Een onderzoek naar de juiste begeleiding van kinderen die te maken krijgen met onder toezicht

stelling of uit huis plaatsing.

Anne Mandersloot
voor ‘De Taalkring’.

1
 Inhoudsopgave

Inleiding ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 3

Stap 1 Behoefte/ probleem/ doel/ ambitie van de school in kaart ………………………………………… 4

1.1 Portret van de school .……………………………………………………………………………………………………… 4
1.2 Probleemstelling ….…………………………………………………………………………………………………………….. 6
1.3 Bronnen …..………………………………………………………………………………………………………………………… 7

Stap 2 Onderzoeksvraag ………………………………………………………………………………………………………. 8

2.1 Onderzoeksvraag ………………………………………………………………………………………………………………. 8
2.2 Deelvragen ………………………………………………………………………………………………………………………… 8

Stap 3 Keuze onderzoeksinstrumenten ………………………………………………………………………………… 9

3.1 Keuze en motivatie …………….……………………………………………………………………………………………… 9
3.2 Literatuur..………………………………………………………………………………………………………………………. 10

Stap 4 Data verzamelen ……………………………………………………………………………………………………….. 11

4.1 ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 11
4.2 ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 11
4.3 ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 12
4.4 ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 12
4.5 ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 15
4.6 ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15
4.7 ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 16

Stap 5 Gezamenlijke betekenisverlening ……………………………………………………………………………… 17

5.1 ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 17

Stap 6 Consequenties vastleggen ………………………………………………………………………………………… 18

Stap 7 Actie uitvoeren …………………………………………………………………………………………………………. 19

7.1 ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 19
7.2 ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 19

Stap 8 Evaluatie ……………………………………………………………………………………………………………………. 20

8.1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 20
8.2 ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 20
8.3 ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 20

Bijlagen …………………………………………………………………………………………………………………………………. 21
1 Competenties ……………………………………………………………………………………………………………………… 21
2 De informatiefolder …………………………………………………………………………………………………………… 22
3 Interviews …………………………………………………………………………………………………………………………… 24

2
 Inleiding

4 Feedback ……..……………………………………………………………………………………………………………………… 26

Mijn naam is Anne Mandersloot en ik studeer aan Hogeschool Domstad, voor leerkracht
basisonderwijs. In mijn laatste jaar, inmiddels mijn 5 e op Domstad, draai ik 3 dagen in de week mijn
eigen groep 4 op De Taalkring in Utrecht. De Taalkring is een school voor kinderen met Ernstige
Spraak- en Taalproblemen. Voor deze school doe ik onderzoek volgens het stappenplan Collectief
Actieonderzoek.

Na veel overleg met de zorgcoördinator en de teamleider onderbouw, ben ik uiteindelijk op een

geschikt onderwerp voor mijn onderzoek gekomen. Omdat de kinderen mij erg aan het hart gaan,
sprak het mij erg aan om de leerkrachten te ondersteunen in de begeleiding van kinderen die te
maken krijgen met onder toezicht stelling of uit huis plaatsing.

Het onderwerp waarmee ik aan de slag gegaan ben, raakt mij. De kinderen die het aangaat,
verdienen een juf of meester die lief voor ze is en voor ze klaar staat. Ik ben ervan overtuigd dat dit
op De Taalkring het geval zal zijn. En ik vind het erg fijn dat ik de leerkrachten heb kunnen helpen in
de juiste begeleiding van kinderen die onder toezicht staan of uit huis geplaatst zijn.

De samenwerking met de leerkring heb ik als zeer waardevol en leerzaam ervaren. Met een goede
inzet van ieder lid van de leerkring en hiermee prima omstandigheden om van elkaar te leren, is de
leeropbrengst van de leerkring groot. Het geeft vertrouwen en een frisse kijk op de situatie waarin je
zit. Na iedere leerkring hebben de leden weer nieuwe moed om verder te gaan.

Ik hoop van harte dat u het onderzoek met evenveel toewijding leest, als ik het geschreven heb.

Anne Mandersloot

3
 Stap 1: De school in kaart

De stageschool; het onderzoeksveld. Om voor mezelf en voor u als lezer op rij

te krijgen wat het onderzoeksveld inhoudt, in dit hoofdstuk een portret van De
Taalkring. SO voor kinderen met Ernstige Spraak- en taal Moeilijkheden.

1.1 Portret van de school.

Op de website van de school (www.detaalkring.nl) staat de schoolgids. Deze schoolgids is

geschreven voor het jaar 2009-2010 door Margo van Berlo, de directeur van de school.

De Taalkring is een school voor speciaal onderwijs voor kinderen in de leeftijd van vier tot
twaalf jaar die moeite hebben met horen, lezen, spreken, schrijven of begrijpen. Het
uiteindelijke doel van De Taalkring is de leerlingen vaardigheden aanleren waarmee ze
kunnen deelnemen aan de samenleving en hun leven zo zelfstandig mogelijk kunnen leven.
Een middel hiervoor is het gebruiken van Nederlands, met ondersteuning van gebaren en
gebarentaal. (www.detaalkring.nl, Berlo, M. van, 2009)

De visie van de school.

De Taalkring is een school met een visie die raakt aan het ontwikkelingsgerichte onderwijs. De doelen
die hierbij horen voor deze school, staan in het schoolhandelingsplan.

