Professional Documents
Culture Documents
Wydział Fizyki
Fizyka Techniczna
Praca magisterska
Witold Borowski
Warszawa, 2009
Podziękowania
i
A scientific person will never understand why he should believe opinions only
because they are written in a certain book. Furthermore, he will never believe that
the results of his own attempts are final.
Albert Einstein
Streszczenie
Spis treści ix
1 Wprowadzenie 1
1.1 Model Standardowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2 Model Wielkiego Wybuchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.3 Fizyka ciężkich jonów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.4 Plazma kwarkowo-gluonowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.4.1 Ewolucja czasowo-przestrzenna zderzenia ciężkojonowego . 5
1.4.2 Diagram fazowy silnie oddziałującej materii . . . . . . . . . 6
1.5 Sygnatury plazmy kwarkowo-gluonowej . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.5.1 Analiza przepływu eliptycznego . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.5.2 Tłumienie cząstek o wysokich pędach poprzecznych . . . . 12
1.6 Produkcja rezonansów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
3 Motywacja 29
4 Eksperyment NA49 31
4.1 Przegląd podsystemów detektora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
4.2 Proces rekonstrukcji danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
5 Analiza danych 37
ix
x SPIS TREŚCI
6 Wyniki 75
6.1 Porównanie parametryzacji strat jonizacyjnych . . . . . . . . . . . 75
6.2 Rezultaty identyfikacji rezonansu ρ0 . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
7 Podsumowanie 81
Bibliografia 83
A Słowniczek pojęć 89
Rozdział 1
Wprowadzenie
1
2 ROZDZIAŁ 1. WPROWADZENIE
AGS
en
erg
100 y
A
SIS colour
hadron gas super-
conductor
M
0
500 1000
µ [MeV]
B
d3 N 1 d2 N
Z
E dφ = , (1.3)
d3 p 2π pT dpT dy
Rysunek 1.8: Wartości przepływu eliptycznego (po lewej) oraz te same wartości
podzielone przez liczbę kwarków (nq ) składających się na dane cząstki (po pra-
wej). Pokrywanie się wartości υ2 dla mezonów i barionów świadczy o istnieniu
kwarkowych stopni swobody p w początkowej fazie reakcji. Wykresy wykonano w
funkcji KET = mT − m = m2 + p2 − m. Rysunek pochodzi z [6].
Rysunek 1.9: Wykres pomiarów RAA w funkcji pT (po lewej) oraz interpretacja
zjawisk modyfikujących rozkład (po prawej). Rysunki pochodzą z [6].
Rysunek 1.11: Dwa możliwe stany skrętności, lewoskrętny (po lewej) i prawo-
skrętny (po prawej). Rysunek pochodzi z [6].
Cząstki posiadające masę mogą zmieniać swoją skrętność, czyli łamać syme-
trię chiralną[15]. Oznacza to, że w zimnej materii jądrowej symetria ta nie jest
16 ROZDZIAŁ 1. WPROWADZENIE
17
ROZDZIAŁ 2. METODY IDENTYFIKACJI CZĄSTEK W EKSPERYMENTACH Z
18 FIZYKI ZDERZEŃ CIĘŻKICH JONÓW
mnc −me
P (n) = e , (2.1)
n!
1 − 1 (λ+e−λ )
M (λ) = e 2 , (2.2)
2π
2.1. IDENTYFIKACJA NAŁADOWANYCH CZĄSTEK DŁUGOŻYCIOWYCH 19
0.1
P(dE/dx)
0.08
0.06
0.04
0.02
0
0 5 10 15 20 25 30
dE/dx [a.u.]
Rysunek 2.1: Funkcja Moyala, przybliżenie rozkładu gęstości prawdopodobień-
stwa strat jonizacyjnych na jednostkę długości. Wykres pochodzi z [18].
