You are on page 1of 81

jHf mu aikr nguha f.

mgHf mtf,
2010-2011M Mofhd tu-bry lij, 2010 M
ML kh f 19 M eh rlkw nguit K
itJ MW ciu.

khF nguit jiyt mtfns,

2006M ML Ijh Kiwahf khF Kjt fiyP


jiyik M bghWngW, kfjhd kf eylf gy
o, mtiw brtnd bragL - flj ehF MLf
j muR fs xgw rhjidfSF vyh kkFl
itjhnghW mikfgL UfToa, j a rl
nguit, tU 2010-2011M Mofhd iy mifia
cf Kitg eh koyh k milnw. a
Uehonyna ntW vF yhj tifY, midJ trfS
xUnf mika bgwjhf, uhl fllfiy
wgrfis cslajhf, cynyna rl nguitf
Kj gRik fllkhf, J guJ wJ, cyfnk aJ
nghW tz jf ju za jF bgW, cdjkhf
flgLs j tuyhW w thj fllij vG
g - totik Kj fllg iw bgWtiu -
xbthU iyY, jK jf Mnyhridfis mJ
ehnjhW fhiy xU Kiw khiy xU Kiw gfis
ne tJ ghitL, miufis tH, gh nghW
fllid Ia KnghF Tl jiyt mid
nrhah fh mtf Kiy, khF ghuj ujk
lhl knkhf mtf Ufufsh wlbrJ
2

mtf Ut ghuhLf kW fGiufis bgW


bgUikgLa khF Kjyikr fiyP mtfSF,
j nguit Kj ciuid M rlnguit tuyh
lbgW ma thid vdF mjikfhf cs iwj
eid T vdJ ciuid bjhlFnw.

mabtW Mfhj iybgh rhth


fUah ngh br

vD ma UtSt FwSF X vLJfhlhf


jHf Kjt fiyP khbgU rhjidahf fG j
thDa rlnguit kkhl, jy css, Kfl
css iybgW s fhybkyh fiyP fghL
vg maiy. j nguitd xUj thid
fiyPUF bjJbfhs eh iHnw.

2. fiyP jiyikyhd j muR


bghWngwUJ flj ehF MLfshf jHf kfSF
ey gaF gy lfis brtnd iwnt tJsJ.
j bjhl fthf 2010-2011 M ahofhd jHf mu
iy mif j mit K itfgLwJ. r_f,
jeho ts kW jHf kf thifju
nkghL vD mogil Fnfhfis be W j
iy mif tFfgLsJ.

ntshik kW TLw

3. jHf trhf th xnaW tif


ntsh tsF j muR bjhlJ KDik mJ
3

tUwJ. 2006M ML M bghWngwl Kj


eltoifahf trhf flRik F tif, VHhu
nfho %gh msF trhf TLw flfis
KYkhf uJ brjJ. TLw WtdfSF njitahd
j mJ, trhf bjhlJ gfl bgWtij
cW brJsJ. 2005-2006 M Mo %gh 1,097 nfho
msF kLnk TLw gflf tHfglJl
xLnghJ 2006-2007 %gh 1,250 nfho, 2007-2008
%gh 1,360 nfho, 2008-2009 M Mo %gh 1,571 nfho
TLw gfldhf tHfgLsJ fUjglntoajhF.
2009-2010 M Mo %gh 2,000 nfho msF gfl
tHf yF zJ, Jtiu %gh 2,013 nfho fl
mfgLsJ. tU aho j yF %gh 2,500
nfhoahf caU.

4. TLw gflfis Kiwahf U


brYJ trhfSF gfl jhd toia KY uJ
br ufukhd lij 2009-2010 M MoUJ
ahnyna KjKjyhf bragLtUtJ j muRjh.
trhfSF toyh TLw gfl tHF l
tU ahoY bjhlJ bragLjgL. jfhf %gh 140
nfho j tu-bry l xJL bragLsJ.

5. aif wfsh ghfgL trhfSF


g HL tHF, fhL lfhd fhL bjhif
50 rjj munr khakhf tHF lij bragL, mf
vif trhf l _y gabgw ttif
bragLsJ. j fhuzkhf, 2005-2006 fhL brj
4

trhf vifahd xU yr vgJ, 2009-2010


7 yrJ 80 Mukhf caJsJ. flj ehF MLf,
tif %gh 891 nfho HL bjhifahf
mfgLsJ. j tu-bry lY fhL
bjhif khakhf %gh 40 nfho, HL bjhiffhd
jHf mu gfhf %gh 200 nfho xJL bragLsJ.

6. fU bfhKj iyia l xWF 2006-2007


M Mo 1,025 %gh Mf, 2007-2008 M Mo 1,034 %gh
Mf, 2008-2009 M Mo 1,100 %gh Mf ca, el
muit gUtF, nghFtuJ flz kW rfiu
fLkhd Cf bjhifl nrJ, fU l xWF 1,550
%gh Mf j muR ca tH tUwJ. fU trhfis
nkY CFF tif, el muit gUtF (2009-2010)
fU l xWF nkY TLj iyahf 100 %gh tHf j
muR Ko brJsgo, fU trhfSF l xWF
tHfgL 1,550 %gh vgJ 1,650 %gh Mf cajgL
tHfgL. fHf muR bghWnggjF K 2005-2006 M
Mo fU trhfSF ilj iy %gh 1,014
vgij fUJnghJ, tU muit gUtF (2010-2011)
nghFtuJ flz kW Cf bjhif nrJ, l xWF
2,000 %ghahf tHfgL vw F bria fU
trhfSF mg bgUk milnw.

7. xU Flh beYF Mu %gh tHf


ntL vw trhf l fhy nfhifia VW, ka
mu iyial TLj Cf bjhif tH, j muR
beYfhd bfhKj iyia rhjhuz ufF, Flh
5

xWF %gh 1,050 Mf, rd ufF %gh 1,100 Mf


casJ. j tu-bry l be bfhKjYF
Cfbjhif tHFtjfhf %gh 200 nfho xJL
bragLsJ.

8. gaghil FiwJ, be cg wid


mffty brik be rhFgo l jHf wghf
bragLjgL tUwJ. 2009-2010 M ahL tiu
15 yr Vf y brik be rhFgo l
bfhLtugLsJ. tU aho 6 yrJ 25 Mu
Vf TLj ygu l bragLjgL.

9. Ja giz Kiw _y njhlfiy gf


cg wid mfJ, gfis gL trhfSF
TLj tUth ilf j muR tif brJsJ. Kiw
midJ khtlfSF gLjgL, Jtiu 57,500 Vf
ygu bragLjgL tUwJ. tU aho nkY
35,000 Vf ygu Kiw bragLjgL.

10. iu fdkhf gagLj cj brhL


ghrd l, fU kW njhlfiy gf gL
trhfSF bgJ ey gawJ. l tU
aho nkY 75,000 Vf y gabgW tif
nkbfhsgL.

11. braif cuf kW bfh kUJf


nghw braif bghUfis gagLjhk, aif cufis
kLnk gagL, RWNHYF cfj Kiwahf aif t
6

trhaij CFF gy lfis 2006-2007 M ML


Kj, j muR bragL tUwJ. aif t trha
nkbfhs U trhfSF f mtakhd
ju rhj tHF mikig cUthsJ. jdh aif
ntsh isbghUfSF ekJ ehoY bt ehLfY ey
iy ilwJ. aif t ntshikfhd kh
gizf ntshik Jiwah mikfgL, aif t
ntshik Fj g trhfSF mfgLwJ.
flj _whLf 10,000 trhf 28,000 Vf 56 tif
gfis aif t ntshik Kiw g brl g
brJsd. aif t ntshik mf be
cgw fho rhjid trhfSF gRf
tHfgLwJ.

12. trhfSF ytr rhu tHF lij


bjhlJ bragLJtjfhf, jehL rhu thaF
kha mF tif, %gh 295 nfho xJL
bragLsJ.

13. ykw ViH trha bjhyhsf kW W FW


trhfSF ey cjf tHF, trhf kW ntsh
bjhyhs ey tha Jtiu 76 yr FLgfis
rhj 1 nfhona 73 yr ng cWdfshf g brJsd.
Jtiu 5 yrJ 10 Mu gadhfSF, %gh 415 nfho
kyhd eyl cjf tHfgLsd. lij tU
aho bjhlJ bragLj %gh 152 nfho xJL
bragLsJ.
7

14. trhfis Racj FGfshf xUizJ,


RH tHF l flj U MLfshf wghf
bragLjgL tUwJ. Jtiu 2 yrJ 7 Mu
trhfis cWdfshf bfhl 20,000 FGf
mikfgL, %gh 20 nfho RH ahf tHfgLsJ.
jifa FGfSF %gh 243 nfho gfldhf
mfgLsJ. tU aho nkY 10,000 FGf
mikfgL. FGf mikfgLnghJ, fhf, kyf,
gHf, bjid nghw njhl gfis gL W FW
trhfSF KDik mfgL, tf jhf cg
br isbghUfis neuoahf muR cHt rijfSF, w
rijfSF bfhL brW gjF cjahf, uhk ms
FGfis xUizJ, njitahd nghFtuJ kW
nr flik trf, VgLj TLw tf _y
cj mfgL. a FGfSF RH tHf
%gh 10 nfho xJL bragLsJ.

15. eUj TLw mikfSF


J%L nehFl, nguha itaehj jiyik
mikfgl FG gJiuf mogil, j
mikfSF ika muR khy muR izJ mF
j lij, j muR brikahf bragLaj
gadhf, j mikf %gh 1,008 nfho ka muR ia,
%gh 207 nfho khy muR ia bgWsd. j
j fhuzkhf, jHf muR trhf flfis
uJ brJ j mikfSF HL tHaj fhuzkhf,
bjhlf ntshik TLw tf fl tHF w
8

mfJ 2009 M ML Ko, %gh 8,534 nfho msyhd


flfis tHsd vgJ FljfJ.

fheil ts

16. fheil ghJfh l , flj


ehfhLf 17,367 Kfhf eljgL, 2 nfhona 14 yr
fheilfSF kUJt ir mfgLsJ. Jiw
flj ehF MLf 493 fheil kUJtf, 386 fheil
Mthsf kW 848 fheil cjahsf
afgLsd. nkY 444 fheil Jiz ikaf ju
cajgLsd. ed Kiw ikahf Jjkhf
ghiy gjgLJ tifY, k Tlgl gh bghUfis
cg bra VJthf, nfhit M Wtd, %gh 27 nfho
ko nja TLw ts Wtd cjnahL
edkakhfgL. fheil kW ghts nkghL JiwF
%gh 351 nfho xJL bragLsJ.

ghrd kW bts jL

17. bts cg zhf fl fygij jLJ, j


cgiu twl khtlfSF bfhLbrY nehFl
khyfSF gh MWfis izF l, Kjt
fiyP mtf ij wj l MF. l
fh FWnf flis fjtiz mikf %gh 189 nfho
koY, jhugu fUnkahW - eahW iz l
%gh 369 nfho koY bragLjgL tUwd. bts
jL gfSF KDik mJ, fh bts jL
9

l U, bgug kW maY khtlf %gh 254


nfho ko nkbfhsgL iwtil iy csJ.
njnghW, jrh, ehfgod kW fl khtlf
gadil tif bfhl bts jL l %gh 376
nfho koY, fl kW Gu khtlf btshW
bts jL l %gh 164 nfho koY, fl
khtl bgizahW bts jL l %gh 69 nfho
koY, Mf bkhj %gh 609 nfho ko a lf
tU aho nkbfhsgL.

18. MWf, whWf kW Xilf FWnf


jLgizfis fo Mfhnf yjo uhjhuij bgUF
nehfJl, %gh 550 nfho kyhd xU bgUl,
2008-2009 ahoUJ bragLjgL tUwJ.
l 1,859 jLgizf, 1,369 f Filf
cl 4,079 gf eilbgWsjh, gFf yjo
kl frkhd msF caJsJ. tU aho
lF %gh 100 nfho xJL bragLsJ.

19. 16 yr Vf trha yf gabgW tif,


cyf t jl, bghJgJiw cl gntW
rhila Jiwf _y %gh 2,547 nfho ko ts yts
l bragLjgL tUwJ. Jtiu 25 Jiz toy
gFf 5.9 yr Vf isyf ga bgW tif
gf nkbfhsgLsd. tU aho, nkY 30 Jiz
toy gFf 4.55 yr Vf isyf gadil
tif, l gf nkbfhsgL. l
Jtiu 1,128 Vf duikfgLsd. nkY 1,674 Vf tU
10

aho duikfgL. lfhf j tu-bry


l %gh 439 nfho xJL bragLsJ.

20. jir, Uth%, ehfgod kW fl


khtlf fh ghrd gFf cs thfhf,
mfW g j Mo kh f W
bjhlfgL nk fSF KofgL.

21. uhkehju khtl flyho tl frgo


Xil FWnf X mizfL fo, 20 nyhl s a
fhth mikJ, mj _y rhaFo cl 43 FsfSF
tuJ tr br l %gh 18 nfho ko,
iugLjgl ghrd nkghL l (Accelerated
Irrigation Benefits Programme) nkbfhsgL. jdh
4,200 Vf yf gadil.