De Taalkring zet gemiddeld 14 leerlingen in een groep. De stoffering van de school houdt de school
goed in de gaten. Dit om rust te creëren voor de kinderen. In de klas en in de school moet een
duidelijke structuur zijn. De ruimtes zijn visueel en auditief prikkelarm. Er wordt bewust gewerkt met
tafelgroepjes voor een optimale communicatie. Dat betekent dat de kinderen niet met de rug naar
de leerkracht zitten en ze altijd goed mee kunnen kijken. De leerkracht staat zelf in het licht en de
kinderen zitten met hun rug naar het raam. De kasten in de klas zijn dicht en er hangen alleen dingen
aan de muur die functioneel zijn. Dit allemaal om de klas zo prikkelarm mogelijk te maken. Het lokaal
is opgeruimd en alleen achterin, waar de kinderen met de rug naartoe zitten, hangen dingen aan de
muur. (www.detaalkring.nl, Berlo, M. van, 2009)

4
In de school is er tijd en ruimte voor reflectie en observatie. Ik zie dit terug in de vergaderingen en de
mate waarin de leerkracht extra tijd krijgt voor zorg. Dit vindt de school heel belangrijk. Er wordt veel
overlegd en besproken met elkaar. In de constante aanwezigheid van specialisten, is het team een
multi-disciplinair team. Alles wordt afgestemd op de onderwijsbehoeften van kinderen met ernstige
spraak- en taalmoeilijkheden (ESM). (www.detaalkring.nl, Berlo, M. van, 2009)

Een leerkracht is zich er van bewust dat een ESM kind zich kan ontwikkelen en dingen kan leren,
maar wel een onderwijsbelemmering heeft. Iedereen is positief, respectvol, voorspelbaar en
inlevend, geduldig en flexibel. Personeel is gericht op contact en staat open voor individuele
verschillen. Je moet duidelijk zijn in je verwachtingen en gericht zijn op het uitlokken en ontwikkelen
van communicatie. (www.detaalkring.nl, Berlo, M. van, 2009)

In de schoolgids profileert de school zich als een school die:

- deskundig onderzoek, onderwijs en begeleiding biedt
- uitgaat van verschillen van het kind en zijn omgeving
- interdisciplinair werkt
- resultaatgericht is
Ze vinden expliciet dat:
- kinderen het nodig hebben om wezenlijke relaties op te bouwen met anderen
- kinderen begeleid moeten worden naar volwassenheid
- kinderen recht hebben op een fijne schooltijd
- kinderen recht hebben op menselijke waardigheid

Dat betekent dat:

- het hun taak is kinderen zelfvertrouwen te geven
- het hun taak is het maximaal mogelijke uit een kind te laten komen
- ze zich richten op de emotionele en verstandelijke ontwikkeling, op het ontwikkelen van sociale,
culturele en lichamelijke vaardigheden
- een kleuter een kleuter mag zijn en een ouder kind een ouder kind
(www.detaalkring.nl, Berlo, M. van, 2009)

Wat ik hiervan in de praktijk terug zie.

De schoolgids beschrijft een prikkelarme omgeving te willen in de school. In de praktijk zie ik dat ze
zich hier streng aan houden.

Er is in de praktijk ook veel overleg met en tussen verschillende disciplines.

De positieve en respectvolle wijze waarop de kinderen worden benaderd valt mij al vanaf het begin
op. Ik zie in de school dat de leerkrachten hiermee werken zoals in de schoolgids beschreven wordt.

Ik vind dat ik over het algemeen kan zeggen dat de school zich ook daadwerkelijk gedraagt zoals in de
schoolgids beschreven staat.

De organisatie.
De school bestaat uit een groot aantal specialisten. Zo ook op het gebied van het welzijn van
de kinderen in de verschillende situaties waarin zij leven.

5
De orthopedagogen ondersteunen de leerkracht bij de begeleiding van kinderen. De
zorgcoördinator heeft als taak om de zorg rondom de kinderen te stroomlijnen. Met de
maatschappelijk werker kun je contact opnemen bij problemen die op schoolgebied liggen.
(www.detaalkring.nl, Berlo, M. van, 2009)

De schoolomgeving.
De Taalkring is een streekschool in de wijk Overvecht in Utrecht. Een zwarte wijk, iets wat op de
populatie van de school geen invloed heeft. Ouders van de kinderen heel wisselend. Veel ouders
zijn zelf ook zwak of functioneren op een laag niveau. Over het algemeen niet erg betrokken bij
wat er op school gebeurt. Ouderavonden vaak niet bezocht. Vast clubje mensen dat altijd aanwezig
is. Een kleine OR en een kleine MR zijn erg actief in het nemen van initiatieven.
(www.detaalkring.nl, Berlo, M. van, 2009)

1.2 Probleemstelling.

Welk leergebied sluit het onderwerp bij aan?

Het onderwerp van mijn onderzoek, sluit aan bij het leergebied POW.

Wie zijn er in meer of mindere mate bij betrokken?

Binnen de school zijn veel kinderen bij dit onderzoek betrokken. Verder zijn de orthopedagogen bij
het onderzoek betrokken. Ook de maatschappelijk werkster, die eens in de week in de school zit, zal
erbij betrokken zijn. Jeugdzorg en verschillende tehuizen zal ik erbij moeten betrekken om de
kinderen en het beleid dat erachter zit te achterhalen. Leerkrachten van de verschillende groepen
zullen betrokken zijn omdat ik naar hun behoeften een plan maak.

Wat zijn de belangen van deze afzonderlijke personen?

De orthopedagogen en de maatschappelijk werkster zullen er vooral belang bij hebben dat ik op een
solide manier werk aflever. Zo kunnen zij er de komende paar jaar mee werken. De kinderen zullen
niet direct merken dat ik bezig ben met dit onderzoek. Wel zullen de kinderen die uit huis geplaatst
zijn/worden en de kinderen die onder toezicht van jeugdzorg staan/komen te staan er belang bij
hebben dat ik voor de leerkrachten onderzoek hoe ze daar het beste mee om kunnen gaan en samen
een lijn kunnen trekken binnen de school.
Het grootste directe belang hebben de leerkrachten bij mijn onderzoek. Zij zullen in de toekomst
beter en zelfverzekerder met deze kinderen om kunnen gaan. Ze zullen zich gesterkt voelen wanneer
er een duidelijk plan ligt.