−
gdzie λ() = R p , p to najbardziej prawdopodobna wartość strat energii, a R to
stała zależna od typu ośrodka. Przykład funkcji Moyala przedstawia rysunek 2.1
[18].
są krótkie. Mała liczba pomiarów jonizacji wykonana dla takich śladów obarczona
jest dużą niepewnością. To wszystko przekłada się na ograniczenie dokładności
dE/dx[18, 20, 21].
10 10
8 8
6 6
4 4
2 2
0 0
-0.5 -0.4 -0.3 -0.2 -0.1 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 -0.5 -0.4 -0.3 -0.2 -0.1 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5
" ! #
dE Z 1 2me c2 β 2 γ 2
− = 4πNA re2 me c2 z 2 ln −β 2
, (2.4)
dx A β2 I
2.1. IDENTYFIKACJA NAŁADOWANYCH CZĄSTEK DŁUGOŻYCIOWYCH 21
32
28
µ π
Energy deposit per unit length (keV/cm)
K p D
24
20
e
16
12
8
0.1 1 10
Momentum (GeV/c)
gdzie:
NA liczba Avogadro,
2
re = 4π0eme c2 klasyczny promień elektronu,
me masa elektronu,
c prędkość światła,
z ładunek czastki,
Z liczba atomowa ośrodka,
A masa atomowa ośrodka,
β = vc , γ = √ 1
2
względna prędkość cząstki,
1−β
I potencjał jonizacyjny materiału.
Dodatkowo uwzględnia się jeszcze dwa czynniki: Emax jako maksymalną energię,
jaką cząstka może przekazać elektronowi ośrodka w pojedynczym akcie jonizacji,
w wyniku której elektron nie staje się elektronem δ oraz funkcję δ(β) opisują-
cą ekranowanie oddziaływań coulombowskich poprzez polaryzację ośrodka, co
ogranicza oddziaływania dalekozasięgowe i powoduje, że funkcja Bethego-Blocha
ROZDZIAŁ 2. METODY IDENTYFIKACJI CZĄSTEK W EKSPERYMENTACH Z
22 FIZYKI ZDERZEŃ CIĘŻKICH JONÓW
Rysunek 2.4: Wykres fukcji Bethego-Blocha w funkcji zmiennej βγ. Wykres po-
chodzi z [19].
Particle - MIP)[6]. W ciałach o wysokiej gęstości (ciała stałe, ciecze, gęste gazy)
wartości jonizacji dla plateau są tylko o kilka procent wyższe od minimum. Jednak
dla niektórych gazów, przy ciśnieniu zbliżonym do atmosferycznego, różnice te
potrafią sięgać kilkudziesięciu procent[18, 19].
Naturalnym argumentem krzywej Bethego-Blocha opisującym prędkość cząst-
ki przechodzącej przez ośrodek jest iloczyn βγ. Funkcja wyrażona poprzez ten
parametr przyjmuje jedną wartość dla każdego βγ i nie zależy od typu (masy)
cząstki. Z uwagi jednak na mało intuicyjny charakter tej wartości, przeważnie
stosuje się pęd (p) cząstki lub logarytm dziesiętny z jego wartości. Zależność
p
między tymi dwoma zmiennymi dana jest wzorem βγ = mc , gdzie m to masa
spoczynkowa cząstki. To przekształcenie prowadzi też do rozseparowania krzy-
wych dla poszczególnych cząstek o wartość log(m) w przypadku wykresów w
funkcji log(p)[18].
Z uwagi na różnice między sygnałem zwracanym przez TPC, a rzeczywistą
wartością jonizacji, funkcja Bethego-Blocha wymaga dopasowania do rozkładów
jonizacji otrzymanych z detektora. Czyni się to poprzez przyporządkowanie funk-
cji δ(β) różnych form analitycznych dla różnych przedziałów pędów cząstek. Pro-
cedura ta opisana jest w szczegółach w pracy [18].
