@@áîyŠÛa@廊Ûa@
a@áŽi

     
  
  

 
  ! " #$ %"

‫ب‬ ِ ‫َﺎت ْا‬

ِ ‫ﻹﻋْ رَ ا‬ ِ ‫ْر َﻓ ِﺔ ﻋَ ﻼَﻣ‬
ِ ‫ﺑَﺎبُ َﻣﻌ‬
Bab Pengetahuan Tentang Tanda-Tanda I’rab

Seperti yang kita bincang pada helaian yang lepas, alamat I’rab terbahagi
kepada 4 iaitu:

1. Rafa’ seperti : ‫ﺩ‬‫ﺯﻴ‬ ‫ﺏ‬

 ‫ ﹺﺭ‬‫ﻴﻀ‬ .
2. Nasab seperti : ‫ﺭﹰﺍ‬‫ﻋﻤ‬
 ‫ﺏ‬
 ‫ ﹺﺭ‬‫ َﺃﻀ‬‫ ﹶﻝﻥ‬.
3. Khafadh (jar) seperti : ‫ﺩ‬ ‫ﺯﻴ‬ ‫ﺕ ﹺﺒ‬
‫ ﹸ‬‫ﺭﺭ‬ ‫ﻤ‬ .
4. Jazam seperti : ‫ﺩﹰﺍ‬‫ﺯﻴ‬
 ‫ ﹺﺭﺏ‬‫ َﺃﻀ‬‫ ﹶﻝﻡ‬.
Sekarang kita akan cuba menyoroti lebih dalam tentang alamat-alamat ini
disertai dengan contoh-contohnya, in sya Allah. Saya mulai dengan alamat
pertama rafa’.

§ ALAMAT RAFA’.

Berkata al Imam al Sonhaji ‫ ﺭﻀﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ‬:

‫ﻥ‬
 ‫ﺍﻝﱡﻨﻭ‬‫ﻑ ﻭ‬
‫ﻷِﻝ ﹸ‬
َ ‫ﻭﺍﹾ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﺍﻝﹾﻭ‬‫ﻤ ﹸﺔ ﻭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ ﺍﻝ‬: ‫ﺕ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻼﻤ‬
‫ﻋ ﹶ‬
 ‫ﻊ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺭﻓﹾ ﹺﻊ َﺃﺭ‬ ‫ﻝِﻠ‬

Ertinya: Rafa’ ada 4 alamat iaitu:

- Alamat asli iaitu: Dhammah - Alif

- Al Wau - Nun.

Sila lihat: http://www.studyarab.blogspot.com/

 Ertinya sesuatu perkataan
aan itu marfu’ dengan salah satu dari 4 alam
alamat ini,
iaitu sama ada:

1. Marfu’ dengan dhammah

ah

Sesuatu kalimah diketahui

ahui rafa’nya dengan kewujudan salah satu tanda
rafa’, seperti dhammah. Contohn
tohnya : ‫ﺕ ﰲ ﺍﳌﺴﺠﺪ‬
 ‫ﺗ ﹶﺬ ﹸﺓ ﻭﺍﳌﺆﻣﻨﺎ‬‫ﺎ‬‫ﺪ ﻭﺍ َﻷﺳ‬ ‫ﻳ‬‫ﺯ‬ ‫ﻳﺪﺭﺱ‬
‫ ﻳﺪﺭ‬. Maka
I’rab: ‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬ ‫ﺯ‬ fael marfu’ dan tandany
anya ialah dhammah .

Sila lihat: http://www.studyarab.blogs

logspot.com/
 2. Marfu’ dengan al-waw

Tanda rafa’ kedua ialah al-waw. Contohnya : ‫ﻙ‬ ‫ﻮ‬ ‫ﺑ‬‫ﺎ َﺀ ﹶﺃ‬‫ﺟ‬
‫ﻭ ﹶﻥ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬‫ﺰ‬ ‫ﺎ َﺀ ﺍﻟ‬‫ ﺟ‬.
dan
Maka I’rab ‫ﻙ‬ ‫ﻮ‬ ‫ﺑ‬‫ ﹶﺃ‬: fael marfu’ dengan wau, dan begitu juga dengan ‫ﻥ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬‫ﺰ‬ ‫ ﺍﻟ‬.
3. Marfu’ dengan alif.