Op welke manier sluit het onderwerp aan op wat op andere scholen speelt?
Van een andere school in Utrecht weet ik dat iets soortgelijks speelt. Zij hebben, omdat ze in de wijk
Lunetten staan, veel kinderen op school van Nieuw Maliestein. En ik ga er vanuit dat op iedere school
kinderen zullen zitten die onder toezicht van jeugdzorg staan of die uit huis geplaatst zijn.
Ik besef wel dat het op mijn stageschool wellicht wat meer zal spelen dan op sommige andere
scholen. Dit omdat het niveau van de ouders van de kinderen bij mij op school vaak net zo laag is als
dat van de kinderen.

6
Relatie tussen schoolvisie en het vertrekpunt van het onderzoek.
In de schoolgids van de taalkring (Margo van Berlo, www.detaalkring.nl 2009-2010) lees ik in de visie
dat de school heel veel rekening houdt met de verschillende kinderen. Hieruit leidt ik af dat de
leerkrachten en de staf hart heeft voor de kinderen. Wanneer je binnen de school hart hebt voor de
kinderen, voel je je betrokken bij kinderen die het thuis niet fijn hebben. Vanuit die visie is het logisch
dat leerkrachten een duidelijk idee willen hebben hoe ze uit huis geplaatste kinderen of kinderen die
met het AMK te maken krijgen, goed kunnen helpen.

Belang van dit onderzoek.

Op mijn stageschool is het al verschillende malen voorgekomen dat kinderen onder toezicht worden
gesteld of dat ze zelfs uit huis geplaatst worden. Het belang van mijn onderzoek ligt voor een groot
deel bij deze kinderen. Wanneer de leerkrachten een manier weten om met deze kinderen op een
goede manier om te gaan, wordt het voor deze kinderen fijn op school in een tijd waarin ze eigenlijk
niemand vertrouwen. Voor de leerkrachten is het belang dat ze, wanneer er een dergelijk voorval in
de klas plaatsvindt, weten wat ze ermee aan moeten en wat de manier is de kinderen te begeleiden.
Ook wordt er in de school op deze manier stilgestaan bij het probleem en een schoolbreed plan
opgezet voor deze kinderen.

Veel kinderen op de Taalkring, krijgen te maken met uit huis plaatsing of onder toezicht
stelling. Bij de, liefdevolle, betrokkenheid van de leerkrachten en andere teamleden vind ik
het erg passen een plan te hebben waarmee de kinderen op eenzelfde wijze begeleid
worden in hun situatie.

1.3 Bronnen

Kallenberg, T. e. (2007). Ontwikkeling door onderzoek. Een handreiking voor leraren.

Utrecht/Zutphen: Thieme/Meulenhoff.

Berlo, M. v. (2009); Schoolgids De Taalkring, school voor kinderen met ernstige taal-
spraakproblemen.

7
 Stap 2: Onderzoeksvraag

Uit een onderzoeksonderwerp, vloeit een onderzoeksvraag voort. En omdat die

vraag niet zonder meer te beantwoorden is, maken deelvragen de delen van
het onderzoek te behappen. In dit hoofdstuk beschrijf ik wat de opzet van mijn
onderzoek op dat gebied is.

2.1 De onderzoeksvraag.

Mijn onderzoeksvraag luidt:

Hoe is de leerlingbegeleiding op De Taalkring nu om de kinderen die specifieke problemen

ervaren door onder toezicht stelling of uit huis plaatsing, en op welke manier kan deze
begeleiding worden geoptimaliseerd?

2.2 Deelvragen.

De definitieve leervragen, zijn als volgt geformuleerd:

1. Wat staat er in de wet over OTS en uithuisplaatsing?

2. Wat is leerlingbegeleiding?
3. Hoe is het beleid van De Taalkring voor leerlingbegeleiding bij onder toezicht stelling of uit
huis plaatsing?
4. Waar loopt de leerkracht tegenaan als een kind in zijn of haar klas onder toezicht komt te
staan of uit huis geplaatst wordt?
5. Wat zijn de rechten en plichten van een school op het gebied van uit huis plaatsing of onder
toezichtstelling van een kind?
6. Wat verwachten instanties van leerkrachten op dit gebied?
7. Hoe kunnen de instanties de leerkrachten begeleiden?

8
 Stap 3: Keuze onderzoeksinstrumenten

2.3 Hypothese.

Ik verwacht dat er op De Taalkring geen beleid is op het gebied van OTS en uit huis plaatsing. Dit
maak ik op uit wat ik van enkele leerkrachten heb gehoord. Deze leerkrachten weten niet wat ze
moeten doen, wat hun rechten en wat hun plichten zijn.

Ik verwacht dat ik een beleid kan schrijven waar de leerkracht zich aan kan houden wanneer een kind
uit een klas onder toezicht komt te staan of uit huis geplaatst wordt.

Bij ieder onderzoek, zijn andere onderzoeksinstrumenten van belang. In dit

hoofdstuk leest u welke onderzoeksinstrumenten ik voor dit onderzoek
relevant vind.

3.1 Keuze en motivatie.

Om de deelvragen van mijn onderzoek te kunnen beantwoorden, kies ik voor de volgende

onderzoeksinstrumenten;

- Literatuuronderzoek.
In de literatuur is veel bekend over mijn eerste deelvragen. Veel antwoorden hierop zal ik in de
literatuur kunnen vinden. Ik gebruik de literatuur, omdat ik verwacht daar veel informatie te vinden
over kinderen in de jeugdzorg. Ik verwacht informatie te vinden over de rechten van kinderen, de
rechten en plichten van leerkrachten bij onder toezicht stelling en uit huis plaatsing. Ook verwacht ik
antwoord te kunnen geven op de vraag wat leerlingbegeleiding bijvoorbeeld inhoudt.
- Interview.
Informatie die ik niet in de literatuur kan vinden, wat jeugdzorg zegt of hoe leerkrachten te werk
gaan, zal ik middels interviews tot mij willen nemen. Ik vind een interview daarvoor geschikt, omdat
mensen in een interview uitgebreid antwoord kunnen geven en ik door kan vragen als iets me niet
duidelijk is.
- Casestudy.
Door casestudy verwacht ik op het spoor te komen van inzichten waarvan ik verwacht dat ze in
soortgelijke gevallen ook gelden, zoals ik lees in ontwikkeling door onderzoek, Kallenberg, T. (2007).

