ifâfŸ j§fis btËÆš É£L ÉLtJ jh‹ Rauh{a
ïÊthd ÄUf§fËY« nflhŒ kâ¤J, kÅj Rjªâu
bk‹W Ãid¡»wh®fŸ. Fofhu®fŸ jh§fŸ jhuhskhfî«, Éiy
Äšyhkš bfhLik¥gL¤â it¤âU¥gJ.
eakhfî« nt©oa msî Fo¡f trKŸsjhŒ fyhš tÇ vLg£L¥
nghtJjh‹ Rauh{abk‹W Ãid¡»wh®fŸ. ghku #d§fŸ gy®
2. âd« xUntis¡ fŠá¡F« tÊÆšyhkY«, j§fŸ khd¤
ïªâahit É£L btŸis¡fhuiu Éu£o ÉLtJ jh‹ Rauh{a
ij¡ fh¡f MilÆšyhkY« nfho¡fz¡fhd #d§fŸ
bk‹W Ãid¡»wh®fŸ. ViHfŸ %ghŒ 1-¡F 8 go mÇá ɉgJjh‹
g£oÅahY«, khdhãkhd¤jhY« rhtJ.
Rauh{abk‹W Ãid¡»wh®fŸ. jǤâu®fŸ gz¡fhu® brh¤J¡fis
bašyh« ãL§»¤ j§fS¡F¢ rÇ rkhdkhŒ¥ g§»£L¡ bfhL¥gJ
3. njr¤âš bgU«gh‹iknahuhd bjhÊyhËfŸ j§fS¡F¤
jh‹ Rauh{abk‹W Ãid¡»wh®fŸ.
bjhÊÈšyhkš, j§fŸ étd¤â‰fhf vJî« brŒa xU¥
ïitbašyh« m¿ahikahš Ãid¥gjhf it¤J¡ bfh©lh g£L étd¤â‰fhf mªÃa eh£L¡F¢ br‹W ïÊthŒ
Y« m¿ªjt®fŸ, go¤jt®fbs‹nghnuh btŸis¡fhu® c¤ânah thœªJ khŒtJ.
f§fisbašyh« jh§fns mDgɤJ¡ bfh©L 500, 1000, 5000, 10000
%ghŒ r«gs« bgWtJjh‹ Rauh{abk‹W Ãid¡»wh®fŸ. 4. ekJ njit¡F nt©oa rfy t°J¡fS« mªÃa eh£o
ca®ªnjh®fbs‹»w ãuhkz®fnsh ghku #d§fis¡ ÈUªJ tUtjhŒ V‰g£L mj‹ bghU£L ekJ bršt§fŸ
bfh©L »s®¢á brŒÉ¤J ³ r«gsKŸs r®¡fh® c¤ânahf§ btËehLfS¡F¥ nghŒ ekJ ehL jǤâu¤âš _œ»¡
fisí«, gjÉfisí« jh§fns bgWtJ«, jh§fŸ ãwÉÆš bfh©L nghtJ.
ca®ªjt®fŸ k‰wt®fŸ jhœªjt®fbs‹gij ÃiyÃW¤â, Mâ¡f«
bgWtJjh‹ Rauh{abk‹W Ãid¡»wh®fŸ. ï¤ahâ bfLâfŸ e« eh£il É£L v‹W mfYnkh m‹W
uh#jªâÇfbs‹nghU«, uhéathâfbs‹nghU«, ÓikÆ jh‹ ekJ ehL Rauh{a« bg‰w ehL MFnkašyhkš mªÃa®fŸ
ÈUªJ gh®Èbk©lh® _y« ek¡F tH§f¥gL« áy mâfhu§fis murhø brŒí§ fhuz¤âdhnyna Rauh{aÄšiy ba‹W brhšÈ
í«, gjÉfisí«jh‹ Rauh{abk‹W Ãid¡»wh®fŸ. fh§»uÌš ÉlKoahbj‹W«, kfh¤kh fhªâ mo¡fo fj¿ tUtnjhL, ï›Éj
j‰fhy« ãujhd °jhd« t»¥gjhŒ¢ brhšy¥gL« Rauh{a¡ føah Rauh{a¤ij milant x¤JiHahikiaí«, fj®, Ô©lhik,
bu‹nghU«, murh§f¤jhÇlÄUªJ vijahtJ bgWtij¤ jh‹ kJÉy¡F KjÈa îkhz¤ â£l¤ijí« cgnjá¤jh®.
Rauh{abk‹W brhšÈ¡bfh©oU¡»wh®fŸ. ( ït‰iwbašyh
k¿ªJjh‹ 炙yhªâš $kh‹ r¤âa_®¤âÆ‹ ãur§f« nf£l

Fo muR - 1925 310 311 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


go¤jt®fŸ gjÉfS« ïªâaU¡F¡ bfhL¥gbj‹»w Ó®âU¤j« bgwhkÈUª
âU¥nghnkahdhš, ïªJ - K°è« r©ilfS« ãuhkz® - ãuhkz
ïjid nkš #hâahbu‹nghU« go¤jt®fbs‹nghU«
ušyhjh® føfS« c£ãÇî Jntõ§fS«, V‰g£oU¡Fkh ?
ï›Éu©L« nr®ªj Rauh{a¡ f£áahbu‹nghU« MâÆÈUªnj
x¥ò¡bfhŸsÉšiy. ïit x¥ò¡bfhŸs¥g£L mKY¡F tªJ Rauh¢a¡ føba‹W X® fø V‰g£L bjŒåf ïa¡fkh»a
gy‹ jUtjhdhš nkš #hâahbu‹nghU¡F« go¤jt®fbs‹ kfh¤khÉ‹ ïa¡f¤ij¡ Fiy¤J, c¤ânahf nt£ilahl K‹
nghU¡F« bgÇa Mg¤jhŒ¤jh‹ Koí«. VbdÅš, Ô©lhik tªâU¡Fkh? ³ Ó®âU¤j§fbs‹D« uhéa Rjªâu§fŸ bfhL¡F
bahʪjhš nkš #hâba‹gJ nghŒÉL«. fj®, kJÉy¡F bt‰¿ K‹ 70 nfho %ghahf ïUªj tÇ, ï¥nghJ 150 nfho %ghahf kh¿
bg‰whš Vœik Ãiyí«, jǤâuK« kiwªJÉL«. ï›Éu©L« ÆU¡Fkh? 24 nfhoahfÉUªj ïuhQt¢bryî ï‹W 60, 70 nfhoahf
kiwªjhš go¤jt®fS¡F¥ ãiH¥ãU¡fhJ. kh¿ÆU¡Fkh?
murh§f¤jhÇlÄUªJ bg‰w Ó®âU¤j« v‹D« Rauh{a¤
Tl ïUªnj Foia¡ bfL¤jJ jhyšyth ï›Éj fZl§fŸ Éisªjd. kfh¤khÉ‹ Ó®âU¤jkh»a
ïªj ïufáa¤ij m¿ªnjjh‹, ca®ªj #hâah®fbs‹nghU«, îkhz¤ â£lbk‹D« Rauh{a¤ij¥ bg‰¿U¥nghnkahdhš,
go¤jt®fbs‹nghU« Tl ïUªnj Foia¡ bfL¤jJ nghš ï¡bfLâfŸ ek¡F tªâU¡Fkh ? Rauh{a¡ f£áah® nfhU»wgo
kfh¤khÉ‹ â£l¤ij, mtUl‹ ïUªnj xʤJ É£lh®fŸ. mJ ï‹DbkhU Ó®âU¤jbk‹D« Rauh{a« r®¡fhuhš bfhL¡f¥
kh¤âuÄšyhkš, uhéa Rjªâubk‹w bghŒ¥bga® it¤J, c¤ânah g£lhš, ekJ fâ v‹dthF«? ï‹D« v›tsî nfho %ghŒ tÇ
f« r«ghâ¥gijna ãujhd¤ j¤JtkhŒ¡ bfh©l Rauh{a¡ mâfkhF«? v›tsî #h⢠r©ilfS«, tF¥ò¤ Jntõ§fS«
føba‹W xU f£áiaí« áUZo¤J¡ bfh©L, fh§»uÌÈUªJ tsU«.
kfh¤khití« Éu£o É£L, c¤ânahf nt£ilahl fh§»ui[ X®
Míjkhí« V‰gL¤â¡ bfh©lh®fŸ. eh¡»š CW« j©Ù®
Rauh{a¡ f£áahÇ‹ bfhŸifahd uhéa Rjªâubk‹D« ïªj Ó®âU¤j§fË‹ gydhš V‰g£l c¤ânahf§fŸ jhnd,
bghŒ mâfhuK«, gjÉí« ek¡F¡ »il¡f »il¡f ehL ï‹D« ï‹iwaâd« $kh‹fshd á.ã. ïuhkrhÄ IaU«, kfkJ
Ó®nflilaî«, x‰Wik Fiyaî«, jǤâu« bgUfî«, moik¤ C°khD«, uhkuha çfU«, gh¤nuhî«, átPhd« ãŸisí«
j‹ik gy¥glî«jh‹ MFnkašyhkš njr« xU¡fhY« K‹D¡F Mbsh‹W¡F khj« 5,500 %ghŒ åj« r«gs« v‹D« bgauhš
tu Koant KoahJ. bfhŸisao¥gJ«, jÅ t©oÆš ãuahz« brŒtJkhÆU¡»wJ.
ïij¥ gh®¤J¥ bghW¡fhkš, $kh‹fŸ $ÅthrŒa§fh®
Ó®âU¤j« eh¡»Y«, V. bu§frhÄ Ia§fh® eh¡»Y«, r¤âa_®¤â eh¡»Y«
cjhuzkhf, x¤JiHahik¡F K‹Å£l fh§»u°fË‹ C¿d j©Ù® jhnd - ekJ eh£oš Rauh{a¡ f£áahŒ¡ »s«ã,
Ka‰áahš, ekJ murh§f¤jh® ïJtiu ïu©L jlitfËš uhéa njr¤ijí« r_f¤ijí« ghHh¡»¡ bfh©L tU»wJ.
Rjªâubk‹D« ïu©L Ó®âU¤j§fis¡ bfhL¤âU¡»wh®fŸ. ïªj c¤ânahf§fŸ ïªâa k¡fS¡F å© bj©l¤J¡
mjhtJ, x‹W Ä©nlh - kh®È Ó®âU¤j«, k‰bwh‹W fhf¤jhnd! “Fiy¡F« ehŒ¡F vY«ò nghLtJnghš” murh§f¤
kh©nlF - br«°ngh®£ Ó®âU¤j«. ïitfË‹ gydhŒ njr« v‹d jhuhš åá v¿a¥g£oU¡»wJ! ïªj c¤ânahf§fshš, ViHfŸ
thƉW ? ït‰whš V‰g£l gjÉiaí«, c¤ânahf¤ijí« MÆu« jiyÆš if it¤J tÇia ca®¤â, tNšbrŒJ MÆu¡fz¡fhd
gâdhÆu¡fz¡fhd r«gs§fisí« e«Äš ah® miltJ v‹»w %ghŒfis xUáy® mDgÉ¥gjšyhkš ntbw‹d ãunah#d«?
r©ilfS«, bghwhikfS« tY¤J tªjJ«, xUtiu Vkh‰¿ ï›î¤ânahf§fËšyhj fhy¤âš uh#h§f« el¡fÉšiyah?
xUt® mila bghJ #d§fis cgnah»¤J¡ bfh©lJkšyhkš mªj uh#h§f¤â‰F«, ïªj uh#h§f¤â‰F« ɤâahr«
ntbw‹d f©nlh«? jhbd‹d? ïªj c¤ânahf§fŸ V‰g£lâ‹ gydhŒ xU btŸis¡
5,500 %ghŒ r«gsKŸs îthf rig bk«g® gjÉfS«, kªâÇ fhu c¤ânahfkhtJ, mâfhukhtJ Fiwªjjh?

Fo muR - 1925 312 313 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïªj c¤ânahf¤â‹ gydhŒ njr¤âš brštÃiy bgU»‰wh? kfh¤kh brhšY« Rauh{akh»a fj® c‰g¤â brŒJ
tÇ Fiwªjjh? Ô©lhj k¡fŸ j§fŸ bjŒt§fis¡ fhzthtJ, cL¤âdhš, mªÃa eh£L¡F¥ nghF« 70 nfho %ghí«, Äš
bjUÉš el¡fthtJ cÇik bg‰wh®fsh? nfho¡ fz¡fhŒ mªÃa ïaªâu¡fhu® mEgÉ¡F« 70 nfho %ghí«, Mf 140 nfho %ghÆš,
eh£lhuhš Éahghu¤â‹ _ykhŒ Ru©l¥gL« gz¤âš K¡fhš FiwªjJ tUl« 1- ¡F 100 nfho %ghahtJ ViHfS¡F¥ g§F åj«
J£lhtJ ekJ eh£oš j§f tÊna‰g£ljh? nfho¡fz¡fhd k¡fŸ »il¡F«. kfh¤kh brhšY« Ô©lhik v‹D« Rauh{a¤J¡F¥
kJghd¤âdhš ghHhtijahtJ ÃW¤j Koªjjh? njr¤J¡F v‹d ghLg£L bt‰¿ bg‰whš, ÄUf§fS¡F«, òG¡fS¡F« nfty
gyid¡ bfhL¤jJ? khÆU¡F« Ô©lhjhbu‹W brhšy¥gL« 7 nfho¥ ng®fŸ kÅj®
fshth®fŸ. ïªâa kÅj r_f¤J¡F 7 nfho kÅj® yhgkhF«.
Rauh{a¡ føahbu‹ngh®, ghku #d§fŸ ïªj ïufáa¤ij
ãuhkzušyhjhU¡F« ïÊthd jhák¡fŸ, N¤âu® v‹»w bgaU«
m¿ahjgo g¤âÇ¡iffËš rjh fhyK« bghŒí« òSF« vGâí«,
Ú§F«. kfh¤khÉ‹ Rauh{akh»a kJÉy¡F¡F ntiy brŒJ
kdj¿ªj bghŒ¥ãurhu§fŸ brŒJ«, bghJ #d§fis Vkh‰¿ všyh
bt‰¿ bg‰whš njr¤âš kJghd« xÊí«. ViHfŸ RfkhŒ thœth®
c¤ânahf§fisí« jh§fns mila nt©Lbk‹D« Mir¥
fŸ. tUl¤âš 20 nfho %ghŒ ViHfSila gz« kJghd tif
g£L¡bfh©L« To¡To v¥go ïªj c¤ânahf¤ij miltJ
Æš r®¡fhU¡F¥ nghŒ c¤ânahf°j®fŸ g§»£L¡ bfhŸtij
v‹W râahnyhrid brŒJ bfh©LÄU¡»wh®fnsašyhkš, ï›Éj
ÃW¤J«. Mjyhš Rauh{a¡ f£áÆ‹ Rauh{a« nt©Lkh? kfh¤kh
c¤ânahf§fŸ ek¡F mtáakh, mtáaÄšiyahbt‹gij¥ g‰¿
É‹ Rauh¢áa« nt©Lkh?
xU ehshtJ ngáanj »ilahJ.
Fo muR - jiya§f« - 15.11.1925
nt©lhj Rauh{a«
Rauh{a¡ f£áahÇ‹ Rauh{a« njr¤â‰F c©ikahd
Rauh{a« MfhJ. ï›Éj Rauh{a« ekJ eh£o‰F nt©lnt
nt©lh«. Rauh{a¡ f£áah® nf£»wgo r®¡fhuhš bfhL¡f¥gL«
Rauh{abk‹D« Ó®âU¤j« kWgoí« tUkhdhš go¤jt®fS¡
F«, ca®ªj #hâahbu‹W brhšYgt®fS¡F« MÆu¡fz¡fhd
r«gsK« c¤ânahfK« »il¡F«.
ïj‰fhf kWgoí« tÇia mâf¥gL¤j nt©L«. k¡fS¡FŸ
ca®î, jhœî Ãiy¤âU¡F«. Foia xʤjhš r®¡fh® tU«go
Fiwtj‹ _y« j§fSila r«gs« FiwªJ nghFkhdjhš, Foia
ÃW¤j KoahJ. Éahghu¤â‹ _ykhf mªÃa eh£L¡F¥ nghF«
bršt¤ij ÃW¤j ït®fŸ ifÆš â£lbkh‹WÄšyhjjhš mJî«
rh¤âa¥glhJ. c¤ânahf¤ij¡ Fiw¥gjhš, go¤jt®fS¡F
étndhgha¤â‰F kh®¡fÄšyhkš nghŒÉL«. Mifahš, mijí«
ït®fŸ brŒa KoahJ.

nt©oa Rauh{a«
c©ikahd Rauh{ank ek¡F nt©L«. mJ kfh¤khÉ‹
Rauh{akhd fj® c‰g¤â brŒtâY«, mij cL¤JtâY«,
Ô©lhikia xʤJ k¡fŸ rkkhŒ thœtâY«, kJghd« xʪJ
k¡fŸ xG¡fkiltâYnkjhÅU¡»wJ.

Fo muR - 1925 314 315 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


2. ï¥go xJ¡» it¡f¥g£oUªjhY« ïij Ãiwnt‰W«
nghJ nr®k‹ x›bthU mÆ£l§fis¥ g‰¿í« fî‹áy®
fSila r«kj« bg‰W¤jh‹ bryî brŒant©L«.
3. ï¥goÆU¡f, nr®kdhš ïj‰bf‹W ïJtiu 7000 %ghŒ
brytÊ¡f¥g£L É£lJ. ït‰W« 633 %ghŒ jÉu gh¡»
<nuhL nr®kÅ‹ mlhj brŒif bašyh« fî‹áš r«kjÄšyhkny nr®bk‹ j‹ ïZl«
nghš brytʤ âU¡»wh®.
<nuhL KÅághÈ£oÆ‹ bghJ #d§fË‹ tÇ¥gz« ï¥goÆU¡f ïJtiu nr®kdhš bryî brŒa¥g£oU¡F«
jhWkhwhf¢ brytÊ¡f¥g£L tUtij¥ g‰¿ ïj‰F K‹ gy bjhif¡F mEkâ bfhL¡fî«, nk‰bfh©L 5000 %ghŒ
jlitfËš F¿¥ã£oU¡»nwh«. nghJkhd msî #yjhiu mEkâ¡fî«, fî‹áy®fSila r«kj¤ij¥ bgw 26.10.25-š
f£lhjjdhY« XilÆš ÉGªJ nj§F« fRkhy¤ j©Ùiu nr®k‹ X® Û£o§F ngh£oUªjh®. mªj Û£o§if 2-11-25-¡F
xG§fhŒ btË¥gL¤jhj fhuz¤jhY«, mâÈUªJ bfhR¡fS«, jŸËit¤J mj‰FŸshf, nr®k‹ bryî brŒâU¡F«
Éõ¡fh‰WfS« c©lh», Cbu§F« guÉ, åLfŸ njhW« bjhiffis¥ gÇÓyid brŒa X® r¥ fÄ£o ÃaÄ¡f¥g£lJ.
kiy¡fhŒ¢ryhY«, FË® fhŒ¢ryhY« #d§fŸ mt°ij¥gL 4. r¥fÄ£o j‹Dila Ç¥ngh®£il mE¥ãÉ£lJ.
tij¡ bfhŠrK« yøa« brŒahkš, ekJ KÅágš nr®k‹ mt®
fŸ á§fhu td¤â‹ bgauhš tÇ¥gz¤ij¡ f©lgo thÇ ïiw¥ 5. 10-11-25-ªnjâ Û£o§F¡fhf F¿¥ã£l neu¤J¡F thâfshd
gij¥ g‰¿í«, J®ÉÃnahf¥gL¤â¡ bfhŸtij¥ g‰¿í«, ïj‰F fî‹áy®fS« k‰w áy fî‹áy®fS« Û£o§F el¡F«
K‹ F¿¥ã£oU¡»nwh«. br‹w 10-ª njâ <nuhL KÅághÈ£oÆš °jy¤J¡F tªJ gh®¤jnghJ, nr®k‹ ÄÅ£ ò°jf¤âš
á§fhutd¤â‰fhf ïJ tiuÆš fî‹áy®f Sila mEkâ bg‰W«, v‹dnkh vGâ¡ bfh©nlÆUªjh®. mªj rka« nr®kid¥
mEkâ bgwhkY« bryî brŒâU¡F« gz¤ij¥ gÇÓyid gh®¤J, eh§fŸ tªâU¡ »nwh«, Ú§fŸ ÄÅ£ ò°jf¤âš
brŒtj‰fhfî«, nr®k‹ nf£»wgo bašyh« nk‰bfh©L gz« v‹dnkh vGâ¡bfh©oU¡»Ö® fnsba‹W nf£lh®fŸ.
bfhL¡fyhkh bt‹gij¥ g‰¿í« nahá¡fî«, 10-11-25-š nr®kdhš ïij nr®k‹ bfhŠrK« ftÅ¡fhkš vGâ¡ bfh©nl
xU Û£o§F T£l¥g£oUªjJ. mªj Û£o§F¡F mâf¥goahd ÆUªjh®. kWgoí« fî‹áy®fŸ f©o¤J, mbj‹dbt‹W
fî‹áy®fŸ tªJ nr®kD¡F Énuhj khŒ¤ Ô®khd§fŸ brŒJ nf£f ã‹dhš bjÇí« v‹W brhšÈÉ£L¤ jd¡F nt©o
ÉLth®fnshbtd nr®k‹ gaªJ F¿¥ã£l neu¤â‰F K‹ghfnt aij vGâ¡bfh©lh®. fî‹áy® $kh‹ nõ¡jhî¤ rhŒò
jd¡F nt©oa fî‹áy®fis miH¤J¡bfh©L tªJ j‹ r¥fÄ£o ÆDila Ç¥ngh®£ v‹dbt‹gij¥ go¡F«go
ïZl«nghbyšyh« fhÇa§fis Ko¤J¡bfhŸs, v‹bd‹d nf£lh®. mijí« go¡fKoahbj‹W nr®k‹ brhšÈÉ£lh®.
Ô®khd§fŸ Ãiwnt‰¿¡ bfhŸs nt©Lnkh mt‰iw ïufáakhŒ 6. ãwF nr®k‹ m§»Uªj butbu©£ V. l¥Ëí ãu› v‹D«
vGâ¡ bfh©oU¡F« rªj®¥g¤âš k‰w fî‹áy®fS« tªJÉ£ Inuh¥ãa fî©áyiu, nkšbfh©L ntiy brŒtj‰fhf gy
lh®fŸ. ïj‰F nkš elªj Éõa¤ij¥g‰¿ fî‹áy®fshd $kh‹ mÆ£l§fS¡F 2700 %ghŒ mEkâ¥gjhf X® Ô®khd¤ij
fŸ. nf.V.nõ¡jhî¤ rh»¥, V.gHÅa¥g br£oah®, <.Í. R¥ãukÂa ãnunuã¡F«go miH¤jh®. mt® mJ nghynt ãnunu
Ia® M»a _‹W fd th‹fS« nr®k‹ ÛJ <nuhL K‹Ó¥ nfh®£ ã¤jh®. k‰bwhU fî‹áyuhd $kh‹. É.I.nlÉ£ mij
oš tH¡F¤ bjhl®ªJ Ô®khd§fis Ãiwnt‰wbth£lhjgo ïŠr§ Mnkhâ¤jh®.
õ‹ bg‰W É£lh®fŸ. mªj ãuhâ‹ rhuh«r¤ij¡ ÑnH F¿¥ãL
»nwh«:- 7. $kh‹. nõ¡jhñ¤ rhŒò mt®fŸ, g¢ir¡ bfho gªjš
nghLtj‰F 1000 %ghŒ Ú¡» gh¡»¤ bjhifia kh¤âu«
1. tUõhªju c¤njr tuî-bryî â£lkh»a g£#‰¿š, á§fhu mEkâ¡ fyhbk‹W xU âU¤j¥ ãnunugid bfh©L tªjh®.
td¤â‰fhf 3000 %ghí«, FHªijfŸ ÉisahL« °jy¤â‰ ïij $kh‹ gHÅa¥g br£oah® Mnkhâ¤jh®. ïij nr®k‹
fhf 2000 %ghí« xJ¡» it¡f¥g£lJ. nth£L¡F É£lh®. ï¤âU¤j¥ ãnunugid¡F 7 fî‹áy®fŸ

Fo muR - 1925 316 317 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


mDTykhf nth£ bfhL¤jâdhš, âU¤j¥ ãnunugid v‹W ï«khâÇ X® ãuhJ bfhL¤jâ‹ngÇš nfh®£lhut®fŸ
Ãiwnt¿‰W. ïij V‰W¡bfh©L j‰fhy rhªâahŒ X® ïŠr§õ‹ f£lisí«
ãw¥ã¤âU¡»wh®. ïij¥g‰¿ tÇbfhL¥nghU¡F mâf« x‹W«
8. $kh‹. É.I.nlÉ£ v‹gt®, nr®k‹ ö©LnfhÈ‹ngÇš
brhšynt©oaâšiyba‹nw Ãid¡»nwh«. bghJ #d§fSila
vGªJ ï¤âU¤j¥ ãnunugid xG§fhdjšybt‹W« mrš
gz¤ij ï«khâÇ j¥ghd tÊÆš brytÊ¡f¡TlhJ v‹»w
Ô®khd« K‹dnk Ãiwnt¿É£ljhš, âU¤j¥ ãnunu
fø¡F m«Û£o§»š mETykhÆUªjt®fŸ, $kh‹fŸ.
gidia¥ g‰¿¡ ftÅ¡fnt©oaâšiyba‹W« brhšÈ
nf.V.nõ¡jhñ¤ rhŒò, K.r.K¤J¡fU¥g‹ br£oah®, K.r.gHÅa¥
É£lh®. $kh‹ nõ¡jhñ¤ rhŒò, clnd vGªJ $kh‹. ãu›
g‹ br£oah®, <.É.eŠr¥g br£oah®, <.Í.R¥ãukÂa Ia®, <®Í.
JiuÆ‹ mrš Ô®khd« nth£L¡F Él¥glÉšiyba‹W«,
fhËjh° nr£, M®.rjhát« br£oah® KjÈat®fŸ. nr®kD¡F
ÃiwntwÉšiy ba‹W« MnBã¤jh®. mrš Ô®khd¤ij¥
mETykhÆUªJ nr®kD¡F mETykhŒ nth£ bfhL¤jt®fŸ
ãnunuã¤j $kh‹. ãu› Jiu j«Kila Ô®khd« nth£L¡F
$kh‹fŸ. $Åthr KjÈah®, nlÉ£ ãu› Jiu, gh®¡f®, ik.ikÔ‹
Él¥glÉšiyba‹W«, mJ ÃiwntwÉšiy ba‹W«
rhŒò, fhj® rhŒò ït®fËš Kjš ehštU« cŸq®tháfsšy.
brhšÈí«, nr®k‹ nf£fhkš xG§F¡F ÉnuhjkhŒ, $kh‹.
mj‰fL¤jt® nr®k‹ jathš Ãakd« bg‰wt®. filáahf¡
ãu› JiuÆ‹ Ô®khd« Ãiwnt¿É£ljhfî«, âU¤j¥
F¿¥ã£l $kh‹.fhj® rhŒò cŸq®tháí«, bghJ #d§fshš
ãnunugid xG§F¤ jtbw‹W« Ô®khŤJÉ£lh®.
bjǪbjL¡f¥g£ltUkhth®. ca®ªjtbu‹W« k¡fS¡F
9. nr®k‹ $kh‹.ãu› JiuÆ‹ Ô®khd¤ij nth£L¡F nkhB¤J¡F tÊfh£Lgtbu‹W«, naRehjÇ‹ c©ik¡ bfhŸif
Élhkš Ãiwnt¿ É£ljhf¢ brhštJ R¤j¥ bghŒí«, xG§ fis¥ gu¥ògtbu‹W«, Inuh¥ãa nk‹kfbd‹W« brhšÈ¡
ÑdkhdJkhF«. Mjyhš ³ Ô®khd« x¥ò¡bfhŸs¤j¡f bfhŸS« butbu©£ ãu› Jiuat®fŸ ï›t¡»uk§fËš v¥go¡
jšy. nr®kdhdt® âU¤j¥ ãnunugidia nth£L¡F fyªâU¡»whbu‹gij¥ bghJ #d§fŸ nahá¡f nt©LkhŒ¡
É£lijí«, bk#hÇ£o fî‹áy®fshš Ô®khÅ¡f¥g£l nfhU»nwh«. k‰wit ã‹dhš.
ijí« gâî brŒJbfh©L mij mKÈš bfh©L tu¡
flik¥ g£lt®. Fo muR - f£Liu - 15.11.1925
10. ïªj¡ fhuz§fshš nr®k‹ $kh‹.$Åthr KjÈahut®
fSila fhÇa«, bf£l v©zKŸsJ«, mnah¡»a¤
jdKŸsJ«, mâfhu¤â‰F nk‰g£lJ«, m¡»ukkhdJ«,
jdJ nah¡»ij¡F¥ bghUªjhjJkhF«.
11. Mifahš tÇbfhL¡F« bghJ #d§fË‹ e‹ikia¡
nfhÇ $kh‹.ãu› JiuÆ‹ Ô®khd¤ij mKY¡F¡ bfh©L
tuhkÈU¡fî«, tÇ¥gz¤ij vL¤J ïj‰fhf xU irrh
ntD« bryî brŒahkÈU¡fî« $kh‹.nõ¡jhñ¤ rhŒã‹
Ô®khd¤ij xG§F¥go Ãiwnt¿djhf¡ F¿¥ò¥ ò°jf¤âš
vG⤠ԮkhŤJ, mij mKY¡F¡ bfh©Ltuî« nt©
oaJ Äfî« mtáakhd jhÆU¡»wJ.
12. mšyhkY«, Úâiaí« »uk¤ijí« mErǤJ, g¢ir¡
bfho¥ gªjY¡bf‹W nr®k‹ tÇbfhL¥ngh® gz¤ij vL¤
J¢ bryî brŒahkÈU¡F«go nr®k‹ ÛJ X® ïŠr§õ‹
f£lisí« ãw¥ã¡f nt©oaJ mtáakhÆU¡»wJ.

Fo muR - 1925 318 319 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ï¥g¤âÇ¡ifí«, r§fK«, rfyK« rfy ngh¡»a§fisí«
jh§fns VfnghfkhŒ mDgɤJ tªj RnjrĤâu‹ ngh‹w
g¤âÇif¡F«, mj‹ T£l¤jhU¡F«, ïit ngh£oahŒ¡ f©ljhš
ït‰iw¢ bršth¡»šyhkyo¤J xÊ¡f gy jªâu§fS« brŒjâ
dhš ï¤jªâu§fS¡F¤ jh¡F ão¡f RnjrĤâu‹ nghyî«, mj‹
jÄœ âdrÇ g¤âÇif T£l¤jh® nghyî« âuhÉlD« mj‹ T£l¤jhU« murh§f¤ij
jGt neÇ£lJ. v‹d brŒJ« RnjrĤâu‹ T£l¤â‰FŸs jªâu
r¡â âuhÉl‹ T£l¤â‰»šyhjjhY«, ãuhkzušyhjhÇš áyU¡F
ï¥nghJ jÄœeh£oš cŸs bgU«ghyuh»a Mâ¤jÄœ j§fŸ jÅ¥g£l Raey¤â‰F«, Ñ®¤â¡F« RnjrĤâu‹ T£l«
k¡fS¡F Äfî« K¡»akhí« mtrukhí« nt©oaJ bghJ ïl§bfhL¤jjhš, ït®fS« mnjhL nr®ªJ v⮥ãurhu«
neh¡Fila xU jÄœ âdrÇ g¤âÇifna MF«. jÄœeh£oš j‰ brŒjjhY«, âuhÉlD¡F¥ ghku #d§fŸ c©ikia czU«go¢
fhy« cyÉtU« jÄœ âdrÇ g¤âÇiffŸ _‹W. mjhtJ Rnjr brŒaî«, ghku #d§fËl¤âš bršth¡F¥ bgwî« Koahkš
Ĥâu‹, âuhÉl‹, Rauh{ah M»a ïitfns. ït‰¿š Rnjr nghŒÉ£ljhš ïJ j¡f gyid bj‹Åªâa k¡fS¡F mË¡f¡
Ĥâu‹ KjÈš njh‹¿aJ. ToajhŒ ïšyhkÈU¡»wJ.
ïj‹ K¡»a¡ bfhŸif gHa fh§»u° bfhŸiffis¥ nghy ïJjh‹ ï¥go v‹whnyh, kfh¤kh ViH k¡fŸ ÉLjiyÆ‹
murh§f¤âÅl« ïUªJ gjÉfS« c¤ânahfK« k¡fŸ mila¡ bghU£L¡ fh§»uÌš nr®ªJ, x¤JiHahik v‹D« bfhŸifia
»s®¢á brŒtjhÆUªjJ. ïâ‹go gjÉfS« c¤ânahf§fS« c©lh¡» îkhz¤ â£l« vd áy â£l§fis¡ f©L ntiy brŒj
»il¡f »il¡f mitbašyh« j§fŸ r_fkh»a ãuhkz®fS¡nf fhy¤âš x¤JiHahikí«, îkhz¤ â£lK« j§fŸ T£l¤jhU¡
»il¡F«goahfî« ãuhkz®fŸjh‹ ca®ªjt®fŸ, mt®fŸjh‹ F«, Raey¥òÈfS¡F« fZl¤ij¡ bfhL¥gjhŒ ïUªjjhš
m¿thËfŸ v‹W« k‰W« ãuhkz kj« M¡f« bgwî« ciH¤J x¤JiHahikí« Ã®khz¤ â£l¤ijí« kfh¤kh bršth¡ifí«
tªjJ. mÊ¡f RnjrĤâu‹ ãurhu« brŒJ tªj fhy¤âš x¤JiHahik
ï«k£nlhlšyhkš tutu ãuhkzušyhjhU¡F ca®ªj ÆY« îkhz¤ â£l¤âY« kfh¤khÉlK« <Lg£oUªj áy® Rnjr
c¤ânahf§fS«, gjÉfS«, mªj°JfS«, Ñ®¤âfS« c©lh Ĥâudhš njr¤â‰F V‰gL« bfLâia¤ jL¡f xU âdrÇ
tij¡ T‰Wt‹ nghš ËW jL¤J¡ bfh©nlí« tªjJ. V‰gL¤j v©Âdh®fŸ.

ï¢Nœ¢á btFfhykhŒ ãuhkzušyhjhU¡F¤ bjÇahkš mJrka« M§»y Rauh{a g¤âÇif k¡fŸ e«g¡ ToaJ
ïUªJÉ£ljhš rfy gjÉfS« murh§f c¤ânahf§fS«, nghš elªJ tªjjhš, bghJ k¡fŸ gzkh»a 10000 %ghia ö¡»
mªj°J«, Ñ®¤âí«, ãuhkz®fS¡nf »il¤J, murh§fnk ãuhkz mj‹ K¡»a°juhd $kh‹ ãufhr¤âÅl« bfhL¤J âdrÇ
kakhŒ nghŒÉ£ljhš, ãuhkzušyhjh® Ãiy jhœ¤j¥ g£lJ. Mu«ã¡f¢ brh‹dh®fŸ. fláahŒ RnjrĤâu‹ â£lK«, Rauh{ah
m¥nghJ go¤âUªj áy ãuhkzušyhjh® áy® jh§fŸ v›tsî â£lK« ɤâahrk‰wjh» ïu©L« x‹Wgl¡ fyªJÉ£ljhš -
bf£o¡fhuuhí«, nah¡»a®fshí«, ò¤ârhÈfshí«, njr g¡â, òJ¤ âUlidÉl gHa âUlnd nkš v‹D« gHbkhÊnghš
gnuhgfhu« KjÈa mW§Fz§fŸ Ãiwªjt®fshíÄUªJ« jh§fŸ ïu©L« x‹W nr®ªJ¡ bfh©L, ãuhkz®fŸ M¡f« bgwî«
V‹ jhœ¤j¥g£L »l¡»‹nwh« v‹W nahrid brŒJ gh®¤jâš ï¥ ãuhkzušyhjhÇ‹ mÊî¡F« x¤J ntiy brŒ»‹wJfŸ.
ãuhkz g¤âÇiffS«, f£L¥ghlhd ãuhkz Nœ¢áfSnk ïj‰F¡ ïâš xU Énõõ« RnjrĤâu‹ xU Éj¤âš Rauh{ahit
fhuz« v‹W f©Lão¤J¤ jh§fS« k‰wt®fis¥nghy K‹ndW Él nah¡»a‹ v‹nw brhšyyh«. v¥go v‹whš RnjrĤâu‹,
tj‰F¤ j§fS¡FŸ xU f£L¥ghL ïU¡f nt©Lbk‹W«, “jh‹ xU ãuhkzid¤jh‹ MáÇauhf¡ bfh©oU¡»nw‹” v‹W
j§fS¡F« ãurhu¤â‰F xU g¤âÇif nt©Lbk‹W« fUâ xU c©ikna ngR»wh‹.
r§f¤ijí« âuhÉl‹, #°o° v‹»w g¤âÇiffisí«
Rauh{ahnth ïu©L ãuhkzušyhjhiu MáÇauhŒ it¤â
V‰gL¤âdh®fŸ.
U¥gjhŒ bghŒ brhšÈ¡ bfh©L k¡fis Vkh‰¿ jdJ m£^Ê
Fo muR - 1925 320 321 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
a§fis el¤J»‹wJ. g¤âÇiffŸ nah¡»akhŒ elªâUªjhš fdth‹fŸ x¥ò¡bfh©oU¡»wh®fŸ. Mifahš ïij¥g‰¿¤ jÄœ
bj‹ÅªâahÉš x¤JiHahik xʪJ Rauh{a¡ f£áÆ‹ Nœ¢á k¡fŸ nahá¤J xU Koî¡F tªjhš jÄœk¡fS¡F VjhtJ
elªnjWkh? RakÇahij c©lhfyh« v‹W É©z¥ã¤J¡ bfhŸS»nwh«.
ïªÃiyÆš, bj‹Åªâahî¡F bj‹Åªâa®fS¡F xU
Fo muR - jiya§f« - 22.11.1925
e«ã¡ifí« nah¡»aKKŸs jÄœ âdrÇ g¤âÇif nt©Lkh
nt©lhkh v‹W nahá¡f nt©L«. nt©Lbk‹whš Ryg¤âš
el¤âÉl KoahJ. RnjrĤâuÅ‹ ngh£oiaí«, bfLâiaí«
rkhË¥gJ nyrhd fhÇakšy - mj‰F ãuhkzušyhjh® bghUŸ
fS« ãuhkzušyhjh® rªjhjhu®fS« ãuhkzušyhj Raey¥òÈfŸ
Mjuî«, rhuha ɉgid KjÈa És«gu tU«gofS« kȪJ
»l¡»wJ. Mjyhš eh« Mu«ã¥gjhdhš j¡f _yjd¤JlD« j¡f
V‰gh£LlD«jh‹ Mu«ã¡f nt©L«.
FiwªjJ xU yB %ghŒ _yjd« nt©L«. xU tUõ¤âš
10,000 rªjhjhu®fŸ nru nt©L«. 50000 %ghahtJ ïšyhkš
Mu«ã¥gJ Ãiy bgw¤j¡fjhfhJ. Fiwªj msî 5 tUõ fhy¤J¡
F¡ Fiwahkš g¤âÇif el¤j¡Toa K°Ôòfis ifÆš it¤J¡
bfh©L Mu«ã¤jhyšyhJ vâ®gh®¡F« gyid mila KoahJ.
Mjyhš ïitfis¥ g‰¿ áy fdth‹fnshL nahrid
brŒJ gh®¤jâš moÆš f©l Éõa§fŸ òy¥g£ld. mjhtJ,
g§F 1- ¡F 5 %ghŒ åj« 20000 g§F bfh©l xU yB %ghŒ
_yjd« nt©L«. 50000 %. tNȤj ãwFjh‹ g¤âÇif Mu«ã¡f
nt©L«. jÄœ Íšyh¡fsh»a 12 Íšyh¡fS«, Íšyh x‹W¡F 5000
%. åj« K‹gz« tNȤJ¡ bfhL¡fnt©L«.
x›bthU ÍšyhÉY« 1000 %. bfhL¡f¡Toa ïu©L ng®fŸ
mtáa« K‹ tUtnjhL gh¡» _thÆu« %ghiaí« tNȤJ¡
bfhL¡f mt®fŸ x¥ò¡bfhŸs nt©L«. MÆu« bfhL¥gt®fS«,
CâaÄšyhkš ciH¡f tUgt®fS«, îth»fshf ïU¡f
nt©L«.
g¤âÇifÆ‹ bfhŸif ãuhkzušyhjhUilaî« Ô©lhjh
Uilaî«, rk¤JtK« K‹nd‰wKnk K¡»akhdjhÆU¡f
nt©L«. g¤âÇifÆ‹ neuhd îthfK« gâ¥ò« nah¡»akhd xU
áW ngh®oÅl« x¥gil¡f¥gl nt©L«. ï¥ngh®oš cŸst®fŸ
g¤âÇif îthf« gâ¥ò ïitfis¤jÉu, ntW vªj¥ bghJ¡
fhÇa§fËY« r«gªj¥glhjt®fshÆU¡f nt©L«.
FiwªjJ 5 tUõ¤â‰F xU ju« ïªj ngh®il òJ¥ã¡f¤
j¡fjhÆU¡f nt©L«. ï¡bfhŸif¡F ïJtiu áy bršth¡FŸs

Fo muR - 1925 322 323 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


$kh‹ V.u§frhÄ Ia§fh® #°o° f£á c¤ânahf nt£il
ahL»wJ. Äjthj¡ f£á c¤ânahf nt£ilahL»wJ. Rauh{a¡
f£áah® M»a eh§fŸ gâÉuijfŸ. r®¡fh® r«gªjkhd vªj c¤â
nahf¤â‰F« Mir¥glkh£nlh«. mJ buh«gî« njr¤ Jnuhf
khdJ. fh§»u° x¤JiHahikia É£L É£l nghâY« Rauh{a¡
Rauh{a¡ f£áí« mj‹ jiyt®fS« f£áah® x¤JiHahikia ifÉl¥ nghtâšiyba‹W«, v§fis¤
bjǪbjL¤jhš r£lrig¡FŸns nghŒ r®¡fhiu v›Éj elto¡
ifiaí« el¤jÉlhkš K£L¡f£il¥ ngh£L¤ jL¤J ÉLnth
Rauh{a¡ f£áÆ‹ bghJ¡fhÇajÇáah»a $kh‹ V.u§frhÄ bk‹W«, r®¡fh® fh¡fhŒ fU¥bg‹whš Tl eh§fŸ btŸis
Ia§fh® ïªâa r£lrigÆ‹ bk«guhÆU¥gj‹ gadhŒ ïªâah ba‹nwjh‹ brhšYnth« v‹W«, v§fŸ fhÇa« gÈ¡fhÉ£lhš
ft®‹bk©o‹ jait¥ bg‰W j¥ghd tÊÆš j‹ kfD¡F X® clnd btËna tªJ ÉLnth«, btËÆš tªjîl‹ r£lkW¥ò
bgÇa c¤ânahf« r«ghâ¤J¡ bfh©lijí«, murh§f fÄ£ofËš Mu«ã¤J eh§fbsšnyhU« b#ÆY¡F¥ nghnth«, v§fSila
jh‹ bk«g® c¤ânahf« bg‰W¡ bfh©lijí« ïj‰F K‹ng “Fo ngh¡Ftu¤J tÊ¢ bryîTl r®¡fhÇlÄUªJ bgw kh£nlh« v‹W«,
muáš” F¿¥ã£lJ thrf®fS¡F PhgfÄU¡fyh«. ghku #d§fshd X£l®fËl« bghŒiaí« òSifí« t©o t©o
Rauh{a¡ f£áÆ‹ bgUªjiytuhd $kh‹ g©oj neU ahŒ msªJ X£l®fis Vkh‰¿ r£lrig¡F¢ br‹W “mäâuhÅ
mt®fS« ïnj khâÇna r®¡fhÇ‹ uhQt¡ fÄ£oÆš m§f« rßuhÅ mªjU brh«K kd¡nf uhÅ” v‹gJnghš rfy c¤ânahf
bg‰¿U¥gijí«, mj‰fhf¢ r®¡fhU¡F nahrid brhšy gy K« rfy gjÉfS« Äfî« ghtkhdJ, Mdhš mJfŸ KGJ«
Éõa§fis m¿ªJ tu v‹»w rh¡»‹ ngÇš r®¡fh® bryÉnyna v§fS¡nf »il¡f nt©L«.
Óik¡F nghf¥ ngh»whbu‹gJ« thrf®fŸ m¿ªjnj. Äjthâfns! c§fS¡F« bfhL¡f kh£nlh«. #°o° f£á¡
ïit kh¤âukšyhkš ï‹bdhU ufáa¤ijí« $kh‹ Éãd fhu®fns! c§fS¡F« bfhL¡f kh£nlh«. c§fS¡nfjhtJ f©o¥
rªâu ghyut®fŸ btËah¡» É£lh®. mjhtJ g©oj neU mt®fŸ ghŒ c¤ânahf« bg‰W¤jh‹ Mfnt©Lbk‹»w MirÆU¡F
r£lrig c¤ânahf« r«ghâ¤J¡ bfhL¤jtU« mtU¡F beU§ »d khdhš v§fŸ f£áÆš tªJ nrU§fŸ.
f£L¥g£l gªJîkhd xUt® $kh‹ V.u§frhÄ Ia§fhiu¥ “mjhtJ, tU«nghJ Ú§fŸ mÇá bfh©L thU§fŸ v§fË
nghynt jdJ gjÉÆ‹ bršth¡fhš r®¡fhÇ‹ jaîbg‰W¤ l¤âš cÄÆU¡»wJ ïu©ilí« fyªJ Câ Câ ïu©L ngU«
j‹Dila kfD¡F uhQt c¤ânahf¤âš xU bgÇa gjÉ bg‰¿ rh¥ãlyh«” v‹W brhšY« Rauh{a¡ f£áahÇ‹ nah¡»aijia¥
U¥gjhfî«, ïij $kh‹ õh«yhš neU mt®fns v‹Ål« bghJ #d§fŸ ï¥bghGjhtJ bjǪJ bfh©oU¥gh®fbs‹W
brh‹dhbu‹W«, ïJ $kh‹ V.u§frhÄ Ia§fhÇ‹ el¤ij¡F¡ v©Q»nwh«.
bfhŠrK« ïis¤jjšybt‹W«, $kh‹ Éãd rªâughyut®fŸ
nghjh¡Fiw¡F ïªj jlití« X£l®fis Vkh‰¿ r£l
“炙ä°bk‹” g¤âÇifÆš vGâÆU¡»wh®.
rig¡F¥nghŒ c¤ânahf« bgWtj‰fhf ijÇakhŒ¥ bghŒ brhšy
ïij¥g‰¿ $kh‹ u§frhÄ Ia§fhuhtJ, g©ojuhtJ Mu«ã¤JÉ£lh®fŸ. mbj‹dbt‹whš g©oj neU mt®fŸ
j§fS¡fhfth»Y«, f£á¡fhfth»Y« ï›Éj elto¡if¡F ïJ r£lkW¥ò Mu«ã¡f¥ ngh»nwh«, v§fis kWgoí« r£lrig¡F
tiuÆš v›Éj kW¥ghtJ, rkhjhdkhtJ vGâdt®fSkšy. mD¥ò§fbs‹w giHa kªâu¤ijna ï¥bghGJ« b#ã¡f¤
$kh‹ j«ng Rauh{a¡ f£á bk«guhÆUªJ k¤âa khfhz bjhl§» É£lJjh‹. r£l kW¥ò bjhl§FtjhÆUªjhš ït®fis
ÃUthf rig m§f¤âd® gjÉ bg‰w Jnuhf¤ij¡ f©o¤j Rauh{ ah® nt©lhbk‹W brh‹dh®fŸ.
a¡ f£áÆ‹ k‰w m§f¤âduhtJ $kh‹ Ia§fhiuí« g©oj ïj‰F K‹ rªj®¥g« »il¡fÉšiyah? kfh¤kh r£l kW¥ò
neU¡fisí« f©o¤jt®fSkšy. Mu«ã¤j fhy¤âš $kh‹fshd $ÅthrŒa§fhU«, bu§frhÄ
Ia§fhU«, r¤âa_®¤âí«, v«.nf. M¢rhÇahU« vªj cyf¤â
ÈUªjh®fŸ?
Fo muR - 1925 324 325 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
t§fhs¤âš kªâÇ gjÉbaLg£lîl‹ m›Éyh¡fh¡fis
r®¡fhuh® vL¤J¡bfh©L VfnghfkhŒ el¤j Mu«ã¤jh®fns m¥
bghGJ ït®fŸ v§nf nghŒ É£lh®fŸ. r£lrigÆš bfh©LnghŒ
Ãiwnt‰¿a Ô®khd§fis itáuhŒ¥ ãuò F¥ig¤ bjh£oÆš
ngh£lhnu m¥bghGJ v§nf nghŒÉ£lh®fŸ?
g®¡bf‹ v£ ãuò v›Éj Ó®âU¤j¤J¡F« ïÅnkš Ú§fŸ njt°jhd knrhjh
yha¡»šiyba‹W brhšÈÉ£lhnu m¥bghGJ v‹d brŒJ
bfh©oUªjh®fŸ. t§fhs¤âš mtru¢ r£l¤ij¡ bfh©L tªJ
br‹id khfhz¤âš njt°jhd§fS«, j®k °jhgd§fS«,
mnef Ãuguhâfis b#ÆÈš ão¤jil¤jh®fns m¥bghGJ
ïªJ kj °jhgd§fS«, bkh¤j¤âš nfho¡fz¡fhd tU«go
r£lkW¥ò v§nf nghŒÉ£lJ. r£lrig¤ nj®jšfŸ el¡»w
cilaitfshÆUªJ«, mitfŸ F¿¥ã£l fhÇa§fS¡F
rka¤âš kh¤âu« r£lkW¥ò, r£lkW¥ò v‹W brhšÈ¡bfh©L
cgnahf¥glhkš bgU«ghY« ãuhkz®fS«, jhá, ntá KjÈa
ghku #d§fis Vkh‰¿, r£lrig¡F¥ nghdîl‹ jh§fS«, j§fŸ
ÉgrhÇfS«, t¡ÑšfS« mDgÉ¡fî« - njt°jhd ‘£u°o’
ãŸis F£ofS«, j§fŸ gªJ¡fS«, c¤ânahf« r«ghâ¥gJjh‹
v‹ngh®fS«, klhâgâ ba‹ngh®fS«, rkah¢rhÇ v‹ngh®fS«,
r£lrig kW¥ghŒ nghŒÉL»wJ. ïij ï‹dK« bghJ #d§fŸ
nyhfFU v‹ngh®fS«, kfªJ¡fŸ v‹ngh®fS« RakhŒ¤ j§fŸ
czuÉšiy v‹gJ bgU¤j M¢rÇakhf¤jhÅU¡»wJ.
ïZl«nghš mDgÉ¡fî« - bfhiy, fsî, fŸ Fo, Égrhu«
“Rauh{a¡ f£áÆ‹ â£l¤âš ek¡F e«ã¡ifÆšiy. m¡ KjÈa gŠrkh ghj§fS¡F cgnahf¥gL¤jî«, nrh«ng¿fS¡F«,
f£áahU« nah¡»akhŒ elªJ bfhŸsÉšiy. MdhY« mbjh‹ Égrhu¤ juf®fS¡F«, bgh§»¥ nghlî«, cgnahf¥gL¤â¡
Wjh‹ ÔÉu muáaš bfhŸifíil¤jhÆU¡»wJ. mjdhš mij bfh©L tUtij¤ bj‹Åªâa®fŸ btFfhykhŒ m¿ªJ tªâU¡
MjÇ¡f nt©oaJ ekJ flik” v‹W brhšnthÇ‹ T‰W mij »wh®fbs‹gij eh« Tw¤ njitÆšiy.
Él ek¡F M¢rÇakhÆU¡»wJ. e«ã¡if ïšyhj â£l¤ij cila
mj‹ gydhŒ, “fh§»u° fh‹gu‹°” v‹W brhšy¥gL«
f£áí« nah¡»akhŒ elªJ bfhŸshjt®fshš el¤J« f£áí«
uhéa °jhgd§fË‹ _ykhí«, gy rka rigfŸ _ykhí«, ï›t¡
v¥go mâ ÔÉu¡ f£áahŒ ÉLnkh! vij c¤njá¤J - mij
»uk§fisbašyh« ml¡»¡ nfho¡fz¡fhd tU«goíŸs
MjÇ¡f nt©oaJ ït®fŸ fliknah! ïJ flîS¡F¤jh‹ bjÇa
brh¤J¡fŸ xG§fhŒ gÇghÈ¡f¥glî«, mj‹ tU«gofŸ F¿¥
nt©L«. ït®fisíila njr« Rauh{akilíbk‹W Ãid¥gJ
ã£l Éõa§fS¡F¡ »ukkhŒ cgnah»¡f¥glî« ÛâÆUªjhš
mkhthira‹W óuz¢ rªâuid¥ gh®¡fyh« v‹gJ nghy¤jh‹
ïªJkj r«gªjkhd xG¡f§ f‰ã¡f bghJ #d§fS¡F cgnahf¥
Koíbk‹W brhšy eh« tUªJ »nwh«.
glî« j¡fjhd X® r£l« brŒa nt©oaJ ekJ murh§f¤â‹
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 22.11.1925 K¡»a¡ flbd‹W«, bfhŠrK« fhyjhkj« brŒahkš clnd
brŒa¥glnt©oaJ Äfî« mtáakhdbj‹W«, ïJtiu brŒah
kš murh§f¤jh® ftiypdkhÆUªjJ bgÇa F‰wbk‹W«, ïj‰F
K‹ ïj‰fhf MÆu¤bj£L ü‰W¥gândÊY«, MÆu¤bj£L ü‰W
mUg¤â_‹¿Y« murh§f¤jhuhš brŒa¥g£oU¡F« ïªJ kj j®k
brh¤J¡fŸ gÇghyd r£l« nghJkhd msî gªnjhg° jË¡f¡
ToajhÆšiyba‹W« gy Ô®khd§fis¢ brŒJ murh§f¤â‰F
mD¥ãíÄU¡»wJ.
cjhuzkhf, <nuh£oš 1915 tUõ« #&iy khj« 24, 25
njâfËš lh¡l® T.M. eha® mt®fŸ m¡»uhrd¤â‹ Ñœ elªj
nfhaK¤ö® Íšyh ïu©lhtJ fh‹gu‹° v‹D« uhéa kfh

