‫صاحب امتياز‪:‬‬

‫گيك‬ ‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬ ‫انجمن علمي كامپيوتر‬

‫دانشكده فني شهيد شمسي پور تهران‬

‫مدير مسئول‪:‬‬
‫نشريه تخصصي انجمن علمي كامپيوتر دانشكده شهيد شمسي پور تهران‬

‫امير جمالي‬
‫نشريه تخصصي انجمن علمي كامپيوتر‬
‫دانشكده فني شهيد شمسي پور تهران‬ ‫سردبير‪:‬‬
‫سال اول ‪ -‬شماره ‪ - 5‬خرداد ‪1389‬‬ ‫سيد ابراهيم امام جمعه‬

‫پيش گفتار ‪2 ......................................................................................................‬‬ ‫هيئت تحريريه‪:‬‬

‫سخت افزار‬ ‫سجاد ابراهيمي‬
‫‪ UEFI‬پاياني براي ‪3 .................................................................. BIOS‬‬ ‫وحيد قاسم خاني‬
‫حافظه پنهان چگونه كار مي كند؟ ‪10 ...................................................................‬‬
‫سري مقاله هاي آموزش ‪( AVR‬شماره ‪17 ................................................... )3‬‬ ‫طراح جلد‪:‬‬
‫شبكه‬ ‫احمد كريمي‬
‫شبكه هاي ‪ GSM ، GPRS‬و مقايسه آنها با‬
‫شبكه هاي ‪25 ..................................................................... 4G , 3G, 2.75G‬‬ ‫صفحه آرايي‪:‬‬
‫مصاحبه‬ ‫عبداهلل ميرزابيكي‬
‫گفتگو با جناب آقاي دكتر حاجي رسوليها ‪33 .........................................................‬‬ ‫(با الهام از نشريه فضاي نانو)‬
‫تازه ها ‪38 ........................................................................................................................‬‬
‫شرايط همكاري ‪44 ...............................................................................................‬‬ ‫همكاران اين شماره‪:‬‬
‫مجيد عابدي‬
‫سيد ابراهيم امام جمعه‬
‫سعيد افشاري‬
‫سجاد ابراهيمي‬
‫امير جمالي‬
‫ناصر حيدري‬

‫پست الكترونيك‪:‬‬
‫‪GeekMagazine.sh@gmail.com‬‬

‫‪General Electrical Engineering Knowledge‬‬

‫آدم‌های معمولی‪ ‬در برخورد و معاشرت با یک گیک به احتمال‬
‫قوی دچار مشکل خواهند شد و اصطالحات‪ ،‬شوخی‌ها و عالیق‬
‫او را درک نمی‌کنند‪.‬‬
‫مثال یک جمله بسیار ساده از یک گیک کامپیوتر می تواند به‬
‫صورت زیر باشد‪:‬‬
‫به طور کلی در جهان‪ 10 ‬نوع انسان وجود دارد‪ ،‬آنهایی که‬
‫باینری می فهمند و آنها که باینری نمی فهمند!‬
 ‫گيك‬
‫راتفگ شيپ‬

‫زمان می گذرد‪ ،‬انسان ها تغییر می کنند و دنیا تغییر می کند‪ .‬علم رو به پیشرفت است ما هم به دنبال آن می رویم‪ ،‬و‬
‫به امید روزی هستیم که پیش آهنگ تغییرات باشیم‪ .‬در این شماره یک بخش به نشریه گیک اضافه شده است‪ ،‬که این‬
‫امر با تالش یکایک افراد تیم نشریه گیک به وقوع پیوسته است‪ .‬امیدواریم در آینده نزدیک بتوانیم شما دانشجوی عزیز‬
‫را هم در گیک همراه خويش ببینیم‪.‬‬
‫در این شماره مصاحبه ای با جناب آقای دکتر حاجی رسولیها ترتیب دادیم ‪ ،‬که مشروح آن را در بخش مربوطه می‬
‫خوانید‪.‬‬
‫راه ارتباطی ما ‪ GeekMagazine.sh@gmail.com‬است‪ .‬لطفا انتقادات و پیشنهادات خود را نیز به همین آدرس‬
‫بفرستید‪.‬‬
‫امير جمالي ‪ -‬مدير مسئول‬

‫‪2‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬

‫‪UEFI‬پایانی برای ‪BIOS‬‬

‫)‪BIOS (Basic Input/Output System‬‬

‫تاریخچه‪:‬‬
‫بایوس در سال ‪ 1987‬به عنوان یک تکنولوژی و استاندارد برای کامپیوترهای شخصی ‪ IBM‬معرفی شد و این تکنولوژی بر خالف دیگر تکنولوژی‬
‫های جدید و به روز شده‪ ،‬کماکان بدون هیچ تغییری همچنان مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫تهیه کننده‪:‬‬ ‫شاید اولین باری که واژه ‪ BIOS‬مورد استفاده قرار گرفت و به عنوان یک تکنولوژی مطرح شد‪ ،‬زمانی بود که سیستم عامل ‪CP/M‬‬
‫مجيد عابدي‬ ‫توسط ‪ Gray Kildall‬نوشته شد‪ Kildall .‬به همراه همسرش‪،‬‬
‫‪ ،Dorothy McEwen‬بعد از تاسیس شرکت ‪Intergalactic‬‬
‫‪ Digital Research‬که بعدها به ‪.Digital Research Inc‬‬
‫نامگذاری شد‪ ،‬توانستند این سیستم عامل را بر روی میکروکامپیوتر‬
‫‪ ،IMSAI 8080‬که مدل شبیه سازی شده از میکروکامپیوتر‬
‫‪ Altair 8800‬بود‪ ،‬پیاده سازی کنند که جهش بزرگی برای این‬
‫شرکت محسوب شد‪ .‬به مرور زمان با خرید روزافزون این سیستم‬
‫عامل توسط شرکت های بنام‪ ،‬اجبار برای پشتیبانی از سخت‬
‫افزارهای متعدد به وجود آمد که در این بین ‪ Kildall‬پیشگام ارایه‬
‫مفاهیم بایوس شد‪.‬‬

‫كارشناس مهندسي‬
‫تكنولوژي نرم افزار‬
‫دانشکدۀ فنی شهید‬
‫شمسی پور تهران‬

‫‪3‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪3‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬

‫‪IMSAI 8080 a popular clone of the Altair 8800‬‬

‫‪Altair 8800 Computer with 8 inch floppy disk system‬‬

‫با ارایه این تکنولوژی‪ ،‬که هنوز زمان زیادی برای فراگیر شدن آن مانده بود‪ Kildall ،‬توانست با ذخیره مجموعه ای از روتین ها درون ‪،ROM‬‬
‫قابلیت اجرا در سامانه های مختلف بدون اعمال تغییرات را به‪ CP/M‬دهد‪.‬‬

‫بايوس چيست؟‬
‫يک سیستم کامپیوتری از دو بخش کلی تشکیل شده است‪:‬‬
‫سخت افزار‪:‬‬
‫سخت افزار شامل اجزای فیزیکی سیستم می شود‪.‬‬
‫نرم افزار‪:‬‬
‫نرم افزار نیز که قابلیت استفاده از سخت افزار را فراهم می آورد شامل‬
‫سه نوع می شود‪:‬‬

‫‪4‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪4‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫شناسایی شوند‪ .‬ناگفته نماند که چون بایوس به صورت‬
‫ثابت با این قطعات در حال تعامل است‪ ،‬درایورها را داخل‬
‫‪ RAM‬بارگذاری کرده تا دستورالعمل ها با سرعت باالیی‬
‫اجرا شوند‪.‬‬
‫•آماده سازی ثبات ها و مدیریت برق رسانی‬
‫•انجام عملیات‪: (Power-On Self-Test) POST‬‬
‫عملیات ‪ POST‬سه وظیفه دارد‪:‬‬
‫‪ .1‬بررسی وضعیت و اطمینان از اینکه تمام قطعات سخت‬
‫افزاری به درستی کار می کنند‪.‬‬
‫‪ .2‬فعال سازی دیگر چیپ های بایوس بر روی برخی‬
‫قطعات سخت افزاری (برای مثال؛ ‪ SCSI‬و کارت های‬
‫گرافیک اغلب بایوس مخصوص به خود را دارند‪).‬‬
‫‪ .3‬فراهم سازی یک سری وقفه ها و روتین های سطح‬
‫پایین‪ ،‬تا به وسیله آنها سیستم عامل توانایی برقراری‬
‫ارتباط و تعامل با قطعات سخت افزاری مختلف را داشته‬
‫باشد‪ .‬این روتین های واسط توانایی برقراری ارتباط با‬
‫برخی قطعات همچون صفحه کلید )‪ ،(INT 16h‬صفحه‬
‫نمایش‪ ،‬پورت های سری و موازی مخصوصا زمان بوت‬
‫شدن کامپیوتر را دارا می باشند‪ .‬در آخر‪ ،‬بایوس با استفاده‬
‫از وقفه ‪ INT 19h‬پایان عملیات ‪ POST‬را اعالم کرده‬
‫و به انجام مراحل بعدی می پردازد‪.‬‬
‫ ‪‬قبل از شروع عملیات ‪ ،POST‬بایوس بررسی می کند‬
‫که آیا سیستم راه اندازی مجدد شده )‪ (Reboot‬یا‬
‫اینکه هم اکنون روشن شده است )‪.(Cold Boot‬‬
‫تشخیص این وضعیت تنها با خواندن مقدار از آدرس‬
‫‪ 0000:0472‬صورت می گیرد‪ .‬اگر مقدار خوانده‬
‫شده برابر با ‪ 1234h‬بود‪ ،‬بایوس متوجه می شود که‬
‫سیستم راه اندازی مجدد شده )‪ (Reboot‬پس از عملیات‬
‫‪ POST‬صرفه نظر می کند‪ ،‬و همچنین اگر هر مقداری به‬
‫جز این مقدار خوانده شود به منزله روشن شدن سیستم‬
‫است)‪ (Cold Boot‬و عملیات ‪ POST‬به صورت باال‬
‫انجام می گیرد‪.‬‬
‫•نمايش تنظيمات و اطالعات سيستم)‪(INT 11h‬‬
‫ ‪‬چه مقدار حافظه اصلی روی سیستم نصب‬
‫‪5‬‬
‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬
‫‪5‬‬
‫برنامه های کاربردی؛ که باالترین سطح در الیه نرم افزار می باشد‪.‬‬
‫سیستم عامل؛ وظیفه مدیریت منابع سیستم را بر عهده دارد‪.‬‬
‫بایوس؛ نوع سوم که در پایین ترین سطح از این الیه قرار دارد و‬
‫مجموعه ای از دستورالعمل هایست که به عنوان واسط بین سخت‬
‫افزار و سطوح باالتر نرم افزاری مطرح می شود‪.‬‬
‫ ‬
‫وقتی سیستم روشن شد‪ ،‬ریزپردازنده اقدام به اجرای اولین دستورالعمل‬
‫ ‬ ‫می کند که این دستورالعمل را باید از جایی بدست آورد‪ .‬همچنانکه‬
‫امکان ارایه دستورالعمل قابل اجرا از سوی سیستم عامل نیست چون‬
‫روی دیسک سخت است و هنوز بارگذاری نشده است‪ .‬ریزپردازنده‬
‫نیز بدون اینکه دستورالعملی به او بگوید که چطور با قطعات کار‬
‫کند‪ ،‬توانایی برقراری ارتباط با آنها را ندارد‪ .‬پس نیاز به بخشی است‬
‫تا این وظیفه را بر عهده گیرد‪ ،‬که بایوس به عنوان مسئول راه انداز‬
‫سیستم‪ ،‬نخستین نرم افزاری است که بعد از روشن شدن سیستم به‬
‫اجرا در می آید‪.‬‬
‫بایوس درون ‪ ROM‬یا روی یک چیپ از نوع حافظه فلش قرار گرفته‬
‫است‪ .‬همچنین تمام اطالعات از قبیل تاریخ‪ ،‬ساعت و تنظیمات اولیه‬
‫فرار به نام ‪ CMOS‬ذخیره می شود‪.‬‬
‫آن بر روی یک حافظه غیر ّ‬
‫وظیفه اصلی و میتوان گفت مهمترین وظیفه بایوس‪ ،‬بارگذاری سیستم‬
‫عامل است‪ .‬ولی این بارگذاری نیازمند طی شدن یک سری مراحل و‬
‫پیش نیازهاست که بدون این پیش نیازها عمل بارگذاری سیستم‬
‫عامل با شکست روبرو می شود‪.‬‬
‫مراحل بارگذاری سیستم عامل توسط‬
‫بایوس‪:‬‬
‫•بررسی تنظیمات ‪CMOS‬‬ ‫ ‬
‫نخستین کاری که بایوس بعد از روشن شدن سیستم‬
‫انجام می دهد‪ ،‬بررسی اطالعات ذخیره شده روی ‪64‬‬
‫بایت از حافظه چیپ ‪ CMOS‬می باشد‪.‬‬
‫•بارگذاری وقفه ها و درایور قطعات‪:‬‬ ‫ ‬
‫این قسمت از بایوس به عنوان مترجم بین سخت افزار و‬
‫سیستم عامل عمل می کند‪ .‬به عنوان مثال وقتی کلیدی‬
‫از صفحه کلید فشرده شد‪ ،‬کد اسکی این کلید به وقفه‬
‫گیر صفحه کلید فرستاده شده و سپس این وقفه به‬
‫‪ CPU‬ارسال می شود که پس از پردازش در پایان به‬
‫سیستم عامل می رسد‪ .‬همچنین درایور برخی قطعات‬
‫سخت افزاری همانند صفحه کلید‪ ،‬دیسک سخت‪ CD ،‬و‬
‫ ‬ ‫‪ Floppy‬درایوها که هنگام بارگذاری الزم هستند درون‬
‫بایوس قرار دارند تا بدون هیچ مشکلی توسط بایوس‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫است‪(INT 12h) .‬‬

‫ ‪‬دیسک سخت و ‪ CD/DVD‬درایوها از چه‬

‫نوعی هستند‪.‬‬

‫ ‪‬نوع پردازنده و سرعت آن‬

‫ ‪‬نسخه بایوس نصب شده و تاریخ آخرین‬

‫بروزرسانی آن‬

‫ ‪...‬‬

‫‪UEFI‬‬ ‫•تعيين اينكه چه قطعاتي داراي قابليت بوت هستند‪.‬‬ ‫ ‬

‫‪(Unified Extensible Firmware‬‬ ‫)‪(Bootable‬‬
‫)‪Interface‬‬
‫همانطور که در بخش قبل گفته شد‪ ،‬بایوس تنها بخشی از سیستم‬ ‫•شروع راه اندازی ترتیبی )‪(Bootstrap Sequence‬‬ ‫ ‬
‫های کامپیوتری امروز است که بعد از گذشت ‪ 23‬سال همچنان بدون‬
‫در پایان بایوس به بررسی ترتیب مشخص شده تجهیزات‬
‫هیچ تغییری مورد استفاده قرار می گیرد‪ .‬زمانی پردازنده ها در محیط‬
‫ذخیره سازی برای راه اندازی می پردازد تا سیستم عامل‬
‫‪ 16‬بیتی مشغول به پردازش بودند و معماری حافظه های تصادفی‬
‫را بارگذاری کند ‪.‬این ترتیب در پیکربندی بایوس به‬
‫طوری طراحی شده بود که تنها محدود به ‪ 1‬مگا بایت می شد‪ ،‬بعد ها‬
‫عناوین‪First Boot Device, Second Boot‬‬
‫معماری ‪CPU‬ها به ‪ 32‬بیت و ‪ 64‬بیت تبدیل شد‪ ،‬حجم حافظه ها‬
‫‪ Device‬و ‪ ...‬مشخص شده است‪.‬‬
‫افزایش یافت‪ ،‬روش های دستیابی به اطالعات روز به روز توسعه پیدا‬
‫کردند و همچنین چهار نسل از سیستم عامل ها و چندین نسل از باس‬ ‫اگر اولین دستگاه مشخص شده بدون هیچ مشکلی راه‬
‫ها را پشت سر گذاشتیم‪ ،‬ولی بایوس کماکان به همان شکل ابتدایی‬ ‫اندازی شد و بایوس توانست سیستم عامل را بارگذاری و‬
‫خود و بدون هیچ تغییری باقی مانده است‪ .‬این مساله همیشه به عنوان‬ ‫کنترل سیستم را به آن واگذار کند ‪،‬دستگاه های دیگر‬
‫یک چالش در توسعه سیستم ها و سخت افزارهای آینده بین سازندگان‬ ‫بررسی نمی شوند ‪.‬ولی اگر به مشکلی اعم از سخت افزاری‬
‫قطعات الکترونیکی مطرح بود تا زمانی که شرکت ‪ Intel‬تصمیم به‬ ‫یا نرم افزاری برخورد کرد ‪،‬اقدام به بارگذاری سیستم عامل‬
‫توسعه یک ‪ CPU‬جدید بر پایه معماری ‪ 64‬بیت به نام ‪Itanium‬‬ ‫از روی رسانه بعدی به همان ترتیب مشخص شده در‬
‫)‪ (IA64‬گرفت‪ .‬در این مسیر باز بایوس به عنوان یک چالش اساسی‬ ‫پیکربندی بایوس می کند و باز به همین صورت این عمل‬
‫مانعی برای توسعه سخت افزاری بود‪ ،‬همچنین برای انجام این طرح‬ ‫تکرار می شود تا بتواند سیستم عامل را باگذاری کند‪.‬‬
‫می بایست معماری ‪ X86‬به طور کامل برچیده می شد و بایوس دیگر‬
‫جایی در سیستم پیدا نمی کرد‪ .‬پس فرصت جدیدی برای ساخت یک‬ ‫ ‪‬در صورتی که بایوس نتواند هیچ رسانه قابل راه انداز که‬

‫رابط جدید بین سیستم عامل و سخت افزار بوجود آمد‪.‬‬ ‫از طریق آن سیستم عامل بارگذاری شود را پیدا کند ‪،‬با‬

‫این نخستین قدم ها برای جایگزینی بایوس با یک استاندارد جدیدی‬ ‫ارسال وقفه ‪ INT 18h‬پایان ناموفق بارگذاری سیستم‬

‫به نام ‪ EFI‬در میانه های دهه ‪ 90‬میالدی بود که صورت گرفت‪.‬‬ ‫عامل )‪ (:Boot Failure‬را اعالم می کند‪.‬‬

‫در ابتدای پیدایش این تکنولوژی‪ Intel ،‬نام ‪ EFI‬را برگزیده بود‪،‬‬
‫ولی بعدها (سال ‪ )2004‬برای بوجود آوردن یک اجماع بین سازندگان‬
‫قطعات کامپیوتری جهت پشتیبانی از آن‪ ،‬با تشکیل یک استاندارد‬
‫و فروم‪ ،‬آن را به نام ‪ Unified EFI‬تغییر داد که هم اکنون این‬
‫استاندارد متشکل از ‪ 11‬شرکت بزرگ سخت افزاری و نرم افزاری دنیا‬
‫است که عبارتند از‪:‬‬

‫‪6‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪6‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫‪• AMD‬‬
‫‪• American Megatrends Inc.‬‬
‫‪• Apple Computer, Inc.‬‬
‫‪• Dell‬‬
‫‪• Hewlett Packard‬‬
‫‪• IBM‬‬
‫‪• Insyde‬‬
‫‪• Intel‬‬
‫‪• Lenovo‬‬
‫‪• Microsoft‬‬
‫‪• Phoenix Technologies‬‬

‫تفاوت که عمل شناسایی و راه اندازی سخت افزار قبل از شروع‬

‫بارگذاری سیستم عامل صورت می گیرد‪ .‬با این عمل ‪ UEFI‬راه‬
‫اندازی سخت افزاری را بر عهده گرفته و این وظیفه از دوش سیستم‬
‫عامل برداشته می شود که یکی از راهکارهای تسریع بارگذاری سیستم‬ ‫‪ UEFI‬چیست؟‬
‫عامل است‪.‬‬ ‫تکنولوژی و استاندارد ‪ UEFI‬مدل جدیدی برای ارتباط بین سیستم‬
‫عالوه بر این‪ ،‬شرکت ‪ Insyde Software‬به عنوان یکی از شرکت‬ ‫عامل و سخت افزار است‪ .‬این رابط متشکل از جدول های داده ای‬
‫های دارای پروانه توسعه ‪ ،UEFI‬با ساخت محصولی مبتنی بر‬ ‫است که اطالعات مرتبط به پلتفرم سیستم و همچنین سرویس‬
‫‪ UEFI‬به نام ‪ ،InsydeH20‬امکان نوشتن برنامه های کاربردی‬ ‫های بارگذاری سیستم عامل را در خود گنجانیده است‪ .‬تمام این‬
‫قبل از بارگذاری )‪ (Pre-Boot Applications‬را به سازندگان‬ ‫خصوصیات یک محیط استاندارد را برای بوت شدن سیستم عامل و‬
‫سخت افزاری ارایه کرده است‪.‬‬ ‫اجرای برنامه های کاربردی‪ ،‬قبل از بار شدن سیستم عامل ‪(Pre-‬‬
‫جریان بارگذاری سیستم عامل توسط ‪:UEFI‬‬ ‫)‪ Boot Applications‬فراهم می آورد‪.‬‬
‫تکنولوژی ‪ UEFI‬با ایجاد یک رابط شفاف بین سیستم عامل و سخت‬
‫افزار در زمان بوت‪ ،‬امکان ایجاد یک سیستم مستقل از سخت افزار‬
‫)‪ (Machine Independence‬را برای راه اندازی کارت های‬
‫توسعه فراهم می آورد‪.‬‬
‫از ویژگی های اساسی ‪ ،UEFI‬دارا بودن یک محیط مستقل قبل از‬
‫بارگذاری سیستم عامل است‪ ،‬که امکانات فراوانی از قبیل ویروس یابی‪،‬‬
‫پارتیشن بندی یا انجام خطایابی سخت افزاری )‪ (Diagnostics‬را‬
‫فراهم می آورد‪.‬‬
‫شرکت ‪ Intel‬همچنین با ایجاد یک چارچوب کاری تحت عنوان‬
‫‪ ،Platform Innovation Framework‬امکان نوشتن ماژول‬
‫های نرم افزاری را به سازندگان قطعات کامپیوتری داده است‪ .‬این‬
‫ماژول ها همانند درایورهای سخت افزاری ویندوز می باشد‪ ،‬با این‬

‫‪7‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪7‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫روزهایی که شما نیازمند یک ‪ Boot Manager‬برای بارگذاری‬ ‫تکنولوژی ‪ UEFI‬شامل اطالعات طبقه بندی شده درون یک جدول‬
‫سیستم عامل های مختلف بودید و یا اینکه هنگام نصب ویندوز روی‬ ‫اطالعاتی می باشد که سرویس های بارگذاری و سرویس های زمان‬
‫سیستمی که از قبل لینوکس روی آن نصب بوده و مشکالت بعد‬ ‫اجرا را در اختیار سیستم عامل قرار می دهد‪.‬‬
‫آن‪ ،‬دیگر به پایان رسیده است‪ ،‬چرا که ‪ EFI‬با پیاده سازی ‪Boot‬‬ ‫سرویس های بارگذاری متشکل از‪:‬‬
‫‪ Manager‬خود این کار را با رفع این مشکالت بر عهده می گیرد‪.‬‬ ‫‪ .1‬سرویس راه اندازی (‪)Initialization‬‬
‫همچنین سازندگان قطعات کامپیوتری با این تکنولوژی این امکان‬ ‫‪ .2‬سرویس های فایل )‪(File Services‬‬
‫را بدست می آورند تا در زمان ساخت قطعات‪ ،‬با توجه به نیازهای‬ ‫‪ .3‬تار و پودهای گرافیکی (‪)Texture‬‬

‫خریداران‪ ،‬ویژگی های مختلفی را روی قطعات خود پیاده سازی کنند‪.‬‬ ‫‪.4‬کنسول گرافیکی کاربر (‪)Graphical User Console‬‬

‫به عنوان مثال‪ ،‬امکان ‪ Boot Camp‬ماشین های ‪ ،Apple‬این‬

‫امکان را به کاربران می دهد تا یک نسخه از ویندوز نیز کنار سیستم‬
‫عامل ‪ Mac‬نصب شود‪ ،‬بدون اینکه مشکلی پیش آید‪ .‬این ویژگی با‬
‫بهره گیری از ‪ EFI‬امکان پذیر شده است‪.‬‬
‫ویژگی راه انداز پلتفرم یا )‪ PI (Platform Initialization‬با‬
‫فراهم آوردن حالت پشتیبانی سازگار یا ‪CSM (Compatibility‬‬
‫)‪ Support Mode‬امکان افزودن واسط های جدید جهت پشتیبانی‬
‫از تمام سرویس ها و روتین های ویژه بایوس را نیز می دهد که با این‬
‫ویژگی دیگر نباید نگران ناسازگاری در سیستم های مختلف بود‪ ،‬چون‬
‫این طور برداشت می شود که ‪ UEFI‬تمام روتین ها و وقفه های‬
‫بایوس را در دل خود جای داده تا وظایف ویژه ای از قبیل ‪ POST‬و‬
‫‪ ACPI‬همچنان در دوش بایوس باقی بماند‪.‬‬ ‫و همچنین سرویس های زمان اجرا نیز به نوبه خود شامل تاریخ ‪،‬زمان‬
‫از دیگر ویژگی های مهم برای سازندگان‪ ،‬امکان سازگاری سریع با این‬ ‫و سرویس های )‪ NVRAM (Non-Volatile RAM‬هستند‪.‬‬
‫تکنولوژی در جهت راهبرد منافع سازندگان است‪.‬‬ ‫برای فعال سازی و آسان کردن ارتباطات داخلی قطعات کامپیوتر‪،‬‬
‫مزایای ‪:UEFI‬‬ ‫تمام درایورها و اجزا توسط یک پروتکل تعریف شده ‪،‬با یکدیگر ارتباط‬
‫این تکنولوژی مزیت های زیادی نسبت به بایوس دارد که می توان‬ ‫برقرار می کنند ‪.‬درایورها بسیار مهم هستند ‪،‬چرا که بایت کدهای‬
‫بدین صورت به آن اشاره کرد‪:‬‬ ‫تولیدی ‪ EFI‬یا )‪ EBC(EFI Byte-Code‬در یک محیط غیر‬
‫•باال بردن سرعت پروسه بارگذاری سیستم عامل‬ ‫ ‬ ‫وابسته به پردازنده )‪ (Processor Independence‬اجرا می‬
‫•ارایه قابلیت های فراوان و گسترده حتی قبل از اینکه‬ ‫ ‬ ‫شوند‪.‬‬
‫سیستم عامل شروع به بارگذاری شود‪( .‬ویروس یابی‪،‬‬
‫پارتیشن بندی و ‪)...‬‬
‫•قابلیت پیمانه ای (‪)Modularity‬؛ به این معنی که شما‬ ‫ ‬
‫می توانید کدها و درایورهای شخصی سازی شده خود را‬
‫به آن اضافه کنید‪.‬‬
‫•قابلیت اجرا بر روی پلتفرم های مختلف ‪(Platform/‬‬ ‫ ‬
‫)‪Machine Independency‬‬
‫•نوشتن و استفاده از برنامه های کاربردی پیش از بارگذاری‬ ‫ ‬
‫سیستم عامل )‪(Pre-Boot Application‬‬
‫•برنامه های کاربردی ‪ UEFI‬همگی به زبان ‪ C‬نوشته می‬ ‫ ‬
‫شوند و دیگر نیازی به دانستن زبان اسمبلی نیست‪.‬‬
‫•قابل حمل بودن کدها (‪)Portable‬؛ کنار کدهای‬ ‫ ‬
‫‪ EFI ،CPU‬از بایت کدها نیز پشتیبانی می کند‪ ،‬پس با‬