9
Ik ben me er terdege van bewust dat in het geval van uit huis plaatsing of onder toezicht stelling, kind
en omgeving hier iedere keer verschillend op zullen reageren. Ook de toedracht van de uit huis
plaatsing/onder toezicht stelling zal vaak verschillen. Toch zal de procedure overeen komen en ik zal
uit een of meerdere casestudies kunnen halen wat gangbaar is. Op bladzijde 177 van ditzelfde boek
kan ik lezen hoe ik een casestudy uit moet voeren.
(- Enquête)
Het kan zijn dat ik door tijdgebrek, van welke partij dan ook, of door onvoldoende informatie met de
bovengenoemde onderzoeksinstrumenten niet ver genoeg kom. Dan zal ik met een enquête toch de
benodigde informatie willen verzamelen. Een enquête is mij voor dit onderzoek, in eerste instantie
wat te onpersoonlijk. Vandaar dat ik het alleen als ‘redmiddel’ zal willen gebruiken.
(Kallenberg, T. e.a., 2007)

3.2 Literatuur.

Kallenberg, T. e.a. (2007) Ontwikkeling door onderzoek. Een handreiking voor leraren.
Utrecht/Zutphen: Thieme/Meulenhoff
- Skillsheets D8 tot en met D11 pag. 177-189
- Skillsheets D19 tot en met D28 pag. 202 -224
- Skillsheets D34 tot en met D36 pag. 231-236

Domstadnet/mijn lopende studieroutes/Kennisobject/onderzoeksinstrumenten

Turnell, A. (2009); Veilig opgroeien, de oplossingsgerichte aanpak Signs of Safety in jeugdzorg en

kinderbescherming, Houten: Bohn Stafleu van Loghum.Beekmans,

K. e.a. (2005); Jeugd, onderwijs en jeugdzorg, Den Haag: VGN uitgeverij.Janssen, W. (2010);

Vertrouwen in de jeugdzorg, Amsterdam: Uitgeverij SWP.

Barendse, T. (2010); De jungle van de jeugdzorg, Amsterdam: Uitgeverij SWP

Ploeg, J.D. van der e.a. (1997); Diagnostiek in de jeugdzorg, Groningen: Wolters-Noordhoff

Reader ‘Rechten en positie jeugdigen’; Hogeschool Domstad, 2005-2006, p.69,

10
Om de deelvragen en later hiermee de onderzoeksvraag te kunnen
beantwoorden, ga ik in dit hoofdstuk data verzamelen. Er zijn veel data nodig.
In dit hoofdstuk staat te lezen wat mijn bevindingen zijn.

4.1 Wat staat er in de wet over OTS en uithuisplaatsing?

Bij OTS wordt het gezag van de ouder beperkt, zoals ik lees in de Reader ‘Rechten en positie van
jeugdigen’. Gezinsvoogdij moet er voor zorgen dat kind en ouder hulp krijgen (art. 1:257 BW). Het
kind blijft zoveel mogelijk thuis en de ouder heeft nog zoveel mogelijk zelf de verantwoordelijkheid.
Voor uithuisplaatsing is een afzonderlijke beslissing van de kinderrechter nodig. De bedoeling van
OTS is het verbeteren van de opvoedsituatie. Daarin biedt de gezinsvoogd hulp en steun. De
gezinsvoogd houdt contact met het kind, de school en de ouder(s).
(reader ‘Rechten en positie jeugdigen’ Hogeschool Domstad)

Wanneer ouders gegronde redenen hebben om hun kind vrijwillig uit huis te plaatsen, dan kan dit.
Als er sprake is van OTS, dan kan dit alleen als de gezinsvoogd geen bezwaar heeft (art. 1:258 lid 3
BW). Voor een uithuisplaatsing door de gezinsvoogd, is een machtiging van de kinderrechter nodig.
De gezinsvoogd, de raak van de kinderbescherming en het openbaar ministerie kunnen om deze
machtiging vragen. Daarbij moet worden aangegeven in welke situatie een kind geplaatst moet
worden. Ouders worden uit de gerechtelijke macht ontzegd.

11
 Stap 4: Data verzamelen

4.2 Wat is leerlingbegeleiding?

Er bestaat niet een eenduidige omschrijving van het woord leerlingbegeleiding. Wanneer ik op het
internet op zoek ga naar deze omschrijving, kom ik zowel definities voor leerlingbegeleiding op de
basisschool als op het voortgezet onderwijs tegen. De inhouden kunnen wat van elkaar verschillen
maar over het algemeen komt het allemaal op hetzelfde neer.