22. guFs mizUJ, U_ mizF


iu bfhL tU rkjs fh^ fhth, guFs -
MahW ghrd l cehoahf sFwJ.
45 MLfSF Kdjhf mikfgl fhth _ykhf
U khtl 2,97,000 VfU, nfhit khtl 80,000
VfU Mf bkhj 3,77,000 Vf yf ghrd tr
bgWwd. gHikahd fhth bfhw FiwJ
tUtij, mofo cilf VgL nahf kW
cg jilgLtij fU bfhL, fhthia
KGikahf uikfntL vW nfhit kW U khtl
trhf bjhlJ nfhtUwd. mtfSila j
ahakhd nfhifia VW, fhthia KGikahf Jf
11

%gh 127.5 nfho koyhd bgU lij bragLj, j


muR Ko brJsJ vgij kl bjJ
bfhnw. njitahd xjf bgwgL l iu
bragLjgL. jdh nfhit kW U khtlfis
nrj Rkh 2 yr trha bgUkf bgU gydilt.

23. crkw 27.2.2006 mW tHa ,


Kiy bgahW miz klij 136 moUJ 142 mo
tiu caJtjF Vw tif miz tYthf csJ vW
gjJ. j id bragLJtij jLF
nehFl, nfus muR xU rlUjij aaJ. mrl
Uj mua rhrd mikF KuzhdJ vW cjul
nfh, jHf muR crkw jhf brj kD J
rhuiz brj mua rhrd mk, X bgw cr kw
jiyik g lhl A.S.Md mtf jiyik, X
mfhu mfgl FGid mikf 18.2.2010 mW
cjuLsJ.

24. crkw Kija rhuiznghJ,


uid vGggl midJ Kakhd dfis
fU bfhL Miz wJs iy, jnghJ L
FG, crkw K UjudU Vbfdnt
vLJiuJs df kLkyhJ kw w dfis
UjudlUJ nfL mayh vW, rhWfis nkY
bgwyh vW crkw wJs j Miz
crkwF kLnk cjhd jgl kw
mfhuid, j mfhu mfgLs FGF mfhu
xgil brtjhf mik vW jHf muR fUJtjhY,
12

U judU Vbfdnt mj rhWf g bragL,


tHF rhuiz KoWsJl kW mua rhrd
mk K rhuiz KoW Niy, afgLs j
FGl UjudU nkY rhWfis mfyh vd j
Miz FlgLsij VWbfhs ayhjjhY,
crkw 27.2.2006 M ehl Miz, midJ
Ka dfS gfgL Ko mfgLs iy,
mfhu mfgLs j FGid mikgjfhf,
crkw 18.2.2010 ehsW wJs Mizia Ug
bgwntL vW, j tH crkwnk rhuizia
bjhltjfhd ca cjufis tHfntL vW nfh,
ilfhy kD xiw jHf muR 8.3.2010 mW crkw
jhf brJsJ.

iyth bghJ nahf lK

25. cz bghUf iynawjh rhjhuz,


rhkha ViHkf kW eLju tUth d Mnah
ghfglhk UFkhW ghJfhfgLtij, j muR
bghWngwUJ bjhlJ cW brJ tJsJ. njj
thFWgo nyh m uL %ghF tHanjhL,
mjid nkY FiwJ, 15.9.2008 UJ, xU nyh m xU
%gh vd ahnyna f Fiwj iy bghJnahf
l tH tUwJ. gU tiff kW rika
vbz iyf caU nghif TJ ffhJ, 2007 M
ML nk fUnj Jtu gU, cSj gU, ghkh
Matiw kha iy ahaiy filf _y tHF
lij bjhl bragL tUwJ. jfhf, Jtu gU,
13

ghkh Matiw btehLfUJ wFk brJ w


khyfUJ th bghUf uhd nahf cW
bragLsJ. gU tiff, rika vbz MatWF
k TL t yF bjhlJ mfgL tUwJ. nkY,
k iy kif bghU tHF l , 10 kif
bghUf %gh 50F tHfgL tUwd.

26. thW ekJ eho vj khyK brahj msF,


2009-2010 M aho %gh 4,000 nfho xJ,
ahaiy filf _y, bghJnahf l kha
iy cz bghUfis midJ FLg
miljhufSF j muR tH tUwJ vg bgUj
bfhnwh. gU tiff kW rfiu Mat iy
FiwJ tUtij fU bfhL j tu-bry l
cz khafhf %gh 3,750 nfho xJL bragLsJ.

khy Rah

27. bgw Rjuij ng fhl - khyf


tiknahL Ujhjh, a nguuR tikahf Uf
Ko vw jJtij cWgl cstkhf vLJ
brh vGw KHfjh khy Rah vW, khiy
jfjh MdjhD, kufjkfsh MdjhD - xbthU
kia izLw bfh tikahf Ujhjh
khiyF t. mj tF eh itJs bgajh khy
Rah vW mik Kjyikr fiyP Tsij, F
id TJ kfSF mUnfUJ mtfSF
gahtU khy muRfSF ca mfhufis ml,
14

khy muRf mfhufis gF tif bghJ goa


(Concurrent List) cs gntW bghUikfSF, cjhuzkhf,
Ma g, caf nghwt, ika muR rl aW
nghif jl ika muir bjhlJ tW
tUnwh. j tif, nja caf Miza vw xUik
mikig cUth, caf bjhlghd mfhuf
midij ikagLJ Kaia ifl ntL vW
nfLbfhnwh. mjKy mfhufis gutyhFtJ
khy Rah xU Tnwa, mJnt khy Rah MfhJ
vgij bjgLUnwh. ekJ eho cs
khyfS, ts ghij btntW iyf cs gntW
khyf ntWgL njitfis, j NHfis fU
bfhL, ika muR khy muRfis fyJ MnyhJ, mjj
khyfSF VilathW, njitnfg khy muRfns kh
mikfToa (flexibility) lfis tFJ bragLj
ntLnwh.

28. g_whtJ FG mif kW mj


mifia M brJ ika muR vLj Kof bjhF
mif 25.2.2010 mW ghuhSkw itfgLsd.
ka mu, gjfjf fu t tUth khy
muRfSF gJ mfgL GfhL, Vfdnt Uj
30.5 GfhoUJ 32 Gfhlhf cajgLsJ. jdh
xLbkhjkhf khy muRfSF ika mu t tUth
TLj gL ilF vgJ tuntfjfnj. mnj neu,
j bkhj goid khyfSilna J tHFnghJ,
jHf gF jnghJs 5.305 GfhL vgJ
15

4.969 Gfhlhf FiwfgLsJ. bjdf khyfshd


Mu unjr, fehlf, nfus Ma khyfSF
mtfSFa gF GfhL FiwfgLsJ. kf ey
lfis, flik tr lfis wghf bjhlJ
nkbfhLtU bjdf khyfSF t gL
Gfhil FiwUgJ xU jlid ngh bjtjh
ntjid mwJ. mnj neu jHf mu nfhiffis
VW, tgL ju, w gntW brydfSF tHF
IjhL khakhf (2010-2015 MLf) %gh 11,367 nfho
gJiufgLsJ. gbulhtJ FGth 2005 M
MoUJ 2010 M ML tiu, gntW brydfSF
gJiufgl %gh 4,135 nfhoia xLnghJ, g_whtJ
FGth gJiufgLs %gh 11,367 nfho kha vgJ
rW MWj mwJ. kha bjhif, csh
mikfSfhd khakhf %gh 5,456 nfho,
bjhlffF %gh 700 nfho, Jiw nkghLF
%gh 252 nfho, rhiy guhkF %gh 1,865 nfho,
jHf muR ntLnfh Lj Fl njitfSfhd bjhif
%gh 1,300 nfho mlF.

29. ef gFf Foirfis mf mLFkho


FoUf fl %gh 300 nfho, fly jL
gfSfhf %gh 200 nfho, U, <nuhL, f%
khtlf cs rha bjhrhiyf Rffgl c
iu flYF bfhL brY lF %gh 200 nfho,
jeho ghuga iyfis duikF lF %gh
200 nfho, jHf tuyhW wf giHik thj
16

nfhfis giHik khwhk JL lF %gh 100


nfho, muR kUJtkidf flik nkghLfhf %gh
200 nfho, fhtJiw g flik nkghLF %gh 100
nfho, Mf bkhj %gh 1,300 nfho kha jHf mu
ntLnfh mogil tHaikfhf, 13tJ
FGF, ika muRF e bjJ bfhnwh.

nrJ rKu l

30. jeho bghUshjhu tsF tY nrftyJ


ts nrF th iwjJkhd nrJ rKu l gfis
nkbfht VgLs jilfis iu iwntju
ntL vW ika muir tW nfL bfhnwh.

yif jH ey

31. yif jHf rk cikfis bgW eykhf


thH ttFF mua it iu vl njitahd
Kafis a nguuR nkY Kidl nkbfhs ntL
vd tWJnwh. yif fj nghdh
ththjhufis Hj yif jHf, khF Kjyikr
fiyP vLj bgUKadh, KfhfUJ jf brhj
lfSF brW L Foaku ttFfglJ. Kfhf
D tF va jHfS, jf brhj lfSF
iu Ug njitahd eltoiffis yif muR
nkbfhs, ika muR Mtd brantL vd tW
nfLbfhnwh. jHf gyhLfshf Kfhf thG
yif jHf ey fU mtfSF tHfgL
17

cj bjhifia uoghaJ kLkyhk, j Kfhf


mogil trfis nkgLj, Lf fo bfhLf %gh
100 nfho mfgL gf eilbgW tUwd.
mtfSF ekJ ehonyna ujukhf thH, thik tHfgl,
ka muR Mtd brantLbkW nfL bfhLnsh.

rl kW xGF

32. jHf gafuthj, uthj J


jiybaLfhk Ul j muR f l UJ
tUwJ. j muR bghWngw flj ehfhLf 15,021
fhty kW 923 Jiz Mthsf akd bragLsd.
18 a fht iyaf bjhlfgLsd. Jju, 47 wfht
iyaf KGneu fht iyafshf ju cajgLsd.
fht Jiwia ed kakhFtjF KDik mJ, lf
nkbfhsgL tUwd. flj 4 MLf %gh 353 nfho
bry 7,455 fhty FoUf flgLsd. tU
aho nkY 2,000 fhty FoUf %gh 120 nfho
ko flgL. 2005-2006 M ML fht Jiwfhf
nkbfhsgl %gh 1,346 nfho bryd vgJ, 2010-2011 M
Mo %gh 2,962 nfho xJlhf cajgLsJ.

kwf

33. cr kw aurfS w khy cakw


aurfS ghuhL tif, Kd vnghJ yhj
msF, j muR Jtiu %gh 254 nfho ko kw
fllf kW gf FoUf fl xj
18

mJsJ. thffhf j tu-bry l


%gh 511 nfho xJL bragLsJ. g_wh FG
gJiufgo, tU IJ MLf %gh 252 nfho,
Jiw nkghLF brylgL.

g f

34. j muR bghWngwl xLbkhj Ca bgW


tj 42,924 MafSF fhy Kiw Ca tHsJ.
flj ehfhLf 64,096 Maf, muR gf jhf
akd bragLsd. 341 a bjhlfgf
JtfgLsd. 2,408 bjhlf gf eLiy
gfshf, 445 eLiy gf caiy gfshf,
435 caiygf nkiy gfshf ju
cajgLsd. nkY tU faho 200 eLiy
gf caiy gfshf 125 caiy gf nk
iy gfshf ju cajgL. eghL jl %gh
767 nfho ko 850 muR caiy kW nk iy gf
gadil tif, flik trf nkbfhsgLsd.
gfSfhf j tu-bry l %gh 250 nfho
xJL bragLsJ. gf guhk gfSfhf %gh
36 nfho xJL bragLsJ. Cuf ts Jiw _y
19,043 bjhlf kW eLiy gf, flj ehfhLf
%gh 266 nfho ko guhk gf
nkbfhsgLsd. tU aho nkY 5,000 gf,
%gh 85 nfho ko uik gf nkbfhsgL.
19

35. f f gif eFzJs j muR


1,980 muR nkiy gfSF, 2,131 ca iy gfSF
ffis tHsJ. eLiy gfSF ff
tHF l 2008-2009 M MoUJ bragLjgL,
Jtiu 4,700 eLiy gfSF ff
tHfgLsd. vs 2,000 eLiy gfSF
ff tHf, tU aho %gh 50 nfho xJL
bragLsJ. vdnt 2010-2011 M ahL W,
midJ muR eLiy gf, caiy gf kW nk
iy gf f f tHF tr bgUF
bgUikia jHf bgW.

36. midtUF f lij wghf


bragLJ khyf xwhf jHf sFwJ.
l tU aho 45 GfhL bryit jHf muR
VwJ. jfhf j tu-bry l %gh 540 nfho
xJL bragLsJ. nkY nja iliy f
nkghL lY 25 GfhL bryit jHf muR VwJ.
mjfhf jHf mu gfhf %gh 150 nfho xJL
bragLsJ. l a caiy gf,
kh gf bjhlfgL.

37. bgf vGj bgwtf 50 GfhLF


Fiwthf cs khtlf, goF ghuj vD a
lij ika muR mJsJ. ika muR j kW khy
mu gnfl, jHf Gu, bgugYh, nry
kW <nuhL Ma 4 khtlf %gh 68 nfho ko
l tU ahoUJ bragLjgL.
20

38. khztf midtU jukhd kW uhd fia


bgWtij cW br tif, j muR rk f rlij
asJ. mjgo bghJthd ghll tha mikfgL
tFfgLs bghJghl l tU faho
gWfgL. bjhlf Kj kW Mwh tFf
bghJghl l , a ghl f mKfgLjgL.
mLJ tU Mo kw tFfSF, bghJ ghll
gLjgL.

39. khztf jfsJ My mit nkgLj


VJthf muR kW muR cj bgW gf goF 10 yr
xgjh tF khztf xbthUtUF ytrkhf
My-My-j mfuh; tU fahoUJ
MLF %gh 10 nfho bry jehL ghl fHf _y
tHfgL.