Tanda rafa’ ketiga ialah alif. Contohnya :‫ﻥ‬

 ‫ﺍ‬‫ﻳﺪ‬‫ﺰ‬ ‫ﺍﻟ‬ ‫ﺎ َﺀ‬‫ ﺟ‬. Maka I’rab ‫ﻥ‬ ‫ﺍ‬‫ﻳﺪ‬‫ﺰ‬ ‫ ﺍﻟ‬: fael
marfu’ dengan tanda alif.

4. Marfu’ dengan tsubut (kewujudan) nun .

Tanda rafa’ keempat ialah tsubut nun, contohnya: ‫ﻥ‬ ‫ﺎ‬‫ﻀ ﹺﺮﺑ‬
 ‫ﻳ‬ ‫ ﺍﻟﻮﻟﺪﺍﻥ‬. Maka
I’rab ‫ﻥ‬ ‫ﺎ‬‫ﻀ ﹺﺮﺑ‬
 ‫ﻳ‬ : feel mudhari’ marfu’ dengan tanda tsubut nun (ada nun).

………………………
Untuk waktu ini, saya akan mengkhaskan perbincangan tentang alamat
rafa’ yang pertama iaitu

§ Marfu’ dengan dhammah dan contoh-contohnya.

Dhammah menjadi alamat rafa’ bagi sesuatu kalimah pada beberapa
tempat, seperti yang dikatakan oleh pengarang al Ajrumiyah:

‫ ﹺﻊ‬‫ﺠﻤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤﻔﹾ‬ ‫ ﹺﻡ ﺍﻝﹾ‬‫ﻹﺴ‬
ِ ‫ﻲ ﺍﹾ‬‫ ﻓ‬:‫ﻀﻊ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻤﻭ‬ ‫ﺒ ﹺﻊ‬ ‫ﻲ َﺃﺭ‬‫ﺭﻓﹾ ﹺﻊ ﻓ‬ ‫ﻤ ﹰﺔ ﻝِﻠ‬ ‫ﻼ‬
‫ﻋ ﹶ‬
 ‫ﻥ‬
 ‫ﻤ ﹸﺔ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜﻭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﺎ ﺍﻝ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
.‫ﺀ‬‫ﺸﻲ‬
‫ﻩ ﹶ‬ ‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﺼلْ ﺒﹺﺂ‬
 ‫ﻴﱠﺘ‬ ‫ﻱ ﹶﻝﻡ‬‫ﻉ ﺍﹼﻝﺫ‬
‫ﺎ ﹺﺭ ﹺ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ل ﺍﻝﹾ‬
ُ ‫ﻔﻌ‬ ‫ﻭﺍﹾﻝ‬ ‫ﺎِﻝ ﹺﻡ‬‫ﺙ ﺍﻝﺴ‬
 ‫ﻤ َﺅﱠﻨ‬ ‫ ﹺﻊ ﺍﻝ‬‫ﺠﻤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ ﹺﺭ‬‫ﺴﻴ‬
 ‫ﺍﻝﱠﺘﻜﹾ‬

Tempat rafa’ dhammah ialah:

o Isim mufrad, seperti: (‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬ ‫ﺯ‬ ‫)ﻳﺪﺭﺱ‬

o Jama’ taksir, seperti: (‫ﺗ ﹶﺬ ﹸﺓ‬‫ﺎ‬‫ﻷﺳ‬
َ ‫)ﻳﺪﺭﺱ ﺍ‬
o Jama’ muannas salim, contohnya: (‫ﺕ‬
 ‫ﻭﺍﳌﺆﻣﻨﺎ‬ ‫)ﺗﺪﺭﺱ‬
o Feel Mudhari’, seperti: (‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬ ‫ﺯ‬ ‫)ﻳﺪﺭﺱ‬

Sila lihat: http://www.studyarab.blogspot.com/

 ……………………………………

a) Isim mufrad

Tempat rafa’ dhammah pertama ialah isim mufrad. Iaitu mana-mana

kalimah isim yang membawa maksud bilangan satu. Termasuk di bawah isim
mufrad; nama orang, sesuatu benda, nama binatang, pekerjaan dan lain-lain.
Contohnya:

- ‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬‫ﺯ‬ ‫ﺱ‬

 ‫ﺭ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬
- ‫ﻟﺒ ﹸﺔ‬‫ﺱ ﺍﻟ ﹶﻄﺎ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﺗﺪ‬
- ‫ﻂ ﺍﻟﻠﱭ‬ ‫ﻘ ﱡ‬ ‫ﺷ ﹺﺮﺏ ﺍﻟ‬
Perlu saya ingatkan di sini, isim ini hendaklah satu, tidak dua atau jama’.
Kerana isim yang mutsanna dan jama’ , marfu’ dengan alamat alif dan wau.