‫‪8‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪8‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫اسمبلی دارد که به طبع آن مادربورد نیازمند حافظه‬
‫‪ ROM‬بیشتری می شود که باعث افزایش قیمت شده‬
‫و اقتصادی نیست‪.‬‬
‫•کاهش سطح دسترسی و اعمال تغییرات شخصی ‪(Less‬‬ ‫ ‬
‫)‪Tweakability‬‬
‫•سخت تر شدن نصب و استفاده از لینوکس‪ ،‬سیستم عامل‬ ‫ ‬
‫های مبتنی بر یونیکس )‪ (Unix-Based‬و رایگان‪.‬‬
‫•اجبار در قبول ‪(Digital Rights DRM‬‬ ‫ ‬
‫)‪ Management‬به صورتی دیگر‬
‫‪:UEFI‬‬ ‫سیستم عامل های پشتیبان‬
‫•ویندوز ویستا سرویس پک ‪ 1‬به باال و فقط روی معماری‬ ‫ ‬
‫‪ 64‬بیت‬
‫•ویندوز سرور ‪ 2008‬برای معماری ‪ X86‬و ‪X64‬‬
‫•سیستم عامل اپل مکینتاش برای پردازنده های اینتل و‬ ‫ ‬
‫تنها روی معماری ‪X86-32‬‬
‫•در سیستم عامل لینوکس بارکننده های ‪ Grub‬و‬ ‫ ‬
‫‪ UEFI ،Elilo‬را برای معماری ‪X86-32، X86-64‬‬
‫و ‪CPU‬های ‪ Itanium‬پشتیبانی می کنند‪.‬‬
‫•سیستم عامل های ‪ BSD‬نیز تنها در معماری های‬ ‫ ‬
‫‪ X86‬از این تکنولوژی پشتیبانی می کند‪.‬‬
‫نتیجه گیری‪:‬‬
‫تکنولوژی ‪ UEFI‬به عنوان یک میانجی بین سیستم عامل و سخت‬
‫افزار عمل می کند و با توجه به قابلیت های باال و پشتیبانی فراوان‪ ،‬این‬
‫طور به نظر می رسد که در آینده نه چندان دور به یک استاندارد جامع‬
‫بایوس ‪ 23‬ساله شود‪ .‬با توجه به مطالب گفته‬‫ِ‬ ‫تبدیل شده و جایگزین‬
‫شده می توان به این موضوع پی برد که ‪ EFI‬به اندازه کافی پیچیده‬
‫است که آن را یک سیستم عامل کوچک تلقی کرد‪ .‬این تکنولوژی نه‬
‫تنها قابلیت پشتیبانی از درایورهای سخت افزاری‪ ،‬واسط ها‪ ،‬سرویس‬
‫ها و روتین های سطح پایین را دارد‪ ،‬بلکه با ارایه یک کنسول گرافیکی‬
‫قدرتمند‪ ،‬توانایی نوشتن و اجرای برنامه های کاربردی قبل از بارگذاری‬
‫سیستم عامل را نیز می دهد‪.‬‬
‫منابع‪:‬‬
‫‪www.uefi.org/specs‬‬
‫‪www.x86asm.net/articles/introduction-to-uefi‬‬
‫‪www.tomshardware.com/reviews/intel-uefi-‬‬
‫‪firmware,2486-2.html‬‬
‫‪www.intel.com/technology/efi/main_specification.htm‬‬
‫‪www.wisegeek.com/what-is-bios.htm‬‬
‫‪www.kb.iu.edu/data/ahtz.html‬‬
‫‪9‬‬
‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬
‫‪9‬‬
‫این ویژگی درایورها می توانند به راحتی کامپایل شوند و‬
‫نیازی به تغییر کدها در معماری های مختلف نیست‪.‬‬
‫•قابلیت اطمینان باال (‪)Reliability‬‬ ‫ ‬
‫•قابلیت بروزرسانی (‪)Upgradable‬‬ ‫ ‬
‫•پشتیبانی از سیستم فایل های مختلف‬ ‫ ‬
‫‪:UEFI‬‬ ‫معایب‬
‫همانطور که می دانید هیچ تکنولوژی بدون عیب نیست و ‪ UEFI‬نیز‬
‫دارای معایبی است‪ .‬عالوه بر معایب این تکنولوژی‪ ،‬انتقادها و خرده‬
‫هایی نیز بر آن وارد است که به آنها اشاره می شود‪.‬‬
‫•یکی از مهمترین انتقادات نسبت به ‪ EFI‬که برخی از‬ ‫ ‬
‫شرکت های بزرگ بر روی آن پافشاری می کنند این‬
‫است که آنها بر این باورند که تکنولوژی ‪ EFI‬راهی برای‬
‫شرکت های ‪ Intel‬و ‪ Microsoft‬است تا به وسیله ی‬
‫آن اهداف و منافع شخصی خود را دنبال کرده و ایده‬
‫های خود را روی نسل های بعدی کامپیوترهای شخصی‬
‫پیاده سازی کرده و آنها را به دیگران تحمیل کنند‪ .‬به این‬
‫معنی که کنترل نسل های بعدی کامپیوترهای شخصی را‬
‫به دست گرفته و در راستای اعمال تغییرات نا خواسته‪ ،‬از‬
‫جایگاه خود به عنوان پیشگامان این تکنولوژی سواستفاده‬
‫ ‬
‫کنند‪.‬‬
‫•از دیگر انتقادات این است که بیشتر وقت بارگذاری در‬ ‫ ‬
‫کامپیوترهای نسل جدید توسط سیستم عامل گرفته می‬
‫شود‪ .‬یک نرم افزار حجیم مثل ‪( EFI‬نسبت به بایوس) به‬
‫خودی خود سربارهای زیادی بر سیستم اعمال می کند‪،‬‬
‫کما اینکه شناسایی ‪ ،CPU‬شمارش رسانه های ذخیره‬
‫ساز‪ ،‬بررسی حافظه اصلی سیستم از این جهت که آماده‬
‫به کار است یا نه (قبل از اینکه سیستم شروع بارگذاری‬
‫سیستم عامل بیافتد)‪ .‬همچنان که حدود چندین ثانیه نیز‬
‫جهت راه اندازی کارت گرافیک و شمارش ‪ PnP‬صرف‬
‫می شود‪.‬‬
‫•وجود نرم افزارهای قابل پیکربندی قبل از بارگذاری یک‬ ‫ ‬
‫ابهام بزرگی به وجود می آورد که با این ویژگی رویاهای‬
‫هکرها‪ ،‬نفوذگران سیستمی و ویروس نویسان برای رسوخ‬
‫به زیربنای یک سیستم کامپیوتری به حقیقت می پیوندد‪.‬‬
‫تنها فکر کردن به اینکه ویروس نویسان چطور می توانند‬
‫نرم افزارهای نوشته شده توسط ‪ Microsoft‬برای‬
‫‪ EFI‬را مورد هدف قرار دهند‪ ،‬چالش بزرگی را برای این‬
‫تکنولوژی به وجود می آورد‪.‬‬
‫از معایب های این تکنولوژی نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد‪:‬‬
‫•معایب نوشتن برنامه های ‪ UEFI‬به زبان ‪ C‬بجای زبان‬ ‫ ‬
‫اسمبلی این است که‪ ،‬ماشین کد تولید شده در زبان ‪C‬‬
‫بیشتر و حجم بیشتری نسبت به ماشین کد تولیدی‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬

‫حافظه پنهان چگونه کار می کند؟‬

‫نويسنده‪:‬‬
‫‪ .1‬سعيد افشاري‬
‫‪.2‬سيد ابراهيم امام جمعه‬

‫معرفی ‪:‬‬
‫حافظه پنهان یک حافظه با سرعت باالست که در داخل پردازنده قرار گرفته است تا سرعت دستیابی به داده و دستورات را افزایش دهد‪ .‬پردازنده‬
‫برنامه ها را از حافظه اصلی دریافت می کند‪ .‬اما مشکل حافظه اصلی این است که با قطع جریان برق محتویات آن از بین می رود‪ .‬این نوع‬
‫حافظه‪ ،‬حافظه فرار نامیده می شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برنامه و داده باید در رسانه غیر فرار ذخیره شوند ( یعنی هنگامی که شما کامپیوتر خود را‬ ‫‪ .1‬كارشناس مهندسي‬
‫خاموش می کنید محتویات آن از بین نرود)‪ .‬هنگامی که شما برای اجرای برنامه بر روی آیکن آن در ویندوز کلیک می کنید ‪ ،‬برنامه که معموالً‬ ‫تكنولوژي نرم افزار‬
‫دانشکدۀ فنی شهید‬
‫بر روی دیسک سخت ذخیره شده به حافظه اصلی آورده می شود‪ .‬سپس بوسیله مداری که کنترل کننده حافظه اصلی نامیده می شود ودر‬
‫شمسی پور تهران‬
‫داخل چیپ سِ ت پل شمالی )‪ (MCH‬واقع شده ‪ ،‬از حافظه اصلی بار می شود‪ (.‬این مدار در اکثر پردازنده های ‪ AMD‬در داخل خود پردازنده‬
‫‪ .2‬كارشناس مهندسي‬
‫واقع شده است‪ ).‬در شکل ‪ 1‬این انتقال نشان داده شده است‪ .‬برای ‪ Cpu‬های ‪ AMD‬چیپ ست را حذف کنید‪.‬‬
‫تكنولوژي نرم افزار‬
‫دانشکدۀ فنی شهید‬
‫شمسی پور تهران‬

‫شکل یک ‪ :‬چگونه داده ها به ‪ Cpu‬انتقال داده می شوند‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪10‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫از حافظه های استاتیک ارزانتر می باشند و برق کمتری مصرف می‬
‫کنند؛ حافظه های پویا ‪ ،‬برای هر بیت حافظه ‪ ،‬تنها از یک ترانزیستور‬
‫استفاده می کنند ‪ .‬در حالیکه ‪ ،‬در ساخت حافظه های ایستا ‪ ،‬برای‬
‫هر سلول از یک فلیپ فالپ استفاده می شود و هر فلیپ فالپ نیاز به‬
‫‪ 6‬عدد ترانزیستور دارد‪ .‬اما چنانکه نشان دادیم‪ ،‬در حافظه پویا داده‬
‫ها بی درنگ آماده نیستند‪ ،‬پس آنها نمی توانند هم سرعت با ‪Cpu‬‬
‫باشند‪ .‬از طرف دیگر سرعت حافظه های استاتیک تا حدودی با سرعت‬
‫‪ Cpu‬برابری می کند؛ چون هر بیت از داده در داخل مداری که‬
‫فلیپ فالپ نامیده می شود‪ ،‬ذخیره می شود که می تواند داده ها را با‬
‫کمترین تأخیر پس دهد (چون فلیپ فالپها نیاز به عمل ‪Refresh‬‬
‫ندارند) ‪ .‬اما مشکل این است که فلیپ فالپها از چندین ترانزیستور‬
‫ساخته شده اند و خیلی بزرگتر از خازنها می باشند و این بدان معنی‬
‫است که در سطحی که یک فلیپ فالپ در حافظه های استاتیک قرار‬
‫می گیرد هزاران خازن می توانند قرار بگیرند‪ .‬بنابراین حافظه های‬
‫استاتیک چگالی کمتری دارند‪ .‬پس تراشه ظرفیت کمتری دارد و‬
‫مشکل دیگر در حافظه های استاتیک این است که خیلی گران بوده‬
‫و نیز برق زیادی مصرف می کنند‪ ،‬بنابراین حرارت بیشتری تولید می‬
‫کنند‪ .‬در جدول زیر تفاوتهای اساسی بین حافظه های ایستا و پویا را‬
‫نشان داده ایم‬
‫حافظه پویا‬ ‫حافظه ایستا‬ ‫نوع‬
‫‪ Cpu‬نمی تواند بطور مستقیم داده ها را از دیسک سخت دریافت‬
‫کند چون سرعت آنها بسیار پایین است (حتی اگر شما یک دیسک‬
‫سخت با سرعت بسیار باال را در نظر بگیرید) ‪ .‬برای اینکه منظور خود‬
‫را بتوانیم بیان کنیم ‪ ،‬فرض کنید که یک دیسک سخت ‪Sata 300‬‬
‫که سریعترین دیسک سخت فراهم شده برای یک کاربر معمولی است‬
‫‪ ،‬دارای باالترین نرخ انتقال اسمی در حدود ‪ 300 MB/s‬است و این‬
‫در حالیست که یک ‪ Cpu‬می تواند دستورات را با سرعت داخلی ‪2‬‬
‫‪ GHz‬و با ‪ 64 Bit‬مسیر داده که می تواند داده ها را با سرعت ‪16‬‬
‫‪ Gb/s‬انتقال دهد ‪ ،‬در حدود ‪ 50‬بار از آن دیسک سخت سریعتر است‪.‬‬
‫ایدۀ اصلی طراحی حافظۀ نهان براین مبناست ‪ ،‬که بخشی از دستورات‬
‫و اطالعاتی که بطور پیاپی مورد استفاده قرار می گیرند ‪ ،‬درحافظۀ‬
‫نهان نگه داریم ‪ ،‬که دراین حالت بیشترین مراجعات به حافظه ‪ ،‬به‬
‫حافظۀ نهان خواهد بود‪ .‬در این شرایط حافظۀ نهان ‪ ،‬باتوجه به اصل‬
‫محلی بودن مراجعات )‪ ، (Locality Of Reference‬بیشترین‬
‫امکان رجوع را داراست‪ .‬بطور کلی ‪ 2 ،‬نوع لوکالیتی وجود دارد ‪:‬‬
‫‪ .1‬لوکالیتی زمانی )‪ : (Temporal‬بدین معنا که اگر به یک کلمه‬
‫رجوع کردیم ‪ ،‬در آیندۀ نزدیک نیز به آن رجوع خواهیم کرد‪.‬‬
‫‪ .2‬لوکالیتی مکانی )‪ : (Spatial‬بدین معنا که اگر به یک کلمه رجوع‬
‫کردیم ‪ ،‬به کلمات اطراف آن نیز رجوع خواهیم کرد‪.‬‬

‫خازن‬ ‫فلیپ فالپ‬ ‫مدار ذخیره سازی‬ ‫‪DataPath‬‬

‫کندتر از ‪Cpu‬‬ ‫برابر با‪Cpu‬‬ ‫سرعت انتقال‬ ‫مسیر بین مدار های داخلی ‪ Cpu‬؛ چون پردازنده ها مسیر های داده‬

‫باال‬ ‫کم‬ ‫تأخیر‬ ‫متفاوتی در داخل خود دارند و هر کدام طول متفاوتی دارند‪ .‬برای‬
‫باال‬ ‫کم‬ ‫چگالی‬ ‫مثال در برخی از اولین پردازنده های ‪ ، AMD‬مسیر داده بین حافظه‬
‫کم‬ ‫باال‬ ‫مصرف برق‬ ‫پنهان ‪ L2‬و ‪ L1‬در حدود ‪ 128‬بیت پهنا داشت‪ ،‬در حالیکه این مسیر‬
‫ارزان‬ ‫گران‬ ‫قیمت‬ ‫معموالً در نخستین پردازنده های اینتل ‪ 256 ،‬بیت پهنا داشت‪ .‬در هر‬
‫صورت پردازنده‪ ،‬خیلی سریعتر از دیسک های سخت است‪.‬‬
‫حتی با وجود اینکه حافظه استاتیک خیلی سریعتراز حافظه دینامیک‬
‫است‪ ،‬اما نقطه ضعفهای آن باعث جلوگیری از استفاده آنها به عنوان‬
‫حافظه پویا و ایستا‬
‫دو نوع حافظه ‪ RAM‬وجود دارد ‪ :‬حافظه ‪ RAM‬پویا و حافظه‬
‫حافظه های اصلی شده است‪ .‬راه حلی ارائه شد تا ارتباط و درگیری‬
‫‪ RAM‬ایستا‪ .‬حافظه ‪ RAM‬که در کامپیوتر های شخصی استفاده‬
‫‪ Cpu‬که خیلی سریع است با حافظه اصلی که خیلی کند است را‬
‫می شود از نوع حافظه پویا می باشد؛ در این نوع از حافظه ‪، RAM‬‬
‫‪ ،‬با استفاده از مقداری حافظه استاتیک که می تواند بین ‪ Cpu‬و‬
‫هر بیت از داده در داخل تراشه‪ ،‬در یک خازن ذخیره می شود‪ .‬خازنها‬
‫حافظه اصلی قرار بگیرد‪ ،‬کم کرد‪ .‬این تکنیک حافظه پنهان نامیده‬
‫اجزاء خیلی کوچکی هستند ‪ .‬یعنی یک میلیون از آنها می توانند در‬
‫شد و امروزه این حافظه استاتیک درداخل ‪ Cpu‬واقع شده است‪.‬‬
‫سطح کوچکی قرار بگیرند‪ ،‬واین تکنولوژی ظرفیت باال نامیده می شود‪.‬‬
‫حافظه پنهان ‪ ،‬داده هائی را که ‪ Cpu‬اخیرا ً به آنها دستیابی داشته ‪،‬‬
‫از طرف دیگر خازنها شارژ خود را پس از مدتی از دست می دهند‪ .‬بنا‬
‫به حافظه خود کپی می کند‪ .‬همچنین داده هایی که حدس می زند‬
‫براین حافظه های ‪ RAM‬نیاز به عملیات شارژ مجدد که ‪Refresh‬‬
‫‪ Cpu‬در ادامه درخواست خواهد کرد را‪ ،‬قبل از درخواست واقعی‬
‫نامیده می شود ‪ -‬دارند که گاه به گاه انجام می شود (حدودا ً بین‬
‫‪ Cpu‬در حافظه استاتیک کپی می کند‪ .‬هدف این است که به ‪Cpu‬‬
‫‪ 250‬تا ‪ 500‬بار ‪ ،‬در ثانیه) ‪ .‬در طول مدت عمل ‪ Refresh‬داده ها‬
‫کمک شود تا بتواند داده ها را از حافظه پنهان ‪ ،‬به جای دسترسی‬
‫نمی توانند خوانده یا نوشته شوند ‪.‬حافظه های ‪ RAM‬پویا همچنین‬
‫مستقیم به حافظه ‪ ، RAM‬دریافت کند و داده ها را از حافظه پنهان‬

‫‪11‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪11‬‬

‫یافته است‪ .‬معموالً چنین پردازنده ای بین ‪ 2 MB‬تا ‪ 6 MB‬حافظۀ‬
‫کش مرتبۀ ‪ (L2) 2‬خواهد داشت ‪ .‬قرار گرفتن حافظه پنهان ‪ L2‬در‬
‫بردهای اصلی تا به امروز تداوم یافته اما میزان وجود آن به مدل برد‬
‫اصلی بستگی دارد‪ .‬مقدار متداول برای حافظه پنهان در آن زمان بین‬
‫‪ 256 KB‬تا ‪ 512 KB‬بود‪ .‬در پردازنده های ‪ AMD‬مدلهای ‪K5‬‬
‫و ‪K6-2‬و‪ K6‬از همین معماری استفاده می شد و در مدل ‪K6-III‬‬
‫‪ ،‬حافظه پنهان سوم یا ‪ L3‬وجود داشت‪ .‬مشکل حافظه پنهان ‪ L2‬که‬
‫به صورت خارجی بود این بود که سرعت دستیابی به آن پایین بود‪.‬‬
‫زیرا از ‪ 486DX‬به بعد میزان کالک داخلی ‪ Cpu‬با کالک خارجی‬
‫آن متفاوت بود‪ .‬بطور مثال در ‪ Pentium-200‬کالک داخلی در‬
‫حدود ‪ 200 MHz‬و کالک خارجی آن در حدود ‪ 66MHz‬بود ‪.‬‬
‫سپس در معماری ‪ ، P6‬اینتل حافظه پنهان را از برد اصلی به داخل‬
‫‪ Cpu‬انتقال داد تا به پردازنده اجازه دهد با سرعت داخلی خود به‬
‫حافظه پنهان دسترسی داشته باشد‪ .‬جز پردازندۀ ‪ Pentium II‬که‬
‫در آن حافظه پنهان در داخل ‪ Cpu‬واقع نشده بود (در داخل کارتریج‬
‫قرار گرفته و در همان تخته مدار لحیم شده بود) ‪ ،‬بقیه پردازنده ها در‬
‫حدود نصف یک کالک داخلی (‪ 1/2‬کالک پردازنده) اجرا می شدند‪.‬‬
‫پردازنده های ‪ Celeron 266‬و ‪ ، Celeron 300‬که در همه‬
‫آنها حافظه پنهان وجود نداشت ‪ ،‬بدترین کارائی را در پردازنده ها در‬
‫تاریخ کامپیوتر های شخصی داشتند‪ .‬امروزه هر دو حافظه پنهان ‪L1‬‬
‫و ‪ L2‬در داخل ‪( Cpu‬ولی خارج از هسته) قرار گرفته اند و تقریباً با‬
‫همان کالک داخلی ‪ Cpu‬اجرا می شوند‪ .‬البته میزان حافظه پنهان‬
‫که شما می توانید در سیستمتان داشته باشید بستگی به مدل ‪Cpu‬‬
‫شما دارد؛ اما روشی جز تعویض کردن ‪ Cpu‬برای افزایش حافظه‬
‫پنهان وجود ندارد‪ .‬عنایت داشته باشید که طی سالهای اخیر ‪ ،‬شاهد‬
‫اضافه شدن حافظۀ پنهان مرتبۀ سوم )‪ (L3‬به معماری پردازنده ها‬
‫هستیم‪ .‬برای مثال معماری پردازندۀ ‪ 4‬هسته ای )‪(8 Threads‬‬
‫جدید ‪ Core i7‬شرکت اینتل ‪ ،‬به شرح زیر است ‪:‬‬
‫‪ 32 -‬کیلوبایت کش برای دستورات ‪ 32 ،‬کیلوبایت کش داده ‪ ،‬از‬
‫نوع ‪ ، L1‬برای هر هسته‪.‬‬
‫‪ 256 -‬کیلوبایت کش از نوع ‪( L2‬ترکیبی از دستورات و داده) ‪،‬‬
‫برای هر هسته‪.‬‬
‫‪ 8 -‬مگابایت کش از نوع ‪( L3‬ترکیبی از دستورات و داده) ‪ ،‬بصورت‬
‫اشتراکی بین تمام هسته ها‪.‬‬
‫امروزه الگوریتمهای دستیابی به مراتب مختلف حافظه پنهان‬
‫نیز تغییر کرده اند‪ .‬بنابراین مقدار حافظه مرتبۀ ‪ ، 2‬کاهش پیدا کرده‬
‫و حافظه مرتبۀ ‪ 3‬بصورت اشتراکی برای تمام هسته ها قابل استفاده‬
‫خواهد بود‪ .‬تا چندین سال قبل حافظۀ مرتبۀ سوم )‪ ، (L3‬تنها در‬
‫کامپیوتر های ‪ Server‬و معموالً جدا از پردازنده (بر روی مادربرد)‬
‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫سریعتر از موقعی که داده ها بر روی حافظه ‪ RAM‬قرار دارند بازیابی‬
‫کند‪ .‬هر چه قدر دستیابی ‪ Cpu‬به حافظه پنهان به جای حافظه‬
‫‪ RAM‬بیشتر شود ‪ ،‬سرعت سیستم هم بیشتر خواهد شد‪ .‬ما بطور‬
‫دقیق توضیح خواهیم داد که حافظه پنهان چگونه کار می کند‪ .‬در‬
‫اینجا ما از واژه های داده و دستورالعمل به جای هم استفاده می کنیم‬
‫چون چیزی که در داخل حافظه ‪ RAM‬ذخیره می شود تفاوتی برای‬
‫حافظه ‪ RAM‬ایجاد نخواهد کرد‪.‬‬
‫تاریخچه حافظه پنهان در کامپیوتر های شخصی‬
‫این قسمت فقط برای کسانی است که به جنبه تاریخی حافظه پنهان‬
‫عالقه مند هستند ‪ .‬اگر شما عالقه ای به این موضوع ندارید می توانید‬
‫به سادگی به صفحه بعدی بروید‪.‬‬
‫حافظه پنهان برای اولین بار در کامپیوتر های ‪ 386DX‬استفاده شد‬
‫‪ .‬حتی با وجود اینکه خود ‪ Cpu‬در داخل خود ‪ ،‬حافظه پنهان نداشت‬
‫آن را بصورت سیستم مدار الکترونیکی پشتیبانی می کرد؛ به عبارت‬
‫دیگر چیپ ست برد اصلی دارای کنترلر حافظه پنهان بود ؛ در این‬
‫حالت حافظه پنهان بیرون از ‪ Cpu‬و تقریباً بصورت اختیاری بود؛‬
‫یعنی سازندگان می توانستند آن را اضافه بکنند ویا نه‪ .‬اگر برد اصلی‬
‫شما بدون حافظه پنهان باشد خیلی کندتر از کامپیوتری است که این‬
‫مدار را دارد‪ .‬میزان حافظه پنهان بسته به مدل برد اصلی گوناگون‬
‫بوده و بصورت نمونه بین ‪ 64‬تا ‪ 128‬کیلوبایت قرار داشت‪ .‬در این‬
‫زمان کنترلر حافظه پنهان‪ ،‬بصورت معماری که "نوشتن با واسطه" نام‬
‫داشت بکار می رفت‪ .‬یعنی هنگامی که پردازنده قصد داشت اطالعات‬
‫را درحافظه اصلی ذخیره کند ‪،‬کنترلر حافظه پنهان ‪ ،‬حافظه اصلی‬
‫را بروز رسانی می کرد‪ .‬در پردازنده های ‪ 486DX‬شرکت اینتل ‪،‬‬
‫مقداری حافظه پنهان قرار داد؛ این حافظه پنهان در حد ‪ 8‬کیلو بایت‬
‫بود‪ .‬این حافظه پنهان داخلی ‪ L1 ،‬نامیده شد ( به معنی سطح یک‬
‫یا داخلی) ؛ و حافظه پنهان خارجی‪ L2 ،‬نامیده شد‪ .‬مدلهای بعدی‬
‫‪ ، 486‬معماری ‪ Write-Back‬را اضافه کردند که تا به امروز استفاده‬
‫می شود‪ .‬دراین معماری ‪ ،‬عمل نوشتن در حافظه ‪ ، RAM‬به سرعت‬
‫بروز رسانی نمی شود و پردازنده داده ها را در حافظه پنهان ذخیره‬
‫می کند سپس کنترلر حافظه پنهان ‪ ،‬حافظه ‪ RAM‬را هنگامی که‬
‫کمبود حافظه ‪ RAM‬اتفاق می افتد بهنگام می کند‪.‬‬
‫در اولین پردازنده های اینتل ‪ ،‬دو حافظه پنهان جدا ازهم که یکی‬
‫برای دستورالعمل ها و دیگری برای داده ها بود معرفی شدند (هر‬
‫کدام ‪ 8‬کیلو بایت حافظه پنهان داشتند ) ‪ .‬برای مثال ‪ ،‬ممکن است‬
‫شما در یک پردازنده ‪ 2‬هسته ای ‪ 64‬بیتی ‪ ،‬عددی را به شکل‬
‫‪ (32 KB + 32 KB)*2‬دیده باشید ‪.‬این اعداد نشاندهندۀ این‬
‫هستند که ‪ 32 KB‬برای حافظه پنهان دستور العمل ‪ L1‬و ‪32‬‬
‫‪ KB‬برای حافظه پنهان داده ای ‪ ، L1‬به هر هسته ‪ ،‬اختصاص‬
‫‪12‬‬
‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬
‫‪12‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫‪ .‬گرچه امروزه شاهد پهنای باندی چندین برابر این مقادیر هستیم ‪.‬‬
‫همه مدارهایی که داخل ناحیه نقطه چین واقع شده اند ‪ ،‬تقریباً با‬
‫کالک داخلی ‪ Cpu‬اجرا می شوند‪ .‬بسته به نوع ‪ Cpu‬قسمتهای‬
‫کمی از نواحی داخلی حتی می توانند باالتر از این کالک اجرا شوند‪.‬‬
‫بنابراین مسیر داده بین قسمتهای ‪ Cpu‬می تواند عریض تر باشد‪.‬‬
‫برای مثال مسیر داده بین حافظه پنهان‪ L2‬و حافظه پنهان دستوری‬
‫‪ L1‬در ‪ Cpu‬های مدرن ‪ ،‬حداقل ‪256‬بیتی است‪ .‬مسیر داده بین‬
‫حافظه پنهان دستوری ‪ L1‬و واحد دریافت کننده بسته به مدل ‪Cpu‬‬
‫متفاوت است‪ .‬اما حداقل ‪ 128‬بیتی می باشد‪ .‬برای اینکه بیشترین‬
‫تعداد بیت در هر کالک مبادله شود نیازمند انجام سریعترین مبادله‬
‫نیز می باشد یعنی نرخ مبادله هم باید باال باشد‪ .‬بازهم اشاره می کنیم‬
‫که حافظۀ ‪ L2‬بین حافظه ‪ Ram‬وحافظه پنهان دستوری قرار دارد و‬
‫می تواند دستورالعمل و داده را نگهداری کند‪ ،‬حافظه پنهان دستوری‬
‫‪ L1‬برای ذخیره دستورالعملهائی که توسط ‪ Cpu‬اجرا شده اند بکار‬
‫می رود ‪ ،‬و حافظه پنهان داده ‪ L1‬برای ذخیره داده هائی که دوباره‬
‫در حافظه ‪ Ram‬نوشته شده اند بکار می روند‪ .‬همانطور که اشاره‬
‫شد‪ L1‬و‪ L2‬به معنی سطح ‪ 1‬و سطح ‪ 2‬می باشد‪،‬که به ترتیب به‬
‫فاصله آنها از هسته (واحد اجرائی) داللت می کند‪ .‬ایجاد تأخیر در‬
‫حد صفر برای حافظه استاتیک بزرگترین مسئله است مخصوصاً با‬
‫‪ Cpu‬هائی که با کالک بسیار باالئی کار می کنند‪ .‬از این رو ساختن‬
‫حافظه های استاتیک با تأخیر در حد صفر بسیار سخت است‪ .‬بنابراین‬
‫سازندگان از این نوع حافظه فقط در حافظه پنهان ‪ L1‬استفاده می‬
‫کنند و حافظه پنهان ‪ L2‬از حافظه استاتیک با سرعت برابر با آنچه در‬
‫حافظه پنهان ‪ L1‬است‪ ،‬استفاده نمی کند و آن کمی تأخیر ایجاد می‬
‫کند‪ .‬بنابراین بصورت جزئی از حافظه پنهان ‪ L1‬کند است‪ .‬به شکل ‪2‬‬
‫توجه کنید ‪ ،‬مشاهده خواهید کرد که حافظه پنهان دستوری ‪ L1‬به‬
‫عنوان حافظه ورودی عمل می کند‪ .‬درحالیکه حافظه پنهان داده ‪L1‬‬
‫به عنوان حافظه پنهان خروجی عمل می کند‪ .‬حافظه پنهان دستوری‬
‫‪ L1‬که اغلب کوچکتر از حافظه پنهان ‪ L2‬است در مواقعی که برنامه‬
‫شروع به تکرار قسمتهائی از خود می کند بصورت جزئی موثر است‪.‬‬
‫زیرا دستورات الزم‪ ،‬باید به واحد ‪ Fetch‬نزدیکتر باشند‪.‬خیلی به‬
‫ندرت ذکر می شود که حافظه پنهان دستوری ‪ L1‬برای نگهداری‬
‫داده های دیگری که نزدیک داده ای که قرار است کد گشائی شود ‪،‬‬
‫بکار می رود‪ .‬بسته به نوع ‪ Cpu‬می تواند برای ذخیره تعداد اندکی‬
‫از داده های کد گشائی شده و طبقه بندی داده ها استفاده شود‪ .‬بطور‬
‫خالصه داده هائی را که عمل کدگشائی را سریع خواهند کرد کنترل‬
‫می کند‪ .‬بعضی وقت ها حافظه پنهان دستوری ‪ L1‬بزرگتر از اندازه‬
‫متعارف می باشد زیرا سازندگان فضای اضافی کافی برای این قطعه‬
‫از اطالعات ندارند‪.‬در صفحات مشخصه ‪ Cpu‬حافظه پنهان ‪ L1‬به‬
‫قرار داشت ‪ .‬ولی با هرچه سنگین تر شدن پردازشهای امروزی (انجام‬
‫پردازشهای موازی در پردازنده های چند هسته ای) ‪ ،‬نیاز به پردازنده‬
‫های قدرتمندتر با حافظۀ پنهان بیشتر ‪ ،‬برای کاربران عادی نیز‬
‫احساس شد ‪ .‬به همین دلیل ‪ 2‬کمپانی بزرگ تولید کنندۀ چیپ‬
‫سِ ت در دنیا )‪ (Intel , AMD‬تصمیم به افزودن این نوع حافظه در‬
‫داخل معماری پردازنده و اعمال تغییری جزئی در معماری حافظه ها‬
‫‪ ،‬گرفتند‪ .‬نکتۀ جالب اینجاست که در این نوع پردازنده های جدید‬
‫‪ ،‬پردازنده بطور مستقیم به حافظۀ اصلی )‪ (RAM‬دسترسی دارد ‪،‬‬
‫و سرعت حافظۀ کش ‪ ،‬به سرعت کالک پردازنده ‪ ،‬خیلی نزدیک تر‬
‫شده است ‪ .‬بنابراین برای مثال ‪ ،‬اصطالح ‪FSB (Front Side‬‬
‫)‪ Bus‬که در پردازنده های قبلی اینتل به معنای پهنای باند بین‬
‫‪ CPU‬و پل شمالی مادربرد )‪ (MCH‬تلقی می شد ‪ ،‬کنار گذاشته‬
‫شده و در حال حاضر از مفهومی بنام ‪QPI (Quick Path‬‬
‫)‪ Interconnection‬استفاده می شود‪ .‬نکتۀ جالب اینجاست که‬
‫‪ ، QPI‬مسیری ‪ 2‬طرفه بین ‪ CPU‬و مادربرد می باشد و اطالعات را‬
‫با سرعت بیشتری ردوبدل می کند‪.‬‬
‫ساختار حافظۀ پنهان‬
‫در شکل ‪ 2‬شما می توانید دیاگرامی از پردازنده های تک هسته‬
‫ای ببینید‪ .‬البته بلوک دیاگرام واقعی بستگی به ‪ Cpu‬دارد ‪ .‬شما می‬
‫توانید مطالب ما را برای هر مدل بخوانید و سپس به بلوک دیا گرام‬
‫واقعی آن نگاه کنید‪.‬‬
‫شکل‪ :2‬بلوک دیاگرامی از یک ‪Cpu‬‬
‫در شکل ‪ ، 2‬نقاط نقطه چین ‪ ،‬بدنه ‪ Cpu‬را نشان می دهد و‬
‫حافظه ‪ Ram‬در بیرون از ‪ Cpu‬واقع شده است‪ .‬مسیر داده بین‬
‫حافظه ‪ Ram‬و ‪ Cpu‬بطور معمول ‪ 64‬بیتی است (یا ‪ 128‬بیتی‬
‫در صورتیکه حافظه بصورت دوگانه )‪ )Dual‬پیکر بندی شده باشد)‬

