Eko-döngü toplumu

YAKMA

Prof.Dr.Bülent Topkaya
Akdeniz Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi
Çevre Mühendisliği Bölümü
KAKAD

TODAİE TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 2

23 MAYIS 2006

Entegre Katı Atık Yönetimi Atık - Enerji

Teknolojik seçenekler
z Evsel ve endüstriyel kaynaklardan üretilen
atıkların içerdiği maddelerin geri kazanımı ve „ Anaerobik Parçalama
dönüştürülmesi „ Düzenli Depolama
„ Piroliz / Gazlaştırma
z Atığın termal işlemi ve enerji eldesi „ Yakma
„ Diğer

TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 3 TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 4

Yakma Yakmanın avantajları

„ Kalorifik değeri yüksek atıklar (kağıt, plastik, hastane atıkları vs. için
„ Atıkların fazla oksijen varlığında yüksek sıcaklıkta yakılması uygundur.
prosesidir. Isı enerjisi, inert gaz ve kül oluşur. Net enerji eldesi
„ Sürekli çalışacak şekilde dizayn edilebilir.
atığın bileşimine, yoğunluğuna, nem oranına ve inert maddelere
bağlıdır. Yakma organik maddenin ısıl içeriğinin %65-80 „ Doğrudan ısıtma / güç üretimi için termal enerji dönüşümü
oranında sıcak hava, buhar ve sıcak suya dönüştürebilir. gerçekleşir.
„ Göreceli olarak sessiz ve kokusuzdur.
„ Arazi ihtiyacı düşüktür.
„ Taşıma masraflarının azaltılabilmesi için yerleşim yerleri yakınına
kurulabilir.
„ Hijyeniktir.

TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 5 TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 6

1
 Yakmanın dezavantajları
„ Nem içeriği yüksek, kalorifik değeri düşük ve klorlu atıklar için
uygun değildir.
„ Aşırı nem ve inert içerik enerji istihsalini olumsuz etkiler.
Yanmanın sürdürülebilmesi için dış yakıt kaynağına ihtiyaç
duyulabilir.
„ Zehirli maddeler kül içerisinde birikebilir.
„ Partikül maddelere ek olarak SOx ve NOx emisyonları, klorlu
bileşikler (HCl – Dioksinler) oluşumuna dikkat edilmelidir. İlave
kirlilik kontrol ekipmanı gerekli olabilir.
„ Yüksek ilk yatırım maliyetinin yanı sıra işletme ve bakım
masrafları da yüksektir.
Atık – enerji dönüşümü?”
„ Atık – enerji dönüşümü için özel dizayn edilmiş
tesislerde kentsel katı atık yakılarak temiz ve
yenilenebilir enerjiye dönüştürülür. Bu tesislerin
modern kirlilik önleme ve emisyon azaltma
(temizleme) ekipmanı ile teçhizi esastır.
„ Atık hacmi 90% azaltılır.
„ Kalan atıkların düzenli kontrolü ve düzenli depo
tesislerinde bertarafı esastır.

TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 7 TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 8

Atık – Enerji Dönüşümü

(yakma) Katı atığın yakılarak enerji elde edilen ilk 5 ülke

Gerekli işlemler

Ön arıtma: İnert, inorganik maddelerin,

ayrılması

Enerji dönüşümü: Anaerobik parçalama /

Gazlaştırma / Yakma

Nihai işlemler: Kül bertarafı, gaz temizlenmesi

TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 9 TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 10

TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 11 TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 12

2
 Atık – Enerji (ABD)

„ ABD’de 27 eyalette 89 adet atık-enerji tesisi

bulunmaktadır.

„ Atık-Enerji tesislerinde yaklaşık 2500 MW

elektrik üretilmektedir ( 2 milyon ev ihtiyacı)

„ 36 milyon nüfusa hizmet verilmektedir.

„ 10 milyar $ büyüklüğündeki atık-enerji

endüstrisinde 6000 kişi istihdam edilmektedir.
TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 13 TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 14

Atık – enerji tesislerinin geri Atık-enerji tesislerinde atıktan “temiz

kazanıma katkısı enerji” üretilmesi!!

„ Atık-enerji tesislerine sahip olan yerleşim yerlerinde

geri kazanım oranının (%35) ulusal ortalamadan daha „ Atık-enerji dönüşüm tesislerinin Hava
yüksek olduğu tespit edilmiştir (%30). Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği
hükümlerine uyması gerekmektedir.
„ Atık –enerji sistemi ile yılda 700 000 ton demir-metal
ve 3 milyon ton’dan fazla cam, diğer metal, plastik, pil,
kül ve bahçe atığının geri kazanılmasını
sağlamaktadır.

TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 15 TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 16

Katı Atıkların Yakılması

Yakma Tesisi İle İlgili Teknik Hususlar
Madde 38- Katı atıkları hijyenik olarak zararsız hale getirmek, hacmini azaltmak ve
kısmen enerji elde etmek maksadı ile inşa edilen yakma tesislerinin;

1) Kapasitesi 0.75 ton/saat’den küçük olan evsel atık yakma tesislerinde

baca gazı içindeki oksijen fazlalığı %17, kapasitesi 0.75 ton/saat’den
büyük olan tesislerde ise %11 olması,
2) Katı atık yakma tesislerinde katı atık miktarlarındaki günlük ve haftalık
değişimleri dengelemek ve atıkların yanma hücresine verilmesini
sağlamak amacı ile;

a) Bir ön silo inşa edilmesi,

Türk Çevre Mevzuatı

b) Bu ön silolarda vakum uygulanarak, boşaltma sırasında ortaya çıkabilecek
tozun çevreye yayılmasının önlenmesi,
c) Bu ön silodaki basıncın atmosfer basıncının altında tutulması,
d) Emilen havanın yakma hücresine gönderilerek yakılması,
e) Yakma hücresinin çalışmaması durumunda ön silodan emilen havanın
bacadan atmosfere verilmesi gerekir.

TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 18

3
 Katı Atıkların Yakılması
3) Sıvı atıklar ve arıtma çamurunun da tesiste yakılması halinde, bu
maddelerin kapalı kaplar içinde depolanması, üstü açık olan boşaltma
yerlerinde bir hava emme tertibatı veya vakum bulundurulması,
4) Yakma hücresinin devreye alınabilmesi, hücredeki sıcaklığın belirli bir
değerin altına düşmesi halinde ani olarak devreye girecek yakıtla
çalışan yedek yakma sisteminin bulunması,
5) Yakma tesislerinin bacaları ile ilgili olarak Hava Kalitesinin Korunması
Yönetmeliğindeki teknik hususların yerine getirilmesi,
TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006
Katı Atıkların Yakılması
Baca Gazı Sınır Emisyon Değerleri
„ Madde 39- Evsel katı atık yakma tesislerinde, Hava Kalitesinin
Korunması Yönetmelinin 7 nci ekinde 2 nci grup tesisler başlığı
altında yer alan esaslara uyulur.
Evsel Katı Atık Tesisinde Yakılması Yasak Olan Maddeler
„ Madde 40- Evsel katı atık, evsel arıtma çamuru ve evsel katı
atık benzeri endüstriyel atıkları yakmak maksadı ile inşa edilen
yakma tesislerinde, ağırlık olarak katı atık toplam miktarının
%1’ini geçen organik bağlı klor veya 1 kg atıkta 50 mg’dan fazla
halojenli organik madde ihtiva eden tehlikeli atıkların yakılması
yasaktır.
TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006
Atık yakma tesisi
TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006
Katı Atıkların Yakılması
6) Yakma tesislerinde;
a) Son yakma hücresinin bulunması,
b) Minimum hücre sıcaklığının 800o C olması
c) Sistemde poliklorlü aromatik hidrokarbonu çok olan atıklar yakılıyorsa,
yakma hücresinin sıcaklığının 1200o C olması,
d) Yakma hücresindeki sıcaklığın devamlı ölçülmesi, kaydedilmesi ve
hücredeki sıcaklığın istenen sıcaklığın altına düşmesi halinde, yedek yakma
sisteminin otomatik olarak devreye girerek son yakma hücresindeki sıcaklığı
arttırması,
e) Atığın son yakma hücresine hücredeki sıcaklığın yedek yakma sistemi ile
istenen minimum yakma sıcaklığına eriştikten sonra verilmesi,
7) Yanma sonucunda çıkan cüruf içinde yanmamış atık miktarının ağırlık
olarak, külün %2’sini geçmemesi ve tesiste arıtma çamuru yakılması
halinde bu değerin %3’e kadar çıkabilmesi,
8) Cüruf ve baca gazı partiküllerinin ayrı ayrı toplanması,
9) Yakma sonucu ortaya çıkan ısı ve cürufun değerlendirilebilmesi için gereken
önlemlerin alınması,
10) Tesiste Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde belirtilen sınır emisyon
değerlerini sağlayacak baca gazı temizleme sistemlerinin bulunması
19 gerekir.
TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 20
Mevcut yakma
teknolojisi
21
Atıktan üretilen yakıt
RDF (Refuse-Derived Fuel)
„ Geri kazanılabilir ve yanmayan maddeler ayrılır. Böylelikle
karışık atıktan daha yüksek enerji içeriği elde edilir.
„ Atık-Enerji tesisinin işletilmesinde sıcaklığın plastiklerden
dioksin üretilmesini önleyecek kadar yüksek ve fazla azot oksit
oluşmayacak kadar düşük olması hedeflenir.
23 TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 24
4
 Atık yakılmasının son ürünleri: Emisyon kontrolü
Kül ve yanma gazları

„ Atık kül çimento ile „ Torba filtrelerin, ince

partiküllere tutunan metal
karıştırılarak yerel depo ve organik bileşik
tesisi içerisinde yol emisyonlarında etkili
olduğu belirtilmektedir.
yapımında kullanılabilir.
„ Beton atık ve metaller ile
kimyasal olarak birleşir
ve izolasyonu sağlar.
„ Temizlenmiş yanma gazı
ile su baharı bacadan
atmosfere verilir.

TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 25 TOPKAYA, TODAİE 23 MAYIS 2006 26