Fo muR - 1925 326 327 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


eh£oš 8- tJ Ô®khdkhf moƉf©l Ô®khd« Ãiwnt‰w¥ Vkh‰¿í«, ãuhkz Ñ®¤â¡F Mir¥g£l áy ga§bfhŸËfis¢
g£oU¡»wJ. RthÔd« brŒJ bfh©L« ï¢r£l¤ij xnuaoahŒ bjhiy¤JÉl¤
j§fshyhd Ka‰áfbsšyh« brŒJ gh®¤jh®fŸ.
mjhtJ “ j®k °jhgd§fŸ kj r«gªjkhd njthya§fŸ
rÇtu gÇghyd« brŒa¥glhjjhš »ukkhŒ el¡F« t©z« ï¥ngh #°o° f£á kªâÇfŸ, bk«g®fŸ Kjyhdt®fSila
âU¡»w r£l¤ij¡ bfhŠrnkD« jhkâ¡fhkš Ó®âU¤j« brŒJ cWâÆdhY«, Ka‰áÆdhY«, $kh‹fshd <.bt.uhkrhÄ eha¡f®,
kh‰¿Él nt©Lbk‹W ft®‹bk©lhiu ï¡T£l« t‰òW¤J tujuh#&Y ehíL KjÈat®fŸ ïªj¢ r£l¤â‹ mDTy¤ij¥
»wJ” ( ïªj¤ Ô®khd¤ij $kh‹ B.V.euá«k Ia®jh‹ ãnunu㤠bghJ #d§fS¡F vL¤J¡fh£o - ïªJ kj¤â‰F« ïªJkj gÇghy
âU¡»wh® v‹gJ ekJ Phgf« ) d¤â‰F« ï¢r£l¤jhš ahbjhU bfLâí« c©lhfhJ v‹W«,
Mdhš “Cuh® Kjiy¤ â‹W thœtJjh‹ j®kbk‹w” bfhŸifia
ït‰iw mDrǤnj r®¡fhÇYŸs ïJ r«gªjkhd mâfhu«,
cila ãuhkz kj¤â‰F¤jh‹ xU rka« Mg¤J tªjhY« tuyh«
xU ïªâa kªâÇÆ‹ if¡F tªjJ« mj‰F nt©oa V‰ghLfŸ
v‹W« g¤âÇif _ykhfî«, ãur§f _ykhfî« bghJ #d§fS¡F
brŒJ “br‹id ïªJkj gÇghyd knrhjh” v‹D« bgauhš X®
btË¥gL¤âaj‹ ngÇš, ãuhkz®fË‹ Éõk¥ ãurhu« xUthuhŒ
r£l¤ij ïa‰¿ bghJk¡fŸ ãuâÃâba‹W brhšY« r£lrig
btË¥gilahŒ¡ FiwªjJ v‹whY« ï‹iw¡F« ufáa¤âš
m§f¤âd®fË‹ r«kj« bg‰W Ãiwnt‰¿ mKY¡F¡ bfh©L
v›tsnth jªâu§fS«, kªâu§fS« elªJ bfh©Ljh‹ tU»wJ.
tu¥g£oU¡»wJ.
ïj‰F mETykhŒ ekJ klhâgâfS«, kfªJ¡fS« bghJ
ïªj¢ r£lkhdJ nkny F¿¥ã£lgo j®k brh¤J¡fis
#d§fË‹ j®k¥ gz¤ij mŸË òËa§bfh£il nghš ïiu¤J¡
mj‹ »ukkhd cgnahf¤â‰F m‹¿, j§fSila Raey¤J¡fhf
bfh©Ljh‹ tU»wh®fŸ.
cgnah»¤J¡bfh©L tªj áy klhâgâfS¡F«, bghJk¡fŸ j®k
brh¤ij¤ j§fŸ tF¥gh®fns c©zntQ« v‹D« fU¤â‹ I¡nfh®£oY« ï¢r£l«, r£l¥go bršyhbj‹W«, ïij¤
ngÇš Nœ¢á brŒJ bghJk¡fËl« gz«g¿¤J, j§fŸ tF¥ jŸËÉl nt©Lbk‹W« Éah{a« bjhL¤âU¡»wh®fŸ. ïªj¢
gh®¡nf bgh§»¥ngh£L¡ bfh©oUªj áy rkah¢rhÇfbs‹nghuhd r£l¤âš v‹d bfLjš ïU¡»wJ v‹gijahtJ, ïªj¢r£l¤â‹
áy ãuhkz®fS¡F«, mj‹ gydhŒ¤ â‹W bfhG¤J¤ âǪJ vªj¥ ãÇÉ‹go ïªJkj¤â‰nfh j®kgÇghyd¤â‰nfh v‹d
bfh©oU¡F« áy â©iz¤ ö§»fS¡F«, ït®fË‹ Ô¢braš Mg¤âU¡»wJ v‹gijahtJ ïJtiu vªj ãuhkzU« vL¤J¢
fS¡F mDTykhÆUªJ gz« g¿¤J¡ bfh©oUªj t¡ÑšfŸ, brh‹dnjÆšiy. “ kj« ngh¢R ; j®k« ngh¢R; ïªJkj¤âš r®¡fh®
gŠrkfh ghjf¤ juf®fŸ KjÈat®fS¡F« ÉnuhjkhÆUªj go ãuntá¡»wh®fŸ” v‹W bghŒaGif mG»wJ jÉu ntbwh‹W«
ahY« ï¡T£l¤jh® bgU«ghY« ãuhkz®fbs‹W brhšy¥gL brhštnj »ilahJ.
nthuhÆUªJ É£lgoahY«, ïitfS¡F Vuhskhd brh¤J¡fŸ
vªj cyf¤âš kjÉõa§fis murh§f¤jh® âU¤j ãuntá¡
É£lt®fS«, ï‹dK« bfhL¤J¡ bfh©oU¡»wt®fS«,
fhâU¡»wh®fŸ? 1817 - Y«, 1863 - Y« ãuntá¤j fhy¤âš ïªj
ãuhkzušyhjhuhÆU¥gjdhY« ïªj r£lkhdJ ãuhkz®fS¡F
#hâah® v§F nghÆUªjh®fŸ. murh§f¤jh® jhkjÄ‹¿ clnd
Énuhjkhfî« ãuhkzušyhjh®fS¡F mDTykhfî« ïU¥gjhf
ãuntá¤J¤ j¡fJ brŒant©L« v‹W fh§»uáY«, fh‹gu‹
V‰g£L¥ nghŒÉ£lJ.
ÌY« Ô®khŤj fhy¤âš ïªj #hâah® v§F nghdh®fŸ?
ïjdhš, ï¡T£l¤ij¢ nr®ªj ãuhkz®fbsšyh« x‹W
“ r£l« brŒí« mâfhu« e« if¡F tªJÉL« e«ÄZl«
nr®ªJ ïªj¢ r£lkhdJ kj¤â‰F ÉnuhjkhdJ v‹W«, kjnk
nghš e«k #hâ¡nf všyh cÇikfS« ïU¡F«goahf¢ r£l«
nghŒÉ£lbj‹W«, r®¡fhuh® ïªJkj¤âš ãuntá¤J É£lh®
brŒJ bfhŸsyh« ” v‹W e«ãÆUªjh®fŸ nghY« mšyJ ãuhkz
fbs‹W«, #°o° f£á bk«g®fS« kªâÇfS« ï¢r£l¤ij
ušyhjh® ït‰iw¡ ftÅahkš ï‹D« ãuhkz®fns Vf nghfkhŒ
c©lh¡f mDTykhÆUªjh®fbs‹W«, bghŒaGif mGJ«,
c©Q«go É£L¡ bfh©oU¥gh®fŸ v‹W Ãid¤jh®fŸ nghY«.
bghŒ¥gÊ Rk¤âí«, j§fŸ #h⥠g¤âÇ¡iffshd, ‘ïªJ’, ‘Rnjr
vªj¡ fhÇa¤â‰F eh« murh§f¤jhÇl« nghfhkš ïU¡»nwh«?
Ĥâu‹’, ‘Rauh{ah’ KjÈa ãuhkz¥ g¤âÇ¡iffŸ _ykhŒ¢
e«Kila rhÄ¡F it¡F« ehk« tl fiyah, bj‹ fiyah v‹gij
Nœ¢á¥ ãurhu« brŒJ« ãuhkzušyhjhuhd áy m¥ghÉfis
Fo muR - 1925 328 329 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
r®¡fhÇl« nghŒ¤jh‹ Ô®khŤJ¡ bfhŸS»nwh«. klhâgâah® bfh©L tU»wh®fŸ. ãuhkzušyhj X£l®fns! #h¡»uij! #h¡
ïtuh, mtuh v‹W Ô®khÅ¡f r®¡fhÇl«jh‹ ngh»nwh«. »uij! nfh£ilia É£O®fshdhš ãwF btF ehis¡F ão¡f
KoahJ.
eh« nfhÉY¡FŸ nghfyhkh, nt©lhkh v‹gj‰F r®¡fhÇ
l«jh‹ ngh»nwh«. v‹ #hâ bgÇajh, c‹ #hâ bgÇajh v‹gj‰F
Fo muR - f£Liu - 22.11.1925
r®¡fhÇl«jh‹ ngh»nwh«. Vœik¥g£l njr¤J “ bghJ #d§fË‹
gz« tUõ« x©ziu¡ nfho %ghí¡F nkš kj¤â‹ nguhš
tNȤJ mnah¡»a®fS¡F«, gŠrkh ghjf¤J¡F« cgnahf¥
gL¤Jtij¡ ftÅ¡f xU r£l« tªjhš mJTlhJ” v‹W brhšY
* ghy¡fh£L¡F mU»YŸs fšgh¤âÆš gh®¥gd¤ bjU¡fËš
gt®fŸ nah¡»a®fsh? ek¡FŸ ehnk gh®¤J¡ bfhŸs¡Tlhjh
<Gt®fŸ ( Ô©l¤jfhjh®, gh®¡f¤jfhjh®) el¡f¡TlhJ v‹W gh®¥gd®fŸ
v‹whš ïJ Éõa¤âš ek¡FŸ v‹d nah¡»a¥ bghU¥ò jilbrŒJ it¤âUªjijí« , <Gt®fË‹ uj« m›tÊna bršy¡TlhJ
ïU¡»wJ? v‹W murh§f« Éâ¤âUªj jiliaí« g‰¿ fh§»uÞ jiyt® tujuh#&Y
“10 yB«, ïUgJ yB« ngh£L Ú nfhÆš f£o¡bfhL¤J ehíLÉ‹ ‘ jÄœehL ’ v‹w ehnsL vGâa jiya§f¤ij ‘ Fo muR’
brh¤J« Él nt©L« - eh‹ br§fšiy mL¥ãš ngh£L¢ Nnl‰¿ 27. 12. 1925 M« njâÆ£l ïjœ kWãuRu« brŒjJ. m¥nghJ MSeÇ‹
îthf rigÆš r£l¤Jiw cW¥ãduhf ( r£lkªâÇ ) ïUªj r®.á.ã. uhk
<u¤J nkšngh£L MÉí©lh¡», RLrhj« v‹W btW« gh¤âu¤
rhÄ mŒa®, <Gt®fË‹ uj« br‹whš m§F fytu« V‰gL« v‹W fUâna
ij¢ rhÄ¡F it¤J Muhjid brŒa nt©L«. mJ rhj¤â‹
murh§f« jilÉâ¤âU¥gjhf Ãaha« T¿dh®. br‹id efÇš gh®¥gd¥
MÉah, RL br§fš MÉah v‹gij¡ Tl Ú gh®¡f¡ TlhJ, ãuKf®fË‹ T£lbkh‹iw¡ T£o, všyh¡f£á¥ gh®¥gd®fS« x‹Wnru
gh®¤jhš ght« ” v‹W brhšY»w #d§fis it¤J¡ bfh©L nt©L« v‹W mt® ngáÆUªjijí« ‘jÄœehL’ R£o¡fh£oÆUªjJ.
ek¡FŸ v¥go rÇbrŒJ bfhŸS»wJ? br‹id r£lk‹w¤âš Úâ¡f£á, RakÇahij ïa¡f« M»at‰Wl‹
it¡f¤âš bjUÉš el¡f v¤jid ng® b#ÆY¡F nghf njhHik bfh©oUªj jhœ¤j¥g£l tF¥ò (Ãakd) cW¥ãd® M®. åiua‹,
bghJ¢rhiy fËš všyh¢ rhâÆdU« el¡f mDkâ¡f¥glnt©L« v‹w
nt©otªjJ? fšgh¤âÆš* bjUÉš el¡f 144 ah® nt©LnfhË‹
Ô®khd¤ij¡ bfh©L tªjnghJ mij v⮤J¥ ngáa Rauh{a¡ f£á¥
ngÇš nghl¥g£lJ? mj‰fhf r®¡fhÇl« ah® nghdJ? ek¡FŸ rÇ gh®¥gd cW¥ãd® euákh¢rh®Y “ ï‹W rhiyÆš el¡f cÇik nt©L«
gL¤â¡ bfhŸs¡Tlhjh? v‹»w nah¡»a®fŸ ïªj rka« V‹ v‹gh®fŸ, ehis Mya¥ãuntr cÇik nf£gh®fŸ, ãwF fy¥ò kz«
r®¡fhÇl« nghf É£lh®fŸ? bghJ #d§fŸ gz¤âš el¤j¥gL« nt©L« v‹gh®fŸ. mjdhš fytu« V‰gL«” v‹W ngáaijí«
ntjghlrhiyfËš ãuhkz‹jh‹ go¡fyh«, N¤âu®fŸ go¡f¡ ‘jÄœehL’ jiya§f« R£o¡fh£oaJ.
TlhJ v‹W brhšY»wnghJ ek¡FŸ rÇgL¤â¡ bfhŸs¡Tlhjh
ïªj ãu¢ridÆš åiuŒaD¡F cWJizahf RakÇahij ïa¡f«
v‹»w ãuò¡fŸ v§nf nghÆUªjh®fŸ? ËwJ. 28. 11. 1927 ïš eilbg‰w âUbešntÈ kht£l RakÇahij
ït‰iw ãuhkzušyhjh® jaî brŒJ fU¤jhŒ¡ ftÅ¡f kheh£oš bgÇahuhš K‹bkhÊa¥g£L Ãiwnt‰w¥ g£l Ô®khd§fËš
nt©L«. ãuhkzušyhjhU¡FŸ bfhŠr« ãsî V‰g£lîl‹ Ô®khd« 27, fšgh¤â¥ ãu¢ridÆš »il¤j bt‰¿ g‰¿¡TW»wJ.
r£lrigahš ïªJ njt°jhd r£l¤ij kh‰w ãuhkz®fshš Ô® “ fšgh¤â gh®¥gd®fŸ tá¡F« gh®¥gd¢nrÇÆš btF fhykhŒ¤
khd« bfh©L tªjhŒÉ£lJ. jhœ¤j¥g£l tF¥ãd® el¡f¡Tlhbj‹W gh®¥gd®fŸ brŒJ tªj
bfhLik Ú§», všyh k¡fS« m›åâ tÊ el¡f¤ jFªj bt‰¿ »il¤j
ïÅ tu¥nghF« r£lrig¡F« njt°jhd r£l¤ij kh‰w ik¡F ï«kfhehL rªnjhõ¤ij m¿É¡ »wJl‹ mJnt ekJ RakÇahij
r«kâ¡F« m§f¤âd®fS¡F¢ rhjfkhŒ ãurhu« brŒaî«, mt® ïa¡f¤â‰F X® bt‰¿¡ F¿ba‹W« fU⻋wJ,”
fŸ bryî¡F¥ gz« bfhL¡fî« kfªJfS«, klhâgâfS«
ï¥nghâUªnj V‰ghL brŒJ tU»wh®fŸ. Rauh{a¡ f£á ãurhu¤ Fo muR - 11.12.1927
â‰F ïªj¥ gz«jh‹ jh©ltkhL«.
áy ãuhkzušyhjhU« ï¥bghGâUªnj ïj‰F¢ r«kj«
bfhL¤J áy kfªJfŸ jaití«, klhâgâfŸ jaití« r«ghâ¤J¡

Fo muR - 1925 330 331 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


mnjhL kh¤âuÄšyhkY« ï›îa®î jhœî v‹D« bjh¤J
Éahâ ãuhkz®fËl« ïUªJ c©lhÆUªjhY« mt® xʪj k‰w
tF¥òfS¡FŸS« mJ guÉ mndfkhŒ x›bthU tF¥ò« k‰w
tF¥ig jhœªjt®fŸ v‹W« Ô©l¡Tlhjt®fŸ v‹W« fUâ¡
bfh©L tUtijí« gh®¡»nwh«. ca®ªj j¤Jt§fis¡ bfh©l
Ô©lhik¡F ah® bghW¥ghË J« òšó©L, ó¢á, òG, ku«, fš, gø, ÄUf« ahî« flîŸ ka
bk‹W« x›bth‹W« óá¡f¤ j¡fbj‹D« bfhŸifis¡
ghy¡fh£oš 144-¡F ah® bghW¥ghË? bfh©lJkhd ïªJ kj« v‹W brhšy¥gLtJ áyÇ‹ e‹ik¡fhf
mt®fË‹ jªâu¤âdhY« nkhr¤âdhY« ghHh¡f¥g£L xU bgÇa
r_fnk á‹dh ã‹d¥g£L m‹Åa® trkh» x‰WikÆHªJ
Ô©lhik ba‹gJ ekJ eh£oš ïªJ kj¤âš kh¤âu« Jntõnk‰bfh©L Ûsh euf« v‹D« moik¡ FÊÆš MœªJ
kÅjD¡F kÅj‹ ãwÉÆnyna ca®ªjt‹ jhœªjt‹ v‹W«, bfh©Lngh»wJ. Äfî« bfhLikahd ï›Éj ãuhkz j®k«,
kÅjD¡F kÅj‹ gh®¤jhš, »£ltªjhš, ngádhš, bjUÉš ïªâahî¡FŸ EiHahâUªâU¡Fkhdhš ï‹iwa âd« ïªâah
elªjhš, bjh£lhš, nfhÉY¡FŸ EiHªjhš, rhÄia¥ gh®¤jhš, kj ï¡bfâÆš ïUªâU¡fnt kh£lhJ. m¥go ïUªJ« ï¥ãuhkz
j¤Jt bk‹D« ntj¤ij¥ go¤jhš ght« v‹D« KiwfËš j®k¤jhš jh§fŸ ca®ªj #hâah® v‹»w fhuz¤jhš ca®thŒ
mDZo¡f¥ g£L tU»wJ. ïj‹ gydhŒ 33 nfho #dr_f¤âš mjhtJ k‰wt®fis¥ nghš fZl¥glhkš thH rªj®¥g« »il¤J
60, 70 yB« #d§fŸ ca®ªjt®fbs‹W«, ãuhkz®fŸ v‹W« É£ljhY« m‹Åa murh§f¤â‰F mDTÈfshfî« x‰w®
j§fis brhšÈ¡ bfh©L k‰wt®fis N¤âu®fbs‹W« gŠrk® fshfî« ïU¡»w fhuz¤jhš, mâš j§fS¡F bršth¡F V‰g£L¥
fbs‹W« Äny¢r®f bs‹W« miH¥gnjhL ÄUf§fS¡F«. nghŒÉ£ljhY« Ô©lhik v‹D« bfhLikahš njr¤â‹ Ãiy
g£áfS¡F« ó¢áòG¡fS¡F« cŸs Rjªâu§Tl bfhL¥gj‰ iaí« mâš cŸs k¡fŸ gL« J‹g¤ijí« bfhŠrK« ftÅ ahkš
»šyhkš bfhLik¥gL¤â it¤âU¥gij eh« gh®¤J tU»nwh«. nkY« nkY« mij Ãiy ÃW¤jnt ghLgL»wh®fŸ. ï›Éj
x‰WikÆdhY« murh§f¤jhU¡F ešy ãŸisfshŒ elªJ ãuhkz j®k« v‹gJ ekJ eh£il É£L xʪjhyšyhkš mšyJ
bfhŸStâdhY« »U°Jt®fS« kfkâa®fS« ãuhkz®fshY« mt®fŸ k‰wt®fËY«, ãwÉÆnyna ca®ªjt®fŸ v‹D«
mt®fsJ j®kkhd rh°âu§fshY« Äny¢r®fbs‹W miH¡f¥ bfhŸifahtJ e«eh£il É£L xʪjhyšyhkš (v‹iw¡fhtJ xU
g£lhY« bjUÉš el¤jš KjÈa áy cÇikfis bg‰¿U¡»wh®fŸ. ehis¡F ïªâahÉš ãuhkz bfhŸif ïšyhkš nghf¤jh‹
ïij¥ bghU¤jtiuÆY« »U°jt®fS« kf«kâa®fS« ekJ ngh»wJ. Mdhš mj‰FŸ ïªJ kjnk nghŒ ïªâah KGtJ«
murh§f¤jhU¡F e‹¿ brY¤j flik¥ g£lt®fbs‹gij eh« kfkâa®fS«, »U°jt®fS« ïªJ¡fŸ mšyhjt®fSnk
kW¡fkh£nlh«. murh§f¤jhU¡F ešy ãŸisfshŒ el¡fhjjhY« MŒÉl¥ngh»wh®fŸ. m¥bghGJ ï¡bfhŸif nghdhby‹d
murh§f kjkh»a »U°Jt kj¤ij¤ jGthj “ght¤âdhY«” 60, ïUªjhby‹d?) ïªâa®fŸ ÉLjiyailtnjh Rauh{a« bgW
70 yB« ãuhkz®fshš 7 nfho ïªâa rnfhju®fŸ gŠrk®fbs‹W« tnjh m‹Åa murh§f¤â‹ bfhLikfËÈUªJ ÛŸtnjh NÇa‹
r©lhs®fbs‹W« fUâ Ô©lš, bjUÉš el¤jš KjÈa nk‰f©l nk‰»Yâ¥gJ nghy¤jh‹! VbdÅš ï›Éj ãuhkz j®k«
cÇikfŸ m‰W cHYtij gh®¡»nwh«. ïjšyhkš Rkh® 16 nfho ehbl§F« guîtjhš jhŒ¡F ãŸis bjh£lhš ghtkh»ÉL»wJ!.
ïªâa® ³ 60, 70 yB« ãuhkz®fshš (í¤j¤âš b#ƤJ moik ï¥ ãuhkz®fis¥ gh®¤nj k¡fŸ všnyhU« ãuhkz®fshf
ah¡f¥g£lt‹) j‹ njtoahŸ kf‹ FytÊahf ãuhkzU¡F gh®¡»wh®fŸ. ãuhkz®fŸ v‹whš k‰wtid¤ jhœªjt‹ v‹W«
bjh©L brŒgt‹, moik ntiy¡F Éiy¡F th§»dt‹ v‹D« bjhl¡Tlhjt‹ KjÈat‹ v‹W v©QtJ jh‹ vd Ãid¡»wh®
bghUŸ ml§»a (kD 8-« m¤. 415 -tJ Rnyhf«) N¤âu® v‹W fŸ. cjhuzkhf xU j©Ù® FHhÆš j©Ù® ão¡ftU« xU
fUj¥gL»wh®fŸ. (ãuhkz‹ r«gs« bfhL¤njD«, bfhlhknyD« ãuhkz °âß Fl¤âš bfhŠr« j©ÙU« ifÆš bfhŠr« òËí«
N¤âuÅl¤âš ntiy th§fyh«, VbdÅš N¤âu‹ ãuhkz®fS¡F bfh©L tUtnjhL, Kf¤ijí« nfh¡bfh©L tU»whŸ.
ntiy brŒtj‰fhfnt flîshš áUZ£o¡f¥g£oU¡»wh‹. kD FHha©il tU«nghnj Ãy¤âbyšyh« j©Ù® bjˤJ¡bfh©L
rh°âu« 8-tJ m¤. 413 -tJ Rnyhf«) FHhÆ‹ nkY« j©Ùiu¡ bfh£o òËahš FHhia njŒ¤J
Fo muR - 1925 332 333 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
fGÉaãwF j©Ù® ão¡»whŸ. ïij gh®¤J¡bfh©oU¡F« xU
ãuhkzušyhj ïªJ °âß jhD« miu¡Fl« j©ÙU« ifÆš xU
òË cU©ilí« bfh©L Kf¤ij ïG¤J¡bfh©L ³ ãuhkÂ
°âß brŒjJnghynt brŒJÉ£L j©Ù® ão¤J bfh©L
ngh»whŸ. ïij gh®¤J¡bfh©oU¡F« g¡f¤J å£L kfkâa
°âßí« »U°jt °âßí« mJ nghynt tU«bghGnj K¡fhš FkuD« CÊaD«
Fl« j©Ùiuí« K‹idaâY« bgÇa òË cU©ilí« bfh©L
Kf« nfh¡bfh©L tUtnjhlšyhkš thÆš KQKQ¤J¡ Rauh{a¡ f£áia¥g‰¿ Fku‹ jiya§f¤âYŸs áy
bfh©nl tªJ bjUbtšyh« j©Ù® bjˤJ FHhiaí« F¿¥òfŸ:-
nja¤nja fGɤ j©Ù® ão¤J ngh»whŸ. gŠrk °âß mªj
åâÆš ïšyhjjhš mt®fŸ ïij¥ gHf rªj®¥g« »il¥gâšiy. “Rauh{a¡f£áahdJ j‰nghija ÃiyikÆš Äf¥ ghuh£l¤
ï¥go xUtiu¥gh®¤J xUt® gH»na Ô©lhikba‹D« bjh¤J j¡fjhÆUªJ« ekJ khfhz¤ij¥ bghU¤jk£oš m¡f£áahdJ
nehŒ njr« KGtJ« guÉ tU»wJ. Ô©lhik xÊant©L« v‹W ešy ÃiyÆÈšiy. mJ ï§F ts®¢áail»wbj‹W Twî«
kfh¤kh fhªâí« k‰W« gyétfhU©ÂaKŸst®fS« xU g¡f« KoaÉšiy. ï¡f£áahdJ br‹id¥ g¤âÇiffË‹ Muthu¤
ãua¤jd¥g£L¡ bfh©oU¡F«nghJ ghy¡fhL KÅágš bghJ jhY«, thrhyfkhf¥ ngR« tšyikíŸs r¤âa_®¤â ngh‹wt®
åâÆš <Gt rnfhju®fŸ el¡f¡TlhJ v‹W 144 c¤âuîngh£lJ« fshY«, bršth¡F bg‰w ïu©blhU ãuhkz¤ jiyt®fshYnk
(<Gt®fŸ v‹gJ br‹id iAnfh®£ #£{ $kh‹. O.»UZz‹ ïa§» tU»‹wbj‹W TWth® T‰iw kW¥gJ vËj‹W.
mt®fSila #hâah®jh‹) v›tsî m¡»ukkhF«. ïij eh« ah® br‹id khfhz Rauh{a¡f£áahÇ‹ bršth¡F ãuhkz
ngÇš brhšYtJ. ïj‰F ãÇ£oZ murh§f¤jh® vªj Éj¤âš #hâÆ‹ Mâ¡f¤ij¥ gy¥gL¤Jtj‰F¥ bgÇJ« cgnahf¥gL¤j¥
fhuzkhth®fŸ. ãuhkz murh§f¤jh®jhnd ï›t¡»uk§fS¡F«, gL»wbj‹w ciuí« bghŒba‹W kW¥gj‰»šiy. ï«khâÇahd
bfhLik¡F« gh¤âukhfnt©L«. ïªj ãuhkz murh§f« neh¡f§fŸ m¡f£áÆ‹ K‹dÂÆš Égt®fsJ cŸs¤âš gâªJ
bjhiya nt©L«, ïªj ãuhkz j®k« bjhiya nt©L« v‹W »l¡FkhÆ‹ m¡f£á xU ehS« jÄœeh£oš nt%‹w¥ nght
ghLgLtij Él k¡fS¡F ntW v‹d njr nritÆU¡»wJ? ïij âšiy. #hâ¡ bfhLikahš ieªJ ò©g£L¡»l¡F« jÄœeh£oš
Él ntW ét fhU©a« v‹d ïU¡»wJ? ïijÉl ntW j®k« òâa ãuhkz rfh¥j¤ij c©lh¡f Rauh{a¡ f£á¤ jiyt®fŸ
v‹d ïU¡»wJ? ïij m¿ªJjh‹ “njrgªJ jhr®” v‹Dila v©z§ bfh©L muáaš ngr K‹tU»wh®fbs‹gJ c©ik
Rauh{a« ãuhkz °âßfis ão¤J Ô©lhjhU¡F bfhL¥gJ jh‹ ahdhš m¤ jiyt®fsJ bršth¡if monahL xʤj‰F Kayš
v‹wh® nghY«! ïij m¿ªJjh‹ r®.ã.á.bu mt®fŸ ãuhkz®fis nt©L«.
všyh« rh¡»š ngh£L¡ f£o t§fhs¡Flh¡ flÈš nghlnt©L«
$kh‹. v«.nf. M¢rhÇah® ngh‹w kfh‹fŸ njh‹¿ #hÔ bt¿
v‹W brh‹dh®fŸ nghY«! RthÄ Éntfheªj® ãuhkz kj«
ão¤J jiyfhš bjÇahJ kfh¤khití« ïfœªJ thŒTrhJ
ïU¡F«tiu ïªâah moik¤jd¤âÈUªJ ÛshJ v‹W
ò‹bkhÊ tH§» tUtijí« gh®¤J tU»nwh«.
brh‹dh®nghY«! kfh¤kh fhªâ - ïªâahî¡F ãÇ£oõh® brŒj
bfLâiaÉl ãuhkz®fŸ brŒj bfLâ Fiwªjjšybt‹W mt® br‹id Rauh{a¡f£áÆš xU K¡»a m§f¤âduht®.
brh‹dh® nghY«! RthÄ áu¤jhdªj® - ïªJ kj¤â‰F ehr¤ij mtU¡F Rauh{a¡ f£áÆ‹ K‹dÂahs® MjutˤJ tU»wh®
Éisɤjt®fŸ ãuhkz®jh‹ v‹W brh‹dh® nghY«! ïÅ ah® fbs‹gijí« m¿»nwh«. ï«khâÇahd áWik¡ Fz§fS« #hâ
ït®fS¡F e‰rhø g¤âu« bfhL¡f nt©Lnkh bjÇaÉšiy! ÆWkh¥ò« bfh©lt®fŸ ifÆš ï¡f£áÆ‹ bghU¥ò ïU¡»wtiu
ït®fŸjh‹ r£lrig¡F«, kªâÇ ntiy¡F«, jhÿ¡fh ngh®L, c©ikahf x‹W« eilbgw¥nghtâšiy”.
KÅághÈ£o¡F«, r®¡fh® c¤ânahf§fS¡F« nghŒ ek¡F e‹ik
ïitfËš Rauh{a¡ f£áahdJ j‰nghija ÃiyikÆš
brŒgt®fsh«.
Äf¥ ghuh£l¤j¡fjhÆUªJ« v‹D« th¡»a« jÉu k‰wij eh«
xUthW x¥ò¡bfhŸSnth«.
Fo muR - f£Liu - 22.11.1925
Fo muR - 1925 334 335 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
btsthš f£áahÇ‹ jªâukh»a “Rauh{a¡f£á x‹Wjh‹ Ô©lhik xÊant©oaJjh‹ Mdhš ï¥bghGJ mJ rh¤âa¥
j‰fhy ÃiyÆš ghuh£l¤j¡fJ, ÔÉu neh¡fKŸsJ, muáaš glhJ v‹W òfštijah? Ô©lhik uhéa â£lkhÆU¡f¡TlhJ
bfhŸifíŸsJ” v‹W gythuhf j§fŸ kd¢rh£á¡F ÉnuhjkhŒ v‹W KQKQ¥gijah?
mo¡fo ghotU« gšyÉia FkuD« ghl Mu«ã¤âU¥gJ ek¡F
Ô©lhik xÊ¡F« fÄ£o¡F 25 %ghŒ bfhL¤J É£L Ô©
Äfî« M¢rÇakhÆU¡»wJ.
lhik ÃiyÃW¤j V‰g£l fÄ£ofshd tUzh¢áukj®k MjÇ¥ò
CÊadhtJ “fhªâaofŸ Miz” v‹D« rh¡if¡bfh©L rig KjÈa ãuhkz rigfS¡F kiwKfkhŒ MÆu¡fz¡fhd
xJ§» Éf¥ gh®¡»wh‹. Fkundh mijÉl Xuo K‹tªJ %ghŒ bfhL¤J v⮥ãurhu« brŒa¢ brŒtijah? MâÆš mt®fŸ
Rauh{a¡ f£á ghuh£l¤j¡fJ v‹»wh‹. ïuhéa jªâu¤jhš j«g£l« ngh£L¢ brh‹dJnghš elªJ bfhŸshjijah? br‹id
thHnt©oa mtáaÄšyhjt®fS«, ga§bfhŸË¤jdÄšyhj khfhz¤âš Rauh{a¡ f£á ešy ÃiyÆš ïšyhkš “g¤âÇ¡if”
åu®fS« cŸs‹nghL«, gnuhgfhu áªijnahL« “v‹ fl‹ g Muthu¤jhY«, ãuhkz¤ jiytuhY« ïa§»tUtijah? br‹id
brŒJ »l¥gnj” v‹D« kªâunk bfhoahŒ¡ bfh©lt®fSkhd Rauh{a¡ f£áÆ‹ bršth¡fhš ãuhkz #hâÆ‹ Mâ¡f¤ij¥
FkuD«, CÊaD« Tl ï¤âUÉisahlš òÇth®fshdhš cy»š gy¥gL¤Jtijah? #hâ¡ bfhLikahš ieªJ ò©g£L¡ »l¡F«
v‹djh‹ vâ®gh®¡f KoahJ. jÄœeh£oš òâa ãuhkz rfh¥j¤ij c©lh¡f v©z§bfh©L
muáaš ngRtijah? m¡f£áÆ‹ K¡»a°juhd $kh‹ v«.nf.
Rauh{a¡ f£áahÇ‹ vªj elto¡ifia Fku‹ ghuh£L»wh‹
M¢rhÇah® ngh‹wt®fŸ #hâ bt¿ ão¤J kfh¤khit ïfœªJ thŒ
v‹gij cyf¤J¡F És§fit¤jhš Fkuid¡ FUthŒ¡ bfhŸs¤
TrhJ ò‹bkhÊ tH§Ftijah? ³ M¢rhÇahU¡F Rauh{a¡ f£á
ja§nfh«.
ÆYŸst®fS« MjutË¥gijah? ï«khâÇ #hâ ïWkh¥ò¡
Rauh{a¡ f£áah® fhªâaofË‹ bfhŸiffis ghHh¡» bfh©lt®fŸ ifÆš Rauh{a¡ f£áÆU¥gijah? ïitfËš vij
dijah? x¤JiHahikia¡ bfh‹wdijah? fh§»uir ViH k¡fŸ ekJ m‹òŸs rnfhjudhd Fku‹ ghuh£L»wh‹ v‹gJ ek¡F
ifÆÈUªJ j§fŸ Raey¤J¡fhf ãL§»¡ bfh©lijah? És§f Éšiy.
fhªâaofis fh§»uir É£L X£odijah? fjÇš e«ã¡ifÆšiy
v‹W brhštijah? uh£od« R‰Wtjhš Rauh{a« tU« v‹D« Fo muR - f£Liu - 22.11.1925
e«ã¡if v§fS¡»šiyba‹W brhšYtijah? fšf¤jh r£l
rigÆš kªâÇ gjÉfis xʤJ r®¡fhU¡nf m›tâfhu§fisí«
VfnghfkhŒ bghU¥ã‹¿ el¤jÉ£L¡bfh©L nkny v‹d
brŒtbj‹W bjÇahkš M¥gir¤j Fu§if¥nghš ÉÊ¥gijah?
ngh¡FtU¤J¡fhf tÊ¢bryî Tl th§f¥nghtâšiy v‹W
brhšÈ Vkh‰¿ r£lrig¡F¥ nghŒ 4000, 5000 r«gsKŸs gjÉfŸ
bg‰wijah? bgw ÉiHtijah? fÄ£ofËš c¤ânahf«
milªjijah? bjhÊyhs® knrhjh r£lrigÆš tªj fhy¤âš
bjhÊyhs rnfhjÇfshd fU¥g °âßfS¡F ãŸis¥ngW rka¤âš
TÈíl‹ äî bfhL¡fnt©L« v‹W tªj Ô®khd¤ij Ãiwntw¢
brŒahkš brŒj ghjf¤ijah? ãuhkzušyhjhiu v⮡fnt©oaJ
jh‹ v‹W« mt®fnshL x¤JiHahik brŒant©oaJ jh‹
v‹W« br‹id Rauh{a¡ f£áahU« g«ghŒ Rauh{a¡f£áahU«
Kiwna brhšYtijah? Rauh{a¡f£á¤ jiyt® $kh‹ neU jdJ
cwÉdU¡F c¤ânahf« th§»¡bfhL¤jijah? fhÇajÇá $kh‹.
u§frhÄ Ia§fh® jkJ kfD¡F c¤ânahf« th§»¡ bfh©lijah?
br‹id Rauh{a¡ f£á¤ jiyt® $kh‹.ÓÅthr Ia§fh®

Fo muR - 1925 336 337 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Æšiyba‹Wjhnd brhšynt©oÆU¡»wJ. mj‹ gydhŒ
mt®fs¤jid ngU« murh§f¤ijjhnd e¤â¡bfh©oU¡f
nt©oajhŒ nghŒÉ£lJ. ãuhkzušyhjhbu‹D« 24 nfho
ïªJ¡fŸ uhéa thœÉš rkcÇik bgWtj‰»šyhkš ã‰ngh¡fhd
tF¥ãš nr®¡f¥g£L murh§f¤jhiuí«, ãuhkz®fisí« e¤â¡
tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« bfh©L jhnd ïU¡f nt©oajhŒ¥ nghŒÉ£lJ. ïj‰F fhuz
bk‹d? ãwÉÆnyna mt®fS¡F ï›îÇikia bgw nah¡»ij
ïšyhjjh? mšyJ mt®fŸ ï›îÇikbgw bth£lhkš ca®gjÉ
ïij¥g‰¿ bfhŠrfhy¤J¡F K‹ò ekJ 16-8-25 Fo muá‹ ÆÈU¡»wt®fŸ j§fŸ bršth¡fhš bfhLik¥gL¤â K‹ndw
ïjÊš á¤âuò¤âu‹ baGâa xU f£Liu thrf®fŸ gh®¤âU¡fyh«. bth£lhkš ml¡» it¤âU¥gjh? FiwªjJ 50 tUõ¤â‰F K‹
ï‹W el¡f¥nghF« fhŠá kfheh£oš xU Ô®khd« tUtjhŒ¤ ghtJ ãuhkzuš yhjhU¡F«, Ô©lhjhbu‹nghU¡F« tF¥òthÇ¥
bjÇ»wgoahš mjdtáa¤ij¥g‰¿ thrf®fŸ kWgoí« mij¥ ãuâÃâ¤Jt« »il¤âUªjhš ï‹iwa âd« ït®fËUtÇ‹
g‰¿ m¿íkhW áy th¡»a§fŸ vGJ»nwh«. tF¥òthÇ¥ ãuâÃ⤠Ãiyikí« ï¥go ÆU¡Fkh? $kh‹fshd B.N. r®khî¡F«, C.P.
Jt« v‹gJ xU njr¤â‹ M£áÆ‹ bghJ cÇikí« mªeh£o‹ uhkrhÄ mŒaU¡F«, bfhL¤âU¡F« c¤ânahf§fis $kh‹fshd
Fok¡fË‹ cÇik rfyK« všyh tF¥ghU« V‰w¤jhœÉ‹¿ M.C. uh#hî¡F«, R. åuŒaD¡F« bfhL¤jhš gh®¡fkh£lh®fsh? C.P.
rkkhŒ milant©oa bj‹gJjh‹. ïj‹ murh§ f¤jhU« Fo uhkrhÄ mŒa® mt®fŸ ïU¡F« c¤ânahf¤âš $kh‹ åuŒa‹
k¡fS¡F rÇahŒ tH§FtjhŒ 1840-« tUõ¤ânyna x¥ò¡bfh©L mt®fŸ ïUªjhš ghy¡fhL bjUÉš el¡f 144 V‰g£oU¡Fkh?
(ngh®L °lh©o§ M®l® 125 -‹ _ykhŒ) btËÆ£LÄU¡»wh®fŸ. nfhÉY¡F nghdj‰fhf j©lid milªâU¡f Koíkh? v‹d
Mjyhš ïªâa®fS¡F bgÇa c¤ânahf§fŸ V‰g£lj‹ ãwnfh fhuz¤jhš ït®fS¡F mªj c¤ânahf« »il¡fhkš nghŒ
Ó®âU¤j§fŸ V‰g£lj‹ ãwnfh tF¥òthÇ ãuâÃâ¤Jt« v‹w É£lJ? nah¡»aij ïšyhjjhyh? tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt«
ng¢R ãwªjjšy. Mdhš tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« V‰g£lhš ïšyhjjhyh? #dh¥ r® Kf«kJ MÕòšyh rhŒò¡F«, lh¡l®
ahUila bršth¡F« nghf§fS« Mâ¡f§fS« FiwªJÉLnkh Kf«kJ c°kh‹ rhŒò¡F« 5000 «, 6000 «, r«gs« »il¡f¡Toa
mt®fŸ trnk murh§f¤â‹ Mâ¡fÄUªJ mt®fns mEgɤJ¡ gjÉfŸ v¥go »il¤jJ. ï¥bghGJjh‹ mªj °jhd¤â‰F
bfh©nltªj âdhš tF¥òthÇ ãuâÃâ¤Jtbk‹gJ r®¡fh® mt®fŸ nah¡»aij cilat®fshŒ É£lh®fŸ v‹»w fhuz¤
c¤jutsÉY« fhÆjtsÉY« ËW nghŒÉ£lJ. mj‹ gydhŒ jhyh? tF¥òthÇ ãuâÃâ¤Jt bfhŸifÆ‹ thridÆdhyh?
ãÇîfS«, nt‰WikfS«, Jntõ§fS«, jªâu§fS«, gifik ït‰iw bghJ k¡fŸ áªâ¤J¥ gh®¤jhš jhœ¤j¥g£lt®fS¡F«
fS« ts®ªJ bfh©nl tªJ ï¥bghGJ mJfŸ gydË¡f ã‰g£l tF¥gh®fŸ v‹W fUj¥g£lt®fS¡F« tF¥òthÇ
Mu«ã¤âU¡»wJ. Mu«ã¤âU¡F« Kiwia¥ gh®¤jhš ïjD ãuâÃâ¤Jt« ïšyhkš v¥go rk¤Jt« V‰gL« v‹gij m¿
ila Koî v‹dthFnkh v‹W v©Q»wnghJ gakhfnt ïU¡ th®fŸ. ï¥nghJ ã‰g£l tF¥gh® v‹W miH¡»w tF¥ghbušyh«
»wJ. ïªâah xʪj k‰w ehLfS¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« ãÇ£oõh® e« eh£L¡F tU«nghJ ã‰g£l tF¥ghuhfth ïUª
mâf mtáa« ïšyhj nghâY« á‰áy Él§fËš bjhFâfŸ jh®fŸ? gy ãuhkz®fŸ murh§f¤â‰F mDTykhÆUªjjhY«
nguhY« tF¥òfË‹ nguhY« ïUªJ bfh©L jh‹ tU»wJ. k‰wt®fŸ m¥goÆšyhjjhY« murh§f¤jh® ãuhkz® fS¡nf rfy
Fona‰w ehLfËY« ï›tH¡fÄUªJ bfh©Ljh‹ tU»wJ. ekJ rîfÇaK«, cÇikí« bfhL¤jjdhš ãuhkz®fŸ K‰g£l
eh£oš áy® tF¥òthÇ ãuâÃâ¤Jt« tªjhš #d§fis ãǤJ tF¥ghuhfî« ãuhkzušyhjt®fŸ, ã‰g£l tF¥gh®fshfî«
ÉL« v‹W brhšY»wh®fŸ. ekJ eh£oš kfkâa®fS¡F« »U°J V‰g£L¥nghŒ É£lJ. ïªj ã‰g£l tF¥gh® tF¥òthÇ ãuâÃâ¤
t®fS¡F« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« V‰g£lâ‹ ãwF v‹d Jt« ïšyhkš ntW vªj tÊÆš K‰g£lt®fŸ Mf¡TL«.
ãÇÉid òâjhŒ V‰g£L¥ nghŒÉ£lJ? ãÇ£oZ murh§f« ï¥nghJ mt®fS¡F ò¤âÆšiyah? r¡âÆšiyah? fšÉ
V‰g£L 150 tUõ¤J¡F nkyh»í« ï‹dK« Ô©lhjhuh»a VG Æšiyah? V‹ j§fŸ bjhif¡F¤ jFªj cÇik milahâU¡
nfho k¡fS¡F uhéa thœÉš Rjªju« bgw nah¡»aij »wh®fŸ. ïªâa®fŸ mnef #hâah®fŸ ehŸnghf¥nghf cÇik