‫‪13‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪13‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫جلوگیری کند‪ .‬برای مثال ‪ ،‬حافظۀ کش ‪ L2‬در پردازنده های ‪Core‬‬ ‫صورتهای مختلفی نشان داده می شوند‪ .‬بعضی از سازندگان دو حافظه‬
‫‪ ، Duo‬به شکلی نابرابر بین ‪ 2‬هسته تقسیم می شد و در اکثر موارد‬ ‫پنهان ‪ L1‬را بصورت جدا لیست می کنند (بعضی وقتها حافظه پنهان‬
‫بیشتر بار سیستم بر روی هسته اول با حافظۀ کش ‪ L2‬بیشتر نسبت‬ ‫دستوری را با ‪ i‬و حافظه پنهان داده را با ‪ d‬نمایش می دهند) بعضی‬
‫به هستۀ اول بود‪ .‬ولی در پردازنده های ‪ ، Core 2 Duo‬این مشکل‬ ‫از آنها ظرفیت آنها را با هم جمع و سپس کلمه – جدا شده‪ -‬را می‬
‫تا حدودی حل شد و میزان حافظۀ کش ‪ L2‬برای هرکدام از هسته ها‬ ‫آورند‪ ،‬مث ً‬
‫ال کلمه ‪ 128‬و جدا شده‪ ،‬که معنی آن این است که ‪64‬‬
‫‪ ،‬تقریباً برابر بود‪ .‬عنایت داشته باشید که مسالۀ تقسیم ‪ Thread‬ها‬ ‫کیلو بایت حافظه پنهان دستوری و ‪ 64‬کیلوبایت حافظه پنهان داده‪،‬‬
‫بین ‪ 2‬یا چند هستۀ فیزیکی یا مجازی ‪ ،‬مسئله ای است که به سیستم‬ ‫و بعضی از سازندگان بطور خالصه آن دو را با هم جمع می بندند‬
‫عامل نیز مربوط می شود‪ .‬برای مثال در حال حاضر ویندوز ‪ XP‬با‬ ‫و شما باید حدس بزنید که آن مجموع ظرفیتها است و باید آنرا به‬
‫پردازنده های ‪ Core i3 , Core i5 , Core i7‬سازگار نیست‬ ‫‪ 2‬قسمت تقسیم کنید تا ظرفیت هر حافظه پنهان را بدست آورید‪.‬‬
‫و ممکن است در مواردی با مشکلی جدی مواجه شوید‪ .‬در عوض‬ ‫استثناء شامل ‪ Cpu‬هائی است که بر اساس تکنولوژی نت برست‬
‫ویندوز ‪ Vista‬و ‪ ، Seven‬بطور کامل تکنیک ابر نخی ‪(Hyper‬‬ ‫یعنی ‪ Pentium 4‬و‪ Pentium D‬و‪pentium 4 based‬‬
‫)‪ Threading‬را پشتیبانی کرده و به خوبی ‪ Thread‬ها را بین‬ ‫‪ xeon‬و ‪ . Pentium 4 based Celeron‬پردازنده هائی‬
‫هسته های فیزیکی و مجازی تقسیم می کنند‪ .‬از طرف دیگر ‪Cpu‬‬ ‫که بر اساس تکنولوژی نت برست هستند حافظه پنهان دستوری ‪L1‬‬
‫های متداول چهار هسته ای مثل‪ Core 2 extreme :‬یا (‪)QX‬‬ ‫را ندارند و به جای آن حافظه پنهان دنبالگراجرا دارند که بین واحد‬
‫و ‪ Core 2 quad‬از دو تراشه ‪ 2‬هسته ای استفاده می کنند و آن‬ ‫کدگشا و واحد اجرا قرار گرفته است‪ .‬این حافظه پنهان دستوراتی را‬
‫بدین معنی است که عمل به اشتراک گذاری بین هسته های ‪1‬و ‪ 2‬و‬ ‫که اخیرا ً کد گشائی شده اند را ذخیره می کند‪ .‬بنابراین حافظه پنهان‬
‫‪3‬و‪ 4‬اتفاق می افتد‪.‬‬ ‫دستوری وجود دارد اما با نام و محلی متفاوت‪ .‬اینجا این را متذکر می‬
‫شویم که این اشتباه متداول است که فکر کنیم پردازنده ‪Pentium‬‬
‫‪ 4‬فاقد حافظه پنهان ‪ L1‬است‪ .‬هنگامی که آن را با سایر پردازنده ها‬
‫مقایسه می کنند تصور می کنند حافظه پنهان آن خیلی کوچک است‬
‫چون آنها فقط ‪ 8‬کیلو بایت حافظه پنهان داده را شمارش می کنند‪.‬‬
‫حافظه پنهان دنبالگر اجرا که در پردازنده های مبتنی بر نت برست‬
‫وجود دارد و در حدود ‪150‬کیلو بایت است البته باید در محاسبات‬
‫منظور کرد‪.‬‬

‫حافظه پنهان در پردازنده های چند هسته ای‬

‫در پردازنده هائی که هسته آنها بیش از یکی است ‪ ،‬معماری حافظه‬
‫پنهان ‪ L2‬بسیار متنوع است‪ .‬در ‪ Cpu‬های ‪ Pentium 4‬و ‪Dual‬‬
‫‪ core‬و ‪ AMD‬که بر اساس معماری ‪ k8‬است هر هسته ‪Cpu‬‬
‫شکل‪ : 3‬مقایسه بین حافظه های پنهان ‪ L2‬رایج در ‪ Cpu‬های چند هسته ای‬ ‫برای خود حافظه پنهان ‪ L2‬دارد بنابراین به صورت یک ‪Cpu‬‬
‫مستقل است‪ .‬در پردازنده های ‪ 2‬هسته ای اینتل که بر اساس هسته‬
‫حافظه پنهان چگونه کار میکند؟‬ ‫و معماری ریز وابسته اند یک حافظه پنهان ‪ L2‬وجود دارد که بین‬
‫‪ 2‬هسته به اشتراک گذاشته شده است‪ .‬اینتل اعالم کرده است‪ ،‬این‬
‫طریقۀ مقداردهی اولیۀ حافظۀ نهان‬
‫معماری اشتراکی بهتر است زیرا در حافظه پنهان گسسته در یک‬
‫شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که هنگامی که کامپیوتر را‬ ‫لحظه که یک هسته حافظه پنهان را به آخر می رساند‪ ،‬هسته دیگر‬
‫روشن می کنیم ‪ ،‬چه اطالعاتی و چگونه در حافظۀ نهان قرار می‬ ‫قسمتهای استفاده نشده در حافظه پنهان ‪ L2‬ممکن است داشته‬
‫گیرند؟ حافظۀ نهان هنگامیکه کامپیوتر روشن می شود ‪ ،‬یا زمانیکه‬ ‫باشد‪ .‬هنگامی که این امر اتفاق می افتد هسته اولی باید داده ها را از‬
‫حافظۀ اصلی با برنامه جدید از حافظۀ کمکی بار می شود ‪ ،‬مقداردهی‬ ‫حافظه اصلی بگیرد حتی با این وجود فضای خالی در حافظه پنهان‬
‫اولیه می شود‪ .‬سپس حافظۀ نهان به عنوان حافظۀ خالی تلقی می‬ ‫‪L2‬در هسته دو می وجود دارد که از مراجعه هسته به حافظه اصلی‬

‫‪14‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪14‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫آینده درخواست خواهد کرد از قبل به حافظه پنهان آورده شده است‪.‬‬
‫مهمترین وظیفه حافظه پنهان این است که تالش کند تا حدس بزند‬
‫که ‪ Cpu‬به کدام آدرس می خواهد پرش کند ؛ محتویات این آدرس‬
‫قبل از اینکه ‪ Cpu‬آنرا درخواست کند ‪ ،‬به منظور بازداشتن ‪ Cpu‬از‬
‫مراجعه به حافظه ‪ ، Ram‬به حافظه پنهان آورده می شود‪ .‬این عمل‬
‫‪ branch predicting‬نامیده می شود و ‪ Cpu‬های مدرن این‬
‫ویژگی را دارند‪ Cpu .‬های امروزی در صد موفقیت باالی ‪ 80%‬دارند‬
‫و معنی آن این است که در ‪ 80%‬مواقع ‪ Cpu‬به جای مراجعه به‬
‫‪ Ram‬به حافظه پنهان مراجعه می کند‪.‬‬
‫جایگزین گردیده است‪ .‬به این ترتیب ‪ ،‬مقدار اولیه دادن به حافظۀ‬
‫سازمان دهی حافظه پنهان‬
‫شود ‪ ،‬ولی درحقیقت یک مقدار اطالعات غیر معتبر را دارد‪ .‬معموالً‬
‫با هر کلمه اطالعات داخلی حافظۀ نهان ‪ ،‬یک بیت معتبر قرار داده‬
‫می شود ‪ ،‬که نشان دهندۀ این است که این کلمه ‪ ،‬کلمۀ معتبری در‬
‫حافظه نهان است یا خیر ‪ .‬هنگامیکه حافظۀ نهان مقداردهی اولیه می‬
‫شود ‪ ،‬تمام بیتهای معتبر مقدار صفر را می گیرند ‪ ،‬وهربار که اطالعات‬
‫یک کلمه از حافظۀ نهان منتقل می شود ‪ ،‬این بیت یک می شود‪.‬‬
‫درحقیقت یک شدن بیت معتبر نشاندهندۀ این است که ‪ ،‬درموقع‬
‫خواندن ‪ CPU‬از حافظۀ نهان ‪ ،‬اطالعات در آن نبوده ‪،‬و اطالعات از‬
‫حافظۀ اصلی خوانده شده است و کلمۀ حافظۀ نهان نیز با مقدار جدید‬
‫نهان باعث می شود ‪ ،‬کلمات حافظۀ نهان با اطالعات معتبر پر شوند‪.‬‬

‫حافظه پنهان بطور داخلی به خطوطی تقسیم می شود که هر کدام‬ ‫حال فرض می کنیم حافظۀ ‪ ، Cache‬با اطالعات اولیۀ معتبر پر‬

‫می تواند ‪ 16‬تا ‪ 128‬بایت را نگهداری کندکه البته به نوع ‪ Cpu‬هم‬ ‫شده است ‪ :‬واحد ‪ Fetch‬یا دریافت کننده به دنبال دستورالعمل‬

‫بستگی دارد‪ .‬در اکثر ‪ Cpu‬های امروزی حافظه پنهان به صورت‬ ‫بعدی که قرار است در حافظه پنهان ‪ L1‬اجرا شود می گردد اگر‬

‫خطوط ‪ 64‬بایتی (‪ 512‬بیت) سازماندهی شده است‪ .‬البته در مثالها‬ ‫آنجا نباشد به دنبال آن در حافظه نهان ‪ L2‬می گردد ‪ ،‬سپس اگر در‬

‫ما فرض کرده ایم که حافظه پنهان از خطوط ‪ 64‬بایتی استفاده می‬ ‫آنجا نیز نبود‪ ،‬برای اجرای دستورالعمل بعدی به حافظه ‪ Ram‬سر‬

‫کند‪ 512.‬کیلو بایت حافظه پنهان به ‪ 8192‬خط تقسیم می شود ‪ .‬به‬ ‫خواهد زد‪ .‬هنگامی که ‪ Cpu‬داده یا دستورالعمل الزم را از حافظه‬

‫خاطر داشته باشید که ‪ 210 1 KB‬یا ‪ 1024‬بایت است و ‪ 1000‬بایت‬ ‫پنهان دریافت کرد‪ ،‬ما آن را "موفقیت" می نامیم و هنگامی که داده یا‬

‫نیست بنابراین داریم ‪ . 524288 / 64 = 8192 :‬در مثال ‪ ،‬ما‬ ‫دستورالعمل را به طور مستقیم از حافظه اصلی دریافت کند" شکست"‬

‫فرض می کنیم که ‪ Cpu‬تک هسته ای وبا ‪ 512 KB‬حافظه پنهان‬ ‫می نامیم‪ .‬هنگامی که پردازنده دستورالعملی را از محل معین حافظه‬

‫‪ L2‬می باشد‪ .‬در شکل ‪ 5‬ما این سازماندهی را نشان داده ایم‪.‬‬ ‫اصلی بار کرد ‪ ،‬مداری که کنترل کننده حافظه پنهان نامیده می شود‬
‫بلوک کوچکی از داده ها که در محل قبلی داده فعلی که پردازنده بار‬
‫کرده است را به حافظه پنهان می آورد‪ .‬از آنجائیکه برنامه ها همیشه‬
‫بصورت ترتیبی روند اجرائی دارند‪ ،‬ممکن است محل بعدی حافظه‬
‫اصلی که پردازنده آن را درخوست خواهد کرد خانه های اطراف داده‬
‫مورد جستجو باشد ‪ .‬از این رو کنترل کننده حافظه پنهان مقداری داده‬
‫قبل از اولین محل حافظه اصلی که توسط پردازنده خوانده شده بار‬
‫کرده است‪ .‬و داده بعدی شاید در حافظه پنهان باشد بنابر این پردازنده‬
‫نیازی ندارد برای دریافت داده ها به بیرون مراجعه کند‪ .‬چون آن از‬
‫قبل به داخل حافظه پنهان که در داخل ‪ Cpu‬تعبیه شده است آورده‬
‫شده است که می تواند آن را با همان میزان کالک ‪ Cpu‬دریافت‬
‫کند‪ .‬این مقدار داده یک خط نامیده می شود‪ ،‬وآن معموالً ‪ 64‬بایت‬
‫شکل ‪ :5‬چگونه ‪ 512‬کیلو بایت حافظه پنهان سازماندهی شده است‪.‬‬ ‫طول دارد (اطالعات بیشتر در صفحه بعد آورده شده است)‪.‬گذشته از‬
‫بنابراین ‪ ،‬داده های ورودی به حافظۀ نهان ‪ ،‬درون این خطوط (مث ً‬
‫ال‬ ‫آوردن این مقدار داده‪ ،‬کنترلر حافظه سعی می کند حدس بزند که‬

‫‪ 64‬بایتی) قرار گرفته ‪ ،‬و هنگام جستجو توسط پردازنده ‪ ،‬با سرعت‬ ‫پردازنده در مراجعه بعدی چه چیزی را درخواست می کند‪ .‬این مدار"‬

‫فوق العاده باالیی ‪ ،‬این خطوط جستجو شده و در صورت امکان ‪،‬‬ ‫از پیش بار گذار" نامیده می شود‪ .‬برای مثال ‪ ،‬مقدار بیشتری داده که‬

‫داده ها به پردازنده تحویل داده می شود‪ .‬درغیر اینصورت داده ها از‬ ‫بعد از اولین ‪ 64‬بایت از حافظه ‪ Ram‬واقع شده را به حافظه پنهان‬

‫حافظۀ اصلی به داخل این خطوط داده ای ‪ ،‬کپی شده و سپس تحویل‬ ‫می آورد‪ .‬اگر برنامه به آوردن دستورالعملها از محل حافظه ‪ Ram‬به‬

‫پردازنده داده می شوند‪.‬‬ ‫صورت پی در پی ادامه دهد ‪ ،‬داده ها و دستورالعملهائی که ‪ Cpu‬در‬

‫‪15‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪15‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬

‫ های امروزی‬CPU‫پیکربندی حافظه پنهان در‬

.‫ هایی که در بازار وجود دارند می باشد را نشان میدهم‬CPU ‫در پایین یک جدول مرجع که حاوی حافظه اصلی و انواع حافظه پنهان‬
CPU L1 Instruction L1 Data L2
64 KB per core 1 MB per core
2-way set associative 16-way set associative
64 KB per core 2-way
64-byte lines 64-byte lines
set associative
Athlon 64 FX 128-bit datapath with 128-bit datapath with L1
64-byte lines
L2 data
128-bit datapath with L2
128-bit datapath with 128-bit datapath with L1
fetch unit instruction

64 KB per core 512 KB or 1 MB per core

2-way set associative 16-way set associative
64 KB per core
64-byte lines 64-byte lines
2-way set associative
Athlon 64 X2 128-bit datapath with 128-bit datapath with L1
64-byte lines
L2 data
128-bit datapath with L2
128-bit datapath with 128-bit datapath with L1
fetch unit instruction

64 KB 128 KB or 256 KB
2-way set associative 16-way set associative
64 KB
64-byte lines 64-byte lines
Sempron (sockets 2-way set associative
128-bit datapath with 128-bit datapath with L1
754 and AM2) 64-byte lines
L2 data
128-bit datapath with L2
128-bit datapath with 128-bit datapath with L1
fetch unit instruction

256 KB, 512 MB or 1 MB

8-way set associative
8 KB
128-byte lines
4-way set associative
Pentium 4 N/A * 64-bit datapath with fetch
64-byte lines
unit
256-bit datapath with L2
256-bit datapath with L1
data

1 MB or 2 MB per core
8-way set associative
16 KB
128-byte lines
4-way set associative
Pentium D N/A * 64-bit datapath with fetch
64-byte lines
unit
256-bit datapath with L2
256-bit datapath with L1
data

2 MB or 4 MB
32 KB
32 KB 8-way set associative
64-byte lines
Core 2 Duo 64-byte lines 64-byte lines
256-bit datapath with
256-bit datapath with L2 256-bit datapath with L1
fetch unit
data

1 MB
32 KB
32 KB 8-way set associative
64-byte lines
Pentium Dual Core 64-byte lines 64-byte lines
256-bit datapath with
256-bit datapath with L2 256-bit datapath with L1
fetch unit
data

:‫منابع‬

http://www.hardwaresecrets.com
http://www.en.wikipedia.org/wiki/Intel_
Core_i7
http://www.tomshardware.com/us/
16

5 ‫ شماره‬- 1389 ‫خرداد‬

16
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬

‫سری مقاله های آموزش ‪( AVR‬شماره ‪)3‬‬

‫پیش گفتار‬
‫اینک که برای بار سوم سری مقاله های ‪ AVR‬چاپ می شود ‪ ،‬میخواهیم با برداشتن گامی دیگر ‪ ،‬با امکانات این آی سی ها بیش تر آشنا‬

‫نويسنده‪:‬‬ ‫شویم ‪ .‬همچنین با توجه و احترام به نظرات دوستان و عزیزان خواننده این سری مقاله ها ‪ ،‬تصمیم گرفتم شیوه نگارش خود را دگرگون کرده و‬

‫سجاد ابراهيمي‬ ‫به گفته دوستان با نثر ساده تر و روان تر بنویسم ‪ .‬در این شماره به معرفی واحد وقفه میکروکنترلرهای ‪ AVR‬می پردازیم ‪ .‬از واحد وقفه برای‬
‫ارتباط موازی و در کل ارتباط با دنیای خارج استفاده می کنیم ‪ .‬در نوشتارهای آینده با دیگر بخش های ‪ AVR‬نیز کار خواهیم کرد ‪.‬‬
‫واحد وقفه ‪:‬‬
‫واحد وقفه به شکل های مختلفی در ‪ AVR‬تعبیه شده است ‪ .‬به کمک این واحد می توان برنامه های هوشمند تر نوشت ‪ .‬برای مثال عمل‬
‫خواندن از پورت را در نظر بگیرید ‪ :‬فرض کنید می خواهیم برنامه ای بنویسیم که داده های ارسالی از طرف یک دستگاه خارجی را دریافت‬
‫کرده و ذخیره کند ‪ .‬یک روش این است که مرتباً پورت را خوانده و اگر داده جدید بود آن را ذخیره کنیم ‪ .‬به این روش سرکشی می گویند ‪.‬‬
‫این روش نسبتاً کند است ‪.‬‬
‫روش مناسب تر استفاده از مکانیزم وقفه ها ست ‪ .‬می توان به کمک وقفه های خارجی برنامه را طوری نوشت که به محض دریافت داده‬
‫جدید ‪ ،‬میکروکنترلر آگاه شده و عمل ذخیره را انجام دهد ‪ .‬این روش به مراتب سریع تر است ‪ AVR .‬دارای یک مکانیزم وقفه قدرتمند است‬
‫که میکروکنترلر را از سرکشی های بی مورد ‪ ،‬بی نیاز می کند ‪ .‬در برنامه نویسی وقفه ها به زبان ‪ ، C‬تابعی با نام وقفه مورد نظر ایجاد می شود‬
‫‪ .‬زمانی که به میکروکنترلر وقفه داده می شود ‪ ،‬اداره کننده وقفه روال اجرا را از برنامه اصلی به روتین وقفه که همان تابع مذکور است سپرده‬
‫و پس از اجرای تابع وقفه دوباره روال اجرا به برنامه اصلی بر می گردد ‪ .‬به شکل زیر دقت کنید ‪:‬‬

‫كارشناس مهندسي‬
‫تكنولوژي نرم افزار‬
‫دانشکدۀ فنی‬
‫شهید شمسی پور تهران‬

‫شکل ‪ - 1‬کنترل وقفه‬

‫‪17‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪17‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫میکروکنترلرهای ‪ AVR‬بسته به نوعشان دارای وقفه های متعددی هستند ‪ .‬ما در این نوشتار با وقفه های خارجی (‪ ) External‬سروکار‬
‫داریم‪.‬‬
‫‪ Atmega32‬دارای سه نوع وقفه خارجی می باشد ‪ .‬این وقفه‬
‫ها بسیار پرکاربرد هستند ‪ .‬زمانی که بخواهیم از خارج به میکروکنترلر‬
‫اطالعی بدهیم ‪ ،‬از این نوع وقفه ها استفاده می کنیم‪ .‬برای آگاهی‬
‫از موقعیت وقفه های خارجی روی میکروکنترلر ‪ Atmega32‬به‬
‫شکل ‪ 2‬توجه کنید ‪:‬‬
‫وقفه های خارجی با لبه ها کار می کنند ‪ .‬با لبه ها در درس مدار‬
‫منطقی و همچنین معماری کامپیوتر آشنا شده ایم ‪ .‬یعنی برای فعال‬
‫شدن وقفه باید یک پالس باالرونده و یا پائین رونده به آن اعمال کنیم‬
‫‪ .‬ما از نوع پایین رونده استفاده می کنیم (‪ . ) Falling Edge‬در‬
‫ادامه برای استفاده از وقفه های خارجی در ‪CodeVisionAVR‬‬
‫ساده ترین و سریعترین روش را توضیح می دهیم ‪.‬‬

‫شکل ‪ -2‬موقعیت پین های وقفه خارجی در ‪Atmega32‬‬

‫روش فعال کردن وقفه های خارجی در نرم افزار ‪CodeVisionAVR‬‬

‫در زیر به روش فعال کردن وقفه شماره ‪ ) INTO ( 0‬می پردازیم ‪:‬‬
‫‪ .1‬در پنجره ‪ ، CodeWizardAVR‬پس از انتخاب نوع میکروکنترلر برگه ‪ External IRQ‬را انتخاب می کنیم ‪ .‬سپس گزینه ‪INTO‬‬
‫‪ Enabled‬را فعال می کنیم ‪ .‬با انتخاب این گزینه وقفه خارجی شماره ‪ 0‬فعال می شود‪ ( .‬شکل ‪) 3‬‬
‫‪ .2‬حال باید نوع لبه را مشخص کنیم ‪ .‬برای تنظیم آن به لبه پایین رونده ‪ ،‬از قسمت ‪ Mode‬گزینه ‪ Falling Edge‬را انتخاب کنید‬
‫( شکل ‪) 4‬‬

‫شکل ‪ -3‬فعال کردن وقفه ‪INT0‬‬ ‫شکل ‪ -4‬انتخاب لبه پایین رونده‬

‫‪18‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪18‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫‪ .3‬حال پس از انتخاب گزینه ‪ Generate, Save and Exit‬از منوی ‪ ، File‬تابع وقفه ‪ EXT_INT0‬به صورت زیر به کد های‬
‫تولید شده اضافه خواهد شد‪:‬‬

‫>‪#include <mega32.h‬‬
‫‪// External Interrupt 0 service routine‬‬
‫)‪interrupt [EXT_INT0] void ext_int0_isr(void‬‬
‫{‬
‫‪// Place your code here‬‬
‫}‬
‫)‪void main(void‬‬
‫{‬
‫‪// initialization Of Program ...‬‬
‫‪// External Interrupt(s) initialization‬‬
‫‪// INT0: On‬‬
‫‪// INT0 Mode: Falling Edge‬‬
‫‪// INT1: Off‬‬
‫‪// INT2: Off‬‬
‫;‪GICR|=0x40‬‬
‫;‪MCUCR=0x02‬‬
‫;‪MCUCSR=0x00‬‬
‫;‪GIFR=0x40‬‬

‫‪// Global enable interrupts‬‬

‫)"‪#asm("sei‬‬

‫)‪while (1‬‬
‫{‬
‫;}‬
‫}‬

‫درکد فوق دستور اسمبلی )"‪ #asm("sei‬باعث فعال شدن وقفه های سراسری خواهد شد ‪ .‬در واقع با اجرای این دستور است که اجرای‬
‫وقفه ها معنی پیدا می کند ‪.‬‬
‫حال می توان داخل روتین وقفه به برنامه نویسی پرداخت ‪ .‬مث ً‬
‫ال می توان هنگام رسیدن وقفه پیغامی را روی ‪ LCD‬نمایش داد ‪ .‬برای این‬
‫کار روتین وقفه را به شکل زیر تغییر می دهیم ‪:‬‬