Leerlingbegeleiding, is gericht op verschillende facetten van het onderwijs. Kinderen worden door
een leerlingbegeleider of zorgcoördinator, ondersteund bij problemen op sociaal- emotioneel gebied,
problemen in de thuissituatie en problemen bij het leren. Wel pleit de Nederlandse Vereniging voor
Leerlingbegeleiding ervoor, de zorg samen op je te nemen in de school.
(Jurriaans, J.; http://www.nvs-nvl.nl/Publicaties)

Leerlingbegeleiding gaat erom, op gepaste wijze begeleiding bieden aan kinderen die problemen
hebben op de volgende gebieden:
pesten
veiligheid
probleemgedrag
verdriet en rouw
echtscheiding
passend onderwijs en
huiswerkbegeleiding

Om dit naar behoren te kunnen doen, zijn veel cursussen en opleidingen te vinden op internet. In
mijn onderzoek richt ik mij op de begeleiding van kinderen met verdriet. Kinderen die begeleid
worden door hun eigen leerkracht. Die leerkracht heeft daar geen opleiding voor gehad, maar
gebruikt zijn hart en zijn verstand om het kind juist te begeleiden.

4.3 Hoe is het beleid van De Taalkring voor leerlingbegeleiding bij onder toezicht stelling of
uit huis plaatsing?
Uit een interview met orthopedagoog Jikke Stokman.

Hoe wordt de school op de hoogte gesteld van de OTS of uithuisplaatsing van een kind?
In het vooronderzoek voorafgaand aan OTS wordt info door de raadsonderzoeker ingewonnen bij de
school. De conclusie wordt teruggekoppeld naar de orthopedagoog van school. Soms nemen wij zelf
al contact op. Ook kan het zijn dat de gezinsvoogd contact opneemt met de school.
In enkele gevallen is er sprake van een acute uithuisplaatsing zoals kort geleden. Toen belde Bureau
Jeugdzorg op dat ze het kind van school kwamen halen.

Wat is de eerstvolgende stap die naar het kind toe wordt ondernomen?
Bij OTS volg je het kind op school en heb je contact met de voogd om te bespreken wat je binnen de
school waarneemt en bij toenemende zorg dit gauw te kunnen kort sluiten.

Wat is de eerstvolgende stap die naar de leerkracht toe wordt ondernomen?

12
De orthopedagoog brengt de leerkracht zo snel mogelijk op de hoogte met de vraag aan de
leerkracht het goed te volgen

Hoe ziet de school de positie van de leerkracht in het proces?

Zeer belangrijk, de leerkracht neemt dagelijks het kind in de klas waar

Wat is de positie van andere personen binnen de school?

Als school heb je de functie van informant. Indien het kind emotioneel zeer van slag is kan in
samenspraak met de gezinsvoogd ondersteunende gesprekken op school of extern overwogen
worden.

Wat verwacht de school van de begeleiding die de betreffende leerkracht biedt?

De leerkracht dient goed alert te blijven en zorgzaam en de orthopedagoog  goed op de hoogte
houden.

Het beleid is volgens Jikke Stokman dus als volgt.

Stap 1. Via verschillende wegen kan de school op de hoogte gesteld worden.
Stap 2. De leerkracht volgt het kind en neemt contact op met de voogd
Stap 3. De leerkracht is alert en volgt het kind. Wat de leerkracht ziet koppelt hij terug naar de
orthopedagoog. Deze heeft contact met de gezinsvoogd en neemt kinderen in behandeling als het
niet goed gaat.
Taak van de leerkracht: Kinderen volgen en goed voor ze zorgen in de klas.

Er is vooral een beleid op het contact tussen orthopedagoog, gezinsvoogd en leerkracht. Het
begeleiden van de kinderen, moet voornamelijk in de klas gebeuren. De leerkracht dient hierbij lief
voor het kind te zijn en het af en toe te ontzien. Wel wordt het belangrijk gevonden dat het kind
gewoon mee blijft doen met de lesstof. Alles moet zo gewoon en vertrouwd mogelijk blijven. Daar
kan het kind zich op school aan vasthouden. School is de enige veilige haven op zo’n moment en dat
moet het vooral blijven.

4.4 Waar loopt de leerkracht tegenaan als een kind in zijn of haar klas onder toezicht komt
te staan of uit huis geplaatst wordt?
Casestudy: C.
Kernvraag van de casestudy.
Op welke punten voel je je als leerkracht handelingsverlegen bij een OTS en uithuisplaatsing?

Ik heb bij de casestudy gebruik gemaakt van participerende observaties, die ik deed toen de situatie
speelde. Ik was toen zelf in de functie van leerkracht, al was ik wel stagiaire.

Eigen rol van de onderzoeker.

In de situatie van C. was ik stagiaire in de klas waar zij in zat. Ik heb van heel dichtbij, in de rol van
leerkracht, meegemaakt wat er bij het meisje gebeurde en hoe je je als leerkracht in zo’n situatie
voelt en gedraagt.

Beschrijving van de casus.

In groep 3, bij juf Liedewij, zit C. Van februari tot juli 2009 loop ik in die klas stage.

C. is een vrolijk meisje dat altijd op zoek is naar contact met je. Ze maakt veel grapjes en begrijpt
duidelijk veel meer van wat je zegt dan de meeste van haar klasgenootjes.

13
Bij C. thuis is het niet makkelijk. Toen C. net geboren was, is haar vader weg gegaan en niet veel later
kreeg moeder een nieuwe vriend. J. Zelf denkt C. dat dit haar echte vader is. Met de vader van C.
heeft moeder nog 2 kinderen, M. en T. Zij zitten ook op De Taalkring. Ook heeft ze nog een oudere
zus die al een aantal jaar bij oma woont. Zij heeft niet dezelfde vader als T., M. en C.

In november 2008 wordt moeder ziek en overlijdt. J. blijft over met 3 kinderen die niet van hem zijn.
Geen van de kinderen weet dit.

J. krijgt een nieuwe vriendin; A. Zij neemt twee kinderen mee uit een eerdere relatie. N. en S. Er
wonen inmiddels dus 5 kinderen in het huis. Nog voor ik in de klas stage kom lopen, komt er een 6 e
kind bij: T. Met 6 kinderen, is het erg druk in huis.