40. nguP mzh mtf whil wF


tif rtnjr juyhd yf xW brid %gh 172
nfho ko flgL tUwJ. yf fL g j
ML #] f iwW gaghLF tU. bkhjkhf
g fF %gh 10,148 nfho j tu-bry l
xJL bragLsJ.

caf

41. j muR bghWngw , mzh bjhEg


gfiyfHff _y 11 a bgha ffS, 7 a muR
fiy kW ma ffS bjhlfgLsd. nfhit,
21

U kW Ubentia jiyiklfshf bfhL


mzh bjhEg gfiyfHff bjhlfgLsd.
kJiu, Lf, nj, uhkehju kW tfif
khtlf cs bgha ffSfhf kJiuia
jiyiklkhf bfhL, mzh bjhEg gfiyfHf
tU aho bjhlfgL. Gu, UtSt
gfiyfHf gl nkgo thf ika xW
cUthfgL. j _y Gu kW jid Rs
gFf cs khztf gfiyfHf gl nkgoid
bjhlU thid bgWt. ka mu jl 4 a
muR fiy kW ma ff Jnfhil, nj,
Utzhkiy kW Gu khtlf bjhlfgL.
ka muR jl 7 a gybjhEg ff tU
faho bjhlfgL. nkY kJiu khtl nk
tl xU gybjhEg f tU faho
bjhlfgL.

42. j muR bghWngw Jtiu muR fiy kW


ma ff 2,515 iuahsfS, muR bgha
kW gybjhEg ff 279 iuahsfS akd
bragLsd. muR ffY gybjhEg
ffY RH Kiw (Shift system) mKfgLjgLsJ.
muR ff Ra ghlf flzyhj bghJ
fshf khwgLsd. bgha, kUJt nghw
bjhEg f nriffhd bghJ EiH nj Kiw
fgLsJ. gljh yhj FLgfis rhj khztf,
22

f flz bjh f gY lF j
tu-bry l %gh 50 nfho xJL bragLsJ.

43. 2007-2008 M MoUJ muR fiy kW


ma ff sfiy glgo gY midJ
khztfSF f flzij j muRjh uJ brjJ.
tU fahoUJ muR ff M.A., M.Sc., nghw
KJfiy glgo gY midJ khztfSF f
flz uJ bragL vgij kl bjJ
bfhnwh. jifa eltoiff fhuzkhf khztf
flzbry caf bgWtjF ttif bragLsJ
vgij bgUikl bjJ bfhnw.

44. flj uL MLf mzh bjhEg


gfiy fHff _y gQUo, jrh, Lf,
JFo, fahFk Ma efuf bjhlfgl a
bgha ffSF njitahd fllf %gh 93 nfho
ko tU aho flgL. tU aho muR
bgha kW gybjhEg ff, 50 tFgiwf
%gh 3 nfho ko flgL. 10 muR fiy kW ma
ff Mtff fLtjF, 19 muR fiy kW
ma ff flik trfis nkgLJtjF
%gh 3 nfhona 89 yr xJL bragLsJ. beiy
kndhka Rjudh gfiy fHf xU w jF
ika (Centre of Excellence) mikfgL. jfhf muR %gh
xU nfho j mF. caf JiwF j
tu-bry l %gh 1,751 nfho xJL bragLsJ.
23

kf eth

45. fiyP jiyikyhd j mu ehfhL


rhjidf kkFlkhf, fiyP fhL l fwJ
vwh ifahfhJ. j ufukhd l xU nfhona
44 yr ViH va FLgf Jtiu nrJsd. Jtiu
54,145 ng %gh 165 nfho kyhd cfhF ca ir
bgWsd. lF munr fhL bjhif
brYJtjfhf, j tu-bry l %gh 750 nfho
xJL bragLsJ.

46. fiyP fhL lij nghW midt


ghuhil bgw kbwhU l 108 vW miHfgL ytr
mtrufhy kUJt C nrit l MF. l
khybkF 385 Cf f wghf a tUwd. j
_y, 3,50,906 ng gadilJ, Mgjhd iy Uj 16,620 ng
cldoahf kUJtkid nrfgL fhghwgLsd.
lfhf j tu-bry l %gh 79 nfho
xJL bragLsJ.

47. j muR bghWngw 6,118 kUJtf, 7,042


braf, 2,980 kUJtkid gahsf muR
kUJtkidf jhf akd bragLsd. 117 a
Mug Rfhjhu ikaf bjhlfgLsd. tUK fhngh
l , ehfhLf 14,184 Kfhf eljgL,
xU nfhona 37 yr ng ga bgWsd.
24

48. uj ciwahikah (Haemophilia)


ghFshF ViH nehahf iy caj kUJfis
bjhlJ th gagLj ayhJs Fiwia f, j
kUJf muR kUJtkidf _ykhf ytrkhfnt
mfgL.

49. muR kUJtkidf flik trf flj


ehF MLf nkgLjgLsd. cyf t jl
jHf cs, tl kW khtl muR kUJtkidf %gh
506 nfho ko nkgLjgL tUwd. lF
nkY %gh 627 nfho TLj j cyf tlUJ
iu vghfgLwJ.

50. flj ehF MLf, jk, Gu, Uth%,


tfif kW bgug khtl jiyefuf a kUJt
fYh - kUJtkidf bjhlf xj mfgLsJ.
nkY, tU aho Utzhkiy xU a muR
kUJtf mikfgL. Vbfdnt cs kUJt
fYh kUJtkidfSF a fllf, fUf kW
khzt LfSF %gh 543 nfho ko xj
mfgLsd. 175 MLf iw brj brid kUJt
fF giHa ka iw tshf 70 nfho %gh ko
a fllf fl khF Kjyikr mtfsh 28.2.2010
mW mof ehlgLsJ. f khztfSF
njitahd LfS, Tl muF (Auditorium) 20 nfho %gh
ko flgL. brid uhangil muR
kUJtkid cs Wneh Jiw, caikakhf
juKajgL (Institute of Oncology) jfhf %gh 17 nfho
25

ko 150 cnehahf j irbgW tr bfhl


Wneh ika flgL. kJiu muR uh#h kUJtkid
cs kaf kUa Jiw ahnyna f bga kaf
kUa Jiw MF. Jiw caikakhf ju cajgL
(Institute of Anaesthesia).

51. muR kUJtkidf guhk gfSfhf %gh


80 nfho, kUJf thFtjfhf %gh 236 nfho xJL
bragLsJ. bkhjkhf kf eth JiwF %gh
3,889 nfho, j tu-bry l xJL bragLsJ.

rhu

52. j muR bghWngw jah Jiwiana


euhk, jehL rhu thank brhjkhf bghJ Jiw
cg lfis Wt KDik mfgL, mjnfg,
1,200 bkfhth cg w bfhl, tlbrid md
iya thf l; nk^ 600 bkfhth thf l
MatWfhd gf iuJ eilbgW tUwd.
TlFs mQ iya Kj myF tU aho
cgia bjhlF vW vghfgLwJ. tU
aho jehL tha, ika mu bghJ Jiw
Wtdf kW TL Ka lf _ykhf 1,400 bkfhth
cg w TLjyhf WtgL.

bjh Jiw

53. j mu btgilahd mQFKiwdhY,


KjLfis jHfF <gjF ca rYiffis tH
26

f iuthf xj mgjhY, a bjhf mf ms


WtgL khyf, Kd khykhf jHf fwJ.
flj ehfhLf 37 a bjhrhiyfis %gh 46,091 nfho
Kjo jHf Wt, bjh Kidnth KtJsd
vgJ, j mu bjh bfhifF ilj btahF.
Kjo fhuzkhf Rkh 2 yrJ 22 Mu ngUF
ntiyth ilF. flj ehF MLf mgnyh
la, MRF Wtd, ATC la kW uhR eho la jah
Wtdkhd Ma Wtdf, jeho laf
jahF bjhrhiyfis W tUtij bjhlJ,
mik JK la WtdK %gh 1500 nfho Kjo, xU
la jah bjhrhiyia UbgU mU mikf
KtJsJ. la jah bjh jHf xU Kd
khykhf khsij j KjLf cWgLJwd.
kuh FGk %gh 1,800 nfho Kjo thfd jah
bjhrhiy xiw Utzhkiy khtl brahW mU
mikf fUsJ. %gh 4,500 nfho Kjo
MblhWF ehF yr fhf jahF wbfhl
bundh rh fh bjhrhiy fhu khtl cs
xufl WtgL 17.3.2010 mW khF Kjyikr
mtfsh bjhl itfgLsJ. Gu khtl,
jehL bjh Kndw Wtd (SIPCOT)) _y xU bjh
fh (Industrial Park)) mikfgL.

54. jHfbkF a bjhf gutyhf miktij


CFF tif, bjhts ja gFf,
Fghf bj khtlf WtgL bjhfSF TLj
27

rYiff mfgLwd. j gadhf, tfif khtl


khdhkJiu, %gh 1,600 nfho Kjo, tz
bjhiyfh bgof kW Lf gagLjgL
dQ bghUf jahF bjhrhiyia Wt onahfh
FGk KtJsJ. njhndah kW Ahfh ehLfis
rhj Rjnutu cnyhf fyitf Wtd, kJiu kW
tfif khtlf ouhlf, cUF fyitf
nghwtiw jahF bjhrhiyfis %gh 2,200 nfho
Kjo Wt KtJsJ. nj nghW, %gh 680 nfho
Kjo, Lf khtl, bk cgfhd
ulhtJ thf lij bragLj broehL bk
Wtd KtJsJ. it ju, JFo khtl,
nfhl vbdb# vw Wtd, %gh 5,000 nfho Kjo
1,200 bkfhth W w bfhl md cg iyaij
W tUwJ.

W bjh

55. mf ms ntiythig mfty


W bjhfSF Vuhskhd rYiff csla a
Wbjh bfhifia j muR mJ bragL tUwJ.
bjhngilf flikig nkgLJtjF kW Fl
bjhf mf vif mikJs gFf,
mbjhfSF njitahd bghJflik kW bjhEg
trf Matiw mgjF KDik mL lf
nkbfhsgL tUwd. Wbjh JiwF j
tu-bry l %gh 98 nfho xJL bragLsJ.
28

jft bjh Eg

56. cyf bghUshjhu kjkhf UF fhyfl


Tl, jHf cs jft bjhEg Wtdf VWk
bjhlJ VWKfkhfnt csJ. 2007-2008M Mo
jHfUJ VWk bragl bk bghU k, %gh
28,426 nfhoahf UjJ 2008-2009 M Mo 36,680 nfhoahf
caJsJ. jft bjhEg Wtdf L mf
ms bghahsfis gljhfis akd bra
bjhlUgJ jHf isPfSF, Jiw
ntiythf bjhlJ ilgjF t tFJsJ. jft
bjhEg Jiw bgUks cUthfgL ntiythf
jHf cs midJ gFfY gutyhfgl ntL
vw j mu bfhifnfg, nfhit, kJiu, U nghw
khefuhfY jft bjhEg fhf cUthfgL
tUwd. %gh 380 nfho ko nfhit cUthfgL
tU ilbl jft bjhEg fh, tU nk f
iwW.

57. jHf mu gntW Jiwfis rhj jiyik


mYtyff, khtl msyhd mYtyff, nfhl, tlhu
msyhd mYtyff Matiw iza _y izF
jehL bgU gu tiy iz (Tamil Nadu State Wide Area
Network) %gh 22 nfho k gLjgL.

58. tz bjhiyfh bgo yhj


FLgfSF tz bjhiyfh bgo tHF l,
brikahf bragLjgL tUwJ. l IJ
29

flf xU nfhona 52 yrJ 80 Mu tz


bjhiyfh bgof bfhKj bra MizlgL,
Jtiu xU nfhona 8 yr tz bjhiyfh bgof
gadhf FLgfSF tHfgLsd. va 44 yrJ
80 Mu tz bjhiyfh bgof 2010 M ML
org fSF tHfgL. lfhf j
tu-bry l %gh 500 nfho xJL bragLsJ.

rhiy nkghL

59. rhiyf guhkF, nkghLF j muR


bjhlJ caKDik mJ tJsJ. flj
ehfhLf 55,100 nyhl sKs rhiygf
nkbfhsgLsd. bgUtU nghFtunfg 10,488
nyhl sKs beLrhiyf mfygLjgLsd.
Kd vnghJ yhj ms, 92 unt flf rhiy
nkghyf, %gh 1,967 nfho ko xj mfgL
gf nkbfhsgL tUwd. cyft jl
bragLjgL tU jehL rhiy nkghL l ,
MfhL Kj Uth%, kW ehfgod Kj JFo
tius 725 nyhl beLrhiy nkghL gf, %gh
1,333 nfho ko nkbfhsgL Kotil iy csJ.

60. brid bgUef gF rhiy trfis


mfF nehfJl %gh 1,081 nfho ko
bttlrhiy g bjhlfglsJ. g 2012 M
ML brlg f iwtil. j MWt rhiy
30

brid bgUef gFf tsF ttFgJl, ruF


nghFtuJF xU khW rhiyahf mik.

61. fbgUkhnfh - xufl - UbgU rhiy


nkghL gf, %gh 300 nfho ko nkbfhsgL
tUwd. j tu-bry l lF %gh 165
nfho xJL bragLsJ. MWtjl uhfh rhiy
mikfglij bjhlJ rhiy Kakhd rf
%gh 171 nfho ko nkghyf mikfgL.