‫‪// External Interrupt 0 service routine‬‬

‫)‪interrupt [EXT_INT0] void ext_int0_isr(void‬‬
‫{‬
‫;)"‪lcd_putsf("INTO Enabled‬‬
‫}‬
‫نکته مهم دیگر این است که زمانی که وقفه ای به میکروکنترلر داده شود ‪ ،‬اجرای برنامه به تابع فوق انتقال پیدا می کند ‪ .‬در همین حین‬
‫امکان آمدن یک وقفه دیگر نیز وجود دارد ‪ .‬برای جلوگیری از این مشکل توصیه می شود در ابتدای روتین ‪ ،‬وقفه ها را غیر فعال کرده ‪،‬‬
‫دستوراتتان را نوشته و سپس در انتهای روتین ‪ ،‬مجددا ً وقفه ها را فعال نمایید‪ .‬برای غیر فعال کردن وقفه ها از دستور اسمبلی )"‪#asm("cli‬‬
‫استفاده می شود ‪:‬‬

‫‪// External Interrupt 0 service routine‬‬

‫)‪interrupt [EXT_INT0] void ext_int0_isr(void‬‬
‫{‬
‫‪#asm("cli") // Disable Global interrupts‬‬
‫دستورات مورد نظر ‪//‬‬
‫‪#asm("sei") // Enable Global interrupts‬‬
‫‪19‬‬ ‫}‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪19‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬

‫روش پیشنهادی به کارگیری وقفه های خارجی در ارتباط موازی‪:‬‬

‫در اینجا یک روش پیشنهادی برای استفاده کاربردی از وقفه ها در ارتباط موازی را ذکر می کنیم ‪ .‬در صورتی که دستگاه فرستنده اطالعات‬
‫از روش انتقال سریال استفاده نماید ‪ ،‬وقفه مورد استفاده ‪ USART‬بوده و جداگانه است ‪ .‬اما در روش انتقال موازی که به صورت ‪ 8‬بیتی‬
‫صورت می گیرد ‪ ،‬روش زیر روش مناسبی است ‪:‬‬

‫شکل ‪ -5‬روش پیشنهادی برای ارتباط موازی‬

‫یعنی یکی از بیت ها را مامور فعال کردن وقفه خارجی در میکروکنترلر کرده و سپس از ‪ 7‬بیت برای انتقال اطالعات استفاده کنیم ‪ .‬دستگاه‬
‫فرستنده می تواند کامپیوتر باشد که از پورت موازی برای ارسال اطالعات استفاده می کند ‪ .‬مث ً‬
‫ال اگر پورت ‪ C‬پورت ورودی باشد و فرستنده‬
‫پورت موازی کامپیوتر باشد ‪ ،‬مدار ارسال مانند زیر خواهد بود ‪:‬‬

‫شکل ‪ -6‬مدار پیشنهادی نحوه اتصال پورت موازی کامپیوتر به ‪AVR‬‬

‫به نحوه اتصال سیم ها دقت کنید ‪ .‬در شکل زیر ‪:‬‬

‫شکل ‪ -7‬نحوه اتصال فیزیکی پورت موازی به ‪AVR‬‬ ‫‪20‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪20‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫کامپیوتر برای اعمال وقفه به میکروکنترلر باید ابتدا مقدار پین ‪ 8‬ام را ‪ 0‬کرده و سپس بالفاصله با اندکی وقفه ‪ 1‬کند‪ .‬کد آن در ‪ C#‬مانند‬
‫زیر خواهد بود ‪ ( :‬ضمن استفاده از فایل "‪) "inpout32.dll‬‬
‫‪// This 3 Lines Enable Interrupt Unit Of AVR‬‬
‫;)‪Out32(888, 0‬‬
‫;)‪Thread.Sleep(180‬‬
‫;)‪Out32(888, 255‬‬

‫حال برای خواندن مقدار ‪ 7‬بیت دیگر در میکروکنترلر به روش زیر عمل می کنیم ‪:‬‬
‫زمانی که توسط بیت ‪ 8‬ام وقفه داده شد ‪ ،‬روال اجرا به روتین وقفه سپرده می شود ‪ .‬پس در روتین رقفه به خواندن مقدار ‪ 7‬پین دیگر به‬
‫روش بدست آوردن ارزش می پردازیم ‪.‬‬
‫در کد فوق مقدار ‪ Data‬عدد خوانده شده از پورت ‪ C‬است ‪.‬‬
‫)‪interrupt [EXT_INT0] void ext_int0_isr(void‬‬
‫{‬
‫;‪unsigned char Data‬‬
‫‪#asm("cli") // Disable Global Interrupts‬‬
‫‪// Calculate The Value Of Command On The PINC in The 0-6 pins‬‬
‫‪Data=(PINC.0*1)+(PINC.1*2)+(PINC.2*4)+(PINC.3*8)+(PINC.4*16)+(PINC.5*32)+(PINC.‬‬
‫‪6*64); #asm("sei") // Enable Global Interrupts‬‬
‫}‬

‫نمونه کاربردی ‪ :‬شبکه بندی دو میکروکنترلر از طریق وقفه خارجی ‪:‬‬

‫در این مثال قصد داریم دو عدد میکروکنترلر مدل ‪ atmega32‬را با هم شبکه کرده و اطالعاتی را رد و بدل کنیم ‪ .‬میکروکنترلر اول ‪،‬‬
‫عمل ارسال اطالعات و میکروکنترلر دوم ‪ ،‬عمل دریافت و نمایش اطالعات را انجام می دهد‪ .‬در این مثال از مکانیزم وقفه ها جهت آگاهی دادن‬
‫به میکروکنترلر دریافت کننده استفاده شده است‪ .‬مدار این پروژه را در شكل ‪ 8‬مشاهده مي نمائيد‪.‬‬
‫برنامه میکروکنترلر شماره ‪ ( 1‬فرستنده ) بصورت زیر می باشد ‪:‬‬

‫‪21‬‬ ‫شکل ‪ -8‬مدار شبکه بندی دو میکروکنترلر توسط واحد وقفه‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪21‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫توضیح کدها ‪:‬‬
‫‪11‬‬ ‫>‪#include <mega32.h‬‬
‫‪22‬‬ ‫>‪#include <delay.h‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪void interrupter(); // The Prototype of Function‬‬
‫‪44‬‬ ‫(‪void main(void‬‬
‫‪55‬‬ ‫}‬
‫‪66‬‬ ‫;‪PORTA=0x00‬‬
‫‪77‬‬ ‫;‪DDRA=0xFF‬‬

‫)‪88 while (1‬‬

‫{ ‪99‬‬
‫‪101 interrupter(); // Call interrupter Function To Generate Interrupt Signals‬‬
‫‪111 PORTA='A'; // Send 'A' Char To MICRO-AVR2‬‬
‫‪121 delay_ms(4); // Delay For 4 milliseconds‬‬
‫;} ‪131‬‬
‫} ‪141‬‬
‫‪151 // This Function Enables Interrupt Unit In MICRO-AVR2‬‬
‫)(‪161 void interrupter‬‬
‫{ ‪171‬‬
‫;‪181 PORTA.7=1‬‬
‫;)‪191 delay_ms(5‬‬
‫;‪202 PORTA.7=0‬‬
‫} ‪212‬‬
‫خط شماره ‪ 1‬و ‪ ، 2‬کتابخانه های الزم را به برنامه اضافه کرده اند ‪.‬‬
‫خط شماره ‪ ، 3‬پیش الگوی تابع )(‪ interrupter‬است که پس از تابع )(‪ main‬تعریف شده است ‪.‬‬
‫خط شماره ‪ ، 6‬مقدار صفر را روی تمام پین های پورت ‪ A‬قرار می دهد ‪.‬‬
‫خط شماره ‪ ، 7‬پورت ‪ A‬را بصورت خروجی تعریف می کند ‪.‬‬
‫خطوط شماره ‪ 8‬تا ‪ ، 13‬یک حلقه دائم را نشان می دهد که دستوراتش مدام اجرا می شوند ‪:‬‬
‫خط شماره ‪ 10‬تابع ‪ interrupter‬را فراخوانی می کند ‪ .‬این تابع ‪ ،‬واحد وقفه میکروکنترلر دوم را فعال می کند ‪ ،‬نحوه انجام این کار نیز‬
‫بدین شرح است ‪ :‬پس از اجرای خط شماره ‪ ، 10‬کنترل اجرا به خط شماره ‪ 16‬می رود ‪.‬‬
‫خطوط شماره ‪ 16‬تا ‪ ، 21‬تابع ‪ interrupter‬را به همراه دستوراتش نشان می دهد ‪.‬‬
‫خط شماره ‪ ، 18‬پین شماره ‪ 7‬پورت ‪ A‬را که به پایه ‪ INT0‬میکروکنترلر دوم متصل است ‪ ،‬یک کرده و‬
‫خط شماره ‪ 5 ، 19‬میلی ثانیه تاخیر ایجاد می کند و سپس‬
‫خط شماره ‪ 20‬همان پین را برابر صفر می کند ‪ .‬بنابراین واحد وقفه میکروکنترلر دوم فعال می شود ‪ .‬در واقع توسط ‪ 3‬دستور مذکور ‪ ،‬وقفه‬
‫میکروکنترلر دوم را با لبه پائین رونده فعال کرده ایم ‪.‬‬
‫بعد از اجرای تابع فوق ‪ ،‬کنترل اجرا به خط شماره ‪ 11‬بر می گردد ‪.‬‬
‫خط شماره ‪ ، 11‬کارکتر '‪ 'A‬را روی پورت ‪ A‬قرار می دهد که این پورت به پورت ‪ A‬میکروکنترلر دوم متصل است ‪ .‬بنابراین ‪ ،‬کارکتر '‪'A‬‬
‫به سمت میکروکنترلر دوم ارسال می شود ‪.‬‬
‫دستور شماره ‪ 16‬نیز ‪،‬اندکی تاخیر در برنامه ایجاد می کند ‪.‬‬
‫خطوط شماره ‪ 10‬و ‪ 11‬و ‪ ، 12‬چون در حلقه دائم واقع شده اند ‪ ،‬مرتباً اجرا شده و بنابراین مدام کارکتر '‪ 'A‬را برای میکروکنترلر دوم ارسال‬
‫می کنند ‪.‬‬

‫برنامه میکروکنترلر شماره ‪ ( 2‬دریافت کننده ) به صورت زیر می باشد ‪:‬‬

‫توضیح برنامه ‪:‬‬
‫خطوط شماره ‪ 1‬و ‪ 2‬و ‪ ، 6‬کتابخانه های الزم را به برنامه ضمیمه کرده اند ‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪22‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫>‪11 #include <mega32.h‬‬
‫>‪22 #include <delay.h‬‬
‫‪33 #asm‬‬
‫‪44‬‬ ‫‪.equ __lcd_port=0x18 ;PORTB‬‬
‫‪55 #endasm‬‬
‫>‪66 #include <lcd.h‬‬
‫‪77 // External Interrupt 0 service routine‬‬
‫)‪88 interrupt [EXT_INT0] void ext_int0_isr(void‬‬
‫{ ‪99‬‬
‫;‪101 char data‬‬

‫‪111‬‬ ‫)‪data=(PINA.0*1)+(PINA.1*2)+(PINA.2*4)+(PINA.3*8‬‬
‫‪121‬‬ ‫;)‪+(PINA.4*16)+(PINA.5*32)+(PINA.6*64‬‬

‫;)‪131 lcd_putchar(data‬‬
‫} ‪141‬‬
‫(‪151 void main(void‬‬
‫} ‪161‬‬

‫;‪171 GICR|=0x40‬‬
‫;‪181 MCUCR=0x00‬‬
‫;‪191 MCUCSR=0x00‬‬
‫;‪202 GIFR=0x40‬‬
‫‪212 // LCD module initialization‬‬
‫;)‪222 lcd_init(16‬‬
‫;)(‪232 lcd_clear‬‬
‫‪242 // Global enable interrupts‬‬
‫)"‪252 #asm("sei‬‬
‫)‪262 while (1‬‬
‫{ ‪272‬‬
‫‪282 // Nothing‬‬
‫;} ‪292‬‬
‫} ‪303‬‬
‫خطوط شماره ‪ 3‬تا ‪ ، 5‬پورت متصل به ‪ LCD‬را مشخص می کند ‪) PORTB( .‬‬
‫خطوط شماره ‪ 22‬تا ‪ ، 25‬تنظیمات مربوط به وقفه های خارجی را انجام می دهند ‪ .‬این کدها با فعال کردن واحد وقفه در ‪CodeWizard‬‬
‫( چنان که گفته شد ) ‪ ،‬به برنامه خود به خود اضافه می شوند ‪.‬‬
‫خط شماره ‪ ، 22‬این را به میکرو می فهماند که ‪ LCD‬متصل شده دارای ‪ 16‬ستون است ‪ .‬در واقع این عدد بیانگر تعداد کارکتر قابل نمایش‬
‫در هر سطر است ‪.‬‬
‫خط شماره ‪ LCD، 23‬را پاک کرده و آن را برای نمایش کارکترها آماده سازی می کند ‪ .‬نوشتن این دستور در بیشتر مواقع اختیاری است‬
‫خط شماره ‪ ، 25‬یک پاره کد اسمبلی است که وقفه های سراسری را فعال می کند ‪ .‬پس از اجرای این دستور است که اگر پایه وقفه تحریک‬
‫شود ‪ ،‬روتین وقفه فراخوانی می شود ‪.‬‬
‫خطوط شماره ‪ 8‬تا ‪ ، 14‬روتین وقفه خارجی ‪ INT0‬را نشان می دهند ‪ .‬این روتین ‪ ،‬به محض رسیدن وقفه جدید ‪ ،‬یعنی زمانی که تابع‬
‫‪ interrupter‬میکروی اول به طور کامل اجرا شود ‪ ،‬فراخوانی می شود ‪.‬‬
‫خط شماره ‪ ، 10‬متغیری به نام ‪ Data‬تعریف کرده که جلوتر از آن استفاده خواهیم کرد ‪.‬‬
‫خطوط شماره ‪ 11‬و ‪ 12‬که در اصل یک خط است و ما به علت کمبود جا ‪ ،‬در دو خط آوردیم ‪ ،‬مقدار جدید روی پین را می خواند ‪ ،‬این‬

‫‪23‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪23‬‬
 ‫گيك‬
‫رازفا تخس‬
‫دستور در این پروژه ‪ ،‬با بدست آوردن ارزش هر بیت ‪ ،‬مقدار ‪ 7‬پین روی ‪ PORTA‬را می خواند و بنابراین کارکتر '‪ 'A‬که در میکروکنترلر اول‬
‫فرستاده شده بود ‪ ،‬اینجا دریافت می شود ‪.‬‬
‫خط شماره ‪ ، 13‬کارکتر خوانده شده را بر روی ‪ LCD‬چاپ می کند ‪ .‬بنابراین این دستور '‪ 'A‬را چاپ خواهد کرد ‪.‬‬

‫آزمایش نمونه کاربردی ‪:‬‬

‫پس از نوشتن برنامه و پروگرام کردن میکروکنترلر و سپس بستن مدار ‪ ،‬اگر تمام مراحل را بدرستی انجام داده باشید ‪ ،‬پروژه بدرستی اجرا‬
‫خواهد شد و نتیجه آن مانند زیر خواهد بود ‪:‬‬

‫شکل ‪ -9‬آزمایش شبکه بندی دو میکروکنترلر از طریق واحد وقفه‬

‫ادامه دارد‪...‬‬

‫‪24‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪24‬‬
 ‫گيك‬
‫هكبش‬

‫شبکه های ‪GPRS ، GSM‬‬

‫و مقایسۀ آنها با شبکه های ‪ 3G , 2.75G‬و ‪4G‬‬

‫مترجم‪:‬‬
‫سيد ابراهيم امام جمعه‬

‫مقدمه ‪:‬‬
‫به احتمال قوی همۀ ما آقای ‪ ، Martin Cooper‬مخترع تلفن همراه سلولی را می شناسیم ‪ ،‬یا حداقل نام او را شنیده ایم‪ .‬فردی که دنیای‬
‫ارتباطات را دگرگون کرده و برقراری ارتباطات بی سیم بین قاره ای را پایه گذاری نمود ‪ .‬در حقیقت آقای ‪ ، Cooper‬پایه گذار شبکه های‬
‫تلفن همراه سلولی یا همان شبکه های ‪ GSM‬می باشد ‪ .‬در حال حاضر بیش از ‪ 65%‬از مردم دنیا ‪ ،‬در حال استفاده از شبکه های ‪GSM‬‬
‫‪ ،‬می باشند ( شبکه های نسل ‪ .) 2‬البته در کشورهای پیشرفته ‪ ،‬این نوع شبکه ها ‪ ،‬جای خودشان را به نسل های بعدی ‪ ،‬یعنی شبکه های‬
‫نسل ‪ 2‬به بعد داده اند ‪ .‬ولی چیزی که کام ً‬
‫ال مشخص است ‪ ،‬این است که به هرحال این شبکه ها نیز با الهام از شبکه های ‪ GSM‬ساخته شده‬
‫اند ‪ .‬نکتۀ جالب اینجاست که در اکثر کشورهای جهان سوم ‪ ،‬هنوز هم از شبکه های ‪ GSM‬به عنوان شبکه تلفن همراه استفاده می شود ‪ .‬در‬
‫حقیقت منظور از شبکه های ‪ ، GSM‬همان شبکه ای است که اپراتور همراه اول ‪ ،‬تا همین ‪ 1‬سال و نیم پیش از آن استفاده می کرد ‪ .‬گرچه‬
‫در حال حاضر بخش اعظمی از شبکه را به سمت تکنولوژی های نسل ‪ ( 2.75‬یعنی استاندارد ‪ ) EDGE‬ارتقاء داده اند ‪ ،‬ولی به هرحال ما نیز‬
‫تا همین چند وقت پیش ‪ ،‬یکی از کاربران شبکه ‪ GSM‬بوده ایم‪ .‬اپراتور ایرانسل نیز ‪ ،‬در حال حاضر از شبکۀ نسل ‪ 2.5‬استفاده می کند ‪ ،‬که‬

‫كارشناس مهندسي‬ ‫به این نوع از شبکه های تلفن همراه ‪ ،‬استاندارد ‪ GPRS‬می گویند ‪.‬‬

‫تكنولوژي نرم افزار‬ ‫همواره برای اکثر دانشجویان گرایش های شبکه ‪ ،‬مخابرات ‪ ،‬نرم افزار ‪ ،‬سخت افزار ‪ IT ،‬و ‪ ، ...‬دانستن طرز کار شبکۀ تلفن همراه سوال بوده‬
‫دانشکدۀ فنی‬ ‫و هست‪ .‬بنابراین در این مقاله قصد داریم ساختار اصلی شبکه های ‪ GSM‬و ‪ GPRS‬را به شکلی تخصصی بررسی نموده و تا حدودی به‬
‫شهید شمسی پور تهران‬ ‫مزایای استاندارد ‪ EDGE‬نیز اشاره کنیم‪ .‬در نهایت ‪ ،‬استاندارد های مذکور را تا حدودی با شبکه های نسل سوم و چهارم تلفن همراه ‪ ،‬مقایسه‬
‫می کنیم ‪ .‬لطفاً با ما همراه باشید‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪25‬‬
 ‫گيك‬
‫هكبش‬
‫می باشد ‪ .‬مخابرات سلولی یکی از سريعترين شبکه های رو به رشد‬
‫انواع سیستم های تلفنی ‪:‬‬
‫در صنعت ارتباطات است‪ .‬هر روزه بر تعداد مشترکين اين نوع ارتباط‬
‫در جهان ‪ ،‬افزوده مي شود‪.‬‬
‫سیستم های نسل اول ‪:‬‬
‫‪ -‬معرفی استاندارد (‪.FDMA )1980s‬‬
‫تجارت ارتباطات موبايل ‪ ،‬به سرعت در ‪( CEPT‬دفاتر پست و‬
‫‪ -‬بوجود آمدن سیستم های آنالوگ ‪.‬‬
‫مخابرات اروپايي) در حال رشد و توسعه است‪ CEPT .‬از طريق‬
‫‪ -‬در این نسل ‪ ،‬سیستم های مختلف نمی توانستند با یکدیگر‬
‫بازارهای پر قدرت موبايل‪ ،‬توسعه فناوری موبايل را رهبری نموده‪ ،‬و‬
‫ارتباط برقرار کنند‪.‬‬
‫همکاريهای جديدی در زمينه سيستمهای استاندارد ساز ‪ ،‬پياده سازی‬
‫و اجرای اين فناوري ها ‪ ،‬بوجود آورده است‪.‬‬ ‫سیستم های نسل دوم ‪:‬‬
‫یکی از مهمترين محصوالت اين استانداردها که در ‪ CEPT‬شکل‬ ‫‪ -‬معرفی استانداردهای (‪.CDMA , TDMA )1990s‬‬

‫گرفته است ‪ ،‬استاندارد ‪ GSM‬می باشد ‪ .‬اين استاندارد ‪ ،‬سيستم‬ ‫‪ -‬بوجود آمدن سیستم های دیجیتال ‪.‬‬

‫ارتباطات موبايل سلولی ديجيتالی نسل جدید را در ‪ CEPT‬اروپا‬ ‫‪ -‬امکان برقراری ارتباط بین سیستم های مختلف وجود داشت ‪.‬‬

‫توسعه داده است‪ .‬در سال ‪ ،1986‬برخی ازکشورها (‪ 22‬کشور) با‬ ‫‪ -‬متولد شدن استاندارد های ‪ GSM‬در باندهای مختلف ‪GSM :‬‬

‫همکاری هم تصمیم به طراحی استانداردی بنام ‪ GSM‬گرفتند‪.‬‬ ‫)‪. (900 / 1800 / 1900‬‬

‫سرانجام این گروه در سال ‪ 1988‬تشکیل شده ‪ ،‬و با نام ‪ ETSI‬شروع‬ ‫‪ -‬معرفی استاندارد های ‪CDMA , PHS , CT2 , DECT‬‬

‫به فعالیت نمود‪ .‬برای اولين بار ‪ ،‬کار استاندارد سازی ‪ GSM‬جهت‬ ‫‪.TDMA ,‬‬

‫پياده سازی اين سيستم‪ ،‬در سال ‪ 1991‬صورت گرفته است‪.‬‬ ‫‪ -‬مطرح شدن مفهوم امنیت ‪ ،‬و بکارگیری آن در شبکه ‪.‬‬

‫ساختار اصلی یک شبکه‪:GSM‬‬ ‫سیستم های نسل سوم ‪:‬‬

‫شبکۀ ‪ GSM‬از ترکيب ‪ 3‬زير سيستم اصلی به وجود آمده است ‪:‬‬ ‫‪ -‬معرفی استاندارد‪. W-TDMA, W-CDMA‬‬
‫‪ .1‬زير سيستم شبکه ‪.‬‬ ‫‪ -‬متولد شدن سیستم های ماهواره ای ‪FPLMTS , UMTP‬‬
‫‪ .2‬زير سيستم راديویی ‪.‬‬ ‫‪. IMT ,‬‬
‫‪ .3‬زير سيستم پشتيبانی و نگهداری ‪.‬‬ ‫(‪)UPT = Universal Personal Telecommunication‬‬

‫‪ ‬در سيس��تم ‪ ، GSM‬برای برقراری ارتباطات اپراتورهای شبکه با‬ ‫استاندارد ‪GSM‬‬
‫منابع مختلف و تجهيزات زير س��اختار س��لولی‪ ،‬نه تنها رابط های بی‬ ‫)‪(Global System For Mobile Communication‬‬
‫س��یم ‪ ،‬بلکه چندي��ن رابط اصلی ديگر برای مرتبط کردن قس��متهای‬ ‫استاندارد ‪ ، GSM‬استانداردی برای برقراری ارتباطات بی سیم به‬
‫مختلف اين سيستم ‪ ،‬تعريف شده است‪.‬‬ ‫صورت راه دورمی باشد‪ .‬این استاندارد ‪ ،‬مبتنی بر استاندارد ‪TDMA‬‬

‫‪26‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪26‬‬
 ‫گيك‬
‫هكبش‬
‫داده نمی ش��وند‪ .‬بلکه همیش��ه ‪ 3‬کانال ‪ ،‬جهت سیگنالینگ داده ها‬
‫‪ -1‬زير سيستم شبکه‪:‬‬
‫کنار گذاش��ته می ش��ود (یک کانال ‪ ،‬از هرک��دام از کانالهای اصلی) ‪.‬‬
‫زیر سیستم شبکه ‪ ،‬شامل تجهیزات زیر می باشد ‪:‬‬
‫منظور از س��یگنالینگ داده ها ‪ ،‬مدیری��ت و نظارت برروی کانال های‬
‫)‪BTS (Base Transceiver Station‬‬
‫‪ Voice‬می باشد‪.‬‬
‫یک ‪ ، BTS‬کوچکترین عضو ش��بکه ‪ GSM‬می باشد که از آن به‬
‫ب��رای مثال اگر عدد ‪ TRX‬مربوط به ی��ک ‪ BTS‬بصورت ‪4 4 4‬‬
‫عنوان س�لول تعبیر می شود‪ .‬در واقع ایستگاههای اصلی فرستنده‪/‬‬
‫باش��د ‪ ،‬حد اکثر تعداد مش��ترکانی که ‪ BTS‬می تواند بطور همزمان‬
‫گیرنده در شبکه ‪ GSM ،‬همین ‪BTS‬ها می باشند‪.‬‬
‫پشتیبانی کند ‪ ،‬برابر است با‪:( 3 * 4 * 8 ) = 96‬‬
‫هر س��لول می تواند تا شعاع‪ 35‬کیلومتری ( )‪22 Mile‬خود را‬
‫بنابرای��ن ای��ن ‪ BTS‬ب��ا توجه به کن��ار گذاش��تن ‪ 3‬کانال جهت‬
‫تحت پوش��ش قرار دهد ‪.‬البته این محدوده تحت پوش��ش ‪ ،‬به شرایط‬
‫س��یگنالینگ داده ها ‪ ،‬می تواند به طور همزمان ‪ 93‬کاربر را پشتیبانی‬
‫محیطی ‪ ،‬مس��طح بودن محیط پیرامون ‪ ،‬میزان نویز و ‪ ... ،‬و همچنین‬
‫نماید‪ .‬البته عنایت داشته باشید که منظور از عدد ‪ ، 93‬تعداد کاربرانی‬
‫هس��تند که می توانند بطور همزمان از ش��بکه استفاده کنند (در حال‬ ‫میزان درخواست کاربران بستگی دارد ‪.‬به این محدودۀ تحت پوشش‪،‬‬

‫مکالمه باش��ند) ‪ .‬این در حالی است که ‪ ،‬یک ‪ BTS‬با ‪ TRX‬عد ِد ‪4‬‬ ‫)‪LA (Location Area‬می گویند‪.‬‬
‫‪ ، 4 4‬حدودا ً می تواند ‪2500‬کاربر را اصطالحاً ‪ HOLD‬کند ‪ .‬منظور‬ ‫وظایف ‪ : BTS‬تبدیل س��یگنال های رادیویی فش��رده ش��ده ‪ ،‬به‬
‫از ‪ HOLD‬کردن کاربران ‪ ،‬این اس��ت که یک کاربر بر روی دس��تگاه‬ ‫سیگنال های تلفنی محاوره ای‪.‬‬
‫خود دارای آنتن بوده و جزئی از شبکه شده است‪ .‬ولی برقراری تماس‬ ‫در ش��کل زیر ‪ ،‬تعدادی ‪ BTS‬را مش��اهده می کنید که به کمک‬
‫‪ ،‬مشروط به آزاد بودن – برای مثال – ‪ 93‬خط مکالمه می باشد ‪ .‬البته‬ ‫یکدیگر ‪ ،‬تشکیل یک شبکه سلولی (‪ )Cellular‬را داده اند ‪:‬‬
‫این ظرفیت ها ‪ ،‬در شبکه های نسل ‪2.5G) ، ( 2.5‬مثل ‪ GPRS‬و‬
‫ش��بکه های نسل ‪ 2.75 (2.75G) ،‬مثل‪EDGE (Enhanced‬‬
‫)‪Data rates for GSM Evolution‬و همچنین ش��بکه های‬
‫نس��ل ‪ 3 (3G) ،‬مثل ‪ W-CDMA ، W-TDMA‬و‪HSDPA ،‬‬
‫بیشتر شده است ‪ .‬سرعت استاندارد ‪ EDGE‬که در حقیقت استاندارد‬
‫توسعه یافتۀ ‪ GSM‬می باشد ‪ ،‬ما بین‪ 75‬تا ‪135 Kbps‬می باشد‪.‬‬
‫این در حالی است که در شبکه ‪ GSM ،‬امکان نقل و انتقال‪DATA‬‬
‫وج��ود ندارد ‪ .‬در حال حاضر بخش وس��یعی از ایاالت متحدۀ آمریکا‪،‬‬
‫از بستر ‪ EDGE‬استفاده می کنند ‪ .‬یکی از پرطرفدارترین استاندارد‬
‫های نسل سوم‪ ، HSDPA‬می باشد که دارای سرعتی ما بین ‪400‬‬
‫‪Kbps‬تا ‪ 1 Mbps‬می باشد‪.‬‬
‫هنگام��ی که یک کاربر مابین ‪ 2 BTS‬ق��رار می گیرد و در همان‬
‫هر ‪ BTS‬ش��امل یک قطعه به نام ‪ TRX‬می باشد که در واقع هر‬
‫لحظه ‪ ،‬در حال س��رویس گرفتن از هر ‪ 2‬آنها می باشد ‪ ،‬اصطالحاً می‬
‫‪ BTS‬توس��ط این معیار قابل شناس��ایی می باشد‪ .‬هر ‪ TRX‬دارای ‪3‬‬
‫گوییم ‪ " :‬کاربر در شبکه ‪Hand Over،‬شده است‪" .‬‬
‫)‪BSC (Base Station Controller‬‬ ‫کانال اصلی ‪ ،‬و ‪ 8‬کانال فرعی در هر کدام از کانالهای اصلی ‪ ،‬می باشد‬

