ChllOng I

._, ._-_-; - - ~ _- , -.' .. - - - - - -_ - - ~

DlIONG THANG VA M~TPHANG

A. T6M TAT GIAO KHOA

I. D61 tUQng ca ban va ttlndl

cac d6i tugng cobBn ella hlnh h9C khOnggiari;idi'm. duang thang • "* pMng. ChUng ·c6 nhOhg quan h~ vOi MaU qua cac tien d~.

Ti§ndlj 1 : Qua 2 diE1m pMn bi~t c6 m9t duimg tMng va

chi m~t rna thei. '

~Tien cff} 2 : Qua 3 di~m' khOng thang hang c6 rn9t n$ pMng va chi m~t rna thei.

T/en em 3 : N~u m9t dubng tMng c6 2 di~rn pMn ~t ' flAm tren m9t m~t phang thl duOng tMng do hoan toan oAffi tren m$t pMng .

... ?-

."; ..

.--_;

....

3

Ti~n em 4 : N~u hal ~t phing pMn bi~t c6 m91 dilim chung thi chUng c6 chung m~t dUOngtMng di qua dit1fll chung «y. Duong tMng chung nay 99' la giao tuy~n CLia 'hal ~t phing.

II. vi trf ttiong d61 clla cfuOng thing. va ... m,t phing

C6 ba v! trf tuang d6i giua duang tMng a va m~t pMng a :

aI/a 0 a na · = ·0
a cat a 0 a na = {A}
a c a 0 a na = a alia

·0 edt a

aCa

III. VI trf tuong cf61 clla hal cfuOng thing

C6 b6n v! trl tuang d6i giiia hai duemg tMng a va b :

a == boa va b c6 2 d~m chung pMn bi~t a cat boa n b = {A}

a l/ b .. a. b dl)ng pMng vaa n b =0

a cheob .. a. b kMng dbng pMng (a n b = 0)

- ,

.,

a == b

a c4t b

allb

a cllio b

4

1

IV. VI trf tuong d61 cUa hal mit phing

C6 ba vi trf tuang d61 glfla hal m~t pMng a va p :

. a a p .. a va p c6 3 dlt1m chlJng khOng tMng hang. allp" anp=0

acAtp. anp=a

.~ 7

a .~ fJ

a /I fJ

a eilt fJ

V. Cach xac dtnh mit phing

C6 b6n each xac dinh m~t m~t pMng :

a) Sa dlt1m khong th~ng hang.

b) M~t dlt1m va m~t dubngth~ng khOng chUa n6.

c) Hal dubng th~ng d~ng quy.

d) Hal duang • tMng song song .

. ,

VI. Vai hinh thbng dl,lng

. a) Tv di~n 18 hlnh hgp bal 4 di6m khOng dMg pMng.

b) Hlnh ch6p : chao ,da giac I~ A1A2 ... An va di6m S a ngoal m$t pMng da giac. 'Hlnh ch6p Is hlnh glOi ~n hOi n tam giac SA1A2. SA2A3 ..... SAnA1 va da gi8c A1A2 ... An.

.5.

c

D

B. PHUONG PHAp GIAI ToAN

Van de 1 : each de dlnh mOt m,t phAng

>Cae djnh :.

- ba di6m khOng th&ng hang.

- mOt di6m va mOt dU'bng th&ng khOng chua n6.

- hai dU'bng th&ng dbng quy.

- hai dt/ang thAl'Ig song so~g.

VfD'I1:

Coo 4 di~m A, B, C. 0 khong d~g ,pMng :

a) ChUng t6 ba trong b6n di~m nay kh6ng. thang hang _ Ii~t k~ cac ~t phAng kMc nhau.

b) Hay nau cac ~p duang thAng cheo nhau.

Giai

A

,a) Gia slic6 3 di~m B, e,D thing hang thi di~m A v~" duimg thAng BCDxac dinh. mOt· m4t ph!ng; Do. do~

di~m .At B, C, D.d~ng ph!ng, di~u nay trai vOigia thic!t.

V~y 3 tr<ing 4 di~m A, B, C, D· khong thing hang.

8

c

6

Suy ra co 4 m~t phAng kMe nhau ABC, ABD; ACD, BCD.

b) Cac ~p duirng thAng chco .nhau la AB va CD, AC va BD, AD va. BC.

VI'D\, 2: '

Chohai duang tMng chao nhau a,b.Tren a Ia"y hal djgm pMn bi~t A , B va tren b I'y' hal digm pMn'bi~t C. D. ChCmgminh AC va BO cneo nhau.

Neu AC va. BD (R)ng pli!ng trong m()t m~t . phAng a thi ta co :

'A,BEa .aCa

C, D'E a • b Cd Di~u nay trai gia thi!t vi a va b cheo nhau.

V~y AC va BD kh~rtg ~ng phAng nen AC va BD cheo nhau.

Glil

··v········&.~ ~ A

• I

BAI T~P TUONOTl! .

1. Cho t(f giSc ~ABCO va 'digmS kheing thU¢C m~t ~ng cUe tLl glac.

a) U~t kAcacJM.t phAngmata codugc.

b) Hay neu cac ~p ~nh cMo nhau .

. 2. Cho 5digmABCOE trong do khOng c6 4 d~m naocung nA.m ,trong . m¢t in$tphA"g.

.a) . Chang ,to 'batrong . nam difrn khOng' thAng,hang.

b) Hpico. nla'y m~t pMng xac dinh bOt 3 trong 5~m trill.

. ' .

3 •. Cho haldu(mgthAng d1 va d2cAt nhau~i A. MQt duOng tMng a~t ca hal dubngdo. HOi ca b$. dllbng ~ng cO RAm trong.m¢t ~t 'pttangkhOng ?

Vd" tIi 2 : TIm glao. tuy'" ella hai rntt phing

ra tim hal cr.im chung cUa chung.

Vf0'11:

Cho to di~n ABCD. LAy di~m M tr~n d~n AB, di~m N tr~n d~n AC va I a trong tam glSc; BCD. GiS slI M~ khOng song song vOl BC. TIm giaotuyfn cUa hal m$tpMng:

a) (MNI) va (BCD)

b) (MNI) va (ABO)

c) (MNI) va (ACD) Glal

J

• MN vA BC cilngnAm trollS. m~t pMng (ABC) va khl'wg song song nen cll nhau ~J.

Ta c6: J EMN J E(MNI)

J E BC J E (BCD)

Hai matph!ng (MNI) va (BCD)c6 hai di~mchung I va J nen giao tuyc!n cua chung lit IJ.

* Trong m~t phAng BCD , duimg thAng IJ cAt BD tai K va CD tai E.

Hai m4t phAng (MNI) va (ABO) cO hai di~mchung M va K nen giao tuyc!n cua chung la duang thAng MK.

* Hai m~t phAng (MNr) va (ACD) co hai di~m chung JaN va E ,nen giao tuyc!n cua ch~ngla NE.

Vf°tl2: _

Cho tOglac ABCDc6 cac c$p ~nh d61 kh&lg song song va di~m $" khOng thu¢c fTl$t 'pMng cUa to gi8c.TIm giaa tuy~n cUa hal m~tph'ng :

a) (SAC) va (SBD)

b) (SAB) va (SCD)

c) (SAD) va (S~C)

8

~. ~-------~---

a) GQi 0 Ja giao di~m cuahai

dutMg ch60 AC va BO, ta 00:

Gi8i

o E AC.. 0 E (SAC)

o E BD- 0 E (SBD)

Do d6haim4t phAng (SAC)

va (SBO) 00 hai di~m chung S va 0 nen giao tuyc!n cua chung la duimg lhAng SO.

b) Thco gia thic!t cac canh d6i AB va CD cua t6' giac kMng song song nen cc1t nhau tai I. Ta 00 :

I E AB - I E (SAB) I E CD - I E (SCD)

V~y hai m~t ph~ng (SAB) va (SeD) 00, hai di~m chung S va I nen giao tuyc!n cua cluing lit SI.

c) Hai canh d6i AD va BC khong song song n~n cAt nhau tai J. Hai

• m~t phAng (SAD) va (SBC) 00 hai di~m S va J chung nen giao tuy~n cua chung la SJ.

BAI T~P 'TWNG TI[

1. Cho ,W di~n ABCD. LAy cMm M tlen AC, di'm N tr~n BD va di'm I tr~n AD. no' giao tuy~n cua ~t phAng MNI vbi cac rn$t cua ta di~n ABCD.

2. Tromg m~t phang a tho hai duang thAng d1 va d2 d~g quy ~I O. DI'm M khong thu(X: ~t· pMng a.nm giao tuy~n coo hal ~t- pMng (M,d1) va (M,d?). "

3. Cho ta di~n ABCD. LAy di~ ~ tr~n AS, di'mJ trong tam giac BCD va di'nl. K trong tam gi8c ACD. nlJ;'giao tuy~n coo m~t phang IJK vb! cac ~t coo tlt dl~n. ,

.> .. ~

9

Ta dvng giao di6m cua dut1ng thing d6 viIf"dU'bng thing nlim ttong m~t phlng. (T a dvng giao tuV'" Cl)a-mtt phlng nay vb! m~t . phlng chua dutmg thing)

Vdn til 3 :

vi DlJ 1 :

Cho tu di~n ABCD. G9i M va N l~nlu9t 18 trung di~m Clla AC

va se, va K la di~m tr~n BD val KO -<' i<B.-Ccmg glao 'd~m \r Clla CD va AD v6i ~t phang (MNK).

Gis.

A

c

* NK va CD ciJng oArn trong m~tpMng (BCD) va kMng song song (viKD < KB) nen c~t nhau.raiL'

Mil: NK C (MNK)

Vay CD cAt (MNK) ttJi J.

* Ta co MI va AD ciJng nlmlrOrig m4tpbAng(ACD)vakMng song song nen cAtnhau tai J.

Ma I e NK .. I E (MNK)-.. Ml C .(MNK)

Yay: AD dt (MNt<) tai J.

10

'-

, vi DV 2 :

Cho tu di~n ABeD. LAy di~m M tren AB, di~m N trong tam giac BCD va di~m K trong tam giac ACD. Dt,lng giao di~m cua CD va AD vol m~t pMng (MNK).

Gi,i

A

* AK va CD cung nAm trong m;)t phAng (ACD) va khong song song n~n cAt nhau tai I.

MK va BI cung nAm trong m~tph!l'lg (ABI) va khong song song n~n dt nhau tai E.

Ta co E E MK '. E E(MNK)

E E BI ... E E (BCD)

Mi!t k.hac N la di~m chung clla 2 milt phAng (MNK) va (BCD) tbeo gia. thi~t. Do do hai m~t rhAng(MNK)· va (BCD) c&t nhau thcogiao tu~n- NE.

Ta co :, NE cAt . CO' iIJiF, rna NE C· (MNK)

V~y : F lagiaodidm ,cua en v<ri rn4t pMng (MNK).

* Hai m4tphAng (MNK) va (ACD) co hai cli~m chung K va F m~n giao tuytn cua chung til· KF.

11

D

Ta co : KF cAL AD tai J (vi cung n~m trong (ACD».

,Ma : KF C(MNK). V~y J Ia giao didm cuaADviri m~t pbAng (MNK).

yf 011 3 : .

" Cho hlnh ch6p SABCD. LAn 1UC}t I~y tr~n SA, AB vaBC cae di~m M, N, P sao cho NP kMng song song val AD va CD. Dvng giao di~m cUa SO, SC vOi m~tpMng (MNP).

Glal

s

F

* Thco gici lhi~l NP khbog song song vOi AD va CDn~n NP ceit AD tai E va eo tai F (vi cung nAm trong m~t ph!ng ABeD).

,EE AD "E E (SAD)

E 'E N'P ,., E E,(MNP)

Do do hai mat pMog (MNP) va (SAD) (".0 haididmcbung M va E n~ri ceil nhau thco giao tuy~n ME. Troog m~t phcing (SAD), ME.va SO cM nhau ICJi I. V~y I lit giao di~m Clla SO vOi (MNP).

* Tuang III hai ml)l pMog (MNP) va (SCD) cO ~ai. di~m chung I va F nen cat nhau thco giao tuy~n IF. Trong .m~tph4ng (SeD),

, 12

IF dt SC tai J. V~y J 18 giao di~m ella SC vOi m~ pJr.\ng (MNP).

. eAJ. T~P TUO'NG 1V

, 1. Cho to dl~n ABCD~ lAy di~m M tr&t AS . va N trong tam glac BCD. Dvng glao di~m cUe AC vOi m~tpMng (MND).

~ChO ta di~n ABCD. lAy di~m M tr~n AB va N tr~n AC, va I a .~ trong tam glac BCD. Dl,Ing giao. di~m cUe BD,· CD vOi ~t pMng (IMN).

3. Cho hlnh ch6p SABCD va di~m M a tr~n SB. Dt,lng giao di~m cua SC vOl m$t pMng (ADM).

Van tIi 4 : ChUng mlnh ba dl~m thing hang

Ta chUhg minh chung 1& ba diAm chung ccjahai m~t ph!ng phSn bitt.

VfOY1:

Cho duang thing d cat ~t pMnQ(a) tat I. lAy hal di~m A vA B tr~n d va di~m M trong khOng giankhong thu~c d vA (a). GiS sll MA va MB I~n lugt cat (a) t~i A' va B'. ChUng minh ba di~m I, A' va B' tMng hang.

Gial

Di~m M va duUng thing d kMng chua 06 xac dinh mQt ni~t phing (M,d).

Ta c6 I, N, B' E (a) (gt)

Va A' E MA .. A' E (M,d)

B' E MB .. B' E (M,d)

V~y I, N, B' III ba di~m chung ella hai mill phing -phan biet (a) va (M.,d) nen chUng thing hang tren giao tuyc!n ella' hai m~t phAng nay.

Gial'

'vi D':' 2 :

Cho ba nUa dubng thAng OX, Oy, Oz kh6ng dOOg phAng. lAy hal dit1m pMn bi~t A, A' tren Ox; hal dit1m pnan bi~t B, S' tren Oy va hai dit1m pMn bi~t C, C' tren Oz saocho BC c6t B~C' t(ll 0, CA cAt C'A' t(li E va ASclt A'B~ t(li F.Changminh ba di~m D,E, F thAng hang.

D E BC => D E (ABC)

D E B'C' => D E (A'B'C')

Tuang tv: E,FE (ABC) \'ft E,F e: (A'B'C')

Nhu v4y : D,E,Flll ba di~m chung cua hai m~t ph!ng pl'tful biet (ABC) va (A'B'C') n~n chung lh~ng bang tren giao luy(!n cua hai ml)l phdng nay.

BAI T~P TUO'NG TV

1. Trong ~t phAng (a) COO 2 dubng thAng dl va d2.lAy hal di~m A va B khoog thu9c (a) sao cho dubng thang AB cat- (a)

Van tfe 5 : ChUng ,minh ba dU'bng thing d~ng quy

D6 chiing minh, ba dU'Cmg thing d&!g quy ta c6 th6 chiingminh :

or Hai (Mmg th!ng' ~t 'nhau t".i mQt diAm a trAn dU'ong th!ng th(( ba. or Chung la cacd~ngth!ng khOng d&!g phing va ~t nhau tU'ng

dO. mQt (xem vidl,l 2).

,. ..': ", .

t~i I. M$t ph8ng({1) qua ABcatd1 tal MvA d2 t~i N. ChUng to ba d~m I, M" N thang hang.

2.'000 hlnh chop SABCD trong d6 AD va BC kh6ng song song.

Uy dit1m M tr~n SB va 0 la glao cMm hai duang cheo AC va BD.

a) Dl,lng giao di~m N Clla SC v6i m$t phang (ADM),

b) AN va OM cat nhau t", I. ChUng to 3 di~m S, I , 0 thang hang.

viDl} 1 : '

Cho t(l di~n ABeD. G91 E, F, G I~n lu9t la3 dl~m tren ba canh AB, AC, BD sao ctloEFcatBC t~i I, EG cAt AD tal ,J (I khac C va J khaC D). ChUng minh CD, IG va JF doog quy.

GiSi

Taco :

I e EF .. I e (EFG)

I e Be .. I e (BCD)

V$y IG IA giao tuy(!n ella hai m~l ph4ng (EFG) vA (BCD).