62. bridF mLjgoahf f ntfkhf tsJtU


nfhit efu nghFtuJ beriy Fiwf, ef
vfhy tsia fU bfhL, bridia nghnw
nfhit efuF, nkF bt tlrhiy (Western Outer Ring
Road) xiw mikf j muR Ko brJsJ. %. 284 nfho
ko 26 nyh l sKs a ehF trhiyia
mikgjFa j bgUl bghJJiw _ykhf
bragLjgL. nfhit ef Ka rhiyfis
izfToa j a rhiyah ef nkFgF
nghFtuJ ber FiwtnjhL, nfhitia Rs
gFfshd FaKJh, ng%, tlt, kUjkiy kW JoaYh
nghw gFf vfhy ts bgw ey thghF.

63. nfhit kW y khtl kf lfhy


nfhifia iwntW nehnfhL, khF Jiz
Kjyikr mtf khF ka rhiy nghFtuJ kW
beLrhiy Jiw mikr mtfis ne rJ ntLnfh
Ljjzf, nfhit - nkLghisa - cjif rhiy
31

xU gFia, ehFt ghijahf ju caj ka muR jdJ


xjiy bjJsJ. j thfgf %gh 50 nfho
ko, khy beLrhiy Jiw _ykhf cldoahf
bragLjgL. jfhf jHf mu rhghf ka muF
ekJ eia bjJbfhnwh.

rhiy ghJfh

64. rhiy gJfis jF nehfJl gJ


netjF ths rhiygFf flagL njitahd
nkghL gf nkbfhsgL tUwd. rhiy
gJfis M brJ f g br, rhiy gJ
jft nkyhik l (Road Accident Data Management
System) eilKiwgLjgLsJ. nkY, fhtJiw,
beLrhiy Jiw, nghFtuJ Jiw Ma bjhlila Jiw
mYtyf, xbthU rhiy gJ nej lij M brJ
mj_y gJfis jf njitahd eltoiff
vLfgLwd. flj 2002 Kj 2008 tiuyhd tu
fzgo, thfdf vif 78 GfhL caJs
nghY, cHf VgLa gJf vif, g
bragl xbthU 10,000 thfdfSF 19 Mf Uj
iykh, jnghJ 12 Mf FiwJsJ vW jehL rhiy
nkghL l gfis M brj, cyf t FG
ghuhosJ. rhiy ghJfh F j tu-bry
l %gh 40 nfho xJL bragLsJ.
32

nghFtuJ

65. flj ehfhLf muR nghFtuJ


fHffSF, 12,137 a ngUJf bfhKj bragLsd.
tU aho nkY 3,000 a ngUJf thfgL. jfhf
j tu-bry l %gh 250 nfho xJL
bragLsJ.

Ltr

66. jHf Cuf gFf ViH vnah D


Xiy Foirf aif wfUJ ghJfh thJ
tUwd. j mty iyia mwnt xJ uhkgFf
cs Xiy Foirf midij, uju fh Lfshf
kh jHf uhkfis Foirfns yhj uhkfshf
cUthF, ufu lkhd fiyP Ltr l 3.3.2010
mW khF Kjyikr fiyP mtfsh U
bjhlitfgLsJ. l , Kjflkhf, tU
6 MLf Cuf gFf cs 21 yr Xiy
FoirfSF khwhf, uju fh Lf flgL,
ahnyna Foirfns yhj Kj khykhf jHf
sF. l Kj Mlhd tU aho 3 yr
Lf, %gh 1,800 nfho ko flgL. l ,
rh ghFgho Xiy Foirf thG midtUF uju
Lf fL g, tU ahoUnj jHf midJ
CuhfY nkbfhsgL. lF j tu-bry
l %gh 1,800 nfho xJL bragLsJ.
33

67. fiyP L tr l nghnw, ka mu


uh fh Ltr l flgL
FoUfSfhd bjhif, %gh 60,000 Mf tU
ahoUJ khy murh cajgL. l G
tU aho xU yr Lf fl khy mu gfhf
%gh 262.50 nfho xJL bragLsJ.

68. efu gFfY FoirfSF khwhf uju


Lf, #tAyh neU nja efu duik l
flgLwd. tU aho l 60,000 Lf
fo KofgL.

efgFf nkghL

69. bkhj kf bjhif efgFf thnth


GfhL j, ekJ ehonyna jHfjh Kjlij
twJ. bgU tU efu kf bjhifnfg, flik
trfis mgj mtaij czJ jHf muR gntW
lfis bragL tUwJ. #tAyh neU nja efu
duik l , Fo tHf, f mfw
lf, kiH tofhf mikj, lf nkyhik,
Ltr MatWfhd lf %gh 9,271 nfho ko
nkbfhsgL tUwd. cyft, #gh gdhL
TLw mik, b#k eho mikghd KfW Ma
mikfUJ, %gh 2,728 nfho j bgW efu
flik trf nkgLjgL tUwd.
34

70. brid khef kf Fo njitfhf fl


iu FouhF uL bgUlfis j muR bragL
tUwJ. N ehbshWF 100 a l Fo cg
br l iwW iy csJ. kbwhU lfhd
gf %gh 669 nfho ko, benk mik
bjhlfgLsd. brid khef nfhango ehbshWF
120 a l f iu RfF iya, %gh 130
nfho ko tU aho flgL. brid
khefuh %gh 1,447 nfho ko xj mfgl
kiH tofhf kW bts jL gf, khj
bjhlfgL _W MLfSF KofgL.

71. brid bgUef gF jnghija kW


tUfhy nghFtuJ FJ brid bgUef ts
Mizajh nkbfhsgl thd M, Kothf %gh
88,200 nfho Kjo gntW nghFtuJ trfis cUthf
gJiuf brJsJ. gJiuf mogil tUw
MLf brid bgUef nghFtuJ flik
trfis bgUf muR Mtd br. mzh rhiy cs
rf VgL nghFtuJ beriy FiwF nehFl,
nkghyf %gh 500 nfho ko brid bgUef ts
Miza Mjhufis gagL flgL.

72. brid khef nghFtuJ njitia iw


braToa bgUlkhd bknuh u lgf
bragLjgL tUwd. nfhangL Kj mnrh ef
tiuyhd cajgl tjl (Elevated Viaduct)
mikgjfhd fLkhdg eilbgW tUwJ. mnrh ef
35

Kj j njhika kiy tiuY, irjhngil Kj uhQt


mYty g ika tiuyhd cajgl tjlfSfhd
xgj f mik Ko bragLsd. 2009 M
ML MSe ciu mfglthW, l
Ubth izfgLtjfhd M gfS eilbgW
tUwd. bknuh u lF jHf mu gfhf j
tu-bry l %gh 600 nfho xJL bragLsJ.

Fo tr

73. %gh 1,929 nfho Ua ko #gh


gdhL TLw t jl xj mfgl,
xnfdf TL Fo l gf bjhlfgLsd.
l 2012 M ML org f Kotil.
lF j tu-bry l %gh 400 nfho
xJL bragLsJ. nt khtlYs ef
gFfSF Fo tHF l %gh 1,800 nfho ko
tU aho nkbfhsgL.

74. tU aho 7,000 Cuf FoUfSF


ghJfhfgl Fo tHF lf bragLjgL. nkY
5 efuhf kW 45 ng%uhf ga bgW tif, TL
Fo lf KofgL gaghLF tU. Fo tHf
lfSfhf j tu-bry l %gh 1,183 nfho
xJL bragLsJ.
36

Cuf ts

75. jHf cs midJ CuhfSF, mogil


trfis 5 MLf mf lL bragLjgL
tU midJ uhk mzh kWky l , flj
4 MLf %gh 2,041 nfho muR jnahL 10,104 uhk
Cuhf mogil trf cUthfgLsd. vs
2,514 Cuhf tU aho l bragLjgL,
2010-2011 M Mo W, ahnyna yf kW
isahL ikjhd Ma trfis midJ CuhfS bgw
Kj khy vw bgUikia jHf bgW. lF tU
aho %gh 508 nfho xJfgLsJ.

76. flj ehfhLf eghL j, ghuj ujk


uhk rhiyf l kW gbulhtJ FG kha
Matiw gagL, %gh 3,089 nfho ko 22,758 nyh
l sKs Cuf rhiy gf iwntwgLsd.

77. kfhkh fh nja ntiyth cW l


flj ehF MLf %gh 3,002 nfho kyhd gf
nkbfhsgL, gadhfSfhd dr Ca
tHfgLsJ. Gu kW ehfgod khtlf
2008-2009 M Mo lij wghf bragLa
khtlfshf ka murh njbjLfgLsd. nkY,
lij wghf bragLJ Kd khyf
xwhf bjhlJ jHf fwJ. tU aho l
%gh 2,500 nfho ko bragLjgL. j tu-bry
37

l khy mu gfhf lF %gh 250 nfho


xJL bragLsJ.

78. bgah id rkJtuf mikF l


flj uL MLf 29 rkJtuf mikfgL,
nkY 30 rkJtufSfhd gf eilbgW tUwd.
tU aho va 36 rkJtuf mikfgL. jfhf
%gh 75 nfho xJL bragLsJ.

79. cyft jl thJ fhLnth l


wghf bragLjgL tUwJ. l ,
15 khtlf cs 2,515 Cuhf tF tat f
tWikahd FLgf tWikia fty, tUth <L
lf %gh 717 nfho ko bragLjgL tUwd.
lfhf %gh 184 nfho xJL bragLsJ.

80. jnghJ jeho CufgFf 20 MuF


nkgl rKjha Tlf csd. UD uhk gFf
cs ViH vnah FLg kfy HhfSF, bghJ
ffSF gagLjToa rKjha Tlfis midJ
CuhfY mikl ntL vw nfhif UJ
tUwJ. jid iwntW tif Vbfdnt rKjha Tl
myJ Ukz klg yhj midJ CuhfY
njitnfg, csh mikfSfhd g_whtJ
FG jia gagL bghJ rKjha Tlf
flgL. Jnghnw, efuf jFj ltria
flJ khefuhf, efuhf kW ng%uhfY
jifa r_fTl trf cUthfgL.
38

81. csh mikfSF tHF jnghija


glhd jHf mu brhj t tUth 9.5 GfhL
bjhif, tU aho 10 Gfhlhf cajgL. gL
(Devolution), neuoahf khwgL tUth (Assigned Revenue)
kW lfSfhd j (Assistance for Schemes)
Mat tU aho csh mikfSF %gh
7,701 nfho mfgL. J ju bjhlff, Fo tHf,
bghJ Rfhjhu nghw mogil tr gfSfhf csh
mikf rhghf, munr nkbfhS brydfis nrJ,
j mikfSF mfgL neuo jl mit
nkbfhsntoa gfis munr nkbfhL brtjh,
VgL bkhj bry bjhif, khy mu brhj t tUth
33 GfhL vgij Fl Unw.

kf ey

82. jeho csh kwf kfUF


lxJil j muR eilKiwgLaij bjhlJ
ghuhSkwY, rlkw nguitfY bgfSF ca
uJt mfgl ntL vw ekJ lfhy
nfhifia iwntW tif, ghuhSkwY
rl nguitfY bgfSF 33 rjj lxJL tHf tif
br mua rlUj Ktoit ka muR cWl
khyfsit jhf brJ iwntajF j mu
kdkhj ghuhLjfis bjJbfhnwh. khF
jHf Kjt fiyP mtf Mju Mnyhrid kL
yhk UUjh j rlKtoit aw KoUfhJ
vd mik Ia KnghF Tl jiytuha
39

Uk nrhah fh mtf ekJ KjyikrUF e


bjJshf. j mua rl Uj Kto f
iu kfsitY iwntwgL vd cWahf enwh.

83. ViH va FLgfis nrj kfUF tHF


Ukz cjahd _t uhkhj mikah id
Ukz cj l , j ehfhLf 2 yrJ
92 Mu kf, %gh 520 nfho msF j bgWsd.
l tHfgL cjbjhif j murh 2006-2007
M Mo 10,000 %ghUJ 15,000 %ghahf, 2008-2009 M
Mo 20,000 %ghahf cajgL tHfgL tUwJ.
ViH kfF thtF l mfgL bjhifia
nkY ca 25,000 %ghahf tU ahoUJ tHfgL
vgij kl bjJbfhnw. lF tU
aho %gh 300 nfho xJL bragLsJ. fUw
jhkhfSF j mF lhl KJyR buo id
kfngW cj l , flj ehfhLf 19 yr
kf, jyh %gh 6,000 j %gh 1,000 nfho msF j
bgWsd. tU aho lfhf %gh 360 nfho
xJL bragLsJ. nkY, fU cs FHij _is
tsF aikahjjhd mnaho rJ fUw
bgfSF ilL tif, mtfSF jehL c
fHf _ykhf midJ ahaiy filfY, mnaho fyj
c (Iodised Salt) ytrkhf tHfgL.

84. rika vth iz yhj ViH


FLgfSF ytr vth mL, rika vth iz
tHF l %gh 381 nfho bry, Jtiu 17 yr
40

FLgf gadilJsd. l tU aho


nkY 6 yr FLgf gadil tif %gh 140 nfho
xJL bragLsJ.

85. flj ehfhLf 17 yrJ 12 Mu


kfiu bfhL 1,11,728 a kf Racj FGf
bjhlfgLsd. RHahf, 2 yrJ 29 Mu Racj
FGfSF %gh 229 nfho tHfgLsJ. nkY j muR
vLj bgUKa gadhf, jHf atU Racj
FGf, %gh 5,990 nfho t flid bgw KojJ.
tU aho nkY 50,000 a kf Racj FGf
cUthfgL. Fghf efuf FoirgFf Fiwj
msnyna kf Racj FGf mikfgoUgJ
flagLsjh, tU aho efuf cs
Foir gFf thG kfiu bfhl Racj FGf
mikgjF KDik mfgL. ij nghnw Cuf
gFf kfhkh fh nja Cuf ntiyth cW l
gnfF ViH kfiu bfhl Racj FGf
mikfgL. kf Racj FGfSF njitahd gntW
cjfis mgjfhf jehL kf nkghL fHfF
%gh 124 nfho xJL bragLsJ.