‫چند ایس��تگاه ‪ BTS‬به یک ایس��تگاه ‪ BSC‬متصل می ش��وند ‪،‬‬ ‫‪ .‬ع��دد مربوط به یک ‪ ، TRX‬به صورت روبرو بیان می ش��ود ‪ :‬مثال ‪،‬‬
‫‪ ، 2 2 2‬ی��ا ‪ 3 3 3‬و ی��ا ‪ 4 4 4‬و ‪ ( ...‬ی��ک عدد ‪ 3‬رقمی ‪ ،‬با فاصله‬
‫ای بین هر رقم )‬
‫تعداد مشترکانی که یک ‪ BTS‬می تواند به طور همزمان پشتیبانی‬
‫کند ‪ ،‬توسط همین اعداد و به صورت زیر قابل محاسبه می باشد ‪:‬‬
‫(تعداد کانالهای فرعی) ‪ * 8‬عدد مربوط به ‪( 3 * TRX‬تعداد کانالهای اصلی)‬

‫عنایت داش��ته باش��ید که تنه��ا یک��ی از ارقام ع��دد ‪ 3‬رقمی ‪ ،‬به‬

‫نمایندگی از ‪ 2‬رقم باقیمانده ‪ ،‬در فرمول فوق ش��رکت می کند ‪ .‬نکتۀ‬
‫قابل توجه این است که تمامی کانال ها به ‪( Voice‬مکالمه) اختصاص‬

‫‪27‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪27‬‬
 ‫گيك‬
‫هكبش‬
‫ای��ن اطالعات ثابت و دائمی می توانند ش��امل ‪ :‬ش��ماره ‪، IMSI‬‬ ‫که در واقع وظیفه ایستگاه ‪ ، BSC‬مدیریت گروهی از ‪ BTS‬ها می‬
‫اطالعاتی در مورد س��رویس های ارائه ش��ده به مش��ترکان‪ ،‬اطالعات‬ ‫باشد‪ .‬همچنین ‪ BSC‬دسترسی‪ BTS‬ها به یکدیگر را نیز کنترل می‬
‫موقعیت��ی (مکان��ی) ‪ ،‬اطالعاتی در مورد س��رویس ه��ای ‪Routing‬‬ ‫کند‪ .‬هر ‪ BSC‬رابط بین تعدادی ‪ BTS‬و یک ‪ MSC‬می باش��د‪ .‬از‬
‫(دسترسی به شبکه)‪ ،‬ثبت نام در شبکه و غیره ‪ ،‬باشد‪.‬‬ ‫دیگر وظای��ف ‪ ، BSC‬اختصاص دادن و ترخیص کانال های رادیویی‬
‫(منظوازش��ماره ‪ IMSI‬درواقع ش��ماره ای اس��ت که خود ش��بکه‬ ‫می باشد‪.‬‬
‫ب��ه مش��ترک اختصاص داده و کاربر در ش��بکه با همین ش��ماره قابل‬ ‫‪MSC (Mobile Services Switching‬‬
‫شناسایی می باشد‪).‬‬ ‫)‪Center‬‬
‫)‪VLR (Visit Location Register‬‬
‫‪VLR‬يک پايگاه داده ش��امل اطالعات کاربرانی س��ت که در حال‬
‫حاضر در حوزه ‪ MSC‬کنترلی ‪ ،‬در حال حرکت هستند‪.‬‬
‫هنگاميکه يک کاربر ‪ ،‬یا همان)‪MS (Mobile Supervisor‬‬
‫به حوزه ‪ MSC‬جدیدی وارد مي شود ‪ ، VLR‬ای که به آن‪MSC‬‬
‫متصل شده است ‪ ،‬اطالعات ‪ MS‬مورد نظر را از ‪ HLR‬درخواست مي‬
‫کن��د ‪. HLR‬نیز ‪ ،‬اطالعات ‪ MS‬مورد نظر را به آن ‪ MSC‬که‪MS‬‬
‫در ح��وزه اش قرار دارد ارایه خواه��د داد ‪.‬اگر يک ‪ MS‬قصد برقراری‬
‫تماس را داش��ته باشد ‪ ، VLR‬تمام اطالعات مورد نياز جهت برقراری‬
‫مکالم��ه را ارايه خواهد داد ‪ ،‬و لزومی ندارد که در هر لحظه از‪HLR‬‬
‫س��وال کند ‪ .‬می توان در يک جمله گف��ت ‪ :‬يک ‪ VLR ،‬در حقیقت‬
‫یک‪HLR  ‬توزيع ش��ده است و شامل اطالعات دقيقی در مورد محل‬
‫يک کاربر)موبايل(می باشد‪.‬‬
‫تفاوت اصلی بین ‪ HLR‬و ‪ VLR‬این است که اطالعات موجود در‬
‫‪VLR‬اطالعاتی دینامیک بوده ‪ ،‬و شامل اطالعات موقعیت فعلی کاربر‬ ‫‪MSC‬ي��ا مرک��ز سرويس��های س��وئيچينگ موبايل ‪ ،‬فانکش��نها‬
‫در شبکه ‪ GSM‬می باشد‪.‬‬ ‫)عملی��ات (راه ان��دازی مکالم��ه )‪ (Call Setup‬را انج��ام داده ‪ ،‬و‬
‫این اطالعات مرتباً در حال تجدید (‪ )Refresh‬شدن می باشند و‬ ‫همچنی��ن ارتباطی با مراکز تلفن ثابت دارد‪ .‬انجام عملیاتی مانند ارائه‬
‫موقعیت فعلی کاربررا به شبکه ‪ GSM‬گزارش می دهند‪.‬‬ ‫صورت حساب مشترکين نيز ‪ ،‬بر عهده اين مرکز است‪.‬‬
‫چند ایستگاه ‪ BSC‬به یک ایستگاه ‪ MSC‬متصل می شوند ‪ ،‬که‬
‫وظیفه آن خدمت رسانی به ایستگاههای پایه مختلف می باشد‪.‬‬
‫از دیگر وظایف ‪ ، MSC‬می توان به ‪ ، Routing‬کنترل و سیگنال‬
‫دهی‪ ،‬نقل و انتقال ارقام‪ ،‬پشتیبانی از سرویس های پیام کوتاه و غیره‬
‫‪ ،‬اشاره نمود‪ .‬همچنین اجرا و تکمیل نمودن انواع سرویس ها بر عهده‬
‫‪ MSC‬می باشد‪.‬‬
‫)‪HLR (Home Location Register‬‬
‫‪HLR‬يک پايگاه داده متمرکز ‪ ،‬شامل اطالعات تمامی مشترکين‬
‫ثبت شده در يک ‪ PLMN‬است ‪.‬ممکن است در يک ‪ PLMN‬بيشتر‬
‫از يک ‪ HLR‬وجود داش��ته باش��د ولی هر مشترک مشخص ‪ ،‬تنها به‬
‫يک ‪ HLR‬مي تواند وارد شود‪.‬‬
‫در واق��ع بان��ک اطالعات��ی اصل��ی و پایۀ یک ش��بکه ‪ ، GSM‬که‬
‫‪ Home Base‬نام دارد و حاوی اطالعات دائمی و ثابت مش��ترکان‬
‫شبکه می باشد‪ ،‬در ‪ HLR‬قرار دارد‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪28‬‬
 ‫گيك‬
‫هكبش‬
‫مشترک مورد نظر را به شبکه گزارش می دهند و شبکه توسط همین‬
‫اطالعات بدس��ت آمده از خود مش��ترک ‪ ،‬موقعیت او را تشخیص می‬
‫دهد‪ .‬برای مثال ‪ ،‬جهت اس��تفاده از سیس��تم ‪( SMS‬پیام کوتاه) در‬
‫شبکه ‪ ،‬در ایران حدودا ً ‪ 5‬سرور اصلی )‪SMSC (SMS Center‬‬
‫برای مثال ‪ ،‬یک کاربر که از س��یم کارت ‪ 0912‬تهران استفاده می‬
‫کن��د ‪ ،‬دارای ‪ HLR‬با کد ‪ 021‬ب��وده و اگر این کاربر در حال حاضر‬
‫در شهر رشت باشد ‪ VLR ،‬او ‪ 0131‬می باشد و بدین ترتیب ‪ ،‬شبکه‬
‫می تواند با مقایس��ه ‪ HLR‬و ‪ VLR‬یک کاربر‪ ،‬هزینۀ بین ش��هری را‬

‫‪،‬ک��ه‪ 3‬عدد از آنها در تهران قرار دارند و به یکدیگر متصل هس��تند‪،‬‬ ‫برای او محاسبه نماید‪.‬‬
‫)‪AUC (Authentication Center‬‬
‫کار سرویس دهی شبکه را انجام می دهند‪ .‬یک ‪ ، SMSC‬پاسخگوی‬
‫‪ AUC‬واح��د کوچکی اس��ت که وظیفۀ کنترل امنیت بخش��های‬
‫نگهداری و انجام عملیات مربوط به پیام کوتاه در شبکه می باشد ‪ .‬در‬
‫خاصی از سیستم را برعهده دارد ‪ .‬مهمترین وظیفۀ آن ‪ ،‬اعتبار سنجی‬
‫حقیقت ‪ ،‬این ‪ SMSC‬اس��ت که کلیۀ پیام ها را در صف قرار داده و‬
‫و رمزگذاری برخی پارامترهای ش��بکه ‪ ،‬جهت اعتبار س��نجی شناسۀ‬
‫به ترتیب آنها را ارسال می کند (کنترل گر ترافیک ناشی از پیام ها در‬
‫کاربر می باش��د‪ .‬پس از انجام ای��ن کار ‪ ،‬در نهایت امکان برقراری یک‬
‫ش��بکه) ‪ .‬بنابراین هنگامی که تلفن همراه کاربر مقصد پیام ‪ ،‬خاموش‬
‫ارتباط مطمئن را برای کاربر فراهم می کند‪ .‬در حقیقت ‪ ، AUC‬این‬
‫باش��د ‪ ،‬پیام مربوطه در مرکز پیام نگهداری می ش��ود‪ .‬به محض اینکه‬ ‫اطمین��ان را به کاربر می دهد که اپراتور ش��بکه ‪ ،‬از هرگونه فریب و نا‬
‫کاربر تلفن همراه خود را روش��ن کند ‪ ،‬بالفاصله موقعیت وی به شبکه‬ ‫امن��ی به دور بوده و یک ارتباط ایمن با اپراتور ‪ ،‬برقرار ش��ده اس��ت ‪.‬‬
‫اعالم می ش��ود ‪ .‬بنابراین پیام کوتاه برای او ارس��ال می ش��ود ‪ .‬بدین‬ ‫مکانیزمی شبیه به پروتکل ‪ ، SSL‬در اینترنت ‪.‬‬
‫صورت که هنگامی که ش��ما یک ‪ SMS‬از شیراز ‪ ،‬به دوست خود در‬ ‫)‪EIR (Equipment Identity Register‬‬
‫رش��ت ارس��ال می کنید ‪ SMS ،‬مربوطه ابتدا ازشیراز به تهران رفته‬ ‫‪ EIR‬يک پایگاه دادۀ مهم و کلیدی می باش��د که حاوی اطالعات‬

‫و توس��ط سرورهای مذکور ‪ ،‬موقعیت کاربر مقصد تشخیص داده شده‪،‬‬ ‫حیاتی و ضروری راجع به تجهیزات تلفن همراه می باش��د ‪.‬این عنصر‬

‫سپس ‪ SMS‬به رشت ارسال می شود‪ .‬در حقیقت ‪ ،‬موقعیت کاربران‬ ‫ش��بکه ‪ ،‬امکان محدود کردن هرگونه سوء اس��تفاده از خط کاربر و یا‬
‫دسترسی های غیر مجاز به شبکه ) برای مثال ‪ :‬استفاده از گوشی های‬
‫شبکه ‪ ،‬توسط همین جداول مسیر یابی )‪ ، (Routing Tables‬که‬
‫قاچ��اق (را فراهم می کند ‪.‬در حالت ع��ادی ‪ 2‬عنصر ‪ AUC‬و‪EIR‬‬
‫در س��رورهای اصلی ش��بکه و همچنین ‪ MSC‬ها قرار دارند ‪ ،‬و مرتباً‬
‫بصورت جدا از هم در ش��بکه فعالی��ت می کنند ‪ ،‬ولی جهت باال بردن‬
‫‪ Refresh‬می شوند ‪ ،‬مشخص می شود ‪.‬‬
‫کارایی ش��بکه ‪ ،‬گاهی اوقات این ‪ 2‬عنصر کلیدی و مهم را در شبکه با‬
‫شما براحتی می توانید شمارۀ مرکز پیام خود را در تنظیمات بخش‬
‫یکدیگر ترکیب می کنند‪.‬‬
‫پیام کوتاه تلفن همراه خود ‪ ،‬مش��اهده کنید‪ .‬این ش��ماره ‪ ،‬یک شمارۀ‬
‫‪NSS (Network & Switching‬‬
‫سفارش��ی و ُرند بوده و تحت یک فرمت بین المللی می باش��د‪ .‬از دیگر‬
‫)‪Subsystem‬‬
‫امکانات شبکه ‪ ،‬ارائه گزارش تحویل پیام می باشد‪ .‬اگر شما این امکان‬
‫به بخش��ی از ش��بکه که ش��امل ‪ MSC‬ها و ‪ HLR‬و ‪ VLR‬می‬
‫را فعال کرده باش��ید ‪ SMSC ،‬پیامی مبنی بر رسیدن پیام به دست‬
‫باشد‪ ،‬در اصطالح ‪ NSS‬گویند‪.‬‬
‫کاربر مقصد پیام ‪ ،‬به شما ارائه می کند ‪.‬‬
‫)‪BSS (Base Station Subsystem‬‬
‫شکل زیر ‪ ،‬نحوۀ انجام این عملیات را نشان می دهد ‪:‬‬ ‫به بخش��ی از شبکه که ش��امل ‪ BTS‬ها و ‪ BSC‬ها می باشد‪ ،‬در‬
‫اصطالح ‪ BSS‬گویند‪.‬‬
‫‪TRAU‬‬
‫به رابطی که مابین ‪BSC‬ها ‪ ،‬و‪ MSC‬مربوط به آن وجود دارد ‪،‬‬
‫در اصطالح " رابط مبدل کانال ها ‪ " TRAU‬می گویند‪ .‬این رابط در‬
‫واقع کانال های س��یگنال را طوری تنظیم می نماید که بین ‪ BSC‬و‬
‫‪ ، MSC‬قابل اس��تفاده باشد‪ .‬به عبارت دیگر مدیریت این کانال ها بر‬
‫عهده ‪ TRUA‬می باشد‪.‬‬
‫شاید این سوال برای شما پیش آید که شبکه از کجا موقعیت مکانی‬
‫شما را تشخیص می دهد؟‬
‫هریک از تلفن های همراه ‪ ،‬مرتباً اطالعاتی در مورد موقعیت مکانی‬

‫‪29‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪29‬‬
 ‫گيك‬
‫هكبش‬
‫ب��رای ‪ BSC - BTS‬وجود دارد‪ .‬برخی از اين پيکره بندي ها ‪ ،‬برای‬ ‫یک��ی از مش��کالت هن��گام برق��راری ارتباط بی��ن ‪ SMSC‬های‬
‫وضعيت ترافيک باال و تعدادی برای مناطقی با ترافيک متوسط طراحی‬ ‫مختلف در ش��بکه های مختلف ‪ ،‬این اس��ت که چ��ون هرکدام از این‬
‫شده اند‪ .‬يک ‪ BSC‬عملیاتی همچون ‪ Hand Over :‬و ‪Power‬‬ ‫‪ SMSC‬ها توس��ط کمپانی های مختلفی تولید می شوند ‪ ،‬بنابراین‬
‫‪ Control‬را نيز انجام می دهد ‪ BSC .‬و ‪ BTS‬با یکدیگر تش��کیل‬ ‫هرک��دام ‪ ،‬از پروت��کل های مختلفی اس��تفاده می کنن��د ‪ .‬برای مثال‬
‫‪ BSS‬را مي دهند ‪.‬‬ ‫ش��رکت نوکیا ‪ ،‬از پروتکل ‪ CIMD‬اس��تفاده می کن��د ‪ .‬در حالیکه ‪،‬‬
‫‪ BSS‬از ديد ‪ ، MSC‬به صورت يک رابط ‪ ،‬که ارتباطات الزم را با‬ ‫ش��رکت ‪ CMG‬از پروتکل ‪ EMI‬اس��تفاده می کن��د ‪ .‬بنابراین ‪ ،‬در‬
‫‪ MS‬ها در حوزه ای مشخص برقرار مي کند‪ ،‬به نظر مي رسد‪BSS .‬‬ ‫حال��ت عادی امکان برقراری ارتب��اط ما بین ‪ SMSC‬های مختلف با‬
‫دائم��اً با مديريت کانال راديويی ‪ ،‬عملی��ات انتقال‪ ،‬کنترل ‪ Link‬های‬ ‫پروتکل های مختلف وجود ندارد ‪ .‬برای حل این مش��کل از تجهیزاتی‬
‫راديويي و تخمين کيفيت و مهيا سازی سيستم برای ‪Hand Over‬‬ ‫بنام ‪ SMS Gateway‬استفاده می شود‪ .‬در حقیقت ‪ ،‬یک ‪SMS‬‬
‫ها ‪ ،‬مرتبط اس��ت‪ BSS .‬مي تواند ‪ n‬سلول را تحت پوشش قرار دهد‬ ‫‪ ، Gateway‬مابین ‪( 2‬یا بیشتر) ‪ SMSC‬قرار گرفته و همانند یک‬
‫‪ ،‬که ‪ n‬مي تواند يک سلول يا بيشتر باشد‪.‬‬ ‫رل��ه ‪ ،‬وظیفۀ ترجمۀ پروتکل های مختلف را برعهده دارد ‪ .‬ش��کل زیر‬
‫‪ -3‬زير سيستم ‪OMC‬‬ ‫این مسئله را نشان می دهد ‪:‬‬
‫)‪(Operations & Maintenance Center‬‬
‫‪ OMC‬شامل عملیات نگهداری و پشتيبانی تجهيزات ‪ GSM‬مي‬
‫باش��د و پشتيبانی رابط اپراتور ش��بکه را نيز بر عهده دارد ‪. OMC‬به‬
‫تمام تجهيزات داخل سيستم سوئيچينگ و ‪ BSC‬ها متصل مي شود‪.‬‬
‫‪OMC‬در حقيقت فانکش��نهای نظارتی ‪ GSM‬يک کش��ور را انجام‬
‫ميدهد( مانند صورتحس��اب دادن و ‪ ( ...‬و يکی از مهمترين وظایف آن‬ ‫همواره تاکید می شود تلفن همراه خود را نزدیک خود قرار ندهید ‪،‬‬
‫هم ‪ ،‬وظیفۀ نگهداری ‪ HLR‬يک کش��ور است ‪.‬پیاده سازی‪OMC ،‬‬
‫دلیل این امر ‪ ،‬عملیات ارسال سیگنال های موقعیتی رادیوی به شبکه‬
‫اصطالح��ا )‪ً OSS (Operations & Support System‬نام‬
‫اس��ت‪ .‬این س��یگنال ها فوق الع��اده قوی ب��وده ‪ ،‬و اطالعات موقعیتی‬
‫دارد و یکی از کاربردهای آن در شبکه های تلفن همراه ‪ ،‬مانیتور کردن‬
‫)کنترل نمودن) سیس��تم های پیچیده می باشد ‪ .‬در حقیقت ‪ ،‬پیاده‬ ‫ش��ما را به ش��بکه گزارش داده و برای سلولهای بدن انسان ‪ ،‬بخصوص‬
‫سازی ‪ OMC ،‬عمدتا ًبصورت نرم افزاری می باشد ‪.‬‬ ‫کودکان (به دلیل آس��یب پذیرتر بودن آنها – س��لولهای ضعیف تر) ‪،‬‬
‫بس��ته به اندازۀ ش��بکه ‪ ،‬هر کش��ور مي تواند بيش از يک ‪OMC‬‬ ‫مضر می باشند‪ .‬بنابراین همواره تلفن همراه خود را حداقل در شعاع ‪1‬‬
‫داش��ته باش��د‪ .‬مديريت سراس��ری و متمرکز ش��بکه نيز توسط مرکز‬ ‫متری خود قرار دهید‪ .‬در ضمن ‪ ،‬به هنگام برقراری تماس و همچنین‬
‫مديريت ش��بکه (‪ )NMC‬انجام شده ‪ ،‬و ‪ OMC‬نيز مسئول مديريت‬ ‫حین مکالمه ‪ ،‬قدرت این سیگنال ها به اوج خود رسیده و اثرات مضری‬
‫منطقه ای شبکه مي باشد‪.‬‬
‫برای مغز انسان به همراه دارد ‪.‬‬
‫شکل زیر ‪ ،‬نحوۀ ارتباطات درونی بین اجزای مختلف شبکه را نشان‬
‫می دهد ‪:‬‬
‫‪ -2‬زير سيستم راديويي‪:‬‬
‫این زیرسیس��تم ‪ ،‬ش��امل تجهي��زات و عملیات مرتب��ط با مديريت‬
‫اتصاالت مس��يرهای راديويي‪ ،‬مانن��د مديريت ‪ Hand Over‬ها مي‬
‫باش��د‪ .‬زير سيستم رادیویی ‪ ،‬شامل ‪ BTS‬ها ‪ BSC ،‬ها و ‪ MS‬نیز‬
‫می باشد ‪ MS .‬در زيرسيستم راديويي قرار گرفته ‪ ،‬و هميشه آخرين‬
‫مس��ير يک مکالمه است ‪ .‬زیر سیستم رادیویی از برقراری يک مکالمه‬
‫‪ ،‬به همراه زير سيس��تم شبکه ‪ ،‬جهت مديريت ‪ ، Mobility‬محافظت‬
‫مي کند‪.‬‬
‫اگر بخواهیم تا اینجای کار ‪ ،‬مفاهیم اصلی ش��بکه ‪ GSM‬را جمع‬
‫بندی کنیم ‪ ،‬به این نتیجه می رسیم که ‪ MS :‬دارای قابليتهای پايانۀ‬
‫ش��بکه و همچنين پايانۀ کاربر است‪ .‬هر س��لول در سيستم ‪، GSM‬‬
‫ي��ک ‪ BTS‬با چندين گيرنده و فرس��تنده دارد‪ .‬ي��ک گروه از ‪BTS‬‬
‫ها توس��ط يک ‪ BSC‬کنترل مي ش��وند‪ .‬پيکره بن��دی های مختلفی‬

‫‪30‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪30‬‬
 ‫گيك‬
‫هكبش‬
‫طبق آمار اعالم ش��ده تا آخر سال ‪ 450 ، 2003‬میلیون کاربرشبکه‬
‫‪SGSN - 1‬‬
‫(‪)Node Support GPRS Serving‬‬ ‫‪ GSM‬در دنیا وجود داش��ت‪ .‬همانطور که گفته شد ‪ ،‬شبکه ‪GSM‬‬
‫ای��ن عنصر از ش��بکه ‪ ،‬وظیف��ۀ تبدیل پروتکل های ما بین هس��تۀ‬ ‫در نس��ل دوم از ش��بکه های مخابراتی قرار دارد ‪ .‬ه��م اکنون حداقل‬
‫‪ IP‬و ش��بکه رادیویی را برعهده دارد‪ .‬این بخش وظیفۀ اجرای مسائل‬ ‫‪65%‬کاربران در سراسر دنیا ‪ ،‬از استاندارد ‪ GSM‬استفاده می کنند‬
‫مدیریتی شبکه ‪ ،‬ازجمله مدیریت منطقه ای که کاربر در آن قرار دارد‬ ‫‪ .‬تا پایان س��ال ‪ 2007‬نیز ‪ ،‬حدود‪ 3‬میلیارد کاربر ش��بکه ‪ GSM‬در‬
‫(جهت ارس��ال بس��ته های داده) را ‪ ،‬نیز برعهده دارد‪ .‬وظیفۀ برقراری‬ ‫دنیا (‪ 212‬کشور) وجود داشته است ‪.‬‬
‫ارتباطی امن (‪ )Secure‬نیز ‪ ،‬بر عهدۀ این بخش می باشد ‪.‬‬
‫استاندارد ‪GPRS‬‬
‫)‪GGSN - 2 (General Packet Radio Service‬‬
‫(‪)Node Support GPRS Gateway‬‬ ‫اس��تاندارد ‪ GPRS‬یک فناوری رادیویی برای شبکه های ‪GSM‬‬
‫ای��ن بخش از ش��بکه ‪ ،‬وظیف��ۀ متصل کردن ش��بکۀ ‪ GPRS‬به‬
‫اس��ت برای مثال باعث می شود اتصال به اینترنت در زمان کوتاه تری‬
‫اینترن��ت ‪ ISP ،‬ها و ش��بکه های ‪ Intranet‬را ب��ر عهده دارد‪ .‬این‬
‫انج��ام ش��ود‪.‬همچنین این ام��کان را می دهد که نه بر اس��اس مدت‬
‫بخ��ش ‪ ،‬همانند ی��ک ‪ Gateway‬به ش��بکه های دیگ��ر عمل می‬
‫زمان اتصال ‪ ،‬بلکه بر اس��اس میزان داده ای (‪ )DATA‬که ارس��ال یا‬
‫کند‪ .‬از دیگر وظایف این زیر سیس��تم ‪ ،‬انجام عملیات نگاش��ت آدرس‬
‫دریافت شده است ‪ ،‬هزینه ها را محاسبه نمود‪ .‬در حقیقت ‪ ،‬استاندارد‬
‫(‪ )Address Mapping‬می باشد‪.‬‬
‫‪ ، GPRS‬یک استاندارد ‪ IP Based‬می باشد ‪ .‬بنابراین ‪ ،‬استاندارد‬
‫در ش��کل زیر ‪ ،‬ش��مای کلی یک ش��بکه ‪ GPRS‬را مشاهده می‬
‫‪ GSM‬بصورت ‪ Circuit-Switched‬بوده ‪ ،‬در حالیکه اس��تاندارد‬
‫کنید ‪:‬‬
‫‪ ، GPRS‬بصورت ‪ Packet-Switched‬می باشد ‪.‬‬
‫در این روش نیازی به مودم ش��ماره گیر نیس��ت و س��رعت انتقال‬
‫اطالعات باالست (سرعتی ما بین ‪ 114 Kbps‬تا ‪177.2 Kbps‬‬
‫بصورت تئوری ‪ ،‬و در عمل س��رعتی درحدود ‪ .) 40 Kbps‬نس��خۀ‬
‫استاندارد ‪ GPRS‬بصورت ‪ 2.5G‬یعنی ورژن ‪ 2.5‬نمایش داده می‬
‫شود‪ .‬در حقیقت استاندارد ‪ GSM‬بخش اساسی استاندارد ‪GPRS‬‬
‫بوده واس��تاندارد ‪ ، GPRS‬مبتنی بر استاندارد ‪ GSM‬ساخته شده‬
‫و محدودیتهای آن را از بین برده و سرویس های آن را کامل می کند‪.‬‬
‫اس��تاندارد ‪ ، GPRS‬به استانداردهای ‪ EDGE‬و ‪ UMTS‬نزدیک‬
‫بوده و براحتی به این اس��تانداردها قابل ارتقاء می باش��د ‪ .‬همچنین با‬
‫داشتن یک شبکه ‪ ، GSM‬می توان با افزودن برخی تجهیزات ‪ ،‬شبکه‬

‫یکی از مزیتهای اس��تاندارد ‪ GPRS‬این اس��ت که براحتی شبکه‬ ‫را به ‪ GPRS‬ارتقاء داد ‪.‬‬

‫های مبتنی بر پروتکل های ‪ TCP/IP‬و ‪ X.25‬را پشتیبانی می کند‪.‬‬ ‫یک��ی از تجهیزات مهم��ی که باید در یک ش��بکه ‪ GPRS‬وجود‬

‫بنابراین با داش��تن یک شبکه ‪ ، GPRS‬ش��ما همیشه ‪On-Line‬‬ ‫داشته باشد ‪ GSN ،‬می باشد که همانند یک روتر (‪ )Router‬عمل‬

‫بوده و می توانید براحتی از امکانات شبکه استفاده کنید ‪.‬‬ ‫کرده و می توان آن را با ‪ MSC‬یکی کرد ‪ GSN .‬مخفف ‪GPRS‬‬

‫به عنوان مثال ‪ 2 ،‬مورد از کاربردهای عملیاتی ش��بکه ‪، GPRS‬‬ ‫‪ Support Node‬می باش��د ‪ .‬در یک ش��بکه ‪ ، GPRS‬عالوه بر‬

‫ش��بکه ایرانس��ل در ایران و همچنین سیستم ‪ GPS‬می باشد ‪ .‬برای‬ ‫تجهیزاتی مث��ل ‪ BSC ، BTS‬و ‪ MSC‬و‪ 2 ، ...‬جزء مهم دیگر نیز‬

‫مثال عملیاتی که در سیس��تم ‪( GPS‬سیستم موقعیت یاب جهانی)‬ ‫‪ ،‬جهت کنترل ترافیک بس��ته ه��ای (‪ )Packets‬در حال انتقال در‬

‫انجام می ش��ود‪ ،‬بر پایه استاندارد ‪ GPRS‬می باشد‪ .‬در حقیقت یک‬ ‫ش��بکه ‪ ،‬به زیرس��اخت ش��بکه اضافه شده اس��ت ‪ .‬این اجزای اساسی‬