Ta ding cO :

J e EG .. J e(EFG) Je: AD .. J E: (ACO)

V~y JF lit giao tuy~n ella hai m4t phiing (EFG) vA (ACO). IG va JF nAm trong (EFG) va khong song song.cat nhau

A

15

tai 0, Do do OE(BCD) va () E (ACO) nen 0 e giao . tuy~n CD,

V4y ba duimg thAng CD,IG, va JF dbng quy t,.i diem chung cua ba m;)t ph~ng phdn biet (EFG), (ACD) va (BCD).

vt ou 2 :

ChUng mlnh rAng n4u ba dubng thSng khO..ng doog ph~ng va dOl m¢t ceit nhau thl ba dubng tMng nay doog quy tllli m~ dl~m.

Cho dl, d2 va ds khong dbngpMng va cALnhau lirngdoimi.)t.

Thco gia thi~t, di va d2 cAt nhau tai () nen xac dinh mOt m~t ph4ng (a). Ta noi d3 phai qua () vi n~u d3 cAt dl tai A va d2 t ... i B khac o thi d3 C (a), di~u nay trai gia lhi~t.

BAI T~P TWNG TV

1. Cho hlnh eh6p SABCO. M9t m$t pMng (a) Ihn IUgl ceit cac canh SA, SB, SC, SO t{ll A', B', C', 0', G9i 0 la .glao di~m hal duangeheo AC va BO, ChUng minh ba duang· tMng A'C', B'O' va SO doog quy.

2. Cho hal tam gi8c ABC va A'B'C' kh6ng eung nAmtrong m9t rll$t pMng. Gia su BC cAt B'C', AC cAt A'C' va AB cAt A'B', ChUng minh ba duang tMngAA', BB', CC' thuangdl)ng quy till' m9t di~m.

]6

Van tie 6 : Ttp hep diem 18 giao tuy~n (hay mOt phin ella giao tuy~n) cua hal mit phing

Ta chung minh 'diim do thu~ hai m~t phAng C6 djnh,

vi Dl,I , : ; .... it .. ~

Cho hinh eh6p SABCD. M(Wm~t phlmg (a) Iuu d¢ng qua trung dj~m A' va B' cua SA, SB va cat'sc, SO I~n lUg!: tal C' va 0'. TIm t~p h9P giao di~m M cua A'C' va B'O'.(Gia su (A'S'C) eitt SO).

Giai

• GQi () lit giao di~m ella AC va BD.

T .. A' E SA } a co C' E SC

,.. A'C' C (SAC)

Ma M E A'C'

,.. M E (SAC)

s

D

A

Ta cung co :

B' E SB } 0' E SQ

,.. B'D' C (SBD)

va M E B'D' ,.. M E (SBD) \ /

Do do :, 'eM lhu{lc giao luy~n so cua hai '~lphAng (SAC)

va (9;B0). '

.? .

Khi C' = S lhi M E S va khi C' = C lhi M = Mo lit giao

di~m clla SO va A'C.

• Dao lai, la'y di~m M E SMo• trong mill phc\ng (SAC) duang lh4ng A'M cAL .SC l~i C', Trong m~l ph4ng (SBD) thlimg lhAng B'M cAL SO 'tai 0'. Hai duang thAng A'C' va B'I)' dong quy nen xac dinh m()l mat phjng (a).

• V~y: Tap hcp cac di~m M la doan SMa uen giao luycn cua (SAC) va (SBD)

17

.'"

e

vi Dl! 2 :

Cho hiflh chop SABCD trong do AD va BC khOng song song. G9i 0 la giao di~m ella AC va BD, E la. giiio diem ella AD va BC. Diem M luu d9n9 tran SH, EM cat SC t~i N. Tim t~p hop giao diem I ella AN va OM.

Giai

- Ta co

c.

I E AN }

AN C (SAC) ". I E (SAC)

I E OM } .

OM C (SBO) ". I E (SBO)

V4y I E SO, giao tuycn cua hai mat phang (SAC) va (SBO).

- Khi M == S thi I == S M == B thi I == °

.

- V4y I chay tren dOCJn SO khi M chay trcn doan SB.

BAI T~P TlJ'(1NG Tl!

1. Cho hlnh eh6p SABCD. G9i 0 la giao diem ella AC va BD, H va K I~n lugt la trung dit1m ella SA va S8. Oi~m M luu d9n9 tren doan SC.

a) Dl,fng giao di~m N ella SO vot m?l phcing (M,_HK).

b) TIm t~p hop giao diem I ella HN va KM

18

Ta dung cae phep dl,lng co ban sau day :

* Phep dlf'lg 1 : I,"y 1 di'm tron mOt hinh di dllng dUQC.

* Philp dcmg 2 : dllng m,t phing bOi cae y6u to xacdjnh no.

* Ph6p dlf'lg 3 : dllng duang thing bling c8ch. dt,mg giao tuy'n cua hai m,t phing.

* Phep dlf'lg 4 : dllng cae d6i tuqng trong hinh hQC phing.

2. Cho mnh ch6p SABCD trong d6 AB va CO khOng song song.

M$t phang (a) luu d¢ng qua BC cat SA ~i M va SO t~i N. TIm ~p hop giao diE1m I ella BM va CN.

Van tfi 7 :

01,109 hlnh trong k~()ng gian

vi DI:' 1 :

Cho hai duang thang chao nhau d1 va d2 va diE1m A I<hOng thu9c hai duang thcing nay. Dl,lng dubng thang d qua A cat d1 va d2.

a) Phdn tich

Gia su dung duoc dl1<mg thAng d qua A va cat (h tai B, cat d2 tai c.

Di~m A va duong thAng dl xac dinh mOL m~l phang a va d C a .

. Di~m B va dllang theing d2 xac 'dinh m<Jl phang p va

d C p.

V~y d lit giao tuycn cua a va p.

b) each dung

Dung m<}l phcing a xac dinh bCrl diem A va dllang theing dt (phcp dung 2),

19

Uy di~m A tren il3 (phep dung 1). Theo vi du 1 ta dung dll(1C m~ldlltmg lhAngd qua A cAt dr va 02.

Mil tren d3 co 1M lay vO s6 di~m A ncn co vO 56 ulltmg thing d cAt dr, d2 va d3.

. Dung m~t phAng {J Me dinh bOi di~m A va duimg thAng dz . (phep d\fllg 2) .

DI,lI1g giao tuy~n d cua a va f3 (phcp d\fllg 3).

c) ChUng minh

A lil di~m chung eua a va {J nen A E d.

M~l khac d va di cung n~m trong a nen lhutmg cat nhau ; d va dz cung nAm trong {3 ncn thuong cAL nhau .

..

.

d) Bi~n lu4n

Hai m~t phAng a va {3 phan biet vi dl va dz cheo nhau.

Neu d khong song song veri dr hay dz thl bai toan ell m~t nghi¢m hinh.

N~u d song song vm dihay song song veri.il2 thl bai loan vO nghi¢m.

)

vi D,! 2 :

Cho 3 dubng thang d 1 va d2 va da chao nhau tung d6i m<>t. Chung to c6 vO s6 dubng tMng cAt ca ba duong tMng nay.

Gis.

20

21

SAl T~P TUt7NG r,!

1. Cho ~t phang a, di~m A E a va duang thAng 8 khong nam trong a. Ol)ng duang thAng d qua A, nam trong a va cat 8.

~ Ol)ng duang thAng d qua di~m A. va vuong g6c v6i duang thAng 8 cho truoc.

C. ToAN T6NG HQP

1. Cho trong ~t phAng a hal duang thAng d1 va da cAt nhau tal O. Hal di~m A va S c6 dinh a ngoal a sao cho duang thAng AS cAt a. M~t ~t ph~ng {3 luu d9ng qua AS cAt d1 t'lli M va cAt d2 tC[l1 N.

a) Chung mlnh duang thAng MN di qua m9t di~m c6 dinh.

b) Chung minh glao di~m I cUa AM va BN a tren m9t duong thAng c6 dinh.

c) ChUng minh giao di~m J cUa AN va BM a tren m9t duong thAng c6 dinh.

d) Chung minh duong thAng IJ di qua m9t di~m c6 dinh ..

Glal

JEAN }

AN C (A,d2) =>

J E BM }

BM C (B,d!) =>

J E (A,d:!)

a) Theo gici thiet, AB cat a tai E.

Ta co M, N, E E a.

M, N, E E j3 vi E E AB C j3

V~y M, N, E 1hAng hang trcn giao tuycn ella a va j3. Suy ra duimg thAng MN luon qua dit1m eo dinh E.

b) Ta co :

I E AM 1 I (d)

AM C (A,d.) j => E A, !

I E BN }

BN C (B,d2) => I E (B,d2)

V~y I E a, giao tuyfn cua hai m~t phAng c6 dinh (A,llJ) va (B,d2). Hai melt phAng nay cO dic!m 0 chung nen 0 E a.

c) Ta co :

J E (B,dt)

V~y J E b, giao tuycn ella hai m;)l phang co dinh (A,tll) va (B,dt). Hai mat phang nay co dj~m 0 chung nen 0 E h.

d) U va AB cung nAm trong m;)t phang (IMN) nen c<1t nh a u t~ F. Hai duemg thAng a va b d~ng quy tai 0 xac dinh m;)t rhAng (a.b), Ta co :

F E IJ }

IJ C (a.b) F E (a,b)

Vay F la giao diem ella A~ va m;)l phdng c6 dinh (a, h) nen F co dinh, va dUlmg lh~ng IJ luon qua ditm co dinh F.

2. Cho tU di~n ABCD. G9i G1 va G2 Ian IU9!: la tr9ng tam cac tam giac BCD va ACO.

a) Chung mlnh AG1 va BG2 doog quy t~1 m9t di~m I va tfnh

22

A

IA IB

'--==:-- , ~

IG1 IG2

b) ChUng minh I la trung cfiem cua doan th~ng neli trung diem hai canh deli AB va CD.

c) Chung minh cac duong th!ng neli tu.dinh coo tu dien d~n tr9ng tAm cua ~t doi di~n thl d~ng quy.

Giid

a) Goi M Iii trung di(!m ella CO thi BM va AM lit dllC:tng trung tuyen ella cac 1 am giac BCD va ACO ncn Gi E BM va G2 E AM.

Do do hai duong thAng AG) va BG2 cung nlim trong lam giac ABM ncn C<11 nhau tai I.

Theo tinh chat trong Him ta

,MGI MGZ 1

eo-~=-=- -

MB MA 3

ncn GIG2 II AB.

c.

Suy ra hai lam giac IG I G2 va lAB d~ng dang, Do do :

M~t khac hai tam giac MG)G2 va MBA dong dang eho :

=

GIG2

AB MB -3
GIG2 =:- MGl
V4y: IA IB -3.
JG) IG2 = b) Theo unh chat ella hinh thang ABGICh thl MI qua lrung diem N ella AB va lrung di(m K ella G1G2.

:'13

Ta cO:

IN MK 1 lK = -3 va MN - 3

Suy ra I la trung diem cua MN.

c) B6n duong thllng n6i til dinh cua hI dien d~n· trong lam cua m~l d6i eAI nhau tilng d6i mQt (thco cau a) va ba trong h6n du<mg nay khOng <RIng phAng. V4y chung d~)ltg quy tai diem I . (thco vi dLJ 2 cua v~n d~ 5). I la trun~ di~m cua doan n6i trung di~m hai canh d6i dicn,

B~M TH~M

G~jthO hlnh ch6p SABCD trong d6 ABCD 18 hlnh thang c6 day Ian la AB. G91 I va J la trung di~m cUa SA, SB. Di~m M luu d{>ng tr~n SO.

a) Tim gl80 tuy4n cua hal m~t phang (SAD) va (SBC).

b) Dl,lng giao di~m K cua 1M valm~t phang (SBC) va glao dl~m N cua SC val ~t phang (IJM).

c) Chung to glao dil1m H cua IN va JM a tren m9t duang thAng c6 dinh.

2. Cho tu dl~n SABC. G9i M, N, P la trung dl~m cUa SA, SB, SC.

a) Chung mlnh 3 ~t phang (MBC) , (NCA) va (PAB) c6 chung m~t di~m I va 3 m~t phang (ANP), (BPM), (CMN) c6 chung mOt di~m J.

b) Chung minh 3 di~m S, I, J thang hang va tfnh ~~ .

A. Cho tU dl~n ABCD. La:y di~m M tren AB va dl~m N trong tam U giac BCD.

a) Dl,lng glao dl~m cUa AC vOi ~t phAng (MDN).

b) Dl,lng glao di~m cua AN val ~t phang (COM).

24

ChU'Ong II

, '

DUONG THANG vA. M~T PHANG

SONG SONG

A. T6M TAT GIAO KHOA

I. Duang thcing song song

1 .. D:;: ~T: ~ ~} ~ a k-/ /

2. cse dlnh I(

a) Tu m9t diem a npooi duang thang ta dl,lng duoc m9t duang thang song song voi duang thAng nay va . chi m9t rna thOi.

a /I b }

b) a n a = {A} ~ a n b = { B }

c) ~ ~ ~ } ~ a /I b anp=Cj

d) a Ca. ~ C 1/ a . b bCp

a 1/ b

3. G6e ella hai duang thing a) G6c c6 ~nh song song:

* N~u hai g6c c6 cac canh song song va Cling chi~u thi

bilng nhau

25

* a .1 b ~ goe (a,b) = 90°

* N~u hai goe co cac canh song song va nguc;:te ehi~u thl bAng nhau.

* Neu hai g6e eo hai canh song song eung chlau va hai canh song song nquoc ehi~u thi bU nhau.

b) Goc cua hai duong thang :

* Goc cua hai duong thang trong kh6ng gian la mot tronq cac goc hop boi hai duang thang I~n hrot song song v6i chUng, phat xuat tv m9t di~m bat kl.

* H~ qua:

a II e a .L b

.1 b

II. Duong thing va m~t phing song song 1. D!nh nghia

a II a <0:' a n a = 0

2. Dieu ki~n cin va dll

* Cho a khOng n~m trong a.

Ta co : a II a¢:> { 3 b C a a I; b

* Cac h~ qua:

. Neu m9t duong thang song song vOi m9t mat phang thl no song song voi giao tuyen· cua mat phang nay voi m~t phang nao chua no.

26

a.

A

. N~u mot duong thfmg song song v6i m9t mat phang va tu m9t diem trong mat phAng ta dl,lng m9t duong thang song song v6i duong thang do thl dubng thang nay chua trong mat phang da cho.

3. cse dlnh Ii

a n (J = d II Y I

a) y n a = a => d II a II b

yn{3=b

an{3=b I

b) a it« . => a II b

a II {3

c)

Tu m9t diem ta dl,lng duoc m9t m(lt phang song song v6i hai duong th~ng cheo nhau va chi mot ma thai.

D~c bi~tcho hai"duong thang cheo nhau, qua duong thang nay ta dl,lng dU9c mot m~it phang song song v6i duong thang kia va chi mot ma thai.

.,

I

- .', _- -

" '., l~

1</

B. PHUONG PHAp GIAI ToAN

Van de I :

Ch(mg :ninh hai duO'ng thing song song

• Chung minh chung cung thuC)c mQt m~t ph~ng va dung phuong philp chung minh hai c1uang th~ng song song trong hinh hoc ph~ng. .

• Chung minh chung cung song song v6i c1uong th~ng thu ba.

• Dung tinh chtl:t : hai m~t ph~ng c~t nhau I~n luqt cmra hai c1uang Ih~ng song song thi giao tuyi!n cua ·chung song song v6i hai duong th&ng nay.

27

a) Trong tam giac ABC ta co :

A

MN n AC va MN

AC 2

vi DI,I1 :

Cho tu di~n ABCD. Gc;>i M. N, P, 0, R,S I~n lugt la trung di~m ella AB, BC. CD, DA, AC va BD.

a) Chung minh MNPO la hinh blnh hanh. Suy ra MP, NO va RS cat nhau tal trung . diem m6i doan,

b) Gia su tam giae BCD c6 dinh va diem A luu d9ng tren m~t phAng a qua BC sao cho NSOR la hinh thai. Chung t6 diem A luu d9ng tren m9t dubng tron e6 ·dinh.

Giai

Trong tam giac ACD ta co :

PO /1 AC va PO = AC 2

D Do do MN /1 PO va MN= PO.

Vay III giac MNPO 1ft hinh binh hanh.

Suy ra hai dllang chco MP va NO celt nhau tai trung di~m mbi dlllmg.

. AB

Tirong t\f RN II OS II AB va RN = OS = T

Do do tll giac RNSO .la hlnh binh hanh.

Suy ra hai dllirng chco RS va NO dt nhau tai trung dii!m m6i duang ..

V~y : MP, NO, RS eM nhau tai trung dii!m cua m6i doan.

b) Neu NSOR 1ft hinh thoi thi ta co RN = RO.