Februari 2009.
Wanneer ik in de klas kom, heeft Liedewij al veel contact met ouders. Het contact loopt via de
orthopedagoog, zodat het contact met de leerkracht niet in de problemen komt. ‘Ouders’ zorgen niet
goed voor de kinderen. Alleen T., de baby op dat moment, komt er goed vanaf.
Maart 2009.
Het gezin wordt onder toezicht gesteld. Ouders vinden dit geen probleem. Ze geven aan erg veel last
van de kinderen te hebben. Vooral T., M. en C zouden erg druk en onhandelbaar zijn. Ouders hebben
bij de kinderen aangegeven dat wanneer ze niet rustiger doen, ze weg moeten.

In de klas is dit erg goed aan C. te merken. Ze huilt veel, vraagt extra veel aandacht en kan zich niet
goed concentreren. Ook geeft ze vaak aan mama te missen. Thuis mag ze niet over mama praten,
omdat dit niet leuk zou zijn voor A., de nieuwe vriendin van J.

April 2009.
Het gaat heel slecht bij C. thuis. C. is in de klas heel druk. Ze vraagt negatieve aandacht en
concentreert zich niet op haar werk. Ook huilt ze snel en veel. C. komt slecht uitgeslapen en slecht
verzorgd op school. Het lijkt erop dat er geen aandacht meer aan haar wordt besteed.

Juni 2009.
C. komt de eerste dagen van de week niet op school. Ze is met M. samen uit huis geplaatst. Hier is ze
niet op voorbereid en ze moet erg wennen aan de nieuwe plaats. Ze is geplaatst in Nieuw Maliestein.
Een crisisopvang van het Leger des Heils. M. en C. zitten beiden in een ander huis en zien elkaar niet.

Al snel gaat M. naar een tijdelijk pleeggezin. C. is erg van slag. Ze zegt steeds: als ik goed mijn best
doe en rustig ben, mag ik weer naar huis.

Juli 2009.
M. is weer terug in Nieuw Maliestein. Het pleeggezin was te ver van school en er kon geen
busvervoer geregeld worden. Voor M. leek het het belangrijkste dat hij de veilige plaats van school
zou houden en dus niet van school zou kunnen wisselen. C. is blij.

Wanneer C. jarig is geweest en J. en A. niet langs zijn gekomen in Nieuw Maliestein, is C. weer een
paar dagen slecht te handelen in de klas. Ze weet nu ook dat J. en A. hebben aangegeven dat ze
voorlopig geen contact met de kinderen willen.

T. is nu ook uit huis geplaatst. Tegen hem is steeds gezegd dat hij nog mocht blijven maar dat hij weg
moest zodra hij te druk werd.

September 2009.

14
In de vakantie hebben J. en A. besloten te verhuizen naar Drenthe. Ze nemen daar alleen T., die nu
bijna 7 maanden is, mee naartoe gaat. Dit hebben ze zelf besloten. Waar de andere kinderen terecht
gekomen zijn, zij zitten niet op De Taalkring, weten we niet.

C. zit inmiddels in een andere groep. Ik ben niet meer van dichtbij betrokken bij wat ze meemaakt.

Januari 2010.
C. is uit de crisisplaatsing naar een ander huis. Nu woont ze in Zeist in Kinabu. Voor deze
overplaatsing is ze weer een week niet op school om te wennen.

Het gaat duidelijk beter met C. Ze heeft het niet zo vaak meer over J. en A. Ze is weer veel meer
zichzelf en volgens haar huidige leerkracht gaat het goed in de klas. Eigenlijk zou ze prima terug
kunnen naar het regulier onderwijs. Maar omdat ze al zoveel wisselingen meegemaakt heeft, schuift
de school dat nog een tijdje op.

Waar Liedewij concreet tegenaan liep.

1. C. trok veel negatieve aandacht. Hoe buig je dat om als je de oorzaak weet en deze heel
begrijpelijk vindt?
2. C. zegt vaak dat ze weer naar huis mag als ze haar best doet. Leg je haar uit dat dit niet gaat
gebeuren? En hoe maak je haar dit dan duidelijk?
3. C. huilt veel. Hoe troost je een kind met zo’n groot verdriet op een gepaste manier?
4. C. verteld steeds dat het haar eigen schuld is. Hoe maak je haar duidelijk dat dit niet het
geval is?
5. Wat wordt er aan T. en M. verteld door de leerkracht?
6. C. is veel verdrietig en komt vaak niet tot werken. Hoe laat je haar genoeg werken en houd je
toch rekening met de situatie waarin ze zit?
Veel vragen waar Liedewij geen antwoord op heeft gekregen. Ze heeft op haar eigen manier C.
begeleid en laten merken dat ze voor haar klaarstond. Ik heb hetzelfde gedaan. Ik heb erg te doen
gehad met C. en haar vaak zitten troosten als ze ineens ontzettend hard moest huilen. Dit deed ik
vanuit mijn hart, niet vanuit wat ik in theorie gelezen had.

Mijn aanname in deze casestudy.

De dingen die Liedewij aangeeft als zaken waar zij tegenaan liep, zijn heel herkenbaar uit de andere
verhalen die ik van collega’s heb gehoord. Ze doen allemaal ontzettend hun best, maar zijn heel
onzeker of ze wel het goede met het kind doen.

Als ik C. nu zie, met de pleinwachten die ik loop, dan neem ik aan dat Liedewij C. heel goed begeleid
heeft. Er mist alleen een lijn door de school heen, zodat de leerkrachten zich niet meer alleen en
onzeker voelen in het proces.

Ik ga nu vervolgens in gesprek met Jeugdzorg. Aan de hand van wat zij zeggen, wil ik een plan
schrijven voor de school. Daarin zullen veel dingen staan die ze al weten als leerkrachten, maar aan
de geluiden die ik hoor kan ik merken dat ze graag zekerheid willen over de begeleiding van de
kinderen.

