Professional Documents
Culture Documents
Πίνακας 3.3-1: Όρια άµεσης περιοχής επέµβασης Έργου (ΕΓΣΑ ’87) .......................................... 3-5
Πίνακας 3.4-1: Απολογιστικά στοιχεία Ορυχείων Πτολεµαΐδας (1957-2009) ως προς τον όγκο των
συνολικών εκσκαφών (106 Fm3) και ως προς τη σχέση εκµετάλλευσης (m3 άγονων /t λιγνίτη).. 3-16
Πίνακας 3.4-2: Σχετικές αποφάσεις – αδειοδοτήσεις για τη µέχρι τώρα λειτουργία των ορυχείων
Πτολεµαΐδας.................................................................................................................................. 3-17
Πίνακας 3.6-1: Εκµεταλλεύσιµα αποθέµατα λιγνίτη στα ορυχεία Πτολεµαΐδας της ∆ΕΗ Α.Ε. από
1.1.2010 και χαρακτηριστικά αυτών............................................................................................. 3-33
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ i
ECHMES Ltd.
∆ΕΗ Α.Ε.
ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΟΡΥΧΕΙΩΝ ΠΤΟΛΕΜΑΪ∆ΑΣ, Ν. ΚΟΖΑΝΗΣ
Η περιοχή ενδιαφέροντος βρίσκεται περίπου 85 km ∆-Ν∆ της Θεσσαλονίκης, στο Νοµό Κοζάνης
(∆υτική Μακεδονία) και οριοθετείται : ανατολικά από το όρος Βέρµιο, δυτικά από το όρος Άσκιο
(υψόµετρο +1.406 m) και νότια από το όρος Σκοπός (υψόµετρο +1.280 m) (βλ. Χάρτη 1
Προσανατολισµού, Παράρτηµα I). Το ανάγλυφο της περιοχής είναι ήπιο, συνίσταται από
χαµηλούς λόφους και το υψόµετρο κυµαίνεται από +525 m έως +700 m στο εσωτερικό των
λεκανών, ενώ στις κλιτύες αυτών φτάνει τα +1.000 m. Οι πλησιέστερες µεγάλες πόλεις είναι η
Κοζάνη (~10 km) και η Πτολεµαΐδα (~4 km). Εντός της άµεσης περιοχής επέµβασης βρίσκονται οι
οικισµοί Μαυροπηγής, Ποντοκώµης και Πτελεώνα. Στην άµεση περιοχή µελέτης και πλησιέστερα
προς την άµεση περιοχή επέµβασης βρίσκονται οι οικισµοί Σπηλιά (~500 m), Αγ. Χριστόφορος
και Καρυοχώρι (~20 m), Ακρινή (~700 m), Προάστιο (~800 m) και Αγ. ∆ηµήτριος (~900 m). Η
γεωγραφική θέση του Έργου φαίνεται στο Σχήµα 3.1-1.
Το προτεινόµενο έργο περιλαµβάνει την αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασµάτων της λεκάνης
Πτολεµαΐδας, όπως αυτά οριοθετήθηκαν µε βάση νεότερη κοιτασµατολογική έρευνα που
πραγµατοποιήθηκε σε συνεργασία µε το ΙΓΜΕ. Η έρευνα αυτή έδειξε την επέκταση των
αξιοποιήσιµων λιγνιτικών κοιτασµάτων στο υπέδαφος της ευρύτερης περιοχής των οικισµών
Ποντοκώµης και Μαυροπηγής. Στο πλαίσιο αυτό για την τεχνικοοικονοµική και περιβαλλοντικά
ορθή αξιοποίηση των εν λόγω κοιτασµάτων, προτείνεται η αποµάκρυνση και κατ’ επέκταση η
απαλλοτρίωση των προαναφερθέντων οικισµών Η κήρυξη των ως άνω απαλλοτριώσεων θα
ξεκινήσει αµέσως µε την έκδοση Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για το έργο
«Επέκταση προς τα δυτικά Λιγνιτωρυχείων Μαυροπηγής και Νοτιοδυτικού Πεδίου Πτολεµαΐδας
Λ.Κ.∆.Μ., ∆ΕΗ Α.Ε.», σε συνέχεια της υποβληθείσας στη ∆/νση Περιβ. Σχεδ. του Υ.ΠΕ.Κ.Α. µε
Α.Π. 146660/12.02.10 σχετικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
Η παρούσα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αφορά στο έργο της εκµετάλλευσης των
Ορυχείων Πτολεµαΐδας µε βάση τα νεότερα κοιτασµατολογικά δεδοµένα, σύµφωνα µε τα οποία
αναθεωρούνται τα τελικά όρια του ορυχείου Νοτιοδυτικού Πεδίου, καθώς και ο σχεδιασµός της
ανάπτυξης των, εν λειτουργία, επιµέρους ορυχείων. Οι λόγοι που επιβάλουν την εν λόγω
αναθεώρηση και επέκταση των επιµέρους ορυχείων είναι οι ακόλουθοι:
Σε σχέση µε τα παραµένοντα αποθέµατα λιγνίτη στον υπό εξέταση χώρο εξόρυξης είναι σηµαντικό
να αναφερθούν τα παρακάτω (βλ. επίσης Ενότητα 5.2 της παρούσης):
Τα περισσότερα παραµένοντα αποθέµατα λιγνίτη εντοπίζονται στο Νότιο Πεδίο, στο
Ορυχείο Νοτίου Πεδίου (407,9x106 t).
Σηµαντικά αποθέµατα λιγνίτη αποµένουν και στο Πεδίο Καρδιάς (339,0x106 t), το
µεγαλύτερο τµήµα των οποίων εντοπίζονται στο Ορυχείο Νοτιοδυτικού Πεδίου –
Υψηλάντη (324,0x106 t), και τα υπόλοιπα 15,0x106 t στο Ορυχείο Οικισµού Κοµάνου.
Στο Κύριο Πεδίο τα αποµένοντα αποθέµατα λιγνίτη ανέρχονται συνολικά σε 179,1x106 t
και τα οποία εντοπίζονται σχεδόν εξ ολοκλήρου στο Ορυχείο Μαυροπηγής (174,1x106 t),
ενώ τα υπόλοιπα 5,0x106 t εντοπίζονται στο Ορυχείο Ανατολικής Επέκτασης Κοµάνου.
Λαµβάνοντας υπόψη την ως άνω χωρική κατανοµή των υφιστάµενων σήµερα εκµεταλλεύσιµων
αποθεµάτων λιγνίτη στην περιοχή των Ορυχείων Πτολεµαΐδας, η απόληψη των εν λόγω
αποθεµάτων και, κατ’ επέκταση, η ανάπτυξη των Ορυχείων στο πλαίσιο του προτεινόµενου
Έργου, κατά την επόµενη 50ετία περίπου, παρουσιάζεται στον Πίνακα 5.1-4 της παρούσης. Σε
όλες τις παραπάνω θέσεις µετά την ολοκλήρωση της εξορυκτικής δραστηριότητας, θα
ακολουθήσει εξόφληση των ορυχείων και αποκατάσταση.
Η συνολική έκταση της προς αδειοδότηση άµεσης περιοχής επέµβασης και της αδιατάρακτης
περιοχής που την περιβάλλει ανέρχεται σε 147.925,86 στρέµµατα στην οποία
συµπεριλαµβάνονται και οι σταβλικές εγκαταστάσεις Ακρινής. Τα όρια της άµεσης περιοχής
επέµβασης του Έργου (Συντεταγµένες ΕΓΣΑ’87) απεικονίζονται στον Πίνακα 3.3-1.