Ma : AB = 2RN va CD = 2RO Do d6 : BA = CD = hAng s6.

V~y A chay tr~n dlllmg trim .tam B ban kinh CD l1 trong mat phAng a.

28

AD va AC. Cho AB = 2a, CD g6c cua AS va CD.

2an va MN = a v'5. Tfnh

Giai

Ta co 1M II AS va 1M = ~B = a

2

(vi 1M lit dUlmg trung binh ella tam giac ABC).

Ttrong ur IN II CD va

CD . ('7;'" .

IN = 2 = av 2 .

.,-....

V4y goc (AB,CD) = MIN.

Ar dung h¢ thirc eosin lrong

tam giac IMN ta eo :

MN2 = 1M 2 + IN2 - 2 IM.lN eosMiN

_- 1M2 + IN2 - MN2

Do do eosMIN = 21M .IN

a2 + 2a2 - 5a2 2. a :'a"T

1 - v2

.;--.

~ MIN

vi Dl,l 2 :

Cho hinh binh hanh ABCD va mat phang e6 dinh a qua AB. Diem S Iuu d9n9 tren a. G<;>i M, N, P. Q Jan lUg!: la trung diem cua SC, SO, AD va AC. Gia su MNPQ la hinh ehli nh~t. ChUng to S luu d9n9 tren m9t duong thang e6 dinh,

Giai

30

Ta eo MN IIPQ (cung song song vOi CD).

NP II MQ (cung song song voi

~I SA) .

Then gill lhicl MN .L MQ nen SA .L CD ~ SA .L AB.

Vay S chay trcn dlltmg Ih~ng vu(mg goc vm AB tai A trong m~t ph~ng a.

vi 01,1 3 :

Cho tv di~n ABCD c6 cac canh deu bAng a. G9i I, J, Klan IUgl la trung dit1m cua BC, CA va AD. Tinh IK. Suy ra cac cap canh deli cua tv di~n vuong gec nhau.

Giai aV3

* Ta co : IA = JD = (dll<mg eao ella cac lam giac deu

2

ABC va DBC canh a).

Do do: lam giac lAD can, suy ra trung tuycn IK cung la dmmg cao,

Tam giac vuong AIK cho :

IK2 = AI2 _ AK2

3} , ,
(l- a-
4 4 2
IK an
2 * Ta cung co :

U = AB 2

CD 2

va JK

A

a 2

1.'

c

a 2

V~y lam giac UK vuong can lui J.

Mat khac :

AB II JI va CD II JK nen goc (AB,CD)

»<;

UK = 90°

Vay AB vuong goc voi CD. Tueng II!: BCl. AD va

AC 1. BD.

31

",

Ta chung minh d110ng th!ng do song song vai m~t dl1ang th!ng n~m trong m~t ph!ng.

BAI T ~P Tl1O'NG TI!

1. Cho hlnh chop SABCD ; ABCD la hinh blnh hanh va SA = SB, SC = SO. Chung minh rAng : goc (SA,BC) = go.: (SB,AD).

2. Cho tU di~n ABCD voi AB vuong goc voi CD. Gc;>i M, N, P, 0 I~n tuot la trung diem ella AC, BC, BD va AD. Chung to :

MP = NO.

Van tie 3 :

ChUng minh duOng th'ng song song vOl m,t phing

vi oy 1 :

Cho diem S a ngoai mat ph~ng hinh binh hanh ABCD. Gc;>i M va N la trung diem ella SA va SB. Chung to MN song song vol mat ph~ng (SCD).

Giai

Ta eo MN II AB (dinmg trung binh ella L\SAB).

Mit : CD II AS ncn

MN' II CD C (SCD)

V~y : MN II (SCD).

vf 01/ 2 :

Cho tu di~n SABC. Gc;>i M Va N la trung diem ella AB va SB. Chung to SA song song voi m~t phllng CMN. xac dinh giao tuyen ella m~t pMng (CMN) v6i m~t phAng (SAC).

32

Giai Taco: SA II MN (dirong trung binh cua .1.SAB).

Ma : MN C (CMN)

ncn : SA II (CMN).

Hai mat ph.1ng (CMN)

va (SAC) co di~m C chung va Ian ILt(.1t chua MN II SA ncn giao tuycn 13 uLtimg thdng d qua C

va song song v{yj SA.

s

A

B

BAI T 4p TU'O'NG Tlf

Cho tU di~n ABCD. G9i Gl va G2 la tronq tam coo cac tam giac ACD va BCD. Chung to G1G2 song song voi m~t phang (CAB).

Van tie 4 :

Dl,mg thh~t di~n song song v6i mOt duO'ng thang

Ta c6.the dlmg cac tinh chat :

• NAu mQt dl10ng thAng song song ven mQt m~t phAng thi n6 song song ven giao tuyAn cua m~t phAng nay va mQt m~t phAng nao d6 chua n6.

• NAu hai m~t phAng phsn bi~t c6 mQt di~m chung va I~n 111Qt chua hai dl10ng th!ng song song thi giao tUyAn clla chung song song ven . hai duong thAng nay.

vi DV 1

Cho tu di~n ABCD. Tu di~m M tren AC ta dl,Ing m9t m~t phang a song song voi AB va CD. M~t nay Ian luc;:n cAt BC, BD, AD, t~i N, P va Q.

a) Tu giac MNPQ la hlnh gl ?

b) Gia su AB .l CD thl MNPQ la hlnh gl ? Tinh di~n tfeh ella MNPQ bi~t AM = x, AB = AC = CD = a. Tfnh x d~ di~n tfeh nay Ion nhat

33

A

Giai

a) M:)l ph~ng a song song viii AB nen a cAL hai m4l chua AB la - (ABC) va (ABO) thco hai giao tuy~n

MN If PO II AB.

Tuong It!: a II CD ~ a dl (ACD)va (BCD) thco MQ 1/ NP 1/ CD.

V~y MNPQ la hinh blnh hanh,

b) N~u AB 1. CD thi MN 1. MO. Yay MNPO la hinh chii' nMl.

MN 1/ AB .. MN = eM .. l\7IN = CM = a - x

AB CA

(vi AB = AC)

MO AM

MO II CD .. CD = AC .. MO

AM = x

(vi CD = AC)

Vay : SM;o.;rQ = MN.MO = x(a - x) Thco bilt doing thuc Cosi ta co :

(x+a-x)?

x(a - x) S . 2 -

V~y: Smax

va diIu = xay ra khi x = a - x

a hay x =

2

vi DI,I 2 :

Cho dil1m S 6· ngoai m~t pMng hlnh blnh hanh ABCD. G<;>i M va N la trung di~m ella AD va BC. M~t phang a qua MN va song song vol SO cAt hlnh eh6p SABCD theo hlnh gl ?

M~t ph~ng a /I SO nen a cAt (SAD)

theo MO /I SO.

Ha] 'm~t phAng a va (SAB) co di~m 0 chung va Ian IU\"A chea MN va AB song song nen giao tuyen ella chung lit

PO II AB 1/ MN.

Thic!t dien MNPO la hinh thang.

Gilli

vi Oil 3 :

Coo di~m S a ngoai mat phAng hlnh thoi ABCD canh a sao cho tam giac SAD la tam giac d~u. Tu di~m M tren doan AB ta dl,lng m$t phang a song song v6i SA va BC. M$t phang a I~n lugt cAt CD, SC, SB t~i N, P, O.

a) ro giac MNPO la hlnh gl ?

b) Tfnh di~n tich Clla MNPQ theo a va x = AM.

c) TIm t~p hgp giao cMm I cua MO va NP khi M di. chuy~n tu A d~n B.

Giil

a) Ml)t phcing a qua M va song song vOi SA nen elit m~t phAng (SAB) theo giao luy<!1lt MO II SA.

M~l phAng. a song song veri Be ncn .cit hai m~t ph!ng chlia Be 1ft (ABeD) va (SBC) theo hai giao tuyen:

MN II PO II Be

eN eD

(vi MN // Be /1 AD)

Do do:

CP BO
.-
CS BS
BM BO
BA BS
CN CP
CO CS (vi PO II BC)

rna:

(vi MO II SA)

~ NP II so.

V4y:

--- ---

NMO = OAS= 60°

PNM = SoA = 60°

Suy ra tll giac MNPO If! hinh thang can,

b) Ta co : MN ::; BC ::; a
PO = SO )
BC SB PO AM PO AM
SO AM ~ ~ = = x
BC AB
-=-
SB AB . Ke duang cao OH 1. MN ta co :

MN - PO a - x

MH = 2 = -2- (hmh tbang din)

'"

Tam giac vuong MOH co M = 60° ncn :

OH "= MH.tg60° = (a -2 x)v'3

37

V<}y : dt !\I "PO = ~ (MN + PQ).QH

c) Ta co :

= ! (a + x)(a - x)V3 =

2 2

IE MO }

MO C (SAB)' ...' E (SAB)

I E NP }

NP C (SCD) . * I E (SCD)

led = (SAB) n (SCD)

Ma : AB:,' CD • nen d qua S va II AB va CD.

Khi M:;: A thi'l == S

M == B thl I Ii 10 vCri Blo 1/ SA.

Suy ra tap hop cac di<1m I Ia doan Slo cua giao tuy6n d. (Phan dao dl)c gia 11,1' chirng minh).

BAI T~P TUO'NG TI/

1. Cho tu di~n ,A8CD. G9i I va J I~n lu9t la trung di5m cua CA va CB. Oi~m M luu d9n9 tren doan BD. M~t phang (IJM) cAt AD Uili N.

a) Chung minh IJMN thOng thuang la hlnh thang. Oinh vi tri cua di~m M dl1 IJMN la hlnh blnh hanh,

b) TIm t~p hop giao di~m K cua 1M va IN khi M di d9n9 ta B d~n D.

c) Gia su cac canh cua tu di~n d~u b~ng a va d~t BM = ·x (0 s x sa). Tfnh di~n tfch cua IJMN theo a va x.

2. Cho tu giac ABCD trong d6 AB va CD cAt nhau t~i E, AD va BC cAt nhau t~i F. Oil1m S a ngoai m~t phang cua tU giBc. M9t mat phangaqua di~m M tren doan SA I~n lu9t cAt SB, sc, SO ~i N, P, Q.

a) Chung minh r~ng n~u a song song v6i SE hay SF thi MNPQ la hlnh thang.

b) N~u a song song v6i S~ va SF thl MNPQ la hlnh gl ?

C. ToAN T6NG HQP

1. Cho tU di~n ABCD. Til di~m M Iren canh AC ta dl,lng mcit ~t ph~ng a song song vol AB va CD. m~t ph~ng nay I~n lu<;n cAt BC. BD va AD t~1 N. P, O. eho AB = a, CD = b, AC = c va MN = x.

a) Tu giae MNPO la hlnh gi?Tinh ehu vi ella n6.

b) Khi M luu dcing tren AC, tim h~ thlic giCta a va b sao cho ehu vi MNPO khOng d6i.

e) TIm t~p hgp giao di~m I ella MP va NO khi M di chu~ til A d~n C.

Gis;

c

MQ // CO ..
Mil: MN 1/ AB CM ~
~
CA AB
CA - CM
~
CA
AM
~
AC
Do do : MQ a - x
co ~
a 38

<I) a /1 AB ~ a <:<1" (ABC) va (ABO) thco 2 giao tuyen MN /1 PO /1 AB.

a II CD ~ a eal (ACO) va (BCD) thea 2 giao luy(!n MO 1/ NP 1/ CD.

V4y MNPQ 1ft hinh binh hanh.

MQ AM CD = AC

x

a

a - x

=--

a

a - x

=--

a

MQ = b(a - x) ~

a

•

39

V~y: chu vi MNPO = 2(MN + MO) = 2 [X .... b(a; X)]

= 2 [(a - b)x + ab] .~

a

b) Chu vi MNPO khong d6i khi a - b == 0 hay a = b. 4

c) GQi E va F la trung di~m cua AB va CD.

MO II CD nen AF c~l MO tai trung di<!m R cua MO. NP II CD nen BF cit NP tai trung di~m S cua NP.

Do d6 : RS II MN II AB va I lit trung dil~mcua RS , nen I

chay tren dlWng trung tuy~n FE cua tam giac ABF. ~

...

Dao lai, l~y di~m I tren FE, dung ~l1lmg song song veri AB cAt AF va BF tai R va S. Til R vaS La dung dlWng song song veri

CD ta duoc m<}t ph~ng a.

Yay : Tap h<JP diem I la doan EF n6i trung di~m hai canh l; AB,CD.

2. Cho tlI di~n ABCO va dil1m M a trong tam giac BCD.

a) Ovng dubng thang qua M song song voi hai m~t phang (ABC) va (ABO). Duong thAng nay cat m~t phang (ACo) tat B'. Chung minh AB', BM va CD d6ng quy tal m¢l diem.

b) Ch' . h MB' dt MCo

ung min. BA = dt BCD .

c) Tuong tV dubng thAng song song voi hai m~t phang (ACB) va (ACO) ke til M cat (ABO) t~i C' va duong thang song song voi hai m~t phang (Aoc) va (ADS) ke til M cat (ABC)

t . 0' Ch' . . h 1. MB' MC' Mo' = 1.

~I . ung min ri:lng BA + CA + oA

Giai

a) Dui1llg thdng MB' qua M va song song veri hai ml}1 phdng (ABC) va (ABO) ncn song song veri giao tuy~n AB ella hai m;)l phang

nay.

1M J8

ABva MB' song song xac djnh mQt m~t pMng va AB', BM clt nhau tai r.

Ta co : ·1 E AB' :0. I E (ACD) 1 E BM :0 1 E (nco)

Y4y : I E CD = (ACD) n (BCD). Noi each khac, ba ultang AB', 8M va CD d~ng quy tai I.

b) MB' 1/ AB :0

MS' AB

=

A

B

MB' d1MCD

Yay: BA = dt BCD

MC' dtMBD

c) Tll<1ng 1t! ta co: CA =

dtBCD

MB' MC' MD'

Yay: BA + CA + DA

Ke MM' . ..l. CD va BH .L CD ta co :

MM' 1/ BH :0 1M MM'

m = BiT

M<}t khae :

dlMCD dt BCD

~CD.MM'

=

--kCD. BH

MM'

BH

,MD' dtMBC

va DA = dlBCD

dl MCD + dt MBD + dt MBC dtBCD

= 1

3. Cho ~t phang a va hai duong thang cheo nhau d 1, d2 clit a t~i A va B. Duong thang d luu d9n9 song song voi a cat dl tal M va d2 t~i N. Duong thang d3 qua N va song song vai d, cat a t~i N'.

40

a) Tu giae AMNN' 18 hinh gi .?

b) Chung minh duang thang NN'o trong m¢t m~t pMng e6 dinh, TIm t~p hop cac di~m N'.

e) xac dinh vi trl ella d sao eho d9 did MN nho nh§'t.

Giai

a) Ta co d II a (ghi thiet) nen

melt phdng (dl,d3) ceit a thco giao tuyt!n AN' II MN.

Ta co : AM II NN' (gid thi!!t). Vc)y : AMNN' la hinh binh hanh,

b) • Duimg thAng NN' W·.l tren d2 c6 dinh va song song vm dl c6 dinh nCD NN' DAm trong m;)t phang c6 dinh qua dz va song song vm dl.

* . Ta co : N' chay trcn gia» tuycn d' cua hai m;)1 phang a va (dz.da) .

. Ddo lai, l:ly N' E d' va kc N'N' II di va NM II AN' thl MN II a .

. V~y : T~p hop cac di~m N' la dl1lmg d'.

c) Ta co MN = AN'.

A co dinh va N' chay tren d' nen AN' ngdn nhatkhi AN' .1. d', Dl,lIlg All .J.. d', HN II di va NM II AH thl MN eo d() diti ngan nhfft.

4. Cho tu di~" ABCD. G9i AE la trung tuy~n ella tam giae ACO va I la m9t di~m tren doan AE. M9t mat phcinga qua BI va song song veil CD, cat AC tal M va AD t~i N.

a) Chung minh MN II CD.

41

Glii

b) TIm g:ao tuyfn eua hai m*t ph.lng (BMN)va (SCD). ~

e) ChOng minh giao tuyfn naye6 dinh khi t di ehuy~n tren

AE.