4.5 Wat zijn de rechten en plichten van een school wanneer een kind uit huis wordt
geplaatst of onder wordt gesteld?
In gesprek met Nathalie But van Bureau Jeugdzorg Utrecht.
Dezelfde als die bij een thuiswonend kind zonder OTS. Ouders blijven gezag behouden bij een OTS,
uithuisplaatsing. Hen informatie verstrekken als school blijft dus van toepassing, daarnaast wordt er

15
aan de gezinsvoogd informatie verstrekt. Bij een uhp is het gebruikelijk dat er tussen een
mentor/groepsleiding/pleegouder en een school contact is over het kind; over praktische zaken etc. 

Hoe moet de leerkracht bijvoorbeeld contact onderhouden met ouders?

Op de normale manier; 10 minuten gesprekken, telefonisch en in overleg waar nodig. 

4.6 Wat verwachten instanties van leerkrachten op het gebied van begeleiding?
In gesprek met Nathalie But van Bureau Jeugdzorg Utrecht.
Wanneer dit is afgesproken kunnen er aparte afspraken voor begeleiding plaatsvinden. Wanneer
bijvoorbeeld de gezinsvoogd hierin doelen ziet of de school/leerkracht iets signaleert. Voor kinderen
is het belangrijk dat hun normale schoolleven doorgang kan vinden, mits het kind
stagneert/problemen met leren of in de ontwikkeling laat zien etc.

In principe gewoon doorgaan hoe het ging, maar het ligt per kind weer anders en per situatie hoe het
met een kind gaat. De situatie waarom een OTS of uhp is ontstaan is zo per kind specifiek dat we hier
niet een eenduidig antwoord op kunnen geven. Overleg is het middel om een passende manier voor
een kind te vinden. De leerkracht wordt door BJZ geïnformeerd over zaken die belangrijk zijn voor de
schoolgang van een kind, een leerkracht kan signalen afgeven, er kan een plan gemaakt worden hoe
het kind het beste de school voortzet. 

Bijvoorbeeld:
1. Meedoen met de stof of zelf laten kiezen i.v.m. concentratie e.d.?
In principe meedoen mits het kind dit niet aan kan. 

2. Extra aandacht in de vorm van gesprekken of op een andere manier?

 Wanneer nodig, sommige kinderen hebben hier behoefte aan; willen het delen. Andere kinderen
willen vooral geen aandacht voor dit stuk. 

3. Negatief gedrag aanpakken zoals je dat altijd doet of daar iets aparts voor verzinnen?
Negatief gedrag aanpakken; mogelijk wanneer dit toeneemt met een kind in gesprek gaan en dit als
signaal bij BJZ en ouders neerleggen. 

4. Veel over praten of stil houden voor het kind?

Een kind kan dit zelf beslissen; kijk naar het kind, wat past bij het kind? 

5. Een doorgaande lijn voor de hele school of aan de inschatting van de individuele leerkracht
overlaten?
M.i. kan de leerkracht zelf het beste bepalen wat voor een kind goed is wat hij/zij in de klas
heeft. Deze leerkracht kent het kind mogelijk het best. Overleg binnen een team is natuurlijk
wenselijk; zeker wanneer er meerdere situaties zijn met kinderen rondom een OTS of uhp en zaken
vergelijkbaar zijn. 

4.7 Hoe kunnen de instanties de leerkrachten begeleiden?

In gesprek met Nathalie But van Bureau Jeugdzorg Utrecht.
Qua inhoud van de hulpverlening wordt alle informatie waarvoor ouders (gezagdragende) en
kinderen boven de 12 jaar toestemming hebben, verstrekt. Daarnaast wordt er informatie verstrekt
over het traject, welke hulpverlening is ingezet, wie de gezinsvoogd is, en mogelijk informatie die
belangrijk is voor de veiligheid en de bescherming van een kind.

16
 Stap 5: gezamenlijke betekenisverlening

Het is niet de taak van BJZ om leerkrachten te begeleiden, ons studiecentrum geeft training op

verschillende thema's/onderwerpen om o.a. leerkrachten te ondersteunen. Scholen kunnen hier
kosteloos gebruik van maken. Daarnaast is overleg tussen de leerkracht/school en BJZ essentieel;
hierin kunnen ook adviezen en tips uitgewisseld worden. 

De ruwe data zijn verzameld. Deze data ben ik kritisch gaan bekijken met de
IBer, de orthopedagoog en een van de leerkrachten die tegen het probleem
aanloopt.

Na het bekijken van de data, zagen we dat de school aardig goed bezig is. Er is min of meer een
beleid en de leerkrachten die ik erover gesproken heb, pakken de begeleiding aan zoals Jeugdzorg
ook adviseert. Toch constateren we ook de onvrede binnen het team. Men voelt zich onzeker en

17
 StapStap
5: Gezamenlijke
6: Consequenties
betekenisverlening
vastleggen

zonder handvatten. Dit gevoel blijft overheersen. We zien echter dat Jeugdzorg wel een aantal goede
adviezen heeft. Die zouden gebundeld kunnen worden.

Op advies van een medestudent, zocht ik ‘skillsheet D39’ uit het boek ‘Ontwikkeling door Onderzoek’
(Kallenberg, 2007) op. Hierin lees ik hoe ik een bijdrage kan leveren aan de school met mijn
onderzoek. Ik lees dat je als onderzoekende leerkracht vanzelfsprekend een bijdrage levert aan de
ontwikkeling van de school. Het gaat er echter om, zoals ik lees, dat ik de resultaten beschikbaar
maak voor anderen. Dat is ook wat we in het gesprek al concludeerde: Jeugdzorg geeft goede tips,
maar ze moeten gebundeld en voor iedereen bij de hand zijn.