FHijf ey

86. j muR bghWngw flj ehfhLf


6,822 a FHijf ikafS, 4,940 FHijf
FW ikafS bjhlfgLsd. tiw nrJ jHf
cs 54,439 FHijf ikaf _y 18 yr FHijfS,
41

5 yr fUw bgf kW ghL jhkhfS ga


bgWwd. tU aho 9,045 rJz ikafSfhd
rikayiwf %gh 200 nfho ko flgL. rJz
cbfhS 69 yr FHijf kW khztfSF,
thuF _W Kil tHF lF %gh 178 nfho
xJL bragLsJ. xUizj FHijf ts
lF %gh 891 nfho, v..M. rJz lF
%gh 924 nfho xJL bragLsJ.

khW wdhf ey

87. cl CdKnwh vw goa kj rKjha


fhJ nfshjtuh f bjahjtuh th ngr Koahjtfsh
iffhfis gagLj ayhjtfsh cs midtUnk l
bgWwhf. tfis Fl mtatfis gagLj
Koahjtf vW xJlhk myJ xU j goa
mtfis nrJlhk, JiugJ ngh W njhWw
bgafshd FUl, brl, beho, Cd, Kl, kdnehah,
vbwyh mtfis miHfhkY, bghJthf CdKnwh
vgjF gyhf; xU mtat braghL Fiwah,
mtfSila kbwhU mf w aifahfnt nkY xU
gF wWwJ vD ma mogil, mtfis vyh
khW wdhf vW miHw Kiw, y MLfSF
Kng mjhtJ 2007M Monyna, Ia ehLf rigny
thfgL, mj bjhlghd zf xgj xW
(convention) VfgL ifbaGlgLsJ.
42

88. mj zf xgjij VWbfhL


ifbaGLs ehLf, VHhtJ ehlhf ah l
bgWsJ. mj xgjgo f, kUJt tr, ntiyth
nghw gntW ththjhu cikf midY, mtfSFa
gF bgwtfshf, r_f rk cik th
bgwtfshf thH t tFf, j muR Mtd br. nkY
1995 M ML awgl CdKnwhUfhd (rk thf,
cikf ghJfh kW KGgnf) rlij Ia ehLf
zf xgj mogil iu kh mikf ika
muir tWJnwh.

89. khy mu gntW eyl cjfis j


khW wdhf bgl zfgLs tUth crtu
KY fgL. khW wDilnah caf gtjF
VJthf f flz brYJtUJ yfj j muR,
tU f MoUJ jflz (Special fees)
brYJtUJ yF mF. muR kW bjhL
Wtdf elJ khW wdh khzt yf j
goF khztfSF, cz brythf khj xWF jnghJ
mfgL tU %gh 200 cj bjhif, %gh 450 Mf
cajgL tHfgL.

90. kd nehahf c nehahfshf j ir


bgW w muR kdey kUJtkid, jHf brid
kLjh csJ. bj khtlf cs kd nehahfS
ir bgw j kUJtkidFjh tuntosJ
vgij fU bfhL, bj khtlfSF jahf xU
w muR kdey kUJtkid nj ef %gh 10 nfho
43

ko mikfgL. kdnehthgltfSF jF tr,


kUJt Mnyhrid Matiw mF tif kd
nehthgltfSfhd kWth yfis mikJ elJ
bjhL WtdfSF j muR j mF.
l , jHf _W khtlfSF xU kWth
y vw mogil 10 kWth yfSF j
mfgL. jfhf MLnjhW %gh xU nfho cjia
j muR mF.

91. ahnyna KjKiwahf khW wdhfSF


r_f ghJfh mJ eyl cjf tHf j ey tha
jehojh mikfgLsJ. jfis jhfns
guhkJbfhs ayhj kdts FatfSF, tUth
crtu 500 %gh j khjhu cj bjhifia j
muR tH tUtjh 50,000 ng ga bgW tUwd. f
ghitanwh kW ju khW wdhfSF gntW cj
bjhiff uoghfgLsd. mtf Ma ga
w ntiyth mfgLsJ. fhJ nfshnjhUF
FHij gUt bjhlfnyna flJ w f
mF gf khtlnjhW bjhlfgLsd. if, fh
CdKnwhUF gaz rYiffSl, ehonyna KjKiwahf
nkhlh bghUjgl _W rfu tof Kjyhd gntW
cj fUf tHfgLsd. ntiythgw
ghitanwhUF thuz bjhif tHF l, midJ
tif khW wdhfSF gLjgL 60,000 ng
l gadilJsd. ahnyna KjKiwahf
jir ij (Muscular Dystrophy) nehdh
44

ghfgltfSF cjL tif 2008-2009 M


MoUJ 1,000 ngUF khj cj bjhifahf 500 %gh
tHfgL tUwJ.

92. ahidfh nehthgltfSF kf


eth Jiw _y ir mF l bjhlJ
bragLjgL tUwJ. vD nehah fLikahf
ghfgL, fh, if nghw mtatfis gagLjnt Koahj
msF ghfgLs ehfhtJ tif (Grade-IV)
nehahfSF khj cj bjhifahf %gh 400 tU aho
bjhl bjhlJ tHfgL.

93. thW Kd vnghJ yhj msF mf


xJ, j muR khW wdhf th xnaW tif
gntW eylfis bragL tUwJ. 2005-2006 M
ML khW wdhf eyDF brylgl bjhif %gh
49 nfho msthf Ujij, tU aho %gh 176 nfhoahf
casJl khW wdhfSfhd jJiw khF
Kjyikr mtf neuo nkghit aF vd
kl bjJ bfhnw.

Knah kW Mjutnwh ey

94. uh fh nja Knah Xa l


9 yrJF nkgl Knah, khj cj bjhifahf %gh
400 bgW tUwd. lF ika muR khy muR
rkkhf tHFwd. njhL, khjhu cj bjhif bgW
xU yr Mjutw khW wdhf, 6 yr Mjutw
45

jita, 1.69 yr trha bjhyhsf kW xU yr


Mjutw bgf Mnahiu nrJ, jeho bkhj
19 yr KnahU MjutnwhU khj Xa bgW
tUwd. j tu-bry l Knah kW
MjutnwhUF khj cj bjhif tHf %gh 1,002 nfho
xJL bragLsJ.

dt ey

95. dt bgUj flfis uJ brJ, o


jilfhy j tH, dt ey thaij mikJ,
Rdhah ghfgl dtfSF tiyf, tof,
xsFf, cfhF ftr cilf, KjYj bgof
Matiw tH, o JiwKffis nkgL,
f wF jsf (Fish landing Centres) nghw flik
trfis mikJ j muR dtUfhf gntW ey
lfis bragL tUwJ. ts JiwF j ML
tu-bry l %gh 193 nfho xJL bragLsJ.

gLjgnlh, f gLjgnlh kW
kud ey

96. gLjgnlh, f gLjgnlh kW


kud Lf TLjyhf 4,000 khztf jgy mDk
mJ, LfSF tz bjhiyfh bgof
tH, f cj bjhif bgw tUkhd crtuig %gh xU
yrkhf ca, muR kW muR cj bgW ff
gY gLjgl khzt khzaUF KY ytr f
46

mJ mtf eyDF j muR ttFJsJ. jah


fllf atU 25 khzt yfSF %gh 12.5 nfho
ko brhj fllf fojugL. tU aho
10,000 gLjgl, f gLjgl kW kudiu
nrj isPf ntiyth g bgw %gh 10 nfho
xJL bragLsJ. jehL gLjgnlh nkghL
fHf _y gLjgnlh, f gLjgnlh kW
kudiu nrj bjh KidnthfSF %gh 35 nfho bjh
fldhf tHfgL. gLjgnlh, f gLjgnlh
kW kud eyDfhf j tu-bry l
%gh 459 nfho xJL bragLsJ.

Wghikd ey

97. j muR Wghikd eyDfhf j


aFdufij 2007M Mo mikjJ. nkY gLjgl
tF RyhafSF 3.5 GfhL j l xJL j murh
eilKiwgLjgLsJ. ika mu f cj bjhif
l , xU yrJ 50 Mu Wghikd khzt
khza %gh 40 nfho ms cj bjhif bgW g go,
g nkgo kW bjhEg f gwd. Ryha
khza, fia bjhlJ bgW nehfJl 5 a
khza Lf 2008-2009 M ML bjhlfgld.
Wghikd isPfSF ntiyth bgW wid
mF lf bragLjgL tUwd. tU
ahoY 8,000 isPf gadil tif ntiyth
g lf elj %gh 2.5 nfho xJL bragLsJ.
Wghikd Ra bjh a jehL Wghikd
47

nkghL fHf _y flf tHfgLwJ. tU aho


12,500 Wghikd bjh Kidnth gabgW tif
%gh 25 nfho bjh fl tHfgL.

98. jt kjij rhj Muhlf jfis


goa djt tir izJ, mtfSF
tHfgLtU lxJL cl rYiffis jfSF
tHl ntLbkW lfhykhf nfhif LJ
tUwhf. mj nfhif cs ahaij czJ,
mjid iwntl a mua rl jFj Uj
bfhLtu ntLbkW j muR ka muir tW
nfL bfhwJ.

Muhl kW gHFod ey

99. Muhl kW gHFod f kW


bghUshjhu nkghLfhf j muR gntW lfis
bragL tUwJ. j ehF MLf 51 a Lf
bjhlfgLsd. 99 LfSF brhj fllf fl
xj mfgLsJ. nkY Lf midF
tz bjhiyfh bgof, ff tHfgLsd.
tU aho nkY 25 LfSF brhj fllf %gh
12.5 nfho ko flgL. Muhl kW gHFodiu
nrj khztf wj khztfis njbjLJ, Mwh
tFUJ gbdhwh tFUJ jiywj gf
gy tif br l j murh 2008-2009 M ML Kj
bragLjgL tUwJ. Muhl kW gHFod
48

khztfSF f cj bjhif tHFtjfhf j


tu-bry l %gh 198 nfho xJL bragLsJ.

100. rKjha mojs thG mUja


th kWkyia VgLJ nehfJl, j muR
mUjafSF j c xJL mJsj gadhf,
mUja khztf mf vif caf gy,
muR ntiyth bgw aWsJ. kj fit kjnd
mfW mty iyia KY xf cW L bjh
<LgnlhUF khW bjh a j kW g mJ,
ik gnth ey tha mikJ, f milfis
mfw auf gagL j muR mtfsJ th
xnaw KgLsJ vgij j mitd mt.

101. Muhl kW gHFod fis nrj


isPfSF ntiyth g mF l tU
ahoY bjhlJ bragLjgL. 20,000 isP
gabgW tif ika muR w , khy muR w
khd %gh 25 nfho xJL gagLjgL. bgha
glgo goF 1,200 Muhl khztfSF, jft
bjhEg Jiw ntiyth bgW tif f
bkbghU kW My ngR w Mat g
(Finishing School) mfgL. bkhjkhf j tu-bry
l Muhl kW gHFod eyJiwF %gh 894
nfho xJL bragLsJ. Muhl Jiz TW
lF 2005-2006 M Mo %gh 567 nfhoahf Uj
xJL, j tu-bry l %gh 3,828 nfhoahf
cajgLsJ vgij, j xJL bkhj ML l
49

xJo 19 GfhL MF vgij kl bjJ


bfhnw.

berths ey

102. berthsfSF ntiyth mF tif


jH Uehsh bghfiybaho ViH vnahUF ytrkhf
nto kW nriy tHF lij, tU Mo bjhlJ
bragLj j tu-bry l %gh 256 nfho xJL
bragLsJ. ifjJf gidia CFF
tif, JfSfhd gid kha mF lF
%gh 118 nfho xJL bragLsJ. j muRjh ifj
berthsfSF, irj berthsfSF ytr kW
rYif flz rhu tH tUwJ. lfhf %gh
78 nfho xJL bragLsJ.