A

c.

a) M:)l phAng a va ml)t phAng ACD co I chung va a 1/ CD ncn a cAl (ACD) theo MN qua I va II CD.

b) Hai m6t phAng (BMN) va (BCD) co B chung va l~n lu(ft chlr'.. MN va CD song song nen giao tuye'_J.:l.-£ua chunh III d qua B va II CD.

c) d qua B <:6 dinh va II CD c6 dinh ncn d c6 dint

BAI LAM TH~M

1. Cho hai duong thang cheo nhau d 1 va da cllt mat phang 0' tal A va B. DLJng doan thang MN. song song voi a cllt d1 tai M va d2 tal N sao cho MN = l,d9 dai cho tnroc,

HLl6ng dAn: Chiiu MN xu6ng (l theo phuong d 1

2. Cho hal ntIa duong tMngcheo nhau Ax va By. Di~m M di d9n9 tren Ax, di~m N di d9n9 tren By.

a) DlJOg m~t phang a qua By va song song vai Ax.

b) Ke MM'/! AB va MM' cat a tal M'. ChOng to khi M di d9n9 tren Ax thl M' di d9n9 tren nlia duong thang c6 dinh.

c) Gia sa AM = BN. Chung to NM' song song voi m~t phang ciS dinh,

'"

d) LAy dj~m I la trung di~m cUB . MN. TIm t~p h9P cac

di~m I.

42

3. Coo hlnh vu6ng ABCD canh a va di~m S lJ ngoai m$t pMng (ABCD) sao cho tam giac SAB d~u. G91 H va KlAn lu9t Ia trung diAI11 cua SA, SB va di~m M tren canh AD. M~t pMng (HKM) cAt BC ~I N.

a) Chung minh HK if MN.

b) TIm t~p hgp glao dil1m I Clla HM va KN khi M di d¢ng tll A d~n D.

»<: ./"-.

e) Cho SAD := SBC = 60° va AM = x (0 S x sa). Tu

giae HKMN la hlnh g1 ? Tinh di~n tfeh hlnh nay theoa va x. Tinh x dl1 di~n ttch nho nMt.

4. Cho hal duong thang song song d1 vf> da trong m~t pMng a.

Tren dubng thang d eAt a tat 0 ta I§:y hal dil1m A va B khac o. M9t m~t phang f3 luu de;>ng qua d cAtd1 t~i M va d2 tat N.

a) ChUng to MN qua ~e;>t diem co dinh.

b) TIm t~p hop giao diem I. ella AM va BN va giao diem J ella AN va 8M.

c) Chung to duong thang IJ qua me;>t diem co dlnh,

d) Dl,lng mat phang f3 de MN = I. de;> dal cho sAn.

HuOngdAn:

t» xet m.t phlng ~o c6 djnh qua d cit d,. d2 t~i Mo. No. AMo cit BNo t~i 10. 1 n~m tren duang thAng qua 10 va song song vOid!. d2·

. c) Giao di6m eua IJ va d.

d) Ta ~I]( chn dl/ng duang thAng qua 0 cit d1 • d2 ~i M. N sao cho MN = I.

'-

43

'l~/ A I

Chuang III

.. :

M~T PHANG SONG SONG

A. T6M TAT GIAO KHOA

I. Ojnh nghia al/p-af"lp::;::0

U. Oleu kltn c'An va du

J a, b C a al/p-l a cat b

a 1/ P va b /I P

III. Dl!ng m~t phAng song song v6im~t phAng cho san

1. Dlnh Ii

Tu m9t dil1m ngoai ~t phc\ng ta dl:lng dugc m9tm~t pMng song song .val m~t phang cho sin va chi ffi9t rna thoi.

2. Ht qua

a 1/ y }

a) P 1/ y .. a 1/ P

a ll B }

b) any::;:: a

.. fJ n Y = b va aI/b.

c) T~p h9P cac duong tttang qua m9t di~m 0 va song song v6i m~t pMng a la ~t phang P qua 0 ·va

44

song song vOi a.

Suy ra : Nt1u hal m$t phc\ng song song thl dubng thc\ng 080 cat m~t ph8ng thu nMt cung cat m~t phc\ng thu hai.

S. Dlnh " Talet trong khOng glan

1. Dtnh /I ma dlJu : NhQng d~n song song ksm giUa hai ~t phc\ng song song thl bang nhau.

2. Dlnh Ii thu~n : Nhung ~t phc\ng song song dinh tren hal cat tuy4n nhung doan thc\ng tuang ling ti I~.

3. Dtnh /I dao : N4u badubng thc\ng dinh tren hai cat tuyt1n nhung doan thc\ng tuang oog ti· I~ thl chUng cung song song vol m~ ~t phc\ng '(hay dubng thc\ng nay song song voi m(lt ~t phc\ng song song vol hal dubng th8ng kia).

B. PHUONG PHAp GIAI ToAN

Van til 1 :

Chung mlnh hal m,t phing song song

ra chUng minh m.t phAng nay chua haic:fllang thing c:fOng quy song song vbihai c:fllang thAng c:fOng quy trong m.t ph1ng kia.

45

--

GQI M,·· N, P Illn htQt Iii trueg di~m ella BC, CD va BD.

Theo tfnh chat trong tim ta cO:

AGt AG2 2 AM = AN· = 3"

.. GIG2 /I MN

V(DY1:

Cho tu di~n ABCO. G91 G1, G2, .G3mn Iu9t la tr9"g tAm cUa cac tam giae ABC, ACO, va ABO. ChUng minh hal ~t phAng (G1G2G3) va (BCD) song song.

GIll

A

va

AGt AG3 2 AM = AP = 3"

.. GIG3/1 MP

V~y :

(Gl(J2<H)II (BCD).

V(DY2:

Cho hal hlnh'blnh hanh ABCO va ABEF a trong hai m$t pMng kMe nhau. ChUng minh (ADF) /I (BCE).·

Gisl

Ta co: AD II BC

(canh doi cua hinh binh hanh)

va AF II BE (luang ltr)

V~y : (ADF) II (BCE).

BAI T~P TUt7NG TV

1. Cho 3 nlla duang tMngsong song eung ehi~u ~, By, Cz va khOng d~g ph!ng. Tren ~, By, Cz ta I~n luot I~y cac di~m

46

• Ta chUng minh duang thing d6 n~m trong mOt m~t phing song song vOl m.t phAng nay.

• Dung dlnh Ii dao cUa djnh Ii Talet.

A', B', C' sao cho AA' = BB' = CC', Chung minh (ABC) /I (A'B'C').

2. Cho Nnh blnh hanh ABCD. Tu A va C ke Ax va Cysong song cung chi~ va kh6ng nim trong rn$t pMngABCD. Chung mlnh (BAx) /I (DCy).

VI n tfl 2 : Chung mlnh du6ngthAng 80ng 80ng· vlri m,t phAng

vi 01,11 :

Cho hal hlnh vu6ng ABCD va ABEF a trong hal m~t phSng khSc nhau. Tren cac duang chilo AC va BF ta I~n IUgt I~y cac di~m M va N sao cho AM = BN. cae duang tMng song song v6i AB ke tU M va N I~n lugt cAt AD v~ AF t~i M' va N'. Chung minh MN /I m~t pMng (DEF).

Glal

Hai hinh wong ABCD va ABEF bAng nhau nen AC = BF.

Ta co :

MM' /1 CD ,. AM' = AM

AD AC

NN' II AB ,. AN' = BN

AF BF

Mil AM = BN (gia lhi~l)

AM BN

,.-=-

AC BF-

47

Ta chUng minh hai duang thAng nay la hai giao tuy~n cua mOl m~t phAng cAt hai m~t phAng song song.

Do do:

AM' AN' AD = AF

~!;!: ~ ~~} .. (MM'NN') II (DEI) ,

MN C (MM'NN') nen MN II (DEF).

:0 M'N' 1/ DF

V$y:

Ma :

vf DII 2 :

Cho tu di~n ABCD sao cho AB= CO. G9i M va N la hai dit1m luu d~ng tren AB va CO sao cho AM = ON. Chung minh MN luon luon song song voi m9t ~t pMng c6 djnh.

Gisl

A

Theo gici thi~t AB = CD va AM = DN nen ta co :

B

MA NO

-=-

MB NC

c.

V~y theo dinh Ii dao ella dinh Ii Talct thl MN song song ven mat phang chua AD va song song ven Be.

BAI T~P Tl.'O'NG TV'

1. Cho hal hlnh blnh hBnh ABCD va ABEF khOng doog phang.

Tren cac duang cheo AC va SF I~n lugt I~y esc dit1m M va N

sao cho ~~ = :~ . ChUng minh MN II (oEF).

2. Cho hai nUa duang thang chao nhau Ax va By. Dit1m M chuyt1n d~ng tren Ax. dit1m N chuyl1n d~ng tren By sao cho AM = BN. ChUng minh MN song song voi m~t phang c6 djnh.

Van tie 3 :

Chung minh hal duong thing song song

48

49

vi Dy 1 :

Tu cac dinh cua hlnh blnh hanh ABCD ta ke cac nua dubng th&ng Ax, By, Cz, Dt song song va eung ehil!u, kh6ng narn trong m~t ph&ng ABCD. M(>t m~t ph&ng a e~t b6n nua dubng th&ng nay I~n IUgl, t~i A', B', C', 0'.

a) T(I giae A'B'C'D'la hinh gl ?

b) G«;>i 0 va 0' la tam esc hlnh binh hanh ABCD va A'S·C'D'.

Chung minh AA' + CC' = BB' + DO' ..

Gial

a) Ta co :

Ax II Ol }

AB /1 CD ~ (Ax,By) II (Cz,Ol).

Do do mat phAng a dl hai mat phang song song nay thco hai giao tuycn song song : A'B' II C'O'

Ax II By } ,

Tuong tu : AD II BC ~ (Ax.Dt) II (By,Cz)

Yay a eal hai m<)l nay theo A'O' II B'C'. Suy ra A'B'C'O' lit hinh binh hanh,

a lIP }

(BCE) n a = Be ~

(BCE) n 13 = Ey II BC

b) Ta co :

_OO' =

AA' + CC' 2

(dubng trung blnh ella hinh thang ACC'A')

V~y: AA' + CC'

BB' + .00'

2 (dllbng trung binh . cua hinh

thang BDD'B')

BB' + DO'.

vil : 00' =

vi Dl:I 2:

Cho hal m~t phang a va 13 song song voi nhau, tam giac ABC nAm trong a va tam giac DEF nAm trong 13.·

a) xac d!nh glao tuy~n cua hal m~t phang a va (ADF) , glaer tuy~n cua hal mat phang p va (BCE).

b) X3c djnh giaotuy~n cua hal m~t pt.jng (ADF) va (BCE).

Giai

a) Ta co :

a liP }

(AOF) n {J = OF ~

(AOF) n a = Ax Ii OF

b) Gici su Ax eM Be tai I va Ey eAl OF tai J, ta l'll :

I E Be ~ I E (BeE) I E Ax ... I e: (ADF)

J E OF ~ J E (ADF) J E Ey .e- J E (BeE)

V~y : IJ la giao tuycn ella hai mat pMng (BeE) Va (ADF),

50

Giai

aAIT~P TUONG TV

.1. Cho hlnh blnh hanh ABCo, ke cac mja duong th8ng Bx, Cy. oz song song va· Cling chi~ va khoog nAm trong ~t pMng ABCo. M~t m$t ph8ng a qua A I~n 1U9t cat ba nlla duang th8ng nay tCjlI B', C', 0'.

a) Tu .glac AB'C'o' la hlnh gl ?

b) Cho BB' = b va CC' = c.trnh ~O'.

2. Cho hai ~t phAng a va f:3 song song vOl nhau. Tam giae ABC vuOng tCjliAnamtrong a. Hai di~m 0 va E tro!,g~ pMng (J.

a) X8c djnh giaotuy~n Clla hal ~t ph8ng f:3 va (DAB) va hal m$t phAng f:3 va (ACE).

b) Hal glao tuy4n nay cit nhau tCjli A'. Chung mlnh tamgiac A'oE vuOng.

Vdn tIi 4: . Ttp hQp di'm .. m,t phing hay ~p con cua

m,t phing ./

I • DUng djnh II (fao Talet.

VIDY1:

Cho hal duang thSng chao nhau a va b. Di'm M luu d~ng'trAn a va dl~m N luu d~ng tren 1>. Tim ~p hgp trung di~m I Clla MN.

Uy di~m A c6 dinh trcn a va B c6 dinh tren b. Goi 0 . III trung di~m cua AB ta co:

1M OA

IN = 08 =-1

Y3y thco dinh Ii dao Talct thi 01 nAm trong m4t phAng a qua 0 song song vOi a va b. D()c gia t" xct phan dao.

f"

• ._I

51

Ma : IJ II MM' va

IJ = MM'

2

nen : IJ II OB va

lJ = OB.

Yay I thuoc m~l ph~ng (ABl).

Suy ra J chay trcn giao tuyC'n Ou cua hai m~t phang a va (ABt) va ta co Ou II Bt.

ViDII2:

Cho hal nUs duong th~ng cheo nhau Ax va By. Di~m M luu d{>ng tren Ax, di~m N luu d~ng tren By sao cho AM = BN. TIm t~p hop trung di~ml ella MN.

Glai

Theo vi du tren thi I thul)c m~t phcing a qua 0 va song song veri Ax va By.

M~t khac, kc Bz II Ax va MM' 1/ AB cit Bz tai M', La eo :

AM = BN (gt)} ,. BN = BM' BM' = AM

Do do tam giac BNM' can ncn trung tuycn BJ' ding lit phan

...-

giac cua y8z. Vay J di dl)ng tren phan giac Bt e(l dinh.

Dl)c gia tl! chimg minh phan dao.

Chu y: Co tM dung phcp tinh 1i~n Ba trong chucng 6.

BAt T~P TutJNG TV'

1. Cho tu di~n ABCD. Di~m M di d¢ng tren canh AB va diem N di d¢ng tren canh CD. ChUng to trung di~m I clla MN thu¢c m9t m$t ph~ng c6 dinh.

2. Cho hal nUs duong tMng cheo nhau Ax va By. Diem M di

52

53

d¢ng tr~n Ax va di~m N dl d¢ng tr~n By sao cho AM = 2BN. TIm t~p hgp trung dit1m I cua doan cua doan MN.

Hu6ng dim : I(j Bz /I Ax va MM' /lAB ~t Bz t$i M', 18 chung minh M'N /I mQt cfuemg. th1ng c6 cf,nh,

C. ToAN TONG HOP

-

1. Tu cac dinh cua hlnh blnh hilnh ABCOta ke cac veeta AA' -

= BB' = CC· = ocr khong nAm trong ~t· pMng ABCO.

a) Chung minh rAng (BA'C') /I (ACO').

b) XAe djnh giao dif.ol va J cua S'O v6i cac m~t pMng (BA'C') va (ACO'). ChUng minh B'I = IJ = JO,

Giai

a) Ta co AA' Ii CC' va AA' binh hanh,

Do do :. AC II A'C'

Tirong l~r ABC'D' la hlnh binh hanh ncn Be' II AD' V~y : (BA'e') II (ACD').

CC' nen llr gi~c ACC'A' la blob

Giai

~~

00' b) • Goi 0 va 0' la tarn cac hinh binh hanh ABCD va A'B'C'D'.

Trong hinh blnh hanh BDD'B', dirong chco B'D cat BO' tai I, Ma : BO' C (BA'C') nen { I } = B'D n (BA'C').

Tuong tu, dirong chco B'D cling dl 0'0 tai 1.

Mil : 0'0 C (0' AC) neil { J } = B'D n (0' AC)

• Mat khac, taco OB II 0'0' va OB = 0'0' ncn III giac OBO'D' lil hinh blnh hanh. Do do BO' /I 0'0.

Ta co : 0 lil trung di~m cua BD nen J lil trung di~m OJ, va 0' Ia trung dicm cua B'D' nen L'la trung dicm B'J.

V~y : B'I = IJ = JD.

2. Cho di~m S 0 ngolii m~t phang cua hlnh binh hanh ABCD voi AB = a. AD = 'za, va tam giac SAB vuong can dinh A. Oi~m M di d('mg tren AD voi AM = x. M~t phang a qua M sbng song voi (SAB) cat BC, SC, SO I~n luot tal t'J. p. Q,

a) Chung minh MNPQ la hlnh thang vuonq,

b) Tfnh di~n tich.,cua MNPQ theo a va x. Tfnh x d~ di~n tich nay bAng 3a~.

8

e) TIm t~p hop giao di~m I cua MQ va NP khi M chay tU A

. d~n D.

a II SAB }

a)· (ABCD) n (SAB) = AB => (ABCD) n a = l'.IN

MN II AB

TUCIIlg tu : a n (SAD>'. = MO II SA. a n (SBC) ;:: NP 1/ SB.