‫سیس��تم ‪ ، GPS‬تحت شبکه ‪ GPRS‬کار می کند‪ .‬این کار توسط‬ ‫عبارتند از ‪:‬‬

‫ی��ک مجموعه ماهواره (‪ 12‬عدد) که در ه��ر لحظه تنها ‪ 4‬عدد از آنها‬ ‫)‪- SGSN (Serving GSN‬‬

‫فعال هس��تند ‪ ،‬و هر ‪ 24‬س��اعت ‪ 2‬بار ‪ ،‬و با س��رعتی معادل ‪10,900‬‬ ‫)‪- GGSN (Gateway GSN‬‬

‫مایل دریایی به دور زمین می چرخند‪ ،‬انجام می شود‪ .‬هر مایل دریایی‬

‫‪31‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪31‬‬

‫‪ BTS‬های معمولی به نسل سوم و ‪ Upgrade‬کردن ستون فقرات‬
‫)‪ (Back-Bone‬متناسب با نسل سوم و ‪ )...‬می باشد ‪ .‬یکی از نکات‬
‫قابل توجه در مورد گوش��ی های تلفن همراه این است که ‪ ،‬اکثر تلفن‬
‫های همراه س��اخته شده تحت استاندارد ‪ ، EDGE‬شبکه های نسل‬
‫‪ 3‬را پشتیبانی نمی کنند‪.‬‬
‫امیدواریم که با ورود هرچه زودتر اپراتور س��وم تلفن همراه ‪ ،‬شاهد‬
‫فراگیر شدن شبکه نسل سوم تلفن همراه (‪ )3G‬در کشور باشیم ‪.‬‬
‫طی چند سال اخیر ‪ ،‬شاهد ظهور استاندارد هایی همچون ‪Mobile‬‬
‫)‪ ، Wi-Max (IEEE 802.16e‬با سرعتی مابین ‪56 Mbit/s‬تا‬
‫‪128 Mbit/s ،‬که در گروه‪ 3.9G‬قرار گرفته ( در کشور کرۀ جنوبی‬
‫‪ ،‬با نام شبکۀ ‪Wi-Bro‬استفاده می شوند ) و همچنین استاندارد های‬
‫‪ ، LTE Advanced‬ب��ا س��رعتی مابی��ن ‪ 50 Mbit/s‬تا ‪100‬‬
‫‪Mbit/s ،‬و)‪ ، Wi-Max (IEEE 802.16m‬با س��رعتی مابین‬
‫‪100 Mbit/s‬تا ‪ 1 Gbit/s ،‬و استاندارد‪ ، UMB‬با سرعتی مابین‬
‫‪75 Mbit/s‬ت��ا ‪ 275 Mbit/s ،‬ک��ه همگی در گروه‪ 4G‬قرار می‬
‫گیرند ‪ ،‬هس��تیم ‪ .‬برخی از سرویس��های ارائه ش��ده توسط شبکه های‬
‫‪ 4G‬عبارتنداز ‪Wireless Broadband Access ، Video :‬‬
‫‪Chat ، MMS ، Mobile TV ، HDTV ، Minimal Voice‬‬
‫‪. & Data Services ، Digital Video BroadCasting‬‬
‫بطور کلی ‪ ،‬ش��بکه های نس��ل چهارم تلفن همراه ‪ ،‬دارای امنیتی فوق‬
‫العاده قوی بوده و ازکیفیتی عالی در ارائه سرویسهای صوتی و تصویری‬
‫برخوردارند ‪ .‬برخالف شبکه های ‪ 3G‬که قادرند به ‪ 2‬شکل ‪Packet‬‬
‫‪ Switched‬و ‪ Circuit Switched‬کار کنند ‪ ،‬ش��بکه های ‪4G‬‬
‫‪ ،‬فقط به ش��کل ‪Packet Switched‬کار می کنند ؛ این مس��ئله‬
‫منجر به افزایش س��رعت انتقال داده ها در ش��بکه (تاخیر کمتر) می‬
‫شود‪ .‬درضمن شبکه های ‪ ، 4G‬از ‪IP v6‬هم پشتیبانی می کند‪.‬‬
‫بنابرای��ن به دلیل وجود مزایای زی��اد در تکنولوژی های جدید ‪ ،‬به‬
‫زودی شاهد جایگزین شدن شبکه های ‪ Wi-Max‬و ‪ 3G‬در صنعت‬
‫تلفن همراه خواهیم بود ‪.‬‬
‫به ش��دت کاهش می یابد ‪ .‬شبکه های نس��ل سوم ‪ ،‬در اکثر شهرهای‬
‫منابع‪:‬‬
‫گيك‬
‫هكبش‬
‫برابر است با ‪ . 1.852 KM/H‬بنابراین سرعت چرخش ماهواره های‬
‫‪ GPS‬به دور زمین برابر اس��ت با ‪ . 20,187 KH/H :‬این ماهواره‬
‫ها مرتباً س��یگنال هایی را به زمین مخابره می کنند‪ ،‬که بر روی زمین‬
‫( تحت استاندارد ‪ ) GPRS‬توسط گیرنده های ‪ GPS‬دریافت شده‬
‫و با انجام محاسباتی ‪ ،‬موقعیت کاربر تعیین می شوند‪.‬‬
‫نگاهی بر شبکه های ‪ 3G‬و ‪: 4G‬‬
‫در حال حاضر در کش��ور ما ‪ ،‬اس��تانداردهای ‪ 2.5G‬و ‪2.75G‬‬
‫در حال فراگیر ش��دن هستند ‪ .‬بزرگترین مزیت شبکه های نسل سوم‬
‫‪ ،‬س��رعت انتقال باالی آنها و همچنین افزایش محدودۀ تحت پوش��ش‬
‫ش��بکه ‪ ،‬در مقایس��ه با ش��بکه های ‪ 2.5G‬و ‪ 2.75G‬می باش��د ؛‬
‫سرعتی مابین ‪5.8 Mbit/s‬تا ‪ 14 Mbit/s‬برای ‪ Download‬و‬
‫حداکثر ‪ 5.8 Mbit/s‬برای ‪ Upload ،‬در حالت ثابت ‪ ،‬و س��رعتی‬
‫ح��دود ‪348 Kbit/s‬ب��رای ‪ Download‬در حال��ت متحرک ‪ .‬از‬
‫دیگر مزیتهای ش��بکه های نس��ل سوم ‪ ،‬س��طح امنیتی خیلی بیشتر‬
‫نسبت به نسلهای قبل تر (‪ )2G‬می باشد ‪ .‬بدین معنا که با بکارگیری‬
‫مکانی��زم ه��ای احراز هویت در ش��بکه های ‪ ، 3G‬کارب��ر با اتصال به‬
‫ش��بکه ‪ ،‬می تواند مطمئن باش��د که به ش��بکه مورد نظر خود متصل‬
‫ش��ده است و هیچ ارتباط مش��کوکی در این بین وجود ندارد‪ .‬برخی از‬
‫سرویس��های ارائه شده توسط ش��بکه های ‪ 3G‬عبارتنداز ‪Mobile :‬‬
‫‪TV ، Video on Demand ، Video Conferencing‬‬
‫‪. ، Tele-Medicine ، Location-Based Services‬‬
‫کش��ورهای ژاپن (در س��ال ‪ )2001‬و کرۀ جنوبی (در س��ال ‪، )2002‬‬
‫نخس��تین کشورهایی بودند که توانس��تند با موفقیت شبکه های نسل‬
‫س��وم را بکار گیرند ‪ .‬کش��ورهای انگلس��تان و آمریکا نیز در رده های‬
‫بعدی استفاده از این استاندارد قرار دارند‪.‬‬
‫نکتۀ قابل توجه اینکه ‪ ،‬شبکه های ‪ ، 3G‬هنوز اندکی از شبکه های‬
‫‪ Wi-Fi‬کندتر عمل می کنند ‪ .‬اما این کندی ‪ ،‬زیاد چش��مگیر نیست‬
‫‪ .‬در عوض ‪ ،‬گوش��ی هایی که از ‪ Wi-Fi‬اس��تفاده می کنند ‪ ،‬س��ریع‬
‫ت��ر باتری مصرف می کنند ‪ .‬ام��ا در حالت ‪ ، 3G‬میزان مصرف باتری‬
‫کش��ورهای توس��عه یافته و حتی جاده ها و بیابان های این کشورها ‪،‬‬

‫‪http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page‬‬ ‫توس��عه یافته و می توان در کمتراز چند ثانیه ‪ ،‬با بیش��ترین س��رعت‬
‫‪http://ntrg.cs.tcd.ie/undergrad/‬‬ ‫(حداکثر تا ‪ )14 Mbps‬به اینترنت متصل ش��د ‪ .‬ولی توجه داش��ته‬
‫‪Http://www.dataoneinfo.co.cc‬‬ ‫باشید که به علت استفادۀ شبکه های نسل سوم از پروتکل های خاص‬
‫‪http://www.tek.com/‬‬
‫ارتباطی ‪ ،‬هنوز امکان تبادل فایل های حجیم )مثال یک فایل چند صد‬
‫‪http://www.funo.com.cn/‬‬
‫‪http://www.wifinotes.com/‬‬ ‫مگابایتی (وجود ندارد ‪ .‬در حقیقت ‪ ، 3G‬در کشورهای توسعه یافته‪،‬‬
‫‪http://www.gsmarena.com/‬‬ ‫همانند استاندارد ‪ GPRS‬در کشور خودمان است ! یکی از مهمترین‬
‫‪http://www.wisegeek.com/‬‬
‫مش��کالتی که پیاده سازی شبکه های نسل س��وم به بعد را در کشور‬
‫‪http://www.everyipod.com/‬‬
‫ما عقب می اندازد ‪ ،‬هزینۀ بس��یار باالی پیاده سازی آنها (مجهز کردن‬

‫‪32‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪32‬‬
 ‫گيك‬
‫هبحاصم‬

‫گفتگو با جناب آقاي دكتر حاجي رسوليها‬

‫گفتگوكننده ها‪:‬‬
‫امير جمالي‬
‫سيد ابراهيم امام جمعه‬
‫ناصر حيدري‬ ‫‪ -‬در ابتدا سالم عرض می کنم خدمت شما و از شما متشکرم که به عنوان اولین استاد ‪ ،‬پیشنهاد مصاحبه ما را قبول کردید و‬
‫وقت تان را در اختیار ما قرار دادید‪.‬‬
‫‪ -‬به عنوان اولین سوال یک بیوگرافی از خودتان بگویید که چطور شد رشته کامپیوتر را انتخاب کردید‪ ،‬چطور شد که برای ادامه‬
‫تحصیل به انگلستان رفتید و چطور شد که دانشگاه ‪ UMIST‬را انتخاب کردید و در آنجا پذیرش گرفتید و چه مدت در انگلستان‬
‫بودید؟‬
‫تحصیالت دبیرستانی من در رشته ریاضی بود ‪ ،‬که این مقطع را در دبیرستان ادب اصفهان در سال ‪1354‬به پایان رساندم‪ .‬دبیرستان ادب در‬
‫اصفهان یکی از دبیرستان های دولتی شاخص بود و هنوز هم هست ‪ ،‬و همیشه بیشترین قبولی (در واقع قبولی ‪ ) 100%‬را در کنکور داشت‪.‬‬
‫این دبیرستان همواره از اساتید و معلمان خوبی برخوردار بود و اساتید به خاطر نام «ادب» می آمدند و در این دبیرستان تدریس می کردند‪ .‬بنده‬
‫هم این توفیق را داشتم که یکی از دانش آموزان آن دبیرستان باشم و در اواخر تیرماه سال ‪ 54‬از آنجا فارغ التحصیل شدم‪.‬‬
‫سنجش آن زمان برگزار می کرد (مثل کنکور سراسری االن) و دیگری کنکور‬
‫ِ‬ ‫در آن زمان دو کنکور وجود داشت ‪ .‬یکی کنکور داخلی که سازمان‬
‫دیگری بود به نام کنکور اعزام دانشجو به خارج از کشور که آن کنکور را نیز سازمان سنجش برگزار می کرد‪ ،‬و من طبیعتا در هر دو کنکور شرکت‬
‫کردم؛ در کنکور سراسری داخلی در دانشگاه شیراز (که آن زمان دانشگاه پهلوی شیراز نام داشت) در رشته مهندسی عمران پذیرفته شدم ‪ ،‬و در‬
‫مورد کنکور اعزام دانشجو به خارج هم بایستی عرض کنم که در آن زمان بیشتر بنابر توصیه پدرم و البته توصیه شدید یکی از دبیرانم (مرحوم‬
‫یاراحمدی که دبیر شیمی ما بود و االن به رحمت خدا رفته اند‪ .‬و البته روانشاد یاراحمدی را دکتر ملک محمد هم خوب می شناسند‪ ،‬چون آقای‬
‫ملک محمد هم در همین دبیرستان مشغول به تحصیل بودند و در واقع ما هم دبیرستانی بودیم‪ .‬و هر گاه که ذکر خیر دبیران مان می شود ‪،‬‬
‫همیشه از آقای یاراحمدی نام می بریم) به چند نفر از ما دانش آموزان‪ ،‬طبیعتاً من در آن کنکور هم شرکت کردم‪ .‬آن کنکور هم سراسری بود‬
‫سنجش آن زمان برگزار می شد؛ که واقع در خیابان ویال بود‪ .‬در آن کنکور هم پذیرفته شدم‪.‬‬
‫ِ‬ ‫مقر سازمان‬
‫و فقط در تهران و در ّ‬
‫حال باید بین این دو مورد انتخاب می کردم که در داخل کشور و یا در خارج از کشور ادامه تحصیل دهم‪ ،‬که بنابر توصیه هایی که به من شده‬
‫بود‪ ،‬خارج از کشور را انتخاب کردم‪.‬‬
‫اما در مورد اینکه چرا انگلستان را انتخاب کردم‪ .‬باز هم بنابر مشاوره هایی که با اساتید من جمله مرحوم یاراحمدی داشتم‪ ،‬ایشان توصیه اکید‬

‫‪33‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪33‬‬
 ‫گيك‬
‫هبحاصم‬
‫انجام دادم‪ ،‬لیست ‪ 5‬دانشگاه را نوشتم و برای تعیین اولویت از دکتر‬ ‫داشتند که ‪ « :‬به جای آمریکا (که اکثرا ً مورد انتخاب دانش آموزان‬
‫کالینگز کمک گرفتم‪ .‬دکتر کالینگز تلویحاً انتخاب ‪ UMIST‬را به‬ ‫برای ادامه تحصیل بود) انگلستان را انتخاب کنید ‪ ،‬چرا که از اعتبار‬
‫من پیشنهاد کردند و من بر اساس صحبت های ایشان دریافتم که‬ ‫ال درست‬ ‫دانشگاهی بیشتری برخوردار است »‪ .‬البته حرف ایشان کام ً‬
‫اگر ‪ UMIST‬را به عنوان اولویت پنجم انتخاب کنم‪ ،‬در صورتی که‬ ‫بود ‪ ،‬چرا که در آن زمان برای دانشجویان فارغ التحصیل از دانشگاه‬
‫دانشگاه های اولویت ‪ 1‬تا ‪ 4‬مرا پذیرش کنند دیگر نمی توانم به‬ ‫های آمریکا (در مقایسه با دانشجویان فارغ التحصیل از انگلستان)‬
‫‪ UMIST‬بروم و اگر هم دانشگاه اولویت ‪ 1‬تا ‪ 4‬مرا پذیرش نکنند‪ ،‬به‬ ‫از لحاظ علمی‪ ،‬ارزشی قائل نبودند‪ .‬البته این مورد که عرض کردم‬
‫دلیل اینکه ‪ UMIST‬خود را از بقیه دانشگاه ها باالتر می داند باز هم‬ ‫مربوط به ‪ 30‬سال پیش و قبل از انقالب است‪ .‬اکنون این تمایز به‬
‫مرا نمی پذیرد‪ .‬به این دالیل من به عنوان اولویت اول این دانشگاه را‬ ‫تعادل نزدیک شده است‪ .‬هم چنین من با نگاه به آینده ی خودم که‬
‫نوشتم که در همان اولویت اول پذیرفته شدم‪.‬‬ ‫می خواستم به ایران برگردم‪ ،‬به این نکته فکر می کردم که کجا را‬
‫‪ -‬کل تحصیالت شما در انگلستان چند سال طول کشید؟‬ ‫برای ادامه تحصیل انتخاب کنم که اعتبار و ارزش علمی داشته باشد ‪،‬‬
‫با احتساب پیش دانشگاهی ‪ 8‬سال‪ 2 .‬سال پیش دانشگاهی‪ 3 ،‬سال‬ ‫و این دالیل اصلی من برای انتخاب انگلستان بود‪.‬‬
‫دوره لیسانس‪ 1 ،‬سال فوق لیسانس و ‪ 2‬سال ‪. P.hD‬‬ ‫الزم به ذکر است برخی از دوستان که در ابتدا‪ ،‬به همراه یکدیگر‪،‬‬
‫(در اینجا ما داشتیم سوال بعدی را از استاد می پرسیدیم که‬ ‫برای تحصیل به انگلستان رفته بودیم‪ ،‬بعد از مدتی راهی امریکا شدند‪.‬‬
‫ایشان به ما یادآوری کردند که سوال دیگری هم پرسیده بودیم‬ ‫ولی من به همراه یکی از دوستانم در انگلستان مانده و ادامه تحصیل‬
‫که ایشان هنوز جواب نداده اند‪ ،‬و این نشانه دقت ایشان به‬ ‫دادیم‪.‬‬
‫سواالت بود)‬ ‫اما در مورد اینکه چرا ‪ UMIST‬را انتخاب کردم‪ .‬در انگلستان بین‬
‫شما پرسیده بودید که چرا رشته کامپیوتر را انتخاب کردم؟ باید بگویم‬ ‫دانشگاه های فنی و غیر فنی اختالف خیلی زیادی هست‪ .‬دانشگاه‬
‫که رشته اول من کامپیوتر نبود‪ ،‬دوره لیسانس من مهندسی برق و‬ ‫هایی وجود دارند که صرفاً تخصصی هستند و دانشگاه هایی نیز‬
‫الکترونیک بود‪ .‬به دلیل اینکه در آن زمان‪ ،‬این رشته در ایران یکی‬ ‫هستند که حالت جامع دارند و دربرگیرنده همه رشته ها می باشند‪.‬‬
‫از رشته های تاپ به حساب می آمد ‪ ،‬و بازار کاری قوی داشت که‬ ‫‪ UMIST‬یکی از دانشگاه های تخصصی است‪ .‬برای انتخاب دانشگاه‪،‬‬
‫البته االن هم به همان شکل است‪( .‬در ایران چند رشته جزء رشته‬ ‫من از مشاوره استادی انگلیسی بهره جستم‪ ،‬که استاد ریاضیات ما بود‪.‬‬
‫های تاپ به حساب می آمد؛ برق و الکترونیک‪ ،‬مهندسی عمران یا‬ ‫(شاید بدانید که شما اگر از ایران دیپلم بگیرید‪ ،‬این مدرک را به عنوان‬
‫راه و ساختمان و پزشکی)‪ .‬در دوره فوق لیسانس‪ ،‬گرایش مخابرات را‬ ‫مدرک ورود به دانشگاه قبول نمی کنند‪ ،‬چرا که در انگلیس سیستمی‬
‫انتخاب کردم‪ .‬و در نهایت در دکترا‪ ،‬رشته کامپیوتر را انتخاب کردم‪.‬‬ ‫وجود دارد که شبیه به پیش دانشگاهی در ایران است‪ ،‬و شما برای‬
‫‪ -‬یعنی علوم کامپیوتر )‪ (Computer Science‬؟‬ ‫ورود به دانشگاه ابتدا بایستی ‪ 1‬یا ‪ 2‬سال در این مقطع تحصیل کنید‬
‫خیر‪ .‬مهندسی کامپیوتر )‪ .(Computer Engineering‬همانطور‬ ‫و سپس می توانید وارد دانشگاه شوید‪ .‬دیپلم ایران را به عنوان دیپلم‬
‫که می دانید مهندسی کامپیوتر جز شاخه برق و الکترونیک است‪ .‬و‬ ‫می پذیرفتند ‪ ،‬نه به عنوان کسی که دوره پیش دانشگاهی را گذرانده‬
‫البته علوم کامپیوتر در شاخه ریاضیات است‪.‬‬ ‫است‪ .‬به این دلیل بود که در کالج های مخصوص این مقطع که‬
‫‪ -‬چطور شد که به ایران برگشتید؟ در آنجا پیشنهاد کار از‬ ‫‪ CFE‬یا ‪ College of Further Education‬نام داشت شروع‬
‫شرکتی نداشتید؟‬ ‫به تحصیل کردم‪ .‬دروس اصلی که شما در این مقطع بایستی بگذرانید‬
‫چرا ‪ ،‬اتفاقاً پیشنهاد داشتم و مدتی در شرکت پِل ِسی مشغول به کار‬ ‫بنابر رشته ای است که شما در دانشگاه قصد گذراندن آن را دارید‪ ،‬و‬
‫بودم‪ .‬ولی علت بازگشت به ایران واقعاً عالقه بود‪.‬‬ ‫من چون رشته دبیرستانی ام ریاضی بود و قصد ادامه تحصیل در رشته‬
‫دو دلیل داشت‪ :‬یکی عاطفی بود‪ .‬یعنی برگشت به خانواده و پدر و‬ ‫های فنی مهندسی را داشتم‪ ،‬دروس اصلی که بایستی می گذراندم‪،‬‬
‫مادر‪ ،‬چرا که مدت زیادی از خانواده دور بودم‪ .‬دلیل دوم ‪ ،‬به هر حال‪،‬‬ ‫ریاضی‪ ،‬فیزیک و شیمی بود ‪ ،‬و براساس نمره ای که در این دروس‬
‫کششی است که در مورد وطن وجود دارد و انسان احساس می کند که‬ ‫کسب می کردم می توانستم وارد دانشگاه شوم‪ ).‬استاد ریاضیات ما در‬
‫باید برگردد‪ .‬البته فراموش نکنیم که آن موقع تازه انقالب شده بود‪.‬‬ ‫این کالج ‪ ،‬دکتر کالینگز نام داشت‪ .‬اگر تعریف از خود نباشد بایستی‬
‫‪ -‬در واقع شما سال ‪ 62‬به ایران برگشتید؟‬ ‫بگویم که به دلیل اینکه من یکی از دانشجوهای برجسته کالس در‬
‫نه من اواخر سال ‪ 63‬به ایران آمدم‪.‬‬ ‫درس ریاضی بودم؛ و نیز به دلیل اینکه می خواستم ایشان را به عنوان‬
‫‪ -‬بعد از آمدن به ایران مسئولیتی هم در ایران داشتید؟‬ ‫یکی از ‪ reference‬ها به دانشگاه معرفی کنم که در مورد من نظر‬
‫بله‪ .‬من بعد از آمدن به ایران بالفاصله مشغول به کار شدم‪ .‬شرکت‬ ‫بدهند‪ ،‬برای مشورت در مورد دانشگاه‪ ،‬نزد ایشان رفتم‪.‬‬
‫مخابرات پروژه ای را داشت که طی آن قصد داشت شبکه مخابراتی را‬ ‫من می توانستم حداکثر ‪ 5‬دانشگاه را به ترتیب اولویت انتخاب‬
‫متحول کند‪ .‬یعنی از حالت آنالوگ که وجود داشت به حالت الکترونیک‬ ‫کنم‪ .‬براساس عالقه ام و مطالعه و تحقیقی که در مورد دانشگاه ها‬

‫‪34‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪34‬‬
 ‫گيك‬
‫هبحاصم‬
‫دانشجو منتقل نمی کنند‪ .‬در صورتی که در خارج از کشور عکس این‬ ‫و نهایتاً دیجیتال ببرد‪ ،‬و چون تخصص من این بود ‪ ،‬بالفاصله مرا‬
‫قضیه وجود دارد‪ .‬شما در مقابل یک ساعت کالس ‪ 2 ،‬یا ‪ 3‬ساعت یا‬ ‫پذیرفتند‪ .‬خیلی هم اتفاقی بود‪ .‬یک روز بعد از ظهر به شرکت مخابرات‬
‫حتی ‪ 4‬ساعت کارگاه دارید‪ .‬که مستمر هم هستند‪ .‬یعنی همیشه و‬ ‫رفتم و از همان در ورودی پرسیدم ‪ :‬اینجا استخدام هم می کنند؟‬
‫هر روزه این کار انجام می شود‪ .‬مث ً‬
‫ال اگر امروز در الکترونیک درس‬ ‫(خنده) گفت‪ :‬نمی دانم‪ .‬از بخش کارگزینی سوال کنید‪ .‬و من به بخش‬
‫ترانزیستور را داشتید‪ ،‬بعد از ظهر در کارگاه بایستی این ترانزیستور‬ ‫کارگزینی رفتم و همین سوال را پرسیدم‪ .‬و سوابق کاری و تحصیلی‬
‫را بسازید‪ .‬و تمام فرایندی که برای ساختن آن تراشه وجود دارد را‬ ‫خودم را شرح دادم‪ .‬و از آنجا مرا به اتاق «ریاست اداره راه اندازی‬
‫خودتان انجام دهید و تجربه کنید‪ .‬و این گونه شما درس را با تجربه‬ ‫مراکز الکترونیک» در طبقه هفتم راهنمایی کردند‪( .‬چون آن زمان‬
‫توام کرده اید و هیچ وقت فراموش نمی کنید‪.‬‬ ‫در ایران مراکز الکترونیک وجود نداشت‪ .‬زیرا قب ً‬
‫ال قرار بود که شرکت‬
‫‪ Bell‬آمریکا پروژه ای را در ایران اجرا کند که به دلیل انقالب ‪ ،‬آن‬
‫پروژه نیمه تمام رها شده بود‪ ).‬در همان موقع من با رئیس آن بخش‬
‫(که من از گفتن نام ایشان خودداری می کنم‪ ،‬چرا که ایشان در حال‬
‫حاضر معروف هستند و احتماال شما نام ایشان را در مصاحبه های‬
‫تلویزیونی شنیده اید‪ ،‬البته اکنون ایشان بازنشسته هستند) صحبت‬
‫کردم و به همین شکل در همان ابتدای ورودم به ایران در دو هفته‬
‫اول دعوت به کار شدم‪.‬‬
‫‪ -‬یعنی منظور شما این است که برای نیروهای متخصص همیشه‬
‫کار هست؟‬
‫دقیقا همین طور است‪ .‬و شما می بینید که بدون اغراق این اتفاق‬
‫افتاد‪ .‬با اینکه من هنوز خدمت سربازی را هم نگذرانده بودم ‪ ،‬و چون‬
‫به نیروی متخصص نیاز داشتند ‪ ،‬به من گفتند که‪ « :‬اص ً‬
‫ال نگران‬
‫خدمت سربازی نباش‪ ،‬ما خودمان مراحل سربازی شما را حل و فصل‬
‫می کنیم‪ ، » .‬که البته این کار را هم کردند‪ .‬با اینکه آن زمان‪ ،‬دوران‬
‫جنگ ایران و عراق بود‪.‬‬
‫در واقع می خواهم این نکته را بگویم که برای نیروهای متخصص هم‬
‫کار وجود دارد و هم در برخی زمان ها وجود او حتی به جنگ هم‬
‫‪ -‬پس با توجه به این مطلب می توانیم بگوییم که دانشکده‬ ‫ترجیح داده می شود‪.‬‬
‫هایی مثل دانشکده ما که شاید دروس عملی بیشتری از‬ ‫ ‪ -‬با اجازه شما به سراغ بحث دانشگاه ها می رویم‪ .‬چیزی که‬
‫بسیاری از دانشگاه های سراسری دارند در این زمینه بهتر‬ ‫فکر می کنم همه دوست دارند بدانند‪ .‬به نظر شما تفاوت اصلی‬
‫هستند‪ .‬حال که بحث به اینجا کشیده شد‪ ،‬بفرمایید نظر شما‬ ‫دانشگاه های ایران و دانشگاه های خارج از کشور چیست؟‬
‫در مورد مقایسه دانشگاه هایی مثل امیرکبیر ‪،‬تهران‪ ،‬خواجه‬ ‫البته ممکن است تفاوت های زیادی وجود داشته باشد اما به‬
‫نصیر که خودتان در آن تدریس می کنید و شریف با دانشکده‬ ‫نظر شما که ‪ 8‬سال تحصیل در انگلستان را تجربه کرده اید‬
‫شمسی پور چیست‪ ،‬و هنگاهی که دانشجویان این دانشگاه ها‬ ‫تفاوت اصلی را در چه موردی می دانید؟‬
‫کنار هم قرار می گیرند چطور می توان در مورد آنها نظر داد؟‬ ‫متاسفانه یک تفاوت بسیار بسیار عمده که وجود دارد این است که‬
‫نمی خواهم هیچ فرقی بین دانشجوهای شریف و امیرکبیر و شمسی‬ ‫آن دانشگاه ها کاربردی ترند‪ .‬یعنی تاکید بیشتر را بر تجربه آموزی‬
‫پور بگذارم و مقایسه ای بین آنها انجام دهم‪ .‬من اینطور می توانم‬ ‫به دانشجو می گذارند تا علم آموزی‪ .‬البته علم آموزی می کنند اما‬
‫بگویم که دانشجویان دانشکده شمسی پور نشان داده اند که کمتر‬ ‫به صورت یک سوم‪ -‬دو سوم‪ .‬یعنی یک سوم آموزش و دو سوم پیاده‬
‫از دانشجوهای دانشگاه های تاپ دولتی ایران نیستند‪ .‬من این را به‬ ‫سازی و اعمال آن آموزش به صورت عملی است‪ .‬که ما در دانشگاه‬
‫جرات می توانم بگویم‪ .‬چون چندین نفر از دانشجویان شمسی پور چه‬ ‫های ایران متاسفانه این را نداریم ‪ ،‬و این بزرگترین گپ (فاصله) بین‬
‫دختر و چه پسر (چون در گذشته شمسی پور دانشجویان دختر را‬ ‫دانشگاه های ایران و خارج از کشور است‪ .‬به خصوص کشور هایی مثل‬
‫هم پذیرش می کرد) را می توانم نام ببرم که هیچ کمبودی از لحاظ‬ ‫انگلستان و آمریکا و کانادا و استرالیا‪.‬‬
‫بارعلمی نسبت به یک دانشجوی شریف نداشته و ندارند‪.‬‬ ‫در اینجا بیشتر کالس ها به صورت تئوری است‪ ،‬آزمایشگاه ها و کارگاه‬
‫به عنوان مثال من آخرین مورد را مثال می زنم که ‪ ،‬دو روز قبل من‬ ‫ها یا سرسری گرفته می شوند و یا آنچنان که باید بار تجربی را به‬