Rysunek 2.5: Schematy rozpadu dwuciałowego dla cząstki naładowanej (po lewej)
oraz neutralnej (po prawej). Rysunki pochodzą z [6].
W przypadku gdy jest nią cząstka naładowana, część ciał pochodzących z takie-
go procesu może być cząstkami neutralnymi, niemożliwymi do zidentyfikowania
w większości detektorów[6]. Dlatego też najczęściej bada się neutralne cząstki
niestabilne. Schematyczny rysunek rozpadu cząstek naładowanych i neutralnych
przedstawiono na rysunku 2.5.
×106
Wejscia
1600
1400
ρ0
1200
1000
800
600
400
200
4000
3000
K0s
2000
ρ0
1000
Γ2 /4
σ(E) ∼ BW (E) = , (2.8)
(E + ER )2 + Γ2 /4
EM0 Γ2
BW (E) = , (2.9)
(E 2 − M02 )2 + Γ2 M02
×103
100
Entries
0
-100
-200
-300
-400
-500
-600
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [Gev/c2]
M0 E 2 − 4m2π 3
Γ = Γ0 [ ]2 , (2.10)
E M02 − 4m2π
Motywacja
29
30 ROZDZIAŁ 3. MOTYWACJA
Eksperyment NA49
31
32 ROZDZIAŁ 4. EKSPERYMENT NA49
Protony i jony ołowiu używane do badań dostarczane były do tej hali przez
kompleks akceleratorów przedstawiony na rysunku 4.1. Protony wstrzykiwane
były z pędem 50 MeV/c z akceleratora liniowego LiniAc2 do Proton Synchro-
tron Booster (PSB), gdzie osiągały pęd 1,4 GeV/c. Następnie wiązka trafiała
do Synchrotronu Protonowego (Proton Synchrotron - PS), gdzie była rozpędza-
na maksymalnie do 26 GeV/c. Ostatnim stopniem był akcelerator SPS, który
pozwalał na osiąganie pędu protonów do 450 GeV/c. Dodatnie jony ołowiu z
przyspieszacza LiniAc3 z pędem 4.2 MeV/c na nukleon wstrzykiwane były do
PSB, gdzie po osiągnięciu 95 MeV/c na nukleon trafiały do PS. Tam rozpędzane
były do 4,5 GeV/c na nukleon i trafiały do SPS, w którym osiągały pędy do
158 GeV/c na nukleon. Na potrzeby obecnie działających eksperymentów jony
ołowiu zamiast do PSB trafiają do pierścienia niskoenergetycznych jonów (Low
Energy Ion Ring - LAIR), który przekazuje je bezpośrednio do PS[23, 27, 28].
W przyszłości planuje się modernizację całego systemu dostarczania wiązki ze
względu na zużycie obecnie używanych akceleratorów oraz wyższe wymagania co
do jakości wiązki stawiane przez LHC[27].
13 m
MTPC-L
VERTEX MAGNETS
TOF-TL
X VTX-1 VTX-2
BPD-1
BEAM
Y Z S1
X
VTPC-1 VTPC-2
TOF-TR
Y BPD-2 BPD-3 MTPC-R
T
a) A+A
V0 S2' S3
Φ
X
BPD-2 BPD-3
b) p+ p
S2 V0 LH2 S4
600
C
Entries
500
d)
400 N
O
300 B
200
F Ne Mg
Na Si
100 Al
P
0
0 200 400 600 800 1000 1200
Pulseheight S2 + BPD [arb. units]
Analiza danych
37
38 ROZDZIAŁ 5. ANALIZA DANYCH
wartości.