Το «ηλεκτρικό ρεύµα» έφτασε στην Ελλάδα το έτος 1889 και µέχρι το 1950 υπήρχαν τετρακόσιες
(400) περίπου εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η πρώτη ύλη που χρησιµοποιούσαν οι
ως άνω εταιρείες για την παραγωγή ενέργειας ήταν το πετρέλαιο και ο γαιάνθρακας που
εισάγονταν από το εξωτερικό. Αυτή η κατάτµηση της παραγωγής, σε συνδυασµό µε τα εισαγόµενα
καύσιµα, καθιστούσε την τιµή του ηλεκτρικού ρεύµατος πολύ υψηλή (τριπλάσιες ή και
πενταπλάσιες τιµές απ' αυτές που ίσχυαν στις Ευρωπαϊκές χώρες) και συνεπώς το ηλεκτρικό ρεύµα
ήταν ένα αγαθό πολυτελείας. Σε αυτό το πλαίσιο, η ∆ΕΗ ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1950 για να
λειτουργήσει υπέρ του δηµοσίου συµφέροντος µε σκοπό τη χάραξη και εφαρµογή µιας Εθνικής
ενεργειακής πολιτικής, η οποία σε συνδυασµό µε την εκµετάλλευση εγχώριων και όχι
εισαγόµενων πόρων, να καταστήσει το ηλεκτρικό ρεύµα αγαθό για τον κάθε Έλληνα πολίτη, στη
χαµηλότερη δυνατή τιµή. Αµέσως µε την ίδρυσή της, η ∆ΕΗ στράφηκε προς την αξιοποίηση των
εγχώριων πηγών ενέργειας, ενώ ξεκίνησε και την ενοποίηση των δικτύων σε ένα Εθνικό
διασυνδεδεµένο σύστηµα.
Στην εξεταζόµενη περιοχή της ∆υτικής Μακεδονίας και ειδικότερα στη λεκάνη Πτολεµαΐδας είναι
γνωστή εδώ και πολλές δεκαετίες η ύπαρξη πλούσιων λιγνιτικών κοιτασµάτων. Από τις αρχές
ακόµη του 20ου αιώνα υπήρχαν µικρές ιδιωτικές εκµεταλλεύσεις, οι οποίες κάλυπταν στοιχειώδεις
ανάγκες θέρµανσης, ενώ η πρώτη συστηµατική εκµετάλλευση, χωρίς να έχει προηγηθεί
εκτεταµένη έρευνα, ανήκε στη µικρή εταιρία Παυλίδη - Αδαµοπούλου. Η πρώτη συστηµατική
έρευνα ξεκίνησε το έτος 1937 από τον Γερµανό καθηγητή Kögel, ο οποίος, αφού ερεύνησε την
περιοχή, πρότεινε την ανόρυξη 186 γεωτρήσεων, οι οποίες εκτελέσθηκαν µεταξύ των ετών 1937 -
1940 και από τις οποίες διαπιστώθηκαν αποθέµατα λιγνίτη ύψους 300.000.000 τόνων. Από τότε η
λεκάνη της Πτολεµαΐδας απετέλεσε και αποτελεί τη σηµαντικότερη λιγνιτοφόρα περιοχή της
Ελλάδας.
Με γεωγραφικούς όρους, η λιγνιτοφόρος λεκάνη της Πτολεµαΐδας αποτελεί τµήµα της επιµήκους
νεογενούς λεκάνης, η οποία ξεκινάει από το Μοναστήρι της πρώην Γιουγκοσλαβικής ∆ηµοκρατίας
της Μακεδονίας (ΠΓ∆Μ – FYROM) και διαµέσου της Φλώρινας, του Αµυνταίου και της
Πτολεµαΐδας φτάνει µέχρι την Κοζάνη.
περιοχή νότια του εξάρµατος του Κοµάνου, όπου υπολογίσθηκαν αποθέµατα ύψους 355.000.000
τόνων λιγνίτη.
Την περίοδο 1966 - 1968 εκτελέσθηκαν ερευνητικές γεωτρήσεις στην περιοχή νότια του Ορυχείου
Καρδιάς γνωστή και Νότιο Πεδίο, όπου τα ενθαρρυντικά αποτελέσµατα της έρευνας οδήγησαν τη
διοίκηση της ΛΙΠΤΟΛ να προτείνει την εκτέλεση λεπτοµερούς έρευνας. Το έτος 1975 η ΛΙΠΤΟΛ
συγχωνεύθηκε στη ∆ΕΗ.
Την περίοδο 1957-2009 οι συνολικές εκσκαφές των ορυχείων Πτολεµαΐδας ανήλθαν σε 4931,86εκ.
m3 και η παραγωγή λιγνίτη σε 1189,89 εκ. t (Πίνακας 3.4-1). Σήµερα η εκµετάλλευση του λιγνίτη
στην ευρύτερη λεκάνη Πτολεµαΐδας ανήκει στην αρµοδιότητα της ∆/νσης Λιγνιτικού Κέντρου
∆υτικής Μακεδονίας (∆.Λ.Κ.∆.Μ.) που αποτελεί τη µεγαλύτερη Υπηρεσιακή Μονάδα, (Βασικό
Οργανωτικό Κλιµάκιο) της ∆ΕΗ, σε δύναµη προσωπικού.
Πίνακας 3.4-1: Απολογιστικά στοιχεία Ορυχείων Πτολεµαΐδας (1957-2009) ως προς τον όγκο
των συνολικών εκσκαφών (106 Fm3) και ως προς τη σχέση εκµετάλλευσης (m3 άγονων /t
λιγνίτη)
Η κατασκευή του πρώτου Ατµοηλεκτρικού Σταθµού (ΑΗΣ) της ∆ΕΗ (στα τέλη της δεκαετίας του
1950) έδωσε ώθηση στην οικονοµική ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή της ∆υτικής Μακεδονίας.
Στη συνέχεια κατασκευάστηκαν άλλες δύο µεγάλες ατµοηλεκτρικές µονάδες στις περιοχές του
νοµού Φλωρίνης (περιοχή Αµυνταίου) και το 1987 εντός του νοµού Κοζάνης (αλλά εκτός των
διοικητικών ορίων της Πτολεµαΐδας) στην περιοχή Αγίου ∆ηµητρίου. Σύµφωνα µε στοιχεία του
2009 στην περιοχή εξορύχθηκαν 43,3 εκατοµµύρια τόνοι λιγνίτη µε τα οποία τροφοδοτήθηκαν οι
αντίστοιχες λιγνιτικές µονάδες, µε συµµετοχή 63% στην παραχθείσα ενέργεια από το
διασυνδεδεµένο δίκτυο της ∆ΕΗ την πενταετία 1999-2004, µε µέγιστη τιµή παραγωγής 32.100
GWh, η οποία σηµειώθηκε το έτος 2001. Από την παραγωγή αυτή, που αποτελεί και το ρεκόρ
παραγωγής από συστάσεως των µονάδων, 26.790 GWh παρήχθησαν από τις λιγνιτικές µονάδες
της ∆.ΛΚ∆Μ.
Υψηλάντη, και Οικισµού Κοµάνου), το Νότιο Πεδίο (που περιλαµβάνει το Ορυχείο Νότιου
Πεδίου), το Πεδίο Αµυνταίου και το µικρό ορυχείο Κλειδιού.
Για τη µέχρι τώρα λειτουργία των υπό εξέταση ορυχείων Πτολεµαΐδας έχουν εκδοθεί και
βρίσκονται σε ισχύ οι ακόλουθες ΚΥΑ Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Πίνακας 3.4-2),
αντίγραφα των οποίων για τα Ορυχεία Πτολεµαΐδας επισυνάπτονται στο Παράρτηµα ΙΙΙ της
παρούσας Μελέτης.
Πίνακας 3.4-2: Σχετικές αποφάσεις – αδειοδοτήσεις για τη µέχρι τώρα λειτουργία των
ορυχείων Πτολεµαΐδας
ΈΚΤΑΣΗ
Α/Α ΑΠΟΦΑΣΗ ΦΟΡΕΑΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ
(m2)
ΟΡΥΧΕΙΑ ΠΤΟΛΕΜΑΪ∆ΑΣ
Κοινή Υπουργική Απόφαση, ΥΠΕΧΩ∆Ε – ΥΠΑΝ –
Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε.,
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων –
ΥΠ.ΑΝ.,
ΥΠΠΟ: ΚΥΑ, Αρ. Πρωτ. οικ. 142453/753/23-02-2006,
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ
«Έγκριση περιβαλλοντικών όρων για το έργο της 23-02-2006
ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ
1 εκµετάλλευσης κοιτασµάτων λιγνίτη του λιγνιτωρυχείου 11.998.715,58. (λήξη
ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
«ΜΑΥΡΟΠΗΓΗΣ (Β.-∆υτικό Πεδίο)» συνολικής 23-02-2016)
ΚΑΙ
έκτασης 11.998.715,85 τ.µ., που βρίσκεται στην περιοχή
ΤΡΟΦΙΜΩΝ,
∆ήµου Πτολεµαΐδας, Νοµού Κοζάνης, από την εταιρεία
ΥΠ.ΠΟ.