Contoh I’rab jumlah (‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬ ‫ﺯ‬ ‫ )ﻳﺪﺭﺱ‬:

‫ ﻓﻌﻞ ﺍﳌﻀﺎﺭﻉ ﻣﺮﻓﻮﻉ ﻭﻋﻼﻣﺔ ﺭﻓﻌﻪ ﺍﻟﻀﻤﺔ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮﺓ ﻋﻠﻰ ﺁﺧﺮﻩ‬: ‫ﻳﺪﺭﺱ‬

‫ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮﻉ ﻭﻋﻼﻣﺔ ﺭﻓﻌﻪ ﺍﻟﻀﻤﺔ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮﺓ ﻋﻠﻰ ﺁﺧﺮﻩ‬: ‫ﺯﻳﺪ‬

b) Jama’ taksir

Tempat rafa’ dhammah kedua ialah jama’ taksir. Jamak taksir ialah suatu
kalimah yang menunjukkan bilangan lebih dari dua, beserta pertukaran pada
sighah (sebutan/baris) mufradnya.

Contohnya (‫ﺐ‬
 ‫ﺘ‬‫ )ﺍﻟ ﹸﻜ‬ang merupakan jamak dari perkataan (‫ﺏ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻜﺘ‬ ‫)ﺍﻟ‬. Ia
menunjukkan maksud banyak dan mempunyai pertukaran pada baris fa dan ain
mufradnya. Lihat :

Sila lihat: http://www.studyarab.blogspot.com/

 (‫)ﻣﻔﺮﺩ‬ ‫ب‬

َ

ِ‫ا‬

(‫ )ﲨﻊ ﺍﻟﺘﻜﺴﲑ‬


ُ
ُ‫ا‬

Contoh jamak taksir ada banyak seperti: /‫ﻡ‬ ‫ﺪﺍ‬ ‫ﳋ‬

‫ ﺍ ﹸ‬/‫ﺏ‬
 ‫ﻮﺍ‬ ‫ﺒ‬‫ ﺍﻟ‬/‫ﺟﺎ ﹸﻝ‬ ‫ﺍﻟ ﹺﺮ‬
 ‫ﺅﻭ‬ ‫ﺮ‬ ‫ﺍﻟ‬/‫ﻡ‬ ‫ﺍﻷﻗﻼ‬/‫ﺪ‬ ‫ﺍﳌﺴﺎ ﹺﺟ‬dan lain-lain. Contoh I’rab bagi jumlah (‫ﺟﺎ ﹸﻝ‬ ‫ﺎ َﺀ ﺍﻟﺮ‬‫)ﺟ‬:
‫ﺱ‬

‫ ﻓﻌﻞ ﺍﳌﺎﺿﻲ ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻔﺘﺤﺔ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮﺓ ﻋﻠﻰ ﺁﺧﺮﻩ‬: ‫ﺎ َﺀ‬‫ﺟ‬

‫ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮﻉ ﻭﻋﻼﻣﺔ ﺭﻓﻌﻪ ﺍﻟﻀﻤﺔ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮﺓ ﻋﻠﻰ ﺁﺧﺮﻩ‬: ‫ﺎ ﹸﻝ‬‫ﺮﺟ‬ ‫ﺍﻟ‬
c) Jama’ Muannas Salim
Tempat rafa’ dhammah ketiga ialah Jama’ Muannas Salim. Iaitu isim
yang menunjukkan bilangan lebih dari dua dengan penambahan alif dan
ta di akhirnya.

Contohnya: (‫ﺕ‬
 ‫ )ﺟﺎﺀﺕ ﺯﻳﻨﺒﺎ‬dan (‫ﺕ‬
 ‫)ﺃﺗﺖ ﻓﺎﻃﻤﺎ‬. I’rab kedua-dua isim:
‫ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮﻉ ﻭﻋﻼﻣﺔ ﺭﻓﻌﻪ ﺍﻟﻀﻤﺔ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮﺓ ﻋﻠﻰ ﺁﺧﺮﻩ‬
d) Feel Mudhari’
Tempat rafa’ dhammah keempat dan terakhir ialah feel mudhari’,
yang tidak bersambung huruf akhirnya dengan sesuatu.