‫‪35‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪35‬‬

‫البته می توانیم بگوییم ایشان بیشتر مغز تجاری داشتند تا‬
‫علمی) که در همان سال اول دانشگاه را رها کرد و بزرگترین‬
‫شرکت نرم افزاری جهان را تاسیس کرد و فرد موفقی بود‪.‬‬
‫اما یادمان باشد که بیل گیتس کسی بود که ‪ homework‬های‬
‫دانشجوهای هم قطار خودش را انجام می داد و پول می گرفت‪( .‬موید‬
‫حرف شما که گفتید مغز تجاری)‪ .‬البته برنامه نویسی بیل گیتس‬
‫هم خیلی قوی بود و از آنجا بود که به فکر نوشتن سیستم عامل‬
‫‪ DOS‬افتاد و دانشگاه را رها کرد‪ .‬اتفاقاً آقای منوچهر چلبی هم‬
‫یکی از دانشجویانی بود که وسط لیسانس درس را رها کرد‪ .‬آقای‬
‫چلبی وقتی که نارسیس را کامل کرد دانشگاه را رها کرد‪ .‬البته من‬
‫به ایشان پیشنهاد کردم که درس را تا گرفتن مدرک لیسانس ادامه‬
‫دهند‪ .‬منظورم این است که شما هم اینجا یک بیل گیتس در مقیاس‬
‫کوچک داشته اید‪(.‬خنده) و بیل گیتس هم وقتی که ‪ DOS‬را نوشت‬
‫و تشخیص داد که پول در ادامه دادن سیستم عامل ‪ DOS‬است ‪،‬‬
‫دانشگاه را رها کرد‪.‬‬
‫‪ -‬البته بعدا ً دانشگاه‬
‫هاروارد به ایشان لیسانس‬
‫افتخاری دادند‪.‬‬
‫بله‪ .‬به خاطر اینکه بیل‬
‫گیتس دانشجوی هاروارد بود‪.‬‬
‫ولی در ایران این کار را برای‬
‫آقای چلبی نکردند‪( .‬خنده)‪.‬‬
‫ایشان در سال سوم درس را‬
‫ترک کردند و رفتند‪.‬‬
‫‪ -‬بازهم برگردیم به خود‬
‫شما‪ ،‬چطور شد که از آن‬
‫مسئولیت که داشتید به‬
‫تدریس روی آوردید؟‬
‫که‬ ‫موقعی‬ ‫همان‬ ‫من‬
‫درمخابرات بودم در مرکز‬
‫تحقیقات مخابرات تدریس‬
‫می کردم و هم چنین در «دانشکده مخابرات» که بعدا نام آن به‬
‫«دانشگاه خواجه نصیر» تغییر کرد‪ .‬چون دانشگاه خواجه نصیر‬
‫چسبیده به ساختمان های مخابرات است‪ .‬و دانشکده برق دانشگاه‬
‫خواجه نصیر در واقع همان دانشکده مخابرات سابق است‪ .‬که وابسته‬
‫به وزارت پست بود و هزینه اش را هم شرکت مخابرات تامین می کرد‪،‬‬
‫تا نیروهای متخصص را برایش تامین کند‪.‬‬
‫در واقع من کارم در مخابرات را رها نکردم که به تدریس روی بیاورم‪،‬‬
‫بلکه این دو کار را همزمان انجام می دادم‪ .‬چراکه ما می خواستیم‬
‫پروژه دیجیتالیزه کردن شبکه را انجام دهیم‪ ،‬و آن موقع نه دربین‬
‫کارکنان شرکت مخابرات کسی بود که مفهوم دیجیتال را بفهمد و نه‬
‫اینکه واژه دیجیتال در دانشگاه های ایران جا افتاده بود و در آن زمان‬
‫گيك‬
‫هبحاصم‬
‫ایمیلی دریافت کردم (با عنوان ‪ permission‬یعنی مجوز یا اجازه)‬
‫از طرف یکی از دانشجوهای اسبق همین دانشکده‪ ،‬به نام خانم طالیی‪.‬‬
‫در این ایمیل ایشان خودشان را معرفی کرده و یادآوری کردند که‪:‬‬
‫« چندین سال قبل من دانشجوی شما بودم و پایان نامه ام را با شما‬
‫گذراندم و شما در مورد ادامه تحصیالت به من مشاوره دادید‪ .‬االن من‬
‫در سوئد هستم‪ ،‬مدرک فوق لیسانس را دریافت کرده ام و در شرف‬
‫رفتن به آمریکا و ادامه تحصیل در رشته هوش مصنوعی هستم‪» .‬‬
‫از دانشجویان پسر همین دانشکده هم ‪ ،‬خیلی موارد هستند که من‬
‫االن اطالع دارم که در حال حاضر درآمریکا یا کانادا تحصیالت عالی‬
‫را می گذرانند‪.‬‬
‫پس بنابراین ما هیچ کاری به خوب یا بد بودن دانشگاه نداریم‪،‬‬
‫بلکه جوهره خود دانشجو مهم هست‪ .‬و من همان توانایی را که در‬
‫دانشجویان دولتی دیده ام ‪ ،‬در دانشجویان شمسی پور هم دیده ام‪.‬‬
‫حتی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد هم همینطور‪ .‬چون من در‬
‫دانشگاه آزاد هم تدریس کرده ام‪.‬‬
‫شما در دانشگاه آزاد هم گاهی‬
‫افراد قابل و با استعدادی را می‬
‫بینید که بنابر یک بدشانسی از‬
‫قبولی در یک دانشگاه دولتی‬
‫ال چندین سال‬ ‫بازمانده اند‪ .‬مث ً‬
‫قبل‪ ،‬حدود ‪ 10‬یا ‪ 12‬سال پیش‬
‫در دانشگاه آزاد‪ ،‬من دانشجویی‬
‫به نام آقای چلبی داشتم‪ .‬ایشان‬
‫کسی بود که در اوایل ورود زبان‬
‫‪ C‬به دانشگاه های ایران تمام‬
‫تمرکز خودش را روی یادگیری‬
‫زبان ‪ C‬گذاشت و پس از مشورت‬
‫با من و کار مداوم پس از چندین‬
‫ماه بر روی یک پروژه‪ ،‬یک فالپی‬
‫دیسک به من داد و گفت‪ :‬من با‬
‫زبان ‪ C‬یک دیکشنری نوشته ام و‬
‫نام آن را نارسیس گذاشته ام‪ .‬و به فاصلۀ دو سال این دیکشنری در‬
‫ایران معروف شد و تا االن که شما می بینید این دیکشنری هر سال‬
‫پیشرفت کرده و بهتر شده است و این طور در ایران معروف شده است‪.‬‬
‫منظورم این است که طراح این دیکشنری‪ ،‬جوانی مثل شما‪ ،‬به نام‬
‫آقای منوچهر چلبی بود‪ ،‬و به دلیل این که کار ایشان موفقیت آمیز‬
‫بوده و هست هیچ گاه اسمشان را فراموش نکردم‪ .‬پس می بینید که‬
‫بستگی به خود شخص دارد نه دانشگاه‪.‬‬
‫‪ -‬حال‪ ،‬اصال‪ ،‬این سوال را هم بپرسم که تحصیالت آکادمیک‬
‫چقدر می تواند در موفقیت افراد تاثیر داشته باشد؟‬
‫خیلی‬
‫‪ -‬اما‪ ،‬در مقابل افرادی هم وجود دارند مثل بیل گیتس (که‬
‫‪36‬‬
‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬
‫‪36‬‬
 ‫گيك‬
‫هبحاصم‬
‫که از لحاظ حقوقی – قانونی به مایکروسافت وارد کرد ‪ ،‬بوسیله‬ ‫واژه دیجیتال‪ ،‬واژه ای غریب بود‪.‬‬
‫جوامع فراگیر شد و شما بعد از آن شاهد این همه نرم افزار های آزا ِد‬ ‫به این دلیل بود که در ابتدا از مرکز تحقیقات شرکت مخابرات شروع‬
‫غیر وابسته به مایکروسافت هستید‪ ،‬و البته شروع این حرکت هم با‬ ‫به تدریس کردم‪ ،‬تا نیرو های مورد نیاز در مخابرات را تامین کنیم‪.‬‬
‫لینوکس بود‪.‬‬ ‫بدین ترتیب بود که من از همان ابتدا کار تدریس را انجام می دادم‪.‬‬
‫‪ -‬خب‪ .‬با توجه به اینکه حدود ‪ 15‬دقیقه از وقت کالس شما هم‬ ‫‪ -‬در چه دانشگاه هایی تدریس کرده اید؟‬
‫گذشته است‪ .‬من سواالت خودم را خالصه می کنم و بسنده می‬ ‫دانشگاه های مختلفی بوده است‪ .‬تعدادشان زیاد است‪ .‬هم دانشگاه‬
‫کنم به دو سوال دیگر‪.‬‬ ‫دولتی بوده و هست و هم دانشگاه های آزاد در واحد مختلف تدریس‬
‫اولین سوال که خود شامل چند سوال است اینکه‪ ،‬چه توصیه‬ ‫کرده ام‪.‬‬
‫ای برای دانشجویان کامپیوتر دارید‪ ،‬چه داخل این دانشکده و‬ ‫‪ -‬شما شخصا جایگاه ایران در رشته های کامپیوتر و ‪ IT‬را در‬
‫چه خارج از اینجا‪ ،‬به طور کلی کسانی که نشریه ما به دست‬ ‫کجای جهان می دانید؟ و هم چنین سطح علمی دانشجویان‬
‫آنها می رسد؟ و شما چه گرایش هایی را برای ادامه تحصیل در‬ ‫ایرانی را در مقایسه با دانشجویان خارجی چگونه ارزیابی‬
‫کارشناسی ارشد‪ ،‬با توجه به بازار کار و اعتبار علمی پیشنهاد‬ ‫می کنید؟ (البته شما‪ ،‬به وجه تمایز اصلی در این مورد‪ ،‬یعنی‬
‫می کنید؟‬ ‫عملگرایی اشاره کردید اما در اینجا به طور مبسوط تر نظر خود‬
‫اتفاقاً همین امروز صبح هم در کالس هوش مصنوعی این سوال را از‬
‫را بفرمایید)‬
‫من پرسیدند که من پاسخی که به آن سوال دادم را اینجا هم به شما‬
‫من ابتدا سوال دوم شما را پاسخ می دهم‪ .‬سطح علمی دانشجویان‬
‫منتقل می کنم‪ .‬رشته ای که شما انتخاب کرده اید‪ ،‬رشته ای است که‬
‫ایرانی از لحاظ تئوریک و نظری بسیار قوی تر از دانشجویان خارج از‬
‫حرف برای گفتن دارد‪ ،‬انتها ندارد‪ ،‬آینده بسیار درخشانی دارد (هم در‬
‫کشور (یعنی دانشجوهای آمریکایی و انگلیسی) است‪ .‬یعنی از این‬
‫گذشته داشته و هم در آینده خواهد داشت)‪ ،‬به خصوص دو زمینه را‬
‫لحاظ دانشجویان ایرانی اصال با همتایان خارجی شان قابل مقایسه‬
‫برای شما شاخص می کنم‪ -1 :‬هوش مصنوعی و ‪ -2‬شبکه‪ .‬وقتی که‬
‫صحبت از این دو زمینه به میان می آید‪ ،‬باید توجه داشت که این ها‬ ‫نیستند‪.‬‬
‫دو رشته جامع هستند که تنها به یک مسیر منتهی نمی شوند‪.‬‬ ‫‪ -‬حتی در حال حاضر؟‬
‫هوش مصنوعی شاخه های مختلف دارد از قبیل ‪ :‬بینایی ماشین ‪،‬‬ ‫بله‪ .‬حتی در حال حاضر‪ .‬اما هنگامی که این مقایسه در زمینه کاربرد‬
‫‪ ،Machine Learning‬شبکه های عصبی و ‪...‬‬ ‫و عمل انجام می شود‪ ،‬اینگونه نیست و دانشجویان ایرانی هیچ حرفی‬
‫در زمینه شبکه هم که شما خودتان هر روز تغییرات و تحوالت را‬ ‫برای گفتن ندارند‪ .‬بنابراین به جرات می توانم بگویم‪ ،‬اگر این فرصت‬
‫مشاهده می کنید‪ .‬البته وقتی می گوییم شبکه‪ ،‬منظور ما تنها روتر و‬ ‫برای دانشجوی ایرانی پیش بیاید که نظر را با عمل توام بکند‪ ،‬کسی‬
‫سوئیچ نیست ؛ بلکه موبایل ‪ ،‬طراحی نرم افزار ها و ‪ applet‬های‬ ‫نمی تواند به او برسد‪.‬‬
‫مربوط به ارتباطات و مهندسی نرم افزار و مدیریت پروژه و ‪ ...‬نیز در‬ ‫‪ -‬و در مورد جایگاه ایران در جهان؟‬
‫این شاخه قرار می گیرند‪.‬‬ ‫ایران هنوز راه بسیاری دارد‪ .‬با اینکه نمی توان در هوش ‪ ،‬توان و‬
‫‪ -‬به طور جامع تر می توان آن را ‪ IT‬نامید؟‬ ‫استعداد علمی ایرانی ها ش ّکی کرد‪ ،‬اما متاسفانه ما در زمینه ‪ IT‬خیلی‬
‫بله ‪ ،‬دقیقاً ‪ .‬وقتی ما صحبت از ‪ IT‬یا فناوری ازاطالعات به میان‬
‫خیلی با دنیا فاصله داریم ‪ ،‬حتی با کشوری مثل مالزی ؛ و با هند که‬
‫می آوریم ‪ ،‬مواردی از قبیل ‪ :‬مهندسی نرم افزار ‪ ،‬تجزیه و تحلیل‬
‫ال قابل مقایسه نیست چرا که هند در حال حاضر یکی از صادر‬ ‫اص ً‬
‫سیستم ها ‪ application programming ،‬تحت وب و غیر‬
‫کننده ها و یکی از قطب های عمدۀ ‪ IT‬در جهان محسوب می شود‪،‬‬
‫وب و شبکه به طور عام ‪ ،‬در این شاخه قرار می گیرند‪.‬‬
‫که صادرات زیادی به کشور آمریکا دارد‪.‬‬
‫‪ -‬و به عنوان سوال آخر اینکه ‪ ،‬نظر شما در مورد واژۀ ‪Geek‬‬
‫‪ -‬یک سوال می خواهم بپرسم که ممکن است کمی بی ربط به‬
‫و نشریۀ ‪ Geek‬چیست؟‬
‫نظر بیاید اما می خواهم نظر شما را در این مورد بدانم ‪ :‬نظر شما‬
‫براساس تعریفی که شما از واژه گیک در ابتدای نشریه تان به کار برده‬
‫در مورد فلسفه ‪ Open Source‬چیست؟‬
‫بودید (به احتمال زیاد منظور استاد‪ ،‬تعریف ما از واژه گیک در شماره‬
‫به نظر من این نهضت یا جنبش که در چند سال اخیر اتفاق افتاد‬
‫‪ 1‬بود) ‪ ،‬نام بسیار با مسمایی را برای نشریه تان انتخاب کردیده اید‪.‬‬
‫و مایکروسافت را از انحصار طلبی خارج کرد‪ ،‬باعث شد که استعداد‬
‫‪ -‬و در مورد مطالب نشریه؟‬
‫های مختلف در زمینه نرم افزار شکوفا شود‪ ،‬که پیش از آن به صورت‬
‫من تا کنون دو مورد از مقاالت شما را مطالعه کرده ام که بسیار جالب‬
‫انحصاری در اختیار مایکروسافت بود و به نوعی مایکروسافت اکثر‬
‫بودند‪ .‬گفتم‪ ،‬بچه های ایرونی حرف ندارند‪.‬‬
‫جوان های با استعداد در زمینه نرم افزار را در اختیار می گرفت و نمی‬
‫‪ -‬ممنون از اینکه وقت تان را در اختیار ما قرار دادید‪.‬‬
‫گذاشت که آنها از چارچوب فکری او خارج شوند‪.‬‬
‫خواهش می کنم‪.‬‬
‫حرکت ‪،Open Source‬که چند سالی بیشتر نیست‪ ،‬با فشاری‬

‫‪37‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪37‬‬
 ‫گيك‬
‫اه هزات‬

‫تازه هاي تكنولوژي و فناوري‬

‫فع ً‬
‫ال در حد نانووات (یک میلیاردم وات) است‪.‬‬
‫البته این شرکت به تازگی با در کنار هم گذاشتن چند ریزپردازنده‬
‫باطری های هسته ای به بازار می آیند!‬
‫باطری های شیمیایی معمولی عمر زیادی ندارند و خیلی زود هم به‬
‫موفق به تولید باطری با ظرفیت یک میکرووات نیز شده است‪.‬‬
‫اصطالح سولفاته می شوند ‪ .‬همین امر دانشمندان را به سمت ساخت‬
‫از این باطری ها می توان به عنوان منبع تأمین انرژی قطعات‬
‫باتری های پرظرفیت با طول عمر باال کشاند ‪ .‬باتری های جدید «‬
‫الکترونیک ریز همانند تجهیزاتی که برای کنترل وضعیت بیماران در‬
‫بتاولتائیک » نام دارند و می توان آنها را یک نیروگاه هسته ای کوچک‬
‫بدن آنها کار گذاشته می شود ‪ ،‬استفاده نمود‪.‬‬
‫دانست ‪ .‬در این باتری ها به جای مواد شیمیایی رایج از مواد رادیو‬
‫باتری های مذکور می توانند در وسایلی با نام‪MEMS‬‬
‫اکتیوی نظیر تریتیوم استفاده می شود‪.‬‬
‫نیز مورد استفاده قرار بگیرند ‪ .‬این وسایل که سیستم های میکرو‬
‫مکانیکی ‪ -‬الکترونیکی نام دارند ‪ ،‬در ابعاد بسیار کوچک ساخته‬
‫می شوند ‪ .‬سنسورهای بی سیم از جمله این وسایل هستند ‪.‬‬
‫به گفته سازندگان ‪ ،‬از این باتری ها همچنین می توان در سنسورهای‬
‫نصب شده برای پایداری وضعیت پل ها ‪ ،‬تونل ها و سایر تأسیسات شهری‬ ‫گردآوري‪:‬‬
‫استفاده کرد ‪ .‬صنایع نظامی نیز به چنین باتری هایی ابراز عالقه کرده اند ‪.‬‬ ‫سجاد ابراهيمي‬
‫شرکت الکهید مارتین آمریکا به تازگی در حال تست باتری مذکور در برخی‬ ‫سيد ابراهيم امام جمعه‬
‫تسلیحات خود است‪.‬‬
‫شرکت ‪ widetronix‬در حال آزمایش سایر مواد رادیواکتیو نظیر‬
‫‪ Promethium-147‬برای ایجاد ظرفیت های باالتر است ‪ .‬با‬
‫شرکت ‪ widetronix‬برای اولین بار ‪ ،‬اقدام به ساخت این باتری ها‬
‫این وجود به نظر نمی رسد نمونه های تجاری این باتری ها تا قبل از‬
‫نموده است ‪ .‬باطری هایی که تا ‪ 25‬سال عمر کرده و می توان از آنها‬
‫سال ‪ 2011‬به بازار بیاییند‬
‫برای استفاده های گوناگون از تجهیزات نظامی گرفته تا گوشی های‬
‫منبع ‪www.ECA.ir :‬‬
‫موبایل بهره برد ‪ .‬البته در این باتری ها ‪ ،‬برق به روش شکافت هسته‬
‫ای تولیدنمی شود ‪ ،‬بلکه با پاشش طبیعی ماده رادیواکتیو ‪ ،‬الکترون‬
‫ماژول تشخیص گفتار ‪Tigal VRbot‬‬
‫ها به جریان می افتند ‪ .‬سپس این الکترون ها توسط یک نیمه رسانا‬
‫ماژول تشخیص گفتار ‪ Tigal VRbot‬ماژول کم هزینه ای است که‬
‫نظیر سیلیکون جمع آوری می شوند ‪ .‬درست همانند عملی که نیمه‬
‫به منظور اضافه کردن فرمان های صوتی به ربات ها و یا سایر دستگاه‬
‫رساناها در سلول های خورشیدی انجام می دهند‬
‫هایی که احتایج به فرمان صوتی دارند طراحی شده است ‪.‬‬
‫ایده تولید باتری بتاولتائیک به ‪ 50‬سال پیش باز می گردد ‪،‬‬
‫این ماژول دارای ‪ 26‬فرمان داخلی مستقل از گوینده است و با استفاده‬
‫اما ‪ widetronix‬با استفاده از کاربید سیلیکون در ساخت نیمه‬
‫از الگوی ‪ RoboBASIC‬می تواند به تعداد زیادی فرمان صوتی‬
‫رساناها ‪ ،‬ریزتراشه هایی تولید کرده که هم عمر زیادی دارند‬
‫وابسته به گوینده پاسخ دهد ‪ .‬ابعاد این ماژول ‪25‬در ‪ 45‬میلی متر‬
‫و هم می توانند در برابر اشعه های رادیواکتیو مقاومت نمایند ‪.‬‬
‫است و برای قرار دادن در پوشش داخلی قفسه سینه ربات های‬
‫البته ظرفیت این باطری ها فعال در حدی نیست که بتوان از آنها برای‬
‫‪Robonova-I‬و ‪ Robozak‬طراحی شده است و بالفاصله بعد‬
‫استفاده درون لپ تاپ و موبایل بهره برد ‪ .‬برق تولیدی در این روش‬

‫‪38‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪38‬‬
 ‫گيك‬
‫اه هزات‬
‫سرعت بسیار بیشتری انتقال دهند‪.‬‬ ‫از قرار دادن قابل استفاده می باشد ‪ .‬همچنین کاربر می تواند تا ‪32‬‬
‫منبع‪www.ictna.ir :‬‬ ‫فرمان صوتی که وابسته به گوینده است را توسط نرم افزار با واسط‬
‫گرافیکی ) ‪ (GUI‬به برد انتقال دهد‪.‬‬
‫ارتباط برد با سایر دستگاه ها به صورت سریال است و می تواند با‬
‫آخرین ابداعات و نوآوری های ‪ASUS‬‬ ‫رنج وسیعی از دستگاه ها و پردازنده ها مانند ‪ PIC‬و ‪ ATMEGA‬و‬

‫درنمایشگاه ‪Cebit 2010‬‬ ‫میکرو کنترلر های با هسته ‪ ARM‬ارتباط برقرار کند ‪.‬‬

‫نمایشگاه سبیت فرصت مناسبی برای بزرگان ‪ IT‬دنیاست تا آخرین‬

‫دستاوردها و تکنولوژی های خود را به عالقمندان معرفی نمایند‪.‬‬
‫‪ASUS‬نیز به عنوان یکی از برترین و پیشروترین شرکت های دنیای‬
‫‪ IT‬به ویژه درحوزه سخت افزارهمچون سال های گذشته حضوری‬
‫چشمگیر درنمایشگاه سبیت ‪ 2010‬ازخود به نمایش گذاشت‪ .‬درحوزه‬
‫مربوط به فناوریهای سبز و یا دوستدار محیط زیست‪،‬اسوس با اختصاص‬
‫یک غرفه جداگانه به معرفی آخرین محصوالت و جدیدترین تکنولوژی‬
‫های خود دراین زمینه پرداخت‪ .‬ازآنجا که بسیاری ازمحصوالت جدید‬
‫اسوس نظیرنوت بوک ها؛ نت بوک های موسوم به ™‪Eee PC‬؛‬
‫‪ PC‬های جدید ‪EeeBox‬؛ نمایشگرهای ‪ LCD‬ومادربردها موفق‬ ‫قیمت این ماژول ‪ 35‬یورو است‪.‬‬
‫به دریافت نشان های معتبرزیست محیطی گردیده اند و یا درساخت‬ ‫منبع ‪www.ECA.ir :‬‬
‫آنها ازمواد دوستدار محیط زیست نظیر چوب بامبو استفاده شده‬
‫است‪ ،‬ازاین رو این بخش از غرفه بزرگ اسوس توجه هر بازدیدکننده‬ ‫ارمغاني جدید از ‪ ASUS‬برای کاربران‬
‫ای را به خود جلب می نمود‪.‬‬ ‫کامپیوتر‬
‫‪‬محصوالت رده ‪ROG‬‬ ‫ ‬ ‫‪ ASUS‬در سری جدید مادربردهای خود با نام‪M4A89‬‬
‫‪ Xtreme Design‬که مجهز به چیپ ست ‪ AMD 800‬است‬
‫یکی دیگر ازپرطرفدارترین بخش های غرفه اسوس درنمایشگاه سبیت‬
‫از یک تکنولوژی منحصر به فرد با نام ‪ Core Unlocker‬استفاده‬
‫‪ ،2010‬غرفه محصوالت رده ‪ ROG‬اسوس بود‪.‬اسوس با توجه به‬
‫كرده است که می تواند ضعف های احتمالی مربوط به ‪ CPU‬های‬
‫طیف گسترده نیازهای گیمرها‪ ،‬اقدام به تولید و ارتقاء محصوالت رده‬
‫‪ AMD‬را پوشش داده و درنهایت موجب افزایش خیره کننده کارایی‬
‫‪ ROG‬خود نموده است و بر همین اساس در طراحی و تولید این‬
‫مادربرد گردد‪.‬‬
‫سری از محصوالت به سه مولفه قدرت؛ قابلیت اورکالکینگ و هینطور‬
‫به گزارش آژانس خبری فناوری اطالعات و ارتباطات (ایستنا) این امر‬
‫قابلیت انجام تنظیمات گرافیکی توسط کاربر توجه ای ویژه نموده‬
‫بدون نیاز به هرگونه به روزرسانی اضافه و ازطریق به کارگیری هسته‬
‫است‪ .‬دراین غرفه اسوس اقدام به معرفی جدیدترین و قدرتمندترین‬
‫های بیشترکه درون ‪ CPU‬واقع شده اند‪ ،‬انجام می گیرد‪ .‬به طورکلی‬
‫محصوالت رده ‪ ROG‬خود وهمینطور برگزاری مسابقات اورکالکینگ‪ ‬‬
‫مادربردهای سری ‪ M4A89‬که بر پایه جدیدترین ساختار ‪AMD‬‬
‫نمود‪ .‬از جمله نوت بوک های به نمایش درآمده دراین غرفه می توان‬
‫‪ 890‬و سوکت ‪ AM3‬طراحی شده اند‪ ،‬قادر به پشتیبانی از نسل آتی‬
‫به نوت بوک های ‪ G73‬و همینطور ‪ G51J‬با قابلیت نمایش تصاویر‬
‫پردازشگرهای ‪ 6‬هسته ای ™‪ Phenom II‬هستند‪.‬‬
‫سه بعدی اشاره نمود‪.‬‬
‫الزم به ذكر است درزمینه های گرافیکی نیز این سری جدید از‬
‫‪ ASUS‬پایه گذاراستانداردی جدید درزمینه‬ ‫ ‬
‫مادربردهای اسوس کامال با تکنولوژی های ™‪ATI CrossFireX‬‬
‫سیستم های صوتی نوت بوک‬
‫و ™‪ NVIDIA Hybrid CrossFireX‬سازگار می باشند‪.‬عالوه‬
‫‪ ‬صدا و فرآیند تولید آن را به خاطر وجود برخی از محدودیت ها می‬ ‫براین مادربردهای سری ‪ M4A89‬تکنولوژی های ‪ USB 3.0‬و‬
‫توان یکی از نقاط ضعف تمامی نوت بوک ها دانست‪ .‬اما ‪ASUS‬‬ ‫‪ SATA 6Gb/s‬را نیز پشتیبانی كرده و این بدان معناست که‬
‫به عنوان یکی از کمپانی های پیشرو درارائه تکنولوژی های روز‬ ‫کاربران قادرخواهند بود تا اطالعات و فایل های مورد نظرخود را با‬