∆ΕΗ Α.Ε. και των συνοδών αυτού έργων».
Κοινή Υπουργική Απόφαση, ΥΠΕΧΩ∆Ε – ΥΠΑΝ –
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων –
ΥΠΠΟ: ΚΥΑ, Αρ. Πρωτ. οικ. 124313/2558/27-08-2009 Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε.,
« Τροποποίηση της υπ. αρ. πρωτ. οικ. 142453/753/23-2- ΥΠ.ΑΝ.,
06 ΚΥΑ ΥΠΕΧΩ∆Ε – ΥΠΑΝ – Υπουργείο Αγροτικής ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ
27-08-2009
Ανάπτυξης και Τροφίµων – ΥΠΠΟ «Έγκριση ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ
2 11.998.715,58. (λήξη
περιβαλλοντικών όρων για το έργο της εκµετάλλευσης ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
23-02-2016)
κοιτασµάτων λιγνίτη του λιγνιτωρυχείου ΚΑΙ
«ΜΑΥΡΟΠΗΓΗΣ (Β.-∆υτικό Πεδίο)» συνολικής ΤΡΟΦΙΜΩΝ,
έκτασης 11.998.715,85 τ.µ., που βρίσκεται στην περιοχή ΥΠ.ΠΟ.
∆ήµου Πτολεµαΐδας, Νοµού Κοζάνης, από την εταιρεία
∆ΕΗ Α.Ε. και των συνοδών αυτού έργων».
Κοινή Υπουργική Απόφαση ΥΠΕΧΩ∆Ε – ΥΠΑΝ –
Υπουργείο Γεωργίας: ΚΥΑ, Αρ. Πρωτ. οικ. Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε,
23.10.2003
114084/3671/23-10-2003, Έγκριση περιβαλλοντικών ΥΠ.ΑΝ,
3 110.889.837 (λήξη:
όρων για την εκµετάλλευση του λιγνιτωρυχείου ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ
23.10.2013)
«ΠΤΟΛΕΜΑΪ∆ΑΣ» έκτασης 110.889.837 τ.µ. της ∆ΕΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Α.Ε. που βρίσκεται σε περιοχή του Νοµού Κοζάνης.
Κοινή Υπουργική Απόφαση, ΥΠΕΧΩ∆Ε – ΥΠΑΝ –
Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε.,
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων –
ΥΠ.ΑΝ.,
ΥΠΠΟ: ΚΥΑ, Αρ. Πρωτ. οικ. 189708/3440/23-09-
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ
2008, Τροποποίηση της υπ. Αρ. Πρωτ. οικ. 23.09.2008
ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ
4 114084/3671/23-10-03 ΚΥΑ ΥΠΕΧΩ∆Ε – ΥΠΑΝ – 117.071.330 (λήξη
ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Υπουργείο Γεωργίας: «Έγκριση περιβαλλοντικών όρων 23.10.2013)
ΚΑΙ
για την εκµετάλλευση του λιγνιτωρυχείου
ΤΡΟΦΙΜΩΝ,
«ΠΤΟΛΕΜΑΪ∆ΑΣ» έκτασης 110.889.837 τ.µ. της ∆ΕΗ
ΥΠ.ΠΟ.
Α.Ε. που βρίσκεται σε περιοχή του Νοµού Κοζάνης».
Στην παρούσα Ενότητα της ΜΠΕ πραγµατοποιείται µια επισκόπηση των λόγων που κάνουν
αναγκαία την υλοποίηση του προτεινόµενου έργου, τόσο από την πλευρά της Περιφερειακής
Ανάπτυξης, όσο και από κοινωνική και οικονοµική άποψη σε Εθνικό επίπεδο, σήµερα και στο
µέλλον. Η παρούσα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αφορά στο έργο της εκµετάλλευσης
των Ορυχείων Πτολεµαΐδας, µε βάση τα νεότερα κοιτασµατολογικά δεδοµένα, σύµφωνα µε τα
οποία αναθεωρούνται τα τελικά όρια της άµεσης περιοχής επέµβασης (βλ. Χάρτη 2, Παράρτηµα
Ι), καθώς και ο σχεδιασµός της ανάπτυξης των επιµέρους ορυχείων τα οποία λειτουργούν σήµερα.
Το Σχήµα 3.5-1 παρουσιάζει το προφίλ της ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα για τα έτη 1972 έως
2006 από όπου συµπεραίνεται ότι ενώ 30 χρόνια πριν (εποχή της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης) ο
λιγνίτης αντιπροσώπευε το 38,2% της ηλεκτροπαραγωγής στο βασικό ηπειρωτικό δίκτυο, τη
τελευταία δεκαετία και στο πλαίσιο της εθνικής στρατηγικής για την αξιοποίηση εθνικών
ενεργειακών πόρων, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 66,2% το 2005 (έχοντας αγγίξει και ποσοστά
κοντά στο 80% πριν την έλευση του φυσικού αερίου). Στο σύνολο της ηλεκτροπαραγωγής της
∆ΕΗ (συµπεριλαµβανοµένων δηλαδή των νησιών), ο λιγνίτης αντιπροσωπεύει το 60% περίπου της
ηλεκτροπαραγωγής, ενώ αν συµπεριληφθούν οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας και οι µονάδες
ΑΠΕ των ιδιωτών, ο λιγνίτης είχε το 2005 ένα µερίδιο 55,5%.
Συνεπώς, η σκοπιµότητα υλοποίησης του έργου τεκµηριώνεται βασικά από την ίδια τη διαχρονική
συµµετοχή του λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή της Ελλάδας. Εκτός από αυτή την
πραγµατικότητα, η σκοπιµότητα υλοποίησης του έργου υποστηρίζεται από θέµατα ασφάλειας
εφοδιασµού, ανάπτυξης-ανταγωνιστικότητας, απασχόλησης, ανταποδοτικών τελών, κ.α. τα οποία
περιγράφονται αναλυτικά στις παραγράφους που ακολουθούν.
Ο λιγνίτης είναι ένας εγχώριος ορυκτός πόρος µε αντικειµενικά χαµηλότερο κόστος από το
εισαγόµενο φυσικό αέριο και η τιµή του δεν εξαρτάται από τις διακυµάνσεις των τιµών του
πετρελαίου. Η εκµεταλλευσιµότητα, των εγχώριων λιγνιτοφόρων κοιτασµάτων, τόσο σε σχέση µε
το κόστος εκµετάλλευσης όσο και µε το τελικό κόστος πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας,
επηρεάζεται από τεχνικοοικονοµικές και περιβαλλοντικές παραµέτρους. Οι κυριότερες τεχνικές
παράµετροι οι οποίες λαµβάνονται υπόψη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι2:
1
Στοιχεία ∆ΕΗ Α.Ε.
2
«Η εκµετάλλευση του λιγνίτη στην Ελλάδα µε οικονοµικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. Σηµερινή κατάσταση-
Προοπτικές», Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ΤΕΕ, Αθήνα, 9-10 Ιουνίου, 2005.
Ύψος αποθέµατος και ποιοτικά χαρακτηριστικά του κοιτάσµατος: Από το ύψος του
αποθέµατος εξαρτάται η διάρκεια ζωής της επένδυσης, το µέγεθος του ΑΗΣ και το είδος
του εξοπλισµού που θα χρησιµοποιηθεί ανάλογα µε τη µέθοδο εκµετάλλευσης. Τα βασικά
ποιοτικά χαρακτηριστικά των λιγνιτοφόρων κοιτασµάτων που λαµβάνονται υπόψη είναι
η φυσική υγρασία (%), η τέφρα επί ξηρού (%), η κατώτερη θερµογόνος ικανότητα
(kcal/kg) καθώς και η περιεκτικότητα σε διάφορες επιβαρυντικές για το περιβάλλον ουσίες
και στοιχεία. Ιδιαίτερη σηµασία παρουσιάζουν οι διακυµάνσεις των παραµέτρων της
ποιότητας εντός του κοιτάσµατος, αλλά και η χρονική κατανοµή εάν ληφθεί υπόψη η
διαχρονική εξέλιξη της εκµετάλλευσης του ορυχείου.