Do do:

SA J. AB .. MO J. MN

• M~t khac a chua MN II CD nen a cc1t (SCD) thea PO II MN /I CD.

V4y : MNPO la hlnh thang vuong,

54

b) • Ta e6 : MN == AS = a.

PO SO . PO // CD =- CD = SO

, SO AM x

Ma : SO = AD = 2a '

PO x x

nen : CD = 2a .. PO = 2

MO OM

-. MO /I SA.. SA = DA

(2a - x)a 2a - x

• MO = = =-~

2a 2

. V~y: Dt (MNPO) = ~ (MN + PO).MO

~(a+~)(2a;X)

1 2 2

= "8 (4a - x-).

• Dl(MNPO) 3a2 1 2 .; 3a2
= 0 - (4a - ) =-
8 8 8
0 .; = a2 .. x =a.
e)'. Ta e6 : IE MQ } .. I E (SAD)
MO C (SAD)·
I E NP } I E (SSC)
NP C(SBC) .. V~y I lhu~c giao tlly~n x'Sx ella hai m~t phAng (SAD) va (SSC).

Mil AD /I BC nen x'Sx /I AD vaBC .

. Khi M=Athil=S

M = 0 thi 1 = 10 Vl~ SIo = AD

. D~e gia ll,f chUng minh phan dao.

55

a) G(.)iM va M'la trung di6m (l'la AC va A'C', ta cl) :

I E BM , (. E C"M , K E B'M'

.3. Its cac dinh cua tam giac ABC ta ke cac doan thang AA. BB', CC' song song cung chieu, bAng nhau va khong nam trong ",*t phlmg cua tam giac. GOt I, G, K la tr9n9 tam cac tam giac ABC, ACC' va A'B'C'.

a) Chung minh (IGK) /I (BB'C'C).

b) Chung mlnh (A'GK) /I (AlB').

Gial

MM'/I BB' ~ IK II BB'. Vay : (lGK) II (BB'( "C). b) . GQi E va F 1ft trung di~m ella BC va B'C', 0 la lam ella hinh

binh hanh ACC'A'.

Va thco linh .:hiil trong lam La co :

MI MG 1

. MB = MC' 3

~ IG II BC'

MI M'K . MB = M'B'

f

- va

3

A,I, ElhAng hang ncn (-\IB') lit (AEB').

A', G, C IhAng hang (G 0 tren trung luyl!n CO ella lam giac ACC') ncn (A'GK) lit (A'CF) .

. Ta co: B'E II CF vi EC /IB'F va EC = B'F va : AE /I A'F

VAy : (AlB') /I (A'GK).

. NhGng bsi t~p co ghi dAu • Is bai kho, danh cho hoc sinh kha.

56

57

sAl LAM TH~M

1. Cho tU di~n ABCD v6i AB = AC = AD. ChUng minh cac pMn giac ngoai cua cac g6c BAC, CAD va DAB dong phcing.

2. Cho hai nUs. duong th~ng Ax, By chao nhau. Tren Ax lay di~m M, tr6n By . lay di~m N sao eho AM = BN. G9i a la "* pMng. chua By va song song v61· Ax ..

a) Dt,rng m$t pMng a.

b) Duong tMng qua M song" song '161 AB cAt a t~1 P .. Chung minh NP song song v6i ",*t pMng c6 dinh. Suy ra MN song song v6i m~t ph~ng c6 djnh.

c) G9i 0, I, J, K I~n IU911a trung di~m Clla AB, MP, NP, MN.

ChUng minh (OIK) II a.

TIm t~p h9P cac d~m I, J, K.

3. Tu cac dinh Clla hlnh blnh haOO ABCD ta ke cac do~n AA', BB', CC', DO' song song cung ch~u bAng nhau vakhong nAm trong m~t ph~ng ABCD. G9i M, N, P Iii trung diem cua BC, C'D' va AA'.

a) ChUng minh(ACB') II (A'C'D).

b) Dt,rng giao di~m E clla BD' vOl ",*t ph~ng (AMBO). Chung

minh BE = ~ BD' .

. c) Dt,rng glao di~m F ella DB' v6i (MNP). Chung minh F la di~m giCla cua DB' va la tf9ng tam Clla tam gick MNP.

*

a 1/ a' } a.l a

• a'.l a

Chuang IV

" . ... .

DUONG THANG VUONG G6C

A. TOM TAT GIAO KHOA·

I. Duong thAng vu6ng g6c VOt m~t phAng

1. Dlnhnghia

. I

M¢t duong th!ng 991 Is vuOng g6c v6i m¢t m(tt ph~ngkhl n6

vuOng g6c v61 m91 duongth~ng trong m~tph~ng d6.

a .l a .. • .l mqf d 1ronga

2. Dlnh If co ban

. Oi~u ki~n at c6 va du d~ m¢t duong th~ng vuOng g6c v6i m9t m~t ph~ng la duong th~ng,~y vuOng g6c v6i hai duong th~ng cat nhau chua trong m~t/~h~ng d6. .

{a.l Ox.(;ong a

a.la .. a.l Qytronga

H~ qua:

*

a 1/ P } • a.l fl. a.l a

3. Cae dlnh If khae

Dlnh If 1 : HI 1 di~m. ta dl,lng dU9cm9t va chi m9t m~t ph~ng vuOng g6c v61 m¢t duong th~ng cho sAn.

Dlnh If 2 : Tu 1 di~mta dl,lng dugc m9l va chi m9t duong th~ng vuOng g6c v6i m9t ~t ph~ng cho ~n.

\

58

H~ qua:
* a .L. p } a /I p.
..
a .L.
* d .L. a } d trong a qua 0 va vuong g6c a.
dqua 0 ..
* d .L. : } d /I a.
..
a .L.
* a .L. : } a /I b
b .L. => II. Oo~m vuong g6c va do~n xien

1. So sanh do,n vuOng g6c va do,n xlin 0

· D0<i1n vuOng g6c OH la doan ngan nMt.

· OA = 08 0 HA = HB

· OA < OC - HA < HC

2. Dlnh If 3 duong vuOng g6c

{ OA la duang xien.

HA la hinh chl~u cua OA xulSng a.

d trong a. .

Ta c6 :

OA .L. d

o HA.L. d.

3. Khoang cach
* OH .L. : } OH d(O,a)
H E =
* OH .L. : } OH d(O,a) '.
H E = o

59

* a II a } d(a,a) == d(O,a)
'VO E a
* a//{3 } d(a,f3) d(O,P)
'10 E a
4. Mit phAng trung trlle
- Tn,Ie eua ducmg tron
a) M~t phAng trung true (.rt)
cua doan AS Is m~t phang
vuong g6e voi AS t~i trung A B
di~m I cua n6.
M s:: (.71) ~ MA= MS.
b) True d cua duong tron
(C) la duong thang vuong
g6c voi m~t phang cua (C)
t~i tam 0 cua n6.
M E d ~ MA = MB = Me
(A,B,C E (C» c.
5. Mit elu ng~i tiep hinh chop * M~t cau ngo~i ti~p hlnh ch6p 18 m~u cau qua cac dinh cua hlnh eh6p.

* Tam cua rn{lt cau ng~i ti~p la diE1m each (J~u tat ca cac dinh cua hlnh ch6p.

* N~u 1 hlnh eh6p c6 m~t cau ngo~i tiep thl day 18 1 da giac n(>i ti~p dU9C. Day cung Is di~u ki~n du d~hlnh chop c6 m~t diu ngo~i tiep.

6. Goc eua duong thing vi m,t phing

* G6e (a,a) == g6c (a.a'j : a': la hlnh eh~u cua a

xu6ng a.

*

a .1. a

" 0

: goe (a.o) =.90.

60

CACH 1 :

Ta chi ~n chung rninh duang th&ng vuOng g6c vOihai duang ciit nhau n~m trong m~t ph&ng d6.

III. Do,n vuong g6e chung ella 2 dllong thAng chao . nhau

*

AB Is doan vuong g6c chung o AB.L a va AB.L b ; A

* AB s MN '1M E a va

* each dl/ng :

CUe; a va b

E a va B e b. 'IN E b.

. a .l a , b trong a : AB 180 do!!.n

vuOng g6t: chung

. a J_ a , b cAt a : AB 180 doan vuOng g6c chung.

(b' : hinh cniElu cua b xu6ng ,,)

B. PHUONG PHAp GIAI ToAN

VUII tie I :

Chung minh mOt duong thAng vuOng g6c v6i mOt m~t phAng

vi DII 1 :

Cho hlnh ch6p S.ABCD ; ABCD la hlnh thoi va SA SC.

ChUng minh rAng AC vuOng g6c voi mat phang SBD.

'.

61

"," __ ~oll\

(1) va (2) cho :

AC J_ (SBD) (BD va so dt nhau va nam trong (S8D».

vi ov 2 :

Cho hlnh Ch6p S.ABCD ; ABCD la hlnh blnh hanh va tam giac SAB vuong ~I A ; tam giac SCD vuOng t¢ D. Chung minh rAng AB vuong g6c vai m~t ph~ng SAD.

Gisi

s

s

A

Cild

Ta co:

AC .L BD (1) (<luong chco cua hlnh thoi)

GQi 0 la tam cua hlnh thoi ABCD, ta cO:

AC J_ SO (2) (tam giac SAC

can ncn trung luy~n cung la dmmg cao)

Ta co:

AB J_ SA

Ta.cung co ;

CD J_ SO }

CD II AB .,. AB J_ SO

(2)

(1) va (2) cho :

AB J_ (SAD).

• vi 01,1 3 : "-

Cho tu di~n ABCD co HK J_ (DBC) (H, K 18 true tam tam giac ABC va DBC). Chung minh rang DA J_ (ABC) .

. ~ Gisi • AH dl BC tai E. Ta co :

62

Be J. HK (vi 11K .1 (DEC)

BC .!. AH (VI H Iii true lAm)

V~y : BC .!. (AIIK)

~ sc r EK

(VI EK nilm trong AUK) A

Ma K lit lrvc tam n~n EK chinh

lit duong cao cua tam giac DEC, nghia la KE qua D.

Do do: BC.!. OA

(vi DA n~m trong (AHK»

1>

s

( I)

'" Vi H lit true tam tam giac ABC ncn:

EII.EA = - EB.EC.

Tircmg tv, K lit tnrc tam lam giac DBC nen :

EK.ED = - EB.EC

Do do: EK.ED = EH.EA

---

Ta lai c6 : HKD = 9f.f

.. ~ ADHK n(>i li~p dtroc. (vi HK .!. DE)

---

(goc d6i ella HKD)

nen

----

DAH = t)IJ°

DA .!. AE

hay

(1) va (2) eho : DA .!.(ABC).

Ghi eM :

Ta co th~ chimg minh DB.!.· (CHK) ~ CH.!. (ABO)

(2)

=> DB.!. CH4.:. => AD.!. C~:

vi DI:' 4 :

Cho hlnh ch6p S.ABCD.· ABCD la hlnh chCr nh~t va SA .!. (ABCD). AE. AF la duong cao cua cac tam giac SABv8 SAD. Chung minh rAng SC .!. (AEF).

Giai

. Ta co: AE.!. SB

( I )

63

s

. Chimg minh unmg III : . V4y : SC.L (AEF).

Ta cung co :

BC .L AB (ABCD 1ft hinh chu nhat) BC .L SA. (vi SA.L (ABeD»

V4y·: .

BC .L (SAB)

Suy ra: BC.L AE

(Vi AE nam trong (SAB» .

(1) va (2) cho :

AE .L (SBC) ... AE.L SC

AF .L sc.

BAI T ~P TUO'NG TV

1. Cho hinh ch6p S.ABCD , ABCD la hlnh blnh hanh tam 0 SA = SC va SB = SO. ChUng minh rang SO .L (ABeD).

2. Cho hinh ch6p S.ABCD, ABCD la hlnh chii nh~t va SA z:-: SB.

ChUng minh rling :

Cp .L (SIJ) (I, J la trung diem coo AB va CD)

3. Cho hlnh ch6p S.ABC; ABC la tam giac vuong tat A; SH .L (ABC) va H thuc;>c canh AC thea : SH2 = HA.HC. Chung minh rling: SC.L (SAB).

CACH 2:

MuOn chung minh mQt duang thling vuOng goc v6i mQt m~t phling, ta eo th~ chung minh r~ng duang thang nay Iii true ella duang Iron qua 3 di~m n.§m Iren m~t phang. Khi do duang thang se vuOng goe v6i m~t phang.

vi 01,1 1 :

Cho hlnh ch6p S.ABC c6: BsC = 120°; GSA = 60° ; ASS = 90° va SA ~~ SB = SC = a. ChUng minh dmg ABC

64

s

la tam giSc vuOng va SI vuong goo vOl (ABC) (I 18 trurig di'm Clla Be).

• Tam giac SAC ~u nen (vi 1ft tam giac can co J goc b~ng (if):

AC = SA = SC = a • Tam giac SAB vu~ng can n~n :

AB = SAn = an

• Sf lit trung tuyen, cung 1ft phan giac, du<mg cao cua lam giae dn nen :

-

. BSI = 6cf

Suy ra, tam giac BSI la Rlia lam giac ~u nen :

• BI = !v'3 .. BC = 2BI = an 2

Gisl

Do do B<"..2 = 3a2 = AB2 + Ad

V~y : tam giac ABC vuong tai A.

• Nhu tM: JA = IB = -IC

A

A

rna : SA = SB = SC

Do do I , S E true d cua duimg trOn ABC.

V4y SI Ed va SI.1. (ABC).

vi 01:12 :

Cho hlnh vuong ABCD, ~nh 8. Vi cae doan M', CC' cUng

• vuOng goo v61 (ABCD) va a v~ m~t phfa d61 v61 (ABCD) vOl M' = CC' = a Chung minh rang : A'C .1. (BDC').

Gisl

Ta co :

A'B = an

(canh huy~n cua tam giac vuong can NAB)

65

S'

vi D~ 1 :

Cho hlnh eh6p S,ABCD, ABC-D la hlnh thoi NaSA;.L (ABCO).

Chung mlnh rang eo.L SC. .

CIAI

Ta co :

BO J. AC (duang chco hinh thoi) BO .L SA (vi SA.L (ABCD»

Do do: BD.L (SAC).

V~y : BD .1. sc.

V(D~2:

Cho ttl di~n ABCD 06 AC "" AD va Be = BD. Chung minh rang AB.L CO.

Gis' A

GQi I la trung di~m ella CD, ta co :

BI .1. CD (tam giac BCD can, trung

tuyen cung ia'duOng eao) AI .L CD (Luong tu.)

Do do: CD.l (ABI)

V~y : CD .L AB.

vi D~ 3:

Cho tam giae ABC vuong~i A vol AB = a , BC == 2a v~ di~m H tr~n doan AC v6i HA = 2HC. SH .L(ABC) va

SH = aV;. Chung minh rAng cac ~t ella ouatu di~n SABC d~u Is tam giac vuong.

67

• Ta co :

AC = v' BC:? .... AB2 =aV3

Glii

s

• Tam giac ABC vuong tal A (gi:rlhi~t).

• Ta co :

AS ":..l AC (gia thiet)

AB .L SH (Vi SH .L (ABC))

Do do : AD .L (SAC) ,.,AB .L SA V.y lam giac SAD vubng tai A.

ma:

Do do:

n~n :

SH2 = HA.HC

V4y tam giac SAC VU('IlIlg tai S.

• Ta cung co :

Do do:

SC .L SA SC J. AB

SC J. (SAD)

(chUng minh lren) (vi AD .L (SAC»

... SC.L SB.

V~y lam giac SDC vu<'lng l a iS.

Clut y : . Ta cung co lh~ tioh cac canh va suy ra -cac lam giac SAC, SDC vuong.

VlDl:' 4 :

Cho hlnh ch6p S.ABCo; ABCo lei nUs h,Jc giac d'Au SA .L (ABCo). M9t m~t phAng qua A va vuOng g6C v6i SO t~i 0' cat SB, SC t~i B', C'. Chung minh tU giSc AB'C'o' ncfli ti~p dugc.

Giai

s

Ta di bi" ABeD nO! tigp trong nua· dliOng tron dUbng kinn AD ntn ta si thu ehClng mlnh AS'C'O' nO!.ti~p trong nu. dllbngtron dubngkfnh AD' , nghia I. AB' .L. S'O' ; AC'.L C'O',

• Ta cO :

BD J. AB} ..

BD J. SA .. BD J. (SAB).