Fo muR - 1925 338 339 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ts®ªJbfh©nlnghF«. ãwF v¤jid ngU¡F bfhL¥gJ v‹W
áy® ngRth®fŸ. Mdhš j‰fhy« murh§f¤âš bj‹dh£oš
Inuh¥ãa®, M§»nyh ïªâa®, »U°jt®, kfkâa®, ãuhkz®fŸ,
ãuhkzušyhjt®fŸ, Ô©ljh®fŸ vd ï›bt£L tifahŒ¤jh‹
ãÇ¡f¥g£oU¡»wJ. ït‰¿š Inuh¥ãa®, M§»nya ïªâa®,
»U°jt®, kfkâa® ït®fS¡F ãǤJ bfhL¤jhŒÉ£lJ. ït® fhŠÓòu« kfhehLfŸ
Ú§»a k‰wt®fshd ãuhkz® ãuhkzušyhjh® Ô©lhjh® vd _‹W
tF¥ghiuí« kfkâaušyhjh® v‹D« bgauhš miH¡f¥g£L
mt®fS¡F kh¤âu« tF¥òthÇ ãuâÃâ¤Jt« tH§f¥glhkÈU¡ fhŠÓòu¤âš, uhéa kfhehbl‹W xU kfhehL To¡ fiyª
»wJ. ï«_‹W tF¥ghU¡F« tF¥òthÇ¥ãuâÃâ¤Jt« V‰g£l jJ. bga® uhéa kfhehbl‹W brhšÈ¡bfhŸs¥ g£lhY« m~bjhU
ãwF kWgoí« cŸ tF¥òfŸ V‰gLnk v‹»w gaÄU¡Fkhdhš, Njh£l kfhehlhfnt KoªjJ. Njh£lkhl e‹F bjǪj t®fŸ ešy
mj‰F« eh« jahuhÆU¡f nt©oaJjh‹. c¤ânahf§fS¡F yhgkilªjh®fŸ. mJ bjÇahjt®fŸ yhgkilaÉšiy. Njh£l¤
bgU¤j r«gs§fŸ bfhL¥gij ÃW¤â¡bfh©nlhnkahdhš âdhš r«ghâ¤j bghUŸ v›tsî fhy« ÉFbk‹gijí« ï¢Nâ‹
v¤jid tF¥òfS¡F nt©LkhdhY« ãuâÃâ¤Jt« bfhL¥gâš j‹ikia bghJ #d§fŸ m¿ªJ bfh©lhš ãwF ït®fŸ
ek¡F fZl« V‰glhJ. nkš ehLfËš gh®Èbk©L KjÈa nah¡»aij v‹dhF bk‹gijí« ï¢Njh£l¡fhu®fŸ m¿ahkš
rigfS¡F 500, 1000 v‹»w fz¡FŸs bk«g®fŸ ïUªJ fhÇa« nghdJ mt®fSila bghšyhj fhynkašyhkš k‰wgo ahU¡F«
el¤jÉšiyah mJ brŒtJ ek¡F fZlnk ïU¡fhJ. r©il x‹W« eZlkhŒ¥ nghŒ ÉlÉšiy.
tUtbjšyh« bgU« r«gs¤ij c¤njá¤J¤jhnd. r«gsÄšyhj
mâfhu¤ij mndf khŒ bašyhU« ÉU«gkh£lh®fŸ. xUtU¡ jiyik cgªahr§fŸ
bfhUt® r©ilngh£L bfhŸskh£lh®fŸ. xUtiu¡ bfL¡f cgruiz¤ jiyt® $kh‹ K¤Ju§f KjÈah® thá¤j
xUt® jªâu§fŸ brŒa kh£lh®fŸ. njr« e«KilaJ v‹»w tunt‰ò ãur§f« mtbuGâajšybt‹W« mt® fU¤jšy
v©zK« njr¤â‹ bghJ ey¤â‰F bašnyhU« x‹Wnr®ªJ bt‹W« mt® thá¡F« bghGJ nf£L¡ bfh©oUªjt®fS¡
ciH¡fnt©L« v‹»w v©z K« jhdhfnt V‰gL«. ï¥nghJ bfšyh« e‹whŒ És§»ÆU¡F«.
#d§fS¡FŸ ïU¡F« nt‰WikfŸ xÊí«.r®¡fhuhU« xUtiu
É£L xUtiu bfhLik¥gL¤j¢ brhšyKoahJ. Mjyhš njr vtnuh xU ãuhkz® j‹ÅZl« nghš ãuhkzušyhjhiu
ey¤âY« r_f ey¤âY« m¡fiuíŸst®fŸ fhŠÓòu« kfheh£oš e‹whŒ itJ vGâ mt® ifÆš bfhL¤J mtiu thá¡f¢ brhšÈ
tF¥òthÇ Ô®khd¤ij bfh©L tªJ Ãiwnt‰w nt©L»nwh«. mij nf£L¡ bfh©oUªjt®fbsšyh« Inah ght«! mtiu
ití« goí«, mtiu¤ jiyFÅí« goí« brŒJ nto¡if
Fo muR - f£Liu - 22.11.1925 gh®¤J¡ bfh©oUªjJ ãuhkz Nœ¢á¡F xU cjhuzkhŒ
És§»‰W. ïªj¥ ãur§f¤âš áy ghf¤J¡fhf $kh‹ KjÈah®
ngÇš gy® bfh©L tªj f©ld¤ Ô®khd§fisí« ÃW¤â¡
bfhŸS«go brh‹dj‰F ïªj rkhjhd«jh‹ brhšy¥g£lJ.
mjhtJ ïªj cgªahr« mt® vGâaJ mšybt‹W«,
ïj‰fhf ãwF mtnu tU¤j¥g£lh® v‹W«, Mjyhš f©ld«
nt©oaâšiy v‹W« áy K¡»a°j®fshš brhšÈ ÃW¤â Él¥
g£lJ. Mjyhš mij¥g‰¿ MuhŒtJ å© ntiyahdhY« mâš
ãuhkz®, ãuhkzušyhjh® ãz¡F fh§»uÌš ïU¥gjhŒ
x¥ò¡bfh©lJ kh¤âu« F¿¥ãl¤j¡fJ.

Fo muR - 1925 340 341 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


kfheh£L¤ jiyt® âU.É.fšahzRªâu KjÈah® v¥go ïUªj nghâY« uhéa kfhehLfŸ v‹gJ xU tF¥
cg‹ahr« ghiu Vkh‰¿ xU tF¥gh® Mâ¡f« bgw¤jh‹ cgnahf¥gl¡ Toa
ÃiyikÆš ïU¡»wnj mšyhkš ÉLjiy¡F ïšiy v‹gJ cWâ
ïJ 20 g¡f« bfh©lJ. ït‰¿š Vw¡Fiwa 10 g¡f« jÄœ ahŒ É£lJ. ghku #d§fis ah® Vkh‰WtJ v‹gJ jh‹ kfhehL
eh£o‹ bgUikia¡ fh£L Kf¤jh‹ jdJ fšÉ¥ bgUikia fË‹ bgÇa bfhŸifahŒ É£lJ. ïÅ njr¤J¡F c©ikahŒ
fh£l, òuhz§fË‹ eh£L¥glykhŒ cgnah»¤J¡ bfhŸs¥g£lJ. ciH¡»wt®fŸ fh§»u° îthf¤âš ïU¡f nt©oa mtáank
mâ‹ ghiõia¥ g‰¿nahbt‹whš nfœ¥ngh® $kh‹ KjÈah® ïšiy. ehyzh bk«guhŒ kh¤âu« ïUªJ fh§»uÌš eilbgW«
v‹d ghiõÆš go¡»wh® v‹W ftŤJ m¿ahkÈU¡F«goahd Nœ¢áfisí« ãu£Lfisí« btËÆš brhšÈ¡ bfh©oUªjhš
m›tsî rhk®¤âakhÆUªjJ. fU¤ij¥ g‰¿nahbt‹whš nghJ«. vªj¡ fhuz¤ij K‹Å£L« ïÅ njr¤âš vªj¡f£á¡
“K‹dhš gh®¤jhš eha¡f® Fâiuia¥ nghš ïU¡»wJ. ã‹dhš fhtJ vªj¤ jiyt®fS¡fhtJ rÛg¤âš bghJkâ¥ò V‰g£L
gh®¤jhš mŒa§fh® Fâiu nghÈU¡»wJ” v‹»w gHbkhÊ¥go cgnahfkhd vªj¡ fhÇaK« brŒa¥nghtâšiy v‹gJ k£L«
FŸs eÇ rhøahŒ ïUªjJ. f©nzh¡fnkh v¥go elªJ bfh© cWâahŒ É£lJ. nt©Lkhdhš jÅ¥g£l kÅj®fS¡F j§fS¡
lhš ãuhkz® ãuhkzušyhjh® ïu©L ngiuí« Vkh‰wyh« v‹»w FŸs ãwiu Vkh‰w¡Toa r¡âÆdhY« rîfÇa¤âdhY« gz¤ij
j¤Jt¤ânyna ïUªjJ. thÇ jhuhskhf ïiu¥gjdhY« b#a« »il¤jhš »il¡fyh«.
br‹idÆš $kh‹ ÓÅthrŒa§fhÇ‹ T£l« $kh‹ tu¥nghF« nj®jšfËY« gz¢bryî«, yŠrK« bfhL¤J X£L
MÇahit mo¤J¤ J‹òW¤âa ãwF ekJ KjÈahÇ‹ fâ $kh‹ th§FtJkhd fhÇa§fŸjh‹ mnefkhŒ bt‰¿ bfhL¡f¥ ngh»wJ.
mŒa§fhiu¡ f©lhš eL§f nt©oajhŒ¥ nghŒÉ£lJ. ït®fË‹ ‘gh¡»atrkhf’ eh£oš bjh©l®fŸ fh§»u°
$kh‹ KjÈah® mt®fŸ jh‹ ga§fhË v‹W«, jh‹ xU ntiy¡fhu®fŸ v‹W xU T£l¤jh® x¤JiHahik ntf¤â‹ nghJ
bg© M¤kh v‹W«, M© M¤kh mšybt‹W« mo¡fo Mntr¤âš b#ÆY¡F¥nghí« j§fŸ bjhÊiy É£L fh§»uR¡F
xË¡fhkš brhšÈ¡ bfhŸtJ©L. mij fhŠáÆ‹ jiyik¥ ciH¤J tªJ« ï¥nghJ x¤JiHahik ml§» É£ljhY«
gjÉÆš e‹whŒ fh£o É£lh®. âahfK« fh§»uR¡F C¡fkhd ntiyí« njitÆšyhjjhY« gy®
tƉW¡»šyhkY«, bjhÊš ïšyhkY« R«kh âÇ»wh®fŸ. ï¡
ï›Éj rªnjf« áyU¡F K‹dnkna ÆUªâUªjhY«,
T£l«jh‹ tu¥nghF« r£lrig KjÈa ( vy¡õ‹ ) nj®jš
ï›tsî nkhrkhŒ bfhšiy tÊÆš òFthbu‹W mt®fŸ Ãid¡f
í¤j¤â‰F nridfshf cgnahf¥gl¥ ngh»wh®fŸ.
ntÆšiy. $kh‹ KjÈah® jiytuhŒ 剿Uªj °jhd¤âš xU
mŒa§fhnuh, M¢rhÇahnuh 剿U¥gh®fshdhš ï›tsî m¡»u ït®fSila ijÇa¤âdhš gz¡bfhG¥òŸs mnef j‰
k« brŒa mt®fS¡F rîfÇa« »il¤âU¡fhJ. $kh‹ KjÈah® F¿fŸ nj®jY¡F ËW bt‰¿ bgw¥ngh»‹wJfŸ. ïJjh‹ kfh
jiytuhÆUªjjhš ga§fhˤ jd¤njhL xU mŒa§fh® ifÆY« eh£L itgt«. bjh©l® kfheh£il¥g‰¿í« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤
xU M¢rhÇah® ifÆY« FHªijnghš c£fh®ªJ bfh©ljhš Ô®khd¤ij¥ g‰¿í« fhŠá kfhehLfË‹ k‰W« gy Éõa§f
mt®fŸ j§fŸ ïZl¥go KjÈahiu cgnahf¥ gL¤â¡bfh©L isí« ã‹d® vGJnth«.
Nâš #ƤJ É£ljhf Ãid¤J¡ bfh©lh®fŸ. ïªj NJ KjÈah®
bgaiu¡ bfL¡f¤jh‹ mŒa§fh®, M¢rhÇah® KjÈnahU¡F Fo muR - jiya§f« - 29.11.1925
cgnahf¥g£lnj xÊa NJ MofS¡F bgÇayhg« x‹W« V‰g£L
ÉlÉšiy.
Mdhš x‹W, KjÈah®, ehíL, eha¡f® v‹»w _tÇ‹ x‰W
ikia¡ bfL¡fî« ( eha¡fU¡F nah¡»aij ïšyhÉ£lhY«)
KjÈah®, ehíL ït®fŸ M¢rhÇah® mŒa§fh® ït®fS¡F ešy
ãŸisfshŒ el¡f ngh£o nghlî« cgnahf¥g£lJ.

Fo muR - 1925 342 343 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ntiy brŒa r®¡fhU¡F %. »il¤jJ. ï¥gona Rauh{a¡ f£áah®
brŒí« x›bthU ntiyí« r®¡fhU¡F bt‰¿ nkš bt‰¿í«
njr¤â‰F njhšÉ nkš njhšÉínk mšyhkš vªj c¤ânahf«
FiwªjJ? vªj btŸis¡fhu® r«gs« FiwªjJ? vªj tÊÆš e«k
gz« Óik¡F¥ nghfhkš ïU¡»wJ?
fhŠÓòu« ïuhéa kfhehL
Rauh{a¡ f£á¡F ï¥nghJ njr¤âš nah¡»aijí«
ehizaK« bršth¡F« FiwªJ mJ rhf¥nghF« jUthÆÈUªJ
$kh‹. <.bt.uhkrhÄ eha¡f® monahL mrš Ô®khd¤ijna* j¥òtj‰fhf fh§»uirna Rauh{Ía¡ f£áah¡f Ô®khd« bfh©L
v⮤J ngRifÆš Ô®khdnk #d§fis Vkh‰W»w khâÇÆš tªâU¡»wh®fŸ. Rauh{a¡ f£á X£l®fËl« brh‹dgo elªJ
vGâÆU¡»wbj‹W« gh£dh Ô®khd« v‹d v‹gJ« Rauh{a¡f£á bfhŸsÉšiy v‹W« ï¥bghGJ bfhŠr« Rauh{a f£á¡F ïl«
â£l« v‹d v‹gJ« ï§FŸs mndfU¡nf bjÇaÉšiy v‹W« bfhL¤jânyna njr¤âš v›tsî f£áfS« kd°jhg§fS«
bjÇí«go ahU« vL¤J brhšyÉšiyba‹W« fh§»uá‹ bga® tY¤J îkhz¤ â£l§fŸ bf£L x¤JiHahik v‹gnj #d§
bflhkÈU¡fnt Rauh{a¡f£á â£l¤ij fh§»u° x¥ò¡bfhŸs fS¡F xU giHa fijahŒ nghŒÉ£lbj‹W« ïÅí« ïl«
Éšiy ba‹W« fh§»uR¡fhtJ kfh¤khî¡fhtJ Rauh{a¡ f£á¤ bfhL¤J fh§»unr r£l rig¡F nghtjhdhš kWgoí« g¤J tUõ
â£l¤âš e«ã¡ifÆšiyba‹W« ošÈ fh»ehlh KjÈa khdhY« #d§fis âU¥g Koahbj‹W« Mifahš Ô®khd¤ij
Ô®khd§fshY« kfh¤khÉ‹ rYifahY« jh§fŸ nt©oasî monahL ÃuhfÇ¡f nt©L«.
ãurhu« brŒa rîfÇank‰gL¤â¡bfh©lnjhL ntWahU« vâ®
F¿¥ò: 22.11.1925 ïš eilbg‰w fhŠÓòu« uhéa khehL Ô®khd¤â‹
ãurhu« brŒa¡Tlhbj‹W kfh¤khÉl« ágh®R bg‰W¡bfh©l
ÛJ brh‰bghÊî.
jhY« Û¿ vâ® ãurhu« brŒgt®fis Rauh{a¡ f£á¡fhuU«
mt®fŸ g¤âÇ¡ifí« ö‰¿ tUtjhY« mj‰F gaªJ bfh©L Fo muR - brh‰bghÊî - 29.11.1925
ahU« btËÆš tuhkš btFáynu JÂthŒ mj‹ jªâu§fisí«
j¥ãj§fisí« vL¤J¢ brhštjhY« bghJ #d§fS¡F Rauh{a¡ * KjyhtJ Ô®khd«
f£á ufáa« x‹Wnk bjÇtj‰»šyhkš nghŒÉ£l bj‹W« ïjdhš 1. gh£dhÉš Toa m»y ïªâa fh§»u° fÄ£o T£l¤âš
#d§fS¡F r£lrig v‹»w Éõnk jiy¡nfÇ tU»wbj‹W« m§ÑfÇ¡f¥g£l Ô®khd¤ij fjuhil v¥nghJ« f£lhakhŒ cL¤j
ïªj yBz¤âš fh§»unr Rauh{a¡ f£á â£l¤ij V‰W ntiy nt©L« v‹w khWjYl‹ fh§»u° cWâ brŒant©LkhŒ ï«
brŒa nt©L« v‹gJ “Fâiu ÑnH ö¡»¥ngh£lJ kšyhkš kfhehL ágh®R brŒ»wJ.
Misna òij¤JÉl FÊ g¿¤jJ” nghš M»ÉL« v‹W« 3
tUõkh»í« ïJtiuÆš Rauh{a¡ f£á v‹d ntiy brŒjJ? 2. ï¥nghJ Rauh{a¡f£áah® el¤âtU« uhéa¤â£l¤âš
g¤âÇ¡ifÆš kh¤âu« bt‰¿ nkš bt‰¿ v‹W bgÇa vG¤âš Fiwîglhkš ï‹D« ÔÉukhf fh§»u° uhéa ntiy¤â£l¤ij
vGâ¡bfhŸS»wJ. ahU¡F bt‰¿ v‹W gh®¤jhš r®¡fhU¡F¤jh‹ el¤â r£lrig nj®jšfisí« el¤jnt©Lbk‹W« ïÅ Rauh{
v‹W bjÇ»wJ. ‘ïu£il Møia xʤjhŒ É£lJ’ ïjdhš a¡ f£á v‹w bganu nt©lhbk‹W« ï«kfhehL fh‹ó® fh§»u
yhgbk‹dbt‹W gh®¤jhš x¤ijah£á gy¥g£lJ, “tuî bryî R¡F ágh®R brŒ»wJ.
g£#£ ÃuhfÇ¡f¥g£lJ. ïjdhš yhgbk‹d bt‹W gh®¤jhš v‹w Ô®khd¤ij $kh‹. S. ÓÅthrŒa§fh® ãnunuã¤J
K‹ÅY« mâf tÇ tNÈ¡f¥gL»wJ. “r£lrig m¡»uhrd® gjÉ ngáaâ‹ RU¡f«.
Rauh{a¡ f£áahU¡F tªJÉ£lJ.” ïjdhš yhg bk‹dbt‹whš
ï¤Ô®khdkhdJ jÄœeh£o‰nf òâaJ v‹W« mjdhšjh‹
r£lrigia xG§fhŒ el¤j Rauh{a¡f£áÆš ïUªnj xU MŸ
jh‹ ãnunuã¥gjhí« ek¡F vâÇfŸ gykhÆU¥gjhš fh§»uR«,
r«gs¤J¡F »il¤JÉ£lJ. mªj MŸ xG§fhŒ el¤â¤jU»nw‹
Rauh{a¡f£áí« x‹wh»Élnt©L« v‹W« Rauh{a¡f£á r£l
v‹W r¤âaK« brŒJ bfhL¤âU¡»wJ. “kªâÇfŸ r«gs¤âš
rig x¤JiHahik brŒtâšiy v‹W áy® brhštij ftÅ¡f¡
bfhŠr« %. FiwªjhŒ É£lJ.” ïjdhš v‹d yhg« v‹whš ntW

Fo muR - 1925 344 345 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


TlhJ v‹W« ïbjšyh« eh« rÇbrŒJbfhŸs¡Toa áW Éõa§
fŸ v‹W« K£L¡f£il nghLtJjh‹ Rauh{a¡f£á bfhŸif
ba‹W« tF¥ò e‹ikfis¥ g‰¿¡Tl Rauh{a¡f£áah® ftÅ¥
gh® v‹W« brhšÈ¤Ô®khd¤ij MjÇ¡F«go nf£L¡ bfh©lh®.

fhŠÓòu« ãuhkzušyhjh® kfhehL


ï‹W âd« ãuhkzušyhjhuh»a eh« všnyhU« ï§F
ToÆU¡»nwh«. ï¤jifa bgÇa kfhehL vj‹ bghU£L T£l¥
g£l bj‹gJ g‰¿í« ïâš v‹bd‹d Éõa§fis¡F¿¤J
Mnyhá¡f¥gL« v‹gij¥ g‰¿í« m¿ªJ bfhŸs ï§F ToíŸs
gyU« mth¡ bfh©oU¡f¡ TL«. ï«kfhehL vªj tF¥ghÇl¤J«
mâU¥âahtJ JntõkhtJ fhuzkhf¡ bfh©L T£l¥g£lj‹W.
njrÉLjiy¡fhf uhéa Éõa¤âš ekJ Ãiyikia¤ bjËth¡»
xU â£l« ek¡bfd mik¤J¡bfhŸtJ Ãahankah«. e«Kila
cÇikfisí« e‹ikfisí« ghJfh¤J¡ bfhŸs nt©Ltj‹
ÃĤj«, ï¤jifa kfhehLfŸ T£lnt©oaJ m¤âahtáa bk‹
nw‰gL»‹wJ. ïJngh‹w kfhehLfŸ br‹w IªjhW M©Lfshf
khfhz kfhehL« fh§»uR« TL«nghJ m›t›Él¤ânynah
ã¿njhÇl¤ânynah T£l¥gLtJ tH¡fkhŒ tU»wJ. ï¤jifa
kfhehLfËš ekJ K‹nd‰w¤â‰fhd tÊfis¡ F¿¤J Mnyhá¤J
Koî brŒa nt©LtJ Kj‰ brŒa nt©oa ntiyfËš
K¡»akhdjh»wJ. njr¤âš ãuhkz® ãuhkzušyhjh® v‹w
jÅ¥g£l f£áfŸ njh‹¿ ãz¡FWtJ midtU« m¿ªj xU
ÉõankahF«. ï›thW ãÇÉidfŸ ïšiyba‹W v›tsîjh‹
_oit¤j nghâY« fh§»uáY«Tl ï¤jifa ngjK©bl‹gij
ahU« kW¡fKoahJ. ïjid tunt‰ò¢ rig¤ jiyt® ãur§f¤
âY«, jiyt® ãur§f¤âY« vL¤J¡fh£oÆU¡»wh®fŸ. ãuhkz®
ãuhkzušyhjhbu‹D« ãÇÉid ïšiyba‹gJ clÈYŸs
ò©iz _oit¤J mGfÉLtj‰bfh¥ghF«. mj‰nf‰w gÇfhu«
brŒJ clš ey¤ij¡ bfL¡F« ò©iz M‰wKaYtnj bghJ
neh¡Fila m¿P® flikahF«. ï¤jifa ãÇnt‰g£LŸsjhš
ãuhkzušyhjhÇ‹ K‹nd‰w¤â‰fhd Éõa§fis¡F¿¤J
Mnyhá¡f¥glnt©LtJ x›bthU ãuhkzušyhj k¡fË‹
flik v‹gij eh‹ vL¤J¢ brhšynt©oaâšiy. y¡ndh
x¥gªj¤â‹ _ykhf Kf«kâa®fS¡F¤ jÅ¥ãuâÃ⤠JtkË¡f¥
g£lj‹ gydhf m§nf ïªJ K°ä« nt‰Wik bgÇJ« xʪJ
x‰Wik¡F ïlnk‰g£lJ. mJ ngh‹nw ekJ cÇikfis¥
ghJfh¤J eh« K‹nd‰wkiltj‰fhd kh®¡f« ï‹dbjd

Fo muR - 1925 346 347 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bjËth¡Ftj‹ bghU£nl ï¥ bgU§T£l« T£l¥g£oU¡»‹wJ.
ï¡T£l¤ij¢ br›tnd el¤â it¡f $kh‹. uhkȧfŠ br£o
ahiu jiyik t»¡f¡nf£L¡ bfhŸ»nw‹.

F¿¥ò: 22.11.1925 ïš fhŠÓòu¤âš eilbg‰w ãuhkzušyhjh®


kfheh£oš brh‰bghÊî.
it¡f« r¤âah¡»uf
Fo muR - brh‰bghÊî - 29.11.1925
bt‰¿¡ bfh©lh£l«
“ v§fS¡F¢ ( jd¡F« jdJ kidÉ¡F« ) brŒj cg¢rhu¤â‰
fhf e‹¿ brY¤JtnjhL r¤âah¡»uf ïa¡f¤â‹ b#Æ¥ig¥
g‰¿í«, njhšÉia¥ g‰¿í« ngRtj‰F mj‰FŸs fhy« tªJÉl
Éšiy ” . bjUÉš el¡f cÇik nf£gt®fis¢ áiw¡F mE¥ãa
murh§f«, bjUÉš el¥gj‰F ï¥nghJ ek¡F nt©oa cjÉ
brŒa K‹ tªâU¥gij¥ gh®¤jhš r¤âah»uf¤â‰F«, kfh¤kh
ɉF« v›tsî r¡â ïU¡»wbj‹gJ És§F«. r¤âah¡»uf Mu«
g¤âš ãuhkz®fŸ føÆš ïUªj murh§f¤jh®, ï¥nghJ ãuhkz®
fS¡F Énuhjkhfnt Ô©lhjhbu‹nghiu ifia¥ ão¤J
miH¤J¡ bfh©L r®¡fhuh® bršYtij eh« gh®¡»wnghJ ek¡nf
r¤âah¡»uf¤â‹ j‹ikia¥ g‰¿ M¢rÇa¥gl¤j¡fjhŒ ïU¡»wJ.
r¤âah¡»uf¤âš V‰g£l fZl§fis eh« bghWikahŒ
mEgɤJ tªjjhš ï›Éj r¡âia ï§F fh©»nwh«. gyh¤fhu¤
ânyh, nfhg¤ânyh, Jntõ¤ânyh eh« ïw§»ÆU¥nghnkahdhš
ï¢r¡âfis eh« xU¡fhY« f©oU¡fnt kh£nlh«. r¤âah¡
»uf¤â‹ c¤njr« nfty« ehŒ, g‹¿fŸ el¡F« bjUÉš eh«
el¡f nt©Lbk‹gjšy. kÅjD¡F kÅj‹ bghJthœÉš ɤâ
ahr« ïU¡f¡ Tlhbj‹gJjh‹ mªj j¤Jt« ïªj bjUÉš elªj
njhL KoªJÉlÉšiy. Mifahš, bjUÉš Ã%¥ã¤j Rjªâu¤ij
nfhÉY¡FŸS« Ã%ã¡f nt©oaJ kÅj® flik. kfh¤kh
fhªâí«, kfhuhÂahiu¡ f©L ngáa fhy¤âš kfhuhÂah® kfh¤
khit¥ gh®¤J ï¥bghGJ bjUit¤ âwªJ É£LÉ£lhš clnd
nfhÆY¡FŸ bršy ãua¤jd¥gLå®fnsba‹W nf£lh®fŸ.
kfh¤kh mt®fŸ M«, mJjh‹ v‹Dila F¿ba‹W«,
Mdhš nfhÆY¡FŸ bršy cÇik nt©o #d§fŸ nghJkhd
bghWikí«, rhªjK« mtáakhd âahfK« brŒa¤ jahuhÆU¡
»wh®fshbt‹W eh‹ m¿í« tiuÆš m¡fhÇa¤âš ãuntá¡f
kh£nlbd‹W«, mj‰F nt©oa fhÇa§fis mJ tiuÆš brŒJ
bfh©oU¥ngbd‹W« brh‹dh®.

Fo muR - 1925 348 349 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


it¡f« r¤âah¡»uf¤â‰F ÉnuhâahÆUªjt®fŸ ãuhkz®
fns xÊa murh§f¤jh® mšybt‹gij murh§f¤jh® Ã%ã¤J¡
fh£o É£lh®fŸ. kÅj cÇik mila mªÃa kj§fS¡F¥ nghtJ
Äfî« ïÊthd fhÇakhF«. m¥go mtáaÄUªjhY« »U°Jt
kj¤â‰fhtJ, kfkâa kj¤â‰fhtJ bršyyhnkbahÊa MÇa
rkh#¤â‰F¥ nghtJ vd¡F ïZlÄšiy. Vbd‹whš, MÇa Mâ Kj‰bfh©nl Nœ¢á
rkh#¤â‰F¥ nghtjdhš bghUËšyhj m®¤jk‰w, óûš ngh£L¡
bfhŸtnjhL bghUs¿ahj rªâahtªjdK« brŒJ bfhŸs
nt©L«.
tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« nf£gJ ne‰wh ? ï‹wh?
ï¥go xU fhy¤âš óûš ngh£L¡ bfh©L rªâahtªjd«
fhŠÓòu« kfhehL elªJ ïu©L thu§fsh»É£lJ. kfheh£
g©Âdt®fŸjh‹ ï‹iwa¤ âd« ekJ Rjªâu¤â‰F«, Ó®âU¤
o‹ r«gt§fS« giHa fij M»É£ld. Mdhš m« kfheh£o‹
j¤â‰F« ÉnuhâfshÆU¡»‹wh®fŸ. mªj Ãiyik¡F Ú§fS«
r«gt§fshš x›bthU ÃÄõK« òâa v©z§fns njh‹¿¡
tu¡Tlhbj‹W Ãid¥Õ®fnsahdhš f©o¥ghŒ mªj¡ T£l¤ âš
nruhÔ®fŸ. bfh©oU¡»‹wd. jÄœeh£L fh§»u° uhéa ehlf¤âš ãuhkzuš
yhjt®fË‹ rh®ghf $kh‹fŸ tujuh#&Y ehíL, fÈahzRªâu
F¿¥ò :- 29 .11 . 25 M« ehŸ it¡f« bt‰¿¡ bfh©lh£l¤âš KjÈah®, <.bt.uhkrhÄ eha¡f® M»a ï«_t®fË‹ ntõK«,
M‰¿a jiyik¢ brh‰bghÊî És«gu§fS«jh‹ mo¡fo ÉnrõkhŒ¤ njh‹W«. ï« _t®fŸ
jh‹ fh§»uÌš ãuhkzušyhjhU¡F cŸs g‰WjY¡F« fh§»ui[
Fo muR - brh‰bghÊî - 06.12.1925 ãuhkzušyhjh® Mnkhâ¡»wh®fŸ v‹gj‰F« MjhukhŒ vL¤J¡
bfhŸs¥g£lt®fŸ.

bj‹Åªâa ey cÇik T£Lwî r§f«


mnjhL kh¤âukšyhkš, fh§»u° “ ãuhkz uh{a« ” °jhã¡
f¤jFªj rhjdbk‹W« Ra M£á v‹gJ - ãuhkz Møjhbd‹
W« fUâa bgÇnah®fshd lh¡l® o.v«.eha®, [®.ã. âahfuha br£o
ah® ngh‹w njrhãkhdK«, mEgtK« thŒªj gy bgÇnah®fshš
brhšÈ, fh§»ui[ xJ¡» ‘bj‹Åªâa k¡fŸ ey cÇik¢ r§f«’
v‹gjhf X® r§f¤ij¡ f©L mj‹_ykhŒ ãuhkzušyhjh®
e‹ik¡bfd #°o°, âuhÉl‹ v‹»w ïu©L g¤âÇiffisí«
njh‰¿, ÔÉu ãurhu§fis¢ brŒJ, mJfhiyÆš ãuhkz®fŸ
ta¥g£L¡ »lªj bgUthÇahd gy mâfhu§fisí« gjÉfisí«
ãuhkzušyhjh® j§fŸ cÇik¡F¤ jFªj msî mila nt©L«
vd¡ fUâ ãurhuK« bjhl§»dh®fŸ.

br‹id khfhz r§f«


m¢rka¤âš ³ r§fK«, ãurhu§fS« bj‹Åªâa k¡fŸ
ãuâÃâ¤Jt« thŒªjjšybt‹W«, Vnjh áy® murh§f¤â‹ ta¥
g£L mt®fŸ ö©Lnfhyhš eilbgW»w r§fbk‹W«, ïâš

Fo muR - 1925 350 351 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ãuhkzušyhjh® fyªJ¡bfhŸs¡TlhJ v‹W« bj‹Åªâa ï¤jid °jhd«, ïit Ú¡»a k‰wt®fS¡F ï¤jid °jhd« vd
ãuhkzušyhj k¡fS¡F e‹ik brŒaî«, tF¥òthÇ¥ ãuâ Ãâ¤t khfhzthÇahf xJ¡» it¡f¥g£L - mªj¥go ï¥bghGJ fh§»u
cÇik mË¡fî« br‹id khfhz¢ r§f« v‹gjhf x® r§f¤ij ÌY« mKÈš elªJ tU»wJ. ï›tsÉUªJ« nkY« nkY« ïit
njh‰¿ÆU¡»nwh«; mâš ãuhkz®fŸ ahU« fy¥ãšiy. mj‹ nghjhbj‹W« ï‹D« áy °jhgd§fËY« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤
j¤Jtnk fh§»u° _ykhf¢ Rauh{a« bgWtJ«, ãuhkz Jt« V‰gl nt©L bk‹W«, uhéa fh§»uá Y«, fh‹gu°fËY«
ušyhjhU¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t« bgWtJ«jh‹ K¡»akhdJ »s®¢áfS« Ka‰áfS« brŒJ bfh©nl tu¥g£oU¡»wJ.
v‹W« mj‹ m¡»uhrdhâgâ âth‹gfö® ã. nfrt¥ ãŸis
ahfî«, cg m¡»uhrdhâgâ $kh‹ <.bt.ïuhkrhÄ eha¡f® fh¡»ehlh fh§»u°
KjÈnahuhfî«, fhÇajÇá $kh‹ lh¡l® ã. tujuh#&Y ehíL cjhuzkhf, fh¡»ehlh fh§»uÌš $kh‹ jh° mt®fshš
KjÈnahuhfî« ïj‰F¥ ãurhu g¤âÇiffŸ “ïªâa‹ ng£Çah£” bfh©Ltu¥g£L $kh‹ uh#nfhghyh¢rhÇahuhš Mnkhâ¡f¥g£l
v‹w M§»y¥ g¤âÇifiaí« “njrg¡j‹” v‹»w jÄœ¥ fšf¤jh ng¡odhY« ( mJ njh‰wâ‰F« xU fhuz« c©L. Mdhš
g¤âÇifiaí« ït‰¿‰F âth‹ gfö® á.fUzhfunkd‹, âU . É. ufáa«. ) lh¡l® m‹rhÇ, yhyh y#gâuhŒ KjÈnah®fis ïªJ -
fÈahzRªâu KjÈah® M»at®fŸ Kiwna g¤âuháÇa®fshfî«, K°è« x‰Wik¡F tÊ fhz xU V‰ghL f©Lão¡F«go
ïUªJ elªJtu¥g£lnjhL, ïj‹ gydhš #°o° fø¡F, fh¡»dhlh fh§»uáš V‰gL¤âa fÄ£oÆdhY«, mj‹ F¿¥ò
ãuhkzušyhj ghku #d§fËl¤âš bršth¡»šyhk‰ brŒjJl‹, fËdhY« e‹whŒ És§F«.
fh§»u°jh‹ njr ÉLjiy¡F¢ rhjdbk‹W«, br‹id khfhz¢
r§f«jh‹ ãuhkzušyhjhÇ‹ e‹ikia¡ fUj¡Toa bj‹W« ï‹dK« jÄœeh£oš elªj khfhz fh‹gu‹°fË‹
br‹id khfhz¤âYŸs ãuhkzušyhj nk‰f©l nghbjšyh« elªj ãuhkzušyhj jÅ T£l§fshY« e‹whŒ
K¡»a°j®fŸjh‹ bj‹dh£L¥ ãuhkzušyhjh® ãuâÃâfbs‹W« És¡fyh«. mjhtJ:-
r‹dJ »il¤jjhŒÉ£lJ.
25- tJ uhéa khfhz kfhehL
tF¥òthÇ ãuâÃâ¤t« 1919 - « tUl¤âš âU¢áÆš eilbg‰w 25 - tJ uhéa khfhz
ïnjhL kh¤âukšyhkš, bj‹Åªâa ey cÇik¢ r§f¤jhU«, fh‹guá‹ nghJ mnj bfh£lifÆš $kh‹ nrhkRªju ghuâahÇ‹
br‹id khfhz¢ r§f¤jhU« ngh£l tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t m¡»uhrd¤â‹ Ñœ ïij¥g‰¿¥ ngá, <nuh£oš br‹id khfhz¢
T¢ršfËdhš »¿°jt®, kfkâa®, Inuh¥ãa®, M§»nyh - ïªâa® r§f¤ij el¤j nt©Lbk‹W«, mâš tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t¤
KjÈa tF¥ghU¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤tK«, ÉtrhÆfŸ, nyth Ô®khd¤ij tÈíW¤j nt©Lbk‹W« Ô®khÅ¡f¥g£L mJ
â¡fhu®, ïªâa ÉahghÇfŸ, Inuh¥ãa ÉahghÇfŸ KjÈa bjhÊ nghynt Ô®khdK« Ãiwnt¿í« ïU¡»wJ.
yhËfS¡F bjhÊšthÇ ãuâÃâ¤tK«, nj®jšfËš bfhL¡f¥g£l
njhlšyhkš, ãuhkzušyhjhU¡bfd gy °jhd§fisí« xJ¡» 26 - tJ uhéa khfhz kfhehL
it¡f¥gl murh§f¤âš V‰ghL brŒa¥g£lJ. 1920 - « tUl« âUbešntÈÆš elªj 26-tJ uhéa khfhz
fh‹guÌ‹ nghJ ãuâÃâfŸ rh¥gh£L ÉLâÆš $kh‹ <.É.ïuhk
fh§»uÌš tF¥òthÇ ãuâÃâ¤t« rhÄ eha¡fUila m¡»uhrd¤â‹ Ñœ ãuhkzušyhjh® T£l« x‹W
ïJ ï¥go ïU¡f, uhéa rigfshd fh§»u° KjÈa rig To “ r£lrigfŸ KjÈa nj®jš °jhd§fS¡F tF¥òthÇ¥
fËY« kfkâa®, »¿°Jt® KjÈnahU¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃ⤠ãuâÃâ¤t« V‰gL¤JtnjhL, murh§f c¤ânahf¤âY« #dr§
t« bfhL¡f nt©L« v‹W mt®fnshL x¥gªjK« brŒJ if¡F¤ jFªjgo tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t« bfhL¡f nt©L« v‹W
bfhŸs¥g£lJ. ïJkh¤âunkašyhkš fh§»u° °jhgd§fËY« murh§f¤ij tÈíW¤j nt©L« ” v‹»w Ô®khd¤ij¡ fhyŠ
cjhuzkhf všyh ïªâa fh§»u° fÄ£oÆY«, kfkâa®fS¡F br‹w $kh‹ nrhkRªju«ãŸis, $kh‹fŸ É.X.áj«gu«ãŸis,
ï¤jid °jhd«, »¿°Jt®fS¡F ï¤jid °jhd«, Ô©lh jhU¡F j©lgh ãŸis k‰W« âUbešntÈ $itF©l« KjÈa
°jy§fËYŸs áy t¡ÑšfS« Mf¢ nr®ªJ clnd Éõah

Fo muR - 1925 352 353 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nyhrid¡ fÄ£o¡F mD¥ãa m¤Ô®khd¤ij - $kh‹ <.É. ïuhk fh® fhŠá kfheh£oš $kh‹ KjÈahiu¡ bfh©L rkhjhd«
rhÄ eha¡f® ãnunuã¡f, $kh‹fŸ É.x. áj«gu« ãŸis, brhšy¢ brh‹dJ nghš tU¤j¥gLtjhf¥ bghŒntõ« ngh£L
j©lgh ãŸis KjÈnah®fŸ Mnkhâ¡f, fhyŠbr‹w $kh‹ kiw¤JÉ£lh®.
v°.f°öÇ bu§fŒa§fh® vGªJ åjh¢rhu« ( Percentage) v‹»w th®¤
ij¡F¥ gâyhf ‘nghJkhd’ v‹D« m®¤j¤ij¡ bfhL¡f¤ jFªj 27 - tJ uhéa khfhz kfhehL
‘moFnt£È’ (Adequately) v‹»‹w gj¤ij ngh£L¡bfhŸS«go ã‹d® 1921 - « ´ jŠirÆš elªj 27 - tJ jÄœ khfhz
xU âU¤j¥ ãnunugid bfh©L tªjh®. ïªj ‘moFnt£È’ v‹w kfheh£oš nfha«ò¤ö® Íšyh ãuâÃâfŸ bfh£lifÆš $kh‹
gj¤â‰F v‹d bghUŸ v‹W $kh‹ uhkrhÄ eha¡f® m«kfh r®¡fiu br£oah® m¡»uhrd¤âš jÄœehL ãuhkzušyhjh® T£l«
eh£o‰F m¡»uhrdhâgâahÆUªj ïnj $kh‹ v°.$Åthr x‹W To, tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij¥ g‰¿ ngá $kh‹fŸ
a§fhut®fis¡ nf£f, mt® ïu©L« xnu m®¤j« jh‹. Mdhš br‹id á§fhuntY br£oah®, fšahzRªju KjÈah®, r®¡fiu
‘bg®r©nl{’ v‹gijÉl ‘moFnt£È’ v‹gJ ešy th®¤ij br£oah®, tujuh#&Y ehíL, uhkrhÄ ehŒ¡f® M»at®fŸ ml§»a
ba‹W brhšÈ¤ Ô®khd¤ij Ãiwnt‰¿ É£lh®. ïJrka« $kh‹ fÄ£o x‹W ÃaĤJ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t¤â‰F nt©oa
uh#nfhghyh¢rhÇah® KjÈnah®fS« m¡T£l¤âš M#uh»¤jh‹ ntiy brŒaî«, #°o° f£á¡F¥ ngh£oahŒ Mu«ã¤j br‹id
ïUªjh®fŸ. mnjhL “ uh#h§f¡ fšÉ¤JiwfËš rk°»Uj¡ fšÉ¥ khfhz kfheh£il¡ T£lî« Ô®khÅ¡f¥g£lJ.
gƉá¡F cŸs nah¡»aijí«, brŒKiwí«, jÄœ fšÉ¡F«
ïU¡fnt©Lbk‹W ” xU Ô®khd«, $kh‹ uhkrhÄ eha¡fuhš 28 - tJ uhéa khfhz kfhehL
ãnunuã¡f¥g£L, $kh‹ É.X.áj«gu«ãŸisahš Mnkhâ¡f¥
g£L Ãiwnt‰w¥g£lJ. Mdhš Éõahnyhrid¡ fÄ£o¡T£l« 1922-«´ âU¥óÇš Toa 28-tJ khfhz kfheh£oY«
KoªjJ« btËÆš tªJ $kh‹ <.bt. uhkrhÄ eha¡f® áy ehlh®fŸ KjÈnah®¡F Mya¥ ãuntõ« bfhL¡f nt©L«
M§»y« go¤jt®fis¡ f©L ‘moFnt£È’ v‹gj‰F« ‘g®r© v‹W« mj‰F Énuhjkhd rh°âu§fisí«, giHa Mrhu tH¡f§
nl{’ v‹gj‰F« v‹d ɤâahr« v‹W nf£lnghJ, mt®fŸ fisí« kh‰w nt©L« v‹W« $kh‹ <.bt.uhkrhÄ eha¡fuhš
‘moFnt£È’ v‹gJ ïUbghUŸ bfh©lbj‹W«, mjhtJ ãnunuã¡f¥g£L, Éõahnyhrid¡ T£l¤âš Ô®khdkhdij
‘nah¡»aij¡F jFªj’ v‹»w bghUŸTl¡ bfhŸsyh« v‹W«, btË kfheh£oš ãnunuã¡f Koahjgo gy ãuhkz®fŸ brŒJ«,
‘g®r©nl{’ v‹»w th®¤ijjh‹ Äf¤ bjËthdJ v‹W« brh‹ filáahf bgÇa jfuh¿‹ ngÇš $kh‹fŸ fšahzRªâu KjÈah®
dh®fŸ. ãwF kfheh£oš ï¤Ô®khd« tU«nghJ, ‘bg®r©nl{’ ãnunuã¡f, <.bt.uhkrhÄ eha¡f® Mnkhâ¡f mâ‹ ngÇš $kh‹
v‹»w th®¤ijiana ngh£L¡bfhŸs nt©L« v‹W $kh‹fŸ fŸ v°.r¤âa_®¤â, kJiu V.it¤âa ehjŒa®, F«gnfhz«
eha¡fU«, j©lgh ãŸisí« m¡»uhrd® $kh‹ $ÅthrŒa§ gªJYtŒa® KjÈnah® MnBã¤J T¢ršfisí«, fyf¤ijí«
fhÇl« brh‹dh®fŸ. mtU« m¥gona Mf£Lbk‹W x¥ò¡bfh© c©lh¡» v¥gonah m¤Ô®khd¤ij m¥gona X£L¡F Élhkš
lh®. filáahf kfheh£oš ïJ jÉu k‰w Ô®khd§fŸ Koªjîl‹ mj‹ étehoia vL¤JÉ£L xU brh¤ij¤ Ô®khd¤ij Ãiw
m¡»uhrdhâgâ vGªJ âObu‹W jkJ Koîiuia Mu«ã¤J nt‰¿dh®fŸ. mJrka« $kh‹ tujuh#&Y ehíL kâš nkš óid
É£lh®. $kh‹ j©lghÂãŸis j‹Dila tF¥òthÇ¥ nghynt elªJ bfh©lh® v‹»w gÊí« mtU¡F tªjJ.
ãuâÃâ¤t Ô®khd« v‹d MƉbw‹W m¡»uhrdiu¡ T£l¤âš
nf£lh®. m¡»uhrd® $kh‹ $ÅthrŒa§fh® mJ bghJ e‹ik¡F kJiu - ïuhkdhjòu« kfhehL
Énuhjkhd Ô®khdkhjyhš mt‰iw xG§F¤ jtwhdJ v‹W 1923 - « tUõ¤âa kJiu - ïuhkehjòu« kfheh£oY«,
Ô®khŤJ É£ljhf¢ brhšÈÉ£lh®. clnd $kh‹ j©lgh ãuhkz® - ãuhkzušyhjh® jfuh® V‰g£lJ. $kh‹ nrhkRªju
ãŸis vGªJ Éõahnyhrid¡ fÄ£oÆš Ãiwnt‰w¥g£l j‹ ghuâah® ïâš á¡»¡bfh©L btF ghLg£lh®.
Ô®khd« ï§F v¥go xG§F¤ jtW v‹W nf£lh®. m¥nghJ
1923 - « tUõ¤âš âU¢áÆš lh¡l® uh#‹ å£oš T£oa
m§»Uªj ãuhkz®fŸ $kh‹ ãŸisia c£fhU«go¡ T¢rš
khfhz fh§»u° fÄ£o¡ T£l¤âš tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt
ngh£L ml¡»É£lh®fŸ. filáahf KoîiuÆš $kh‹ mŒa§
ÉõakhŒ $kh‹ ã. tujuh#&Y ehíL xU Ô®khd« bfh©L tªjh®.