Ertinya feel tersebut hendaklah mengikut wazan ‫ل‬

ُ ‫ ﹶﻨﻔﹾﻌ‬/ُ‫ﺃﻓﻌل‬/ُ‫ﺘﻔﻌل‬/ُ‫ﻴﻔﻌل‬
sahaja, jika feel itu thulasi. Contohnya seperti:
- ‫ﺪ ﺍﻟﻘﺮﺁ ﹶﻥ‬ ‫ﺱ ﺯﻳ‬  ‫ﺭ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬
- ‫ﻢ ﺍﻟﻄﻼﺏ‬ ‫ﺘ ﹶﻜﱠﻠ‬‫ﻳ‬
- ‫ﺕ ﰲ ﺍﻟﻔﺼﻞ‬  ‫ﻊ ﺍﻟﻄﺎﻟﺒﺎ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﺗ‬
- ‫ﻮ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻨ‬‫ﻤ ﹸﺔ ﺍﻟ‬ ‫ﻃ‬ ‫ﺱ ﻓﺎ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﺗ‬
- ‫ﺏ‬ ‫ﺎ‬‫ﻜﺘ‬ ‫ﺮﹸﺃ ﺍﻟ‬ ‫ﻧ ﹾﻘ‬

Sila lihat: http://www.studyarab.blogspot.com/

 - ‫ﺓ‬ ‫ﺮﹶﺃ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹶﳌ‬ ‫ﺲ ﺃﻣﺎ‬
 ‫ﻠ‬‫ﺟ‬ ‫ﹶﺃ‬

Contoh I’rab bagi jumlah (‫ﻮ‬ ‫ﺤ‬

 ‫ﻨ‬‫ﻤ ﹸﺔ ﺍﻟ‬ ‫ﻃ‬ ‫ﺱ ﻓﺎ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﺗ‬)

‫ ﻓﻌﻞ ﺍﳌﻀﺎﺭﻉ ﻣﺮﻓﻮﻉ ﻭﻋﻼﻣﺔ ﺭﻓﻌﻪ ﺍﻟﻀﻤﺔ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮﺓ ﻋﻠﻰ ﺁﺧﺮﻩ‬: ‫ﺱ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﺗ‬
‫ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺮﻓﻮﻉ ﻭﻋﻼﻣﺔ ﺭﻓﻌﻪ ﺍﻟﻀﻤﺔ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮﺓ ﻋﻠﻰ ﺁﺧﺮﻩ‬: ‫ﻤ ﹸﺔ‬ ‫ﻃ‬ ‫ﻓﺎ‬
‫ ﻣﻔﻌﻮﻝ ﺑﻪ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﻭﻋﻼﻣﺔ ﻧﺼﺒﻪ ﺍﻟﻔﺘﺤﺔ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮﺓ ﻋﻠﻰ ﺁﺧﺮﻩ‬: ‫ﻮ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻨ‬‫ﺍﻟ‬

Faedah

Makna kata al Sonhaji : feel mudhari’ yang tidak bersambung huruf

akhirnya dengan apa-apa; ialah adalah supaya kita berhati-hati dan peka dalam
membezakan feel mudhari’ yang tidak bersambung huruf akhirnya dengan
sesuatu huruf dengan feel mudhari’ yang bersambung dengan huruf-huruf,
seperti feel mudhari’ yang bersambung dengan :

§ alif isnain seperti : ‫ﻥ‬

‫ﺎ ﹺ‬‫ ﹺﺭﺒ‬‫ﻴﻀ‬ dan ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ ﹺﺭﺒ‬‫ﹶﺘﻀ‬
§ waw jamaah : ‫ﻥ‬
 ‫ﻭ‬‫ ﹺﺭﺒ‬‫ﻴﻀ‬ dan ‫ﻥ‬
 ‫ﻭ‬‫ ﹺﺭﺒ‬‫َﺘﻀ‬
§ ya al-muannasah al-mukhatabah : ‫ﻥ‬
 ‫ ﹺﺭ ﹺﺒﻴ‬‫ﹶﺘﻀ‬