Γεωµετρικά χαρακτηριστικά κοιτάσµατος και τοπογραφικό ανάγλυφο της περιοχής –
Σχέση εκµετάλλευσης: Η γεωµετρική µορφή του κοιτάσµατος, η µικρή ή µεγάλη οριζόντια
εξάπλωσή του, αλλά και το πάχος των υπερκειµένων αγόνων καθορίζουν τη µέθοδο της
εκµετάλλευσης, τον εξοπλισµό της εκµετάλλευσης, αλλά και το µοντέλο ανάπτυξης του
ορυχείου. Το πάχος των υπερκειµένων και των ενδιαµέσων αγόνων σε συνδυασµό µε το
πάχος του κοιτάσµατος διαµορφώνει τη σχέση εκµετάλλευσης η οποία επηρεάζει άµεσα το
λειτουργικό κόστος της εκµετάλλευσης και σε µεγάλο βαθµό την οικονοµικότητα του
έργου.
Εδαφοτεχνικά χαρακτηριστικά κοιτάσµατος και περιβαλλόντων αγόνων πετρωµάτων: Τα
εδαφοτεχνικά χαρακτηριστικά του λιγνιτοφόρου κοιτάσµατος επηρεάζουν την κλίση των
πρανών εκσκαφής και απόθεσης και τη διαµόρφωση της τρέχουσας αλλά και της γενικής
σχέσης εκµετάλλευσης όπως επίσης τον όγκο των αγόνων που θα οδηγηθούν στις
κοιλότητες εξοφληµένων περιοχών των ορυχείων, δηλαδή στις εσωτερικές η εξωτερικές
αποθέσεις, αλλά και συνολικά το κόστος εξόρυξης. Ιδιαίτερα η παρουσία συνεκτικών
σχηµατισµών, επιφέρει σηµαντικές µεταβολές στο χρονικό προγραµµατισµό, στην
οργανωτική και διοικητική δοµή του έργου, στις απαιτήσεις πρόσθετου τεχνολογικού
εξοπλισµού και στη δέσµευση πόρων και επιβάλει κατάλληλο σχεδιασµό της
εκµετάλλευσης.
Γεωλογικά χαρακτηριστικά του κοιτάσµατος: Η τεκτονική της περιοχής έχει επίδραση
στην ευστάθεια των πρανών της εκσκαφής αλλά και στο σχεδιασµό της λειτουργίας του
ορυχείου. Τα υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά, εκτός από την ευστάθεια των πρανών,
επηρεάζουν το λειτουργικό κόστος της εκµετάλλευσης στην περίπτωση που απαιτηθεί
αντλητικό έργο. ∆εν πρέπει επίσης να παραγνωρίζεται η σηµασία της στρωµατογραφίας
στις αποδόσεις του εξοπλισµού και φυσικά στο κόστος της εκµετάλλευσης.
Γεωγραφική θέση του κοιτάσµατος και του αντίστοιχου ΑΗΣ: Η θέση του λιγνιτικού
κοιτάσµατος είναι δυνατό να επηρεάσει το κόστος της εκµετάλλευσης όταν τροφοδοτεί
ΑΗΣ που βρίσκεται σε µεγάλη απόσταση από το ορυχείο λόγω του αυξηµένου κόστους
µεταφοράς του λιγνίτη. Σχετίζεται επίσης µε την οικονοµικότητα της επένδυσης
αναφορικά µε τις υφιστάµενες υποδοµές του ορυχείου ή του ΑΗΣ στην περιοχή όπου
αναπτύσσονται και άλλα ορυχεία και ΑΗΣ παραγωγής.
Κόστος παραγωγής: Με βάση τα διαθέσιµα δηµοσιευµένα στοιχεία και συγκρινόµενο µε
το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τα λιγνιτοφόρα κοιτάσµατα στην περιοχή
της Πτολεµαΐδας, προκύπτει ότι το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τους
συµβατικούς σταθµούς είναι συγκρίσιµο µε εκείνο από αιολική ενέργεια ενώ το κόστος
παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά συστήµατα είναι εξαιρετικά υψηλό
(σύµφωνα µε στοιχεία του 2008 περίπου 5 φορές µεγαλύτερο από τους συµβατικούς
σταθµούς).3
Εγγυηµένη Ισχύς: Παράλληλα, µε την υφιστάµενη τεχνολογία και οργάνωση του δικτύου
µεταφοράς και διανοµής, οι µονάδες ΑΠΕ δεν µπορούν να εξασφαλίσουν την απαραίτητη
εγγυηµένη ισχύ για την κάλυψη της ζήτησης του φορτίου (φορτίο βάσης), λόγω του
ευµετάβλητου χαρακτήρα της πρωτογενούς πηγής ενέργειας: άνεµος – ήλιος, και
δυσκολίας εφαρµογής συστηµάτων αποθήκευσης πλεονάζουσας ενέργειας. Συνεπώς,
ανεξάρτητα από την εγκατεστηµένη ισχύ ΑΠΕ ενός ηλεκτρικού συστήµατος, απαιτείται η
διαθεσιµότητα συµβατικών λιγνιτικών σταθµών, οι οποίοι θα εξυπηρετούν το φορτίο σε
καταστάσεις µειωµένης παραγωγής των σταθµών ΑΠΕ. Επιπλέον οι συµβατικές λιγνιτικές
µονάδες εξασφαλίζουν την αναγκαία ισχύ ρύθµισης για την εύρυθµη και ασφαλή
λειτουργία του συστήµατος. Συνεπώς, η επάρκεια σε ισχύ και κατ’ επέκταση η ασφάλεια
του ενεργειακού εφοδιασµού µπορεί να εξασφαλιστεί από την ύπαρξη Μονάδων
Ηλεκτροπαραγωγής που χρησιµοποιούν εγχώριες ενεργειακές πρώτες ύλες, στο οποίο
συµβάλει καθοριστικά το προτεινόµενο έργο.
Η σηµαντική ανάπτυξη των Λιγνιτωρυχείων της ∆ΕΗ επιτρέπει στη χώρα µας να κατέχει τη
δεύτερη θέση στην παραγωγή λιγνίτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την πέµπτη θέση στην Ευρώπη και
την έκτη παγκοσµίως. Το µέγεθος αυτό από µόνο του προσδιορίζει τη σηµασία της λιγνιτικής
δραστηριότητας στην ανάπτυξη της Εθνικής Οικονοµίας.
Ο λιγνίτης έχει συντελέσει τα µέγιστα στην αύξηση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος.
Συγχρόνως αποσοβεί διακυµάνσεις τιµών καθώς και άλλες αστάθµητες παραµέτρους κινδύνου που
εµπεριέχονται στα εισαγόµενα καύσιµα, τόσο σε επίπεδο εθνικό όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής
Ένωσης και προσφέρει χιλιάδες θέσεις εργασίας στην ελληνική περιφέρεια, ιδιαίτερα σε περιοχές
που εµφανίζουν µεγάλα ποσοστά ανεργίας.
Η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού αποτελεί πρωταρχική συνθήκη για κάθε οικονοµική και
κοινωνική λειτουργία και πρόοδο. Η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού για τη χώρα
3
Το Επιχειρησιακό Σχέδιο της ∆ΕΗ 2009-2014, Ηµερίδα ΓΕΝΟΠ/∆ΕΗ για το «Μακροχρόνιο Ενεργειακό Σχεδιασµό και
το Μίγµα Καυσίµου», Αθήνα, 18 ∆εκέµβρη 2008.