Fo muR - 1925 354 355 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


m¤Ô®khd¤ij mL¤j Û£o§»š it¤J¡bfhŸsyh« v‹W $kh‹ vâ®gh®¡»nwh«. mšyhkY« ãuhkzušyhjh® tF¥ig¢ nr®ªj
á. uh#nfhghyh¢rhÇah® jªâukhŒ¤ jŸË it¤JÉ£lh®. c©ik¤ bjh©l®fŸ v‹d brŒa nt©Lbk‹gijí« mL¤jh‰
nghš vGjyhbk‹¿U¡»nwh«.
29- tJ uhéa khfhz khehL
Fo muR - jiya§f« - 06.12.1925
1923 - « ´¤âš nry¤âš Toa 29 -tJ jÄœ khfhz kfheh£L
Éõahnyhrid¡ fÄ£oÆš $kh‹ tujuh#&Y ehíL mJrka«
ïšyhÉ£lhY«, mtU¡fhf mt® e©g®fŸ $kh‹fŸ j©lghÂ
ãŸisnah mšyJ gthÅ á§nfh ïnj Ô®khd¤ij¥ ãnunuã¤j
nghJ, $kh‹ á. uh#nfhghyh¢rhÇah® KjÈat®fŸ ïJ rka«
x¤JiHahikna nghŒÉL« nghš ïU¡»wJ. blšÈ kfhehL Ô®ªj
ãwF it¤J¡bfhŸsyh« v‹W brhšÈ mij ÃW¤j¢ brŒJ
É£lh®fŸ.

30 - tJ uhéa khfhz kfhehL


ã‹d® Toa 1924 - « tUl¤âa âUt©zhkiyÆš Toa
30 -tJ jÄœ khfhz kfheh£oš m¡»uhrd« t»¤j $kh‹
<.bt.uhkrhÄ eha¡fUila m¡»uhrd¥ ãur§f¤âš tF¥òthÇ¥
ãuâÃâ¤Jt¤ij¥ g‰¿ ÉnõõkhŒ brhšy¥g£LÄU¡»wJ.

bgšfh« fh§»u°
bgšfhÄš Toa uhéa fh§»uÌ‹ nghJ« ãuhkzušyh
jhU¡bfd¤ jÅahf X® kfheh£il¡ T£o tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤
t¤ij¥ g‰¿ ngáanjhL, #°o° føia¥ g‰¿í« Ô®khd« brŒâ
U¡»wJ. mnj rka«, kfh¤khÉÅlK« ïij¥g‰¿ ÉÇthŒ vL¤J¢
brh‹dnjhL $kh‹fŸ M®.nf. õ©Kf« br£oah®, ã. tujuh#&Y
ehíL, <.bt.uhkrhÄ eha¡f® KjÈat®fŸ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤
t¤ij¥ g‰¿¢ brhšÈíÄU¡»wh®fŸ. kfh¤kh fhªâí« nahá¤J
j¡fJ brŒtjhŒ brhšÈíÄU¡»wh®.

jŠir njÓa ãuhkzušyhjh® kfhehL


ï›tUl« jŠirÆš $kh‹ Mâehuhaz br£oah® c£gl
ãuâÃâfshÆUªj njÓa ãuhkzušyhjh® kfheh£oY« tF¥òthÇ¥
ãuâÃâ¤Jt¤ij tÈíW¤âÆU¡»wJ.
ï‹D« v¤jidnah Éõa§fŸ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt
rǤâu¤ij¥ g‰¿í«, jiyt®fbs‹W brhšy¥gLnthÇ‹ jªâu«,
Nœ¢á, F£o¡fuz«, Fy¤ij¡ bfL¡F« nfhlhÇ¡fh«ò¤j‹ik
KjÈat‰iw¥ g‰¿í« ÉÇthŒ vL¤J¢ brhšy mL¤j rªj®¥g¤ij

Fo muR - 1925 356 357 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bršth¡FŸstD« nknytªJ ÉL»wh‹. ïjdhš xUtU¡bfh
Ut®, gu°gu e«ã¡ifÆšyhkY«, x‰WikÆšyhkY« ït®fis
v¥go Vkh‰wyhbk‹gnj xU T£l¤jhUila b#‹k¡ Twhfî«,
ït®fŸ jªâu¤âÈUªJ v¥go j¥òtbj‹gJ k‰w¡ T£l¤jhUila
ftiyahfî« nghŒÉL»wJ. ïªjÃiyik, murh£á òÇgt®fS¡F
fhŠÓòu« ãuhkzušyhjh® kfhehL btF mDTykhŒ V‰g£L¥ nghŒÉL»wJ. mnjhL kh¤âukšyhkš,
murh§f¤ij el¤JÉ¡f tF¥ò¡F tF¥ò ngh£o ngh£L¡bfh©L
x‰w®fshfî«, moikfshfî« murh§f¤ijna ehLtjhŒ ÉL
“njr¤â‹ K‹nd‰w¤ij c¤njá¤J«, njÓa x‰Wikia »wJ. ï¡Fz§fŸ ekJ eh£il É£L mfy nt©Lkhdhš,
c¤njá¤J« muáaš r«kªjkhd rfy gjÉfËY« ïªJ r_f¤âš xUtF¥ò¡F k‰bwhU tF¥ò e«ã¡if V‰gL«go xUt® gh¤âa¤
ãuhkz® - ãuhkzušyhjh®, Ô©lhjh® v‹ngh® M»a ïªj _‹W âš k‰bwhUt® ãuntá¡fhjgo gªnjhg°¤J V‰g£L¥ nghf
r_f¤jhU¡F« mtut® #d¤bjhifia mDrǤJ ãuâÃâ °jhd« nt©L«. m›Éj gªnjhg°Jjh‹ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt
»il¡F«go V‰ghL brŒant©LkhŒ khfhz kfheh£il nf£L¡ bk‹gJ eh‹ ãnunuã¤âU¡»w Ô®khd¤âš ïªj j¤Jt« jh‹
bfhŸtnjhL ï¤Ô®khd¤ij khfhz kfhehL _ykhŒ fh§»uirí« ml§»ÆU¡»wJ. ïJ ï¥bghGJ kh¤âu« V‰g£ljšy. Ú©l
tÈíU¤J«go Ô®khÅ¡»wJ” v‹D« Ô®khd¤ij ãnunuã¤J¥ ehshfnt ï¡»s®¢á ekJ eh£oš V‰g£oUªjhY« v¥goba¥
ngáajhtJ:- gonah mij xU tF¥gh® f£L¥ghlhŒ Nœ¢áfŸ brŒJ rka¤â‰
eh« x›bthUtU«, Rauh{a« mila ghLgLtjhŒ brhšY nf‰wthW elªJ ghku #d§fis RthÔd¥ gL¤â¡bfh©L, btË¡F
»nwh«, mj‰fhf v›tsnth fZl¤ijí« mDgÉ¡»nwh«. Rauh{ bjÇahkš ml¡»¡bfh©L tU»wh®fŸ. Mifahš Ú§fbsš
a« »il¤jhš mJ bghJk¡fŸ uh{akhÆU¡f nt©lhkh? eh£o‹ nyhU« e‹whŒ nahá¤J gh®¡fntQkhŒ nf£L¡bfhŸ»nw‹.
j‰fhy Ãiyikia¥ gh®¤jhš, Rauh{abk‹gJ ãuhkz uh{a«jh‹ - 29.11.1925 Fo muR bjhl®¢á
v‹D« ga«, ï¥nghJ k¡fËil c©lh» tU»wJ. ãÇ£oZM£á
F¿¥ò: 22.11.1925 ïš fhŠÓòu¤âš eilbg‰w ãuhkzušyhjh®
òÇ»w ï¡fhy¤ânyna, kÅj®fis¤ bjUÉš el¡fÉl¡TlhJ
kfheh£oš brh‰bghÊî
Fs« F£ilfËš j©Ù® vL¡fÉl¡TlhJ v‹D« gy
bfhLikfŸ eil bgW»wnghJ uh{a mâfhu« xUtF¥gh® if¡nf Fo muR - brh‰bghÊî - 06.12.1925
tªJ ÉLkhdhš ïÅ v‹d bfhLikfŸ brŒa mŠRth®fbs‹W,
#d§fŸ ga¥gL»wh®fŸ. njr ÉLjiy¡F âahf« njitahÆUªj
fhy¤âš òwKJF fh©ã¤J Xo¥nghd MrhÄfbsšyh« Vnjh áy®
brŒj âahf¤âdhš V‰g£l gyid mDgÉ¡f bt£fÄšyhkš
K‹tªJ Nœ¢áfŸ brŒJ gydiltij gh®¡»wnghJ ït®fis
v¥go e«g Koí«? bt£f§bf£lt‹ brhªj¡fhu‹ v‹gJ nghy
Ét°ija‰w xU T£l¤jh® njr¤âÈUªJbfh©L, njr¤ij¥
ghœg©Â¡ bfh©LtUtij eh« gh®¤J¡bfh©nl tU»nwh«.
rhJ¡fshd VGnfho #d¤bjhif bfh©l xU bgÇa T£l«,
ÄUf§fËY« nftykhŒ el¤j¥gLtijí« gh®¤J tU»nwh«.
ï¥go VÅU¡f nt©L«? mªjªj T£l¤â‰F jFªj msî, mtu
t®fS¡F muáaš KjÈa cÇikfis xJ¡»it¤J ÉLnthnk
ahdhš rhJ¡fbsšyh« ÄUf§fshfî«, mnah¡»a®fbsšyh«
RthÄfshfî« M»Él Koíkh? f£Lâ£l msÉšyhjjdhš,
ifÆš gy¤jt‹ fhÇabk‹ gJnghš, Vkh‰w r¡âíŸstD«;

Fo muR - 1925 358 359 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


#hâia ï›tsî vËâš F‰wthËfshf¤ Ô®khŤJ xL¡»Él
KoahJ. m¿î, gƉá, bjh©L brŒí« âwik bfh©l vtU«
eh£o‰F nt©L«”........……………
6. “j‰fhy¤âš gh®¥gd®fË‹ nkš áy® bfh©l bfhLŠ
ád¤â‹ fhuz« g©il fiy xG¡f«, ntj«, rh°âu«, nfhÆš,
$kh‹ r¡fut®¤â kl« mid¤J¡F« nfL Éisí« nghš ïU¡»wJ. rk°»Uj
ghiõ¡F«, jÄG¡F« ngh£o; ï¤jifa ka¡f« jÄœ k¡fS¡FŸ
uh#nfhghyh¢rhÇahÇ‹ 10 f‰gidfŸ áy® c©lh¡» tU»wh®fŸ”.
7. “gh®¥gd®fSl‹ òÇí« nghÇš nfhÆš nt©lh«, neh‹ò
27-11-25 -š $kh‹. uh#nfhghyh¢rhÇah® “etr¡â” g¤âÇ nt©lh«, ϪJ kjnk bghŒ, giHa xG¡f§fns mehfÇf« v‹w
if¡F xU Éahr« vGâÆU¡»wh®. mij etr¡â bghŒkh‹ eh°âf v©z§fis¥ gu¥òjš ViH jÄœ k¡fS¡F bgU§nflhŒ
nt£il v‹w jiy¥ãš ãuRǤâU¡»wJ. ïJ Ú©l Éahrkh Koí«”.
ÆU¥gjhš, mâš cŸs K¡»a 10 Éõa§fis kh¤âu« vL¤J
MuhŒnth«. 8. “#h⥠bghwhikia m°âthukhf¡ bfh©l f£áfŸ ga‹
bgwhkš nghdã‹D« c©ik njr¤bjh©L brŒJ tªj v‹
1. “gy fhuz§fshš ca® gjÉailªj xU #hâahiu¡f©L e©g®fŸ áy® ïªj #h⢠r©ilia vL¤J¡bfh©oU¡»wh®fŸ”.
bghwhik bfh©L k‰w #hâahiu¢ nr®ªj bgÇnah®fŸ mt®fis¤
öΤJ mt®fis xL¡Ftjhf »s®¢á brŒjhš ......e‹ik 9. “Ëwhš F‰w«, c£fh®ªjhš F‰w« gHa ò°jf§fËš
Éistjhf njh‰w« fh£lyh«; ÉiuÉš m¥bghŒ¤ njh‰w« ï«khâÇ vGâ ïU¡»wJ v‹w å© r©ilfŸ ahbjhU e‹ikí«
kiwªJnghŒ giHa fijahŒ Koí«”. gath”.

2. “eh£oYŸs k‰w r_f§fË‹ btW¥ò¡F« Jntõ¤ 10 .“murh§f Éõa§fËš #hâ¥ng¢RfŸ Tlhbj‹W«,


â‰F« gh®¥gd® MshF«go ÔÉu ãurhu« áy® brŒJ tU»wh®fŸ. Mdhš kj Mrhu Éõa§fËš #hâ ɤâahr¤ij xÊ¡f jh« ngh®
ï¡»s®¢áí«, ïjdhš c©lhF« JntõK«, eh£o‰F nfL òÇtjhí«, xUt® åuhntr¥ng¢RfŸ ngR»wh®. murh§f Éõa¤
ÉisÉ¡Fbk‹gâš IaÄšiy”. âyhtJ Éõk KiwfŸ m›tsî nfL ÉisÉah, kjhrhu r«gªj
khŒ rhªjk‰w Ku£L Kiwfis ã‹bjhl®ªjhš Jntõ« msî
3. “tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« v‹whš xU #hâahnuašyhkš flªJ guÉ eh£oš nt‰Wikí«, gifikí«, Ôikínk c©lhF«.”
gy #hâah®fŸ mâfhu rigÆš ïU¥gJ kh¤âu« mšyhjnjhL,
ãuhkz®fis ãuhkz® kh¤âu« bjǪbjL¡f nt©L« v‹gJ«, v‹w ïitfŸ K¡»akhditfshf¡ fUâ mt‰¿‰F
k‰w #hâah®fŸ ãuhkzušyhjh®fis¤jh‹ nj®ªbjL¡fyh« v‹g rkhjhd« brhšYnth«.
J« ïªj »s®¢áÆ‹ KG¥bghUsh«…...…….gh®¥gd®fËš bgU« ït‰¿ÈUªJ, $kh‹. M¢rhÇahÇ‹ kd¥gh‹ik ï‹d
ghnyh® ãuhkz r_f¤â‹ ãu¤ânaf e‹ik¡fhfnt bjǪbjL¥ bj‹W m¿a rîfÇank‰g£L nghŒÉ£lJ. mjhtJ:-
gh®fŸ”.
1. gy fhuz§fshš ca® gjÉailªj ãuhkz®fËl«
4. “áy ãuâÃâfŸ jh‹ c£òfyh«. gh®¥gdušyhjt®fŸ vªj¥ bghwhik bfh©L mt®fis xL¡Ftj‰F Ô©lhik Éy¡F
gh®¥gdD¡F« th¡F¡ bfhL¡f KoahJ, ï›tifÆš bjǪbjL¡ ãurhu¤â‹ nguhš »s®¢á brŒtjhfî«, mJ gy‹ bfhL¡fhJ
f¥g£l rigfŸ mâfhu« brY¤â tªjhš ehL ã‰ngh¡F milí« v‹W« gªja« TW»wh®. ïtUila j¤Jt¥go gh®¤jhš gy
v‹gâš Ia« ïšiy”. fhuz§fshš ïªâahit #ƤJ j§fsJ thœ¡if¡F M°gjkhd
5. “tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« ïÅ Ú§fŸ eh£L¡F¤bjh©L ehlh¡» M©L tUtij¥ gh®¤J, bghwhik¥g£L¤jh‹ Rauh{a«
brŒa¡TlhJ v‹W gh®¥gd®fS¡F bgUªjilí©lh¡Ftnj v‹D« nguhš »s®¢á brŒ»wh® nghY«. ïtU« bghwhikahš jh‹
ahF«. gšyhÆu tUõ§fŸ eh£o‰F bjh©L brŒJ tªj xU “炙äZfhu® thÆš k©ÉG« goahd” fj® ntiyÆš ït®

Fo muR - 1925 360 361 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


<Lg£oU¡»wh® nghY«. Óik¡F¥ nghF« gz¤ij ÃW¤JtJ brhštJjh‹nghY«; mšyhkY« 200 tUõ« eh£L¡F¥ “ãuhkz®
bghwhikjh‹ nghY«. btŸis¡fhuÇš mnah¡»adhÆUªjhY« fisÉl mâfkhf¤ bjh©L brŒj” xU r®¡fhiu btF vËâš
gy fhuz§fshš b#ƤJ É£l #hâahdjhš mtid¡ f©lhš eh« eh£il É£L ngh§fŸ v‹W brhšYtJ nghy¤jh‹ nghY«. m¿î,
ryh« nghlnt©Lbk‹gJ«, mt‹ 1000, 500 %. r«gs¤J¡F mUf‹ gƉá, bjh©L brŒí« âwik btŸis¡fhuU¡F kh¤âu« c©L.
v‹gJ« eh« v›tsî nah¡»adhdhY« eh« TÈ v‹gJ« 10, 20 %. k‰wt®fS¡F ïšiy nghY«; Mifahš ãuhkziu eh«
r«gs¤J¡F¤jh‹ yha¡bf‹gJ« khw nt©Lbk‹W »s®¢á bjǪbjL¡fhÉ£lhš m¿î, gƉá, bjh©LbrŒí« âwik cŸs
brŒjhš mJ bghwhik nghY«. Úí« ehD« kÅj‹ jhnd bj‹ t®fŸ ntW tF¥ãš R¤jkhŒ »il¡fnt kh£lh®fŸ nghY«.
M¥ãÇ¡fh åâÆš Ú kh¤âu« el¡fyh«, eh‹ kh¤âu« V‹ el¡f¡
6. gh®¥gd®nkš cŸs bfhLŠ ád¤jhš g©il¡fiy,
TlhJ v‹gJ bghwhik nghY«, ïbjšyh« btŸis¡fhuiu¤
xG¡f«, ntj«, rh°âu«, nfhÉš, kl« mid¤J¡F« nfL
öΤJ mt®fis xL¡f¤jh‹ $kh‹fŸ. uh# nfhghyh¢rhÇah®,
Éisí«nghš ïU¡»wJ v‹gJ«, rk°»Uj ghiõ¡F« jÄG¡F«
r¤âa_®¤â ngh‹wh®fŸ »s®¢á brŒ»wh®fŸ nghY«. m¥go
ngh£o v‹gJ.
ahdhš mJ f©o¥ghŒ b#a« bgwhJ nghY«.
btŸis¡fhu® nkš cŸs nfhg¤jhšjh‹ igãis ekJ
j‹id¥nghš ãwiu neá¡F« Fznkh, v©Q« Fznkh
ãŸisfS¡F eh« nt©lh« v‹»nwh« nghY«. eh« go¡f¡TlhJ
ïU¡FÄl§fËš ïitbašyh« bghwhik v‹»w v©z«
v‹W« brhšy¥gL« ntj« ek¡F vj‰F? gh®¥gh‹ ca®ªjt‹
câ¡Fkh?
k‰wt‹ N¤âu‹ jhá kf‹ v‹»w fiyí«, rh°âuK«
2. eh£oYŸst®fË‹ btW¥ò¡F« Jntõ¤â‰F« ãuhkz® gh®¥gdušyhjhU¡F vj‰F? gh®¥gd® jÉu k‰wt® cŸns
MshF«go áy® ãurhu« brŒ»wh®fŸ, ïJ eh£o‰F¤jh‹ nfL nghtjhš nfhÉš mR¤jkhŒ¥ nghŒÉLkhdhš gh®¥gd® jÉu
v‹gJ, gŠrhã‰F r®¡fh® brŒj m¡»uk¤â‰F kfh¤kh »s®¢á k‰wt® »£l¥nghdhš RthÄ¡F r¡â FiwªjnghFkhdhš, mªj
brŒJ x¤JiHahik V‰gL¤âdJ btŸis¡fhu® nkš eh£lhU¡F nfhÉš ek¡F vj‰F? gh®¥gdušyhjh® gz¤ij th§» Égrhu¤
Jntõ« V‰gl¤jh‹ brŒjJ nghY«. ï¡»s®¢áahšjh‹ juF¡F«, jhá ntá¡F«, fŸS rhuha¤â‰F« bryî brŒaî«
ïªâahî¡F nfL ÉisªjJ nghY«. btW« nrh«ng¿fS¡F bgh§»¥nghlî« brytÊ¥gJ« mšyhkš
gh®¥gdušyhjh® e‹ik¡nfh RakÇahij¡nfh xU fhÇaK«
3, 4. tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« v‹whš, ãuhkz®fis¥
elthâU¡Fkhdhš m«khâÇ kl«jh‹ vj‰F? mj‰F Vndh
ãuhkz® kh¤âu« bjǪbjL¡f nt©Lbk‹gJ k‰w #hâah®
gh®¥gdušyhjh® gz« bfhL¡fnt©L«? jÄœeh£L ghiõah»a
ãuhkzušyhjhiu¤ bjǪbjL¡f nt©Lbk‹»‹w bghUshjyhš
jÄiH¥ g‰¿ m¡fiuÆšiy. jÄH® bfhL¡F« tÇ¥ gz¤ij
ï›tif bjǪbjL¥ghš, ehL ã‰ngh¡filí« v‹gJ, »U°jt®
mŸË rk°»Uj ghiõ¡F¤jh‹ bryî brŒant©L«. rk°»Uj¤
fis »U°jt®fŸ bjǪbjL¤jhY«, kfkâaiu kfkâanu bjǪ
â‰F rkkhf¡ Tl jÄG¡F nah¡»aij bfhL¡f¡TlhJ v‹W
bjL¤jhY«, ïªJ¡fis ïªJ¡fŸ bjǪbjL¤jhY«jh‹ ehL
brhštij x¥ò¡bfhŸsh É£lhš mJ ngh£o nghY«. jÄœ mfuhâ
ã‰ngh¡filªJ É£lJ nghY«; mj‰F K‹ ehL K‰ngh¡
vGJtj‰F 10´ fhykhŒ yB¡fz¡fhd %ghŒ bryî brŒJ
»ÈUªjJ nghY«; ït‰¿byšyh« V‰glhj ã‰ngh¡F ãuhkz®
gh®¥gdiu¤jh‹ it¡fnt©L«, mt®fŸjh‹ jÄG¡F ciu
fis¥ ãuhkz® nj®ªbjL¥gjhY«, ãuhkzušyhjh®fis ãuhkz
vGjnt©L«, gh®¥gdušyhjh® mâš ïU¡f¡TlhJ v‹gij
ušyhjh® bjǪbjL¥gâdhY« V‰g£L ÉL«nghY«.
x¥ò¡bfhŸshÉ£lhš, mJ jÄG¡F« rk°»Uj¤â‰F« ngh£o
5. tF¥òthÇ ãuâÃâ¤Jt« ïÅ Ú§fŸ eh£L¡F bjh©L nghY«. m¥goahdhš gŸËÆš ghl§fis njrghiõah»a jÄÊš
brŒa¡ TlhJ v‹W gh®¥gd®¡F bgU« jilí©lhFtnjhL gšyh jh‹ f‰W¡bfhL¡fnt©L« v‹W brhštJTl 炙äõ&¡F«
Æu¡fz¡fhd tUõ§fshŒ eh£L¡F bjh©L brŒJ tªj #hâia jÄG¡F« ngh£o nghY«.
ï›tsî Ó¡»u¤âš xL¡»ÉlKoahJ v‹»w gªjaK«, m¿î,
7. gh®¥gdUl‹ òÇí« nghÇš nfhÆš nt©lh«, neh‹ò
gƉá, bjh©L brŒí« âwik bfh©l vtU« eh£L¡F nt©L«
nt©lh«, ϪJ kj« nt©lh«, giHa xG¡f§fŸ mehfßf« v‹w
v‹gJ«, r®¡fhiu, v§fis eh§fns bjǪbjL¤J¡ bfhŸS«
v©z§fis gu¥òjš ViH¤ jÄœ k¡fS¡F bgU« nflhŒ Koí«
gh¤âa« nf£gJ, btŸis¡fhunu eh£L¡F nt©lh« v‹W
v‹gJ.
Fo muR - 1925 362 363 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
ãuhkz‹ jÉu k‰wt‹ cŸns nghf¡TlhJ v‹gJjh‹ MdhY« ghku #d§fS¡F brhšYtJjhnd v‹»w KiwÆš
nfhÉyhdhš mJ nt©lnt nt©lh«. gh®¥gdU¡F¡ bfhL¥gJ brhšY»wh®. $kh‹fŸ. v°. uhkehjD«, <.bt.uhkrhÄ eha¡fU«
jh‹ ò©Âa«; gh®¥gdU¡F¡ bfhL¤jhšjh‹ nkhB« v‹gJjh‹ brŒí« bjh©L, #h⢠r©ilahdhš $kh‹fŸ. ÓÅthrŒa§fhU«,
neh‹ghdhš mªneh‹ò nt©lnt nt©lh«. V.u§frhÄ mŒa§fhU«, v«.nf. M¢rhÇahU«, S. r¤âa_®¤âÆ‹
kfªJ¡fS«, nyhfFU¡fS«, á.uh#nfhghyh¢ rhÇahU« brŒí«
jdJ kj¤âš ïU¡F« tiu xUt‹ Ô©lhjt‹, gh®¡f¤ jfh
bjh©LfŸ v‹d bgaiu cilanjh! thrf®fŸjh‹ m¿ªJ bfhŸs
jt‹, bjUÉš el¡f¤ jfhjt‹, r©lhs‹ ntW kj¤â‰F nghdhš,
nt©L«.
mt‹ gÇR¤j‹ v‹»w bfhŸ ifia cilaJjh‹ ïªJ kj«
v‹whš, m«khâÇahd ïªJ kj« nt©lnt nt©lh«. mªj khâÇ 9. Ëwhš F‰w«, c£fh®ªjhš F‰w« giHa ò°jf§fËš
kj« bghŒna bghŒjh‹. ï¥go ïU¡»wJ, m¥go ïU¡»wJ v‹w å© r©il gy‹ juhJ
v‹W gªja« TWtJ. ïij¡F¿¥ghŒ brh‹dhš e‹whÆUªâU¡F«.
âUodhY« ãuhkz‹, Fo¤jhY« ãuhkz‹, yŠr« th§»
m«khâÇ kD KjÈa giHa ò°jf§fis ït® x¥ò¡bfhŸS»whuh
dhY« ãuhkz‹, bghŒ brh‹dhY« ãuhkz‹, t¡Ñš ntiy
mšyJ jŸË ÉL»whuh? ãuhkz Mâ¡f« tªjhš ïªj ò°jf«
brŒjhY« ãuhkz‹, bfhLik brŒí« murh§f¤â‰F csthË
mKY¡F tUkh tuhjh? (âU¥ó® fh‹gu‹áš xU jfuhÇ‹nghJ
ahÆUªjhY« ãuhkz‹ v‹W brhštJjh‹ giHa xG¡fK«,
mªj ò°jf§fŸjh‹ ï‹iw¡»šyhÉ£lhY« k‰bwhU ehis¡
j®kKkhÆU¡Fkhdhš, m›Éj xG¡fK«, j®kK« ekJ eh£L¡F«,
fhtJ j®k§fis fh¡f cgnahf¥gL« v‹W $kh‹ M¢rhÇah®
vâÇÆ‹ eh£L¡F«Tl nt©lnt nt©lh«. ïitjh‹ ehfßfkh
brh‹dîl‹ btŸis¡fhu M£á ml§» ãuhkz Mø V‰g£l
dhš ïitašyhj mehfßfnk nkyhdJ. ïij ViH k¡fËl«
cl‹jhnd v‹W $kh‹. <.bt.uhkrhÄ eha¡f® brh‹dJ« M¢rhÇ
gu¥òtjhš jÄœ k¡fS¡F nfL tUtnjhL euf« tªjhY«
ah® ò‹áÇ¥ò áǤjh®. mJ ï¥nghJ Phgf¤J¡F tU»wJ.)
mj‰fhf ga¥gLgt‹ kÅjdšy.
10. murh§f Éõa§fËš #h⥠ng¢R TlhJ, Mdhš kj
8. #h⥠bghwhikia m°âthukhf¡ bfh©l f£áfŸ ga‹
M¢rhu Éõa§fËš #hâ ɤâahr¤ij xÊ¡f jh« ngh®òÇtjhŒ
bgwhkš nghd ã‹ò«, c©ik njr¤bjh©L brŒJ tªj v‹ e©g®
xUt® åuhntr ng¢R¡fŸ ngR»wh®. murh§f Éõa¤âyhtJ,
fŸ ïªj #h⢠r©ilia vL¤J¡ bfh©oU¡»wh®fŸ v‹gJ. ïJ
Éõk KiwfŸ m›tsî nfLÉisah. kj M¢rhu r«gªjkhŒ
#°o° f£áiaí«, $kh‹fŸ. v°.uhkehj‹, <.bt.uhkrhÄ ehŒ¡f®
bjhl®ªjhš Jntõ« msîflªJ guÉ Ôikia c©lh¡F«
KjÈnah®fis F¿¥gJ.
v‹gJ. ïJ $kh‹. P. tujuh#&Y ehíLit¡ F¿¥gJ. #hâ ɤâ
ïªeh£oš j‰fhy khâÇahd ãuhkz Mâ¡f« cŸs tiuÆš ahr¡ bfhLikia uhéa Éõa¤âš EiH¤jhš $kh‹fŸ. $Å
#°o° f£á xÊant xÊahJ; ga‹ bgwhkY« nghfhJ. mJbrŒj thrŒa§fh®, r¤âa_®¤â, V.u§frhÄ mŒa§fh®, M.K. M¢rhÇah®
ga‹ msÉ£L brhšyKoahJ; x¤JiHahik v›tsî öu« eh£L ït®fŸ “ehL bf£L¥ nghF«” v‹W brhšY»wh®fŸ. r_f kj
ghku k¡fS¡F« murh§f¤â‹ m¡»uk« És§F«go brŒJ Éõa¤âš EiH¤jhš $kh‹ . uh#nfhghyh¢rhÇah® “eh£oš Ôik
murh§f¤â‹ mf«ght« xʪJ ãǤjhS« jªâu¤âY«, ÉisªJÉL«” v‹W brhšY»wh®. m¥goahdhš $kh‹fŸ
Nœ¢áÆY« uh{aghu« el¡f¢brŒâU¡»wnjh, mJnghš #°o° tujuh#&Y ehíLití«, <.bt.uhkrhÄ eha¡fiuí«, S.uhkehjidí«
fø, ãuhkzušyhj ghku #d§fS¡F ãuhkz Mâ¡f¤â‹ ït®fŸ v‹djh‹ g©z¢brhšY»wh®fnsh bjÇaÉšiy.
m¡»uk§fis És§F« go brŒJ ãuhkz® jh§fŸ ca®ªj #hâ xUrka« $kh‹ âU.É.fšahzRªâu KjÈah®nghš âUf Õu§»
v‹W brhšÈ xU fhÇa¤ij¢ rhâ¤J¡bfhŸS« mf«ght¤ij ahŒ ïU¡f¢ brhšY»wh®fnsh v‹dnkh bjÇaÉšiy. m¥go
xʤJ ãuhkzušyhjhÇš áyiu¢ RthÔd¥gL¤â xUt®nkš ïUªjhš mtut®fŸ g¤âÇiffS¡FTl thu« xUKiw
xUtiu VÉÉ£L ãǤjhS« jªâu¤âY«, Nœ¢áÆY« j§fŸ f‰gidfŸ btËÆl¡ bfhL¤J cjîth®fŸnghš ïU¡»wJ.
Mâ¡f¤ij fh¥gh‰W«goahd ÃiyikÆš ïw¡»É£lJ. MÆu¡
fz¡fhd tUõ§fË‹ m¡»uk§fis g¤J tUõ¤âš m°âthu¤ Fo muR - f£Liu - 06.12.1925
ijna M£oÉ£ljhdhš, ïÅ gh¡»íŸs tUõ§fËš mJ
v›tsî ntiy brŒa¡TL« v‹gij M¢rhÇah® m¿ahkÈšiy.
Fo muR - 1925 364 365 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
jt®fsšy. F«gnfhz« ïªJ kfhrigÆnyna Ô©lhik rh°âu
r«kjkhdbj‹W«, mij xÊ¡f¡Tlhbj‹W« X® Ô®khd«
brŒâU¥gjhf ek¡F PhgfÄU¡»wJ. ï¥goÆU¡f ïªJ kfh
rigia eh£oš gu¥òtJ v¥go ïªJkj¤â‰F e‹ik ga¥gjhF«?
X® bfhŸif¡fhf xU °jhgd« V‰g£lhš mªj¡ bfhŸif¥go
ïªJ kfhrigí« tF¥òthÇ¥ el¥gt® »il¡fhÉ£lhY«, mªj¡ bfhŸifia e«ò»wt®fshtJ,
mªj °jhgd¤ij el¤J»wt®fshÆU¡f nt©lhkh? $kh‹
ãuâÃâ¤JtK« o. M®. ïuhk¢rªâu Ia® Ô©lhikia xÊ¥gij¡ bfhŸifahf¡
bfh©l xU rig¡F m¡»uhrd« t»¥gjhdJ, th°jt¤ânyna
m¢rigÆ‹ nah¡»aijia¡ fh£LtjhFkh? mšyJ m¢rigÆ‹
ïªJ kfhrig MâÆš Mu«ã¡f¥g£l fhy¤ânyna ïJ
òu£Lfis fh£LtjhFkh? ekJ eh£oYŸs áy itÔf®fŸ v¥go
ãuhkz MÔd¤â‰fhf V‰gL¤j¥g£lbj‹W«, ãuhkzušyhjhÇ‹
ghku #d§fis Vkh‰¿ Mâ¡f« bgwyh« v‹»w bfhŸif¡F
ãwÉ ïÊit¥ gy¥gL¤JtjhŒ Koíbk‹W«, ïªâahÉ‹
°jhgd§ f©Lão¡f fU¤jhŒ ïU¡»‹wh®fnsašyhkš c©ik
#dr_f¤â‹ eh‹»byhU ghf¤â‰F nkyhŒ ïU¡F« kfkâa
ahf X® fhÇa¤ij¢ brŒtj‰F xUtUÄšiy. ïªJ kfhrigÆ‹
rnfhju®fË‹ mâU¥â¡F«, rªnjf¤â‰F« ïlkË¡f¡ ToajhF«
°jhgf® $kh‹ khsÉah mt®fns, Ô©lhjhiu¥ g‰¿ ngR«nghJ,
v‹W« ïªJ kfhrig Mu«ã¤jj‰nf, kfkâa rnfhju®fË‹
f©fËš #y« ÉL»‹whnuašyhkš, ãwÉÆš jd¡F«, Ô©lhjh
elto¡ifia¤jh‹ K¡»a¡ fhuzkhf¢ brhšÈ tUtjhš btF
U¡F« ɤâahr« ïšiy v‹gij x¥ò¡bfhŸStnj ïšiy.
fZl¥g£L kfh¤khÉdhš V‰g£l ïªJ - K°è« x‰Wik mo
j‹id bgÇa tUzh¢áuk¤ j®Äahf¤jh‹ x¥ò¡bfhŸS»wh®.
nahL kiwªJ nghFbk‹W«, ekJ Fo muá‹ g¤âuhâg® gy jlit
K°è«fË‹ cg¤âut§ fhuzkhf ïªJ kfhrigia V‰gL¤j
fËY«, gy ãur§f§fËY« brhšÈ¡bfh©nl tªâU¡»‹wh®.
nt©oajhƉW v‹W brh‹d fhuz¤jhš, gŠrhãš K°è«fŸ
mJkh¤âukšyhkš, ekJ jÄœeh£oš, ïªJ kfhrig¡F el¤ijahš mâU¥â bfh©l yhyh y#gâuhŒ mt®fS« ïªJ
»isfshf V‰gL¤j¥g£l rigfËbyšyh« tUzháuk j®ÄfS«, kfhrigÆš nr®ªJ ïªJ kfhrig¡F ciH¡f K‹ tunt©oa
ãwÉÆnyna jh§fŸ ca®ªjt®fŸ v‹W brhšÈ¡ bfhŸgt®fSnk jhƉW.
m¡»uhrdhâgâfshfî«, fhÇajÇáfshfî« ÃaKf« bg‰¿U¡
ïªJ¡fŸ mâfkhÆU¡»w ghf§fËš, ïªJ¡fsšyhj
»‹wh®fbs‹gJ«, mEgt¤âš bjǪj Éõa«. bghJ #d§fis
t®fis¤ jhœikahf¡ fUJtJ«, ïªJ¡fËš ãuhkz®fŸ mâfkh
Vkh‰Wtj‰fhf, ïªJ rigÆš ïU¡F«bghGJ Ô©lhik xÊa
ÆU¡»w ghf§fËš ãuhkzušyhjhiu¤ jhœikahf¡ fUJtJ«,
nt©Lbk‹W X® nghȤ Ô®khd¤ij V‰gL¤â¡ bfhŸStJ«,
kfkâa® mâfkhÆU¡»w ghf§fËš kfkâaušyhjhiu¤ jhœik
mnj MrhÄfŸ kWgoí« tUzháuk rigba‹W x‹WT£o,
ahf¡ fUJtJ«, »¿°jt®fŸ mâfkhÆU¡»w ghf§fËš »¿°jt
mâY« c£fh®ªJ bfh©L Ô©lhik ntj r«kj« v‹W«, kE
ušyhjhiu¤ jhœikahf¡ fUJtJ« bgU«ghY« cyf Rghtkh fnt
j®kÉâba‹W«, tUzháuk j®k¤ij¡ fh¥gh‰wnt©L« v‹W«,
fUJ»nwh«. m¤njhL, bfhŠr« bršth¡F cŸst®fS« bršth¡
ïj‰F ÉnuhjkhŒ ïU¡F« kfh¤kh fhªâia xÊ¡f nt©L
»šyhjt®fis¤ jhœikahfnt fUJtJ« Rghtkhf¤ jhÅU¡»wJ.
bk‹W« Ô®khd§fŸ brŒtij eh« gh®¡»nwh«.
cjhuzkhf, ïªJ¡fŸ kfkâa®fisí«, »¿°jt®fisí« Äny¢r®
br‹id khfhz¤â‹ ïªJ kfhrigÆ‹ »is¤jiyt® fbs‹W brhšYtijí«, kfkâaid¤ bjh£lhš bjh£l ghf¤ij
$kh‹ o. M®. uhk¢rªâu Ia® v‹gij thrf®fŸ m¿th®fŸ. mt® bt£oba¿a nt©Lbkd¢ brhšÈ tªjijí«, ïªJ¡fS¡FŸ
tUzháuk j®k¤âDilaî«, ãwÉÆš jh‹ ca®ªj ãuhkz ãuhkzid, ãuhkzušyhjh® Äny¢r®fbs‹W mfuhâÆš
#hâahbk‹gâDilaî«, Ô©lhjh‹ v‹gt‹ bjUÉš el¡f¡ vGâÆU¥gijí«, ãuhkz® ãuhkzušyhjhiu ÉgrhÇ kf‹, ntá
TlhJ, f©fËš gl¡TlhJ v‹gâDilaî« mtjhu«. mnj khâÇ kf‹, N¤âu‹ v‹W vGâit¤J¡ bfh©oU¥gijí« kfkâa®
F«gnfhz«, jŠir, ehf¥g£lz«, nfhaK¤ö® KjÈa ïl§fË ïªJ¡fis ‘fhg®’ mjhtJ ‘eh°âf®’ v‹W brhšYtijí«,
YŸs ïªJ kfhrig¤ jiyt®fS«, br‹id¤ jiytU¡F ïis¤ »¿°jt®fŸ ïªJ¡fis ‘mŠPhÅfŸ’ v‹W brhšYtijí«,

Fo muR - 1925 366 367 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


âdK« gh®¤J« nf£L« tU»nwh«. ï¤ j¤Jt¤âdhnyjh‹, brhšYnth«. rk cÇikí« e«ã¡ifí« V‰gl nt©Lkhdhš
ï‹iwa âd« eh« ekJ uh{a¤ij ïªâa murh§fkhf¢ brŒJ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« kd« x¥ã¡ bfhL¥gJjh‹ V‰w kUª
bfhŸshkš, ãÇ£oZ murh§fkhf¢ brŒJ it¤J¡ bfh©oU¡ jhF«. tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt cz®¢áia ml¡» kG¥ã Élyh
»nwh«. ekJ bghŒ¡ »s®¢áfË‹ gydhf xUrka« ãÇ£oZ bk‹W Ãid¥gJ, rßu¤âš V‰g£l xU ò©iz kUªJnghlhkš
murh§f« bjhiyªjhY«, b#®kÅ murh§fnkh, #¥gh‹ murh§ _oit¤J ÉLtâdhš mJ M¿¥nghFbk‹W Ãid¥gJnghšjh‹
fnkh mšyJ ntW vªj btËeh£L murh§fnkh V‰gLnkašyhkš Koí«. ïªJ kfhrig¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« Énuhjbk‹W
xU¡fhY« ïªâa murh§f« V‰gLbk‹W fUJtj‰nf tifÆšyh brhštjhdhš m›ÉªJ kfhrig, ekJ njr¤â‹ x‰Wik¡ Fiwî¡
kš ïU¡»wJ. yhyh y#gâuhŒ mt®fŸ jkJ ãur§f¤âš, “ K°ä« F«, Jntõ¤â‰F« V‰g£l k‰bwhU rhjdbk‹Wjh‹ brhšy
fŸ, K°ä« uh{a« °jhã¡f nt©Lbk‹W Vnjh X® g¤âÇif nt©L«. tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij¥ g‰¿ ‘ïªJ’¥ g¤âÇif
vGJtjhfî«, tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« nf£gjhfî«, Mjyhš ba‹D« ãuhkz¥ g¤âÇif vGâÆU¥gij thrf®fŸ ftÅ¡f
ïl§bfhL¡f¡ Tlhbj‹W«” btF vËâš brhšÈÉ£lh®. nt©L«. mjhtJ :-
ïªâa murh§f¤âš ïªâa #dr§ifÆš, ehÈbyhU g§F¡F “tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt«, #d§fËil Rakâ¥ig
nk‰g£l bgÇa r_f¤jhuh»a kfkâa rnfhju®fS¡F g§F c©lh? c©L g©ÂÆU¡»wbj‹gijí«, rKjha K‹nd‰w¤â‰F
ïšiyah? mt®fŸ VHiu¡ nfho¥ngU« ïÅnkš ïªâahit fhuzkhÆU¡»wbj‹gijí«, mJ V‰gLtj‰F K‹ uhéa
É£L¥ nghŒÉl Koíkh? mt®fŸ RakÇahijíl‹ thH nt©L thœÉš my£áa khÆUªj tF¥ãd®¡F uhéa m¿î òf£L
khdhš, uhéa Éõa¤âY«, kjÉõa¤âY« ek¡F rÇahd mªj° tj‰fhd trâfis mJ c©L g©ÂÆU¡»wbj‹gijí«
J¥ bg‰W¤jhnd Mf nt©L«. tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« ïšyh kW¡f KoahJ” v‹W vGâÆU¡»wJ.
É£lhš mt®fS¡F rkcÇik »il¤J ÉLkh ? tF¥òthÇ¥ ãuâ
ïªj¡ Fz§fis tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« c©lh¡»
Ãâ¤Jt« kfkâa®fS¡F V‰glhjj‰F K‹ kfkâa® bfhŠrkh
ÆU¡Fnkahdhš, ïªâahÉYŸs k‰w všyh °jhgd§fisí« Él
íŸs vªj¥ ãunjr¤âyhtJ, nj®jšfËš xG§fhd ãuâÃâ¤Jt«
tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« mâf gy‹ mˤâU¡»wJ v‹gâš
bg‰¿U¡»wh®fsh? mšyJ vªj »¿°jt®fshtJ m¥go¥
rªnjf« c©lh ? Mjyhš ïªJ kfh r_fkhdJ, xU T£l¤jhÇ‹,
bg‰¿U¡»wh®fsh? cjhuzkhŒ, e« eh£oYŸs Ô©lhjhbu‹W
xU F¿¥ã£l bfhŸif¡F mETykhdnjašyhkš, njr bghJ
brhšy¥gLnthiu eh« v¥go it¤âU¡»nwh«? ãÇ£oZ murh§
e‹ik¡F«, r_f x‰Wik¡F« c‰wjšybt‹gijí«, tF¥òthÇ¥
f« V‰g£L ï‹iw¡F 200 tUl§fsh»í«, xU Ô©lhjhdhtJ
ãuâÃâ¤Jt«jh‹, njr x‰Wik¡F«, r_fK‹nd‰w¤â‰F«, gu°
nj®jšfËš ËW ïªâaDl‹ ngh£o ngh£L b#a« bgw r¡â
gu e«ã¡if¡F« rŠÓÉ v‹gijí« eh« cWâahf¢ brhšYnth«.
í©lh¡»ÆU¡»whdh? vªj xU Ô©lhjhdšyhj ïªâadhtJ,
Ô©lhjtD« ekJ r_f¤âš _‹¿byhU g§F v©Â¡if cŸs Fo muR - jiya§f« - 13.12.1925
t‹ jhnd, mtid ÃW¤â mtD¡F e«Kila X£il¡ bfhL¤J,
ekJ muáaš, r_fÉaš ïitfËš mtD¡FŸs g§if¡ bfhL¡f
nt©Lbk‹W $kh‹fŸ khsÉah, y#gâuhŒ ngh‹w ahuhtJ
mEgt¤âš fh£oÆU¡»wh®fsh? kÅjdhf¥ ãwªj x›bthUtD¡
F« rkRjªâu« miltnjhlšyhkš, ca®ªj Ãiyikiaí«
mila Mir¥gLtJ x›bthU étÅ‹ RghtkhF«. m¥go
ÆU¡f, c‹Dila rk¤Jt¤â‰F ehD« ãua¤jd¥glkh£nl‹, Ú
ãua¤jd¥g£lhš mijí« xÊ¥gj‰F eh‹ ãua¤jd¥gLnt‹
v‹W brhštJ rk¤Jt kÅj j®kkhFkh? ïªâahÉš ïªJ¡fS«,
»¿°jt®fS«, kfkâa®fS«, ïªJ¡fËš Ô©lhjt®fS«,
xUtU¡bfhUt® gu°gu e«ã¡ifí« rk cÇikí« bg‰whyšyhJ,
ïªâah ÉLjiyailíbk‹W Ãid¥gJ ig¤âa¡fhu¤jdbk‹nw