Dan kesemuanya ini marfu’ dengan tsubut al-nun, bukan dengan

dhammah. Kesemua feel ini digelar al af’al al khamsah iaitu:
o ‫ﻴﻔﻌﻼﻥ‬ o ‫ﺘﻔﻌﻠﻭﻥ‬
o ‫ﺘﻔﻌﻼﻥ‬ o ‫ﺘﻔﻌﻠﻴﻥ‬
o ‫ﻴﻔﻌﻠﻭﻥ‬

Beliau juga ingin membezakannya feel mudhari’ yang tidak diakhiri sesuatu,
dengan feel yang berhubung dengan nun taukid al-khafifah dan al-tsaqilah.
Contoh :‫ﻥ‬ ‫ﺠ ﹶﻨ‬
 ‫ﻴﺴ‬‫ ﹶﻝ‬dan ‫ ﹶﻨﻥ‬‫ﻴ ﹸﻜﻭ‬ ‫ﻭِﻝ‬ . Kedua-dua ini mabni atas fathah dan tidak
marfu’ dengan dhammah.

Sila lihat: http://www.studyarab.blogspot.com/

 Dan pengarang juga ingin membezakannya dengan feel yang berhubung
dengan nun niswah. Contoh : ‫ﻥ‬  ‫ﻀﻌ‬
 ‫ﻴﺭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺍ ﹸ‬‫ﺍِﻝﺩ‬‫ﺍﻝﹾﻭ‬‫ ﻭ‬. Maka ia mabni atas al-sukun
tidak marfu’ dengan tanda dhammah.

Kesimpulannya, feel mudhari’ yang tidak diakhiri sesuatu ialah feel

mudhari’ yang :

1- BUKAN salah satu dari al af’aal al khamsah.

2- BUKAN feel yang berhubung dengan nun taukid al-khafifah dan al-
tsaqilah.
3- BUKAN feel yang berhubung dengan nun niswah.

Ringkasan…
Isim/feel yang marfu’ dengan dhammah ada 4:

> Isim Mufrad: ‫ﻥ‬

‫ﻮ ﹶ‬ ‫ﺘ‬‫ﻴ‬‫ﻣ‬ ‫ﻢ‬ ‫ﻬ‬ ‫ﻧ‬‫ ﻭﹺﺇ‬‫ﻚ ﻣﻴﺖ‬
 ‫ﻧ‬‫ﺇ‬
> Jamak Taksir: ‫ﺴﺎ ِﺀ‬
 ‫ﻨ‬‫ﻋﹶﻠﻰ ﺍﻟ‬ ‫ﻣﻮ ﹶﻥ‬ ‫ﻮﺍ‬ ‫ﺎ ﹸﻝ ﹶﻗ‬‫ﺟ‬‫ﺍﻟﺮ‬
> Jamak Muannas Salim: ‫ﺕ‬
 ‫ﺍﳌﺆﻣﻨﺎ‬ ‫ﺇﺫﺍ ﺟﺎﺀﻙ‬
> Feel mudhari’ yang tidak bersambung dengan sesuatu:
‫ﺕ‬
 ‫ﻨﺎ‬‫ﻴ‬‫ﺑ‬ ‫ﺕ‬
 ‫ﻳﺎ‬‫ﻩ ﺁ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﺒ‬‫ﻋ‬ ‫ﻋﹶﻠﻰ‬ ‫ ﹸﻝ‬‫ﻨﺰ‬‫ﻳ‬ ‫ﻮ ﺍﻟ ﱢﺬﻱ‬ ‫ﻫ‬
Rujukan
-Syarh Mukhtasar Jiddan ‘ala al Ajrumiyah, oleh Syeikh Ahmad Zaini Dahlan
-al Syuruh al Bayaniyah ala al Ajrumiyah wa Mutammimiha, oleh Syeikh Dr Omar
Abdullah Kamil
-Mulakhas Qawaid al Lughah al Arabiyah, oleh Ust Fuad Ni’mah
-al Tuhfah al Saniyyah Bisyarhi al Muqaddimah al Ajrumiyah, oleh Syeikh Muhammad
Muhyiddin Abdul Hamid

‫وא 
 
ووو‬
‫ﻭﺍﳊﻤﺪ ﷲ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﳌﲔ‬
Ujang1230@‫ ﻡ‬03:58:47 2010/06/20

Sila lihat: http://www.studyarab.blogspot.com/