σηµαίνει συνεχή τροφοδοσία της οικονοµίας µε τις κατάλληλες µορφές ενέργειας, σε λογικές και
προβλέψιµες τιµές, χωρίς ασύµµετρες συνθήκες εξάρτησης και δυνατότητα διαφοροποίησης πηγών
και µορφών ενέργειας. Αντίστοιχα, η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού για τον Πολίτη –
καταναλωτή κυρίως σηµαίνει: συνεχή δυνατότητα πρόσβασης στα ενεργειακά αγαθά, τιµές
ενέργειας που συµβαδίζουν µε το εισόδηµά του, ποιοτική παροχή υπηρεσίας που δε σχετίζεται άµεσα
µε την ασφάλεια εφοδιασµού.(χωρίς διακοπές)
Πυρηνική
ενέργεια (6%) Πετρέλαιο
ΑΠΕ (6%) Άνθρακας (6%)
(29%) Φυσικό Αέριο
Λιθάνθρακας
(35%)
(36%)
Φυσικό Αέριο
Πυρηνική
(24%)
ενέργεια
Λιγνίτης (4%)
(24%)
Πετρέλαιο ΑΠΕ (6%)
(35%)
(α) (β)
Σχήµα 3.5-2: Συµµετοχή των διαφόρων πηγών ενέργειας στην (α) πρωτογενή κατανάλωση
ενέργειας (β) στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, σε παγκόσµιο επίπεδο για το έτος 20074
4
«Coal Industry Across Europe 2008», EUROCOAL 2008.
Τα συνολικά βεβαιωµένα αποθέµατα άνθρακα στον κόσµο σύµφωνα µε στοιχεία του 2008
ανέρχονται σε 8.710 btce (δισ. τόνους ισοδύναµου άνθρακα), από τα οποία το 17% είναι λιγνίτης.
Από το σύνολο των αποθεµάτων άνθρακα παγκοσµίως µόνο το 3% έχει ήδη αποληφθεί. Περίπου
το 5% των αποθεµάτων βρίσκονται στην Ευρώπη.
Σε παγκόσµιο επίπεδο, τα γνωστά σήµερα αποθέµατα λιγνίτη όπως και άνθρακα επαρκούν για
περίπου 40 χρόνια, τη στιγµή που το αντίστοιχο χρονικό διάστηµα για το φυσικό αέριο και το
πετρέλαιο ισούται µε 30 χρόνια5.
Επίσης πρέπει να σηµειωθεί ότι τα εκµεταλλεύσιµα αποθέµατα γαιανθράκων και κατ’ επέκταση
λιγνίτη, αποτελούν σηµαντικά ενεργειακά αποθέµατα εφόσον παρουσιάζουν έντονη γεωγραφική
εξάπλωση σε πάνω από 100 χώρες παγκοσµίως και µε οµαλή κατανοµή σχεδόν σε όλες τις
ηπείρους. Αντίθετα τα αποθέµατα φυσικού αερίου και πετρελαίου είναι συγκεντρωµένα σε µικρό
αριθµό χωρών και κυρίως σε περιοχές που τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται από αστάθεια και
συγκρούσεις. Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι ο λιγνίτης αποτελεί µια ασφαλή πηγή
τροφοδοσίας ηλεκτρικής ενέργειας.
5
5th Coal Dialogue, 8/05/09, EUROCOAL
Η λύση που προτείνεται στην Πράσινη Βίβλο6 µε τίτλο «ενεργειακή πολιτική στην Ευρώπη» για
την αντιµετώπιση του προβλήµατος είναι η ανάπτυξη µιας στρατηγικής για την ασφάλεια του
ενεργειακού εφοδιασµού, η οποία θα στοχεύει στη µείωση των κινδύνων που συνδέονται µε την εν
λόγω εξωτερική εξάρτηση. Στην Πράσινη Βίβλο κρίνεται ότι ο κυριότερος στόχος της ενεργειακής
στρατηγικής πρέπει να είναι η εξασφάλιση, για την ευηµερία των πολιτών και την εύρυθµη
λειτουργία της οικονοµίας, της απτής και συνεχούς διαθεσιµότητας ενεργειακών προϊόντων στην
αγορά σε τιµή προσπελάσιµη για όλους τους καταναλωτές, µε παράλληλο σεβασµό στο
περιβάλλον στο πλαίσιο των προοπτικών της βιώσιµης ανάπτυξης. Στο σηµείο αυτό δεν
επιδιώκεται η µεγιστοποίηση της ενεργειακής αυτοδυναµίας ή η ελαχιστοποίηση της εξάρτησης,
αλλά η µείωση των κινδύνων που συνδέονται µε αυτήν. Η συζήτηση θα πρέπει να λάβει υπόψη της
τους ενεργειακούς πόρους που αξιοποιούνται σήµερα. Η ΕΕ στηρίζεται σε εντονότατο βαθµό στις
ορυκτές καύσιµες ύλες όπως το πετρέλαιο (ο δεσπόζων πόρος) και για την αντιµετώπιση του
προβλήµατος αυτού απαιτείται η λήψη µέτρων.
6
Πράσινη Βίβλος, Ανακοίνωση της Επιτροπής της 10ης Ιανουαρίου 2007 προς το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο και το
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο µε τίτλο «Ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη» [COM(2007) 1 τελικό.
Όσον αφορά στην Ελλάδα, στο παρελθόν, στο πλαίσιο της Ενεργειακής Πολιτικής της χώρας
ελήφθησαν σηµαντικότατες αποφάσεις σε σχέση µε τον ηλεκτρισµό, τα αποτελέσµατα των οποίων
επηρεάζουν µέχρι σήµερα τις εξελίξεις του ηλεκτρικού τοµέα. Συγκεκριµένα, η αξιοποίηση των
σηµαντικότερων εγχώριων πηγών ενέργειας, δηλαδή, του λιγνίτη και του υδροδυναµικού
δυναµικού, οδήγησαν το ηλεκτρικό σύστηµα παραγωγής της χώρας να κατέχει υψηλότατο
ποσοστό ενεργειακής αυτάρκειας που ξεπερνά το 70%. Το ποσοστό αυτό είναι από τα υψηλότερα
µεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και είναι καθοριστικής σηµασίας για τη
διαµόρφωση των τιµολογίων, τα οποία δεν επηρεάζονται σηµαντικά από οποιεσδήποτε µεταβολές
ή αυξήσεις στις τιµές των υγρών και αερίων καυσίµων.
Οι βασικοί στόχοι της χώρας µας, στα πλαίσια του Μακροχρόνιου Ενεργειακού Σχεδιασµού,
σύµφωνα µε το Νόµο 2773/997 είναι:
• Ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού της χώρας
• Προστασία του Περιβάλλοντος, στο πλαίσιο των διεθνών µας υποχρεώσεων
• Ισόρροπη Περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας
• Παραγωγικότητα και Ανταγωνιστικότητα της Εθνικής οικονοµίας και επίτευξη υγιούς
ανταγωνισµού µε στόχο τη µείωση του κόστους ενέργειας για το σύνολο των χρηστών και
καταναλωτών.
Με βάση τα παραπάνω, η αξιοποίηση µίας εγχώριας πρώτης ύλης, του λιγνίτη, που εξορύσσεται µε
υπαίθρια µέθοδο εκµετάλλευσης µε µηχανοποιηµένες µεθόδους υψηλής παραγωγικότητας,
παρέχει στην Ελλάδα ενεργειακή ασφάλεια και αυτοτέλεια. Η δυνατότητα µακροπρόθεσµης
πρόβλεψης του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη, το οποίο µε βάση
αξιόπιστες µεταλλευτικές µελέτες δεν προβλέπεται να αυξηθεί, ενισχύει επιπρόσθετα τη σηµασία
της αξιοποίησης των λιγνιτοφόρων κοιτασµάτων του προτεινόµενου έργου.
Τέλος, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι ο λιγνίτης είναι εγχώριο καύσιµο, όχι µόνο για
τον Ελληνικό χώρο αλλά και για το χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σηµειώνεται ότι, όσον αφορά
την παραγωγή λιγνίτη (στην οποία δε συµπεριλαµβάνεται ο άνθρακας), µε βάση τα στοιχεία του
7
Νόµος 2773/99 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 286/22-12-99) «Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας-Ρύθµιση θεµάτων
ενεργειακής πολιτικής και λοιπές διατάξεις».