103. U ef cs dyhil bjh


yrfzfhd bjhyhsfSF ntiyth mgnjhL
MLnjhW %gh 10,000 nfhoF nkgl kila bghUis
VWk brJ, a eho VWkf xU wlij
bgWsJ. bjhYF f njitahd rha
bjhrhiyfsh WtgLs f Rf
iyafSF, j mu ntLnfhis VW ika muR j
ML iy mif %gh 200 nfho jia
mJsjF ekJ eia bjgJl, j muR
Vbfdnt cW mjthW, %gh 120 nfho jHf mu gfhf
j mF vgij bjJ bfhnw. j
tu-bry l jfhf %gh 320 nfho xJL
50

bragLsJ. J ju, Rffgl ciu flYF


bfhL brY lfhf g_whtJ FG
mJs %gh 200 nfho jia bgW, mlij
bragLj njitahd eltoiff nkbfhsgL
tUwd.

gid bjhyhs ey

104. gidku bjhyhsfSfhf ey tha j murh


mikfgL, Jtiu 31,000 bjhyhsf tha g
brJbfhL, %gh 80 yrF nkgl eyl
cjfis bgWsd. tfSF ytrkhf
bjhfUfS tHfgLsd. bjhyhsflUJ
gid tha bfhKj br gjUF jnghJ l xWF
7 %gh vW mfgL iyia, ca juntL vw
mtfsJ nfhifia VW, gj l xWF 10 %ghahf
bfhKj iy cajgL tHfgL vgij kl
bjJ bfhnw. nkY jehL gid tha bfhKj
br gjiu Frhjd trfis bfhL gjgLj,
njitahd nghFtuJ trfis bgw, fUfo, gj
Matiw bfhKj bra njitgL eilKiw
_yjdij mff VJthf jHf muR khakhf gid
thaF xU nfho %gh mF.
51

fh bjhyhs ey

105. fh kW ber bjh 24,000


bjhyhsf <LgLsd. tf eyDfhf fh ngh
kW berths ey tha mikfgL.

bjhyhs ey

106. mikrhuh bjhyhsfSF gntW


ey thaf mikJ, bjhyhsfSF tf
FLgfSF j muR gntW eyl cjf tH
tUwJ. j muR bghWngw d j ey thaf
25 yrJ 9 Mu ng g brJsd. 8 yrJ 33 Mu
ng %gh 208 nfho kyhd eyl cjf bgWsd.
j ey thafSF flj ehfhLf muR %gh 128
nfho cj mJsJ. j tu-bry l mjfhf
%gh 50 nfho xJL bragLsJ.

kghl bjhyhs ey

107. kghl bjhyhsfSfhf ey tha mikJ


j muR gntW ey cjfis mJ tUwJ.
bjhyhsfSF cj tif rhujh afgL
kghl cUthF 500 rfuf (Potters wheel)) ytrkhf
mfgL.

ntiythgnwh ey

108. 2009-2010 aho 3 yrJ 53 Mu


ntiythgnwhUF %gh 52 nfho cj bjhifahf
52

mfgLsJ. tU aho lfhf %gh 60


nfho xJL bragLsJ.

muR ntiyth

109. muR Jiwf, csh mikf, thaf


kW bghJJiw Wtdf ugglhk Uj
glfis ug j muR Kidghd Kaf gytiw
nkbfhL, flj ehfhLf 4,65,748 ngiu fhyKiw
Ca g akd brJ, IjhLfshf muR ntiyth
eho fhJ lj isPf th xnasJ.

bjh g f

110. bjh Wtdf vghw bjh wDila


khztfis cUthF nehfJl 22 mud bjhg
iyaf %gh 63 nfho ko wF ikafshf
juKajgL tUwd. nkY muR kW jah gf
l 24 mud bjhg iyaf nkgLjgL
tUwd. tU aho mud bjhg iyaf
_y 50,000 isPfSF Cuf ts Jiw _y 42,000
isPfSF kfUF gybjhEg ff _y
35,000 isPfSF Mfbkhj 1,27,000 isPfSF
ntiyth g mfgL.

fhLf

111. ehonyna Kj Kiwahf 2007-2008 M


MoUJ j muR trhf yf kufis
53

tsF lij bragL tUwJ. l


trhfilna ey tuntig bgWsjh tU aho
lfhd xJL %gh 15 nfhoahf cajgL.
MWgLiff k mig jLF nehFl njF
kufis tsF l tU ahoY %gh 10 nfho
xJLl bjhlJ bragLjgL. MSe ciu
mjthnw, RWu NH ghJfh kW Jfjf
vr nkghL cUthfgLsJ. tU aho
F %gh 10 nfho xJL bragLsJ. cyif
btgkakhF tkfis (Green house gas emissions)
<JbfhS K yh _ kufis czg
glglhj yf tsF nja _ ts l 2007
M MoUJ bragLjgL tUwJ. l
3,250 Vf gugs _ njhlfis mikf
trhfSF kha kW g mfgLsJ. l
tU ahoY bjhlJ bragLjgL D mfkhd
gugs gLjgL. bkhjkhf tdJiwF j
tu-bry l %gh 385 nfho xJL bragLsJ.

j rhnwh f ehLilik

112. j bkhF, j rKjhaF jkJ


gilghw _y kfjhd bjhLf brJs
j rhnwhf fUJfS, jidfS iwa
jiyKiwF kLkyhk, vfhy jiyKiwfSF
gadl ntL vD iHnthL, j rhnwhj
fis ehLilikahF lij jHf muR
bjhlJ eilKiwgL tUwJ. Jtiu bkhj
54

117 j rhnwhf fis jHf muR


ehLilikahsJ. mtW, 110 mPf fis
ehLilikahs bgUik uhl Kndw fHf muirna
rhU. 2006 j muR bghWngw mj rhnwhfS
jGF brbkh jF cblW Kj Fu bfhLj brk
gkhfiyP, yt FHij, Kj fhty
.M.bg.Rtehj, brh brt uh..nrJis Kjyhd 87
jHPf f ehLilikahfgL, mtf
kuikaF 5 nfhona 70 yr %gh g bjhifahf
tHfgLsJ. a j bjho bjhlahf,
2010-2011 M Mo, nguha m.K.gukthdj, nguha
m.UZz_, lhl v.v.fkh, g.uhkrh, nguha
u.thr, t.R.brftuha is, fP btafhlh,
be.J.RjutontY, lhl .ghyRuka, kiy tKJ,
fh t.fQrh is, nf..yk, fuh# goj
b#fughoa, m.UkiyKJRth, euh{ briyah,
UTlRju, nguha Rju rKfdh, jir uhikahjh,
fP jhuhghu, mUjdFo mofsh, rnuh#h uhk_,
m.thr Mnah gilf vd bkhj 22 j
rhnwhf f ehLilikahfgL. rhnwhf
gilJs f vif, mit rKjha
VgLs gaf, mt wf Mat
mogil mtfSila kuikaF g bjhif za
brJ tHfgL.
55

j ts

113. nguP mzh mtf jiyik 1967


uhl Kndw fHf muR mikj, brid khyF
jehL vd bga No, vF j vY j vD
bfhif KHl 1968 ulh cyf j khehL el;
brid flfiu fhkuh# rhiy j rhnwh
gkUF UUt iyfis eho; muR ngUJf
ma UtSt UUt glJl UFw bghf
brJ; ehS UFw X rlnguit ffis
bjhlf brJ; ma UtSt wj ML .K. 31 vd
mPf tiuaWj Kogo, 1971M ML #dt Kj
jehL mu ehFY, 1972M ML #dt Kj
jehL mujY UtStuhL viz Ff brJ;
brid khef tSt nfhl mikjJ kLkyhk; Fk
Kid cyf aFkhW 133 mo cau ma UtSt iy
W; MLnjhW bghf HhF mLj eh
UtSt eh bfhlhL tHfij nkbfhL; ij
f Kj ehns, j jho Kjeh vd rla
eilKiwgL j gghL bgUikfis ju
ca; fh ygfhu fiyTl toJ; j
kdfSF, ytfSF, rhnwhfSF UUt
iyf, kklgf, idlf mikJ; jbkh
tsbfd j mikrf VgL; gfY,
ffY Kj bkhahf j ffgLtJl, W
jHf cs 53 MuJ 548 gf thyhf gY
1 nfhona 49 yr khzt khza VwjhH 75 GfhL,
56

mjhtJ 1 nfhona 10 yr khzt khza jt f


fF Niyfis nkY nkgLl, gf 10M tF
tiu j bkh flha ghl vd rl tFJ; jHPfis
CFl jHPf bgaf muR UJf tH
wJ; gkh fiyP, njtnea ghthz, U..f.,
kiwkiy mof, yt FHij Kjyhd 110 jHPf
gilfis ehLilikah; 1999 cyf iza j
khehL el; f j tsF cyf iza j
gfiy fHf W; j bkh ts xU Kiu
rhjidahf j brbkh vgij ka muR VW mL
Miz bgW; brbkh jHh ka Wtdij
bridnyna mikw Ka vLJ mthnw brJ;
btehLfY, a msY f gJs j
mPfSF FoauR jiyt Fwl UJ, bjhfha
UJ Mait tHl tif brJ; brbkh j
wid iyehoL KidnghL, tU N f nfhit
khef cyf ehLfis a MJ neh, cyf j
brbkh khehoid vGl ell KidJsJ iwa
uhl Kndw fHf muR! tW bgUghikahd
rhjidfis iwnta bgUik jHf Kjt Kj mP
fiyP mtfisna rhU. it ah, fhyrfuD
ntfkhf RHW, fhy Xlnk gUt jtD, jh fhy bra
ntoa flik jtwyhfhJ vD czl, mY gfY
xbwd bfhL mauhJ, f JrhJ bragL jfuh
fiyP M bghW mkjjh jehL bgwngW mnwh!
57

mjdhynwh, M Jiwf gytY rhjid t jHf


muR, ahnyna Kj khykhf, y Jiwf w
khyfF vyh vLJfhlhf Kkhahf
sFwJ vgij ika muR, ClffS mtnghJ
ghuho FLwd.

xbahUtF cs btWif; vd
flbdg eyit vyh vd

ma UtSt mWa cikfis csbfhL


bragL Kjt fiyP kf ey fhL rhjidfis
ehnl agij fL eh ngUtif milnw.

114. j bkhia ika mu M bkhf xwhf


mJ bragLj, brid ca kw midJ
eltoiffY jiH tHF elJtjFa bkhahf
Vf, j muR bjhlJ Fu bfhLF. mzh
gfiyfHf bgha ff jiH gW bkhahf
bfhL khztf bgha glgo gY tr, tU
faho mKfgLjgL.

115. 1982M Mo, kJiu jyhFs gF cyf


j rfbfd tH MizlgL
rkiygLjgLs 14.15 Vf y, bjhfha cyf
j rf mikJ, jHf fiy, ya, gghL ca
iy sF fhaf mikgbjd, cyfsha iy
jHF, j MF Jiz brL tif
muf mikgbjd, muf rf ytf kW
58

j rhnwhf UUt iyfis fhy tirgo ca


tif totikgbjd muR Ko brJsJ.

cyf j brbkh khehL

116. tU #& f 23 eh Kj 27 eh tiu


nfhit cyf j brbkh khehil wghf bfhlhL
tif, khF mikr bgUkf, jHPf,
rhjidahsf kW gy rhnwhfis bfhl 21 FGfis
mikJ, njitahd gfis njbrJ wgl bragLl
khF Kjyikr mtf jFj Mnyhridfis tH
tel tUwhf. mtUila jiyik , cybfY
cs j kf berf vW iyL tz j
khehL ww eilbgw midJ VghLfS bragL
tUwd. jfhf gntW muR Jiwf bghW, %gh
300 nfho koyhd gfSF xj mfgL, mit
gntW iyf eilbgW tUwd.

117. e jhbkhah j bkhia brbkh vd ka


muR mJ bgUikgLajF d eilbgW j
Kj cyf j brbkh M kheho, j rhnwh
midtU gFbgw, j ya gHbgUikfhd
VJf, ffhy nghFf kW vfhy njitf Fj
56 bghUikf jkJ fUJfis fLiufshf g
bra Kiwahd th midtUF mfgLsJ.
khF Kjt fiyP mtf jiyik eilbgw cs
j tuyhW fF j TW eYyf mJs kfjhd
tuntF vLJfhlhf, K vnghJ Uuhj tif,
59

Mtu gnff 50 ehLfis nrj 6,086 fLiuahsfS


1,270 MtyfS g brJbfhLsd. t mP
FGfsh njbjLfgL fLiufis catf gojFa
muff gy nfhit bfhoah tshf mikfgL.
nkY, kheho xU gFahf j iza f khehL
eljglsJ.

118. wbghF vyh cF vD Kfiul


eilbgW cyf j brbkh khehilbaho, nfhit
khef jnghJ ka iwrhiy cs 165 Vf y
brbkh j fh vw bga bgabjhU jhtua fh
mikfgl csJ. j Kjflkhf, j l cs
49.4 Vf gu gf iu bjhlfgL. wj
totikghsf Mnyhridfis bgW, midJ jhtu
tiffis bghJkf xUnf fL ff thgF
tz 20 nfho %gh ko fh mikfgL.

RWyh

119. mf ugy milahj RWyh gFf nkghL,


RW NH RWyh, rhfr RWyh, Cuf RWyh, Ud
nghWJ Ud nghWJ l RWyh bjh
bjhlila gahsfilna Unjhg gig tsj
Ma gntW a Kaf nkbfhsgLsd.

120. flj ehfhLf jHf cs gntW


RWyh gFf %gh 219 nfho ko nkgLjgLsd.
Vy, bfhkiy, jufgho, khkyu, anrhiy,
60

thghiw, xnfdf, UFwhy, Ufil, gHntfhL,


gu, RU mU, nfhit Fwhy, kJiu dh mk
nfh tshf, bkdh flfiu, broehL, fhu, mWgil
Lf, nrhHehL Ugf, bfhilfhd, cjfkly,
KJkiy, Midkiy, uhnkRtu, Utzhkiy, jir,
Utuf, Fgnfhz, rjlf jyf, Ubr Ma
RWyh ikaf Fljf ts gf
nkbfhsgLsd. kJiu khtl UguFw
%gh 4 nfho ko RWNH fh mikfgL.