‫‪39‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪39‬‬

‫چند‪  ‬درایوری دراین بلندگو موجب کاهش حجم باردرایور می گردد‬
‫که این امر نیز موجب بهبود کیفیت فرکانس تولید شده‪  ‬و درنهایت‬
‫صدا می شود‪.‬‬
‫گفتنی است بلندگوی ‪ Cine5‬درواقع سبکی نوین از طراحی‬
‫بلندگوهای کامپیوترهای خانگی را به کاربران معرفی می کند‪.‬این‬
‫بلندگو با برخورداری از پوششی براق و مشکی رنگ و همینطور پیچ‬
‫نقره ای رنگ وچشم نواز خود می تواند ظاهری شکیل حتی برای اتاق‬
‫کار یا مطالعه به ارمغان آورد‪ .‬‬
‫منبع ‪www.ictna.ir :‬‬
‫گيك‬
‫اه هزات‬
‫دنیا‪ ،‬سری ‪ NX‬از نوت بوک های خود را که مجهزبه تکنولوژی‬
‫منحصربه فرد ‪ ASUS SonicMaster‬می باشد و با همکاری‬
‫یکی از برجسته ترین طراحان وسازندگان سیستم های صوتی دنیا‬
‫یعنی ‪ Bang &Olufsen‬طراحی شده است ‪ ،‬در این نمایشگاه‬
‫رونمایی نمود‪.‬این نوت بوک های جدید اسوس با بکارگیری محفظه‬
‫های مخصوص تشدید صدا‪ ،‬بلندگوهایی منحصربه فرد و همینطور‬
‫بهترین نرم افزارهای ویژه صدا موجود دردنیا‪  ‬قادرند تا تجربه ای‬
‫متفاوت دراین زمینه را برای کاربران به ارمغان آورند‪.‬الزم به ذکراست‬
‫که تکنولوژی ‪ SonicMaster‬درسری جدید از نوت بوک های ‪N‬‬
‫اسوس نیز قابل دسترس است‪.‬‬

‫پرده‌برداري از ‪ ،Phoenix‬سری جدید‬ ‫منبع ‪www.ictna.ir‬‬

‫هاردهای ‪ SSD‬جی اسکیل‬
‫در سبیت ‪ 2010‬جی اسکیل از هاردهای جدید ‪ SSD‬خود به نام‪Phoenix  ‬‬
‫‪ Sandforce‬پردده برداری کرد در این سری ‪ SSD‬ها از کنترلرهای‬ ‫‪ ASUS‬کوچکترین بلندگوی ‪ 5‬کاناله‬
‫‪ SandForce SF-12xx‬و پردازشگر ‪ Tensilica DC_570T‬‬
‫دنیا را ساخت‬
‫استفاده شده است که باالترین و پایدارترین سرعت را در ‪read/write‬‬
‫کمپانی اسوس یکی دیگراز آخرین محصوالت تولیدشده خود را به‬
‫دارد‪ .‬به گزارش آژانس خبری فناوری اطالعات و ارتباطات (ایستنا) سرعت‬
‫عالقمندان دنیای کامپیوتر معرفی کرد‪ .‬این محصول که در واقع‬
‫خواندن هاردهای جدید ‪ SSD‬برابر ‪ MB/s 200‬و سرعت نوشتن آن برابر‬
‫یک بلندگوی ‪ – 5‬کاناله است و‪ ASUS Cine5 PC  ‬نام دارد‬
‫‪MB/s 141‬اعالم شده است‪.‬‬
‫قادراست تا صدایی از نوع سراند را با بهترین کیفیت درمحیط های‬
‫این هاردها که در ابعاد‪ 2.5‬و با رابط ‪ sata 3‬کار مي‌كنند از چیپهای ‪MLC‬‬
‫شخصی کاربران نظیر اتاق کاریا مطالعه برای آنها به ارمغان آورد‪.‬‬
‫‪ NAND‬بهره برده و با ظرفيت‌های ‪ 200/100/50‬و ‪ 500GB‬به زودی‬
‫کیفیت صدای تولید شده توسط این بلندگو به نحوی است که کامال‬
‫عرضه مي‌شوند‪.‬همچنین با به کار بردن سیستم عامل جدید مایکروسافت‬
‫می تواند نیازهای صوتی کاربران معمولی کامپیوتر و یا حتی گیمرهای‬
‫یعنی ویندوز ‪ 7‬می‌توان از قابلیت ‪ TRIM‬در این مدل دیسک‌ها استفاده کرد‪.‬‬
‫حرفه ای را برطرف سازد‪.‬‬
‫با استفاده از این‪  ‬فن آوری فایل‌ها در هنگام ذخیره تکه تکه نمي‌شوند‪.‬‬
‫به گزارش آژانس خبری فناوری اطالعات و ارتباطات (ایستنا)‬
‫محصوالت جی اسکیل توسط تنها نماینده رسمی آن در ایران يعني شرکت‬
‫بلندگوی ‪ Cine5‬اولین بلندگوی ‪ PC‬دردنیاست که از پیشرفته‬
‫دریا کامیپوتر گارانتی و عرضه می‌شود‪ .‬جی اسکیل با نمایش ‪ 7‬سیستم‬
‫ترین تکنولوژی صدای ‪ HD‬موسوم به ‪EmbracingSound‬‬
‫جدید كه با حافظه‌های خود راه‌اندازي شده بود در نمايشگاه تخصصي سبيت‬
‫‪ Theatre‬سود می برد‪ .‬این تکنولوژی قادراست تا صدای سراند را‬
‫آلمان شركت كرد‪ .‬گفتني است جی اسکیل در سبيت ‪ 2010‬هر روز سيستم‬
‫ازطریق تمامی خروجی کانال ها وبا کیفیت یکسان به محیط بیرون‬
‫هايي كه با حافظه‌هاي اين كمپاني اسمبل شده بودند را به طور جداگانه به‬
‫منتشر نماید‪.‬همچینین این بلندگوقادراست تا صدای تولید شده‬
‫نمایش در می‌آورد‪ .‬‬
‫منبع ‪www.ECA.ir :‬‬ ‫توسط هرنوع منبع دو‪ -‬کاناله راازطریق این خروجی ‪ -5‬کاناله احیاء‬
‫و بازتولید نماید‪.‬‬
‫نحوه طراحی این بلندگو به گونه ای است که می توان آن را درزوایای‬
‫‪ 25‬واژۀ تکنولوژیک��ی ک��ه باید آنها را‬ ‫مختلف یک اتاق مطالعه و یا کار قرارداد‪.‬عالوه براین مراحل نصب و‬
‫بدانیم !‬ ‫تنظیم آن نیزبسیار راحت و آسان بوده و برای این منظور کافی است‬
‫تکنولوژی‪ ،‬فناوریهایش و کاربردهایش مدت زمانی اس��ت که عالوه‬
‫تا کاربران آن را درپایین نمایشگرخود قرار دهند ‪.‬‬
‫بر تمامی تغییراتی که در رفتارها‪ ،‬فعالیتها و احساسات انسانها به وجود‬
‫این بلندگوی جدید اسوس با استفاده از نوعی پورت و درایورهای‬
‫آورده است در جهان واژگان نیز قدم گذاشته و تغییرات جالب توجهی‬
‫مخصوص می تواند تا میزان ‪ 15‬دسی بل باس بیشتری را درمقایسه‬
‫در آن ایجاد کرده است‪.‬‬
‫با بلندگوهای هم رده خود تولید کند‪ .‬همچنین امکان پیکربندی‬

‫‪40‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪40‬‬
 ‫گيك‬
‫اه هزات‬
‫کمک تلفن همراه بسیار دشوار است‪ .‬‬ ‫در گذش��ته های ن��ه چندان دور ارتباط با یک ش��بکه اجتماعی به‬
‫معنی رفتن به یک میهمانی بود نه استفاده از فیس بوک‪ ،‬اما این واژه‬
‫‪ Thumbo ‬خطای��ی که هنگام نوش��تن متن پیامک با اس��تفاده از‬ ‫مشابه واژه ‪ ،Mesofact‬واقعیتی که طی گذشت زمان و با یادگیری‬
‫انگش��تان دست در گوشی های هوش��مندی مانند بلک بری به وجود‬ ‫بیش��تر شکل می گیرد در حال شکل دادن به زبانی جدید به نام زبان‬
‫می آید!‪ ‬‬ ‫اینترنتی اس��ت‪ .‬در ادامه به منش��ا ‪ 25‬واژه جدید که در عصر اینترنت‬
‫خلق شده و یا تغییر یافته اند به نفل از فاکس نیوز اشاره خواهد شد‪ .‬‬
‫‪ Ideation ‬به مفهوم ایده ای که طی مرور زمان آغاز به شکل گرفتن‬ ‫‪ Mesofact ‬ب��ه معنی واقعیت یا حقیقتی اس��ت ک��ه به آرامی و با‬
‫می‌کند‪ .‬‬ ‫گذش��ت زمان شکل می‌‌گیرد‪ .‬برای مثال شاید "درمان و سالمت ملی"‬
‫در ابتدا به نظر تنها یک مفهوم داشت اما به تدریج و با به وجود آمدن‬
‫‪ Deleb‬فردی مش��هور مانند یک هنرپیشه بسیار مشهور یا محبوب‬ ‫قوانی��ن جدید در آمریکا مفاهیم متمرکزتری به خود گرفت‪ .‬اس��تفاده‬
‫که درگذشته اس��ت اما هنوز در اینترنت از محبوبیت باالیی برخوردار‬ ‫اصلی و قابل لمس ‪ Mesofact‬را می‌توان در سایت ویکیپدیا نیز به‬
‫بوده و این شهرت پس از مرگ نیز برای وی درآمدزایی دارد‪ .‬این واژه‬ ‫خوبی شاهد بود زیرا کاربران در این سایت به تدریج و با گذشت زمان‬
‫ترکیبی از دو واژه ‪ Dead‬و ‪ Celebrity‬است‪ .‬‬ ‫اطالعات و جزئیاتی جدید را می‌افزایند‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ Mi-Fi ‬نس��خه جدید اصطالح ‪ Wi-Fi‬یا شبکه بی سیم و به مفهوم‬ ‫‪  Meme‬اخب��ار از طریق اینترنت با س��رعتی باال س��فر می کنند و‬
‫"ش��بکه بی سیم من" اس��ت‪ .‬این واژه در واقع به ابزاری کارت مانند و‬ ‫زمانی که این س��فر ش��کل می‌گی��رد واژه ‪( Meme‬میم بر وزن واژه‬
‫کوچ��ک تعلق دارد که به تلفن همراه وصل ش��ده و افراد مختلفی می‬ ‫"تی��م") مفهوم پیدا می کند‪ .‬این واژه به مفهوم حرکت س��ریع و تند‬
‫توانند از آن برای اتصال به اینترنت به صورت همزمان استفاده کنند‪ .‬‬ ‫یک ایده یا مفهوم از فردی به فرد دیگر است‪ .‬برای مثال مفهوم دانلود‬
‫کردن س��ریالهای تلویزیونی از اینترنت زمانی که دانشجویان دریافتند‬
‫‪ Linkbait‬به مفهوم هر لینک اینترنتی که کاربر را به کلیک کردن بر‬ ‫می‌توانند س��ریال "گمش��ده" را در هر زمان و مکان��ی بدون پرداخت‬
‫روی لین��ک ترغیب کند‪ .‬برای مثال "بر روی این لینک کلیک کنید تا‬ ‫هزینه مشاهده کنند به یک ‪ Meme‬تبدیل شد‪ .‬‬
‫یک آی‪-‬فن برنده ش��وید"‪ .‬این لینکها گاه کاربران را به سایتهای آلوده‬
‫وارد کرده و رایانه فرد تحت تصرف ویروسها در خواهد آمد‪ .‬‬ ‫‪ Dwelling ‬این واژه در س��ال جاری به یک��ی از محبوب ترین واژه‬
‫های اینترنتی تبدیل خواهد ش��د‪ .‬مفه��وم آن به زمانی بازمی‌گردد که‬
‫‪  Vook‬واژه ای ک��ه ب��ا اس��تفاده از آی‪-‬پ��د جدی��د ش��رکت اپ��ل‬ ‫م��کان نمای ماوس یا ابزارهای لمس��ی بر روی بخش��ی از صفحه وب‬
‫ب��ه واقعی��ت نزدیکتر می‌ش��ود‪ .‬مفه��وم ای��ن واژه کتابهایی هس��تند‬ ‫س��ایت ثابت نگه داش��ته می‌ش��ود و ‪ Pop-Up‬ها را نمایان می‌کند‪،‬‬
‫ک��ه در بخش��هایی از آن تصاوی��ر ویدئوی��ی ق��رار گرفت��ه اس��ت‪ .‬‬ ‫ب��رای مثال زمانی که م��کان نما بر روی لینک یک فیلم قرار می‌گیرد‪،‬‬
‫‪  ‬‬ ‫یک ‪ pop-up‬ظاهر شده و توضیحاتی درباره فیلم ارائه می‌کند‪ .‬‬
‫‪  3DTV‬ب��ه مفهوم برنامه ریزی ش��بکه های کابل��ی تلویزیونی برای‬
‫نمایش سه بعدی برنامه ها‪ .‬‬ ‫‪ RTLS‬مخفف "سیستم مکانی در زمان واقعی" ویژه فناوری جی پی‬
‫‪  ‬‬ ‫اس ساخته شده و مورد استفاده قرار می گیرد‪ .‬‬
‫‪ Tweet‬ی��ک ‪ Tweet‬جمل��ه ای کوت��اه و ‪ 140‬حرف��ی‬
‫اس��ت ک��ه م��ی توان��د ه��ر حال��ت ی��ا مفهوم��ی را بی��ان کن��د‪ .‬‬ ‫‪ Co-creation ‬زمانی که ش��رکتی محصول��ی را تولید می‌کند اما‬
‫‪  Bokode‬گونه ای جدید از بارکدها هس��تند که در موسسه ‪MIT‬‬ ‫فردی خارج از ش��رکت در طراحی یا تکمیل آن مش��ارکت کرده باشد‬
‫ابداع ش��ده و از جزئیات اطالعاتی بیش��تری برخوردار اس��ت‪ .‬این ابزار‬ ‫آن فرد در خلق محصول همکاری کرده و یک ‪ Co-creator‬خواهد‬
‫اطالعاتی که نام آن از واژه ‪ Bokeh‬ژاپنی برگرفته شده به اندازه سر‬ ‫بود‪ .‬‬
‫سوزن است اما اطالعات آن از بارکدهای معمولی بیشتر است‪  .‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪ Femtocell ‬به مفهوم شیوه ای مخصوص هر فرد برای قوی کردن‬
‫‪  Friend‬زمان��ی ای��ن واژه ارتباط پایدار و وابس��تگی اجتماعی افراد‬ ‫سیگنالهای دریافتی تلفن همراهش در مکانهایی که برقراری ارتباط با‬

‫‪41‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪41‬‬

‫کافی برای خواندن آن را ندارد‪ .‬میکرووبالگ نسل جدیدی است که با‬
‫تولد فیس بوک و توئیتر به وجود آمد و به مفهوم استفاده از چند جمله‬
‫کوتاه برای توضیح فعالیت‪ ،‬افکار و مشاهدات است‪ .‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ Networking‬مفهوم اصیل این واژه به سرعت در حال تغییر است‪.‬‬
‫زمان��ی مفهوم ‪ ،Networking‬ارتباط گرفتن با اجتماع و ش��ناختن‬
‫افراد مختلف برای یافتن ش��غل بود اما اکنون این واژه به مفهوم یکی‬
‫از التزامات اجتماعی اس��ت که بخ��ش بزرگی از زندگی اجتماعی افراد‬
‫مختلف را به خود وابسته کرده است‪    .‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ RFID‬برگرفته از "تعیین هویت از طریق امواج رادیویی" نوعی بارکد‬
‫جدید اس��ت که بر روی بس��ته های پستی نصب ش��ده و اطالعاتی از‬
‫محتویات بس��ته را در اختیار ش��رکتهای پستی و حمل و نقل قرار می‬
‫دهد‪ .‬از برچسبهای ‪ RFID‬در عین حال برای رد و بدل کردن عکس‬
‫میان دوربینهای دیجیتال و تعقیب افراد نیز استفاده می‌شود‪.‬‬
‫منبع ‪ :‬سیمرغ‬
‫ابداع شده است‪  .‬این صداواژه اصطالحی برای نشان دادن بی عالقگی‬
‫سهم «‪ »IE‬در بازار مرورگرها به زیر ‪۶۰‬‬
‫درصد رسید!‬
‫ب��ه نقل از پایگاه اینترنت��ی “اپل اینسایدر”‪،‬س��هم مرورگر اینترنت‬
‫اکس��پلورر در بازار مروگره��ای اینترنتی‪  ‬برای اولین بار بعد از س��ال‬
‫‪ ۱۹۹۹‬به زیر ‪ ۶۰‬درصد سقوط کرد‪.‬‬
‫بر طب��ق گزارش وب‌ س��ایت معتب��ر”‪” Marketshare‬مرورگر‬
‫مایکروس��افت در کمت��ر از ‪ ۲‬س��ال از ‪ ۸۰‬درصد به ح��دود ‪ ۵۹‬درصد‬
‫رس��یده است‪.‬که از این ‪ ۲۰‬درصد س��قوط ‪ ‬در این مدت ‪ ۹‬درصد آن‬
‫به فایرفاکس اختصاص دارد که س��هم خ��ود را به ‪ ۲۵‬درصد در ‪ ‬بازار‬
‫مرورگرها رسانده است و بقیه این تصرف سهم نیز به مرورگر “سافاری”‬
‫ب��ا ‪ ۴٫۷‬درص��د ‪ ،‬گوگل “کروم “با ‪ ۶٫۷‬درص��د و مرورگر” اپرا” با ‪۲٫۳‬‬
‫درصد تعلق دارد‪.‬‬
‫هر چند دیگر آمار منتشر شده توسط وب سایت ‪“Statcounter‬‬
‫“ب��رای بازار مرورگرها حکایت از س��هم ‪۵۶٫۵۷‬درصدی برای اینترنت‬
‫اکس��پلورر و ‪ ‬س��هم ‪ ۳۱٫۲۹‬درص��دی برای فایر فاکس وبرای‪  ‬س��ایر‬
‫مرورگره��ا نی��ز‪  ‬به ترتی��ب مروگر کروم ب��ا ‪ ۵٫۳۵‬درصد و س��افاری‬
‫با ‪ ‬درصد ‪ ۳٫۶۳‬واپرا با ‪ ۲٫۲۵‬درصد است‪.‬‬
‫در مورد‪  ‬موتور مرورگرهای اینترنتی “فایرفاکس کگو”‪”،‬اپراپرستو”‬
‫و” سافاری ‪/‬کروم وب کیت” همگی به دنبال موتور مرورگر “ترایدنت”‬
‫اینترنت اکس��پلورر هستند‪  ‬که جملگی ‪ ‬از آخرین استاندارد وب یعنی‬
‫‪HTML 5‬پش��تیبانی نمی‌کنند و کدهای جاوا اسکریپت جدید را به‬
‫خوبی حمایت نمی‌کنند‬
‫گيك‬
‫اه هزات‬
‫به یکدیگر یا دوس��تی را توصیف می‌کرد اما اکنون مفهوم آن در عصر‬
‫ش��بکه های اجتماعی تغییر کرده اس��ت‪ Friend :‬به عنوان اس��م به‬
‫هر فردی که عضو فیس بوک باش��د خطاب می شود و به عنوان فعل‪،‬‬
‫زمانی به کار گرفته می‌ش��ود که کاربر این ش��بکه برای افزودن فردی‬
‫به لیس��ت صفحه خود‪ ،‬فرد را ‪ friend‬کرده و سپس وی را به صفحه‬
‫خود می افزاید‪ .‬‬
‫‪ Qubit‬واحدی برای اندازه گیری اس��ت ک��ه می‌تواند یک صفر‪ ،‬یک‬
‫‪ 1‬و ی��ا به صورت همزمان یک ‪ 0‬و‪ 1‬باش��د‪ .‬این واژه با ش��کل گرفتن‬
‫ماشینهای کوانتومی ابداع شده است‪ .‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ Cloud ‬ب��ه مفهوم هرچیزی که بتوان آن را به صورت آنالین ذخیره‬
‫کرد‪ .‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ Meh ‬یک��ی از بهترین ص��داواژه هایی (صدا واژه واژه ای اس��ت که‬
‫مفه��وم آن ب��ا تلفظ و هجای آن ش��باهت کامل دارد) ک��ه تا به حال‬
‫به موضوعی اس��ت و ‪ Mehsayer‬به فردی خطاب می‌ش��ود که بی‬
‫عالقگی خود را نسبت به موضوعی بیان می‌کند‪ .‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ Lifestream ‬اطالعات��ی ک��ه هر فرد از طری��ق اینترنت و در قالب‬
‫تصاویر‪ ،‬ویدئو و متن درباره خود منتشر می‌کند‪ .‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ Newbie ‬این واژه که در اصل برای تشریح فردی جدید در بازیهایی‬
‫با کاربران چندگانه مورد استفاده قرار می‌گرفت اکنون به صورت مثبت‬
‫ی��ا منفی برای بی��ان مفهوم کمبود اطالعات یا دان��ش از هر مطلب یا‬
‫موضوع مورد استفاده قرار می گیرد‪ .‬برای مثال می‌توان از این واژه برای‬
‫معرفی یک آش��پز تازه کار (‪ )a cooking newbie‬استفاده کرد‪ .‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ Dittoism‬به مفهوم ش��وق و عالقه کاربران اینترنت برای موافقت با‬
‫موضوع��ی واحد تنها به این خاطر ک��ه موضوع‪ ،‬کامال هنجار و معمول‬
‫اس��ت‪ .‬برای مثال زمانی که بیش��تر منتقدان آی‪-‬پ��د اپل را به عنوان‬
‫ابداعی متحول کننده اعالم می‌کنند حتی بدون اینکه یک نمونه از این‬
‫دستگاه را امتحان کرده باشند ‪ Dittoism‬رخ داده است‪ .‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ Tag‬کلی��دواژه هایی ک��ه در اینترنت به تصویر‪ ،‬موس��یقی‪ ،‬فایلهای‬
‫ویدیویی یا هر مفهوم دیگری افزوده می‌شود‪ .‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ Microblog‬وبالگ دیگر کهنه ش��ده اس��ت و کس��ی دیگر فرصت‬
‫‪42‬‬
‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬
‫‪42‬‬
 ‫گيك‬
‫اه هزات‬
‫مایکروسافت وعده داده است که آخرین نسحه اینترنت اکسپلورر دارای پشتیبانی کامل“ ‪ “HTML 5‬و تدابیر امنیتی جدیدی است تاشاید‬
‫این مرورگر موفق شود کاربران از دست رفته خود را بازیابد‪.‬‬
‫منبع ‪farnet.ir :‬‬

‫فن��اوری ‪ Light Peak‬اینت��ل‪۱۰ :‬‬

‫گیگابیت در ثانیه فقط قدم اول است‬
‫و م��ا در مورد قابلیت های این فناوری بس��یار هیجان زده هس��تیم‪.‬‏‪ ‬‬ ‫اینت��ل با نش��ان دادن نخس��تین لپ تاپ��ی که با فن��اوری‪Light‬‬
‫اینتل گفته اس��ت که نخستین س��خت افزارهای پشتیبان کننده این‬ ‫‪Peak‬س��اخت ای��ن ش��رکت‪ ،‬اطالع��ات را منتق��ل م��ی کن��د‬
‫فناوری تا آخر امسال در اختیار تولید کننده ها قرار خواهد گرفت‪ .‬باید‬ ‫نش��ان داد ک��ه به زودی اس��م الیت پی��ک را زیاد خواهیم ش��نید‪.‬‏‪ ‬‬
‫دید که آیا این تالش اینتل باعث دسترس��ی به سرعت بیشتر و حذف‬ ‫الی��ت پیک نوعی روش انتقال اطالعات از طریق کابل های فیبر نوری‬
‫بقیه کابل ها خواهد شد یا نه‪.‬‏‪ ‬‬ ‫اس��ت که قادر است اطالعات را با سرعت ‪ 10‬گیگابیت در ثانیه منتقل‬
‫کند‪ .‬اینتل امیدوار اس��ت که این فن��اوری روزی جایگزین روش های‬
‫اتص��ال فعلی مانن��د ‪Display Port ، USB‬و ‪ HDMI‬بش��ود‪.‬‏‪ ‬‬
‫‏‪ ‬در ای��ن دم��و که روز گذش��ته توس��ط اینتل نش��ان داده ش��د‪ ،‬این‬
‫ش��رکت فیب��ر ن��وری را ب��ا ورودی ‪ USB‬پیوند داده بود‪ .‬جاس��تین‬
‫راتنر مدیر ارش��د فناوری اینتل گفت که پهنای باند قابل ارایه توس��ط‬
‫این فناوری در عمل نامحدود اس��ت‪ .‬س��رعت ش��روع انتقال اطالعات‬
‫‪ 10‬گیگابی��ت در ثانیه اس��ت آن ه��م در هر دو جهت‪ .‬ام��ا ما انتظار‬
‫داری��م که این س��رعت را به ط��ور خیره کنن��ده ای افزایش دهیم‪.‬‏‪ ‬‏‪ ‬‬
‫ب��ه زودی خواهی��د دی��د که چندین نمایش��گر توس��ط ی��ک اتصال‬
‫الی��ت پی��ک اطالع��ات خ��ود را دریاف��ت خواهن��د ک��رد و تقریب��ا‬
‫منبع‪narenji.ir :‬‬ ‫هی��چ محدودیت��ی در پهن��ای بان��د وج��ود ن��دارد‪ .‬فیبره��ای نوری‬
‫م��ی توانن��د چندی��ن تریلی��ون بای��ت را در ثانی��ه منتق��ل کنند‪.‬‏‪ ‬‬
‫‏‪ ‬آقای راتنر گفت که این فناوری راه خود را به همه جا باز خواهد کرد‪.‬‬
‫از خانه ها گرفته تا ‪ Data center‬ها‪ .‬پتانس��یل این فناوری سبب‬
‫می ش��ود که کاربران در طراحی سیس��تم هایش��ان تجدید نظر کنند‬

‫‪43‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪43‬‬
 ‫گيك‬
‫يراكمه طيارش‬

‫شرایط همکاری و ارسال مقاالت برای چاپ در نشریه گیک‬

‫بدین وسیله ‪ ،‬از نویسندگان ‪ ،‬مترجمان و عالقه مندان همکاری با نشریۀ تخصصی گیک ‪ ،‬تقاضا می شود با رعایت موارد زیر مقاالت خود را به‬
‫دفتر تحریریه نشریۀ گیک ‪ ،‬از طریق پست الکترونیکی ‪ GeekMagazine.SH@Gmail.Com‬ارسال فرمایند ‪:‬‬

‫مقاالت ارسالی باید دارای شرایط ذیل باشند ‪:‬‬

‫‪ .1‬مقاالت باید به زبان فارسی روان نوشته شده باشند‪.‬‬
‫‪ .2‬ارسال مقاالت صرفاً با فرمت ‪ Word‬قابل پذیرش است‪.‬‬
‫‪ .3‬فقط مقاالتی مورد بررسی قرار می گیرند که قب ً‬
‫ال در مجالت و نشریات دیگر به چاپ نرسیده باشند‪ ،‬یا جهت چاپ همزمان به مجالت‬
‫دیگری ارسال نشده باشند‪( .‬کلیۀ مسئولیت های حقوقی و علمی مقاله به عهدۀ نویسندگان آن است)‬
‫‪ .4‬رعایت دقیق مفاد دستورالعمل استاندارد ارسال مقاالت الزامی است‪ .‬در غیر اینصورت ‪ ،‬نشریه از بررسی مقاله معذور است‪.‬‬
‫‪ .5‬برای مقاالتی که دارای گروه نویسندگان می باشند ‪ ،‬مشخص نمودن یکی از نویسندگان به عنوان رابط برای مکاتبات بعدی الزامی است‪.‬‬
‫‪ .6‬مقاالت توسط داوران ذی صالح ارزشیابی می شوند و نشریه در پذیرش ‪ ،‬رد ‪ ،‬خالصه یا کوتاه کردن مقاالت برای چاپ آزاد است‪.‬‬
‫‪ .7‬مقاله (با احتساب کلیه شکل ها و جدول ها ‪ ،‬با فونت ‪ B Nazanin‬و سایز ‪ ، ) 12‬حداکثر در ‪ 15‬صفحه تنظیم گردد‪.‬‬
‫‪ .8‬قسمت های مختلف مقاله به ترتیب زیر قرار گیرند ‪ :‬عنوان مقاله ‪ ،‬نام نویسنده یا نویسندگان ‪ ،‬چکیدۀ مقاله یا مقدمه ‪ ،‬متن مقاله با بخش‬
‫بندی های مناسب ‪ ،‬فهرست منابع ‪ ،‬پیوست ها (اختیاری) ‪.‬‬
‫‪ .9‬عنوان مقاله باید معرف محتوای مقاله باشد و بیشتر از ‪ 10‬واژه نباشد‪.‬‬
‫‪ .10‬متن اصلی مقاله ‪ ،‬با مقدمه آغاز شده و با نتیجه گیری پایان یابد‪.‬‬
‫‪ .11‬در صورت ترجمه ‪ ،‬حتماً متن اصلی را نیز ارسال نمایید‪.‬‬
‫‪ .12‬درصورتی که مقاله دارای تصاویر ‪ ،‬جداول و نمودار است ‪ ،‬آنها را نیز با کیفیت مناسب و در پوشه جداگانه ضمیمه مقاله نمایید‪.‬‬
‫‪ .13‬همراه هر مقاله ‪ ،‬نام و نام خانوادگی ‪ ،‬تلفن و نشانی تهیه کننده و ایمیل ‪ ،‬به همراه خالصه ای از سوابق کاری و تجربیات حرفه ای را‬
‫نیز ارسال نمایید‪.‬‬

‫با تشکر فراوان از همکاری شما ‪ ،‬سید ابراهیم امام جمعه (سردبیر نشریۀ تخصصی گیک)‬

‫‪44‬‬

‫خرداد ‪ - 1389‬شماره ‪5‬‬

‫‪44‬‬