Fo muR - 1925 368 369 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


âahfuha® âUehŸ fhŠÓ kfheh£L¤ jiyt®
ï«khj« 16, 17, 18-ªnjâ M»a _‹W eh£fisí«, fhyŠ br‹w
bgÇahuhd $kh‹. ã. âahfuha br£oahÇ‹ Ãidî¡F¿a âU fhŠÓ kfheh£L¤ jiyt® $kh‹. âU.É.fÈahzRªju
ehshf¡ bfh©lhlnt©Lbk‹W, fd«. gdfš ïuh#h X® m¿¡if KjÈah®, jkJ ‘etr¡â’ g¤âÇifÆš “kfheh£L¤ jiyt® Ia§fh®,
btËÆ£oU¡»wh®. ïjid¥ g‰¿ “nyhnfhgfhÇ” g¤âÇ¡if M¢rhÇah® if¥ãŸisahf elªjh® v‹D« ciufis ‘Fo muR’
ã‹tUkhW vGJ»wJ:- g¤âÇif âU«g th§»¡bfhŸtJ mj‹ bgUªjifikia¡
fh¥gjhF«. xUt® jdJ kd¢ rh‹W¥go elªjij k‰bwhUt®
“ or«g® khj« 16,17,18-ªnjâfis fhyŠbr‹w bgÇahuhd
âU. ã. âahfuha br£oahut®fË‹ âUehshf¡ bfh©lhl nt©L âǤJ¤ j« kd« nghdthW TWtJ mwkhfh. “Fo muR”
bk‹W Ô®khŤâU¡»wh®fŸ. fhyŠbr‹w bgÇahU¡F Phgf¢ MáÇa®ghš vk¡F Ãu«ãa m‹ò c©L. m›t‹ò fhuzkhfnt
á‹d« x‹W V‰gL¤jnt©Lbk‹W«, mt® bfhŸiffis ï›thW vGj¤ Jªnjh«” v‹W vGâÆU¡»wh®.
ehbl§F« gu¥gnt©Lbk‹W«, mj‰fhf e‹bfhilfŸ tNÈ¡f
Mdhš ‘Fo muR’ mj‹ bgUªj‹ikia¡ fh¥gh‰¿¡
nt©Lbk‹W« Koî brŒâU¡»wh®fŸ. fhyŠbr‹w âahfuha®
eh£o‹ ešthœî fUâí«, áw¥ghf¥ ãuhkzušyhjhÇ‹ bgU bfhŸtânyh, áWªj‹ik milahâU¥gânyh fU¤Jit¤J mJ
thœî fUâí«, bgUªbjh©L brŒjhbu‹gij ahU« kw¡fKo jÄœ eh£oš cyhtÉšiy. bgUªj‹ikia¡ fh¥gh‰¿¡ bfhŸs
ahJ. mt® âU ehis¤ j¡fnjh® KiwÆš bfh©lhlnt©L«. nt©Lkhdhš, mndf áWªj‹ik¡ fhÇa« brŒant©Lbk‹gJ
mt® Ãidit k‰wt®fŸ v›thW bfh©lhoD« bfh©lhl£L«. mj‰F¤ bjÇí«. bgUªj‹ik tªjhY« rÇ áWªj‹ik tªjhY«
âahfuha® bgauhš eh£ony jFâahd gy ïl§fËš, fj® berî¢ rÇ mšyJ Fo munr kiwªJ nghtjhÆUªjhY« rÇ c©ikia -
rhiyfŸ V‰gL¤jnt©Lbk‹W eh« brhšYnth«. ïjdhš j‹ kdJ¡F c©ik v‹W g£lij - vL¤J¢ brhšYtJjh‹ mj‹
ãuhkzušyhjh® bgU«gadilth®fŸ. fhyŠbr‹w br£oah®,
br‹idÆš Rkh® gâidªJ tUl§fS¡FK‹ xU berî¢rhiy
bjh©lhf cilaJ v‹gij etr¡âí« mj‹ MáÇaU«
ia¤ jkJ brhªj¥ bghW¥ãš el¤â tªjik ïjidbah£o ekJ czu£L«.
Ãidî¡F tU»wJ.” mšyhkY«, ïJ c©ik¡ fÈahzRªju KjÈah® vGâÆU¥
ekJ rnfhju¥ g¤âÇ¡ifÆ‹ Mirfis eh« kdjhu Mnkh ghuhÆ‹, ÃgªjidÆšyhj k‹Å¥ò¡ nf£L¡bfh©L vGâait
â¡»nwh«. fhyŠbr‹w bgÇahÇ‹ âUehis, c©ik¥ ãuhkz fis¥ ã‹th§»¡bfhŸs nt©oaJ c©ikia c¤njá¤J Fo
ušyhjh® ahtU« j¡f áw¥òl‹ bfh©lhlnt©Lbk‹ gnj ekJ muá‹ flikah v‹whtJ nahá¡F«. Mdhš, jÄœeh£il Vkh‰¿
ÉU¥gkhF«. ïjid m¿ªJ«, ãuhkzušyhj g¤âÇ¡iffŸ gy ãuhkz®fS¡F jiyiaí«, ãuhkzušyhjhU¡F thiyí« fh£L«
bksdŠ rhâ¤âU¥gij neh¡F«nghJ, ï¥g¤âÇiffŸ ï¤âU nghÈ¡ fÈahzRªâu KjÈah® vGâaij¡ “Fo muR” v¥go
ehis¡ bfh©lhlnt©Lbkd vGâdhš, ãuhkz¥ g¤âÇ¡if V‰F«? nghÈ¡ fÈahzRªâu KjÈahÇ‹ muáaš elto¡if
fS«, m¥g¤âÇ¡if¡ nfhZoÆdU« ït®fŸ #ÞoÞ f£áÆš fis¤ âuhá‹ xU j£oš it¤J¡ “Fo muR” “jÄœehL” “i[òš
nr®ªJ É£lh®fŸ vd¡ T¢rÈLth®fŸ vd¥ gaªJ ïU¡»‹wh®fŸ ï°yh«” “Rnfhja«” “°tuh{ah” “nyhnfhgfhÇ” “CÊa‹” “et
nghY«; ah® v¥goÆUªj nghâY« ek¡F mij¥g‰¿¡ ftiy ïªâah” “ÔdgªJ” “tŠánfrÇ” KjÈa g¤âÇ¡iffŸ vGâ
Æšiy. ãuhkzušyhjh® ï¤âUehis¡ bfh©lhlnt©L bkd ÆU¥gitfisí« k‰bwhU j£oš it¤jhš, $kh‹ nghÈ¡
Û©L« tÈíU¤J»nwh«. fÈahzRªâu KjÈahÇ‹ j£L Ãy¤ij É£L¡ bfhŠr§Tl
mirahJ v‹gnjhL, $kh‹ KjÈahÇ‹ el¤ij¡F ‘Fo muR’
Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 13.12.1925

Fo muR - 1925 370 371 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


KjÈaitfbsGâaJ MÆu¤âbyhU g§FTl ÃfuhfhJ v‹gJ KjÈahÇ‹ elgo¡ifah? Éf, ãuhkzušyhjh® kfheh£L¤
És§F«. $kh‹. KjÈahut®fS¡F kd¢rhøba‹D« nguhš, Ô®khd§fis kfhehL Koªjîl‹ Éõahnyhrid¡ fÄ£oÆš,
jh« elªJ bfh©l fhÇa¤ij kWgoí« Ãid¥ò _£L»nwh«.
1. jiyt® $kh‹. KjÈahÇl« $kh‹. eha¡f® bfhL¤jhuh?
ïJjhdh $kh‹. KjÈahÇ‹ kd¢rhø ba‹gij k‰bwhUKiwí«
ïšiyah?
$kh‹ KjÈahiu¢ áªâ¤J¥ gh®¡F«go jhœikahŒ¡ nf£L¡
bfhŸ»nwh«. ïjdhš mtU¡F c©ik »il¡fhÉ£lhš, jÄœ 2. $kh‹. ghty® mij¥ ãnunuã¤jhuh? ïšiyah?
eh£oYŸs VjhtbjhU IªJ g¤âuhâg®fis¥ gŠrha¤jhuhf 3. $kh‹. j©lgh ãŸis mij MjǤjhuh? ïšiyah?
ÃaĤJ, mt®fis¡ bfh©L brhšy¥gL« Koî¡F $kh‹
c©ik¡ fÈahzRªâu KjÈah® jahuhÆU¡»whuhbt‹W nf£» 4. $kh‹. eha¡fiu $kh‹ KjÈah®, ïu©L Ô®khd§
nwh«. gŠrha¤jh® brhšY« Koî¡F “Fo muR” f£L¥gl¤ jahuh fËU¡»wnj, c§fSila mã¥ãuha bk‹dbt‹W
ÆU¡»‹wbj‹W ïjdhš cWâ TW»wJ. m‹¿í« $kh‹. nf£lhuh? ïšiyah?
KjÈahut®fis “Fo muá‹” el¤ij¡fhf¢ r®¡fh® Ãaha °jy¤ 5. $kh‹. eha¡f® vGªJ ãuhkzušyhjh® kfheh£L¤ Ô®kh
â‰F¥ nghF«go xU e©g® mtU¡F nahrid brh‹dhuh«. d«, ehD« ïUªJ brŒjjhjyhš mj‰F khwhf ï¥bghGJ
m¥goahdhY«, jdJ elgo¡ifia, Ãahakhdjh¡»¡ bfh©lh eh‹ ngr KoahJ; MifÆdhš vªj¤ Ô®khd¤J¡fhdhY«,
Y§Tl r«kjnk. Fo muR¡fhtJ, mj‹ g¤âuhâgU¡fhtJ nth£L¡ nfS§fŸ v‹W $kh‹. eha¡f® brh‹dhuh?
etr¡âÆlnkh, mj‹ g¤âuhâguhd $kh‹. KjÈahÇlnkh v›Éj ïšiyah?
Jntõnkh, gifiknah ïšiyba‹gijí« “Fo muR«” mj‹
6. mj‹nkš $kh‹. v°.ïuhkehj‹ Ô®khd« nth£L¡F
g¤âuhâgU« cWâ TW»wh®fŸ. Éf, fhŠÓÆš Tod ãuhkz
Él¥g£L¤ njh‰W¥ nghƉwh? ïšiyah?
ušyhjh® kfheh£o‰F $kh‹ KjÈahut®fŸ tuntÆšiy. $kh‹.
lh¡l®. tujuh#&Y ehíL tªâUªjh®. lh¡l® tujuh#&Y ehíLit 7. mJ njh‰wîl‹, clnd $kh‹. $ÅthrŒa§fh®, $kh‹.
$kh‹ eha¡f® kfheh£L¡F tU«go miH¤jnghJ, jh‹ tUtâš ghtyiu mt® ãnunuã¤j Ô®khd¤ij thÕ° th§»¡bfhŸ
MnBgizÆšiyba‹W«, $kh‹. KjÈah® tUtâšiybad¢ S«go brh‹dhuh? ïšiyah?
brhšÈÉ£lhbu‹W« brh‹dh®. clnd $kh‹ KjÈahiu, $kh‹
8. $kh‹. j©lgh ãŸis vGªJ, $kh‹. ghty®
eha¡f® nf£lnghJ, $kh‹ KjÈah® jh« m¥go xU¡fhY«
Ô®khd¤ij¥ ã‹th§»¡bfhŸStjhŒ¢ brh‹dhY«, jh‹
brhšyntÆšiyba‹W«, $kh‹. ehíL nt©Lbk‹nw brhšÈ,
mij x¥ò¡bfhŸtâšiyba‹W tÈíW¤âdhuh? ïšiyah?
e«ÄUtU¡F« fyf¤ij c©lh¡f¥ gh®¡»‹whbu‹W«, k‰W« áy
Éõa§fS« brh‹dnjhL, jh‹ tUtjhfî« x¥ò¡bfh©lh®. 9. ãwF $kh‹. KjÈah® thÕ° th§»¡bfhŸs mEkâaˤJ
m¥goÆU¡f, ãuhkzušyhjh® kfheh£o‰nf, $kh‹. KjÈah® É£ljhf¢ brh‹dhuh? ïšiyah?
tuhj fhuzbk‹d? mj‹ elgo¡iffis¡ Tl¤ jkJ g¤âÇ¡if 10.mªj mEkâia $kh‹. eha¡f® x¥ò¡bfhŸshkš thjho
Æš eLÃiyikíl‹ ãuRÇ¡fhkš, RnjrĤâuidÉl nkhrkhd aâš, kWgoí« bfh©Ltu $kh‹. KjÈah® mEkâ bfhL¤
ÃiyikÆš ãuRÇ¡f¡ fhuzbk‹d? mšyhkš, “$kh‹. j©l jhuh? ïšiyah?
gh ãŸisÆ‹ fLikahd bkhÊ¥ ãunahf¤jhš T£l¤âš
FH¥gK«, T¢rY« V‰g£L T£l« fiy¡f¥g£lJ” v‹W Éõk 11. $kh‹. eha¡fiu kWgoí« ãnunuã¡F«nghJ, vG¤J
Ã%g« vGj¡ fhuzbk‹d? T£l¤â‰F tªâUªjt®fSila _ÈakhŒ¡ bfhL§fŸ v‹W nf£lhuh? ïšiyah?
bgaiu V‹ F¿¥ã£oU¡f¡TlhJ? m‹¿, kfheh£o‹ Éõah 12. $kh‹. eha¡f® K‹dnk c§fŸ ifÆš bfhL¤âU¡»wnj,
nyhrid¡ fÄ£oÆnyh, kfheh£onyh xUtU« Kiw¥go ãuhkz mij Ú§fŸ ifÆš it¤J¡ bfh©oU¡»Ö®fnsba‹W
ušyhjh® kfheh£L¤ Ô®khd¤ij¡ bfh©Ltu Éšiyba‹W« mit brh‹dhuh? ïšiyah?
kfheh£oš Mnyhrid¡nf bfh©LtuÉšiyba‹W« etr¡âÆš
13. mJ rka« $kh‹. KjÈah® ifÆš m¤ Ô®khd§fŸ
vGâÆU¥gJ c©ik KjÈahÇ‹ elto¡ifah? mšyJ nghÈ
ïUªjjh? ïšiyah?

Fo muR - 1925 372 373 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


14. jkJ ifÆš m¤Ô®khd§fËUªJ«, mij V‰W¡bfhŸs 23. ïj‰F¡ fhuz« $kh‹.ïuhkrhÄ eha¡f®, ã‹dhš j©Ù®
kh£nl‹, ntW vGâ¡bfh©L thU§fŸ vd $kh‹. KjÈ rh¥ã£L¡ bfh©oUªjJ«, mt® tªjhš MnBã¥gh®
ah® brh‹dhuh? ïšiyah? v‹»w gaªjhdh? mšyth? mšyhkY«, mt® tªjJ«
$kh‹. KjÈahU£gl ahtU« áǤjh®fsh? ïšiyah?
15.$kh‹. eha¡fU«, $kh‹. j©lgh ãŸisí« ãuhkz
ušyhjh® kfheh£L¤ Ô®khd¤ij vGâ¡ bfh©oU¡F«nghJ 24. gh£dh Ô®khd« gh[hdãwF, $kh‹. ïuhkrhÄ eha¡fiu,
nj®jY¡fhf X® ngh®L ÃaÄ¡f nt©L« v‹»w X® Ô®kh $kh‹. KjÈah® T¥ã£L c§fŸ Ô®khd« xU rka« njh‰wh
d¤ij $kh‹. tujuh#&Y ehíLit¡ bfh©L ãnunuã¡f¢ Y« njh‰W¥ nghF«nghš ïU¡»wJ. Mjyhš thÕ° th§»¡
brŒJ ï¤ Ô®khd¤â‰F v‹d brhšY»‹Ö®fbsd $kh‹. bfhŸS§fŸ v‹W brh‹dhuh? ïšiyah?
eha¡fiu¡ nf£lhuh? ïšiyah?
25. $kh‹. ïuhkrhÄ eha¡f® j‹Dila Ô®khd« njh‰fh
16.$kh‹. eha¡f® jdJ Ô®khd« vGâ¡bfh©oU¡»wJ, bj‹W«, njh‰WÉ£lhY« mij¥g‰¿¡ ftiyÆšiy
ïij¤jh‹ nth£L¡F Élnt©L« vd m¡uhrduh»a ba‹W« brhšÈÉ£lhuh? ïšiyah?
$kh‹. KjÈahiu¡ nf£L¡bfh©lhuh? ïšiyah?
26. ãwF bfhŠrneu« bghW¤J fh§»u° Éâ¥go ïUg¤ijªJ
17.ãuhkzušyhjh® kfheh£L¤ Ô®khd« vGâ, $kh‹. j©l ãuâÃâfË‹ ifbaG¤âUªjhšjh‹ ãnunuã¡fyhbk‹W
gh ãŸisahš $kh‹. KjÈahÇl« bfhL¡f¥g£lîl‹, $kh‹. ïuhkehjÅl« brh‹dhuh? ïšiyah?
ïJ xG§F¤ jtwhdbj‹W xnuaoahŒ mo¤J É£lhuh?
27. ïj‰F¡ fhuz«, 25 ifbaG¤J th§Ftj‰FŸshf
ïšiyah?
kfheh£L k‰w Ô®khd§fis bašyh« jhnd ãnunuã¤J mt
18.tF¥òthÇ Ô®khd¤ij uhéa kfheh£oš ãnunuã¡f rutru khŒ¤ Ô®khŤJ, kfheh£L elto¡iffis Ko¤J
$kh‹. uhkehj‹ mDkâ nf£lj‰F, $kh‹. KjÈah® m¤Ô®khd« kfheh£L¡F tubth£lhjgo brŒa nt©L
mDkâaˤjhuh? ïšiyah? bk‹w v©zªjhdh? ïšiyah?
19. ³ Ô®khd¤ij efš Ô®khd§fnshL m¢ro¤J, ãnunu 28.m¥goÆUªJ«, fšgh¤â Ô®khd¤â‹ ngÇš $kh‹.
ã¥gt® $kh‹. v°.ïuhkehjbd‹W«, Mnkhâ¥gt® $kh‹. $ÅthrŒa§fh® áne»j®fŸ áy® ngr¡ nf£L¡bfh©ljhš
ïuhkrhÄ eha¡fbu‹W« F¿¡f¥g£ljh? ïšiyah? mt®fS¡F¥ ngr mEkâ bfhL¤jhš, k¤âÆš »il¤j
bfhŠr neu¤âš Rkh® 30 ãuâÃâfS¡F nkš $kh‹. eha¡f
20. ï¥goÆU¡f, kfheh£o‹ Éõahnyhrid¡fÄ£oÆnyh,
uhš Ô®khd¤J¡F¡ ifbaG¤J th§»¡ bfhL¡f¥g£ljh?
kfheh£onyh xUtU« Kiw¥go Ô®khd§fis¡ bfh©Ltu
ïšiyah?
Éšiy ba‹W etr¡âÆš $kh‹. KjÈah® vGâÆU¥gJ
c©ik KjÈahÇ‹ T‰wh? mšyJ nghÈ KjÈahÇ‹ T‰wh? 29. ïJ nf£lJ«, bfhL¤jJ«, ifbaG¤J th§»dJ«,
gh£dh¤ Ô®khd¤ij x¥ò¡bfh©L fh§»u° r£lrig¤ nj®
kfheh£L elgo¡iffŸ jiy el¤j nt©Lbk‹w Ô®khd¤ij $kh‹. $ÅthrŒ
21. kfheh£oš ïu©lhtJ Ô®khdkhf, °jy °jhgd§fis¡ a§fh® ã‹ th§»¡bfh©lj‰F¥ ãwFjhdh? mšyth?
fh§»u° if¥g‰wnt©L« v‹w j¤Jt¤njhL bfh©Ltª ït‰¿‰F $kh‹. KjÈahut®fŸ jkJ kd¢rhø thj¤âš
âUª jij¥ ãnunuã¡f, MjÇ¡f, Mnkhâ¡f _‹W fdth‹ v‹d gâš brhšÈÆU¡»wh®? mšyJ v‹djh‹ brhšy¥ngh»wh®?
fŸ bga® F¿¥ã£oUªjjh? ïšiyah? kd¢rhø¡F X® msî©lh ïšiyah? âUlî«, bfhiybrŒaî«,
22. mªj¥go¢ brŒahkš, m¡uhrdhâgâ jhnd vGªJ mtru bfhŸisao¡fî«, xU kÅjD¡F mtDila kd¢rh£á ïl§
trukhŒ¥ ãnunuã¤J Ãiwnt¿É£lbj‹W brh‹dhuh? bfhL¤JÉ£lhš, cyf¤jh® thŒ_o¡bfh©oU¡f nt©oaJjhdh?
ïšiyah? cyf¤jhUila kd¢rh£á ï›Éj¡ fhÇa§fis btË¥gL¤j¡
f£lisÆ£lhš, mt®fŸ kd¢rh£á¡F kÇahijí©lh? ïšiyah?

Fo muR - 1925 374 375 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


kd¢rh£ába‹whš, xUt® kd¢rh£áÆš k‰bwhUt® v¥go¥ jÄœ eh£L uhéa thœÉÈU¡F« vtUila âahf¤â‰F«, $kh‹.
ãuntá¡fyh«? Fo muá‹ kd¢rh£áÆš V‹ $kh‹. KjÈah® KjÈah® âahf« ã‹ th§»aJ mšy v‹W jh‹ brhšynt©L«.
ãuntá¤J¥ ã‹th§»¡bfhŸS«go f£lisÆL»wh®. $kh‹. mt® j‹id¥g‰¿ És«gu¥gL¤â¡bfhŸS§ Fz« bfhŠrK«
c©ik KjÈahUila kd¢rhøia¡ Fo muR«, mj‹ g¤âuhâ ïšyhjtuhdgoahš, mtUila âahf§fis¥ bghJk¡fŸ m¿a
gU« e‹F m¿th®fŸ. mJ Äfî« gÇR¤jkhd kd¢rhø. fhŠÓòu« tÊÆšyhk‰ nghŒ É£lJ. mJ kh¤âukšy, mtÇl¤âš mªÃaiu
kfheh£L elgo¡iffŸ f©o¥ghŒ $kh‹. c©ik KjÈahÇ‹ k‹Å¡F« Fz« jÄœ eh£oYŸs ahiuí«Él mâfkhí©L.
kdrh£á mšynt mšy. $kh‹ mŒa§fh®, M¢rhÇahÇ‹ kd¢ cjhuzkhf, ïu©L khj§fS¡F K‹òjh‹ $kh‹. $ÅthrŒ
rhøfŸ $kh‹. KjÈahÇ‹ rßu¤â‰FŸ òFªJ. $kh‹. KjÈ a§fh®, e‹Åy¤âš X® T£l¤âš ngR«nghJ, $kh‹. KjÈah®
ahÇ‹ kd¢rhøia mo¤J¤ Ju¤â mªj °jhd§fis M¡uĤJ¡ khßr‹ v‹W«, #°o° føÆäLg£ltbu‹W« mtiu fh§»ui[
bfh©L mitfŸ el¤âd elto¡iffŸ jhbd‹gij Fo muR«, É£L btËah¡f nt©Lbk‹W«, brh‹dij clnd kwªJ $kh‹.
mj‹ g¤âuhâgU«, k‰W« mj‹ e©g®fS« nfhòu¤â‹ ÛâUªJ $ÅthrŒa§fh® jiyikÆ‹ Ñœ jÄœehL el¡f nt©Lbk‹W«,
Ttî« mŠr kh£lh®fŸ. mt® mU« bgU« jiytbu‹W« brhšÈ, mtiu¡ fh§»u°
fÄ£o¡F¤ jiytuh¡FtJ ïnyrhd fhÇakšy. ïj‰F ga§
fhŠÓòu« kfheh£oš $kh‹. nghÈ KjÈah® f©Q¡F
bfhŸË¤jd« X® fhuzkhÆUªjhY§Tl, k‹Å¥ò¤ j‹ikÆ‹
$kh‹fŸ. ïuhkrhÄ eha¡fU«, ïuhkehjD«, j©lgh ãŸisí«
bgUikia eh« kwªJÉl¡ TlhJ. $kh‹. M¢rhÇahut®fis¥
X® á¿a _£il¥ ó¢ánghš És§»dh®fbs‹gijí«, mt®fis
g‰¿í« gy òuhz§fŸ brh‹dt® v›tsî Ó¡»u¤âš mij kwªJ
kÅj®fshf¡Tl kâ¡fÉšiyba‹gijí«, mt® kW¡fnt Ko
mtÇl¤âš m‹ò bfh©lt® nghš el¥gbj‹whš, mJî« bgUª
ahJ. Mdhš, $kh‹fŸ, uh#nfhghyh¢rhÇahU« $ÅthrŒa§fh
j‹ikÆ‹ m¿F¿naahF«. v¥goahd nghâY« c©ik KjÈ
U«, nghÈ KjÈah® f©Q¡F¡ FyFUthŒ És§»dh®fbs‹gij
ahÇ‹ kd¢rhøia¥ g‰¿í«, mtuJ bfhŸiffis¥ g‰¿í«,
í«, mt® kW¡fnt KoahJ. c©ik KjÈah® cŸs¤âš $kh‹
ek¡F xU¡fhY« Énuhjnkh, Jntõnkh »ilant »ilahJ.
fŸ. ïuhkehjD«, j©lgh ãŸisí«, eha¡fU« v¥go És§F
c©ik KjÈahÇ‹ gyåd¤jhš, á‰áy rka§fËš âObu‹W nghÈ
»‹wh®fbs‹gJ«, $kh‹fŸ. $ÅthrŒa§fhU«, ïuh#nfhghyh¢
KjÈahÇ‹ Mâ¡f« gy¥g£L njr¤ijí«, r_f¤ijí« ghHh¡F«
rhÇahU« v¥go És§F»‹wh®fbs‹gJ« c©ik KjÈahU¡F«,
Ãiyik V‰g£L¥ nghŒ ÉL»wnj v‹gJjh‹ ekJ ftiy. m¤
mtUila m‹g®fS¡F« e‹whŒ¤ bjÇí«. $kh‹. KjÈahÇ‹
njh‰w« ïŤ njh‰w¡Tlh bj‹gJjh‹ ekJ c©ikahd Mirna
âahfK«, mtUila njrg¡âí« mtuJ ciH¥ò« jÄœk¡fŸ
a‹¿, c©ik KjÈahÇ‹ kd¤ij¥ ò©gL¤jnth, fZl¥
btFng® m¿akh£lh®fŸ. rhjhuz k¡fS¡F Vnjh mt® X® jÄœ
gL¤jnth eh« xU ÃÄõK« Ãid¡fntÆšiy; Ãid¥gJÄšiy.
go¤jt bd‹W kh¤âu«jh‹ bjÇí«. th°jt¤ânyna $kh‹.
ekJ nfŸÉfS¡F¥ gâš tªjîl‹ k‰wit vGJnth«.
KjÈah® uhéa thœÉš ïw§fhkš jdJ jÄœ cgh¤âaha® c¤â
nahf¤ânyna ïUªâU¥ghuhdhš, ïJtiuÆš yB¡fz¡fhd Fo muR - f£Liu - 13.12.1925
%ghŒfŸ r«ghâ¤âU¥ghbu‹gnjhL, kAhknAhgh¤âaha g£l§
fS«, k‰W« jÄœ mfuhâ vGJtj‰F«, jÄœ¥ ãŸisfis¥ gߣ
á¤J mt®fŸ ãuhkz gßBf®fŸ ifÆš á¡» gßiBÆš jt¿¥
nghfhkš ÉU¤âailtj‰F«, murh§f¤âš jÄG¡F¤ j¡f nah¡»
aij r«ghâ¥gj‰F« cjÉahÆUªâU¥gh®. ïuhtz‹ j§ifah»a
N®¥gdifia _¡ifí«, Kiyiaí« mW¤j uhk‹, c¤jk‹ -
ÉZQ mtjhu« v‹W«, mj‰F¥ ãuâahŒ Óijia¡ bfh©LnghŒ
mnrhftd¤âš it¤J j‹ kfis¡ fhtšngh£L it¤âUªjt‹
ïuhB[‹ v‹W«, fhÈšyhjt‹ beh©o, f©Âšyhjt‹ FUl‹
v‹W«, ïU¡»w ò°jf¥ gŸË¡Tl¥ ghl§fis vGâ¡ bfh©oUª
jhš, msÉl Koahj gz¤ijí« r«ghâ¤âU¥gh®. c©ikÆš

Fo muR - 1925 376 377 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


fhyŠbr‹wt® $kh‹. âauhfuhabr£oah® v‹W brhšYtJ xU
Éj¤âY« ÄifahfhJ. 5000, 6000 %ghŒ r«gs« tU« kªâÇ
c¤ânahf« ngh‹w bgU« gjÉfbsšyh«, jdJ fhyoÆš 圪J
»lªj fhy¤âš jd¡bf‹whtJ, jdJ k¡fS¡bf‹whtJ, jdJ
gªJ¡fS¡bf‹whtJ vL¤J¡bfhŸshkš, mªÃa®fS¡nf mit
nry« âahfuha Ãiya« âw¥ò« fis tH§» tªjh®. ï›Éj Raeyk‰w j‹ikíila jiyt®
ahuhtJ ïU¡»‹wh®fshbt‹gij Ú§fŸ nahá¤J¥ ghU§fŸ.
fj®¢rhiy âw¥ò« ï›tsî ne®ikahd bgÇahiu ïJtiu eh‹ rªâ¤J¥ ngáa
âšiyahdhY«, mtUila khr‰w cŸs¤âÅl« vd¡F v¥bghG
J« g¡â c©L. m¥ng®¥g£l bgÇahÇ‹ Phgfh®¤j¤â‰ fhf
áwªj njrg¡jU«, c©ik r_f¤ bjh©lUkhd
V‰gL¤âÆU¡F« f£ol¤ij¤ âwªJit¥gij eh‹ X® bgU«
fhyŠbr‹w $kh‹. âahfuha br£oahÇ‹ Phgfh®¤j¤â‰fhf
gh¡»akhfnt fUâ ï¤ bjh©il¢ brŒ»nw‹. vd¡F¡ fhayhthŒ
V‰g£l âahfuha Ãya« v‹D« f£ol¤ij¤ âwªJ it¡F«
ïU¥gjhš mâfkhf¥ ngrKoahjj‰F tUªJ»nw bd‹W brhšÈ
gh¡»a« eh‹ milªjij¥g‰¿ msÉyhj k»œ¢á vŒJ»nw‹.
btŸË¢ rhÉÆdhš f£ol¤ij¤ âwªJ it¤jh®.
ï¡fhÇa¤ij¢ brŒa vd¡F¡ f£lisÆ£l $kh‹. fzgâah
ãŸisat®fSila m‹igí«, ÉlhKa‰áiaí« eh‹ F¿¥ò:05.12.1925 ïš nry« br›thŒ¥ng£ilÆš f£l¥g£l
ghuh£LtnjhL, mtU¡F vdJ e‹¿ia¢ brY¤J»nw‹. $kh‹. âahfuha® Ãidî f£ll« k‰W« fj®¢rhiy âw¥òÉHh ciu.
fzgâah ãŸisat®fË‹ Fzhâra§fis $kh‹. tujuh#&Y
Fo muR - brh‰bghÊî - 13.12.1925
ehíLthš nfŸÉ¥g£oU¡»nw‹. uhéa Éõa¤âš mtU¡F«,
ek¡F« mã¥ãuhangjÄUªjhY«, mtUila mã¥ãuha« ekJ
mã¥ãuha¤âš FW¡»LtjhÆUªjhY«, mtuJ c©ik¤
j¤Jt¤ijí« C¡f¤ijí« eh‹ ghuh£lhkÈU¡f KoahJ.
$kh‹. âahfuha br£oah® bj‹dh£L¡nf gG¤j njrhã
khÅ. mt® ekJ r_f¤J¡F c©ikahŒ¤ bjh©L brŒjt®.
ãuhkzušyhjhU¡F kw¡f Koahj jiyt®. mtUila fhÇa§f
bsšyh« bfhŠrK« Raeyk‰wJ. uhéa Éõa§fËš vd¡F«
mtU¡F« mã¥ãuha ngj§fËUªjhY«, r_f K‹nd‰w¤âš
v§fSila mã¥ãuha« x‹whfnt ïUªJ tªjJ. r_f
Éõa¤ij¥ g‰¿í«, uhéa Éõa¤ij¥g‰¿í«, mtU¡FŸs
mã¥ãuha§fis X® bgÇa Ô®¡fjÇrdbk‹nwjh‹ brhšy
nt©L«. r_f Éõa¤ij¥g‰¿ mt® brh‹d mã¥ãuhaªjh‹,
ï‹iwa âd« fh§»uáYŸs ãuhkzušyhj bgU«ghnyh®
V‰W¡bfh©oU¡»wh®fŸ. uhéa Éõa¤âš mtuJ mã¥ãuha§
fis ï‹dK« v‹ ngh‹wh® V‰W¡ bfhŸshÉ£lhY«, fh§»uáš
ãujhdkhdt®fbs‹W«, bršth¡FŸst®fbs‹W« brhšy¥gL«
Rauh{a¡f£áahbu‹nghU« mijna ã‹g‰W»wh®fŸ. ghiõÆš
VjhtJ ɤâahrÄUªjhY«, j¤Jt¤âš ɤâahrÄšiyba‹gij
Ú§fŸ x¥ò¡bfhŸSå®fŸ. ïªâa bghJ#d nritÆš xnu
mã¥ãuha¤njhL »s«ã bjh©LbrŒJ mnj mã¥ãuha¤njhL

Fo muR - 1925 378 379 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


KGtijí« J©L J©lhf bt£o mtDila všyh¥ bghUŸ
fisí« ãL§»¡ bfhŸsnt©L« v‹W«, “xU ãuhkz‹ f‰òila
xU °âßia Juh¡ujkhf¥ òz®ªjhY§Tl MÆu« gz¤â‰FŸ
mguhj« Éâ¡f nt©L«” v‹D« bfhŸifíŸs ïªJ j®k
rh°âu§fis¥ ãÇ£oõh® ã‹g‰Wtâš ek¡F x‹W« M¢rÇa
kEÚâ f©lKiw khf¤ njh‹wÉšiy. Mdhš, ït‰iw mEkâ¤J¡ bfh©L X®
bgÇa r_f« cÆ® thœ»wnj ba‹gij¥g‰¿¤jh‹ eh« ftiy
“cij¤J¡ bfh‹wj‰F %ghŒ 200 mguhj«” bfhŸS»nwh«.

Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 13.12.1925


m[h« njÆiy¤njh£l¤âš, ntiy brŒj X® ïªâa¡
TÈia cij¤J¡bfh‹w X® Inuh¥ãaU¡F 200 %ghŒ mguhj«
Éâ¤jij¡ nf£f ïªâa®fŸ kd« gjWbk‹gâš MnBgid
Æšiy. MdnghâY«, ïJKjš jlitašy. ïj‰F K‹ gy jlit
fËš ïijÉl¡ bfhLikahd r«gt§fŸ gyt‰iw¥ gh®¤âU¡
»nwh«.
ïu©blhU M©LfS¡F K‹ghf, brÆšfh£ v‹»w
ïl¤âš X® ïªâa °âßia îthzkhŒ ïG¤J¡bfh©LnghŒ
ïu¤j« tU« goahf¥ òz®ªj X® Inuh¥ãa nrhš#U¡F, 25 %ghŒ
mguhj« Éâ¤j khÍ°ânu£ Ô®¥ò vGJifÆš, “X® ïªâa
°âßia, X® Inuh¥ãa® òz®ªjij X® bgÇa j¥bg‹gjhf eh‹
vL¤J¡bfhŸsÉšiy, Mdhš ïu¤j« tU«go òz®ªjj‰fhf
mguhj« Éâ¡F«goÆU¡»wJ. Mjyhš mj‰fhf 25 %ghŒ
mguhj« Éâ¡»nw‹” vd¡ F¿¥ã£oUªjJ nea®fŸ Phgf¤
âÈU¡F«. btŸis¡fhuUilaî«, murh§f¤jhUilaî«,
ïJngh‹w brŒiffŸ, kâ¡f¤jFªjJ«, ïªJ j®k¤â‰nf Mjhu
khdJkhd kEj®k rh°âu¤ij ek¡F Phgf _£L»wJ. Vw¡Fiwa
btŸis¡fhuUilaî«, murh§f¤jhUilaî«, brŒifí«, kEj®k
rh°âu¤ij mo¥gilahf it¤J¤jh‹ f£l¥g£oU¡»wJ v‹»w
Éõa¤âš, ek¡F mâfkhd rªnjf« njh‹Wtnj »ilahJ.
VbdÅš, kE 8-tJ m¤âaha« 380-tJ Rnyhf¤âš “ãuhkz‹
v¥ng®¥g£l ghtkhd brŒif brŒjhY«, mtid¡ bfhšy¡TlhJ,
fhaK« brŒa¡TlhJ, nt©Lkhdhš mt‹bghUis mtD¡F¡
bfhL¤J nt‰ùU¡F mE¥ãÉlyh«” v‹W«, 381-tJ Rnyhf¤âš
“v›tsî bgÇa F‰wkhdhY«, ãuhkzid¡ bfhšynt©Lbk‹W
mur‹ kdâY« Ãid¡f¡TlhJ” v‹W«, 379 - tJ Rnyhf¤âš,
“ãuhkzDila jiyia bkh£il ao¥gJ, bfhiy
j©lidahF«” v‹W«, °âß Éõa§fËš N¤âu‹ fhtÈšyhj
ãuhkz °âßia¥ òz®ªjhš M©F¿ia mW¤J mt‹ njf

Fo muR - 1925 380 381 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


brŒ»wnj mšyhkš, nah¡»akhdt®fS¡F ïâš v›Éjkhd
c©ikí« ïU¥gjhf ek¡F És§fÉšiy. x¤JiHahik v‹gJ
ïšiyahdhš, Rjªju ò¤âíŸst®fS¡F¤ nj®jY¡F«, Ãakd¤
J¡F« msî flªj ɤâahrÄšiyba‹gJjh‹ ekJ mã¥uha«.
ïu©L ngU« j§fËZl« nghš ntiybrŒa °jy °jhgd§fŸ
bfhšiy tÊ¥ãuntr«, rh¡fil mik¡f¥g£oU¡»‹wJ. bkh¤j¤âš j‰fhyKŸs vªj °jhgd§
fËY«, nj®ªbjL¥ò _ÈakhdhY«, Ãakd« _ÈakhdhY«
tÊ¥ãuntr¤ijÉl nkhrkhdjh? cŸns bršYtjhš ãukhjkhd muáaš fhÇa« vJî« brŒa
Koahbj‹gnjhL mij¤ jdJ Rae‹ik¡F X® gjÉahf kh¤âu«
cgnahf¥gL¤â¡ bfhŸsyhbk‹gJjh‹ ekJ jhœikahd
br‹id #°o° føia¢ nr®ªj $kh‹. jÂfhry«
mã¥uha«.
br£oahut®fŸ, br‹id fh®¥nghnuõD¡FŸ Ãakd« _ÈakhŒ
ãuntá¤jij¡ bfhšiy tÊba‹W áy ãuhkz¥ g¤âÇiffŸ Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 13.12.1925
T¡FuÈL»‹wd. MÆD« ek¡F mij¥g‰¿¡ ftiyÆšiy.
Rauh{a¡ f£áahU«, mj‹ jiyt®fS« rh¡fil tÊÆš
ãuntá¡»wh®fns, ïij Él #°o° fø¡fhuUila elto¡if
v¥go nkhrkhF«? nfhaK¤ö® Íšyh fh§»u° fÄ£o¤ jiytU«,
Rauh{a¡fø¤ jiytUkhd X® ãuhkz®, ãuhkzU¡F
Énuhjkhd føba‹W«, eh£o‰F¥ ã‰ngh¡fhd føba‹W«,
r®¡fh® c¤ânahf¤J¡F«, Raey¤J¡F« Mir¥g£l føba‹W«,
j‹dhš brhšy¥gL»w #°o° føÆ‹ Mâ¡f¤âÈU¡»w
ïyhfh¡fËbyh‹whd, Íšyhngh®L m§f¤âd® °jhd¤J¡F.
x¤JiHahikiaí« K£L¡f£iliaí« MjÇ¡»w j¤Jt§fis¡
bfh©lt®, gdfhš ïuh#hit¡ bfŠá mtiu Vkh‰¿, Íšyh
ngh®Lbk«g® gjÉ bgWtJ rh¡fil tÊÆš bršYtjh? mšyth?
#°o° føahÇ‹ bfhŸif¥go °jy °jhgd§fËš Ãakd«
bgWtJ fLfsî m¿î cŸstD« xU¡fhY« bfhšiytÊba‹W
brhšynt kh£lh‹. xU¡fhš nj®jÈš njh‰W¥nghŒ Ãakd«
bg‰wJ F‰wbk‹W Ãid¥gh®fnsahdhš, lh¡l®. eha® ngh‹wt®
fbsšyh« fhÇa¤â‹ mtáa¤ij¡ nfhÇí«, nj®ªbjL¡F« #d§
fË‹ m¿ahikia c¤njá¤J«, ngh£oahŒ Égt®fË‹ jªâu§
fisí«, Nœ¢áfisí« f©Âa¡ Fiwthd el¤ijfisí« m¿ª
J«, ï«khâÇahd fhÇa§fËš tÊ fh£oÆU¡»wh®fŸ. Mdhš,
nj®jšfËš Éf¡Tl nah¡»aija‰wt®fS« Égjhdhš
g¤jhÆu«, ïUgâdhÆu« brytʤjhyšyhkš bt‰¿bgw
KoahkÈU¡»w xU T£l¤jh®, ï«khâÇ el¥gj‰F ntW ahuhtJ
tÊfh£oÆU¡»wh®fsh? ïitbašyh« xU #hâahÇ‹ M¡f¤ij¡
Fiw¡fnt©Lbk‹w Nœ¢áí«, nah¡»aija‰wt®fŸ K‹D¡F
tunt©Lbk‹w nguhirí«, j§fŸ #hâahÇl¤âš bršth¡FŸs
g¤âÇ¡iffŸ ïU¡»‹wbj‹»w mf«ghtK«, ï¥go vGj¢

Fo muR - 1925 382 383 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Rauh{a¡ f£á¡F« mnj khâÇ g«ghÆš V‰g£L ïU¡»wJ.
ghku #d§fis Vkh‰¿¤jh‹ c¤ânahf« bgw, fh§»uR«, uhéa¡
f£áfS« ïU¡»wnj mšyhkš, c©ikahd Rauh{a« bgWtj‰F
mšy v‹gij ïÅahtJ bghJ #d§fŸ cz®th®fshf.

Fo muR - f£Liu - 13.12.1925


Rauh{a¡ fø¡F rhîkÂ
ft®‹bk©il K£L¡ f£il ngh£L °j«ã¡f¢ brŒa
Mu«ã¤j Rauh{a¡f£á, ft®‹bk©L¡F¡ bfhŠr eŠr« ïUªj
f£ilí« mÉœ¤J É£LÉ£L, jd¡nf K£L¡f£il ngh£L¥
ãurhu« Tl brŒa Koahkš j‹idna °j«ã¡f¢ brŒJ bfh©lJ.
Rauh{a¡ f£á ïªj Ãiyik¡F¤jh‹ tUbk‹W K‹dnkna gy®
brhšÈtªjJ cyf« m¿ªjnj. MdhY«, Mir bt£fk¿ahJ
v‹gJ nghš gjÉfS«, c¤ânahf§fS« bgw Mir bfh©l
t®fŸ, cyf¤jh® K‹ÅiyÆš j§fŸ RakÇahij v›Éj« kâ¡f¥
gL»wJ v‹gijna yøa« brŒahkš, x‹WTo bghŒ¥ ãurhu¤
ijí«, ghku #d§fË‹ m¿ahikiaí« j§fS¡F M°âahf
it¤J¡bfh©L, gjÉ nt£iliaí«, c¤ânahf nt£iliaí«
mila Mu«ã¤jh®fŸ. ïj‹ gydhš njr¤â‹ uhéa thœÉYŸs
f£L¥ghL«, f©ÂaK«, kâ¥ò« Ú§» Raey§fŸ kȪJ, Rauh{a¡
f£á¡FŸshfnt ngh£ofŸ V‰g£L, xUtiubahUt® btË¥
gL¤â¡ bfhŸsnt©oajhƉW.
Rauh{a¡ f£áah® g«ghÆš To xUtiubahUt® btË¥
gL¤jhkš c¤ânahf« r«ghâ¤J¡bfhŸs tÊí©lh v‹W nahrid
brŒJ gh®¤J, xU Koî¡F tªâU¡»wh®fŸ. mJ jh‹ uhÍba‹W
brhštJ.
mbj‹dbt‹whš, “eh‹ c‹ nah¡»aijia btËÆš
brhštâšiy; Ú v‹ nah¡»aijia btËÆš brhšy nt©lh«”
v‹gj‰»z§f, bfhŠr fhy¤â‰F ïU f£áahU« j§fŸ bfhŸif
fis¥ ãurhu« brŒa¡TlhJ v‹W Koî brŒJ bfh©lh®fsh«.
ïj‹fU¤J v‹d? bghJ #d§fS¡F, ït®fŸ nah¡»ijia¤
bjÇÉ¡fhkš kiw¤J it¤âU¥gJjhnd.
x¤JiHahik¤ j¤Jt¤â‰F¡ nfL tUtj‰F«, ï«khâÇ
ahf xU Ô®khd« Mkjhgh¤âš brŒJ bfh©lJjh‹ fhuz
khÆUªjJ.