121. mf ugy milahj RWyh gFf, Lf


kW RWyh lfis elj KgL bjh KidnthUF
j tHF l ftuha kiy, j, gu, bfhont,
bghsh, girkiy, Tj}, rhtu, Fuf, itif
mizfL, U, flbghk nfhil,
UbrnfhL, f Ma lfSF gLjgL.

kklgf

122. ekJ ehL Rju nghuhl fhy, beiy


khtl, kah u iya Mnya fbyl MZ
Jiuia RL bfhW, jid khJ bfhl u ah
thehj ahfij nghW tif, mt bga
kklg fLtjF 8.8.1957 mW mof ehlgL,
Jtiu klg g Jtfhkny csJ vw tu mu
ftdF tJsij bjhlJ, ah thehj wj
brnfhil mtUF kklg fl j muR Ko
brJsJ.
61

123. btisa v ngh Lf gF


Kd W nghlt Ugh nfhgh ehaf Mth.
mt tfif uh ntYehahUF, ghrhyF
CikJiuF gilgyK, ghJfh bfhLJ cjat. ikN
kd RjhndhL bjhl bfhL, btisa v
ngh mtUF cWJizahf Ujt. kUJ rnfhjuf,
fdl jsg lhth, nfustkh, nfhit Ahfh
Mnahiu izJ bja Ljiy ngh,
Mnyafis vJ nghlt nfhgh ehaf. W
Mnyafsh nfhgh ehafU, mtuJ kf KJbtisa
ehafU lgld. ehL Ljiyfhf cahf
brj nfhgh ehaf idthf Ugh kklg
WtgL.

124. btisaiu vj ughoa flbghk


jsgf xUtuhf fj Muhl rKjhaij nrj
Rjuf W jidna khJ bfhl tuyhW xUw
vwh; kbwhUw ughoa flbghkDF Kng, beiy
ik befLbrt khu njt btisaiu
vJ nghlh. btisaUF vuhd gy nghf
njtDF Kjik gil jiytuhf Ujt, mUja
rKjhaij nrj xou vgt Mth.
flbghkDF, njtDF, RjufJF id
dfis vGanjhL, mUjaF 3 rjj cxJL
tHa j muR, mUja rKjhaduhd nrj Ljiy
nghuhl u xouDF, mtuJ idit nghW tif
jfnjh id d beiy ik vG.
62

125. brid mzh rhiy cs mud


njhlJF Xkuh mud njhl vW 1998M ML
j muR bgalij midtU mt. j tif, 1947 M
MoUJ 1949 tiu jeho Kjyikruhf Uj Xk
uhkrh buoah mtf idit vW nghW tif
mtuJ brhj Cuhd Xk mdhUF xU
kklgij j muR mikF.

muthf ey

126. r_f thG muthfSF eytha


mikJ, mtfSF FLg mil, Lkid glh, FoUf
Lf, ntiyth g kW jahfnth, Ra cj
FGfshfnth bjh a j Ma eyl cjf
mfgL tUwd. tf eyDfhf nkY xU nfho
%gh j tu-bry l xJL bragLsJ.

isahL kW isP ey

127. Cuhf isahL ikjhd mikJ


isPfSF isahL bghUf tHF l Cuf
ts Jiw _y bragLjgL tUwJ. tU ahL
W midJ CuhfS j tria bgUF.
nkY flj ehfhLf jHf gy efuf
isahL muffS, r FsfS flgLsd. tU
aho nkY U r FsfS, U isahL
muffS,
muffS, IJ tl jiyiklf isahL
ikjhdfS mikfgL.
mikfgL
63

J rka mw iya Jiw

128. j muR bghWngw , 4,020 UnfhfSF


%gh 387 nfho bry Ugf bragL, FlKGF
Hhf eljgLsd. tU aho %gh 100 nfho
ko 1,100 Unfhf Ugf nkbfhsgL
FlKGF Hhf eljgL.

gifahs ey

129. gifahsfSF mfgL Xaij


%gh 4,000 Mf ca, mtf FLg Xaij %gh
2,000 Mf ca, gifahs ey a cUth %gh xU
nfho aJ, 203 gifahsfSF rYif iy
Lkid glhf mJ, j muR gifahs ey
lfis bragL tUwJ. eylf bjhlJ
bragLjgL. j muR gjnawJ Kj brid,
Ubent, Lf, U, nry, jir, nt nghw
efuf gifahsfSF L kid glhf
tHfgLsd. Jnghnw, nfhaJhY jFs
gifahsfSF tU Mo Lkid glhf
tHfgL.

tHfP ey

130. jehL tHfPf FGk nfhifia VW


j mik eltU tHfP ey _y wj
tHfPf FLgfSF cj bjhif tHf VJthf
jHf muR xUKiw khakhf %gh 2 nfho tHF.
64

iugl kW diu bjh

131. iugl bjhyhs cl iugl JiwdU


diu JiwdU mLFkho Lf fo FoUf
VJthf, j muR bridF mU 90 Vf yij
mJsJ. diu fiyPfSF %gh xU nfho
Kjo ey aK, iugl Jiw kW diu
fiyPfSfhf iugl Jiwd eythaK
mikfgLsd. Mufzfhd ntiythfis
cUthFw iugl bjhYF bjhlJ Cf mF
tif j bgalgL iuglfSF nfif t
yF bjhlJ mfgL.

132. j iuy mUbgU rhjidahsU, Vir


kdUkhd v.nf.ahfuh# ghftj mtf whL
Hhid wghf bfhlhLtJ vW muR Ko brJsJ.

muR mYtyf kW Xa ey

133. muR mYtyfSF, mtflUJ gfgl


rYiffis L tHanjhL kLkyhJ, ika mu
MwhtJ Ca FG gJiuf mogil, Ua
Cajfis j muR bragLsJ. bjhFa bgW
tj _W yr gahsfSF, fhy Kiw Ca tH
g uju bragLsJ. gfhy wj
gahsf thRf 10,413 ngUF muR ntiyth
tHfgLsJ. muR mYtyfSF L fl
tHfgL flbjhif caus %gh 6 yrUJ
65

%gh 15 yrkhf cajgLsJ. bjhFa bgw


rJz gahsfSF w fhyKiw CaK, X
bgw rJz gahsfSF w XaK
tHfgLsJ. Ua Cajf FiwghLf VJ
U, mtiw gJ muRF jf gJiu mf
mikfgl xU eg FG mifia khj WF
bgW, iu jf Mizf btlgL vgij
bjJ bfhnw. ahnyna Kj khykhf
jHfjh muR mYtyfSF, kUJt fhL l
bjhlfgL 12 yr gahsf l nrJs
iy Jtiu 73,648 gahsf %gh 227 nfho kyhd
kUJt irfis bgW gadilJsd.

134. XaUF Ua Xafis mJ,


Xa kUJt ey l mfgL cj
bjhif causit, %gh 50 MuUJ %gh xU yrkhf
ca tH, Xa kUJt ey Xa
fzt myJ kid cj bgw jFilat vd
mJ, lij FLg XaUF gL,
Xa kUJt ey Vgl gwhFiwia <LfL
tif, %gh 27 nfho jia <lhf mJ Xa
ey j muR bjhlJ mfiw fho tUwJ.

ML l

135. r_f kW midtiu csla ts


(Inclusive Growth) Matiw cW brtij Fnfhfshf
bfhL gbdhwhtJ IjhL l, %gh 85 MuJ
66

344 nfho ko 2007-2008 M ML Kj bragLjgL


tUwJ. 2007-2008 M ML l %gh 14,000 nfho
xJoY, 2008-2009 M ML l %gh 16,000 nfho
koY, 2009-2010 M ML l %gh 17,500 nfho
koY bragLjgLsd. ML l ms nkY
cajgL, tU 2010-2011 M ML l %gh 20,000 nfho
ms xJo bragLj fUjgLsJ.

tf

136. flj 1.1.2007 Kj ekJ khy k TL t


rl mKfgLjglJ. iy cait fLgLJ
nehfnjhL, mahta cz bghUfSF KDik
mJ, flj ehF MLfshf iy miff gy
bghUfSF t yF, t Fiw j muR
mJsJ. gntW nfhiffis fU bfhL, Ka
cz bghUfshd gU kW gaW tiff, mt kh
tiff, rika vbzf, , sfh, k, kr,
bgUfha, fLF kW krhyh bghUfSF t yid muR
mJsJ. bty kW ehL rfiuF KG tyF
mfglJ. kh jahF W cgahsfSF gU
kW gaW tiff, glh kW glh gU tiff
jhd bfhKj t yF mfgLsJ.

137. nkY,

(1) tf d lglhj fh.


(2) tf d lgl krhyh gl
(3) g{ kh
67

(4) rJ kh
(5) be
(6) tdg
(7) tf d lglhj ngf bghUf
(8) tf d lgl CWfh
(9) fhj uhir () Ma bghUf jhd t
12.5 GfhoUJ 4 Gfhlhf FiwfglJ:

138. W cgahsf gabgW tif kh muit


auf, tf d lglhj O gr, midJ
sho bghUf (fj, #d, rl, buhigf, thfd,
bjh kW f f cgfuzf fyhf), gU Ehdhyhd
jiu Jilghf, Mf, Zf, thf, nghw
izghf, 200 %ghF nkgl gid iy cs tf
d lglhj fhyf, bkhir f, nfh milf
kW sho ifgl rlf jhd t 4 Gfhlhf
FiwfglJ.

139. j muR bghW VwUJ, xbthU ML


tf kW bjh ufSl iy mif jahgjF
Kghf fyjh Tl el tUwJ. 1.3.2010 mW eilbgw
iy mifF Kija Tl vGggl nfhiffis
fUbfhL, tU rYiff Efnth gabgW tif
mfgLwd.

 sF, uf kW nrh MatF Kija iy


miff gjidl Toa t yF
mfgLsJ. jbghGJ mt bgho
68

tiffSF t yF gLjgL. J ju
bgho tiff jahf gagLJ _y bghUf
jhd bfhKj t fglkhlhJ.
 trha bghUshd nrhW fwhiH kUJt Fz
bfhLsjh, jbghGJ mtiw gagL ur
(#]), mHF rhjd bghUf, kys nghwit
jahfgLwd. tiw jahF W
cgahsfis CFF tif, nrhW
fwhiHid gagL jahfgL bghUfSF,
Mo bkhj gid bjhif %gh xU nfhoF
Fiwthf cs tffSF kL tyF
mfgL.
 rfiu () njitia fU bfhL, bt
rij rfiu () iyia fLgLj
btehoUJ wFk bragL rfiu ()F
xU ML fhyF tyF mfgL.
 ku rhuh vr gagLJjiy CfgLJ
tifY, RW NH khRgLtij jF bghUL,
efuh l fUJ jahfgL v
bghUfSF tyF mfgL.
 kF bghUfis gagLJjiy CFF
tif, ghF ku iy jahfgL jL, bjhid
cl nfhig MaitfSF t yF
mfgL.
 ViH kW Foir th kf gabgW tif W
Lf fl gagLjgL gd rlfSF
tyF mfgL.
69

 dtf gaDW tif, I fofSF tyF


mfgL.
 berthsf gabgW tif, ifj J
gagLJtij nkgLJ tif, #if (ghal
Eh kW nuoa Eh fyhf) jhd bfhKj
kW gid tUJ yF mfgL.
 J ju,
1) tf d lgl fh (cldo fh
ju) (Other than Instant Coffee)
2) bg uZ
3) tf d lgl kW fhu tiff
4) f, fjnfh, if gagLJ Cf,
bfhf, glf nghw ijaYfhd bghUf
5) tf d lgl cldo cz bghUf
(kh, bgho kW <ukh cgl) Ma bghUf
jhd jnghJs 12.5 GfhL t, 4 Gfhlhf
FiwfgL vgjid kl mnw.
jnghJ mfgl tyF kW t Fiw
rYiff 1.4.2010UJ eilKiwgLjgL.

140. 2008-2009M ML jhf bragl iy


mif jehL gid t (Yitf ) rl
awglJ. j rl 1.11.2008 Kj 31.3.2009 tiu
eilKiw UjJ. tff ntLnfhSF zf
j rl 3.8.2009 Kj 2.11.2009 Koa ofglJ. j
l 10,250 zgf bgwgL, %gh 85.39 nfho
tN bragLsJ. flj MLf mKfgLjgl
70

Jnghw lf tN bragl bjhiff Jjh


mfkhdJ MF. jbghGJ Jnghw kW xU lij
ija fhyF oJ mKfgLj ntL vw
nfhif bgwgLsJ. 1.1.2007 Kj k TL t
mKfgLjgLsij fU bfhL, nkfl tf
kW bjh Tlikf nfhiffis fU bfhL,
jehL bghJ gid t rl kW ka gid t
rl Ma rlf cs tYitfis br
tif xU l j Tl bjhlnyna mKfgLjgL.

141. k TL t Kiwia nkY


vikgLJ tif, jehL k TL t rl 2006
kW mj f njitahd ca Ujf
nkbfhsgL. J bjhlghd tuf tf t Jiw
kha nfhifnghJ mfgL.

xLbkhj iy

142. khF nguit jiyt mtfns, 2010-2011 M


Mofhd tu-bry l iy ga ffis
jnghJ eh mnw. 2010-2011 M Mo jehL
mu bkhj tUth tuf %gh 63,091.74 nfho vd,
VglToa tUth brydf %gh 66,488.19 nfho vd
klgLsd. j isthf %gh 3,396.45 nfho tUth
gwhFiw VgL. MwhtJ Ca FG gJiufis
eilKiwgLanj j tUth gwhFiw Vgljfhd
Ka fhuzkhF.
71

143. tU aho, fu flf kW Kgzf


cl mu _yjd bry %gh 12,825.68 nfho vd
fzlgL csJ. gwhFiw %gh 16,222.13 nfhoahf
UF vd klgLsJ. J khy bkhj cg
k 3.7 rjjkhF. bghJ fz funjhL
vLJbfhlh xLbkhj gwhFiw %gh 8 nfhoahf
UF. brydf fdij filoJ, t tNiy
nkgL j gwhFiw <LflgL.