έτους 2008, Σχήµα 3.5-3, η Ελλάδα και η ∆ΕΗ Α.Ε. αποτελούν το δεύτερο µεγαλύτερο παραγωγό
στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες. Πρώτη παραγωγός χώρα είναι η
Γερµανία (180Mt), δεύτερη η Ελλάδα (65,8Mt), τρίτη η Τουρκία (62Mt) και ακολουθεί η Πολωνία
(57,4Mt).
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Το ία
Ελ ία
Ισ ία
υκ ία
Π ρ ία
νία
Γε χία
Ρ ο νί α
Σε α
οβ α
Σλ κί α
Ο άδα
ν
ί
αν
κ
εν
αν
ρβ
πα
υρ
ρα
ε
γα
α
οβ
Τσ
ρµ
υµ
ολ
υγ
Σλ
Ο λιγνίτης είναι εγχώριο ενεργειακό ορυκτό και ο παράγοντας αυτός έχει ξεχωριστή σηµασία για
τις περιοχές που λειτουργούν τα Ορυχεία και οι θερµοηλεκτρικές µονάδες. Η δραστηριότητα
εξόρυξης και χρήσης του λιγνίτη αποτέλεσε κύριο µοχλό ανάπτυξης του συνόλου της χώρας αλλά
ιδιαίτερα των περιοχών που αναπτύχθηκε η σχετική δραστηριότητα. Το γεγονός ότι οι
δραστηριότητες εξόρυξης αναπτύσσονται κυρίως σε αποµακρυσµένες περιοχές της επικράτειας,
συνηγορεί στο να µετατοπίζεται το κέντρο βάρους της οικονοµικής και βιοµηχανικής ζωής προς
την Περιφέρεια, διευρύνοντας τόσο την πολυµορφία της υπαίθρου µε πολύπλευρη ανάπτυξη πέραν
της γεωργίας ή του τουρισµού, όσο και τις προοπτικές της ποικιλότητας στην προσφορά εργασίας.
Συγχρόνως, η δηµιουργία κέντρων απασχόλησης στην επαρχία, συµβάλλει στην αναζωογόνηση
και αναβάθµιση της ζωής των τοπικών κοινωνιών και στη µείωση των χωρικών ανισορροπιών,
8
Επεξεργασία στοιχείων Ευρωπαϊκού Συλλόγου για τον άνθρακα και λιγνίτη έτους 2008.
διαµορφώνοντας έτσι τους σηµαντικότερους πυλώνες της αειφόρου ανάπτυξης της χώρας και
κυρίως της Ελληνικής Περιφέρειας, που µαστίζεται από την εγκατάλειψη και το µαρασµό λόγω
πληθυσµιακών µετακινήσεων προς τα αστικά κέντρα.
H ανταγωνιστικότητα του λιγνίτη που εξορύσσεται στα ορυχεία της ∆ΕΗ Α.Ε. οφείλεται στις
επενδύσεις που έχουν πραγµατοποιηθεί µέχρι σήµερα, στη συσσωρευµένη εµπειρία του
ανθρώπινου δυναµικού των ορυχείων και στα αποτελέσµατα εκµετάλλευσης που προσεγγίζουν τα
αντίστοιχα των διεθνών βέλτιστων πρακτικών. Σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας,
είναι γνωστό ότι αυτή επηρεάζεται σηµαντικά από την επικρατούσα κατάσταση στην εξασφάλιση
της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Πιθανό υψηλό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας από υψηλές
δαπάνες εισαγωγών και από ανασφάλεια στη παροχή ενέργειας οδηγεί σε µεγάλη πίεση της
οικονοµίας.
Η αξιοποίηση των εγχώριων πηγών λιγνίτη δηµιούργησε χιλιάδες θέσεις εργασίας και
αναπτύχθηκαν σηµαντικότατα έργα υποδοµής στη χώρα µε τεράστια οικονοµική σηµασία και
επιρροή στην αγροτική και την κοινωνική ζωή των τοπικών κοινωνιών µέσα από έργα άρδευσης,
ύδρευσης, αντιπληµµυρικής προστασίας κλπ.. Έτσι, έργα που αφορούν τον ηλεκτρισµό είχαν
ιδιαίτερα θετική συνεισφορά στην Περιφερειακή ανάπτυξη, που εξακολουθεί και σήµερα να
είναι ένας από τους στόχους της Ελληνικής Ενεργειακής πολιτικής. Ειδικότερα για την περιοχή της
Πτολεµαΐδας, κατασκευαστικές εταιρίες, τεχνικές εταιρίες, εργατικό, τεχνικό και επιστηµονικό
προσωπικό από όλη την Ελλάδα εγκαταστάθηκε στην περιοχή δίνοντας απασχόληση και εργασία
σε χιλιάδες τεχνίτες και επιστήµονες.
Πιο συγκεκριµένα και µε βάση τα στοιχεία της ∆ΕΗ Α.Ε., η αξιοποίηση των κοιτασµάτων της
λεκάνης Πτολεµαΐδας - Αµυνταίου και η λειτουργία των αντίστοιχων ΑΗΣ εξασφαλίζουν περί τις
6.071 θέσεις εργασίας χωρίς να συνυπολογίζονται οι επιπλέον θέσεις εργασίας από τις
δορυφορικές επιχειρήσεις, που αναπτύσσονται γύρω από τις δραστηριότητες της ∆ΕΗ. Για
παράδειγµα, στα ορυχεία απασχολείται ένας σηµαντικός αριθµός εργαζοµένων σε εργολάβους, οι
οποίοι υποστηρίζουν την εξορυκτική δραστηριότητα µε χωµατουργικά έργα, συντήρηση και
επισκευή εξοπλισµού κλπ., και σε επιχειρήσεις κατασκευής εξοπλισµού και αναλώσιµων
τµηµάτων αυτού. Αν συνυπολογισθούν και οι θέσεις εργασίας που συνδέονται άµεσα και έµµεσα
µε τη λειτουργία των θερµοηλεκτρικών σταθµών, τότε η συνολική απασχόληση που εξαρτάται από
τα λιγνιτωρυχεία και τους λιγνιτικούς ΑΗΣ της ∆ΕΗ στην Πτολεµαΐδα ξεπερνά τα 28.000 άτοµα.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η συνδυασµένη παραγωγή θερµότητας και ηλεκτρισµού, γνωστή και ως
«συµπαραγωγή», και οι σχετικές τεχνολογίες εφαρµόζονται από τη ∆ΕΗ Α.Ε. σε συστήµατα
περιφερειακής θέρµανσης ή τηλεθέρµανσης. Τηλεθέρµανση (Τ/Θ) ορίζεται η παροχή θέρµανσης
µε ειδικό δίκτυο µονωµένων αγωγών που µεταφέρουν ζεστό νερό, το οποίο θερµαίνεται σε
λέβητες, στα θερµοηλεκτρικά εργοστάσια, αρκετά µακριά από το χώρο κατανάλωσης. Είναι
δηλαδή η θέρµανση των κτιρίων µιας πόλης ή ενός τµήµατος της πόλης από κεντρικό καυστήρα
και όχι από ατοµικούς. Με αυτά τα συστήµατα η θερµότητα που παράγεται στους σταθµούς
χρησιµοποιείται για τη θέρµανση κατοικιών στα όρια µιας περιφέρειας. Σε συνεργασία µε
διάφορους ∆ήµους, η ∆ΕΗ Α.Ε. έχει προχωρήσει στην υλοποίηση σειράς συστηµάτων παραγωγής
ενέργειας µε τη µορφή θερµού νερού. Χαρακτηριστική είναι η εξέλιξη των συνδροµητών
τηλεθέρµανσης εντός µιας πόλης όπως για παράδειγµα στην Κοζάνη όπου την περίοδο 1993-1994
οι συνδροµητές στην κατηγορία «οικοδοµές» ήταν 360, στα «διαµερίσµατα επιφάνειας ∼ 90 m2»
ήταν 2.450 και η συνολική θερµαινόµενη επιφάνεια (m2) ήταν 220.000, ενώ στην περίοδο 2000-
2001 οι συνδροµητές στην κατηγορία «οικοδοµές» ήταν 3.460 (αύξηση περίπου 860%), τα
«διαµερίσµατα επιφάνειας ∼ 90 m2» ήταν 17.492 (αύξηση περίπου 600%) και η συνολική
θερµαινόµενη επιφάνεια (m2) ήταν 1.574.250 (αύξηση περίπου 615%)9.