Fo muR - 1925 384 385 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bj‹W«, ï«khâÇahd Éõa§fËš ÃahaÞjy¤â‰F mâfhu
Äšyhk‰ nghŒÉ£lhš, KÅágš îthfnk ghœg£L¥ nghŒÉL
bk‹W«, ïJ Kjyhd fhuz§fshš, jil c¤âuit ï› Étfhu«
ÔU« tiuÆš fhakh¡f nt©Lbk‹W áy fî‹áy®fË‹ rh®ghf
thâ¡f¥g£lJ. nfh®£lh® ïUtUila Éthj§fis¡ nf£L,
<nuhL KÅághÈ£o ï›Éõa¤âš ãuntá¡f¤ jd¡F mâfhuÄU¡»‹w bj‹W«, j‰
fhy« j‹K‹ Éõa§fËU¡F« ÃiyikÆš, jil c¤âuit¡
fha¥gL¤j nt©oaJ mtáabk‹W« brhšÈ, ï› Étfhu« ÔU«
<nuhL KÅágš nr®k‹ ÛJ áy fî‹áy®fŸ br‹w khj« tiu jil c¤âuit¡ fha¥gL¤â É£lh®. KÅágš Ô®khd¥
<nuhL K‹Ó¥ nfh®£oš, c©ikÆš Ãiwnt¿a Ô®khd¤ij òÞjf¤ij¢ nr®k‹ âU¥ã¡ nf£lnghJ, vâ® fî‹ áy®fŸ, mij¢
ÃuhfǤJ É£L , xG§f‰w X® Ô®khd¤ij Ãiwnt‰¿ajhf jdJ nr®bkÅl« bfhL¡f¡Tlhbj‹W«, âU¥ã¡ bfhL¤jhš, mâš
ÄÅ£ òÞ¤jf¤âš nr®k‹ F¿¤J¡ bfh©lhbu‹W« Mjyhš mij VjhtJ âU¤j§fŸ V‰g£L Élyhbk‹W«, MnBã¤jâ‹
mKY¡F¡ bfh©Ltu¡Tlhbj‹W«, X® j‰fhy¤jil c¤juî fhuzkhf¤ Ô®khd òÞjf¤âš f©l Éõa§fis bgh£l»wh¥ gl«
bg‰wij¥g‰¿ 15. 11. 25 “Fo muR” g¤âÇ¡ifÆš thrf®fŸ vL¤J¡bfh©L thÕÞ brŒa¥g£lJ.
thá¤âU¡fyh«. m›tH¡F ehsJ khj« 8 -ªnjâ <nuhL o.K.
nfh®£oš kWgoí« Érhuiz¡F tªjJ. ÉrhuizÆš ïJ Fo muR - f£Liu - 13.12.1925
Éõa¤âš ãuntá¡f K‹Ó¥ nfh®£L¡F mâfhuÄšiy ba‹W«,
m¡uhrdhâgâ v‹w nAhjhÉš jh‹ brŒjj‰F jhnd jh‹
v#khbd‹W«, j‹Dila fhÇa¤ij¢ rÇba‹W Ã%ã¡f, áy fî‹
áy®fË‹ ãukhz th¡F _y§fŸ M#® brŒa¥g£oU¡»‹w
bj‹W«, ãuÞjhg¤ jil c¤âuÉdhš, á§fhutd¤â‹ ntiyfŸ
jil¥g£L mj‰bf‹W th§» it¤âU¡F« brofS«, bfhofS«
fhŒªJ tU»wbj‹W«, Íšyh fby¡lU« jdJ fhÇa¤ij¢ rÇba‹W
x¥ò¡bfh©oU¡»‹whbu‹W« M»a ïit KjÈa fhuz§fshš,
jil c¤âuit Ú¡fnt©L bk‹W«, nr®k‹ rh®ghf thâ¡f¥g£lJ.
k‰bwhUòw«, nr®k‹ brhšYtJ j¥bg‹W U#&¥ gL¤Jtj‰F«,
xG§fhŒ Ãiwnt¿a Ô®khd« ï‹dbjd¡f©L ão¥gj‰F«,
Û£o§»‹ Ô®khd¥ òÞjfnk nghJkhd Mjhubk‹W«, mâš
»ukkhd Ô®khd§fŸ vGj¥g£L« mo¡f¥g£LÄU¡»‹w bj‹W«
nr®k‹ brŒj fhÇa§fŸ rÇah, j¥ghbt‹W brhšYtj‰F nr®knd
jh‹ mâfhÇba‹W V‰gLkhdhš, cy»YŸs KÅághÈo fbsš
yh« nr®nkDila brh¤jh»Élyhbk‹W«, fby¡lU¡F ïij
g‰¿¡ fî‹áy®fŸ vGâaj‰F¤ jd¡F mâfhuÄšiyba‹W fby¡
lÇlÄUªJ gâš tªJÉ£lbj‹W«, k‰wgo mt® vGâÆU¥gJ
xU gB¤ij kh¤âu« nf£L¡bfh©L vGâa vG¤J¡fbs‹W«
ft®bk©L¡F vGâaj‰F ï‹D« gâš tuhkÈU¡»‹wbj‹W«,
bro bfhofŸ fhŒªJ nghtjhš 20, 30 %ghŒ eZl« jh‹ tU
bk‹W«, jilc¤âuit ï¥nghJ Ú¡»É£lhš, Étfhu« j§fŸ gB
khŒ b#Ƥjhš MÆu¡fz¡fhd eZl¤ij <L brŒa Koah

Fo muR - 1925 386 387 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Rnfhja« g¤âÇ¡if fh§»u°
Rnfhja« v‹D« jÄœ thuhªju¥ g¤âÇif MuÂÆÈUªJ ekJ eh£oš uhéa K‹nd‰w§fS¡F«, rKjha K‹nd‰
$kh‹. É.v‹. bu§frhÄ Ia§fhut®fis MáÇauhf¡ bfh©L w§fS¡F«, bghUshjhu K‹nd‰w§fS¡F«, kfh¤khÉ‹ x¤JiH
Rkh® eh‹F tUl fhykhf jÄœeh£oš cyÉ tUtJ jÄœ k¡fŸ ahik r«gªj¥glhjj‰F K‹ cŸs fh§»u° fhy§fËš, ït‰¿‰F¤
m¿ªj Éõa«. m¥g¤âÇ¡ifÆ‹ MáÇa® ahbjhU CâaK« jŤjÅahf °jhgd§fS«, kfhehLfS« elªJ tªjd. Mdhš
ïšyhkš bfsut MáÇauhŒ ïUªJbfh©L Fiwªj rªjhth»a kfh¤kh mt®fŸ fh§»uÌš ãuntá¤J fh§»uÌ‹ _ykhf
tUl«. % 2-8-0 åj« ViHfS« go¡F«goahd ftiyÆ‹ ngÇš, x¤JiHahikia tÈíW¤âaã‹, uhéa, rKjha, bghUshjhu
v›tsnth fZl eZl§fS¡»ilÆš el¤â tªâU¥gij¤ jÄœ Éõa§fnshL kh¤âukšyhkš, ï‹D« mnef e‹ik¡fhd
k¡fŸ ghuh£lhkÈU¡f KoahJ. mjDila uhéa¡ bfhŸiffŸ fhÇa§fS« nr®¤jJjh‹ Rauh{abk‹W«, m›Éj Rauh{a¤ij
jÄœ eh£oYŸs k‰w bgU«gh‹ikahd g¤âÇ¡iffŸ nghš fh§»u° _ykhfnt mila¡Toa ÃiyikÆš bfhŸiffS«
fh‰wo¤j g¡f« rhahkš xnu cWâahfnt ïUªJtªjJ k‰Wnkh® â£l§fS« mik¤J mt‰¿‰fDTykhd gy fhÇa§fŸ njr¤âš
ghuh£l¤j¡f Éõa«. eilbg‰W tªjd. Mdhš, kfh¤kh murh§f¤jhuhš áiwÆyil¥
g£l ã‹ò, kfh¤khÉ‹ bfhŸif¡F«, â£l§fS¡F« Énuhjkh
tF¥ò Éõa§fËš xU¡fhš ek¡F« mj‰F« mã¥ãuha
ÆUªJ, mij xÊ¡f¥ ãua¤jd¥g£L¡bfh©L rka¤ij
ngj« V‰g£oUªjnghâY«, uhéa Éõa§fËš bgU«ghY«
vâ®gh®¤J, kfh¤kh Tlnt ïUªJtªj áy ng® kfh¤kh â£l¤ij
kfh¤khití«, áy rka§fËš ÔÉu x¤JiHah j¤Jt¤ijínk
xÊ¡f btË¡»s«ã bghJ¢ r£l kW¥ò¡F #d§fŸ jahuhŒ ïU¡
mDrǤJ tªâU¡»wJ. m›Éj¥ g¤âÇ¡if ïJ rka« br‹id
»‹wh®fsh? ïšiyahbt‹gij¡ f©l¿tbj‹D« rh¡if¡
ãuábl‹Ì khÍÞânu£ nfh®£L¡F xU tH¡»š ïG¡f¥g£L
bfh©L ‘áÉš obrhãoa‹°’ fÄ£o v‹w r£lkW¥ò¡ fÄ£o
g¤âuhâg®fË‹ cÇik¡F«, RakÇahij¡F« g§f« tu¤j¡f
bad¥ bga® it¤J¡bfh©L kfh¤kh brŒJtªj fhÇa§fisbaš
khâÇÆš fZl¥gL¤j¥g£L tU»wJ. ïJ rka« bghW¥òŸs
yh« mj‰F ne® ÉnuhjkhŒ ïUªJ monahL fÉœ¥gj‰fhd
g¤âuhâg®fS«, g¤âÇ¡ifÆ‹ Rjªâu¤âš ftiyíŸst®fS«
Ka‰á¡F mij cgnahf¥gL¤â¡bfh©L, x¤JiHahik¡F
K‹tªJ, ³ g¤âÇif¡F Mjuî mË¡fnt©oaJ x›bthU
Énuhjkhd j¤Jt§fËš òFªJ, kfh¤khÉ‹ ciH¥ghš ïu©L,
tÇ‹ flikba‹gij eh« tz¡f¤Jl‹ bjÇɤJ¡ bfhŸ
_‹W tUl§fËš V‰g£l e‹ikfisbašyh« ïo¤J¤ jŸs
S»nwh«. Rnfhja« ghJfh¥ò Ãâ¡fhf e«khš Toa X® áWbjhif
Mu«ã¤jh®fŸ.
ah»a %.10 ï‹W mD¥ãÆU¡»wij, ³ g¤âuhâg® m‹òl‹
V‰W¡bfhŸsnt©LkhŒ¡ nf£L¡bfhŸ»nwh«. Rnfhja« g¤âÇ fah fh§»uÌš x¤JiHahik f£ol« cU¡Fiya¤
if¡F bt‰¿ c©lhFf. bjhl§», ošÈÆš m°âthunk js®ªJ, fh¡»dhlhÉš jiu k£l
kh¡» Él¥ g£lJ. b#ÆÈÈUªJ tªj kfh¤kh fhªâ mt®fŸ, jh‹
Fo muR - F¿¥òiu - 13.12.1925 áiw¡F¢ br‹wãwF, jdJ f£ol¤ij ïo¡fÉlhkš fh¡f nt©L
bk‹W Ãid¤J¥ gy tÊfËY« mt°ij¥g£L j§fshš TLkhd
tiuÆš, mj‹ á‹dkhtJ njr¤âš ïU¡f£L« v‹W Ãid¤J
fZl¥g£L tªjt®fis my£áa« brŒJ, ïo¤jt®fŸ jhD«
Tlnt nr®ªJ bfh©L, bfhŠr eŠr ÛâíŸs x¤JiHahikÆ‹

Fo muR - 1925 388 389 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


m°âthu§fisí« ïo¤bj¿a ‘fšf¤jh ng¡£’ _ykhf KT®¤j« vâÇfË‹ kd¥gh‹ik xU ÉjkhÆUªj nghâY« vdJ
it¤J, bgšfh« fh§»uáš monahnl m°âthu¤ijí« bjhiy¤J, rfh¡fËnyna khfhz§fS¡F ïu©blhUt® jÉu k‰wt®fS¡
mij cGJ, x¤JiH¥ò Éijiaí« Éij¤J, jhnd Tl ïUªJ bfšyh« x¤JiH¥ò kd¥gh‹ikna ts®ªJ¡ bfh©L tUtJ
j©ÙU« ghŒ¢á, gh£dhÉš óî« ãŠR« Él¡Toa ÃiyikÆš e‹whŒ¤ bjÇ»wbj‹W«, Mjyhš x¤JiH¥ò¡nf tÊia¤ âwªJ
bfh©L tªJ É£LÉ£lh®. É£LÉl nt©Lbk‹D« Koî¡F tªJÉ£nl‹. rÇahfnth,
j¥ghfnth eh‹ f£od f£ol¤ij ïo¡f vd¡F gh¤âaK©L. ïij
kfh¤kh mt®fis, ï«khâÇ _‹W tUl¤J ntiyia
x¥ò¡ bfhŸshjt®fŸ nt©Lkhdhš jh§fns ntW f£ol« f£o¡
ï¥go ïo¤JÉlyhkhbt‹W nf£lhš v‹Dila ïa¡f¤J¡F,
bfhŸs£L« v‹W« brhšÈ KoªJÉ£lnjhL njr¤â‹ e‹ikia¡
ÉnuhjkhÆUªjt®fË‹ brŒif xU òwÄUªj nghâY«, v‹D
nfhÇ, K‹ brh‹d uhéa - r_f - bghUshjhu Éõa§fS¡F
ila ïa¡f¤J¡F mDTykhÆUªJ vd¡F c©ikahf cjÉ
fh§»ui[ vâ®gh®¥gJ cgnahfk‰w fhÇabk‹W« fUâ, jdJ
brŒJ bfh©L tªj v‹Dila ãujk áZa®fŸ v‹nghnu Ç¥ng®
K¡»a¤ â£l§fsh»a ïªJ - K°è« x‰Wik, kJÉy¡F,
brŒa¡ Tlhj ÃiyikÆš bfL¤JÉ£ljhš, Ç¥ng® brŒa Koahj
Ô©lhik KjÈa fhÇa§fisí« fh§»u° â£l¤âÈUªJ m¥òw¥
ïog£l °jhgd¤ij eh‹ mij monahL xÊ¥gij¤jÉu ntW
gL¤â É£L, ïªeh‹»š VjhtbjhU fhÇa¤ij kh¤âu«jh‹ vL¤J¡
ntiy brŒtj‰»šiy. VbdÅš,
bfhŸtjhf¢ brhšÈ, üš ü‰»w Éõa¤ij kh¤âu« j‹ brhªj¤âš
1. eh‹ áiw¡F¥ nghd clnd eh‹ brŒJ bfh©L tªj it¤J¡bfh©L k‰witfis É£L bkšy Éy»¡ bfh©lh®.
fhÇa¤ij É£L É£L eh‹ ahiu K¡»akhŒ e«ãÆUª
ïªj ÃiyikÆš fh§»urhdJ giHa fhy fh§»ui[ Él
njndh mt®fns r£lkW¥ò¡ fÄ£o¡F ïz§» É£l
rhjhuz Ãiyik¡F tªJ É£lJ. fh§»uá‹ bfhŸif ïªâa kfh
bjh‹W.
#d§fŸ Rauh{akila nt©Lbk‹W«, mj‰F “Úâí«
mikâí«” bghUªâa všyh Kiwfisí« mDrÇ¡f nt©L
2. fahÉš r£lkW¥ò Mu«ã¥gbjd X® Ô®khd« brŒJ
bk‹gJjh‹.
bfh©L, bghJ #d§fis Vkh‰¿¥ gz« tNš brŒJ
brh‹dgo el¡fhkš, nt©Lbk‹nw Nœ¢á brŒJ ïj‰F¤ â£lkhf j‰fhy« fh§»uáÈU¥gJ, “ r£l rigfis¡
bghJ #d ehza¤ij ïHªjbjh‹W. if¥g‰¿, mt‰iw Rauh{a¤â‰F ” cgnahf¥gL¤â¡ bfhŸs
nt©L« v‹gJjh‹.
3. ãwF, bfhŠr fhy« tiuÆY« ãurhu¤ij ÃW¤â it¤âU¥
ekJ eh£oš uhéa Érakhf k‰W« gy °jhgd§fSÄU¡
gbj‹W x¥ò¡bfh©L bghJ #d§fSila ftd¤ij
»‹wd. mitfËš K¡»akhdJ Äjthj¡ f£á, #°o° f£á, I¡»a
ntWtÊÆš bršy ïl§bfhL¤jbjh‹W.
njÓa¡ f£á, ãuhkzušyhjh® njÓa¡ f£á, Rna¢ir¡ f£á, bg[©
l«ikah® f£á KjÈad.
4. ošÈÆš jÅ¡fh§»ubrh‹iw V‰gL¤â, mªj¡ bfhŸif¡F
Énuhjkhd fhÇa§fis mEkâ¤jbjh‹W. ït‰¿š x›bthU f£áí« nk‰f©l fh§»u° bfhŸif¡F«
khWg£lit mšynt mšy. cjhuzkhf, #°o° f£áí«, ãuhkz
5. ãwF, fh¡»dhlhÉš, eh‹ Ó¡»u¤âš ÉLjiyah» tªJ ušyhj njÓa¡ f£áí« jdJ uhéa¡ bfhŸifia fh§»uá‹ bfhŸ
ÉLntbd‹w Éõa« bjǪâUªJ« vdJ rfh¡fŸ ifia¥ nghynt V‰gL¤â¡ bfh©oU¥gnjhL Vfhâg¤âa¤â‰F
bghJ #d§fis Vkh‰¿, vdJ j¤Jt¤J¡F Énuhjkhd c£g£L«, r£l â£l§fS¡F f£L¥g£L« v›tsî Ó¡»u¤âš bgw
fhÇa§fis x¥ò¡bfhŸS«go¡ f£lha¥gL¤âdbjh‹W, Koínkh m›tsî ÉiuÉš Rauh{a« bgWtbj‹w bfhŸifia
cilajhÆU¡»wJ.
ïªj ÃiyikÆš eh‹ b#ÆÈÈUªJ tªj ãwF, ntbwh‹ uhéa Éõa¤âš k‰w f£áfS¡F«, fh§»uR¡F« ɤâahr
W« brŒtj‰»šyhkš, x¤JiHahikia xʤJÉLtij¤ jÉu ÄUªjbjšyh« x¤JiHahik â£l« x‹Wjh‹. ïJ bgšfhÄš
ntW kh®¡fÄšiybad¡ f©Lbfh©nl‹. vdJ ïa¡f¤â‹ vLg£lh»É£lJ. r£l¤â‰F¡ f£L¥g£L Rauh{a« bgWtijí«
fh§»u° x¥ò¡ bfh©lj‰f¿F¿ahf r£lrig¥ ãuntr¤ijí«
Fo muR - 1925 390 391 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
mDkâ¤JÉ£lJ. ãÇ£oZ r«gªjÄšyhkny RaMø ïU¡f
nt©L« v‹gnj fh§»u° mã¥ãuhakšybt‹gj‰F m¿F¿ahf
#dh¥ bksyhdh, A[u¤ nkh»Å Kjyhdt®fŸ bfh©L tªj
Rna¢ir¤ Ô®khd¤ijí« fh§»u° njh‰fo¤J É£lJ.
Mjyhš, j‰fhyKŸs fh§»u° bfhŸiffS«, mj‹ $kh‹ âU.É.fÈahzRªju KjÈah®
â£lK«, #°o° uhéa¡ bfhŸiffisna mDrǤJ ïU¥gJl‹
mšyhkš, fh§»u° bfhŸifiaÉl #°o° bfhŸifahdJ xU
mo K‰ngh¡FilajhÆU¡»‹wbj‹W Tl brhšyyh«. v¥go fhŠÓòu« kfheh£L Éõa¤ij¥ g‰¿ ekJ g¤âÇ¡ifÆš
baÅš “ fhyjhkjÄšyhkš Ó¡»u« Rauh{a« bgw nt©L«” v‹ “fhŠÓ kfheh£L¤ jiyt®” v‹D« jiy¥ã‹ Ñœ vGâ tªnjh«.
»w X® mtru fhyhtâí« #°o° â£l¤âš it¡f¥g£L ïU¡»wJ. ïÅ, âU.É.fÈahzRªju KjÈah® v‹D« jiy¥ã‹ Ñœ vGj
k‰wgo, r®¡fhnuhL x¤JiH¥gâY« Rauh{a¡ f£áÆDila mtáank‰g£L¥ nghdij¥ g‰¿ eh« ïJtiuÆš milªâuhj
mDgtkhdJ #°o° f£á KjÈaitfis x¤jjhfnt ïU¡»wJ. tU¤j¤ijí«, ftiyiaí« c©ikÆnyna mil»nwh«. Mdh
Rauh{a¡ f£áah®, r®¡fh® fÄ£ofËY« m§f« bg‰¿U¡»wh®fŸ. Y«, flikiaÉ£L eGÉ mr¤âa¤ij¤ jh©ltkhl¢ brŒa kd«
r®¡fh® r«gs« bgw¤j¡f c¤ânahf¥ gjÉfËY« mk®ªâU¡ xU¥gnlbd‹»wJ.
»wh®fŸ; r®¡fhuhš mË¡f¥g£LŸs g£l§fŸ bg‰wt®fS«, br‹w thu« $kh‹. KjÈahut®fŸ j‹Dila jiyik¥
Rauh{a¡ f£áÆÈU¡»‹wh®fŸ. KÅághÈ£o, Íšyh ngh®L, gjÉia kd¢rh£á¥go el¤âdhuh? v‹»w Éõa¤ij¥ bghJ #d§
jhÿfh ngh®L KjÈaitfËš r®¡fh® Ãakd Þjhd¤ij V‰W¡ fŸ m¿tj‰fhf, gy Éõa§fS¡F, $kh‹. KjÈahiu¥ gâbyG
bfh©lt®fS« Rauh{a¡ f£áÆš ïU¡»‹wh®fŸ. fjÇš e« J«go vGâÆUªnjh«. mt‰¿‰F ne®Kfkhf¥ gâš brhšyhkš,
ã¡if ïšyhjt®fS«, Rauh{a¡ f£áÆÈU¡»‹wh®fŸ. kJghd« ïu©L, _‹W Éõa§fis kh¤âu« vL¤J¡bfh©L, mij¥ g‰¿¢
c‰g¤â brŒ»wt®fS«, mjid ɉ»wt®fS«, mij És«gu¥ áy Éõa§fis vGâÆU¡»wh®. mitfËš bgU«gh‹ik KG¥
gL¤J»wt®fS«, mašeh£L¤ J ÉahghÇfS«, ãwÉÆš ca®î ór¡fhia¢ nrh‰¿š kiw¥gJnghyntÆU¡»wJ. mj‰F¥ gâš
jhœî c©L v‹W brhšY»wt®fS« Rauh{a¡ f£áÆš U#&nthL vGj nt©oaJ ekJ flikahŒ¥ nghŒ É£ljhjyhš
ïU¡»‹wh®fŸ. ï¤jifa Rauh{a¡ f£áahiu fh§»u° V‰W¡ ã‹dhš mt‰iw¥g‰¿ vGJtnjhL, $kh‹. KjÈah® Éil
bfh©L mt®fS¡F ãujhd °jhdK« mË¡f¥g£lhŒ É£lJ. mË¡fhkš É£LÉ£l Éõa§fis, kWgoí« mt® Phgf¤J¡F¡
ïªj ÃiyikÆš, ïªâahÉYŸs uhéa °jhgd§fŸ rfyK« bfh©Ltu v©ÂÆU¡»nwh«.
- fh§»u° c£gl xnu bfhŸifia¤jh‹ bfh©ljhÆU¡»wJ. ïj‹ k¤âÆš, ïJÉõa¤ij¥g‰¿ gy foj§fŸ ekJ
Mifahš njr K‹nd‰w¤â‰F¡ fh§»u° kfhrig bah‹Wjh‹ fU¤ij¤ jGÉ tªJbfh©oU¡»‹wd. mt‰¿‰F ekJ g¤âÇ¡if
cŸsJ v‹W brhštJ ïÅ bghUs‰w th®¤ijahF«. vdnt bghJ Æš ïlÄšyhjj‰F tUªJ»nwh«.
k¡fŸ, fh§»uÌš nruhÉ£lhš eh« njrg¡j®fshf kh£nlhnkh
bt‹W ga¥gl nt©oaJ«,#°o° f£áÆÈUªjhš fh§»uáš Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 20.12.1925
ïU¥gt®fisÉl¤ jhœªjt®fsh»ÉLnthnkhbk‹W« ga¥g
LtJ« m¿ahiknaahF«.
ïªâa® x›bthUtU« RakÇahij miltJ«, ÉLjiy
bgWtJ«, jdJ K¡»a neh¡fkhf¡ bfhŸs nt©L«. ïªneh¡f«
bfh©l °jhgd« vJnth mbjšyh«, njÓa fh§»u°jh‹
v‹gij¤ bjÇɤJ¡ bfhŸS»nwh«.

Fo muR - jiya§f« - 20.12.1925

Fo muR - 1925 392 393 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ïU¡f¢ brŒí«? ïªj ïªâa ãuhkz® ïUªj xU °jhd¤âš
$kh‹fŸ. v«.Ì. uh#hnth, M®. åiuandh ïšyhkÈUªjhY§Tl
xU btŸis¡fhu bk«guhtJ ïUªâU¥ghuhdhš, ï«khâÇ r«gt§
fŸ elªâU¡Fkh bt‹gij nahá¡F«nghJ gy fhuz§fS¡F,
ãuhkz®fisÉl btŸis¡fhu® bfhŠr« nkby‹Wjh‹ njh‹W
fšgh¤â »wJ.

‘ãuhkz®fisÉl btŸis¡fhunu nkš’ Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 20.12.1925

fšgh¤âÆš Ô©lhj tF¥ghbu‹W brhšy¥gL« ïªJ


rnfhju®fis mªj¤ bjUÉš el¡f¡Tlhbj‹W 144 jil c¤âuî
ãw¥ã¤jJ g‰¿ ï¢brŒif¡F °jy mâfhÇfŸ bghW¥ghËfsšy
bt‹W«, br‹id ft®‹bk©lhnu ï¢brŒifÆ‹ bgU« ghf¤
â‰F¥ bghW¥ghËfbs‹W«, mâY« $kh‹. [®.á.ã. ïuhkrhÄ Ia®
v‹»w X® ãuhkz fdth‹ r£l ïyhfh¤ jiytuhÆšyhkÈUªjhš,
ï«khâÇ fhÇa§fŸ ÃfœªâU¡fhbj‹W«, bghJ#d§fŸ mã¥
ãuha¥g£oUªj ÉõakhdJ, ï¥nghJ monahL bghŒba‹W
brhštj‰»šyhkš, $kh‹ r¤âa_®¤â, br‹id r£lrigÆš
nf£l nfŸÉfËdhY«, mj‰F [®.á.ã. ïuhkrhÄ mŒa® mˤj
ÉilfËdhY« ïU¡»wJ. mjhtJ:- ghy¡fhL khÍ°ânu£ 144
c¤âuî nghL«go ft®‹ bk©lh® ö©lÉšiyahdhš, ft®‹
bk©L¡F«, ghy¡fhL khÍ° ânu£L¡F« elªj foj¥ ngh¡F
tu¤J¡fis fh©ã¡fKoíkh v‹w nfŸÉ¡F, [®.á.ã. ïuhkrhÄ
Ia®, m¡foj¥ ngh¡Ftu¤JfŸ ïufáakhdgoahš fh£l Koah
bj‹W gâÈW¤âÆU¡»wh®.
ghy¡fhL khÍ°ânu£ fšgh¤âÆš ï›Éjkhd c¤âuî nghl
nt©oa mtáaÄšiyba‹W xU rka¤âš btËÆ£oU¡»whuh?
ïšiyah? v‹W $kh‹. á.M®.bu£o nf£l nfŸÉ¡F, r£lbk«g®,
[®.ïuhkrhÄ Ia® jh‹ gâš brhšy¤ jahuhÆšiy ba‹W brhšÈ
É£lh®.
ïªj fšgh¤â Éõa¤âš v‹d brŒtbj‹gij¥ g‰¿ ft®‹
bk©il ghy¡fhL khÍ°ânu£ mã¥ãuha« nf£lhuh? ïšiyah?
v‹W $kh‹. ráóõz uh› nf£l nfŸÉ¡F, r£l bk«g® M«
v‹W brh‹dnjhL, bghJ e‹ikia c¤njá¤J, btF fhykhf elªj
t®¤jkhd§fis btËÆl jh« jahuhÆšiyba‹W brhšÈÉ£lh®.
ïªj¡ nfŸÉfS«, gâšfS« bghJ #d§fis¢ r®¡fhÇl¤
âY«, ãuhkz r£l bk«gÇl¤âY« rªnjf§ bfhŸshkš v¥go

Fo muR - 1925 394 395 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


br‹id nj®jš fytu« e«ã¡if Jnuhf«
br‹idÆš elªj fh®¥nghnuõ‹ nj®jšfË‹nghJ, bj‹dh£oš ãuhkz®fË‹ bfhLikfis btË¥gL¤â
fytu§fS«, gyh¤fhu¢ brŒiffS« elªjjhf m›t¥nghJ mt®fshš mGªâ¡ »l¡F« ãuhkzušyhjh® r_f K‹nd‰w¤
g¤âÇ¡iffËš fhz¥g£L tªjd. Mdhš mt‰¿‹ c©ikia â‰F¥ ghLgL« ïa¡f§fisí«, bjh©l®fisí« xÊ¥gj‰F
#d§fŸ m¿ahjgo X® føahiu¥ g‰¿na F‰wkhŒ Ãid¡F«go bj‹dh£L ãuhkz®fŸ, ãuhkzušyhjhÇnyna áy Éóõzhœ
br‹id ãuhkz¥ g¤âÇ¡iffS«, Rauh{a¡ fø ãuhkz®fS«, th®fis j§fS¡F Míjkhf cgnahf¥gL¤â¡bfh©L tªjJ
Nœ¢á¥ãurhu« brŒJ tªjd®. mj‹ã‹ ïJ r«gªjkhŒ V‰g£l ek¡F¥ òâa r§fâašy.
Úâ°jy¤â‹ ÉrhuizÆ‹ ngh¡if¡ ftŤjt®fS¡F gyh¤
rǤâu fhy« v¥goÆUªjhY«, e« f©bzâuhfnt br‹w
fhu¤J¡F«, FH¥g¤â‰F« ah® bghW¥ghËfshÆUªjh®f bs‹gJ
10 tUl§fshf elªj fhÇa§fis¡ ftÅ¥ngh«. ãuhkzušyhjh®
És§»ÆU¡F«. Rauh{a¡ f£áah® ÛJ, k‰w føah® br‹id
e‹ik¡bf‹W rªnjfk‰w njrg¡juhd lh¡l® eha® ngh‹wt®
ãuábl‹Ì khÍ°ânu£ nfh®£oš bjhlu¥g£oUªj ïu©L _‹W
fshš V‰gL¤j¥g£l, #°o° f£áia xÊ¡f, áy ãuhkzušyh
Étfhu§fË‹ KoÉdhš Rauh{a¡ f£áah®jh‹ mj‰F¥ bghW¥
jhiu¡ bfh©nl br‹id khfhz¢ r§fbkd x‹iw c©lh¡f¢
ghËfbs‹gij És¡»ÆU¡»wJ.
brŒJ, mj‰F nt©oa bryîfS¡F¤ jh§fns gz« bfhL¤J«,
mjhtJ:- bfhŠr ehis¡F K‹ igryhd xU tH¡»š Rauh{ ïªâahÉš kh¤âukšyhkš, 炙yhªâY« nghŒ $kh‹ o.v«. eha®
a¡ f£áah® xUt® k‰w¡ f£áahiu¥ ão¤J¤ jŸËaJ«, â£oaJ« mt®fS¡F Énuhjkhf ãuhkzušyhjhiu¡ bfh©L v⮥ãurhu«
U#&thdnghâY«, nj®jšfËš ïitfbsšyh« el¥gJ rf#ªjh brŒÉ¤J« c©ik¡F Énuhjkhd rhøa« brhšY«go brŒjJ
bdd Ô®¥ò¢ brhšy¥g£LÉ£lJ. Äšyhkš, #°o° f£áah® ãuhkzušyhjt®fS¡F¥ ãuâÃâ
fsšybt‹W« eh§fŸjh‹ rÇahd ãuâÃâfbs‹W« brhšy¢
k‰bwh‹¿š, mil¤J it¤jJ g‰¿ Éõa§fŸ bjËthd
brŒJ gz¤â‰F«, És«gu¤â‰F« Mir¥g£l gy ãuhkzušyh
nghâY«, mJî« m›tsî bgÇa F‰wkšybt‹W jŸËÉl¥
jhiu j§fËZl«nghš M£LɤJtU« Nœ¢áfisí« eh«
g£lJ. k‰bwh‹¿š, vâÇfŸ j§fŸ elto¡if¡F tU¤j¥gLtâ
neÇnyna gh®¡»nwh«.
dhš tH¡F¤ bjhl®ªjt® thÕ° th§»¡bfhŸsnt vâÇfŸ
ÉLÉ¡f¥ g£ld®. #°o° f£á¡F Énuhjkhf V‰gL¤j¥g£l br‹id khfhz¢
r§f¤â‰F K¡»a bfhŸiffŸ _‹W. mit, uhéa Éõa§fËš
ï›Éõa§fŸ ï¥goÆU¡f, bghJ #d§fS¡F xnu f£áah®
fh§»uir¥ ã‹g‰WtJ; bj‹ÅªâahÉš ãuhkzušyhjh®
ngÇš F‰w« fhQ«goahf ãuRuŠ brŒj ãuhkz¥ g¤âÇiffË‹
tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« miltJ; ãuhkzušyhjhUila
Nœ¢áfis Ãid¡F«nghJ mitfS¡F e« eh£il M¡fî«,
K‰ngh¡F¡fhd fhÇa§fis¢ brŒtJ M»aitfns.
mÊ¡fî« r¡âÆU¡»‹wbj‹gij kW¡f KoahJ. Mjyhš, bghJ
k¡fŸ ãuhkz¥ g¤âÇ¡iffË‹ Éõk¥ ãurhu§fis¡ f©L ï¡bfhŸiffis¤ bj‹dh£L njÓa ãuhkz®fŸ všnyhU«
âObu‹W xU Koî¡F tªJÉlhkš, ÃjhdkhŒ nahá¤J c©ik x¥ò¡bfh©L jh§fS« g¡f¤âÈUªJ Ãiwnt‰¿ it¤jnjhlš
m¿a ãua¤jd¥gl nt©LkhŒ¡ nf£L¡ bfhŸS»nwh«. yhkš, jh§fS« mj‰F mDTykhÆU¥gjhf¢ brhšÈ ekJ Tlnt
ÆUªJ #°o° f£áÆ‹ bršth¡F¡ Fiwªjjhf kâ¤J¡ bfh©L,
Fo muR - f£Liu - 20.12.1925 ï¥bghGJ “ Û¡F bg¥g¥ng, Úî jh¤jh¡F bg¥g¥ng” v‹gJ nghš

Fo muR - 1925 396 397 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


monahL giHa r§fâfis kwªJ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« gona »il¤J, mj‹ gaid ehL milªJ tU»wJ; j‰fhy
njr¤â‰F¡ bfLâba‹W, Phndhgnjr« brŒa tªJÉ£lnjhL, Ãiy¡bfd nf£l tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij v‹W« nf£L¡
ïj‰F« áy ãuhkzušyhj Éóõzhœth®fis RthÔdkh¡»¡ bfh©oU¤jš ÃahakhFkh?” v‹W áy«bghÈÆš j®kÃaha«
bfh©L, mt®fis¡ bfh©nl tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« njr¤â‰ ngR»wh®.
F¡ nfL v‹W brhštnjhlšyhkš, r¤âa¤ijí«, kd¢ rh£áiaí«
$kh‹ KjÈah® br‹id khfhz¢ r§f¤â‹ _ykhŒ nf£f¥
Tl kw¡F«go brŒJ mitfis¥ gÈ bfhL¤J É£lh®fŸ. #°o°
g£l tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« ek¡F¡ »il¤JkhŒ É£lJ
føia xÊ¡f nt©oa mtáa¤â‰fhf br‹id khfhz¢
nghY«. eh« mij mDgɤjhŒÉ£lJnghY«, tF¥òthÇ¥
r§f¤â‹ _y«, ãuhkzušyhjhU¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt«
ãuâÃâ¤Jt« vij c¤njá¤J¡ nf£nlhnkh, mitfŸ rÇ¥g£lh»
bfhL¥gJ $kh‹ á. ïuh#nfhghyh¢rhÇah® c£gl gy njáa
É£lJ nghY«, ï‹dK« mJ ïUªjhš eh£L¡F¡ bfLâ
ãuhkz®fS¡F mtáakhí« eh£L¡F e‹ik gy ga¥gjhí«
ÉisÉ¡Fbk‹gJ nghY«, Mjyhš mij¡ nf£f¡ Tlhbj‹gJ
g£lJ.
nghY« cgnjá¡»wh®.
Mdhš, br‹id khfhz¢ r§f¤â‹ _ykhŒ j§fS¡F
ï›îiufŸ, tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ijí« ÉLjiy
nt©oa fhÇa§fis¢ rhâ¤J¡ bfh©ljhŒ Ãid¤J¡ bfh©l
íÇikiaí« mila c¤njr§bfh©L Mu«ã¤j ‘njrg¡j‹’
îl‹, ekJ ãuhkz rnfhju®fS¡F, ï¥nghJ tF¥òthÇ¥ ãuâ
MáÇaU«, bjhÊyhs® e‹ik¡bf‹W Mu«ã¤j ‘etr¡â’ MáÇa
Ãâ¤Jt« bfhL¥gJ eh£L¡F¡ nfL ÉistjhŒ¥ nghŒÉ£lJ.
Ukhd $kh‹ âU.É.fÈahzRªâu KjÈahU¡F¤ jFkh ? ïJ
<nuh£oš, br‹id khfhz¢ r§f kfhehL eilbg‰w fhy¤âš jUkªjhdh ? v‹W nf£»nwh«.
tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt Ô®khd« c£gl rfy Ô®khd§fS«, Éõ
#°o° f£áia xÊ¡f nt©oaj‰F kh¤âu« tF¥òthÇ¥
ahnyhrid¡ fÄ£oÆš $kh‹fŸ nry« á.É#auhfth¢rhÇ
ãuâÃâ¤Jt« nt©oÆUªjJ. ï¥nghJ nt©lhk‰ nghŒ É£lJ!
ahut®fshY«, âU.É.fÈahzRªâu KjÈahuhY«, lh¡l® tuj
ï›Éj e«ã¡if¤ Jnuhf¤âš ekJ âU.É.fÈahzRªâu KjÈah
uh#&Y ehíLthY«, É.X. áj«gu« ãŸisahYnk K¡»akhŒ jah®
ut®fS¡F V‹ g§F ïU¡f nt©L«?
brŒa¥g£lJ. mL¤j ehŸ kfheh£oY« $kh‹ tujuh#&Y ehíL
thnyna ãnunuã¡f¥g£L Ãiwnt¿aJ. ãuhkz®fŸ r«kâ¤jhš jd¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t«
nt©L«. mt®fŸ r«kâ¡fhÉ£lhš jd¡F nt©lh« v‹»w
$kh‹fŸ KjÈahU« ehíLî«jh‹ br‹id khfhz¢
bfhŸif ekJ KjÈahUila bfhŸifahfyhkh? tF¥òthÇ¥ ãuâ
r§f¤â‹ ãuKf®fŸ. ït®fis e«ã¤jh‹ ãuhkzušyhjhÇš gy®
Ãâ¤Jt« nf£gâš ekJ KjÈahU¡F ï¥nghJ cŸs M£nrg
#°o° f£áia ÉL¤J br‹id khfhz¢ r§f¡ f£áÆš nr®ªjJ.
idfŸ mj‰bfdnt X® r§f¤ij °jhã¤j fhy¤âš v§nf kiwªJ
ãuhkzušyhj ghku #d§fS«, j§fsJ K‹d‰w¤â‰F ït®
»lªjJ? ït‰iwbašyh« bfhŠrK« Ãid¤J¥ ghuhkš tF¥ò
fis¤jh‹ vâ®gh®¤âUªjh®fŸ. ï¥goÆU¡f ï‹iwaâd« ït®
thÇ¥ ãuâÃâ¤Jt«, cÇik¥ nghU¡F Énuhjbk‹W brhšY»wh®.
fË‹ Ãiy v‹dkhÆU¡»‹wbj‹W nahá¤J¥ gh®¤jhš vGjnt
mtdt‹ cÇik, mtdtD¡F tH§f¥glhkš tŠá¤J¡ ifÆš
if eL§F»‹wJ. jiy¡F nkš btŸs« nghF«nghJ rh© nghdh
gy¤jt‹ fhÇakh¡FtJjh‹ cÇik¥ nghÇ‹ j¤Jt« nghY«.
by‹d ? KH« nghdhby‹d v‹»w ijÇa« ekJ KjÈahU¡F
tªJÉ£lJ. $kh‹ ehíL mt®fshtJ, tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« $kh‹ KjÈahut®fns ïªJ¡fS¡FŸ ïJnghœJ _‹W
nf£fhÉ£lhY«, mij v⮡fhkš R«khthtJ ïU¡»wh®. ãÇîfŸ ïU¡»wjhfî«, mit ãuhkz®, ãuhkzušyhjh®, Mâ
âuhÉl® M»a ït®fbs‹W x¥ò¡bfhŸS»wh®fŸ. ï›tF¥òfŸ
tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤â‰F¥ gâyhf ntW VjhtJ kh®¡f
mjdj‹ cÇikia uh#ßf¤âyhtJ, r_f Éõa¤âyhtJ, ãu#h
K©lhbt‹W nahá¡»wh®. ntW kh®¡f« »il¡fh É£lhš, Ko
j®k¤âyhtJ rkkhŒ milªâU¡»wjh ? v‹W KjÈahiu tz¡f¤
thŒ mt® v‹d brŒthbu‹»w Éõa« ek¡F¤bjÇí«.
Jl‹ nf£»nwh«. ïitfS¡»šyhj cÇik¥ngh® ntW vj‰F?
ekJ KjÈahnuh, JªJ “ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt« k‰W« ahU¡F ?
br‹id khfhz¢ r§f¤jh® j‰fhy Ãiy¡bfd nf£lh®fŸ; mªj¥
Jwtw¤â‰F fhÉ ntZo cL¤â¡ bfhŸtJ #d§fis

Fo muR - 1925 398 399 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Vkh‰w v¥go xU rhjdkhÆU¡»wnjh, mJnghš uhéa¤âY« cÇik
- Rauh{a« v‹»w th®¤ijfŸ ViH k¡fis tŠá¡fî« k‰W«
ghku®fis Vkh‰wî« k‰W« gy fhÇa§fS¡F cgnahf¥gL¤j¡
Toa rhjdkhf¥ nghŒÉ£lJ.
ï¥bghUŸ bfh©l rhjd§fis $kh‹ KjÈah® V‹
cgnahf¥gL¤j nt©L«? ït‰iw Ãid¡F« nghJ ekJ eh£o‹ x¤JiHahikna kUªJ
ã‰fhy thœÉY«, ãuhkzušyhj rk¤Jt¤âY« e«ã¡ifiaÉl
mte«ã¡ifna tY¤J tU»wJ. Mdhš, ekJ flikia Ãid¡
$kh‹ á.uh#nfhghyh¢rhÇah® mt®fŸ, îkhz¤ â£l¤âš
F« nghJ R«khÆU¡f KoaÉšiy.
x‹wh»a kJÉy¡F¡F r£lrigia cgnahf¥gL¤â¡ bfhŸsyh«
Fo muR - f£Liu - 20.12.1925 v‹»w Ãiy¡F tªâU¥gjhf mt® gy g¤âÇiffS¡F mD¥ã
ÆU¡F« f£LiufËÈUªJ thrf®fS¡F És§»ÆU¡F«. m¤
njhL Ô©lhik xÊ¥gj‰F«, nfh®£Lfis cgnahf¥gL¤â¡
bfhŸsyh« v‹gjhf¡ fUâÆU¥gjhŒ mt® br‹w áy âd§fS¡F
K‹ á¤ö® Íšyh r¥oÉõÅš khÍ°ânu£ nfh®£oš X® Mâ
âuhÉl Mya¥ãuntr tH¡»š M#uh» b#a« bg‰wj‹ _y
khfî« m¿ayh«. ïÅ kfh¤khÉ‹ _tif¥ g»Zfhu¤âš K¡»a
khíŸsJ, r®¡fh® r«gªj¥g£l gŸË¡Tl¤âš go¡f¡TlhJ
v‹gJjh‹. Mdhš mJ mEgt¤âš ï¥nghJ monahL ïšynt
ïšiy. mâš ï¥nghJ e«ã¡if tunt©oa mtáaK« ïšiy.
nfh®£L, r£lrig M»a ï›Éu©oY« $kh‹ M¢rhÇah® mt®
fS¡F e«ã¡if tªâU¥gJ j‰fhy ÃiyikÆš mâraKkšy, mJ
X® tifÆš F‰wKkšybt‹nw brhšYnth«. Mdhš fhÇa¤âš
ïitÆu©L« njÓa r«gªjkhd Éõa§fS¡F ga‹gLkh
v‹gJjh‹ ekJ ftiy. $kh‹ á. M®. jh° mt®fŸ r£lrigia
cgnahf¥gL¤â¡ bfhŸsyh« v‹w fhy¤âš,r£lrigahš njr¤
â‰F x‹W« brŒa KoahJ v‹W kd¥ó®tkhŒ e«ã¤jh‹ eh«
MnBã¤njhnkašyhkš k‰wgo $kh‹ jh° Ka‰á¡F Énuhj
khŒ ïU¡f nt©Lbk‹»w v©z¤njhlšy. mJnghynt njr¤
J¡fhf¤ bjh©L brŒj Ãuguhâfis ekJ r®¡fh® nt©L bk‹nw
T£l§T£lkhŒ¥ ão¤J¤ j©o¤J b#ÆÈyil¤j fhy¤âš
mnef® vâ® tH¡fhL« go m¿îW¤âanghJ« r®¡fh® nfh®£L
fËš njÓa r«gªjkhd tH¡FfS¡F Ãaha§fŸ »il¡fhbj‹»w
cWâÆ‹ ngÇšjh‹, eh« vâ® tH¡fhl kW¤njhnkašyhkš, nt©L
bk‹nw áiw¡F¥nghf nt©Lbk‹»w v©z¤âdhyšy. m¥go
ÆU¡f, ï›Éu©L j¤Jt§fS« ï¥bghGJ e«ã¡if¥ gh¤âukh»
É£lj‰F fhuz« v‹dbt‹W nahá¡F« nghJ, kfh¤kh fhªâ jdJ
ïa¡f« bt‰¿¥bgw Koahk‰ nghdj‰F¡ fhuz« go¤jt®fbs‹W
brhšy¥gLnthÇ‹ kd¥gh‹ikia kh‰w jd¡F¢ r¡âÆšyhkš

Fo muR - 1925 400 401 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nghdJjhbd‹W gy Kiwí« brhšÈ tªâU¥gJ $kh‹. mDgɤJ¡ bfhŸs Rauh{a¡ føahbu‹»w xU T£l¤jh®
á. uh#nfhghyh¢rhÇahÇ‹ òJ njh‰w¤jhš fšÈ‹ nkš vG¤J v¥go¤ âObu‹W tªJ c£fh®ªJ¡ bfh©lh®fnsh, mJnghynt
nghyh» É£lJ. m¥go ïšiyba‹W brhšy nt©Lkhdhš r£lrigÆY« xU g¤Jng® fZl¥g£L r£lrigÆš °jhd«
x¤JiHahik j¤Jt« bghŒ¤J¥nghŒÉ£lJ v‹Wjh‹ brhšy bg‰W thjhLtâdhš r®¡fhU¡F VjhtJ ïilŠrš neÇLtjhŒ
nt©L«. m›Éj« $kh‹ M¢rhÇah® brhšy kh£lh®. Mdhš xU njh‹¿, mt®fŸ VjhtJ x‹¿u©L J©L åRtjhÆUªjhš mj‰F
rka« r£lrigfËš bghW¥ãšyhjt®fS«, Raey¡fhu®fSkhf¡ Mir¥g£l áy MrhÄfŸ, mij cgnahf¥gL¤â¡ bfh©L e«
To¡bfh©L xUtiubahUt® njr¤â‹ nguhš itJ bfh©L« fhÇa¤ij bfL¡f kh£lh®fbs‹gJ v‹d cWâ ?
tH¡fho¡bfh©L«, r®¡fhU¡F mDTykhŒ ïU¥gâ‹ gydhŒ,
mšyJ, x¤JiHahikÆš e«ã¡ifíŸst®fŸ v‹W brhš
bghJ #d§fis¥ ãÇ¥gj‰F«, tF¥ò nt‰Wikfisí« c©lh¡F
nth® jh§fŸ nghfÉšiyahdhY« j§fŸ â£l¤â‰F mDTykh
tj‰F« fhuzkhÆU¡»wJ. Mjyhš bghW¥òŸs xU áy® ïªj
ÆU¥gt®fis r£lrigÆš °jhd« bgw cjÉ brŒtjhf it¤J¡
°jhd§fis M¡»uĤJ¡ bfh©L njr ey¤â‰F e‹ikbah‹W
bfh©lhY«, x¤JiHahjhÇ‹ cjÉbg‰W r£l rig¡F¥ ngh»wt®
ÄšyhÉ£lhY«, bfLâahtJ c©lhfhkš kJÉy¡F v‹»w xU
fŸ nah¡»akhŒ elªJ bfhŸgt®fbs‹gj‰F v‹d MjhuÄU¡
ešy fhÇa¤â‹ bgaiuahtJ brhšÈ¡ bfh©L, fhy¤ij¡ fl¤â
»wJ? j‰fhy« nj®jšfS¡F É»wt®fŸ brhšY»w th¡FWâ
tuyh« v‹W xU rka« fUâ ïU¡fyh«. m¡fU¤J xG§fhd
fS«, °jhd« bg‰w ãwF mt®fŸ elªJbfhŸS« nah¡»aijí«
bj‹nw it¤J¡ bfh©lhY«, fhÇa¤âš mJ v›tsî öu«
jiyt® Kjš bjh©l® tiuÆš cŸst®fË‹ nah¡»aijiaí«
rh¤âa¥gLbk‹gij¡ ftÅ¡f nt©L«. ï¥bghGJ r£lrigÆš
eh« gh®¤J¡bfh©L jh‹ tU»nwh«. fhŠÓòu« kfheh£il¡
ehiyªJ bfhŸif¡fhu®fŸ ïU¡»‹wh®fŸ. x‹W #°o° f£áah
ftŤjt®fS¡F ekJ #d§fË‹ ehza¤ij¥g‰¿ vL¤J¢ brhšy
bu‹ngh® k‰bwh‹W Rauh{a¡f£áah®. ï‹Dbkh‹W Rauh{a¡
nt©oa mtáaÄšiy.
f£áÆš nruhkÈU¡F« áyU«, #°o° f£áÆš nruhkÈU¡F«
áyU«, ï›Éu©oÈUªJ ãǪJ tªj áyU« Mf _‹W K¡»a¡ Mjyhš, ï«khâÇ â£l§fŸ ngh£L¡ bfh©oU¥gijÉl
f£á¡fhu®fŸ ïU¡»wh®fŸ. ït®fËš ahU« kJÉy¡F v‹»w xnu fhÇa¤âš gy‹ ju¤j¡fjhd¤ â£l§fis it¤J, giHa x¤JiHah
fhÇa¤â‰F¥ ghLgLtij¤ jÉu ntW fhÇa« gh®¡f¡ Tlhbj‹ ikiana cÆ®¥ã¤J¥ go¤j T£l¤jhiu Éy¡», r£l kW¥ò,
gj‰F x¥ò¡bfhŸsnt kh£lh®fŸ. x¤JiHahik kd¥gh‹ik r¤âah¡»uf« KjÈa fhÇa§fis¢ brŒJ xnu cWâahŒ mâš
íŸs MrhÄfis¥ ão¤J r£lrig¡F òâjhf mD¥gyhbk‹W e«ã¡ifíŸst®fis kh¤âu« nr®¤J¡ bfh©L, mj‰F Énuhj
Ãid¥nghnkahdhš, xU ehiyªJ ngU¡F nkš r£lrigÆš khd kd¢ rh£áíŸst®fisbašyh« btËÆš jŸË, gÇR¤jkhd
°jhd«bgw rîfÇank »il¡fhJ. x›bthU Íšyh¡fËY« v©z¤njhL giHago kfh¤kh rhuâahÆUªJ mÏ«rh j®k njiu
MÆu«, ïu©lhÆu«, g¤jhÆu«, ïUgâdhÆu« bryî brŒJ X£odhyšyhJ ntW vªj fhÇa¤jhY« ehL ÉLjiyí«, RakÇah
bfh©L r£l rig¡F¥ ngh»w Raey¥òÈfŸ ngh£o nghL«nghJ ijí« bgWbk‹W v©QtJ btW§ fdntahF«. Mjyhš,
bgU«ghY« jhuhskhd gz«, fhR ïšyhj btW« MrhÄahÆU¡ ïªÃiy tU«tiu kÅjiu kÅj® â‹W«, xU tF¥ghiu xU
»‹w x¤JiHahjhU¡F v¥go °jhd§fŸ »il¡F«? mJ kh¤âu tF¥gh® â‹W« V¥g« Élhkš gh®¤J¡ bfhŸs nt©oaJ c©ik
kšyhkš, x¤JiHahjhU¡FŸnsna tF¥ò Éõa§fËš xUtU¡ kÅjÅ‹ flik.
bfhUt® mte«ã¡if V‰g£L MS¡fhŸ #h¡»uijahŒ ïU¡»w
Ãiyik Æš ïªj¡ fhÇa« xG§fhŒ eilbgWbk‹W v¥go v‹d Fo muR - jiya§f« - 27.12.1925
Koí«? ï¥bghGâU¡»w tF¥ò¡ f£á thj§fbsšyh« mâY«
ãuntá¡ Fkh? ãuntá¡fhjh? ï›tsití« jh©o¡ bfh©L
r£lrigÆš nghŒ g¤J¥ng® c£fhUtjhŒ it¤J¡bfh©lhY«,
eh‹F tUlkhŒ x¤JiHahikÆ‹ ÃĤj« kfh¤kh fhªâ mt®
fS« ï‹D« gy njrg¡j®fS« brŒj bjh©Lfisí«, âahf¤ij
í«, mDgɤj fZl¤ijí«, áiwthr¤ijí« j§fŸ Ra e‹ik¡F