70000 70000 70000
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Liczba wejsc
60000 60000 60000
0 0 0
-0.3 -0.2 -0.1 0 0.1 0.2 0.3 -0.3 -0.2 -0.1 0 0.1 0.2 0.3 0.4 -582 -581.5 -581 -580.5 -580
-0.15 0.20 -0.25 0.30 -581.7 -580.0
cm cm cm
100 100
80 80
60 60
40 40
20 20
0
-0.3 -0.2 -0.1 0 0.1 0.2 0.3 0
-0.3 -0.2 -0.1 0 0.1 0.2 0.3
-0.10 0.15 -0.25 0.25
cm cm
Roznica - Wspolrzedna X Roznica - Wspolrzedna Y
3 3
×10 ×10
100 100
80 80
60 60
40 40
0 0
-0.2 -0.15 -0.1 -0.05 0 0.05 0.1 0.15 0.2 -0.15 -0.1 -0.05 0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25
-0.10 0.15 -0.05 0.15
cm cm
3000
0.5
0.45
2500
0.4
Ulamek sladow wykorzystanych do znalezienia pozycji wierzcholka
0.35
2000
Liczba zarejestrowanych sladow
0.3
1500
0.25
0.25
0.2
1000
0.15
0.1
500
0.05
00
0
30000
25000
20000
15000
10000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
5000
Rysunek 5.3: Liczba cząstek zarejestrowanych w zderzeniu (góra) oraz ich ułamek
wykorzystany do wyznaczenia pozycji głównego wierzchołka (dół). Czerwoną linią
zaznaczono minimalną akceptowaną wartość ułamka.
42 ROZDZIAŁ 5. ANALIZA DANYCH
cm
4
3.00
23
Wspolrzedna Y
1
0
-1 -2
-3.00
-3
6
× 10
-4
450
400
350
300
250
200
150
100
0
50
cm
6
5.00
4
Wspolrzedna X
2
0
-2 -4
-5.00
6
-6
× 10
450
400
350
300
250
200
150
100
0
50
1.2
220
200
Stosunek zarejestrowanych punktow do maksymalnej ich liczby dostepnej dla danego sladu
1
180
160
0.8
Liczba zarejestrowanych punktow
140
120
0.6
100
0.5
80
0.4
60
40
0.2
30
20
6
6
× 10
× 10
00
0
45
40
35
30
25
20
15
10
80
60
40
20
120
100
5
Rysunek 5.5: Liczba punktów zarejestrowanych wzdłuż toru cząstki (góra) oraz
stosunek tej liczby do maksymalnej możliwej liczby punktów wzdłuż trajektorii
cząstki(dół). Wartości większe niż 1 wynikają z problemów programu rekonstruk-
cyjnego w wyznaczeniu maksymalnej możliwej liczby punktów. Czerwoną linią
zaznaczono minimalne akceptowane wartości.
44 ROZDZIAŁ 5. ANALIZA DANYCH
600
cm
400
Wspolrzedna Z pierwszego zarejestrowanego punktu
200
200
0
-200
-400
6
×10
-600
400
350
300
250
200
150
100
50
400
1.8
350
1.6 300
250
1.4
200
1.2 150
e+
π+ 100
1 K+
p+ 50
450
1.8 400
350
1.6
300
250
1.4
200
1.2 150
e-
π- 100
-
1 K
-
p 50
300
1.6
250
1.4 200
150
1.2 100
50
1
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0
log(p) [log(GeV/c)]
Czastki naladowane ujemnie
×103
2
dE/dx [MIP]
1.6 300
250
1.4 200
150
1.2
100
50
1
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0
log(p) [log(GeV/c)]
400
1.8
350
1.6 300
250
1.4
200
1.2 150
100
1
50
450
1.8 400
350
1.6
300
250
1.4
200
1.2 150
100
1
50
0 0 0 Zakres dopasowywania
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
3 -0.04 0.12 0.04 3 0.12 0.28 0.20 3 0.28 0.44 0.36 3 0.44 0.60 0.52
× 10 10 - 10 GeV center = 10 × 10 10 - 10 GeV center = 10 10 - 10 GeV center = 10 × 10 10 - 10 GeV center = 10
1000 3000 × 10
2200
2000 2500
800 2500
1800
1600 2000
2000
600 1400
1200 1500 1500
400 1000
800 1000 1000
600
200 400 500 500
200
0 0 0 0
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
3 0.60 0.76 0.68 3 0.76 0.92 0.84 3 0.92 1.08 1.00 3 1.08 1.16
× 10 10 - 10 GeV center = 10 × 10 10 - 10 GeV center = 10 × 10 10 - 10 GeV center = 10 × 10 10 - 101.24 GeV center = 10