Τόσο στην Κοζάνη όσο και στην Πτολεµαΐδα εφαρµόζεται ήδη το σύστηµα της τηλεθέρµανσης µε
πολλαπλά οφέλη για τις εν λόγω πόλεις. Από τα διαθέσιµα στοιχεία µελέτης η οποία υλοποιήθηκε
το 1993-2001 για την τηλεθέρµανση της Κοζάνης, η οποία έχει ξεκινήσει από το έτος 1988
φαίνεται το έντονο ενδιαφέρον των κατοίκων για την τηλεθέρµανση. Επίσης από τα ίδια στοιχεία,
προκύπτουν τα παρακάτω οφέλη για την πόλη, τους κατοίκους της και την Εθνική οικονοµία:
Η λειτουργία της τηλεθέρµανσης συνεισέφερε στην ποιότητα ζωής µε το καθαρότερο αστικό
περιβάλλον αφού σταµάτησε η λειτουργία των καυστήρων κεντρικής και ατοµικής θέρµανσης
στην πόλη, και περιορίστηκαν οι απαιτούµενες µεταφορές υγρών καυσίµων στην ευρύτερη
περιοχή.
Έχει εξοικονοµηθεί συνάλλαγµα λόγω µη κατανάλωσης πετρελαίου θέρµανσης 80.000 ΤΟΕ
(Τόνων Ισοδύναµου Πετρελαίου) και κάθε χρόνο θα εξοικονοµούνται περίπου 20.000 ΤΟΕ
πετρελαίου θέρµανσης.
Οι κάτοικοι της πόλης δαπάνησαν για τη θέρµανση των κατοικιών τους 10.271.460€ λιγότερα
µε αποτέλεσµα να αυξήσουν ανάλογα το διαθέσιµο εισόδηµά τους. Στο µέλλον και κάθε χρόνο
το ποσό αυτό θα είναι 3.000.000€ περίπου.
9
∆ηµοτική Επιχείρηση Ύδρευσης – Αποχέτευσης Κοζάνης (∆ΕΥΑΚ), «9 χρόνια λειτουργίας τηλεθέρµανσης Κοζάνης»,
Κοζάνη, Ιανουάριος 2002, http://www.deyak.gr
Σηµειώνεται επίσης πως η κατασκευή και λειτουργία του έργου τηλεθέρµανσης της Κοζάνης και
της Πτολεµαΐδας δηµιούργησε νέες θέσεις εργασίας άµεσα ή έµµεσα και έδωσε νέα ώθηση στην
εµπορική και βιοτεχνική δραστηριότητα της πόλης.
Επιπρόσθετα προγραµµατίζεται:
• Η επέκταση της τηλεθέρµανσης της Πτολεµαΐδας από τις µονάδες ΙΙΙ/ΙV του ΑΗΣ Καρδιάς
(υπογραφή σχετικής σύµβασης Ιούνιος 2009)
• Η παροχή θερµικής ισχύος 70MWth για την τηλεθέρµανση της πόλης της Φλώρινας µετά την
ολοκλήρωση της εγκατάστασης του απαραίτητου εξοπλισµού στη Μονάδα Ι του ΑΗΣ Μελίτης
Αχλάδας.
• Η δυνατότητα παροχής 140ΜWth από το νέο ΑΗΣ Πτολεµαΐδας V.
Αποτέλεσµα των παραπάνω είναι το αυξανόµενο ενδιαφέρον από πλευράς ∆ήµων για παροχή
πρόσθετης θερµικής ενέργειας από τους πλησιέστερους ΑΗΣ της ∆ΕΗ Α.Ε.
Επίσης µε απόφαση του αρµόδιου Υπουργού συγκροτείται επιτροπή από εκπροσώπους της
τοπικής αυτοδιοίκησης, των τοπικών περιφερειακών αρχών των Νοµών Φλώρινας, Κοζάνης και
Αρκαδίας, της ∆.Ε.Η. και των συναρµόδιων Υπουργείων, έργο της οποίας είναι η κατανοµή των
ως άνω κονδυλίων που θα γίνεται αναλογικά, σύµφωνα µε την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας
από τους θερµικούς λιγνιτικούς σταθµούς που λειτουργούν στους Νοµούς Κοζάνης, Φλώρινας και
Αρκαδίας. Στο πλαίσιο του τέλους αυτού η ∆ΕΗ κατέβαλε συνολικά την περίοδο 1997-2009 στις
περιφέρειες των περιοχών που αναπτύσσεται λιγνιτική δραστηριότητα, το ποσό των 202 εκ. €
περίπου (εκ των οποίων περίπου τα 138 εκ. € κατεβλήθησαν στον Νοµό Κοζάνης), συµβάλλοντας
καθοριστικά στη βιώσιµη ανάπτυξη των περιοχών αυτών.
Βασικός στόχος της ∆ΕΗ Α.Ε. είναι η εκµετάλλευση του κοιτάσµατος λιγνίτη στην περιοχή
Πτολεµαΐδας µε το βέλτιστο δυνατό περιβαλλοντικό, τεχνικό και κοινωνικοοικονοµικό σχεδιασµό.
Η θερµογόνος δύναµη των λιγνιτών στην περιοχή Πτολεµαΐδας κυµαίνεται από 1250 - 1350
kcal/kg µε συγκριτικό πλεονέκτηµα τη χαµηλή περιεκτικότητα σε καύσιµο θείο. Αναλυτικότερα, οι
βασικές παράµετροι ποιότητας των αποθεµάτων λιγνίτη Πτολεµαΐδας είναι οι εξής:
Κύριο Πεδίο
Απολήψιµα αποθέµατα (t): 179,1 x106
Μέση (%) περιεκτικότητα τέφρας ε.ξ. 29,3%
Μέση υγρασία (%) 56,5%
Μέση Κ.Θ.Ι (kcal/kg) 1.279
Πεδίο Καρδιάς
Απολήψιµα αποθέµατα (t): 339,0 x106
Μέση (%) περιεκτικότητα τέφρας ε.ξ. 27,7%
Μέση υγρασία (%) 55,6%
Μέση Κ.Θ.Ι (kcal/kg) 1.406
Νότιο Πεδίο
Απολήψιµα αποθέµατα (t): 407,9 x106
Μέση (%) περιεκτικότητα τέφρας ε.ξ. 28,4%
Μέση υγρασία (%) 55,7%
Μέση Κ.Θ.Ι (kcal/kg) 1.300
Η ∆ΕΗ Α.Ε. αποτελεί µια ιδιαίτερα σηµαντική εταιρεία σε Εθνικό αλλά και Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στο υφιστάµενο ασταθές οικονοµικό περιβάλλον και µε βάση το γεγονός ότι η ∆ΕΗ από
01.01.2001 λειτουργεί ως Ανώνυµη Εταιρεία στην απελευθερωµένη αγορά ενέργειας, η εταιρεία
έχει καταφέρει να κατέχει ηγετική θέση σε µια από τις ταχύτατα αναπτυσσόµενες αγορές στην
Ευρώπη, όπως είναι η Ελληνική αλλά και η ευρύτερη αγορά της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Επίσης η ∆ΕΗ Α.Ε. στοχεύει στη διεθνοποίηση των δραστηριοτήτων της, µε ιδιαίτερη έµφαση στις
ενεργειακές αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Μεσογείου, προκειµένου να δηµιουργήσει
10
Το περιθώριο EBITDA ανήλθε σε 5,9%, σε σύγκριση µε 15,9% το 2007.