Fo muR - 1925 402 403 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


ÃuhfǤjjhf¢ brhštJ« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt Ô®khd¤ij
fh§»u° kfheh£oš mEkâ¥gJ mehtáa«” v‹gJ.

gâš
$kh‹ âU.É.fÈahzRªâu KjÈah® 1. br‹id khfhz¢ r§f¤âš tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t« X®
K¡»akhd bfhŸifba‹gJ« m¢r§f¤â‹ K¡»a°juhfnt
$kh‹ KjÈah® És§»dhbu‹gJ« m¢r§f¤ij MjǤj K¡»a
$kh‹. KjÈah® jdJ ‘etr¡â”Æš “vdJ Ãiy” v‹w g¤âÇifahd “ njrg¡jD¡F”¡F $kh‹ KjÈah® MáÇauh
jiy¥ã£L ekJ “Fo muá‹” 29 nfŸÉfŸ bfh©l f£Liu¡F ÆUªjhbu‹gJ« mj‰FŸ cyf« kwªâU¡fhJ. ïªÃiyÆš ït®
kW¥ò vGJtJ nghš vGâÆU¡»wh®. mj‰F vkJ Fo muáY« tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij jh‹ MjÇ¡fÉšiy ba‹W
vkJ Ãiy v‹W jiy¥ã£L xU f£Liu vGj¡ fUâ, ï›thu« “Fo brhšYtJ, rÇah ba‹gij thrf®fns ftŤJ¡ bfhŸs£L«.
muR¡F” vdJ Ãiy $kh‹ KjÈah® Ãiy M»a ïUt® Ãiy k‰W« “njr g¡j‹” g¤âÇ¡ifÆ‹ ãuâfis $kh‹. KjÈahnu
KGtijí« ÉtfÇ¡f ïl« nghjhbd¡fUâ ï›thu¤âa “Fo rhtjhdkhŒ go¤J¥ gh®¡f£L«.
muR” g‹Åu‹L g¡f¤ij, ïj‰bf‹nw gâdhW g¡fkh¡f¥g£lJ.
2. $kh‹. ghty®, $kh‹. ïuhkehj‹ Ô®khd¤â‰F xU J©L
btË¥gL¤j Koahj gy ïl§fËÈUªJ«, e©g®fËlÄUªJ«,
x£lit¤jhbu‹W brhšYtJ c©ik¡F ÉnuhjkhdJ. $kh‹.
foj§fŸ tªjjhY«, $kh‹ KjÈah® mt®fS¡F«, vd¡F« bghJ
ïuhkehj‹ Ô®khd« Éõahnyhrid rigÆš njh‰W¥nghd ãwF
thd e©g®fŸ áy® neÇš tªJ 144 jil c¤juî ngh£ljhY«,
jh‹, $kh‹. ghty® j‹Dilaij¥ ã‹ th§»¡ bfh©oU¡»wh®.
fUâa go el¡fKoaÉšiy. MdhY«, $kh‹. KjÈahÇ‹
ït® ã‹th§»¡bfhŸs $kh‹. KjÈah® mEkâ bfhL¤jJ,
kW¥ãš fhQ«, Éõa§fis Rkh® 30 TWfshŒ ãǤâUªjhY«,
x¥ò¡bfhŸs¤j¡fjšybt‹W Tl ehD« $kh‹. j©lghÂ
ïu©L x‹iw kh¤âu« bghJ #d§fS¡F És¡f e©g®fË‹
ãŸisí« Éõahnyhrid¡ fÄ£oÆš thjhoÆU¡»nwh«. ïit
mEkâ bg‰W X® áW F¿¥ig vGâ Ko¤J ÉL»nw‹.
bašyh« $kh‹. KjÈah® PhgfÄšyhk‰ brhšY»‹whbu‹WTl
$kh‹. KjÈah® kW¥ãš fhQ« K¡»a Éõa§fËš áy brhšy kd« tuÉšiy. c©ik¡F ne®Énuhjkhf¥ ngR»‹wh
ÑnH ÉtÇ¡»nw‹:- bu‹gJ jh‹ jdJ mã¥ãuha«.
1. “tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij MjǤJ $kh‹. KjÈah® 3 & 4. $kh‹. ïuhkehjÅ‹ Éõahnyhrid¡ fÄ£oÆš,
v§F« ngrÉšiy, vGjÉšiy” ba‹gJ. njh‰W¥ nghd Ô®khd¤ij kfheh£oš tÈíW¤j mEkâ¤jjhf¢
2. “$kh‹. »UZzrhÄ¥ ghty®, $kh‹. ïuhkehj‹ brhšYtJ buh«gî«rÇ. Mdhš m¥go x¥ò¡bfh©l mt®
ãnunugid¡F 100-¡F 90 ng®, ãuhkzušyhjhuhÆU¡f nt©L kfheh£o‰F tªjãwF ³ Ô®khd¤ij¥ ãnunuã¡f, 25 ãuâÃâfŸ
bk‹W xU J©L x£lit¤jh®” v‹gJ. ifbaG¤J nt©Lbk‹W brh‹dij kh¤âu« x¥ò¡bfhŸS
»whnu jÉu, m¥go¢brhšy ne®ªj mtáabk‹dbt‹gij mt®
3. “$kh‹. ïuhkehjÅ‹ Ô®khd« Éõahnyhrid¢ rigÆš brhšyÉšiy. mšyhkY«, Kjš Ô®khd« kfheh£oš Éthj«
njh‰W¥nghŒ É£ljhš, kfheh£oš tÈíW¤j¥nghtjhf m¿É¤ eilbg‰W¡ bfh©oUªj fhy¤âš, 25 ifbaG¤J¡ nf£ljhf¢
jij V‰W¡ bfhŸs¥g£lJ” v‹gJ. brhštJ kdj¿ªJ brhšY«, c©ik¡F khWg£l ÉõakhF«.
4. “kfheh£oš Kjš Ô®khd« Éthj¤âÈUªj fhy¤âš, 25 Kjš Ô®khd¤â‹, ïu©lhtJ ghf« ã‹ th§»¡bfhŸs¥g£L, Kjš
ãuâÃâfŸ ifbaG¤J¡ nf£ljhf¢” brhšYtJ. ghf« Ãiwnt‰w¥g£l ã‹ò ehD«, $kh‹. v°. $ÅthrŒ
a§fhU«, ãuhkz® - ãuhkzušyhjh® Éõa¤ij¥g‰¿ jÅahf X®
5. “$kh‹. eha¡f® fh§»un[hL Rauh{a¡fø fyªJ ÉLt ïl¤âš c£fh®ªJ ngá¡bfh©oUªj rka¤âš ïJ brhšy¥g£lJ
j‰F r«kâ¡fhkš, tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤ij v¥go nf£fyh v‹gJ cWâ. $kh‹. $ÅthrŒa§fh® g¡f¤âš ngá¡bfh©
bk‹W fUâ tF¥òthÇ Ô®khd¤ij xG§F¤jtbw‹W

Fo muR - 1925 404 405 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


oU¡F«nghJjh‹, $kh‹. ïuhkehj‹ v‹Ål« tªJ, $kh‹. fšgh¤âÆš bjUÉš el¡fhik¡fhf r®¡fh® rkhjhd¤â‹
KjÈah® âObu‹W 25 ãuâÃâfŸ ifbaG¤J¡ nf£»whbu‹W nguhš nghl¥g£l 144 c¤âuî«, fhŠÓòu« kfheh£oš tF¥òthÇ¥
brh‹dJ. mj‹ ãwFjh‹ ifbaG¤J th§f V‰ghL brŒJ Rkh® ãuâÃâ¤t Ô®khd¤ij¥ ãnunuã¡f¡Tlhbj‹W $kh‹. âU.É.
30 ifbaG¤J th§»¡ bfhL¤jJ. mJ rka«, fšgh¤â¤ Ô®khd« fÈahzRªju KjÈah®, xG§»‹bgauhš nghl¥g£l 144 c¤juî«,
Éthj¤âÈUªjJ. ïj‰F nt©oa U#&¡fS« ïU¡»‹wJ. xnu r¡âia mo¥gilahf¡ bfh©lJ v‹gJjh‹ ekJ Koî. mªj
r¡â v‹W e« eh£ilÉ£L xÊínkh m‹Wjh‹ ekJ eh£L¡F«,
5. fh§»unrhL Rauh{a¡ f£á fyUtj‰F«, tF¥òthÇ¥ ãuâ
r_f¤J¡F« ÉLjiyí«, RakÇahijí« c©lhF«. k‰w¥go
Ãâ¤t« nf£gj‰F« v‹d r«kªj«? tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t
$kh‹. KjÈahut®fŸ v‹id¥g‰¿ vGâÆU¡F« gy Éõa§fŸ
bk‹gJ r£lrig¥ ãuntr« kh¤âuªjhdh? ekJ eh£oš r£lrig
v‹idna bghW¤âU¥gjhš, eh‹ mt‰¿‰F rhtjhdkhf e©g®
°jhgd§fŸ nj®jšfËš x£Lbkh¤j« xU üW °jhd§fŸTl
fË‹ Éilbg‰W¥ gâbyGJ»nw‹.
ïU¡fhJ. r£lrigfË‹ _y« Câa« bgW« °jhd« xU g¤J
°jhd§fŸTl ïU¡fhJ. eh‹ nf£F« tF¥òÇik °jhd§fŸ °jy - <.bt.uh
°jhgd§fS£gl bghJ#d CÊa«, muáaš Câa mâfhu¥ gjÉ
fS£gl fh§»u° KjÈa bghJ °jhgd§fË‹ Mâ¡f§fŸ c£gl, Fo muR - m¿¡if - 27.12.1925
M»a ïitfËš Rkh® y£r¡fz¡fhd °jhd§fS¡F¡ Fiwahkš
cŸs gjÉfS¡F«, mâfhu¤â‰F«, eh‹ tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t«
nf£gJ. ï›tsî bghW¥òŸs cÇikfisí« fh§»u°, Rauh{a¡
f£áah® tr« x¥gil¤âU¡»wjh? °jy °jhgd« KjÈait
fis¡ fh§»u°fhu®fŸ if¥g‰w nt©L bk‹W, fhŠÓòu« kfhehL
Ô®khŤâU¡»wnjašyhkš, Rauh{a¡ f£áah® if¥g‰w nt©L
bk‹W Ô®khÅ¡fÉšiy. y¡ndh ng¡L«, Rauh{a¡f£á V‰g£l
j‰F¥ ãwFTl fšf¤jh ng¡L«, fh§»u° _Èakhfî«, m»y
ïªâa fh§»u° fÄ£o¡F tF¥òÇikí«, fh§»u° _ykhŒ ãnunu
ã¡f¥g£lnjašyhkš, Rauh{a¡f£áÆ‹ jait vâ®gh®¤J¡
bfh©oU¡fÉšiy. fh§»u° rh®ghf T£l¥g£l ï«kfhehL,
tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤t¤ij vL¤J¡ bfhŸsnt©oaJ mdhtáa
bk‹W jh‹ jŸËÉ£nlbd‹W $kh‹. KjÈah® brhštâš
v›tsî xG§»U¡»wbj‹gij thrf®fŸ ftÅ¥gh®fbs‹W
Ãid¡»nw‹.
ïnj $kh‹. KjÈahut®fŸ fhŠÓòu« kfheh£L¤ jiyik
jd¡F¡ »il¡F« K‹ghf¤ jdJ g¤âÇ¡ifÆY«, gy
nkilfËY« ekJ eh£oš Rauh{a¡ f£á x‹W njh‹¿dãwFjh‹
tF¥ò¢ r©ilfS«, tF¥ò¥ óršfS«, tF¥ò¥ ãz¡FfS«
V‰g£ljhf¡ if XŒîU«goí«, thŒ XŒîU«goí« vGâí«,
ngáí« tªâU¡»wh®. m¥goÆU¡f, Rauh{a¡ f£áÆ‹ â£l¤ij¡
fh§»u° vL¤J¡bfh©L el¤âit¡fnt©L« v‹w Ô®khd¤ij¤
jhnd ãua¤jd¥g£L¡ bfh©L tu¢brŒjjhfî«, mij $kh‹.
eha¡f® v⮤jhš, tF¥òÇik nf£gj‰F m®¤jÄšiyba‹W«,
$kh‹. KjÈah® vGJtj‰F v‹d m®¤jbk‹W És§fÉšiy.

Fo muR - 1925 406 407 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


k¤âa khfhz¤âš
K‹ò jh§fŸ Fiw¤j kªâÇfË‹ r«gs¤ij kWgoí«
ca®¤j xU Ô®khd« bfh©LtªJÉ£lh®fŸ.
ï›Éu©L fhÇa§fS« mL¤j nj®jšfËš jh§fns
Rauh{a¡ føÆ‹ nguhirí« mj‹ b#Æ¡f¥ ngh»nwh« v‹»w cWâí«, m¥go b#Ƥjhš kªâÇ gjÉ
fŸ j§fS¡nf »il¡F« v‹»w Mirí«, ï¥bghGJ j§fS¡F
Ka‰áí« ïU¥gijí«, mj‰fhf K‹ #h¡»uijahŒ ï¥bghGâUªnj r«gs¤
ij ca®¤â¡bfhŸs nt©L« v‹»w jªâu¤ijí« fh£L»wJ
mšyth?
“v¢áš rh¥ã£lhY« tÆW Ãiwa rh¥ãlnt©L«, VŒ¤J
gydiltjhdhY« Mir Ôu milant©L«” v‹W xU gHbkhÊ Fo muR - Jiz¤ jiya§f« - 27.12.1925
í©L, mJnghynt ekJ Rauh{a¡ f£áah® MâÆš fh§»uir
Û¿É£L nghdh®fŸ; ãwF, j§fŸ kd¢rhø¥go el¡f j§fS¡F
mDkâ nt©L« v‹W fh§»uir¡ nf£lh®fŸ. ãwF, j§fŸ
kd¢rhø¥go el¥gij ãw® MnBã¡f¡TlhJ v‹wd®.
ã‹ò j§fS¡F nt©oa cjÉia¡ fh§»u°, jdJ kd
rhø¡F ÉnuhjÄšyhkš brŒant©L« v‹W nf£ld®.
ãwF fh§»uáš jh§fS« xU rÇahd ghfkhÆU¡f nt©L
bk‹W nf£ld®.
ãwF fh§»uáš jh§fns K¡»a°j®fshf nt©L« v‹W
nf£ld®. ï›tsî« milªjh®fŸ. ï¥nghJ jh§fns fh§»urh»
Él nt©L«; j§fS¡F gjÉfS«, c¤ânahfK«, fh§»unr th§»
bfhL¡f nt©L«; m¥go fh§»u°fhunu všyh gjÉí«, c¤ânah
fK« r«ghâ¤J bfhL¥gjhdhY«, j§fis¤ jÉu ntW ahU¡F«
bfhL¡f¡TlhJ; j§fŸ c¤âuÉšyhkš fh§»u°fhuU« mDgÉ¡
f¡ TlhJ; v‹»w Ãiyik¡F ï¥nghJ tªJ É£lh®fŸ. ïJfŸ
všyht‰¿‰F« fh§»u° r«kâ¡fyh«; Mdhš ïj‹ gydhŒ
njr¤âš fh§»uR¡F nah¡»aijí«, bgUikí« nghŒÉLbk‹gJ
kh¤âu« r¤âa«.

fšf¤jhÉš
Rauh{a¡ f£áah® jh§fŸ ÃuhfǤj kªâÇfË‹ r«gs¤ij
kWgoí« mDkâ¡f, Äjthj¡ f£áah® v⮤J«, r®¡fh® bk«g®
fnshL, jh§fS« nr®ªJbfh©L Äjthâfis¤ njh‰fo¤J r«g
s¤ij mDkâ¤J¡ bfh©lh®fŸ.

Fo muR - 1925 408 409 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


mt®fis neÇš fhz rªj®¥g« ne®ªj fhy¤âš j§fS¡F g¤âÇif
tªjJ«, âU¥ãaD¥g¥g£lJ« ïu©L« bjÇahbj‹nw brhšÈÆU¡
»wh®fŸ. ï¥go brh‹dnjhL xU bgÇa #Û‹jh® jdJ tU¤j¤ij¤
bjÇɤJ« bfh©lh®. Mdhš, ït®fis c§fŸ ãiunt£ br¡funlÇ
ãuhkz®jhndba‹W nf£lj‰F Äuh°jh®fŸ M« v‹W brhšÈ¡bfh©L
áǤjh®fŸ. ( g-®)
#Û‹jh®fŸ å£oš ãuhkz vÈfŸ
Fo muR - g¤âuhâg® F¿¥ò - 27.12.1925
ošÈ uh#h§f rig¡F ï›tUl« elªj nj®jšfS¡F
mngBf®fËbyhUtuhd xU ãuhkzušyhj ãuò nfhaK¤ö®
ÍšyhÉYŸs bgÇa #Û‹jhbuhUtU¡F jd¡F nth£ brŒí«go
nf£L ïu©L _‹W foj§fŸ vGâÆUªjh®. k‰bwhU ãuhkz
fdthD« jd¡F nth£ brŒa nt©LkhŒ xU foj«
ngh£oUªjh®. nj®jš fhy« rÛg¤âÈU¡F«nghJ ãuhkzušyhj
fdthD¡fhf nfhaK¤öÇYŸs xU ãugy aªâurhiyÆ‹ îth»
xUt® nth£ nf£gj‰F #Û‹jhÇl« neÇš br‹W, Éõa¤ij
vL¤J¢ brh‹dh®. clnd #Û‹jh® ïij¥ g‰¿, jd¡F¤ jftny
bjÇahnj; xU ãuhkz®jh‹ foj« vGâÆUª jh®; mtU¡F nth£
brŒtjhf ekJ Fk°jhÉlK« brhšÈÉ£nl‹ v‹W brhšÈ¡
bfh©oU¡F«nghnj, Fk°jhthd ãuhkz® j§fS¡F eh‹F
nth£ ïU¡»wJ; xU nth£ jh§fŸ brh‹dgo ãuhkzU¡F¢
brŒJÉ£lhY«, k‰W« xU nth£ br£oahU¡F« bfhL¡fyh
bk‹ wh®. clnd nth£L¡ nf£f¥nghd fdth‹ j§fS¡F« ïJ
Éõa¤ij¥g‰¿ 2, 3 foj« vGj¥g£oU¡»wJ, mJ j§fS¡F¢
nruhj fhuzbk‹dbt‹W nf£lh®. #Û‹jh® M¤âu¥g£L, Ia®
Fkh°jhit¥ gh®¤J, v‹d Ianu, jghš tªjjh? v‹W nf£lh®.
Ia®, x‹nwh, ïu©nlh tªjjhf Phgf«, Mdhš mij¤ j§fËl«
brhšykwªJ É£nlndh v‹dnkh v‹W brhšÈ kG¥ãÉ£lh®.
clnd, #Û‹jhU« fdthD« ãuhkz Nœ¢áfis¥g‰¿, Phgf¥
gL¤â¡ bfh©lh®fŸ. v›tsîjh‹ ãuhkzušyhj #Û‹jh®fS«,
ãuò¡fS« #°o° føÆš nr®ªâUªjhY«, #Û‹jhbu‹»w bgU
ik¡F©lhd Rf§fbsšyh«, mDgÉ¡f nt©Lkhdhš,
ãuhkz®fËšyhkš ït®fshš x‹W« Koant KoahJ. Mjyhš
x›bthU #Û‹jh®fS«, Äuh°jh®fS«, bgÇa g©izfS«
j§fŸ e‹ikÆ‹ bghU£L x›bthU ãuhkzU¡FŸ jh‹
ml¡fkhÆU¡»wh®fŸ ïitbašyh« khwhkš #°o° føÆ‹
btWª Ô®khd§fŸ kh¤âu«, bgÇa e‹ikbah‹W« brŒJ ÉlhJ.
o.v°.ã
F¿¥ò:- ïij eh« ekJ mEgt¤ânyna gh®¡»nwh«. ekJ “Fo
muR”¥ g¤âÇ¡if¡Tl ãuhkzhâ¡fKŸs áy #Û‹jh®fËlÄUªJ«, gy
ãugy Äuh°jh®fËlÄUªJ« âU¥ãaD¥g¥gLtij eh« gh®¡»nwh«.

Fo muR - 1925 410 411 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


bršt¤ijí« bfhL¤J bk‹ nkY« gy j®k if§fÇa¤ij¢ brŒa
flîŸ mUŸ òÇthuhf.
F¿¥ò: 16.12.1925 ïš nfhaK¤ö® âahfuha br£oah® kU¤Jtkid¡
f£ll¤ âw¥òÉHh brh‰bghÊî.

nfhaK¤ö® $.âahfuha br£oah® Fo muR - brh‰bghÊî - 27.12.1925

KÅágš M°g¤âÇ
âw¥ò ÉHh

ekJ bgÇahU« óÍ¡f¤jFªjtUkhd fhyŠbr‹w [®.ã.


âahfuha br£oahut®fË‹ nguhš f£l¥g£l ïªj¡ f£ol¤ij
[®.ã.âahfuha br£oahut®fË‹ âUehŸ rka¤ânyna âwªJ
it¡F« bgUik vd¡F mˤjj‰F eh‹ bgUikailtnjhL, v‹
kd¥ó®tkhd e‹¿a¿jiyí« brY¤J»nw‹. bgÇnah®fSila
âUehis¡ bfh©lhLtJ ek¡F¥ ó®åfkhd tH¡f«. Mdhš, m¥
bgÇah®fis¥ ã‹g‰Wtâš eh« »ukkhŒ elªJ bfhŸtâšiy.
$kh‹. âahfuha br£oahU¡F, mtUila njr nrit¡fhf ïª
eh£L k¡fŸ všnyhU« flik¥g£oUªj nghâY«, áw¥ghf ãuhkz
ušyhjh® v‹ngh® Äfî« flik¥g£lt®fŸ v‹W brhšY nt‹.
bj‹dh£oš, ãuhkzušyhjhÇ‹ K‹nd‰w¤J¡FiH¤J, ãuhkz
ušyhjhÇ‹ RakÇahijia czU«go brŒjt®, ekJ âahf uhanu
ahth®. mt® bfhŠrK« RaeyÄšyhkY« mo¡fo khWg£l mã¥
uhaÄšyhkY«, Élh Ka‰ánahL ciH¤J tªjt®. m¥ ng®¥ g£l
t® nguhš ïJ ngh‹w Éõa§fŸ kh¤âukšyhkš, ï‹Dknef
fhÇa§fŸ brŒa¡ flik¥g£oU¡»nwh«. mtUila bgUik
mt® ïUªjnghJ És§»aijÉl mt® ïwªjãwFjh‹ mâfkhf
És§»¡bfh©L tU»wJ. ï§FŸs x›bthUtU«, ekJ âahf
uhaiu¥ ã‹g‰¿ ciH¡fnt©LkhŒ¡ nf£L¡bfhŸ»nw‹. mJ
jh‹ eh« mtU¡F¢ brŒí« nkyhd Phgf¡F¿¥ò v‹W brh‹d
njhL, ï›Éj M°g¤âÇfŸ ekJ eh£oš bgUFtjhdJ, eh£oš
ÉahâfŸ mâfkhŒ¥ bgU» tUtijí«, eh£L giHa it¤âa
KiwfŸ mÊ¡f¥g£L¥ nghtijí«, fh£Ltj‰F Ãj®rdkhf
És§»dhY«, ekJ $kh‹. btÇthl br£oah® j®k áªijnahL«,
cjhuz Fz¤njhL« brŒâU¡F« ï¡if§»Ça¤ij eh« ghuh£lh
kÈU¡f KoahJ. flîŸ mtU¡F Ú©l Míisí«, Ãiwªj

Fo muR - 1925 412 413 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


brŒa mtáaÄšyhjjhŒ¥ nghŒÉ£lJ v‹W«, ï¥nghJ Rauh{a¡
f£á njh‹¿aâ‹ gydhŒ, njr e‹ik¡fhd bfhŸiffS« nghŒ
îkhz¤ â£l§fS« ã‹g£L, c¤ânahf Mirí«, ãuhkzhâ¡
f¤â‰fDTykhd bfhŸiffS« fh§»uÌš K‰g£L Égj‰F,
Rauh{a¡ f£áah® ãua¤jd« brŒtjhY« fh§»uR« mj‰F ïz§F
nfhaK¤öÇš bj‹Åªâa eycÇik¢ tjhY« Rauh{a¡ f£áiaÉl #°o°f£á nkhrkhdjšybt‹D«
v©z« njr¤âš câ¡f Mu«ã¤JÉ£lbj‹W«, #°o° f£áÆ‹
r§f »is °jhgd« âw¥òÉHh K‹nd‰w¤â‰F ïªj v©z« kh¤âu« nghjhbj‹W«, ïJtiuÆš
#°o° f£á¡F bghJ#d mETykhd â£l« vJî« ïšiy
ba‹W«, ghku #d§fËl« ïj‰F¢ bršth¡»šyhjj‰F ïJbthU
jh‹ ï¡T£l¤â‰F tu¡TLbk‹whtJ, ïâš ngr rªj®¥g«
fhuzbk‹W«, Ô©lhik xʤjš, kJÉy¡F fj® KjÈa â£l«
»il¡Fbk‹whtJ xU nghJ« vâ®gh®¡fntÆšiyba‹W«, âw¥ò
#°o° f£áÆš jh©ltkhl nt©Lbk‹W«, bj‹dhL KGtJ«
ÉHhɉF tªjtid âObu‹W miH¤jâ‰fhfî«, ï§F ngR«go
ïitfis¥ gu¥g¢ rÇtu ãurhu« brŒant©Lbk‹W« ï›Éj
f£lisÆ£lj‰fhfî«, miH¤jt®fS¡F«, m¡uhrdhâgâ¡F«,
fhÇa§fŸ #°o° f£áah® brŒahÉ£lhš, vâÇfŸ Éõk¤jhš
tªjd« brŒtjhfî«, ï¡T£l¤âYŸs ãuKf®fbsšyh« giHa
f£ána kiwªJ nghFbk‹W«, btW« c¤ânahfK«, M§»y¥
M¥j e©g®fbs‹W«, ït®fËš mnef« ng® beU§»a gªJ¡
go¥ò« ãuhkzušyhjhU¡F e‹ik c©lh¡»Élhbj‹W«. Ú§fŸ
fis¥ ngh‹wt®fbs‹W«, uhéa mã¥ãuha§ fhuzkhf ï§FŸs
áy c¤ânahf§fis milªjâdhš njr¤âš v‹d gy‹ c©lhŒ
m¤jid ngiuí« ehiyªJ tUl fhykhf Ô©lhjt® nghš
É£lbj‹W«, Ú§fŸ mâfkâfkhŒ M§»y« go¡f¥go¡f, c¤â
Ãid¤J, jh‹ xJ§»ÆUªjjhfî«, ï¥ãÇÉid V‰gLtj‰F K‹
nahf« bgw¥bgw, ekJ ehL ãuhkz®fshš v›tsî fZl¥gL
nfhaK¤öU¡F tªjhš ï§FŸs x›bthU áne»j® å£oY« ehY
»wnjh, m›tsî fZl« c§fshY« glnt©oajh»ÉLbk‹W«,
ehŸ, IªJ ehŸ j§» ÉUªJ rh¥ã£L¡bfh©oUªjt‹, bfhŠr¡
ãuhkzušyhjh® K‹nd‰w¤J¡F ciH¡fnt©Lkhdhš, ï§FŸs
fhykhf ï›ñU¡F tªjhš ãuhkz‹ nAh£lY¡fhtJ nghŒ¢
t®fŸ »uhk§fS¡F¢ bršy nt©Lbk‹W«, »uhk #d§fis¡
rh¥ãLtnjbahÊa, ïªj mUikahd áne»j®fŸ å£L¡F¥
fyf« brŒJbfhŸshkY«, nfh®£L¡F¥ nghF«nghJ« bgU«ghY«
nghfhkš Tl jh‹ m›tsî uhéa g¤âakhŒ ïUªjjhfî«,
ãuhkz t¡ÑšfËlK«, mâfhÇfËlK« á¡»¤ j§fSila
ï¥bghGJ fh§»uáš Rauh{af£á njh‹¿aã‹, ï›tsî ehŸ
bghUŸfis Õ[hfî«, yŠrkhfî« bfhL¤J ghHhfhkš gh®¤J¡
bfhLikahd g¤âakhÆUªjJ mtáaÄšyhj bj‹W njh‹W«go
bfhŸsnt©Lbk‹W«, M§»y¥ gŸË¡Tl« guÉaâ‹ fhuz
brŒJ É£ljhfî«, #°o° føÆ‹ Mu«g uhéa â£l¤â‰F«
khfnt, »uhk§fËš Foahdt®fŸ nguhš ïUªj óÄfbsšyh«,
Rauh{a¡føÆ‹ j‰fhy uhéa¤ â£l¤â‰F«, cŸs bgÇa ɤâahr
ï¥nghJ ãuhkz t¡ÑšfŸ nguhY«, mâfhÇfŸ nguhY«, nyth
bkšyh«, #°o° fø c©ik ngR»wJ. Rauh{a¡ fø °âukhŒ¥
njÉ¡fhu® nguhY«, kh¿¡ bfh©L tU»‹wbj‹W«, ïj‰F rhø
òu£L ngR»wJ v‹gij jÉu ntW ãukhjkhd ɤâahr« vJî
nt©Lkhdhš ft®‹bk©L br£ošbk©£ ÇÍ°liu¥ ghU§
Äšiyba‹W«, ïªj¡ fhuz¤jhš jh‹ fh§»ủF« tutu kâ¥ò¡
fbs‹W«, ït‰iw¤ jL¡fhkš kªâÇ c¤ânahf« bgWtâdhY«,
FiwªJbfh©L nghtnjhL, k§»¡ »lªj #°o° f£á¡F«
g£l§fŸ bgWtâdhY«, c§fŸ ãŸisfŸ áyU¡F c¤ânahf§fŸ
njr¤âš bršth¡F ï¥bghGJ bfhŠr« V‰g£L tU»‹wbj‹W«,
r«ghâ¥gâdhY«, c§fŸ f£á vªj Éj¤âš ãuhkz Rauh{a¡
ïªj rªj®¥g¤ij #°o° f£áah® ïHªJ Élhkš, njr¤â‰F«,
f£áiaÉl nkyhdjh» É£l bj‹W«, ïªj ÃiyikÆš #°o°
ãuhkzušyhjh® r_f¤â‰F« c©ikahŒ ciH¡f K‹tu nt©L
f£á ïUªJbfh©nl tUkhdhš, v‹ ngh‹wt®fŸ bjh©il Ú§fŸ
bk‹W«, fh§»u° njr¤â‰F mETykhd bfhŸiffisí«,
vâ®gh®¡f Koahbj‹W«, kfh¤khÉ‹ îkhz¤ â£l§fis V‰W¡
ãuhkzušyhjhU¡F Äfî« mETykhd â£l§fisí« it¤J,
bfh©L, fhÇa¤âš mij¢ brŒa¡ f£lisÆLå®fshdhš, mij
c©ikahŒ ntiy brŒJ ãw âahf§fS¡F«, fZl§fS¡F«
eh‹ áunk‰bfh©L bjh©L brŒa¡ fh¤J¡ bfh©oU¡»nw
jahuhÆUªJ áynguhtJ ciH¤J tªjâ‹ gydhf¤jh‹ fh§»u
bd‹W« brh‹dnjhL, jh‹ brh‹ditfËš VjhtJ j§fŸ
̉F mâf kâ¥ng‰g£lnjhL, #°o° f£áiaí«, ahU« yøa«

Fo muR - 1925 414 415 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


kdâ‰F tU¤j¤ij¡ bfhL¡f¡ ToajhÆU¡Fnkahdhš, k‹Å¡f
nt©Lbk‹W«, jh‹ j‹ kdâš c©ikba‹W g£lij¤ jh‹
xË¡fhkš brhšynt©Lbk‹»w Mirahš brh‹ dnj bahÊa,
ahU¡F« tU¤j« c©lh¡f nt©Lbkd v©Â brhšyÉšiy
bad¡ nf£L¡bfh©L c£fh®ªjh®.
F¿¥ò:- nfhitÆš 16.12.1925 ïš bj‹Åªâa eycÇik¢ r§f¡ »is nfhaK¤öÇš 17-ªnjâ khiy lî©
mik¥ò âw¥òÉHh brh‰bghÊî.
AhÈš bghJ¡ T£l«
Fo muR - brh‰bghÊî - 27.12.1925
ekJ eh£L¡F tF¥òthÇ¥ ãuâÃâ¤Jt¤â‹ mtáa¤ij¥
g‰¿í«, fhŠÓòu« kfheh£L elto¡iffis¥ g‰¿í«, îkhz¤
â£l§fis¥g‰¿í« vL¤J¢brhšÈ tUifÆš mt® K¡»akhŒ¡
F¿¥ã£ljhtJ:-
j‰rka« ekJ njr¤âYŸs gy f£áfS¡F« uhéa â£l«
Vw¡Fiwa x‹wh» É£lJ. îkhz¤â£l¤ij el¤âit¥gâš,
vªj¡ f£á¡fhuuhÆUªj nghâY«, îkhz¤â£l« el¤Jtj‰F¥
ga¥gl nt©oa mtáank ïšiy. fh§»uir x¥ò¡ bfhŸshjt®
fS« fh§»uáš nru¥ ga¥gLgt®fS« Tl îkhz¤â£l¤ij
el¤â¡ bfh©L nghfyh«. fh§»uÌš nr®ªjhšjh‹ îkhz¤
â£l¤ij el¤jyh«, ïšyhÉ£lhš el¤jKoahJ v‹D« ga«
c§fS¡F nt©lh«. kfh¤khÉ‹ îkhz¤â£l¤ij MjÇ¡f¡
Toa f£á vJthÆUªjhY« mitfbsšyh« vd¡F x‹Wjh‹.
îkhz¤ â£lÄšyhj vªj uhéa¡ f£áiaí« njr¤â‰F mETy
khdbj‹W brhšykh£nl‹. îkhz¤â£l¤âšjh‹ njr¤â‹
ÉLjiy ïU¡»wJ. fh§»uáY« îkhz¤â£l¤â‹ Mâ¡fÄUªj
âdhšjh‹ fh§»uá‰F« _iyKL¡FfËbyšyh« kâ¥ò ïUªJ
bfh©L tªjJ. ï¥nghJ îkhz¤ â£l¤â‹ Mâ¡f« xʪJ,
fh§»uádhš xU fhy¤âš cÄœªJ xJ¡»¤jŸs¥g£l r£lrig¥
ig¤âa¤ijí«, c¤ânahf¥ ig¤âa¤ijí« kWgoí« fh§»u°
vL¤J¡bfhŸSkhdhš, giHa fhy¤J¡ fh§»u° nah¡»aij¡
F¤jh‹ kWgoí« tªJ ÉLbk‹W«, Mifahš îkhz¤ â£l¤
ij¥ ãujhdkhf¡ bfh©l vªj¡ f£áahdhY«, Ú§fŸ m≠nr®ªJ
kd¥ó®¤âahŒ ciH¡f nt©Lbk‹W«, Ô©lhik Éõa¤âš
V‰gL« v⮥ò¡fis ijÇakhŒ K‹Å‹W jh¡f nt©Lbk‹W«,
mt‰iw m#h¡uijahŒ É£L É£O®fnsahdhš ekJ kjK«,
r_fK« monahL nghŒÉLbk‹W«, fj® Éõa¤âš ftiy
vL¤J¡bfhŸshkš r£lrig¥ ãuntr¤âY«, c¤ânahf nt£il
ÆYnk ftd¤ij¢ brY¤Jå®fshdhš, njr¤âš ViHfŸ mâf

Fo muR - 1925 416 417 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


khŒ¥ nghŒ bfhiy, bfhŸis KjÈaJfŸ guÉÉLbk‹W«, #d§fËilÆš thHnt©Lkhdhš r®¡fh® r£lÄšyhkš v¥go
kJÉy¡F« ekJ njr k¡fË‹ xG¡f¤â‰F Äfî« K¡»a thH Koíbk‹W«, kj¤â‹ nguhš tNš brŒa¥gL»w nfho¡
khdbj‹W« brhšÈ¡bfh©oU¡ifÆš, xU ãuhkz® k¤âÆš fz¡fhd %ghŒfis rÇtu¢ brytÊ¥gj‰F¡ fz¡F¡ nf£fhk
vGªJ, Ú§fŸ x¤JiHahjhuuh¢nr, v¥go tF¥òthÇ¥ãuâÃâ¤t« ÈU¡f¡Toa m›tsî nah¡»a®fsh eh«. ekJ klhâgâfisí«,
nf£fyh«? v‹W brh‹dh®. mj‰F $kh‹. eha¡f® x¤JiHahik kfªJ¡fisí«, ó#hÇfisí« milajFªj nah¡»aij¡F
bgšfh« fh§»uá‹nghnj xJ¡»it¤jh» É£lbj‹W«, r£lrig¥ tªJÉ£nlhkh bt‹W«, ekJ kj¤ij¥g‰¿ ek¡F v‹d PhdÄU¡
ãuntr« fh§»u° mDkâ¤J É£lbj‹W«, Rauh{a¡ f£á¡F »wbj‹W«, “RthÄ V‹ g‹¿ mtjhubkL¤jh®? cyf¤ij¥ ghahŒ¢
kh¤âu« r«gªjÄšyhj jhÿfh ngh®L, Íšyhngh®L KjÈa °jy RU£o¡bfh©L xU ïuhBr‹ rK¤âu¤J¡FŸ x˪J bfh©lh‹,
°jhgd§fŸ ïU¡»wbj‹W« ïitfS¡F¥ nghf ïZl¥gL« mij¥ ãL§»¡bfh©L tu¤jh‹ g‹¿ mtjhu« vL¡f¥
#d§fS¡F mtutU¡F c©lhd cÇikfŸ mtutU¡F¡ »il¥g g£lbj‹W” brh‹dhš, “m¥nghJ j©Ù® vj‹ nkÈUªjJ” v‹W
âš xUtU¡bfhUtiu Vkh‰wî«, N£áfS«. fytu§fS« el¡f nf£F« ãw kj°j®fS¡F¥ gâš brhšy¤ bjÇahkš ÉʤJ, ekJ
î« brŒa ïl« it¡f¡Tlhbj‹W«, Mdjhš tF¥òthÇ¥ ãuâ kj¤ij ïHªJ, m‹Åa kj¤J¡F¥ nghŒ¢nrU« ghku®fis¤
Ãâ¤t« nf£gJ fh§»u° bfhŸif¡F Énuhjkhfhbj‹W«, njr¤âš jL¡f¤ jFªj kj¡ fšÉ¡fhtJ, ekJ gz¤ij MÆu«, gâdhÆu
gy tF¥ghÇ‹ x‰Wik¡F«, e«ã¡if¡F« tF¥òthÇ¥ ãuâÃ⤠khf¡ bfhŸisao¤J fhiy¡ fGÉ ghj Ô®¤jbkd xU c¤u¤
t« mtáakhdbj‹W« brh‹dh®. ãwF k‰bwhUt® njt°jhd j©Ùiu¡ bfhL¤J nrh«ng¿fS¡F¥ bgh§»¥ ngh£L¡ bfh©L«,
knrhjhit¥ g‰¿ áy th®¤ijfŸ brhšy nt©Lbk‹W, m¡uh j§f¥ gšy¡»š rthÇ brŒJ bfh©L«, jhá ntáfis it¤J¡
rdhâgâ¡F¢ Ó£L mD¥ãaâ‹ngÇš, mij¥ g‰¿í« áy th®¤ij bfh©L«, k‰W« Tlh xG¡f¤âš âÇí« ekJ klhâgâfbs‹
fŸ brhšy m¡»uhrdhâgâ f£lisÆ£lh®. mj‹ngÇš $kh‹. nghU«, k‰nwhU« ïJtiu v‹dtÊ brŒâU¡»wh®fŸ v‹W«,
eha¡f® ngRifÆš njt°jhd r£lkhdJ ekJ eh£oš btŸis¡ ït‰iwbašyh« Ãid¡F« nghJ ï¥nghJŸs njt°jhd¢ r£l«
fhu® tªj ã‹ò§Tl mjhtJ 1817-1863 tUl§fËnyna ïªJkj j®k Tl nghjhbj‹nw brhšÈ Ko¤jh®.
gÇghyd¤ij¥ g‰¿ r®¡fhuh® v‹»w KiwÆš r£l« brŒâU¡
ãwF m¡uhrduhš Koîiu brhšy¥g£L¡ T£l« fiyªjJ«,
»‹wh®fbs‹W«, mªj¢ r£l« nghuhbj‹W«, ïÅí« f©o¥ghd
m¡uhrdU¡F«, cg‹ahrfU¡F« tªjd« brhšy¥nghtjhŒ nfha
r£l§fŸ brŒant©Lbk‹W« mnef tUõ§fshf fh§»u°
K¤ö® lî© fh§»u° fhÇajÇába‹w Kiwahš, xU ãuhkz®
fh‹gu‹° KjÈa uhéa kfhehLfË‹ Ô®khd§fŸ _Èakhf¢
vGªJ j‹id¡ nf£fhkš ï¡T£l« T£oabj‹wnghâY«, mij¤
r®¡fhiu¡ nf£L¡ bfh©oU¡»nwhbk‹W«, 1914-« tUõ¤âa
jh‹ x¥ò¡bfhŸStjhfî«, $kh‹. eha¡f® îkhz¤ â£l¤ij¥
nfhaK¤ö® Íšyh fh‹gu‹ÌY«Tl xU Ô®khd« ïij¥g‰¿
g‰¿ btF m‰òjkhf¢ brh‹dhbu‹W«, Mdhš fh§»uáš
$kh‹. ã.É.euá«k Iauhš ãnunuã¡f¥g£L Ô®khdkhÆU¥gJ
nruhÔ®fbs‹W brh‹dij kh¤âu« jh‹ x¥ò¡bfhŸs Koah
jk¡F PhgfÄU¡»‹wbj‹W«, #°o° f£áah® ïªj r£l¤ij¢
bj‹W« g¤âÇ¡if ÃUg®fis¥ gh®¤J¢ brh‹dh®. clnd
brŒjh®fbs‹»w fhuz¤â‰fhf mij¢ áy® ö‰Wtj‰F eh«
m§»Uªj #d§fbsšyh« mtiu, “Ú® brh‹dJ j¥ò, $kh‹.
fhJbfhL¥gJ ig¤âa¡fhu¤jd bk‹W«, ekJ kj« j‰fhy« áÇ¥ò¡
eha¡f® brhšyhj bghŒahd th®¤ijfia¢ brhšÈ g¤âÇ¡ifÆš
»lkhŒ nfh®£LfËš bjh§»¡ bfh©oU¡»‹wbj‹W«, ahidÆ‹
$kh‹. eha¡fU¡F Énuhjkhd ãurhu« brŒtj‰F mETykhf¥
ã‹ bjhilÆš nghL»w ehk«, tlfiyah, bj‹fiyahbt‹gJ
ãuhkz¤ jªâu« brŒâU¡»Ö®, $kh‹. eha¡fU¡F tªjd§
X® btŸis¡fhu mâfhÇ brh‹dhš jh‹ ekJ kd« âU¥â
TWtjhf¢ brhšÈ jªâukhf nkilÆš V¿¡bfh©L ï«khâÇ
ail»‹wbj‹W«, ï‹D« gy K¡»akhd Éõa§fS¡F r®¡fh®
bghŒahd r§fâfis¥ ngRtJ Äfî« xG§Ñdbk‹W«, fh§»u°
ãuntr¤ijí« vâ®ghuhkÈU¥gj‰F ek¡F nah¡»aij ïšiy
bgaiu¢ brhšÈ¡bfh©L âÇí« ãuhkz®fŸ nah¡»aijna
v‹gij âd« fh£o¡bfh©oU¡»nwhbk‹W«, ïªJ kj¤âš xU
ï¥goÆU¡Fkhdhš, k‰wt®fŸ r§fâ v¥goÆU¡Fbk‹W«”
ïªJ bghJ¤ bjUÉš el¥gj‰F¢ r®¡fh® jaÉUªjhY§Tl
brh‹dh®fŸ. ãwF mªj ãuhkz®, jd¡F mªjkhâÇ g£ljhf
e«ktnu brŒí« N£áfshš KoahkÈU¥gnjhL, ï‹D« gy
Ãid¤J, m›Éj« brh‹nd‹ v‹W brhšÈ¡ bfh©lh®. clnd
bfLâfŸ e«ktnu brŒ»wh®fŸ v‹W« ï«khâÇahd
m¡uhrd® bghJ #d§fis mk®¤â, T£l¤ij¡ fiy¤jh®. ãwF,

Fo muR - 1925 418 419 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


³ ãuhkz® $kh‹. eha¡fÇl« btËÆš tU«nghJ rkhjhd«
brhšÈ¡bfhŸStj‰fhf¥ ngr tªjh®. $kh‹. eha¡f® c§fŸ
rkhjhd¤ij¥g‰¿ vd¡F m¡fiuÆšiy, T£l¤âš m«khâÇ
ngáÉ£L, jÅahf ï§FtªJ v‹Ål« gšiy¡bfŠRtâš v‹d
ãunah#d«? xU áW rªj®¥g« »il¤jîlndna ï›tsî Éõk«
brŒJÉ£O®fns, bgÇa nah¡»aij »il¤jhš ãuhkzušyhjh® òJ M©L r‹khd«
fis monahL MiyÆš it¤jšyth eR¡» ÉLå®fŸ v‹W
brh‹dh®. clnd mªj ãuhkz® jd¡F¡ fh§»uáÈU¡F« r«gª
j¤ij uhédhkh¢ brŒtjhf¤ Ô®khd« brŒJ, uhédhkh¡ foj¤ij 1926-« M©L ãw¡f¥ngh»wJ; tUl¥ ãw¥ã‰fhf “Fo
vGâ n#h¥ãš ngh£L¡bfh©Ljh‹ c§fŸ T£l¤â‰F tªnj muR” g¤âÇif¡F v‹d r‹khd« brŒa¥ ngh»Ö®fŸ? x‹wh, “Fo
bd‹W brhšÈ m¡foj¤ij vL¤J¡ fh£odh®. g¡f¤âÈUªj muR”¡F mj‹ e©g®fŸ x›bthUtU« 3 rªjhjhu®fis¢ nr®¤J¡
t®fŸ, “Û£o§F¡F tU«nghnj ï«khâÇ fyf« brŒayh«, m§ bfhL§fŸ mšyJ ekJ r_f¤J¡nf nfL NG«goahd ãuhkz¥
»U¡»wt®fŸ VjhtJ brh‹dhš, clnd uhéehkh¡ bfhL¤J g¤âÇ¡iffË‹ xU rªjhjhiuahtJ Fiwí§fŸ. ïij Ú§fŸ
ÉLtjhŒ¢ brhšÈÉlyhbkd Ãid¤J uhéehkh vGâ n#h¥ãš brŒjhš, “Fo muR¡F” kh¤âukšyhkš, eh£L¡F«, ãuhkzušyhj
ngh£L¡ bfh©L, fyf¤â‰F¤ jahuhf tªâU¡»Ö® v‹gJ ïªj r_f¤J¡F« ÉLjiy mË¡f c§fŸ flikia¢ brŒjt®
uhéehkhthš U#&th»wjh ïšiyah” bt‹W nf£lh®fŸ. fshå®fŸ.
ãwF mªj¥ ãuhkz® bt£» jiyFŪJbfh©L ngrhk‰ Fo muR - m¿É¥ò - 27.12.1925
nghŒÉ£lh®. T£l¤âÈUªjt®fS¡F njÓa ãuhkz®fŸ
Nœ¢áÆ‹ Kiw e‹whŒ És§»‰W.
ï¥goÆU¡f, RnjrĤâu‹ v‹D« ãuhkz¥ g¤âÇ¡if
$kh‹, eha¡f® ngáaJg‰¿ rÇahŒ vGjhkY«, elªj t®¤jkhd§
fis¥g‰¿ rÇahŒ¡ F¿¥ãlhkY«, $kh‹. eha¡f® ngÇš gÊRk¤â
vGâÆU¡»wJ. ãuhkz¥ g¤âÇiffË‹ tšyikfis m¿tj‰
F«, M¡fî«, mÊ¡fî« Toa r¡âfŸ mitfS¡F©bl‹gij¡
fh£lî« ïªj cjhuznk nghJkhdjh? ïšiyahbt‹gij thrf®
fns ô»¤J¡ bfhŸs nt©LkhŒ¡ nf£L¡bfhŸS»nw‹.