144. tUth gwhFiw kW gwhFiw Fj


ka muR zj midJ yFfSF cgljhfnt flj
ehfhLfshf khy muR gwhFiwf msit
fLF itJsJ vgij khF cWdfSF
bjJ bfhnw. 2010-2011 M MLfhd
gwhFiw j g_whtJ FG
gJiufSnfg csJ. tu-bry l ciu
iz ilgl fhy ytu l guf
mfgL csJ. jid tu-bry l xU gFahf
gofgljhf VW bfhs ntLnw.

145. j iy mif mfgLs a


lf vJ njj edlij f filofgLtU
jk khtlF bghUjhJ.

146. jfsh njbjLfgl j muR, jfis


nghw rhjhuz, rhkha kfSfhfnt UwJ; mj
kfSfhfnt gahWwJ bjhlhWwJ vW
jHf kf midtU v bgUjgL msF
72

khF Kjyikr fiyP mtf jiyikyhd j


muR; kfSF flikahW giana j gahf fU,
oghiu, jakhu thJ ciughiu xnu iy itJ,
mtf Mnyhridia bgW ehL kfS ega bgw ey
lfis bjhlJ bragLJ vW cWaJ, j
iy mifia jahgjF vDl X xJiHj
Jiw Kjik brayhs U. F.Phdnjf, .M.g.,
mtfSF, mu Jiw cl midJ Jiw
mfhfSF jakhj eia bjJ bfhL
2010-2011M MLfhd tu-bry l mifia
nguit K itnw.

tzf

f. mgHf
mikr
brid
2010 M ML
kh f 19 M eh
UtSt ML 2041
gF f 5 M eh.
73

iz

ilgl fhy ytu l

jehL muR 2003M ML iy bghWilik


rlij asJ. rl gulhtJ
FGdh tiuaWfgl gjidfSnfg d
UjgLsJ. j rl 3(1) go, khy muR
tu bry l mifl ilgl fhy ytu
l Fj mif xiw rl nguit itf ntL.
rl 3(2) go, iy FpLfshd, tUth
gwhFiw, iy gwhFiw Mait Fj bjhl
MLfSfhd yFfis FL, ffSfhd
mDkhdfis s j ilgl fhy ytu l
tFfgl ntL. rlgo, el iy
nghFfis, muR nkbfhLs bfhif Kofis
fU bfhL, 2010-2013 M MLfSFa iy
ga ffis csla ilgl fhy ytu
l jahfgL j nguit K itfgLwJ.
Jl izghf bfhLfgLs mltiz, 2010-2013
ML fhyfhd ilgl fhy ytu lij
fhLwJ.

nehff

2. bghUshjhu ts, r_f ey kW iyia


ngQj MatF rk KaJt mJ, j
ilgl fhy ytu l cUthfgLsJ.
ntshik kW mogil flik nghw Ka
JiwfSF bjhlJ mf ms xJL bragL,
74

gbdhwhtJ IjhL l yFf vjgL. mnj


neu, g_whtJ FG gJiuJsthW
2011-2012 M Mo tUth gwhFiwia KY
FtjF, gwhFiwia khy bkhj cg
k 3 rjjF fLgLj cnjfgLsJ.

jnghija iy

3. MwhtJ Ca FG gJiufis
eilKiwgLajhY, mu ey lfSfhd
xJLf VgLs ca kW a lfSfhd
njit MatwhY, cyf bghUshjhu kj iyah
tUth ts VgLs rthY 2009-2010 M
Mo, %gh 5,019.54 nfho tUth gwhFiw kW
%gh 12,860.45 nfho gwhFiw VgL. tU
ahoY Ca FG Yit bjhif tHfgl
ntoasjh, L khy %gh 3,396.45 nfho
tUth gwhFiw VgL. nkY, muR _yjd
brydfSF mf xJL bra lLsjh
gwhFiw %gh 16,222.13 nfhoahf UF.
gwhFiw khy bkhj cg k 3.72 rjjkhf
UF. J g_whtJ FG
gJiufgona csJ.

4. muR jdJ fl bghWfis f ftdJl UtJ


tUwJ. 31.3.2009 mW csthW nrkey nghw
bghWfis nrJ mu bkhj fl %gh 74,858
nfhoahF. 2006-2007 Kj 2008-2009 tiu
_whLf fl bghWf %gh 17,401 nfhoahf
mfJsJ. nj fhy ms _yjd brydf
75

%gh 22,519 nfhoahf UJsJ. ulgl fl


bghWf midJ ga mf Toa
nehffSfhd brylglij J fhLwJ.
2009-2010 M Mo W khy bkhj cg
k fl bghW 23 rjjkhf UF.

5. khy jdJ vghuh fl bghWfis Kiwahf


UtJ tUwJ. xbthU MoY YitYs
muR cjuthjf Kija Mo bkhj tUth
fzF tuf 100 rjj msF Fiwthfnth myJ
khy bkhj cg ko 10 rjj msF
Fiwthfnth, t vJ Fiwthdnjh mj msF
mikabgw ntL. 31.3.2009 mW csgo
YitYs muR cjuthjf ms bkhj tUth
tuf 10 rjjkhf khy bkhj cg
ko 1.5 rjjkhf csJ. xbthU MoY
sbgW rha TWf mogil (Risk weighted)
fzlgl YitYs muR cuthjf Kija
Mo bkhj tUth fzF tuf 75 rjjF
fhknyh myJ khy bkhj cg ko 7.5
rjjnyh vJ Fiwthdnjh mj msF
Uf ntL. 31.3.2009 mW csgo sbgW rha
TWf mogil fzlgl muR
cuthjf (Risk weighted guarantees) ms, bkhj
tUth tuf 2.5 rjjkhf khy bkhj
cg ko 0.4 rjjkh csJ. gadfToa
lfSF kL cjuthjf mfgLtij
cWbr tif muR cjuthjf fLgLjgL.
76

vfhy
vfhy ff

tUth fzF tuf

ka tf gF

6. ka mu gJ mfToa fu t tUth
jHf mu gid 5.305 rjjUJ 4.969 rjjkhf
g_whtJ FG FiwJsJ. ka tf gF
2010-2011 M Mofhd ika mu tu-bry
l FLsthW %gh 10,401.69 nfho vd
klgLsJ. 2011-2012 kW 2012-2013 M
MLfSF 15 rjj ts fz bfhsgLsJ.

khy mu brhj t tUth

7. khy bkhj cg k khy brhj t


tUth j 9.5 rjjkhf csJ. 2010-2011 M
Mo khy brhj t tUth %gh 41,438.32 nfho
vd klgLsJ. khy brhj ttUth
Ka TWf nH tfgLsd.

8. 2010-2011 M ML tu bry l, tf
tf tN %gh 26,851.17 nfho vd klgLsJ.
J 2009-2010 M ML Ua kLfis l
15 rjj tsia fz bfhLsJ. 2011-2012M
Mo 20 rjj ts 2012-2013 M Mo 15 rjj
ts fz bfhsgLsJ.

9. 2010-2011 M Mo Mait tuf %gh 7,508.18


nfhoahf UFbkd klgLsJ. J 2009-2010 M
MLfhd Ua kLfisl 15 rjj
77

TLjyhF. tU MLfSF 15 rjj ms


ts fUjgLsJ.

10. bghUshjhu njf iy isthf Kiujhf


kW g flzf tN 2009-2010 M Mo
bgU rit rJsJ. UD, tU fhy
j d ey ts UF vd vghfgLwJ.
2010-2011 M ML tu-bry l
Kiujhf kW g flzf tN %gh
4,096.18 nfhoahf klgLsJ. J 2009-2010 M
Mo Uj kil l 20 rjj tsia
fz bfhLsJ. mLJtU MLf 15 rjj
ts fz vLJ bfhsgLsJ.

11. tU Mo, nkhlh thfd tf %gh 2,396.42


nfhoahf klgLsJ. tU MLfSF
15 rjj ts fz bfhsgLsJ.

t myhj tUth

12. d 2010-2011 M Mo %gh 4,101.28 nfhoahF.


tUth tuf t myhj tUth gF
6.5 rjjnkahF. j tUth catjF mf thf
iy. nkY, khztf ey fU, f flz,
nj flz Matiw j muR uJ brJsJ.
it midij fU bfhL, tU MLf t
myhj tUth 3 rjj msnf tsU vd
fzlgLsJ.

ka mulUJ bgW cj khaf:

13. 2010-2011 M ML tu-bry l ko ka


mulUJ bgW cj khaf %gh 7,150.45 nfhoahf
78

UF vd klgLsJ. jF gntW
lgfSfhd cj bjhiff kW
g_whtJ FG gJiuJs cj bjhiff
Mait fU bfhsglJ.

tUth fz bryf

14. 2010-2011 M Mofhd tUth fzF bryf %gh


66,488.19 nfhoahf klgLsJ. J 2009-2010 M
Mofhd Uj kLfisl 12 rjj tsia
fhLwJ. mu gntW Jiwf cs glfis
uj kW muR mKfgLs gntW a ey
lf Matfhd TLj bryf kW
tUkho MwhtJ CaFG gJiufsh rgs
kW Xa VglToa ca Maitna jF
fhuzkhF. tUth fzF bryf 2011-2012 M
Mo 10 rjjkhf 2012-2013 M Mo
9 rjjkhf caU vd vghfgLwJ. 2011-2012
M MLl CaFG Yitf midJ bfhLJ
fgLL vgjh 2012-2013 M Mo tUth
fzF bryf ts Fiw vd fz
bfhsgLsJ.

15. khy mu brhj ttUth rgsf kW


Xa Fj bryf 78 rjjkhf, khy
bkhj tUth 51 rjjkhf UF.

16. bkhj tUth tuf to bryf 12 rjjkhf


UF.
79

Ko

17. tUth gwhFiw kW gwhFiw FJ ika


murh fgl midJ yFfis flj ehF
MLfshf muR vsJ.

18. g_whtJ FG tFJs Ua thf


bfhiffis gW iy muR csJ. 2011-2012
M Mo tUth gwhFiwia KY FtjF
kW gwhFiwia khy bkhj cg k
3 rjjF fLgLj aY.

19. khy muR jdJ fl gS rkhfToa


msFshfnt UF tif bjhlJ
ffhF. g_whtJ FG fJsjF
cgL bkhy bkhj cg k fl bghW
24 rjj ms UF vd ilgl fhy ytu
l klgLsJ.

20. ts kW ey lfSfhd brydfSF gh


Vglhj tif thf fd filofgL.
2010-2011 M ML tu-bry l K vnghJ
yhj tif r_f ghJfh ey cjfSF %gh
17,858 nfho, _yjd brydfSF %gh 12,285
nfho K vnghJ yhj msF mf xJL
bragLsnj jF rhwhf mik.

****
- GF F #
MJ J
2010-2011
2009-2010
2010 2008-2009 2008-2009 2009-2010 F 2010-2011 2011-2012 2012-2013
E E E F E E
Fd
Fd
49288.85 54653.69 57316.66 53860.72 63419.01 62515.92 72770.26 82856.78
GF 37494.75 39007.87 41377.15 39366.84 46639.21 44963.78 52942.82 60448.50
K 34706.77 33684.37 38129.51 35396.33 43400.25 41438.32 49311.60 56708.34
K 2787.98 5323.50 3247.64 3970.51 3238.96 3525.46 3631.22 3740.16
F CI 11794.10 15645.81 15939.51 14493.88 16779.80 17552.14 19827.44 22408.28
A K 8475.31 8510.80 10921.14 8757.78 10233.24 10401.69 11961.94 13756.24
M Q 3318.79 7135.01 5018.37 5736.10 6546.56 7150.45 7865.50 8652.05
51502.11 57249.88 62047.64 60016.83 69056.76 71091.30 78825.12 86556.47
(M C M
17655.15 15995.26 19741.26 19143.81 21623.95 22305.00 24535.50 25589.05
)
F 7114.76 7719.19 9137.34 7988.69 10107.62 9894.38 10883.82 11372.20
F
4717.10 4567.56 5005.60 4981.18 4510.80 4400.15 4840.17 5324.18
K
M 9.31 11.19 8.27 6.89 7.13 7.21 7.57 8.02
M GF 13892.75 18956.67 17103.71 20055.34 20482.63 21658.87 23824.76 27398.47
W 8333.04 9104.30 10497.67 8609.12 11582.67 12284.69 14127.39 16246.50
G -220.00 895.70 553.79 -768.21 741.96 540.99 605.91 618.03
GF Pf
K(+) / (-) -2213.26 -2596.20 -4730.98 -6156.10 -5637.75 -8575.38 -6054.86 -3699.69
5800.89 5951.56 6255.35 6704.34 6651.19 7646.75 8411.42 9252.56
O
11.77% 10.89% 10.91% 12.45% 10.49% 12.23% 11.56% 11.17%
K(+) / (-) 98.89 1452.25 65.12 -5019.54 35.68 -3396.45 267.02 3912.28
O
K(+) / (-) % 0.20% 2.66% 0.11% -9.32% 0.06% -5.43% 0.37% 4.72%

GF K(+) / (-)J
K(+) / (-) -1.23% -16.99% -0.59% 39.03% -0.29% 20.94% -1.85% -30.21%
GF K(+) / (-) -
(K) # -8014.15 -8547.75 -10986.33 -12860.45 -12288.95 -16222.13 -14466.28
12952.25
G F FH GF K(+) /
(-) (K) -2.58% -2.42% -2.96% -3.23% -2.73% -3.72% -2.96% -2.37%
G F F (GSDP) 310757 353432 370943 397964 450474 436646 487996 547336

# it, rflgl vf vgjh j kLf fzFf kW ML gu mifl bghUjhJ

You might also like