11
∆ΕΗ Α.Ε., Ετήσια Οικονοµική Έκθεση (1 Ιανουαρίου 2009 - 31 ∆εκεµβρίου 2009), H Ετήσια Οικονοµική Έκθεση
καταρτίσθηκε σύµφωνα µε το άρθρο 4 του Ν.3556/2007, εγκρίθηκε από το ∆.Σ της ∆ΕΗ Α.Ε την 24η Μαρτίου 2009 και
είναι αναρτηµένη στο διαδίκτυο, στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.dei.gr.
ένα σηµαντικό ενεργειακό χαρτοφυλάκιο. Το σχέδιο αυτό υλοποιείται µέσω µιας σειράς
συνεργασιών µε έλληνες και διεθνείς εταίρους στα παρακάτω πεδία: (α) Ανάπτυξη έργων
παραγωγής ενέργειας από απορρίµµατα και γενικότερα διαχείρισης αστικών και βιοµηχανικών
αποβλήτων, (β) Συµµετοχή σε διαγωνισµούς για συνεργασία µε κρατικές εταιρείες ηλεκτρικής
ενέργειας σε χώρες της Βαλκανικής, (γ) Ανάπτυξη, κατασκευή και λειτουργία έργων ανανεώσιµων
πηγών ενέργειας στην Ελλάδα και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, (δ) Εκπόνηση µελέτης
βιωσιµότητας κατασκευής και εκµετάλλευσης ενεργειακών µονάδων στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη.
Συνεπώς, τα ίδια τα οικονοµικά αποτελέσµατα της εταιρείας αλλά και το δυναµικό αυτής την
αναδεικνύουν, µε οικονοµικούς όρους, σε ένα σηµαντικό Εθνικό κεφάλαιο αλλά και σε µια
πρωτοπόρα και υπερσύγχρονη ενεργειακή επιχείρηση µε κοινωνική υπευθυνότητα και
περιβαλλοντική συνείδηση.
Όσον αφορά τη συνολική εξόρυξη λιγνίτη το έτος 2010, αυτή προβλέπεται να φθάσει τους 42
εκατ. τόνους και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνιτικούς σταθµούς τις 31 χιλιάδες
GWh. Ειδικότερα, στο σύνολο των ορυχείων Πτολεµαΐδας (Κύριο Πεδίο, Πεδίο Καρδιάς και
Νότιο Πεδίου), όπως έχει ήδη αναφερθεί σε άλλες Ενότητες και Κεφάλαια της παρούσας ΜΠΕ, τα
συνολικά εκµεταλλεύσιµα αποθέµατα λιγνίτη από 01.01.2010 µέχρι την πλήρη εξόφληση των
ορυχείων ανέρχονται σε 926x106 τόνους µε τα χαρακτηριστικά του Πίνακα 3.6-1.
12
Με βάση το Επιχειρησιακό Σχέδιο 2009-2014 της εταιρείας το ποσοστό αυτό πρόκειται να σταθεροποιηθεί γύρω στο έτος
2014 αφού εφαρµοστεί το προγραµµατισµένο επενδυτικό πρόγραµµα στον τοµέα της παραγωγής.
Πίνακας 3.6-1: Εκµεταλλεύσιµα αποθέµατα λιγνίτη στα ορυχεία Πτολεµαΐδας της ∆ΕΗ Α.Ε.
από 1.1.2010 και χαρακτηριστικά αυτών
ΜΕΣΗ
ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΙΜΑ ΜΕΣΗ
ΣΧΕΣΗ ΜΕΣΗ ΚΑΤΩΤ.
ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΤΕΦΡΑ
ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΥΓΡΑΣΙΑ ΘΕΡΜΟΓ.
ΛΙΓΝΙΤΗ ΕΠΙ ΞΗΡΟΥ
(m3/t) (%) ΙΣΧΥΣ
(106 t) (%)
(kcal/kg)
Σύνολο Ορυχείων
926 5,5 28,3 55,8 1.335
Πτολεµαΐδας
Σήµερα, η ∆ΕΗ αποτελεί πλέον µια ανώνυµη εταιρία, η οποία καλείται να ανταποκριθεί στις
απαιτήσεις του νέου, ανταγωνιστικού περιβάλλοντος.
Ταυτόχρονα, η πρόσφατη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και µε δεδοµένο το κλίµα πολιτικής
σταθερότητας που εµπεδώνεται διαρκώς σε όλα τα κράτη της περιοχής της Νοτιοανατολικής
Ευρώπης και τη συνεχή ανάπτυξη επιχειρηµατικών συναλλαγών στην ευρύτερη γεωγραφική
περιοχή, δηµιουργούν νέες ευκαιρίες σε όλες τις αγορές, τις οποίες η χώρα µας οφείλει να
αξιοποιήσει. Προκειµένου να µπορέσει να ανταποκριθεί η ∆ΕΗ Α.Ε. στις νέες προκλήσεις και να
διατηρήσει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στην αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας, έχει θέσει ως
βασική προτεραιότητα την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της. Σε αυτό το πλαίσιο η εταιρεία
κινείται στην κατεύθυνση εφαρµογής ενός νέου επιχειρησιακού προτύπου, βασισµένου στη
µεγιστοποίηση της αξίας της, στην υιοθέτηση νέας επιχειρηµατικής νοοτροπίας,
προσανατολισµένης στην ποιότητα, στην αποτελεσµατικότητα και στην πραγµατοποίηση των
απαραίτητων οργανωτικών µεταρρυθµίσεων που θα εξασφαλίσουν την αποτελεσµατική λειτουργία
της. Με τον τρόπο αυτό, η εταιρεία θα αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήµατα - τις
υπάρχουσες ισχυρές υποδοµές, τη συσσωρευµένη τεχνογνωσία και την τεχνική της εξειδίκευση-
και θα τα µετατρέψει σε ανταγωνιστικά. Επίσης είναι ιδιαίτερα σηµαντική η προσπάθεια της ∆ΕΗ
Α.Ε. να βγει από τα σύνορα της χώρας και να αναπτύξει συνεργασίες µε άλλες εταιρίες στην
περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αλλά και µε άλλα κράτη-µέλη της Ε.Ε.
Τέλος, το επενδυτικό πρόγραµµα του Οµίλου ∆ΕΗ Α.Ε για την περίοδο 2009-2014 ανέρχεται σε
13,5 δις. Το πρόγραµµα περιλαµβάνει επενδύσεις στα Ορυχεία και στους Σταθµούς Παραγωγής µε
στόχο την βιώσιµη ανάπτυξη των ορυκτών πρώτων υλών, την εξοικονόµηση ενέργειας, την
προστασία του περιβάλλοντος και την ενίσχυση της συµµετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό µίγµα
της χώρας. Είναι ένα φιλόδοξο πρόγραµµα που προβλέπει για τα επόµενα έξη (6) χρόνια
επενδύσεις 2-3 φορές µεγαλύτερες από αυτές της προηγούµενης εξαετίας. Ειδικά για την περιοχή
της ∆υτικής Μακεδονίας προγραµµατίζεται µεταξύ άλλων η επέκταση των Ορυχείων
Πτολεµαΐδας, η υλοποίηση εκτεταµένων έργων αποκατάστασης, και η κατασκευή της σύγχρονης
µονάδας ΑΗΣ Πτολεµαΐδας V. Παράλληλα στην ίδια περιοχή, η οποία διαθέτει πλούσιο αιολικό
δυναµικό, προγραµµατίζεται η κατασκευή ενός µεγάλου Αιολικού Πάρκου στην περιοχή της
Καστοριάς. Στην ευρύτερη περιοχή βρίσκεται υπό κατασκευή ή υπό ανάπτυξη, ένα πλήθος µικρών
υδροηλεκτρικών έργων συνολικής ισχύος 36 MW. Παράλληλα βρίσκονται υπό αδειοδότηση
εγκαταστάσεις ΑΠΕ της ∆ΕΗ Ανανεώσιµες Α.Ε, οι οποίες σχεδιάζεται να εγκατασταθούν σε
αποκατασταθείσες περιοχές του Λιγνιτικού Κέντρου ∆υτικής Μακεδονίας.
13
Το Ε.Π. "Ανταγωνιστικότητα" συγχρηµατοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το
Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ), το Ελληνικό ∆ηµόσιο και ιδιωτικούς πόρους.