4500 6000 7000
15000 600 30
Dopasowany Gauss
10000 400 20
5000 200 10
0 0 0 Zakres dopasowywania
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
1.6 400
1.5 350
1.4 300
1.3 250
1.2 200
1.1 150
BB(π+)
wielomian(srednia)
wielomian(σ ) 100
1 dopasowana srednia
dopasowana σ
BB(π)
0.9 BB(π) ± 0.05 MIP
50
0.8 0
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2
log(p) [log(GeV/c)]
450
1.6
400
1.5
350
1.4
300
1.3
250
1.2 200
1.1 150
BB(π-)
1 wielomian(srednia) 100
wielomian(σ )
dopasowana srednia
0.9 dopasowana σ 50
0.8 0
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2
log(p) [log(GeV/c)]
300
1.6
250
200
1.4
150
1.2 100
50
1
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0
log(p) [log(GeV/c)]
Czastki naladowane ujemnie
×103
2
dE/dx [MIP]
1.6 300
250
1.4 200
150
1.2
100
50
1
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 0
log(p) [log(GeV/c)]
dE/dx [MIP]
dE/dx [MIP]
300
1.6 1.6 300
250
250
1.4 200 1.4
200
150
1.2 1.2 150
100 100
1 1
50 50
0.8 0 0.8 0
-1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
log(p) [log(GeV/c)] log(p) [log(GeV/c)]
dE/dx [MIP]
dE/dx [MIP]
300
0.8-1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 0 0.8-1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 0
log(p) [log(GeV/c)] log(p) [log(GeV/c)]
dE/dx [MIP]
dE/dx [MIP]
300
1.6 1.6 300
250
250
1.4 200 1.4
200
150
1.2 1.2 150
100 100
1 1
50 50
0.8 0 0.8 0
-1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
log(p) [log(GeV/c)] log(p) [log(GeV/c)]
wanych do maksimów i szerokości sygnału dE/dx dla cząstek dodatnio (po lewej)
Rysunek 5.14: Zakresy selekcji cząstek z wykorzystaniem wielomianów dopaso-
59
60
dE/dx [MIP]
dE/dx [MIP]
300
1.6 1.6 300
250
250
1.4 200 1.4
200
150
1.2 1.2 150
100 100
1 1
50 50
0.8 0 0.8 0
-1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
log(p) [log(GeV/c)] log(p) [log(GeV/c)]
dE/dx [MIP]
dE/dx [MIP]
300
0.8-1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 0 0.8-1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 0
log(p) [log(GeV/c)] log(p) [log(GeV/c)]
Wybrane czastki dodatnie dla (W(p)+3,0 σW, W(p)-2,0 σW ) 3 Wybrane czastki ujemne dla (W(p)+2,0 σW, W(p)-3,0 σW) 3
× 10 × 10
2 2 450
400
400
1.8 350 1.8
350
dE/dx [MIP]
dE/dx [MIP]
300
1.6 1.6 300
250
250
1.4 200 1.4
200
150
1.2 1.2 150
100 100
1 1
50 50
0.8 0 0.8 0
-1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
log(p) [log(GeV/c)] log(p) [log(GeV/c)]
wanych do maksimów i szerokości sygnału dE/dx dla cząstek dodatnio (po lewej)
Rysunek 5.15: Zakresy selekcji cząstek z wykorzystaniem wielomianów dopaso-
ROZDZIAŁ 5. ANALIZA DANYCH
5.3. ROZKŁADY MASY NIEZMIENNICZEJ 61
800
1.0 σc
700 2.0 σc
2.5 σc
600
3.0 σc
500
400
300
200
100
0
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
1.0 σc
3500
2.0 σc
3000 2.5 σc
3.0 σc
2500
2000
1500
1000
500
× 10
3 Rozklady masy niezmienniczej - roznica
Liczba wejsc
4000 1.0 σc
3000 2.0 σc
2.5 σc
2000
3.0 σc
1000
-1000
-2000
-3000
-4000
-5000
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
200
100
0
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
3500 1.5 σ c
3000
2.0 σ c
asym.