.. BO J. AD' C (SAD) (1) Ta lai co :

AB' J. SO (2)

(vi SO .J.. (AB'C'D'»

(1) va (2) cho :

AB' J. (SBD) .. AB' J. B'O'.

ChUng minh tuong tu : AC'J. C'D'.

V~y : AD'C'D' nc;.i tiep trong dui:tng trim dUOog kinh AD',

vi 01,1 5 :

Cho tu di~n ABCO. Chung minh rang: .

AB 1. CO <:> Ad - A02 = BC2 - B02

Giai GQi 0 lil trung di~m cua CD.

a) Oumg minh : AB .1. CD .. Ad - ALY "" Bd - BD2

Ve : AH .1. CD (H E CD) A

Mil : AB .J.. CD (gt)

ncn : CD .J.. -(ABH)

... CD .1. BH.

Trong tam giac ACO, la co .~ Ad - A02 ~ 2CO.OH·

(cong thUe v~ hi¢u 56 binh phuong 2 canh cua 1 lam giac)

a

69

Tuong tl!, trong tam giac BCD, La co :

BC - BDZ = 2CD.OH

·V4y AC2 -AD2 = BC - B02.

b) C/umg minti Ac1 - ADl = Bc2 - BDl ~ AB .L CD.

Ve : AH .L CD (H E CD)

BH' .1. CO (H' E CD)

Trong lamgiacA·CO,ta co :. Ad - A02 =2co.Oii Trong lam giac BCD, la co : BC - Brr ··~2C£fi)H'

Mil : AC - A02 = Bd - B02

~n : 2CO.OH = 2CO.OH'

.. Oii = OH' (H E H')

CD .L AH} .. CD.L (ABH)

CD .L BU .. "

V4y : CD .1. AB.

Nhu lhl! :

sAl T4p TutYNG TlJ'

1. Cho tu di~n d&J ABCD (ta't ca cac c~nh bAng nhau). ChUng minh rAng AB .LCD.

. --

2. Cho tU dj~n ABCD co : AS .l(SCD); BCD = 90°. BHla

duang cao cua tam giac ABC. Chung minh rang tamgiac SHD .vuOng.

3. Cho tu dl~n ABCD c6 : AS .1. (BCD) ; BCD IS tam giSe d~ ; I la trung dit1m cua BD va CH Is duang cao Clla tamgmc ACD (H E AD). ChUng minh rang ttl giBc ABtH n91 tiep dU9c

4. Cho hlnh ch6p S.ABCD, ABCD IS hinh chCr n~t M.~t phing qua A va vuOng g6c vol SC cat SB, $C, SD I~n IU91 t~i B',C',D'. ChUng minh tu giae AB'C'D' n9i .. t~p dU9C.

70

M!.I6n chllng mlnh m~ duang thing wang g6c vOl ~ duOng 1hing, ta c6 th6 aU dI.Ing dinh If 3 dubng w6ng g6c. Qn chu ~ chi rO

~ xiln va hlnh .. ~_cUa nil xu6ng ~t phlng. .

eACH 2:

VI 0'11 :

Cho hlnh ch6p S.ABCD ; ABCD Ii hlnh em. ~. SA J. (ABCD).

Ch(mg mlnh rlng 4 tam g18c SAB, sac, $CO va SOA d~· aa tam giAc vuOng.

Qial

• Ta 00 :

SA J. AB

(vi SA J. (ABCD»

SA J. AD

V$.y, hai tam giac SAB va SAD wOng lei- A.

• Ta 00:

AB J. Be (BC trong (ABCD))

va AB 13 hinh chi~u cua duimg ,oen SB xuiSng (ABeD)

nen: S8 J. BC (~inh Ii 3 duOng WOng gae).

V4y tam' pc SBCwfing l3i B.

Twng tl,l', tam giac SCDw6ng t$i D.

vf DI,t 2":

Coo tu d~n ABCD c6 AS J. CO va AC J.SO. Hl8hinh chifu (vuOng g6c) Clla A xu6ng (BCD) .• ChUngmmh. n\ng H aa tryc tam Clla tam giac BCD va AD J. BC.

71

• ChUng minh H Itl tnlc tum tam giac BCD

Ta eo: AH.L (BCD) , (vi H Ii. hlnh ehi~u cl'ufA"xulSng (BCD» ncn BH Ia hlnh ehi~u eua AB xulSng (BCD) (AB Iii duong xien).

Ma' AB .L CD (gt)

b V~y : HB J. Cp (dinbll} dutmg

vul)ng goc)

Dodo : BH Iii duimgcao trong tam giac B€D.

c

Giil

Tuang t\l, CH Iii dutmg cao trong lam giac BCD. V~y H III lr\IC tAm tam giac B,CD.

• Chung mlnh : AD .L BC

Ta co : DH .L BC (vi H III tnrc lam lam giac BCD)

rna pH III hinh chi~u clrd'AD xu6ng (BCD)

nen AD .L BC (dinhJi 3 duang vul)ngg(lC).

sAl T~P TWNG T"

1. Cho hlnh chu"~t ABCD : ex va Dy CUng vu6ngg6c vOl ABCD. MOt ~t pMng qua AB cAt ex va Dy~i E.va F. Chung minh rAng ABEF la hlnh chO n~t.

2. Cho hlnh ch6p S.ABCD ; ABCD la hlnh chu nh~t va SH .L (ABCD), H E (ABCD) ; SK va SL 18 duang cao eua cac tam giSc SAB· va SCD (K E AB ; L e CD). Chung minh rs'ng H,

K, L tMng hang. '

tz

,,~.-

Van tfi 3:/' Tinh kJl04~ III mOt di4m o df~' mOt mit

ph6ng(a) <' .

Ta lIuK"', pb8i thye: bitn clk cOng vi~ AU ;

+ xac djnh ~ vu&tg g6cOH.(OH J. a ; H e a)

(X*" thfm ~ bAI toan nay 0 chuang m~t ph&ngvu&ng g6c~. + Tfnh do4n OH.

m tiM OH. ta c6 th' xem :

...., OH Il do", thing cUa "* tam giilc vuOng : su dung cae

ht thCR: tuqng. tremu tam giac vu&ng. .

~u OH .. dotn thing cUa "* tam gi8C. thuOng :·sU dt.Ing cae ht thClc luqng trong tam g!ac thubng.

~" OH 18 "* do.n thing song song vOl mOt do.n th£ng khac: iii dlP19 djnh If TaJ8t hay tam giac d&tg d4"g.

vi DtI 1 :

Cho hlnh ch6p S.ABC : ABC 18 tam gillc vu6ng t~i' B (AB

2a ; BC = a) ; SA .1 (ABC). Tfnh khoang each tll B d~n (SAC).

Giai

Kc

BH .1. AC (H E AC)

s

Ta co: aH.l SA .

(vi SA .1. (ABC»

Suy ra: BH .1. (SAC).

V~y BH lA khoang each til B d~n (SAC).

Trong tam giac vuong ABC, BH 13 dllOng cao nen :

_1_. = _1_ + _1_ :::: _1_ + _1_ = _5_ BHl BA 2• B('.2 4a2. a2 . 4a2

V~y: . 'd[B,(SAC}] = BH =-it = 2ap'

8

c. .'

73

¥fOU2:' .. ~

'ChO tu d~n ABCO c6 AB ~;: 6a ;00 = BD -=5a ; AC = AD = s:I73 . Vi AH J. (BCD). ChUng mitah, rc\ng H n4m trAIl trung tuy&, BI cUe tamgi8c BCO.lrnh kho8ng each

tlI A d~n (BCD). ~

Giel

1>

*'j~ co ; AH J. (BCD) Mfl AC =AD

ncn : Me = .. no (dllong xicn bAng nhau nca hinh chifu

- """

bAng nhau). -

V4y: HeBI lit trung lr\l4

Clia CD ! ciing.13 trung ·luyc!n cUalatn giac dn BCD.

* T .. lai co:

C BI =: .j"'nc2~---. -CI~2

= J 25a2 - 9a2.= 4a AI = J A(,J - el2 =,,;"'13-a"'"2 ~'--9-a""'2 == Sa.

Ta nh4n tMy AH lit dllOng cao cua- tam gidc ABI, nen : 1

SAm ="2 AH.Bf _

mit

*= J pCp -BI)(p - IA)(p- AS)

SADJ

(vOi

1 -

P = 2- (BI + lA + AB) = 9a)

V4y:

d[A,(BCD)]

= AH = 2SABI ;: 6a2 rrr-

BJ 4a

3av'15 =-2-'

74

-,

7S

vi DlI 3 :

Cho hlnh ch6p S.ABC c6 SA = h va SA J. (ABC) ; M thu¢C

MS 1 .

do~ SB va Ma = '2' Iia trung di4m cUa eM. Tinh khoirig

each lLl I dgn (ABC).

·Gl8i

Ke: MK J. (ABC)·

IH J. (ABC)

Ta co .: MK /I IH II SA S

(vi cung wflng goc vm (ABC))

Do do: K e AB va ta co:

MK 8M 2

-=- =-

SA BS 3

.. MK=~SA=~h

3 3

Mil: IH ... ~ MK

(dulJng trung binh trong ~CMK) 1 .

nen : IH = d[I,(ABC)) = ,h.

vi DlI 4 :

Cho tam giac ABC c6 trc;mg tAm G va 1"* pMng a. Chimg

. 1

minh rAng dG = i (dA + de + de) ; co. dA, de, de IAn 1lJ9l

~ t<tloang each tLI G, A. B, C ~n· a.

Giai

Ta cO tMgia !iti a kh6ng cAL lam giac ABC va dA > dB ~ de. VC cac doan AA' ,BB' , CC' , GG' , MM' cung w~ngg,lcvOi a (M Ja truns didm etta BC). Ta 00:

AA' /I BB' II CC' /I OG'I/ MM'.

A

/, BB' + CC' dM = MM' == .;;:...;.;.-__;;_~

2

dB + de 2

F :r..

, C. r

I

,

J I , , .

I

,

I.

I

- - -- -~-I------"'-'

vs Mx /I M' A' va Mx ccil GG' t~i E,AA' t~iF. Tac6 :

1 1

GE = '3 AF = '3 (dA - dM)

(. MG 1, h hI( A )

VI MA = '3 ' tin C at trong tam

1

Suy ra: do = dM + Oi (dA - dM)

d· 2 dId 2 dB + de 1

• 0 = '3 M + '3 A = 3' . 2 + 3d".

V~y :

1

do = '3 (dA + dn + dc).

BAa T~P TUONG 11!

1. Cho hlnh chbp S.ABC ; ABC 18 tam gl8c emu ~nh a va SA .l ·(ABC).Tinh khoang each ta B d~n.m$t phang (SAC).

76

77

2. Cho hlnh ch6p S.ABC ; ABC la tam giac d~u ~nti a, SA .L (ABC) va SA = h. Tfnh khoang each tll A d~n (SBC).

3. Cho hal dit1m A, B va m$t pMng a. Duang AB cat a U)i I.

Chung Minh rAng ~:= k .,. ~ =k. (dA. da la khoang cachtu A va B d~n a).

4. Cho hinh ch6p S.ABCD c6 : ,SA = S8 = SO = 3a; ABC :: Aoc ='_ goO ; BAD = 6ffl va BD = za. Tfnh khoang

each to S d4n (ABCD).

Vande 4 : Tinh khojng cac~ giua duong thAng b (hay mit ph4ng fJ) ". mtt phing a (b /I a hay P II a)

Ta thuOng chQn mOt diim thu"n Iqi. tran.b (hay {Jl va tinh kh08ng each tLr diim nay d'n (z (xem v'n a~ 3).

vi DlI 1 :

Cho tam glilc ABC vuong ~l A (AB :: a ; AC = 28) ; Ax va By cung vuong g6c voi(ABC).Tfnh khoang each glua By va (CAx) ; glua Ax va (CBy).

Gill

D~ Y rAng By II (CAx) (vi By II Ax) ncn : d[By,(CAx)] = d[R,(CAx)].

Yay BA = a Iii khoang each giua By va (CAx).

• Ta co :

{ BA ..L. AC (gt)

BA ..L. Ax (vi Ax i. (ABC»

.. BA .L (CAx).

A

• Kc 'AH .1. Be r(H e BC)

>:-i,

rna . AH L By (vi By .1. (ABC»

nen AH .1. (CBy)

Viy AH = d[A,(CBy)} = d[Ax,(CBy)]

Trong tam giac vu6ng ABC, ta cO :

1 1 I 1 1 5

-.-=-+-.- =-+--.=-

AH2 AS2 Ad i 4a2 4a2

• AH "'=-1t = 280 5

78

2a..r5 Do do : d[Ax,(CBy)} a;; ---v-'

• vi D'I Z :

ChO tu dt~n S.ABC. K, N, t I~n IU91fatrung lfifrn CUB SA, BC va SB. M E SC va khongphSi til trung didm cuaSC.

a) M' la di4m ~t kl tren AB. Chung minh rAng m~t ph~ng (KIN) each d~u M va M'.

b) M~t ph~ng (KMN) cattu difntheo 1thiftdi~n. Chung minh rAng KN chia thi~t di~n nay thanh 2 ph~n c6 di~n tfch bang nhau.

s

8

0) ChUng'minh ti[M,(KlN)] = d[M',(KlN.~)

Ta co : SC I/IN (duimg trung blnb ABSC)

nto SC 1/ (KIN).

Do dO : d[M,(KlN)] = d[S,(KlN)].

Tuang t\f:

d[M',(KlN)]= d[A,(KlN)] (vi AS/I· (KIN»

d[S,(K1N)] = d[A,(KtN)]

(vi 2 tam giac vuOng SKS' va AKA' bAng nbau)

d[M,(KlN)] = d[M',(KlN)]

ma .

V~y :

b) • Dt!ng thilt difn

KM dtAC t3i E va EN cAL AB tai L. Thi~t di¢n 1& tu giac KLNM.

• OUlng m;"h KN chia lhidt di~n thtlnh 2 Jihlin tuong du(mg

KN eAt ML t3i F. F cung lit giao A

di~m Clla ·ML va m~t phAng.(K1N).

Ke MP.l. (KIN) ; La .1. (KIN). Theo cAu a, La co :

MP = La

.. ·AMFP = ALFO

.. FM=FL

Trong 1U giac KLNM ke cac doan MH .1. KN ; LG .1. KN

(H, G E KN). Ta co :

AFMH =·AFLG

.. MH = LG.

V4y: SMKN = SLKN.

sAl T~P TUONG Tl! 2 .r&

1. Cho hInh thai ABCD canh a va dl~n tfch bAng a 4 . Ax va

By cung vuOng g6c vol (ABCD). Tfnh khoang <each giCia 2 ~t pMng (DAx) .. va (CBy).

79

2. Cho tu d~nABCD va M.e d~n BD vai MD ... 2MB. ala "* ph!ng qua M wsong song vOl AD va BC. reAD w J e BC. IJ dt a ~i 0; Chung minh ring OJ = 201.

3. Cho 2 m~t phAng . song song a va p. Trong a 18 tam giltc dkI ABC qlnh 38. M la 1 di~m· trOn p thOa MA = MB = MC' = = 2a. Tfnh khoang each glQa a va p.

Vd n til 5 : Tfnh . khojng dch" to' mOt crtfm 0 d'n mOt dubng tl16ng a troog a

o

£l6 tlnh OK - dIO .. ) ta thuang phai aU d..,ng djnh II 3 cfubng vuOng g6c va tlnh cae khoang each OH ... c:ftO,aJ. va

dlH.aJ - HK. .

V(OU1:

. ..

Cho hlnh ch6p S.ABC; ABC .Ia tam. giac vuOng tin (AB = AC = . a) : SB .1 (ABC) va SB = a. Tfnh kh08ng 'each

til S d~n CM vol M e d~n AB va AM = i.

Glil

• Kc SK.l CM ((( e CM) Ma : BK = hC.SK/ADc

nen: BK J. eM

(dinn Ii 3 duiJng VUOng goc).

• Hai lam giac VU('mgCAM va BK 1\1 dhng dang, la. co :

BK BM AC= eM

A

80

2a = VlO

Ma:

CM -_ f CA2 2 j. 2 . a2. afiJ

V + AM = a. +""'9 =-3

BM = 2a 3

n~n :

BK = CA.BM eM

2a

a+-r-

3

= aVlO

3

Tam giac vuong SBK cho .