Fo muR - brh‰bghÊî - 27.12.1925

Fo muR - 1925 420 421 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nf£LÉ£L; mâfhut®¡f« bk¢r mt®fS¡F¤ Jiz Égh®fŸ.”
v‹gJ.

°tuh{ah g¤âÇ¡ifÆ‹ khuo¥ò


RnjrĤâu‹ brh‹dâš áyijna brhšÈ, ï¥g¤âÇif
ãuhkzušyhjh® kfheh£il¥g‰¿ mo¤J¡bfh©lnjhL, “bjhÊyhsU¡F v‹d brŒjh®fŸ?” “xL¡f¥
g£ltU¡F v‹d brŒjh®fŸ?” “it¡f« r¤âah¡»uf¤â‰F v‹d
ãuhkz¥ g¤âÇ¡iffË‹ Xy« brŒjh®fŸ?” “ahuhtJ áiw¡F¥ nghdh®fsh?” “Íšyh, jhÿ¡fh
rigfËš m¡T£l¤âdiu¢ nr®ªnjhnu mâf«. °jy Ra M£á
br‹idÆš ï«khj« 20, 21-ª njâfËš eilbg‰w ïyhfh mªj¡ f£á¤ jiyt® ifÆnyna ïU¡»‹wJ; mjdhš
ãuhkzušyhj 9-tJ kfheh£L elto¡iffis¥g‰¿, “Rnjr #d§fS¡F v‹d brŒJ É£lh®fŸ?” v‹W nf£»wJ.
Ĥâu‹”, “°tuh{ah” KjÈa ãuhkz¥ g¤âÇiffŸ M¤âu«
bghW¡fhkš tÆW tÆwhŒ mo¤J¡bfh©L XyÄL»‹wd. mt‰¿š “kfheh£L¡F #d§fŸ mâfkhŒ tuÉšiyba‹W $kh‹
RnjrĤâu‹ g¤âÇif “trî kfhehbl‹W” jiya§ fÄ£L moƉ lh¡l® enlr KjÈahnu brh‹djhš, ï«kfheh£L¡F¥ ãuhkzuš
f©l x¥ghÇia¢ brhšÈ¡bfh©L mG»‹wJ. mt‰¿š K¡»a yhjh® MjuÉšiyba‹gJ És§F»wbj‹W” ïu©L
khd áyt‰iw¡ ÑnH F¿¥ã£L mj‰F¢ rkhjhd« vGJnth«. g¤âÇiffS« nf£»wJ.

1. “ïªj kfheh£o‰F #d§fŸ mâfkhf tuÉšiyna ba‹W gâš


$kh‹. lh¡l®. á. enlrKjÈah® brh‹djhš, ï«kfheh£o‰F
ãuhkzušyhjh® Mjuî ïšiy” ba‹gJ. ‘°tuh{ah’ thtJ, “RnjrĤâudh”tJ ï‹D« vªj ãuhkz
g¤âÇ¡ifahtJ mªj kfheh£o‰F ï¤jid bga®fŸ jh‹ tªjh®
2. “áy ãuhkzušyhjhU«, m¡uhrdhâgâ fd« ahjtU« To fbs‹W vGjntÆšiy. ahuh® tªjh®fbs‹W mt®fŸ bgauhtJ
ãuhkz®fis e‹whf¤ â£odh®fŸ” v‹gJ. vGjnt ïšiy. ï›tsî mšg ò¤â j«Äl« ïU¥gij kwªJ
3. “ïªj khfhz¤âY« g«ghŒ khfhz¤âY« #°o° f£á É£L, kÇahij¡fhf bgUªj‹iknahL ekJ T£l¤â‰F tu
mâfhu¥ gjÉÆÈU¡»‹wJ, #d§fS¡F ït®fshš v‹d brŒa¥ nt©oa #d§fŸ tuÉšiynaba‹W $kh‹. enlr KjÈah®
g£oU¡»wJ” v‹gJ. brh‹dhš, mªj th®¤ijia K‹}‰ ão¤J¡bfh©L, ãuhkz
ušyhjh® kfheh£L¡F¡ T£l« tuntÆšiy; mJ rÇahd ãuâÃâ¤
4. “g«ghŒ khfhz¤âš kJÉy¡F ÉõakhŒ #°o° f£á Jtkšybt‹W brhšYtJ, v›tsî á‹d¤jd«. 21-ªnjâ #°o°
ahÇ‹ xU yøa¤ij mªj ft®‹bk©lh® V‰W¡bfh©ld®. g¤âÇ¡ifÆš T£l¤J¡F tªâUªjt®fËš K¡»akhdt®fbs‹W
Mdhš, ïªâah ft®‹bk©lh® mij ÃuhfǤJÉ£ld®. mj‹ brhšÈ Rkh® 150 fdth‹fSilaî«, Ókh£ofSilaî«, bgaiu¡
nkš g«ghŒ kªâÇ uhÍehkh¢ brŒjhuh?” v‹gJ. F¿¥ã£L É¡nlhÇah g¥Ë¡ Ahš ão¡fhkš, âushd ãuâÃâfŸ
5. “bj‹dh¥ãÇ¡fh ïªâaÇl« mEjhg« T¿ X® Ô®khd« tªjh®fbs‹W vGâÆU¡»wJ. mâš Vw¡Fiwa, r£lrig bk«g®
brŒa¥g£lJ. mij mKY¡F¡ bfh©Ltu ft®d® b#dunyh, fŸ, kªâÇfŸ, #Û‹jhu®fŸ, kfhuh#h¡fŸ, jhÿfh ngh®L, Íšyh
mur® bgUkhndh ÃuhfǤJÉ£lhš, fd« gdfhš ïuh#h, fd« ngh®L, KÅághÈ£o ïitfË‹ jiyt®fŸ, m§f¤âd®fŸ, #£{,
ahjt® j§fŸ ft®‹bk©o‹ _ykhf ïuh#¥ãuâÃâ¡F tÈíW¤j âth‹KjÈa ntiyfŸ gh®¤J ïis¥ghW« fdth‹fŸ, bgÇa
V‰ghL brŒth®fsh?” v‹gJ. Äuh°jhu®fŸ, ãugy t®¤jf®fŸ, »¿°jt fdth‹fŸ, kfkâa fd
th‹fŸ, jhœªj tF¥ghbu‹W Tw¥ gL« tF¥ig¢ nr®ªj fdth‹
6. “ãuhkz®fis¤ â£odhš kh¤âu«, ft®‹bk©lh® Ra
fŸ, r®t fyhrhiy mâfhÇfŸ, itÔf x¤JiHahikia¢ nr®ªj
M£á mâfhu« bfhL¤JÉl kh£lh®fŸ, tUlbkhUKiw Ô®khd«
t®fŸ, Rauh{a¡ f£áia¢ nr®ªjt®fŸ, KjÈa fdth‹fshfnt
brŒjhY« bfhL¤JÉl kh£lh®fŸ, clnd Rauh{a« bgw ntW
Rkh® 150 ngU«, k‰W« bjhÊyhËfŸ, ViH¡ Foahdt®fŸ, eL¤ju
v‹d brŒth®fŸ? vdnt, #d§fŸ bk¢r Rauh{a mâfhu«
Fo muR - 1925 422 423 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
tF¥gh®fŸ M»a midtUkhŒ kfheh£o‹ °jy« v›tsî ïl« kfhehL f©ÂakhŒ elªjjh? v‹W gh®¥gj‰F, fhŠÓòu«
bfhŸSnkh m›tsî« ÃiwªJ, nk‰bfh©L« btËÆš ïl« kfheh£oš îthf« brŒj jiyt®fbs‹ngh® elªJbfh©l nah¡»
ão¡fhkš T£lkhfî« #d§fËU¡f, mt‰iw ï« khâÇ j§fŸ aijiaí«, br‹id ãuhkzušyhjh® kfheh£L îth»fŸ elªJ
g¤âÇ¡ifÆš âǤJ¡T¿ Éõk¥ãurhu« brŒâU¡»wJ. ït‰iw bfh©l nah¡»aijiaí«, “Fo muR” “jÄœehL” “etr¡â”
eh« X® nfŸÉ nf£»nwh«. mjhtJ njr¤J¡nf bghJthd bj‹W«, KjÈa g¤âÇ¡iffis go¤J¥gh®¤jhš bghJ #d§fS¡F¤ bjÇa
ÄFªj bršth¡Filabj‹W«, ahnuh áy® jÉu, k‰W« všnyhuhY« tU«. mšyJ ïªj¥ ãuhkz¥ g¤âuhâg®fns, bfhŠr neukhtJ
MjÇ¡f¥gL»wbj‹W« brhšY»wJ«, 33 nfho #d§fS¡F j§fSila #h⥠ò¤âia kwªJ, r¤âa¤ij Ãid¤J, beŠáš if
ãuâÃâ rigahÆU¡»w fh§»u° kfhrigÆ‹ nguhš, jÄœ eh£oš it¤J¥ gh®¤J¡bfh©lh®fshdhš, mt®fS¡F« c©ik
2 nfho #d§fS¡F nkyhf ãuâÃâ °jhd« bg‰wJ«, ãuhkz® És§F«. ï¥bghG jhtJ mt®fS¡F nah¡»aij ïU¡Fkhdhš,
fshš jÄœehL fhªâbad¡ bfh©lhl¤j¡ftUkhd, âU.É. ãuhkzušyhjhÇš vªj¤ bjhÊY¡F, vªj tF¥ò¡F, vªj eh£L¡F,
fÈahzRªju KjÈah® jiyikÆš elªjJkhd, fhŠÓòu« kfh vªj mªj°J¡F, vªj Íšyhî¡F, vªj jhÿfhî¡F ãuhkzušyhjh®
eh£L¡F v¤jid ãuâÃâfŸ tªâUªjh®fŸ? mj‰F K‹ elªj âU rh®ghf m«kfheh£L¡F ãuâÃâfŸ tuÉšiyba‹gij vL¤J¡
t©zhkiy, kfheh£L¡F v¤jid ãuâÃâfŸ tªâUªjh®fŸ? fh£l£L«. njr¤âY«, fh§»uáY«, bršth¡FŸsjhŒ¢ brhšy¥
ïj‹ fz¡if¥ ngh£L 2 1/2 nfho #d§fS¡F åjhrhu« ãǤJ¥ gLtJ«, fh§»uirna j‹ RthÔd¥gL¤â¡bfh©ljhŒ¢ brhšy¥gL
gh®¤J, ãuhkzušyhjh® kfheh£L¡F« tªâUªj #d§fis fz¡ tJ«, 33 nfho #d§fË‹ uhéa e‹ik¡F¥ ãuâÃâ¤tkhÆU¡»w
bf©Â åjh¢rhu« ãǤJ¥ gh®¤âUªjhš, njr¤âš vj‰F nah¡» bj‹W brhštJkhd Rauh{a¡ f£áÆ‹ kfhehL TL»w fhy¤âš
aij ts®ªJ bfh©L tU»‹wbj‹gJ e‹whŒ bjÇatU«. âUt© v¤jid ãuâÃâfŸ tU»‹wh®fŸ? mâš vªbjªj #hâah®, vªbjªj
zhkiy kfheh£L¥ ãuâÃâfË‹ v©Â¡if Rkh® 250 Tl ïšiy tF¥gh®, vªbjªj bjhÊyhs®, vªbjªj tifÆš njr¤â‰fhf¤
ba‹gJ ekJ Phgf«. mt‰¿š gy Íšyh¡fS¡F«, jhÿfh¡ âahf« brŒjt®fŸ mâš TL»wh®fŸ. KjyhtJ, Rauh{a¡ f£á
fS¡F«, ntW Íšyh¡fhuU«, ntW jhÿ¡fh¡fhuU« ãuâÃâfshŒ¡ khehL T£odhš mj‹ c©ik¡ bfhŸiffis¥ g‰¿ fjit¤ jhœ
Tl ïUªjh®fŸ. áy Íšyh¡fS¡F ïu©blhUt®jh‹ tªâUª ngh£L¡bfhŸshkš ït®fshš ngr Ko»wjh? k‰W« 25 nfho ïªJ¡
jh®fŸ. br‹idÆÈUªJ xU fdth‹ jdJ f£á¡F bk#hÇ£o fË‹ ghukh®¤Ôf r«gªjkhd, tUzháuk j®k KjÈa kfhehLfŸ
r«ghâ¥gj‰fhf, jdJ M£fŸ tr« %ghŒfis¡ bfhL¤J mD¥ã, T£L«nghJ v¤jid ng® tU»wh®fŸ? vªbjªj #hâah® tU»wh®
MŸ nr®¤J¡Tl, rÇahd go T£l« nr®¡f Koahk‰nghŒÉ£lJ. fŸ? ït®fS«, VjhtJ To¥ ngR«nghJ fjit¤ âwªJ it¤J¥
fhŠÓòu¤âY« kfhehL elªjbj‹W bganubahÊa m§F« 250 ngr¡Toa nah¡»aij ïU¡»wjh? ït‰iwbašyh« nahá¡fhkš,
ãuâÃâfŸTl nruntÆšiy. m§F tªâUªj ãuâÃâfËnyí«, khd§bf£lt‹ brhªj¡ fhu‹ v‹»w ijÇa¤âš iftr« g¤âÇif
bghJ #d§fS¡F c©ikahd ãuâÃâfŸ v›tsî ng®? tu¥ ïU¡»wJ, go¥gj‰F Vkhªj #d§fËU¡»‹wh®fŸ, r¤j« nghL»w
nghF« nj®jšfËš ËW °jhd« r«ghâ¡f tªj ãuâÃâfŸ t®fis¢ RthÔd¥gL¤â¡ bfhŸs gz« ïU¡»wJ v‹»w ijÇa¤
v›tsî ng®? nj®jšfËš V#©L ntiy r«ghâ¤J¥ gzkila â‹ ngÇš Ãid¤jgobašyh« vGâÆU¡»wnj jÉu, ntW v‹d
tªj ãuâÃâfŸ v›tsî ng®? xU r_f¤jhiu Vkh‰¿ jh§fŸ fLfsî nah¡»a« ïU¡»wJ.?
Mâ¡f«bgwyhbk‹W Ãid¤J Nœ¢á brŒa tªjt®fŸ v›tsî
2. “áy ãuhkzušyhjhU« m¡uhrdhâgâ fd« ahjtU« To
ng®? mt®fŸ brh‰go Mltªjt®fŸ v›tsî ng®? j§fŸ
ãuhkz®fis e‹whŒ¤ â£odh®fŸ” v‹W vGâÆU¡»wJ.
És«gu¤J¡fhf tªjt®fŸ v¤jidng®? v‹gjhf¡ fz¡F¥ngh£L
mtut®fisí« fʤJ¤jŸË c©ikahŒ njr¤â‹ Fiwia gâš
vL¤J¢brhšÈ, mj‰F nt©oa Ô®khd§fis¢ brŒJ mªj¥go
kd¥óuzkhŒ, c©ikahŒ, ciH¡f tªjt®fŸ v¤jid ng®? v‹W áy ãuhkzušyhjhU«, m¡uhrdhâgâíªjh‹ ãuhkz®fis¤
fz¡F¥gh®¤jhš, ãuhkzušyhjhÇ‹ kfheh£L nah¡»aij, fh§» â£L»wh®fsh? mšyJ njrnk mt®fis¤ â£L»wjhbt‹gij
u° kfheh£ilÉl áwªjjh ïšiyahbt‹gJ bjÇí«. mijÉl ït®fŸ ftÅ¡fnt©L«. ïªâahɉnf mUªjdkhŒ kâ¡f¥gL
fhŠÓòu« kfhehL f©ÂakhŒ elªjjh? br‹id ãuhkzušyhjh® gtU«, cyf¥bgÇahUkhd kfh¤kh fhªâ, ïªj¥ ãuhkz®fis¥

Fo muR - 1925 424 425 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


g‰¿ brhšY«nghJ, ïªâahî¡F ãÇ£oõh® brŒj m¡»uk¤ijÉl 3. “ïªj khfhz¤âY«, g«ghŒ khfhz¤âY«, #°o° f£á
ekJ ãuhkz®fŸ brŒjJ Fiwªjjšy bt‹W brhšÈÆU¡»wh®. mâfhu¥ gjÉÆÈU¡»wJ; #d§fS¡F ït®fŸ v‹d e‹ik
°thÄ Éntfheªj®, ãuhkz®fŸ f¡»d Éõ¤jhš jh‹ ïªâah brŒJ É£lh®fbs‹W” vGâÆU¡»wJ.
bf£lbj‹W«, mt®fŸ Éõ¤ij¤ âU«g mt®fnsjh‹ vL¤J¡
bfhŸs nt©Lbk‹W«, mªj¥ ãuhkz Éõ« vLg£lhyšyhJ, gâš
ïªâahî¡F ÉLjiyÆšiyba‹W«, brhšÈÆU¡»wh®. bgÇa ïªj ïu©L khfhz¤âY«, cŸs ãuhkz®fŸ, ït®fis
âah»í« njrg¡jUkhd njrgªJ jh° mt®fŸ jd¡F mâfhu v⮤J, ïªj °jhd§fis¥ãL§»¡ bfhŸsnt©Lbk‹w fU¤J¡
ÄUªjhš, ãuhkz °âßfisbašyh« ão¤J, Ô©lhjt®fS¡F bfh©nl ãuhkzušyhj kªâÇfis, xU ntiyí« brŒa bth£lh
x¥òɤJ ÉLnt‹ v‹W jd¡F mt®fŸ ÛJŸs M¤âu¤ij¡ kš jL¥gnj j§fŸ bfhŸifahf it¤J¡bfh©L, mj‰F xU
fh£oÆU¡»wh®. ïªâa ÇÎahd [®.ã.Ì.nu mt®fŸ, ïªâahî¡F f£áia c©lh¡», j§fŸ gz¤âdhY«, g¤âÇ¡ifÆdhY«, j¥ghd
Rauh{a« nt©Lkhdhš ãuhkz®fisbašyh«, _£ilÆš tÊÆš ghku #d§fisí« Vkh‰¿ rjh r®t fhy«, kªâÇfnshL
ngh£L¡f£o, m¤yhªâ¡ kfhrK¤âu¤âš ngh£LÉl nt©Lbk‹W bjhšiy bfhL¥gJ«, ït®fS¡F¥ gâš brhšYtânyna
brhšÈÆU¡»wh®. ïitbašyh« òfGiufsh? ï‹D« ïªj¥ kªâÇfSila fhy¤ij¡ fÊ¡f nt©o tUtJ«, bfhŠr eŠr«
ãuhkz®fshš kâ¡f¥g£lt®fS«, kâ¡f¥gL»wt®fSkhd VjhtJ ntiy brŒayhbk‹W Mu«ã¤jhš, ïªj ïlnk nghŒ
$kh‹fŸ. lh¡l®. tujuh#Y ehíL, <.bt.ïuhkrhÄ eha¡f®, ÉLnk. ãwF mâš ãuhkz®fŸ tªJ c£fh®ªJ bfh©L, monahL
É.r®¡fiu¢ br£oah®, Rnuªâueh¤ MÇah, É.X.áj«gu« ãŸis, j§fŸ r_f¤ij xʤJÉLth®fns, ïJrka« ešyJ x‹W brŒa
j©lghÂ¥ ãŸis, v°. ïuhkehj‹, ïuhk¢rªâu¢ br£oah®, Koahk‰ nghÆD«, bf£lJ brŒathtJ bfhL ik¡fhu®fS¡F
R¥ãukÂa ehÆdh®, ïuhkrhÄ bu£oah®, ïuhkE# bu£oah®, ïl« bfhL¡fhkš j¥ã¤J¡ bfh©lhš nghJ«, v‹»w ÃiyikÆš,
MânfrtY eha¡f®, á§fhuntY br£oah®, fªjrhÄ ãŸis, mt®fËU¡F«go ït®fŸ brŒJÉ£lnjhlšyhkš, ï›tsití«
R¥igah, rhÄehjŠ br£oah®, bt§»l»UZz ãŸis, gthÅ á§, j¥ã, njt°jhd knrhjh, fšÉ knrhjh, bjhÊyhsU¡F cgfhu
brh¡fȧf«ãŸis, tÆR. õ©Kf« br£oah®, uhabrh¡fȧf« knrhjh KjÈaJfis¢brŒa¤jh‹ ïu©blhU e‹ikfis¡Tl
br£oah®, âahfuha PhÅah®, Rªâu« ãŸis, AÛ¤fh‹ M»a bjhiy¥gj‰F gy Nœ¢áfS«, jªâu§fS« brŒJ bfh©L,
njrg¡j®fŸ, njr¤J¡fhf xU jlit, ïu©L jlit, _‹W jlit, kªâÇfŸ v‹d brŒjh®fbsd¡ nf£gJ nah¡»akhbt‹gij
eh‹F jlit áiw¡F¢ br‹wt®fŸ, xU tUl«, ïu©L tUl«, thrf®fns ftÅ¡f£L«.
_‹W tUl«, IªJ tUl« njr¤J¡fhf b#ÆY¡F¢ br‹wt®fŸ,
Õ.V.,v«.V.,ã.vš KjÈa g£ljhÇfŸ, itÔf x¤JiHahjh®, eL¡ 4. “g«ghŒ khfhz¤âš ft®bk©lh® #°o° f£áahÇ‹ kJ
f£áah®, Rauh{a¡ f£áah® bjhÊiy É£lt®fŸ, j§fŸ tU« Éy¡F¤ Ô®khd¤ij V‰W¡bfh©lhY«, ïªâah ft®©bk©lh®
goia É£lt®fŸ v‹W brhšy¥gL« ït®fS«, ï‹D« mnef mij ÃuhfǤJ É£lh®fns; mj‹nkš, #°o° f£á kªâÇfŸ
bgÇah®fS«, ï‹D« áy Íšyh fh§»u° ãuábl©LfS«, jhÿfh uhéehkh¢ brŒjh®fsh?” v‹gJ.
fh§»u° ãuábl©LfS«, fh§»u° îthf bk«g®fS«, khfhz
fh§»u° jiyt®fS«, fhÇajÇáfS«, îthf bk«g®fS«, khfhz gâš
Íšyh, jhÿ¡fh kfheh£L¤ jiyt®fS« všyhUªjh‹ ïªj¥ ïJ v›tsî RthÔd« bf£l nfŸÉba‹gij, bfhŠrkhtJ
ãuhkz®fis¤ â£L»wh®fŸ. $kh‹. fÈahzRªju KjÈah® j§fS¡F khd«, bt£f« ïUªâU¡Fnkahdhš, e‹whŒ cz®ª
ngh‹w ïu© blhUt® (mJî« btËÆš kh¤âu« brhštâšiyna âU¥gh®fŸ. #°o° f£áahiu V‹ uhéehkh¢ brŒaÉšiyba‹W
bahÊa kdâš ml¡»al¡»na ïis¤J¥ ngh»‹wh®fbs‹W nf£»w Rauh{a¡ f£áia¢ nr®ªj ïªj¥ ãuhkz®fŸ j§fŸ ãua¤
brhšyyh«.) jÉu, ntW ah® ït®fis thœ¤J»‹wh®fbs‹gJ jd¤jhš ïªâah r£lrigÆš Ãiwnt¿d, xU r¤âšyhj uhéa
ek¡F¤ bjÇaÉšiy. ïªj ÃiyikÆš, CU¡F ïis¤jt‹ mik¥ò¤ Ô®khd¤ij uh#¥ãuâÃâ ÃuhfǤJÉ£lhnu; m¥bghGJ
ãŸisah® nfhÆš M©o v‹gJ nghš, #°o° f£á¡fhuiu ït®fŸ uhÍehkh¢ brŒjh®fsh? ït®fshtJ, j§fŸ fhÇa« murh§
kh¤âu«, j§fis it»wh®fŸ, it»wh®fbs‹W XyÄLtâš f¤âš bršyhÉ£lhš, uhéehkh¢ brŒJ ÉL»‹nwhbk‹W, ghku
m®¤jbk‹d?
Fo muR - 1925 426 427 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
#d§fshd ViH nth£l®fËl«, th¡F¤ j¤j« brŒJ, kfh¤khÉ‹ g‰¿¥ g¤âÇ¡iffËš, bghŒí«, òSF« vGâ mnah¡»a¥ ãurhu«
x¤JiHah¤ â£l¤ijí« ghHh¡»É£L, r£lrig¡F¢ br‹w bghŒ brŒtJ«, ïj‰FjÉahŒ, M§fh§F Ñœ k¡fisí«, khd bt£f
r¤âaÑ®¤âfŸ! m¥goÆU¡f, ït®fns uhéehkh¡ bfhL¡fhkš, Äšyhjt®fisí« Ã%g®fshf it¤J¡bfhŸStJ«, M§fh§F
ï‹dK« bjh§»¡ bfh©L, nghjh¡Fiw¡F r«gs« tU»w c¤â tƉW¡»šyhjt®fS¡F %ghia¡ bfhL¤J, ãuhkzušyhjhiu
nahf¤ijí« bg‰W¡ bfh©L, r£lrigfis xG§fhŒ el¤â¡ ittJ«, j§fS¡F nth£ nrfǤJ¡ bfhL¡F«go brŒtJ«,
bfhL¡f, moik¤jd¤ijí« ó©L bfh©L, ïU¥gij¡ ftÅ¡ mnjhL bghJ k¡fŸ Vkhw¤jFªj ïu©blhU Ô®khd§fis¥ g‰¿
fhkš, #°o° f£áah® V‹ uhéehkh¡ bfhL¡fÉšiy ba‹W nf£f thahš ngRtJkšyhkš, ntbw‹d ït®fŸ rhâ¤jh®fŸ! rhâ¡»wh®
tªJ É£lh®fŸ. ïJ jh‹ îthzkhŒ ËWbfh©L vâÇš fŸ!! rhâ¡f¥ ngh»wh®fŸ!!!
Égtid¥ gh®¤J Úna‹ nfhtz§ f£o¡bfh©oU¡»whŒ, cd¡F
ntZoÆšiyah? v‹W nf£gJ nghÈU¡»wJ. #°o° f£á¡fhu®, °tuh{a¥ g¤âÇif¡F¥ gâš.
j§fŸ fhÇa§fis uh#h§f¤jh® x¥ò¡bfhŸshÉ£lhš uhÍehkh¡ ïjšyhkš, °tuh{a¥ g¤âÇif “bjhÊyhsU¡F v‹d
bfhL¤JÉ£L btËÆš tªJ ÉL»nwhbk‹W, v§fhtJ, v¥ngh brŒjh®fŸ?” ‘xL¡f¥g£lt®fS¡F v‹d brŒjh®fŸ?’ ‘it¡f«
jhtJ, ahÇl¤âyhtJ brhšÈÆU¡»wh®fsh? ïij thrf®fns r¤âah¡»uf¤J¡F v‹d brŒjh®fŸ?’ ahuhtJ áiw¡F¥ nghdh®
e‹whŒ¡ ftÅ¡f nt©L«. fsh?’ Íšyh, jhÿfh °jy °jhgd rigfŸ Mâ¡f« j§fŸ ifÆ
5. “bj‹dh¥ãÇ¡fh, ïªâaÇl« mEjhg« fh£o X® â£l« ÈU¡F«nghJ v‹d e‹ik #d§fS¡F¢ brŒJ É£lh®fŸ?” v‹W
V‰ghL brŒJ Ô®khd« brŒâU¡»wJ, ïij murh§f¤jh® ÃuhfǤJ nf£L mG»wJ.
É£lhš fd« gdfš ïuh#h, fd« ahjt® tÈíW¤j V‰ghL brŒth®
fshbt‹W” nf£»wJ. gâš
bjhÊyhsU¡fhf ntiybrŒj, $kh‹fŸ. fÈahzRªju
gâš KjÈah®, Rnuªâueh¤ MÇah, É.r¡fiu¢br£oah®, á§fhuntY
ïªâa®fŸ fšgh¤â¤ bjUÉš el¡f¡Tlhbj‹W ãuhkz®fŸ br£oah®, n#.v‹.uhkehj‹ ït®fbsšyh« ãuhkz®fsh? ãuhkz
jL¤jnghJ, r®¡fhU«, r£lrigí« mETykhÆUªJ«, ãuhkz ušyhjt®fsh? ït®fS¡F nkš, ãuhkz®fŸ v‹d rhâ¤âU¡
kªâÇahd [®.á.ã.ïuhkrhÄ Ia® v‹d rhâ¤JÉ£lh®? ešyJ »‹wh®fŸ? nkY«,
brŒahÉ£lhY«, bfLâ brŒaÉšiyba‹whtJ #d§fŸ Ãid¥ ï¥bghGJ IauhŒ¥ nghf¥gh®¡F« $kh‹.fÈahzRªju
gj‰F nah¡»akhŒ elªJ bfh©lhuh? ãuhkz fø kªâÇ¡F X® KjÈahut®fns, bjhÊyhs® fytu¤â‹ nghJ j§fŸ Éõa¤âš
r£l«, ãuhkzušyhj kªâÇ¡F X® r£l« ekJ eh£L¥ ãuhkz® ãuhkz®fŸ v¥go elªJ bfh©lh®fŸ, [®.ã.âahfuha br£oahU£
fS¡F V‰g£oU¡»wJ nghY«. ïJ f©zho å£oš FoÆU¡»w gl ãuhkzušyhj mâfhÇfS«, kªâÇfS«, jiyt®fS« v¥go
t‹, fšå£o‹ nkš fšbyL¤J¥nghLtJnghš ïU¡»wJ. elªJ bfh©lh®fbs‹gij¥ g‰¿¥ gyjlit brhšÈÆU¡»wh®.
6. “ãuhkz®fis¤ â£odhš kh¤âu«, Rauh{a« bfhL¤J Él ïJ ïufáabk‹W« brh‹dâdhš, ïij¥g‰¿ óuhî« btËÆl
kh£lh®fŸ; tUlbkhUKiw Ô®khd« brŒjâdhš kh¤âu« Rauh{ KoaÉšiy, RU¡fkhŒ¢ brhštjhdhš ãuhkzušyhj kªâÇfË‹
a« bfhL¤JÉlkh£lh®fŸ; ïbjšyh« #d§fŸ bk¢RjY¡F¢ ãua¤jd« ïUªâuhÉ£lhš, eh§fbsšyh« ehL fl¤j¥g£oU¥
brŒa¥gL« Ô®khd§fŸjh‹; filáahf ïit mâfhut®¡f¤J¡F¤ nghbk‹W brhšÈÆU¡»wh®.
jh‹ JizahF«” v‹W vGâÆU¡»wJ. xL¡f¥g£lt®fS¡F, °jy °jhgd§fËš, TLkhdtiuÆš
°jhd§fŸ mˤjJ, ãuhkz °jy°jhgd îth»fŸ fhy¤âyh?
gâš
ãuhkzušyhj °jy °jhgd îth»fŸ fhy¤âyh?
ïJ v¥gonah ïU¡f£L«. ïijÉl ïªj¥ ãuhkz¡ f£áah
it¡f« r¤âah¡»uf¤âš bjh©L brŒj $kh‹fŸ. <.É.ïuhk
uhd Rauh{a¡ f£áah® v‹d rhâ¤J É£lh®fŸ? ïuî«, gfY«,
rhÄ eha¡f®, v°.ïuhkehj‹, mŒahK¤J¡ fî©l® KjÈat®f
ö¡f¤âY« fdÉY«, ãuhkzušyhjhiu¤ â£LtJ«, mt®fis¥
bsšyh« ãuhkz®fsh? ãuhkzušyhjh®fsh?
Fo muR - 1925 428 429 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
áiw¡F¥nghd $kh‹fŸ. MÇah, j©lgh ãŸis,
lh¡l®. ehíL, É.x.áj«gu« ãŸis, ïuhkrhÄ eha¡f® ï‹D« v¤j
idnah vGj Koahj fdth‹fŸ áiw¡F¥ nghdJ ãuhkzušyhj
t®fsšyth? ï‹iwa¤âd« Rauh{a¡ f£ába‹W ng® it¤J¡
bfh©L, jh©ltkhL« ãuhkz®fËš v¤jidng® ïJfS¡F
cjÉdh®fŸ v‹gij ïªj¥ ãuhkz¥ g¤âÇ¡iffŸ brhšy£Lnk! bgÇah® fU¤J¡fUñy«
°jy °jhgd îthf§fËš #d§fS¡F v‹d e‹ik v‹W
nf£gjhÆUªjhš, $kh‹fŸ. É.»UZzrhÄ IaU«, [®.ã.v°.
kf¤jhd bjhF¥ò¥gÂ
átrhÄ IaUkhd ãuhkz®fŸ °jy °jhgd îthf¤âš ïUªJ
el¤âdijÉl, ãuhkzušyhjh® ïUªJ el¤âdâš v‹d nkhr« giHa “ FomuR ”, “gF¤j¿î”, “òu£á” M»at‰¿š 1925
V‰g£L¥nghŒÉ£lJ? ãuhkz®fËUªj fhy¤âš, ãuhkz®fisna Kjš mŒah mt®fŸ vGâa vG¤J¡fŸ, ng¢R¡fŸ, F¿¥ò¡fŸ
ÃaĤJ¡bfh©L tªjh®fŸ. ãuhkzušyhjh® ïU¡»w fhy¤âš, M»at‰iw M©LthÇahf¤ bjhF¡F« mÇa g âU¢áÆš
ãuhkz®fS¡F« x‹¿u©L °jhd§fis¡ bfhL¤JÉ£L, ãuhkz Jt§»aJ.
ušyhjhÇš, Ô©lhjh® c£gl gyiuí« ÃaĤJ¡bfh©L tU»wh®
gF¤j¿î¥ nguháÇa®fS«, MáÇa® m e©g®fS«,
fŸ. ntW v‹d brŒant©L«? ntW v‹djh‹ brŒa mªj
bgÇah® ü‰wh©L tshf¡ fšÉ Ãiya§fË‹ brayhs® òyt® nfh.
°jhd§fŸ cjî«? ïitfisbašyh« ftÅ¡fhkš, j£o¥ngr
ïkatu«gÅ‹ x¤JiH¥nghL ï¥gÂia el¤âd®. bgÇah®
MËšyhÉ£lhš j«ã r©l¥ãur©l‹ v‹gJnghš, ãuhkz
fU¤J¡ fUñy¤ bjhF¥ò¥gÂÆš <Lg£l khdÄF njhH®fŸ.
ušyhjhiu _is ïšyhjt®fbs‹W Ãid¤J¡bfh©L, g¤âÇ¡if
ÆdhY«, gz¤âdhY«, ãurhu¤âdhY« v¥goahtJ Vkh‰¿Élyh òyt® nfh.ïkatu«g‹,
bk‹»w MQt¤â‹ ngÇš brŒ»w Éõk¥ ãurhu« v‹gij bgÇah® MáÇa® gƉá¡fšÿÇ
ãuhkzušyhjh® czu nt©L«. v›tsî¡bf›tsî ãuhkz¥
Kjšt® nfh. fÈauh#&Y,
g¤âÇ¡iffisí«, ãuhkz¥ ãurhu§fisí«, ãuhkzušyhjh®
btW¡»wh®fnsh, m›tsî¡f›tsî ãuhkzušyhjhUila âU¢á nguháÇa® f. beLŠbrÊa‹,
K‹nd‰w« rÛg¤âÈU¡»‹wbj‹gijí« czu nt©LkhŒ¡ nguháÇa® âUkâ r¡FghŒ beLŠbrÊa‹
beLŠbrÊa‹,
nf£L¡bfhŸS»nwh«. gF¤j¿î MáÇa® m¢ brayhs®
e©g® bk. Mnuh¡»arhÄ,
Fo muR - f£Liu - 27.12.1925
nguháÇa® br.M.åugh©oa‹
br.M.åugh©oa‹,
âU¢á e.bt‰¿aHf‹,
òJ¡nfh£il å.bršy¥g‹,
jŠir bg.kUjthz‹
bg.kUjthz‹,
jŠir gF¤j¿ths® fHf¢
brayhs® ïuh.ïu¤âd»Ç
ïuh.ïu¤âd»Ç,
jŠir ïuh. gh©oa‹
gh©oa‹,
yhšFo g. Mšg®£
M»nah® jiyikÆš, áWáW FG¡fshf¥ ãǪJ) Ñœ¡ f©l
njhH®fŸ cjÉahs®fshf¥ bghW¥ng‰W¢ br«ikahd gÂahf
FoauáÈUªJ bga®¤J vGJ« g eilbg‰wJ.
Fo muR - 1925 430 431 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
òJ¡nfh£il É.mUŸbršt‹, F.ky®¡f©z‹, ïuh.el ã‰nr®¡if II
uhr‹, âU¢á jhs¡Fo M~ã É¡l®, nfhkhFo gh.ïuhnrªâu‹,
m.bt‰¿ntªj‹, f.ïuhk»U£oz‹, MW. ïuhkȧf«, g. rutz‹,
ïuh.ckhgâ, yhšFo ngÇ‹g¢bršt‹, Jiwô® V.#h‹, òŸs«gho
M®.#h‹uh{, jhs¡Fo M®.jdghy‹, g.eluhr‹, ïu.mUŸbkhʤ
njt‹, m. âUkhtst‹, ã.v«.fÇfhy‹, âU¢á M®.âUkhtst‹, bgÇah® fU¤J¡fUñy«
jŠir MáÇa® e.MWKf«, ntjhu©a« f. eluhr‹, ntjhu©a«
MáÇa® á.òfnHªâ, òšytuha‹ FofhL MáÇa® r. mwthdªj‹, ( bjhF¥ò¥g )
gh¥ghehL bt.á‹ida‹, jŠir k.byÅ‹, fl‹Fo ïuh.ïs§
Collected Works of Periyar E.V.Ramasamy
nfht‹, á‹dnry« F.khÇK¤J, nry« cHt®g£o e. kâthz‹,
bj§»a e¤j« V. fiyk‹d‹, òŸs«gho MáÇia etkÂ, ( Compilation Work )
ntjhu©a« bršy¤Jiu.
( ÉLjiy jªijbgÇah® 105 tJ ãwªjehŸ kyÇš(17.9.1983 ) neh¡f« : jªij bgÇah® mt®fË‹ vG¤J, ng¢R
fHf ilÇ, âuhÉl® fHf btËpL. KjÈagil¥ò¡fŸ mid¤ijí« M©L
thÇahf¤bjhF¤J¥ bgÇah® RakÇahij¥
`FomuR` 1925 vG¤J¥goÆÈUªJ m¿ªJ bfhŸsKoªj
ãu¢rhuÃWtd« rh®ãš btËÆlš.
gobaGâa njhH®fŸ kh. mH»ÇrhÄ, nrhiy.ïisaghuâ,
ã.kh®£o‹, ïuhkȧf«, enlr‹, R.eluhr‹.
Jt¡f« : âU¢á bgÇah® ü‰wh©L¡ fšÉtshf¤âš
2.5.1983 ïš Kjšf£l¥ g Jt§»‰W.

g¡ fhy« : Kj‰f£l¥g 40 eh£fŸ. ehbsh‹W¡F


Vw¤jhH 40 Kjš 50 tiuÆyhd bjh©l®
fis¡bfh©L eilbg‰W ïJtiu
»il¤JŸs FomuR, òu£á, gF¤j¿î
ïjœfËš cŸsit go vL¡f¥g£ld.

Kj‰f£l¥ Vw¤jhH 18 MÆu« g¡f§fËš 4 y£r¤J


g : 50 MÆu« tÇfŸ vGâKo¡f, 22,400 kÅj
kÂneu§fŸ ïJtiu bryth»íŸsd.

KG¤bjhF¥ò¥
gÂÆ‹ g¡f§fŸ : 75,000. tÇfŸ : 18,75,000.
c¤njr msî : bjhFâfŸ : 750 g¡f§fis¡
bfh©l ( bl«Ä ) 100 thšô«fŸ.
gâ¥ò bgÇah® RakÇahij¥ ãu¢rhu ÃWtd¤â‹
MáÇa® : brayhs® ».åukÂ

bjhF¥ò
MáÇa® : òyt® nfh. ïkatu«g‹ mt®fŸ.
Fo muR - 1925 432 433 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1
ã‰nr®¡if III
nt©LnfhŸ : ï¥g¡F¥ bgÇahÇ‹ gil¥ò¡fŸ
(ng¢R, f£Liu, ehlf«, ciuahlš , foj§
fŸ,thœ¤J¢ brŒâfŸ, m¿¡iffŸ, gâ¥ò
iufŸ, mªJiufŸ k‰W« òif¥gl§
fŸ) KjÈad it¤âU¥ngh® mD¥ã
cjîf.
bgÇah® fU¤J¡fUñy«
- bgÇah® khËif, âU¢á - 620 017
( bjhF¥ò¥g )
Collected Works of Periyar E.V.Ramasamy
( 1984 M« M©L âuhÉl®fHf« btËÆ£l
( Compilation Work )
bgÇah® - gF¤j¿î eh£F¿¥ãÈUªJ )

neh¡f« : jªij bgÇah® mt®fË‹ vG¤J, ng¢R


KjÈa gil¥ò¡fŸ mid¤ijí«
M©LthÇahf¤ bjhF¤J¥ bgÇah®
RakÇahij¥ ãu¢rhu ÃWtd« rh®ãš
btËÆlš.

Jt¡f« : âU¢á bgÇah® ü‰wh©L¡ fšÉtshf¤âš


2.5.1983 ïš Kjšf£l¥ g Jt§»‰W.

g¡ fhy« : Kj‰f£l¥g 40 eh£fŸ. ehbsh‹W¡F


Vw¤jhH 40 Kjš 50 tiuÆyhd bjh©l®
fis¡bfh©L eilbg‰W ïJtiu
»il¤JŸs FomuR, òu£á, gF¤j¿î
ïjœfËš cŸsit go vL¡f¥g£ld.

Kj‰f£l¥ Vw¤jhH 18 MÆu« g¡f§fËš 4 y£r¤J


g : 50 MÆu« tÇfŸ vGâKo¡f, 22,400 kÅj
kÂneu§fŸ ïJtiu bryth»íŸsd.

KG¤bjhF¥ò¥
gÂÆ‹ g¡f§fŸ : 75,000. tÇfŸ : 18,75,000.
c¤njr msî :bjhFâfŸ : 750 g¡f§fis¡bfh©l
( bl«Ä ) 100 thšô«fŸ.
ïu©lhtJ
f£l¥g : 20.5.84 Kjš 31.5.84 Koa ïUgJ¡F«

Fo muR - 1925 434 435 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


nk‰g£l njhH®fŸ KidªJ Kjš
mŒªjh©L¡ fUñy¤ bjhF¥òfis
m¢R¡F Ma¤j« brŒJ tH§»íŸsd®.

gâ¥ò bgÇah® RakÇahij¥ ãu¢rhu ÃWtd¤â‹


MáÇa® : brayhs® ».åuk mUŠbrhš bghUŸ
bjhF¥ò
MáÇa® : òyt® nfh. ïkatu«g‹ mt®fŸ.
mryhj - mfyhj
nt©LnfhŸ: ï¥g¡F¥ bgÇahÇ‹ gil¥ò¡fŸ ( ng¢R, mUªjdkhŒ - mÇa brštkhŒ
f£Liu, ehlf«, ciuahlš, foj§fŸ, mDZlhdkhŒ - xG¡f«, tH¡f«,
thœ¤J¢ brŒâfŸ, m¿¡iffŸ, gâ¥òiu mDZo¤jš - filão¤jš, rl§F brŒjš
fŸ, mªJiufŸ k‰W« òif¥gl§fŸ ) mgahÞj« - cŸs§ifia ca®¤â
KjÈad it¤âU¥ngh® mD¥ã cjîf.
MÓ®tâ¤jš
- bgÇah® khËif, âU¢á - 620 017 M¥j - e«gfkhd
M¥fhÇ ïyhfh - kJtǤJiw
MÞgj« - ïl«, g‰W¡nfhL
ï£nlÇ - Ãy všiyfËš bršY«
( 1985 M« M©L âuhÉl®fHf« btËÆ£l FW»a tÊ
bgÇah® - gF¤j¿î eh£F¿¥ãÈUªJ ) ïju®fŸ - k‰wt®fŸ, ãw®
ïy§»¡bfh©L - És§»¡bfh©L
c¤jhuz« - K‹nd‰w«, VWjš
c¤u¤j©Ù® - fu©o¤ j©Ù®
f©nzh¡f« - neh¡f«
rnfhju¥ght« - rnfhju kd¥gh‹ik
rªâah tªjd« - NÇa¤ njh‰w, kiwî ntiy
fËš brŒí« rl§F
r«ãu« - fË¥ò, Ãiwî
r‹dJ - (fšÉ¥) g£l«, mÂ
RjhthŒ - jhdhf, j‹Å¢irahf,
Rahâd« - cÇik, j‹trkh¡fš
brhUg« - cUt«, rhaš
j«ÄaKilaJ - jhœthdJ
j®k ÕkhâfŸ - j®k‹, Õk‹ KjÈnah®
jhu j«Äa« - V‰w¤jhœî

Fo muR - 1925 436 437 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Jntõ« - btW¥ò
J®yg« - bgw‰fÇaJ
njnrh¤jhuz« - eh£L K‹nd‰w«
bjhªj« - gªj«, f£L
Ãntjd« - gilaš
î¤jhB©a« - fUizÆšyhkš
ÃZfhÄa f®k« - ga‹ fUjh gÂ
ÃZLu« - bfhLik
glh« - _LJÂ
guhkh®¤Ôf« - bkŒ¥bghUŸ - cy»aš
m¿É‹¿
gÇyh - ( gÇyh, u§F, ãÇ£{ ) Ó£L
Éisah£L tiffŸ
ãuthf« - btŸs«
òUlghÇa® - fzt‹ kidÉ
kŠiP - kÆš
kh¢rÇa« - bghwhik, gifik
K‹D‰ão¤J¡bfh©L - K‹ üš ão¤J¡bfh©L
a¤jd« - Ka‰á
u§F - Ó£LÉisah£L tif
tâí« - tá¡F«, FoÆU¡F«
tJit - âUkz«
tu«gW¤J - tiuaiw¤J
th¡F¤j¤j« - th¡FWâ
thrhyf« - ng¢R¤âw‹
Éjªnjhâa - ghuh£o¥ngáa
ɤah®¤â - khzt®
Éa¡jkhf - btË¥gilahf
Éah{a« - tH¡F
ntilfhy« - nfhil fhy«
#£fh - Fâiu t©o

Fo muR - 1925 438 439 bgÇahÇ‹ vG¤J« ng¢R«: bjhFâ - 1


Fo muR - 1925 440

You might also like