2.5 σ c
2500
2000 3.0 σ c
1500
1000
500
× 10
3 Rozklady masy niezmienniczej - roznica
2000
1.0 σ c
Liczba wejsc
1.5 σ c
1500 2.0 σ c
asym.
1000 2.5 σ c
3.0 σ c
500
800
700 1.5 σ c
600
2.0 σ c
asym.
500
2.5 σ c
400 3.0 σ c
300
200
100
0
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
3500 1.5 σ c
3000
2.0 σ c
asym.
2.5 σ c
2500
2000 3.0 σ c
1500
1000
500
× 10
3 Rozklady masy niezmienniczej - roznica
1000
1.0 σ c
Liczba wejsc
800 1.5 σ c
600
2.0 σ c
asym.
400 2.5 σ c
200 3.0 σ c
-200
-400
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
400 3.0 σ c
300
200
100
0
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
3500 1.5 σ c
3000
2.0 σ c
asym.
2.5 σ c
2500
2000 3.0 σ c
1500
1000
500
× 10
3 Rozklady masy niezmienniczej - roznica
2000
1.0 σ c
Liczba wejsc
1.5 σ c
1500 2.0 σ c
asym.
1000 2.5 σ c
3.0 σ c
500
800
700 1.5 σ c
600
2.0 σ c
asym.
2.5 σ c
500
400 3.0 σ c
300
200
100
0
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
3500 1.5 σ c
3000
2.0 σ c
asym.
2.5 σ c
2500
2000 3.0 σ c
1500
1000
500
× 10
3 Rozklady masy niezmienniczej - roznica
1000
1.0 σ c
Liczba wejsc
800 1.5 σ c
600
2.0 σ c
asym.
400 2.5 σ c
200 3.0 σ c
-200
-400
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
300
200
100
0
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
4000
1.5 σ W
3500 2.0 σ W
3000 asym.
2500 2.5 σ W
2000
3.0 σ W
1500
1000
500
× 10
3 Rozklady masy niezmienniczej - roznica
2000
1.0 σ W
Liczba wejsc
1.5 σ W
1500 2.0 σ W
asym.
1000 2.5 σ W
3.0 σ W
500
800
1.5 σ W
700 2.0 σ W
600 asym.
500 2.5 σ W
3.0 σ W
400
300
200
100
0
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
4000
1.5 σ W
3500 2.0 σ W
3000 asym.
2500 2.5 σ W
2000
3.0 σ W
1500
1000
500
× 10
3 Rozklady masy niezmienniczej - roznica
1000
1.0 σ W
Liczba wejsc
800 1.5 σ W
600
2.0 σ W
asym.