SK = !SiT + BK2

d[S,CM] = SK

= j a2+ ~~ = 1!;

av'14O affi

= 10 = -5-

av'15

5

vf D", 2 :

Cho tam giac ABC vuong t~i B (AB = a ; BC = 2a). Ax va Cy ClJn!j vuong g6c voi (ABC) va 6 v~ motphia. Lay· M E Ax va N E Cy vOi AM = a • CN == av'5 . Chung minh rAng AB 1. (BCy). Tfnh khoang each tu M d~n- BN.

* Chung minh AB 1. (Rev) Ta c6:

{A.B 1. Cy (vi Cy 1.' (ABC» AB .l BC (gia' thiC't) _

Yay : AB J. (BCy)

* Ttnh d[Af,BN]

Kc MH 1. (BCy), H E (BCy) (MH II AB va Ml-I = AB = a vi Ax II (Bey»

MK 1. BN , K E BN

Giai

'1

B

81

Suy ra: . HK .l BN (djRh Ii 3 duimg vuong goc).

D~ Y rAng BH/! Ax II Cy (vi MHBA III blnb chu nMt) nen ~ tam

A A

giac vuOng BKH va NCB <R>ng dang (vi co B1 = N,). Do do :

HK = BH .. HK = BC. BH

BC NB NB

Ma : BH = AM = a

BN = .j B2 + CN2 = ,; 4a2 + 5a2 = 3a

dodo: HK = 2a.a =2a

3a 3

Tam gicic MHK vuOng l~i H (vi MH l (BCy) ncn Mil 1. HK) cbo:

MK2 == MH2 + HK2 = a2 + 4a2 13a2

. 9 =-9-

V~y: d[M,BN] = MK = aV-;S.

VfDt!3:

Cho g6c vuOng'xOy va 1dft1m A a f1goaL~tph8ng xOy.

Khoing cachtil Aden Ox, Oy deubang a, va AO = ~f ,Tim td108ng c8chtiJ A din. ~ phing (xOy).

Gi6i

ICC; AH 1. (XOy) - (HE xOy)

va: AE1. Ox

(hila cO : HE 1. Ox (HE II Oy)

(dilib 113 duemg vuOng goc).

TU'<JI\g tv, lee AF 1. Oy

.. HF.L Oy (HF II Ox)

Ta lai co : HE = HF

(vi AE = AF = a) nen OEHF la

E

o

binb vuOng .EH = OE .

82

Tam giac vuOng OAB cho :

I / 7.:a42 _ a2 = a..[32

OE = v OA2 - AE2 =

Tam giac vuOng AEH cho :

AH = .; AE2 _ EH2 = j a2 . _ 3:2 -;

BAI T~P TWNG Tl!

1. Cho hlnh ch6p S.ABC c6 AS = 8 ; SAi. (ABC). va SA = 28.

Bx la nWl duang tMng trang ~t pMng (ABC) va-·A8X = 60°. Tfnh kh08ng each til S dl1n Bx.

2. Cho tam giac emu ABC ~h 8. Bx va Cy la hal nWl duang tMng ·OOng chmu, vu6ng g6c vOi (ABC) . LAy M E Bx va

N E· Cy v61 BM = 8 ; CN = 28 . ChUng Minh rAng:

AI .L (Bx,Cy) va tanh khoang each til A d~n MN. 0 la trung di~mcu8 BC) .

Vd n 4e6: G6c cua duong thAng a vi m.t phAng a

T. ph8i xic cftnh hlnh chi'u a' cUa a xu6ng a . Khi d6 :

96c (a,al .. g6c [a.a']

£)6 ~ac dinh a', ta thuemg X8c dinh giao di6m 8 cua a va a .; d04" vuOng gOc AH , H e a va A e a: a'!Ii! BH, (X8m thim a ohuang m~t phAng wang gOo).

vlOY1!

-0\0 Nnh chOpS-ABC; c68AJ.(ABC) va SA = 28 ; ABC 18 ,tamglkd6U C{lnh 8 .Tinhdc g6c.: gOO [SB,(ABe)) va g6c (SC.{SAB)] .

83

5

Co

Glat

* G6c [SB.(ABC)1

Ta co AB .lil hinh chj~u ella SB xu6ng(ABC) nen :

-

SBA = goc [SB,(ABC)]

Tam giaevuOng SAB cho :

tgSiiA = !~ = 2aa = 2.

/'-..

V4y SBA = arctg2.

• G6c.[S~(SAB)l

Ke : CI.L AB (I lit. trung di~m ella AB vi MBCtreu)

Mit: ntn

SA .1. CI (vi SA .L (ABC» , CI.L (SAB).

SI lit hlnh ehitu ella SC xu6ng SAB. CSI = goc [SC,(SAB)]

CI a V3 (_t.· .. • ~)

= -2- uU(1Dg . cao Lan. S1ac oeu

SC = J SA2 + Ad- ="4a2 + i = a¥5.

Tam glaC vuOng SCI cho :

Do do V~y :

Ta co :

a..rJ

.- CI -2- V"I3'

slnCSI == - =-- = --

·SC aV3 10

- v-B

CSI == arcsin ._. _.

10

va)' :

vi Dl:J 2 :

Cho hlnh ch6p S.ABCD e6ABCO 18 hlnh thang can (Be II AD;

-

AB = Be = co = a ; BAD = C% nh(;m) ; cac dO{ln SA, S8,

SC,. SO d~u tao \161 (ABeD) 1 g6e.f3. Tfnh khoang each tu dinh S d~n (ABeD).

84

85

Gial

A

I>

:I' Ke SH.l (ABCD) , H e (ABCD).

Ta co HA lil hinh ehi~u ella SA xu~ng (ABCD) nen:

~.-..:...

p = SAH = goc [SA,(ABCD)].

,,__ ~ ,,__

TU<1ng ur : SBn ;::SCH ;:: SOH = p.

Suy ra : ASAH ;:: ASBH ;:: ASCH = ASDH

Do d6 : HA ;:: HB = HC = HD.

V~y : H trung voi lam 0 ella duimg tron, ngoai tiC'p ABeD.

• Ta lai e6 :

d(S,(ABCD)] = SH = HAlgB.

Ta ph Iii linh HA, la ban kinh duong tron ngoai ti~p ABeD.

r-; r-;

Ta e6 : Al = CI (sole trong) ..

A2 ;:: C, (tam giac ABC can)

a

= -

2

Ap dung dinh Ii ham Sll sin vao .tam giac ABC, ta cO :

AB = 2HA .. HA= AB = _._a_

. a 2s. a 2s. a

~~ m~ m~

vay:

d[S,(ABCD)] = SH = ~ .

25• a m- 2

&AI T~P TIJONG TV

1. B, C la 2 di~m trAn a ; A " ngoili a va AB, AC tao vOi BC nhOng g6c bang nhau. ChUng minh ~ng AB va AC tao vOi a nhOng g6c bang nhau.

---

2. Cho hlnh ch6p $.ABC· c6 BAC = 90° ; AC = b ; SA J.. (ABC).

M, N ta trungdl~m clla SA va BC. MN tao vol (ABC) m9t g6c a vat~o voi (SAB) m9t g6c p. Tfnh cac ~nh ella hlnh ch6p S.ABC theo b, a, p.'

3. Cho d~n AB = 2a va A, B " 2 ben ~t ph£ng a. T6ng cac khoang each til A va B d~n a bal1g a. Tfnh g6c cUa AB va a.

YIn 41 7 : Bal toan v. do,n vuOng g6c chung

Cho AS 18 dOQ,nvuOng goc chung cua d, va d2. Trong cae bai taim v_ dllcrng vuOng gOc chung ta thuang ke th6m ,IW 1/ d2 va su d.,lng cae h. qua :

UAd, = goo (d,.d2) J'

~ __ A_B __ i_(~ __ .d_') . .

vi DtI 1 :

Ax va By Is 2 duong thAng chao .nhau va vuong g6c , nh~n AB = a lam doan vuOng g6c chung. LAy M E Ax; N E By; va d$t AM = x , BN = y. Dinh h~ thoc glOa a. x ,y d~ MN = AM + BN.

Glai

• Ke Au /I By, ta co :

XAu so: 9if (vi Ax .L By) AB .L (Ax.Au)

(vi AB .L Ax va AB 1. AU).

• Ke NN' II AB (N'<E Au) ,

ta co :

NN' 1. (Ax,Au) (vi AB 1. (Ax.Au)

Suy ra : AN' = BN = Y (vi ABNN' la hinh chir nMt)

NN' 1. N'M (vi NN' .L (Ax,Au»

~NN'M cho : MN2 = NN,2 + MN,2 = '~2 + .; + ..;

s

Do do:

MN = AM + BN = x + y e-

o (x + y)2 = a2 + .r+ ..;

a2

o xy=-'

2

• vr 011 2 :

Ax va By la 2 dubng thang cheo nhau va vuong g6c , n~n AB = a lam doan vuong g6c chung. ~y M E Ax va N E By; va d~t AM = x , BN = y. Ke OH 1 MN (0 la trung di~m AB va H E doan MN). Gis thi~t rang MN = AM + BN.

a) Chung minh rang HM = AM va HN =:; BN. Suy ra khoang each til 0 d~n MN.

b) Tfnh thea x, y khoang each tu H d~n 2 m~t pMng (BAx) va (ABy) va ki~m '~I rang H each d~u 2 ~tphang nay.

Giai

a) Cluing minh HM = AM ; HN = BN.

Dii.t HM = tI ; HN = v.

Ta co : u + v = x + y (1) (viMN = x + y)

Ta cting co :

u2 '= OM2 - OH2

a2 2

= - + .; - OH 4

.; = ON2 - OH2

== _i +_2 _ OHi 4 y.

Do do : u2 - .; = .; - .; (2)

(1) va (2) cho : u .... v = x - y

. (1) va (3) cho : u = x ; v = y.

V~y HM = ~M va HN = BN.

T{"h OH

Hai tam giac vuong OAM va OHM b!ing nhau (co canh huy~n chung va 1 canh goc vu6ng bAng nhau)

a V~y OH = OA = 2" .

HK MH x

-=- =-

BN MN x + y

HK = d[H,(BAx)] = ___E_ x + y

HL ::r d[H,(ABy)] = _2L x + y

b) Till" d[H,(8;b)]

Ta co : BN J. (ABx)

Kc HK J. (ABx)

Ta co:

V~y :

Tuong h! :

vay :

(3)

(vi BN J. AB va BN J. Ax) (HKI/ BN va K e MB)

H each dcu 2 mi)t phcing (ABy) va (BAx).

BAI T~P Tut7NG Tlf

1. Ax va By tao vol nhau 1 g6c 60° va n~n AB lam dOf.n vuOng g6c chung. L4y M E Ax va M E 8y sao choBN ·=:"2AM. Chung mlnh rAng MN .L Ax.

2. Ax. va By vuOng g6c vol nhau va nh~n AB lam d~nvu6ng g6c chung. L4y M E Ax va N e By. Chung mlnh rang tu dl~n ABMN c6 4 m~t d~u la tam giac vuong .

• 3. Ax va By tao vol nhau 1 g6c ex va nh~n AB=al~md~n vuOng g6c chung. L4y M E Ax va N E By sao cno AN .L BM.

D$t AM = x ; BN = y. Chung mlnh :xy =

Hu6ng dAn : Vi thOm AH .l. BM. Ta c6 : NH .l. BM.

Vdn tie 8 :

Xac dlnh dO(ln vuOng g6c chung

Tn.rimg hgp 1 : Xac djnh dOI}fl vuong g6c chung cua hai duang thang a, b VIii a vuong g6c b.

- Dvng mpa chua b va vuOng goo vOl a t$1 I.

- ChIISu I tran b thanh J. IJ la eSo," vuOng g6c chung.

Tn.rimg hgp 2 : Hai duang th~g a, b khOng vuong g6c nhau.

- OVng mpa vuOng g6c vOl a 141 O.

- Chli'u b trOn a thanh b'.

- Chlgu 0 trOn b' thanh H.

- Tu H vi eSLlang thing song song vOl

a c't b 14i J. /-

- Tu J vieSLlang th~ng song song VOl{ .... ,., OH ~t a tti I.-~

IJ la eS04n vuOng g6c chung. ~-_,_-I-----J

Tnremg tiqp 3 ; Xac dinh dOf1!l vu6ng goo chiJ.ng cus' AS, CD khi AC = SO vaAD-SC

GQi 1 va J l&l IlIqt la trllng c:rt6rn cia. AS va CD. T. c6 IJ la cfo4n vuOng g60 chung. (Xern chUng minh b ph~n b cua vf dl,l 1)

TruVng hqp 4 : - OVng mpa chua b va song song vOl

a ,.

- Uy Mea, chilfu M tran mpa th8nh M'.

- Qua M' dvng duang th&ng a' song song vb! a C£t b t4i J .

- Tu J dvng dl.lang thing song song vC1l MM' cllt .- t4i I.

IJ la 1.104'1 vuOng g60 chung.

Ghi coo :

Ngu chi chn tanh 1.11) dai dO$n vuOng g6c chung eua hal duang thir':l a va b thi <16 la :

h = d(a.a) vOl mpa chua b va song song vb! a.

vi DI,I 1 :

Cho hlnh ch6p S.ABCO c6 : ABCD la hlnh vuong . ~h a, SA vuong g6c ABCD, SA = a. Xaedlnh va tfnh d" dai doan vuong g6c chung cua cac duemg tMng

.-

a) BD va SC.

b) AB va SC.

~ .. --

Giai

a) Doan vuong g6c chung clio BD va SC

Ta d6 y thgy BO .l SC • dung truang hQp "

90

Nhu ~y, 001 la doan vu6ng goc chungcua BD va SC . •. Tanh dOM vu6ng gOc chung :

Hai tam giac vuong SAC va OOlC co goc C chung nen dong

~ng

L.

}{8c dinh mAt phAng cb(r4 SC va,WOng goc BD ':

BD .1. SA' va BD .1. AC

ntn BD .1. (SAC) tai

• 0 di(!m 0 cua BD va 'AC.

\. • .DlIDg doan vuOng gOc chung:

Chieu 0 len SC thanh 01, ta co :

BD .1. (SAC)

OOl,_ OC SA _ SC

00 _ SA.OC

:0 1 - SC =

s

:0 BD.1. 001

afl a:-2-

an

= --

6

b) Doqn vuong gOc chung Clla AB va SC .

Ta IS' 5' thgy : SAo = BC • AC = SB . Ap dvng truang hQP 3.

• . GQi I, J la trung di~m AB, SC. Ta cQ :

SA = Be = ,a ; AC ::.: SB = aV2 :0 ~SAC = ~CBS (c.c.c)_:

Do do : AJ = BJ :0 ~B can tal J:o I.J.l. An .

. Tuong tl.r, ~SIC can tai I ncn : U .1. SC.

, V~y : IJ lit ltn~n vuong goc chung cua AB vit SC.

AJ = ..!. sc = an

2' 2

• Ta co :

vf Dl,I 2 :

Cho hlnh ch6pSABCO c6 SA vuOng g6cvOiABCO va .A8CO 18 hlnh chu n~t. Dt,lng doan vuOng g6c>churlg eua AB· vA··SC.

Giai

DUng truOng hQ'p 4 :

• xacQ.inh mat· phc\ng chUa SC va song songvm AB:

Ta co : CD 1/ AB nen (SCD) 1/ AB.

• Chicu A len (SCD) :

•

Ta co: I CD J. AD va

l CD J. SA

ncn CD J. (SAO)

Ke AH J. SO • ta co :

AH J. SO } AH C (SAD) .LCD * AH J. (SCD)

Do do H lil hlnh chieu ella A tren (SeD).

s

D

{DlIng doan vu6ng goc chung : .

Duang lMng qua H va song s~ng voi CD cAt sc tai I. Duimg lhang qua I va song song vai AH cAt AB tai J .

..tti ha co: IJ II ~H * IJ.L (SCD) • IJ .L SC

V IJ J. (SeD) • IJ J. CD c (SeD) * IJ .L AB.

V~y IJ la doan vuong g,<lC chung cua AB va SC.

vf Dl,I 3 :

Cho hlnh ch6p SABCD e6 SA vuOng g6c (ABCD). SA = a va -' ABCD la hlnh vuOng canh a. Dt,lng va tfnh d~n VUOng g6c ehung ella AC va SO.

• Chic!u D tren (ACE) :

Ta cO :EB 1/ SA

.. ED ..L (ABCP)

{ AC ..L BD va AC ..L EB

.. AC ..L (BDE)

GQi Hla hlnh ·chi~u cUa D lren OE. Ta co:

OH C (BOE) ..L AC }

..• DH ..L (ACE)

DH ..L OE .

eACH 1 : (DUng trubng hqp 4)

c··

Xis digh· mAt phAng "'fA AC xi song song

-- --+

Ve SE = AB = DC.

Ta cO : SD 1/ CE

Do d6 : (ACE) 1/ SD

Giai

S~ f

H

Do d6 H lahinh chic!u cua D tren (ACE).

Pltng doan w~ng gOc chung :.

DWng thAng qua H va song song CE clt AC t~i l. Durmg thAng qua I va song song DH clt SD tai J .

DH .L (ACE) ~ DH..L AC,CE

U II DH va CE IISD nen:

IJ la doan vueng goc chung cua AC va SD ..

11J. AC

va 11.,1:.5D

Tinh d01J.n vu~ng gOc chung:

2 OE2 = 082 + BE2 = ~ 4

=> OE = aV6 2

?1

Hai tarn giac OOH, OEB &>ng dang nen :

OH 00 BE = DE

Suy ra :

a.f2 .

OH =BE.OD a '2 .".~ afl

OE = avo = -3-

2

• Xac <!jnh m~t phAng vuOng goc veri AC :

Tu giao diem 0 cUa AC va BD vi Ot 1/ SA:'

Ta co : Ot J. (ABCO).

AC J. BD. v4 AC J.Ot

.. AC J. (BD,Ot).

____ ~B • Chit'il SO tren mp(BO.Ot):

Duang thAng qua S va song song AC dt Ot rai E.

SE 1/ AC .. SE .1. (BD,Ot):

Do do d\lCmg· thing DE lit hlnhcbi~u cGa SD trcn

mp(BD,Ot).

V4y:

a..f3 U = DH =-. 3

eACH 2 : (DUng ttubng hqp 2)

s

t

• Dyus ao. wOng. jOe chupa :

~u 0 l~nDE ~.H. Tv H viS .clt.Ubgtldag ,song sons.AC dt SDlei· J. Til J vC duimg thing song song vm OM cit AC . UJi t.

Ta co :

AC .1. (BD,Ot).. AC.l. 01-{ .. AC..J.. U.

DE .1. OH 1 ...

SE .1. OH C (80,0l) .. IJ.l. SD.

OH .1. (SDE)

.. OH.l. so

vay u ta doan vuOng goc chung cua AC va so.

oil 1mb dOlo vuOng 16(' chung :

Ta co : _1_ = _1_ +_l. = 2, + .L = ..1_

OH2 OD2 OE2 a2 a2 a2

. 2 a2

.. OH =3""

a.f3 00 do: U = OH = -3-

V(OY4:

Cho to dj~n SABC c6 SA : vuOng g6c (ABC) • SA = an . ABC la tam gl8C vuOng tal B. AB = za, BC = 3a. LAy di4m M tren da~n SC val MC = x . G91 N. P I~n lu9t ta hlnh chl4u Clla M tren AC va Clla N tr~n AB.

a) Tfnh MP thea a va x. Djnh x d4 MP nho nMt

b) V6I x vila tm hay ~ Y nghia hinh hoc Clla d~n MP tuang ung.

Giai

s

. a)" 11nh MP

T.a cO: AC:=.aV13 , sc=.q

MN CM

.. -=-

SA CS

SA.CM

... MN =

CS

MN /I SA

MN =x.f'f" 4

.8

c.

1

AP =- AB 4

a

NP AN SM

... - = - = -.-

RC AC SC

=> NP = BCS~M = ~ (4a - x).

Vi SA 1. (ABC) nen MN ~BC). Suy ra : MN 1. ~.

Do do: MP2 = MN2 + Np2 = 3~ + .2.. (4a _ x)2

. 16 16

= ~ (~ - 6ax + 12a2)

4

NP /I BC

V~y : MP = ~ J 3(~ - 6ax + 12a2) v<1i 0 S x S 4a

* D/1l1r x de MP 1I11t) ""dt

Ta co : ~ - 6ax + 12a2 = (x - 3a)2 + 3a2 ~ 3a2

Do do: MP nh6 nMt

o x = 3a.

b) Y nghia hill" hoc eua MP

. Ta co: AB 1. NP va MN1. (ABC) nen AB 1. MP

(dinh If 3 dU(mg vuong goc), 2

3 hi "1~2 = ~

X = a L I J" r 4

AP AN SM a

Ta co : AB = AC = SC = 4a

. .,

Sp2 = SA2 + Ap2 = 13a- 4

Khi

2

9a2 13a2

SM2 + MP2 = a2 + __ = __

4 4

Do do : Sp2 = SM2 + Mp2 nen MP 1. SC.

V~y : MP 1ft doan vuong goc chung cua AB, SC.

<111; clllJ : cj cau b La co MP nh6 nha"t khi x = 3a. Khi do ta chua ktt luan diroc MP la doan vuong goc chung cua hai dU(mg thdng AB va SC VI M va P di d9ng Jan hrot tren hai doan SC va AB thco di~u kicn cud gia thict.

BAI T~P TUO'NG Til

1. Cho tll di~n d~ ABCD c~nh a. >Cac cfinh va tinh ~n vuOng g6c chung cua AB va CD.

@ Cho hlnh ch6p SABCD; ABCD la hlnh thang vuOng t~i A' va B, AB = za : BC = a: AD = 3a , SA = an, SA .1. (ABCD). Dl,lng va tfnh dOCjln vuOng g6c' chung cua :

a) AB va SO.

b) AD va SC.

3. Cho hlnh ch6p SABCD c6 ABCD la hlnh vuOng canh a, 6SAB d~, I la trung di~m AB, SI .1. (ABCD). Dl,lng va tlnh da~n vuOng g6c chung Clla :

a) SI va AC.

b) SA va BC.

4. Cha hai hlnh vuOng ABCD , ABEF canh a , BC .1. (ABEF). Dl,lng va tinh doan vuong g6c chung cua :

~". ,-"

a) AB va CF .

-, b) AC va BF . .

Van tie 9 : Dlnh tAm va tinh ban kfnh m,t du ngo,i tiep mOt hlnh ch6p S.ABCD

CACH 1 :

Ta chi chn chung minh cae dinh cua hinh ch6p nhin 1 do~n chung EF duOi 1 g6c vuOng. Khi d6, m~t chu duemg kinh EF la m~t elu ngo~i tiAp hinh ch6p.

vi DlJ 1 :

Cho hlnh ch6p S.ABCD: ABCD la hlnh chCt. nt$ Va SA .L (ABCD). Dinh tAm va ban kfnh m~t cau nga~i ti~p hinh ch6p.

97

· '.,..

s

Gisl

• Ta co : SA J. AC (vi SAl. (ABC£))

* Ta ciingco :

{ABl.. BC (ABCD la hinh chii' n~t)

SA l. (ABCO)

ncn : SB :.J. Be (dinh Ii 3 dldmg

vu6ng· goc).

T,,.mg tl! : SO LOCo

--- ...-... ---

.Tom t;.li SAC· =SBC = SOC = 90°.

V4y melt cau dllirng kinh SC lei m4t diu ngoai liC'p hinh chop SABCO.

{

V( DV 2 :

.............

Cho hinh ch6p S.ABC c6 : BC = a ; BAC = 600 • SA l. (ABC)

va SA = 2a. Dinh ~m va ban kfnh m~t cau ng~i ti~p. hinh

ch6p.

Gisl

Goi AOla dllitng kinh ctia dl1i1l1g trim ngoai tiep tam giac ABC. Ta 00:

AB l. DB. (gee n(li lic:p trong mrd duirng tron)

Do do: SB l. BD (dinh Ii 3

ulli1ng vuong goc) Tlf(1I1g tl! ~ ,SC l. CD.

Ta.cilng co : SA l. AD vi

SA J. (ABC) .

...-... ........... "._

SAD = SBO = seD' = 90°.

V<}y m~1 diu ulIlrng kinh SD lit mill diu ngo .... tiep hinh chop SABe

~. 1):-\

r-

99

Ta co :

Be

-~

sinA

AD (djnh Ii ham s6 sin)

V4y

a a 2a

AD :: sin600 = .f3 = .f3

2

6SAO cho: SO = ./ SA2 + A02 = j 4a~'+ 4;2. .

= ru:;:r"= 4an

,,~ 3

V~y, tam 0 cua mat cau ngoai ti~p SABe lit trung d~m cua SO

va ban klnh lil : R = .1 SO 2a ..(3

2 3

eAl T ~P TUO'NG T'I

1. Ax, By Is hai dubng tl18ng cheonbau va vuOng g6c,va n~n AB lam doan vuOng g6c chung. M E Ax va'N E By. Dinh tam ~t cau ng~1 ti~p ABMN.

2. Cho hlnh ch6p S.ABCD c6 ABCD la mia h,lcgiac d~u , SA .l (ABCD).

a) Djnh tam va ban klnh m~t cau ng~i ti~p S.ABCD.

b) G91 H, K, L la chan duong cao va tu A trong cac tam giae SAB, SAC, S~D. Chung minh rang 7 di~m A, B, C, 0, H, K, L nam tren 1 m~t cau

CACH 2 :

Mu6n "inb tim m~t thu ng041 tlap mQt hinh chOp, ta su dl,lOg tinh chAt _ c8c:h d_u cUa trl,lcdllang tron, dllong trung WC, m~t phing trung trl,l'C.

* Dung trvc d cua dllang tron (ABeD). "

* a) ~u mQt C$flh ban eua hinh chop (g18 su ta SA) va trvc d cUng a trong mQt mll phing (P) dlJng c:tuang trung Wc d' cUB SA (trong (P». Glao dj~m cua d' va d 18 tim 0 mll thu ngo$1 ti'p.

b) Ngu kh6ng cO C4nh ban nao eua hinh chOp cung trong 1 m~t

phing vOi true d, dlJng m~t phing trung trlJc 1l eua mQt C40h

ban, giao diAm cua n va d la tim 0 eua m~t cAu ngo$1 ti'p.

eM oj : Trong trWng hqp b). ta c6 th6 cf!nh tim 0 nhu sau :

- . Ch£tng mlnh rhng 0 nhm tran 1 dllbng thlngd .

. Tran d, chQn 1 di6m I lam g6c va· 1 chi~u duong, tim 0 Ii dllCjfC l(~ cf!nh bOi hoanh dO 10 = x •

(X8m vi dl,l 3)

vi D'P :

Cho hlnh ch6p S.ABC ; ABC la tam - giac ~ q1nh a ; SA .1.

J. (ABC) va ~A = 28. D!nh tAm va Mnkinh. ~t cAu ngO\iI ti~p hlnh ch6p.

Gisi

s

B

c.

.' Dung true dcua duong tron (ABC) (d qua Him I va vuong gil(: vcri (ABC) nen d II SA) .

. Trong m<)l pMng (SA,d), dtrng dirong . trung true d' ella SA (d' qua trung di~m E ella SA va d' II AI vi AI .1. SA).

. d' ceil d tai 0 va ta co :

OA = OB = OC (vi 0 E d)OA :;::: OS (vi 0 Ed')

=> OA :;::: OB = OC :;::: os

V~y 0 lit tAm m~t c~u ngoei li6p S.ABC.

• Ban kinh melt diu bAng :

R = OA -= ,f OIl + AI2

IOU

VOi 01 = 1. SA = a .

2 •

R = j a2 + 3;2

2 AI = 3'

2av'3

=-3-'

aVl" aVl"

2" = -3- • ta co :

VfOY2:

Cho hlnh vuOng ABCD c~nh a¥T. L{, H E doan AC va

AH = ~ . Va Hx J. (ABCD) va lay $eHxsao. oho: /'-..

ASC = 45°. D!nh tam va ban kfnh ~t ~u n~i t~p S.ABCO.

Gisi

'" . Dung true U cua dttimg trim (ABCD) : d qua tam I cua hinh vuong va -uong goc vm (ABCD).

Do do : d II SH va cac

.• canh SA, SC cung trong 1 01<)1 phdng v{yj d.

. Dl!ng duo-ug trung true d' cua SA (trong m~t phAng (SAC» : d'

cAt d tai 0 1ft tam m~t

cau ngoai tiep S.ABCp (ciing fa lam dttimg trim ngoai til1'p SAC).

'" Ap dung dinh Ii ham sO sin' vao tam giac SAC, ta co :

AC 2R(SAC) = sinASC

--- v'2

Mil : AC = (aV2)V2 = 2a va sinASC = sin4SO = -

2

Yay : Ban kinh m&}t diu ngoai tier S.ABCD 13 :

2a

R == R(s;\C) =V1 = an .

2'2

s

t.

.1

1'1'

. o·

JI /1 ~

'jQ. . {>"I __ -l_~

i r' \

i1_/H \

.... \

JI'/'" I \

,/

lUl .

"iDY3:

Cho hlnh ch6p S.ABC: ABC la tam giac vuOng can (AB = AC = a) va SH .J. (ABC) v6i H la di~m d6i x(mg cUa A quaB. Djnh tam va ban krnh rn$t cAu ngo~i ti~p S.ABC khi SH = 3a.

Giai

A

c.

* Dung true d cua ullimg trim (ABC): d qua tam I va vutlog goc voi (ABC), nghia la d II SH .

Ta nh~n thgy khOng c6 mQt ~nh bin nso ella hinh eh6p eung nlm trbng mOt !TIt! ph!ng v6i d.

* Tam 0 cua m.)t cau ngoai li~p phai ojm tren d. Chon I I.aln g6c, chj~u duong lil chieu m va u;}t 10 = x .

. Ta co : OB2 = OJ2 + 182 = ; + (a~) 2

. Ta lai co : OS2 = OK2 + SK2

vOi OK2 =_ 1H2 (vi OKHI la hinh chii' oMt)

102

103

IH2 = IB2, + BHZ - ~IB.BHcosI35°

(dinh li ham 56 eosin)

= (a~) 2 + a2 _ 2.a ~ .a, (- "i: )

= (a?)2 + 2a2

va : SK == 13a - x 1

• Vi 0 13. tAm cua mat cau ngoai li~p SABC'ncn :

062 = OS2 <>;. + (a~) 2 = 2a2 + ( a~2 ) 2 + (3a _ x)2

-6ax = l1a2

vo.y:

11a

x ==-

6

• Ban kinh ml)l du ,ngo~ li~p lil :

R = OB ::I j ,2+( a'7)2 = j C~2)2 + :.:2

a.f 139

=--

6

T6m lai, mllt cau ngoai ticp SABC co tam 0 i1 lren true d,dinh

b~ 10 11a va ba k h b' a'..j 139

VI = an In ang -- .

6 ' , 6

vf DV 4 :

Cho tu di~n ABCo c6 AC ; AD = Be ;:: BO ; AB = 2a ; CO = 2b ; IJ = c. (I. J' la trung diem cua AB va CD). Chang mlnh rang tarn ~t ~lJ ng~1 ti~p ABCo nam tren IJ. Dinh tam va ban kfnh ~t cau ng~i tl41pABCo.

Gisi

• C';,'olg mill" tum 0 cua mijt diu IIgnqi fUfp IIdm 'trbl lJ

D~ yrllng : AJ .1. CD 1 ,.

BJ .1. CD j CD .1. (ABJ)

,. (ABJ) la moll ph&ng trung trqc ella CD.

A

Tuung t .... , (COl} Iii. m~tphcing trung Irl!C cua AB.

Ta Il.li co :

OA = OB .. 0 E(CDI) OC = 00 .. 0 E (ABJ)

V~y OE IJ la giao tuy~n cua (COl) va CABJ)

D

... Tren 11, cbQn I fam g6c, chi~u ullClng lit . chi~u Uvit diH

c 10 = x, Ta co :,

OA2 = 002 (1)

V(Ti :

( .

(1) thanh :

OA2 == 012 + IA:! = .} +a2 002 = OJ2 + JD2 = (c - ~i + b2 x2 + i = (c - x)2 + b2

hay 2ex = b2 + c2 _ a2

b2 + c2 _ a2

=

. 2c

x

Ban kinh null diu Iii :

R = OA = /""~-'?-+-a-2 = _!_ . 2c

CACH 3 :

Tam hinh. chu ngo$i ti~p hinh chop cO th6 iii giao c:fi6m cUa hai true,

vi DV

Cho tam giac ABC vuong can t~i B v61 AB= a. Til trlJ.ng d~m Mella AB ta dV':lg duong t~ng vuong g6c vOi (ABC).tren d6 I~y di~m S sao eho tam giae·. SAB d~u. Xac djnh tam va tfnh ban kfnh hlnh cau ngOSli tl~p tli di~n SABe.