400 2.5 σ W
200 3.0 σ W
-200
-400
0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
2
minv [GeV/c ]
Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: BB ± 1.0 σc Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: BB ± 1.5 σc
×103 ×103
700 700
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV) Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV)
T T
500 500
400 400
300 300
200 200
100 100
0 0
-100 -100
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [GeV/c2] minv [GeV/c2]
Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: BB ± 2.0 σc Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: BB ± 2.5 σc
×103 ×103
1400 1600
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV) Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV)
T T
1000
800
800
600
600
400
400
200
200
0 0
-200 -200
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [GeV/c2] minv [GeV/c2]
Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: BB ± 3.0 σc Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: asymetryczna
×103 ×103
1400
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV) Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV)
T T
1600
Tlo: Eksponenta + Hiperbola Tlo: Eksponenta + Hiperbola
1200 1000
1000 800
800
600
600
400
400
200
200
0
0
-200 -200
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [GeV/c2] minv [GeV/c2]
Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 1.0 σc Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 1.5 σc
×103 ×103
700 700
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV) Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV)
T T
500 500
400 400
300 300
200 200
100 100
0 0
-100 -100
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [GeV/c2] minv [GeV/c2]
Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 2.0 σc Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 2.5 σc
×103 ×103
1400 1600
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV) Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV)
T T
1000
800
800
600
600
400
400
200
200
0 0
-200 -200
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [GeV/c2] minv [GeV/c2]
Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 3.0 σc Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: asymetryczna
×103 ×103
1400
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV) Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV)
T T
1600
Tlo: Eksponenta + Hiperbola Tlo: Eksponenta + Hiperbola
1200 1000
1000 800
800
600
600
400
400
200
200
0
0
-200 -200
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [GeV/c2] minv [GeV/c2]
Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 1.0 σW Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 1.5 σW
×103 ×103
700 700
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV) Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV)
T T
500 500
400 400
300 300
200 200
100 100
0 0
-100 -100
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [GeV/c2] minv [GeV/c2]
Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 2.0 σW Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 2.5 σW
×103 ×103
1400 1600
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV) Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV)
T T
1000
800
800
600
600
400
400
200
200
0 0
-200 -200
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [GeV/c2] minv [GeV/c2]
Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: W(p) ± 3.0 σW Roznica minv (biny w krotnosci). Selekacja czastek: asymetryczna
×103 ×103
1400
Liczba wejsc
Liczba wejsc
Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV) Relatywistyczny Breit-Wigner * PS(p = 1.0 GeV)
T T
1600
Tlo: Eksponenta + Hiperbola Tlo: Eksponenta + Hiperbola
1200 1000
1000 800
800
600
600
400
400
200
200
0
0
-200 -200
0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
minv [GeV/c2] minv [GeV/c2]
Taka metoda była stosowana dla wszystkich wykresów masy niezmienniczej uży-
wanych w analizach. Efekty dopasowań przedstawiono na rys. 5.23, 5.24 i 5.25.
Tak dopasowane funkcje całkowano, po czym od wyniku całki z sumy funkcji
sygnału i tła odejmowano całkę z funkcji tła. Całkowanie przeprowadzono na
następujących zakresach:
• h2 · mπ ; 1, 0i [GeV /c2 ],
• h2 · mπ ; 1, 5i [GeV /c2 ],
• h2 · mπ ; 2, 0i [GeV /c2 ],
• h2 · mπ ; 5, 0i [GeV /c2 ],
gdzie suma pod pierwiastkiem to suma wszystkich binów, dla których przeprowa-
dzono dopasowanie, a δ(Nisub ) to błąd pojedynczego binu. Jest on dany wzorem:
q
δ(Nisub ) = δ(Nireal )2 − c × δ(Nimix )2 , (5.4)
Wyniki
0.14
odchylenie dla czastek naladowanych dodatnio
0.12
odchylenie dla czastek naladowanych ujemnie
0.1
0.08
0.06
0.04
0.02
-0.02
-0.04
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2
log(p) [log(GeV/c)]
75
76 ROZDZIAŁ 6. WYNIKI
h3; 100i [GeV/c], co przekłada się na log(p) ∈ h∼ 0.5; 2i [GeV/c]), różnice po-
między krzywą Bethego-Blocha a dopasowanym wielomianem są niewielkie i w
znacznej części nie przekraczają 0, 02 MIP. Wyjątkiem jest dopasowanie dla czą-
stek dodatnich, gdzie, jak wcześniej zostało powiedziane (patrz roz. 5.2.2), sygnał
pochodzący od protonów uniemożliwia dopasowanie funkcji opisującej kształt pi-
ku pionów. Z uwagi na tak małe różnice należy spodziewać się, że wyniki iden-
tyfikacji cząstek z wykorzystaniem krzywych Bethego-Blocha i wielomianu przy
stałej szerokości przedziału akceptowanych cząstek będą zbliżone.
Do analiz wykorzystujących wielomiany również do opisania szerokości prze-
działu akceptowanych cząstek zbadano szerokość funkcji Gaussa dopasowanych
w różnych przedziałach pędowych (rys. 6.2). W tym przypadku wartość otrzyma-
nych punktów, a więc i dopasowanego wielomianu w znacznym zakresie pędów
różni się od ustalonej przez eksperyment NA49 wartości 0,05 MIP. Można więc
oczekiwać, że wyniki otrzymane w analizach korzystających z tych wielomianów
będą wyraźnie różnić się od rezultatów dwóch pozostałych typów analiz.
Wartosci σ
Wartosc σ [MIP]
0.08
0.06
0.04
0.02
0
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2
log(p) [log(GeV/c)]
60000
50000
40000
30000
10000
x = 1.0 x = 1.5 x = 2.0 x = 2.5 x = 3.0 asymmetryczna
Selekcja czastek
60000
50000
40000
30000
10000
x = 1.0 x = 1.5 x = 2.0 x = 2.5 x = 3.0 asymmetryczna
Selekcja czastek
Jak widać, rezultaty otrzymane dla różnych parametryzacji różnią się o war-
tość mniejszą niż błąd wyznaczenia tych wartości. Jednocześnie wyniki są o około
30M eV /c2 mniejsze w przypadku położenia maksimum i około 40M eV /c2 mniej-
sze w przypadku szerokości rezonansu niż wartości z [1] zamieszczone w tabeli
5.9. Spadek wartości masy jest obserwowany również przy energiach w środku
√
masy SN N = 200 GeV. Wynosi on wtedy około 70M eV /c2 [25].
Rozdział 7
Podsumowanie
81
Bibliografia
[1] C. Amsler et al. (Particle Data Group). Physics Letters, B667, 2008.
[odniesienie na str. vi, viii, 16, 21, 61, 79]
[5] Donald H. Perkins. Wstęp do fizyki wysokich energii. Wydawnictwo Naukowe PWN,
2004. [odniesienie na str. 2, 3, 4, 26, 89]
[8] J. Allday. Quarks, Leptons and the Big Bang. Institute of Physics Publishing, second
edition edition, 2002. [odniesienie na str. 3, 7]
[12] U. Heinz P. F. Kolb, J. Sollfrank. Anisotropic Transverse Flow and The Quark-
Hadron Phase Transition. Phys. Rev., C62:054909, 2000. [odniesienie na str. 10, 11,
12]
83
84 BIBLIOGRAFIA
[16] A. Milov. Light Vector Mesons. Eur. Phys. J., C61:721–728, 2009.
[odniesienie na str. 16]
[17] H. Bichsel. A Method to Improve Tracking and Particle Identification in TPCs and
Silicon Detectors. Nucl. Instrum. Meth., A562:154–197, 2006. [odniesienie na str. 18,
29]
[22] F.Sikler. Particle Identyfication Using dE/dx and its Application for Physics.
http://na49info.web.cern.ch/na49info/na49/Physics/dEdx/notes/dedx.ps.gz, 1999.
[odniesienie na str. 20]
[23] S. Afanasiev i inni (Kolaboracja NA49). The NA49 Large Acceptance Hadron Detec-
tor. Technical report, European Organization for Nuclear Research, Styczeń 1999.
[odniesienie na str. 20, 32, 33, 36]
[27] R. Aymar. The LHC Project and Future of CERN. Symposium on Physics of
Elementary Interactions in the LHC Era, Kwiecień 2008. [odniesienie na str. 32]
87
Dodatek A
Słowniczek pojęć
89