Van skillsheet D39, haal ik verschillende middelen om de resultaten voor iedereen beschikbaar te
maken. Beleidsplan en erover vertellen in de werkgroep. In mijn geval is dat laatste het team.
Allereerst komt dat aan bod. De presentatie is in de teamvergadering.

5.1 Voorbereiding op de presentatie van de data.

1. Toelichten van mijn onderzoek.
Ik begin mijn presentatie met een toelichting van het onderzoek dat ik doe. Een aantal mensen zijn er
nauw bij betrokken, maar niet iedereen weet helemaal waar het over gaat. Ik vertel kort wat mijn
onderzoeksvraag is en waarom ik dit onderwerp onderzoek voor de school.

2. Gesprekken met leerkrachten.

Met verschillende leerkrachten heb ik gesprekken gevoerd. Door over deze gesprekken te vertellen,
verduidelijk ik de aanleiding van mijn onderzoek.

3. Interview met Jikke, de orthopedagoog.

Het interview met de orthopedagoog was voor mij van belang. Hieruit werd duidelijk op welke
manier de school het onderwerp nu zelf aanpakt. Niet iedereen is van deze aanpak op de hoogte. Ik
vind het belangrijk dat iedereen weet van het beleid en van de aanpak. Dat scheelt voor velen al een
hoop gedoe.

4. Beschrijving van de Casestudy.

De casestudy geeft het belang van mijn onderzoek aan dus hierover zal ik kort vertellen.

5. Interview met Jeugdzorg.

Jeugdzorg heeft mij informatie gegeven die voor de leerkrachten heel zinvol kan zijn. Welke vragen ik
stelde en waarom ik juist dat vroeg, licht ik toe.

6. Vervolg.
Met de informatie die ik van Jeugdzorg kreeg, kan ik de leerkrachten goed helpen. Ook wat
ik in de theorie vond, kan zinvol zijn. Ik leg voor dat ik van plan ben een advies te schrijven
en op die manier de informatie die er is te bundelen. Op die manier heeft iedereen het bij de
hand. Wellicht zijn er andere ideeën vanuit het team. Dan hoor ik die graag.
De consequenties van de verkregen data, heb ik vastgelegd met het team
tijdens de teamvergadering.

18
Na mijn verhaal, ben ik met het team in gesprek gegaan. Tijdens dit gesprek hebben mensen uit het
team veel vragen gesteld. Ze gaven al vrij snel aan dat velen erg blij waren dat ik dit onderzoek
gestart was. Met het team heb ik afspraken gemaakt over hoe het nu verder zal gaan met mijn
onderzoek.

Vooral de informatie van Jeugdzorg, waren ze erg blij mee. Opvallend vind ik hierin, dat er dan nooit
eerder iemand op het idee kwam er een onderzoek naar te starten. Met mijn plan om een advies te
schrijven en de informatie en data te bundelen, was de meerderheid het eens. 3 mensen wilden
liever nog wachten tot ze zelf bij Jeugdzorg geweest zouden zijn. Ik besloot dat het naast elkaar kan
bestaan. Ik kan een advies schrijven en zij kiezen dan niets te doen met het advies. Het team telt 45
leden, dus er zijn altijd nog 42 mensen die heel blij zouden zijn met een advies en handvatten.

Hoe het advies vormgegeven moest worden en wat er in moest komen, heb ik voorgelegd. Er waren
wel wat ideeën. Gezamenlijk hebben we uiteindelijk gekozen voor wat het meest voorkwam.
- Een beschrijving van het proces voor de leerkracht, zoals ik met Jikke besproken heb.
- De informatie die Jeugdzorg gaf, overzichtelijk geordend. Wellicht op vraag of thema.
- Een omschrijving van de verwachtingen die er richting de leerkracht zijn.

De gemaakte afspraken.
1. Ik maak een opzet voor een folder
2. Dit laat ik verschillende leerkrachten zien en meet de tevredenheid
3. Na eventuele aanpassingen werk ik de informatie die leerkrachten graag willen erin uit
4. Op maandag 17 mei krijgt iedereen het uitgedeeld
5. Leerkrachten krijgen een week de tijd het te lezen en zich te verdiepen
6. Dinsdag 25 mei, in de volgende plenaire vergadering, is de evaluatie

19
 Stap 7: Actie ondernemen

Met de verzamelde data en de gemaakte afspraken, ben ik actie gaan

ondernemen. Ik heb voor de school een advies geschreven. De school doet het
eigenlijk al heel erg goed met de kinderen. Een leuk advies om te geven dus.

7.1 Wat bied ik de school en waarom dat?

Ik wil al vanaf het begin van het onderzoek een advies schrijven voor de school. Veel leerkrachten zijn
zoekende naar een ‘goede’ manier van het begeleiden van de kinderen.

Omdat ik in mijn onderzoek ondervonden heb dat ze het al best goed doen op school, wil ik in plaats
van het eerder geplande ‘beleid’, een folder waarin ik de leerkrachten de informatie van Jeugdzorg
en wat informatie uit de reader van Domstad bied.

7.2 Verwerking in het onderzoek.

In de bijlage vindt u de gemaakte folder.

20
 Stap 8: Evaluatie

Na de uitgevoerde acties, blik ik terug op het verloop ervan. Hieraan koppel ik

de procesbeschrijving. Een evaluatie van het gevoerde onderzoek en het proces
ervan.

8.1 In hoeverre voorziet de actie in de behoefte van de betrokkenen?

De leerkrachten wilden graag weten wat ze konden doen om de kinderen in de klas goed te
begeleiden. Uit het gesprek met Jeugdzorg, bleek dat ze eigenlijk al heel veel heel goed doen.

Nadat ik de folder op school uitgedeeld had, kreeg ik veel positieve reacties. Ik wilde de leerkrachten
handvatten geven om de vragen die ze hadden mee te beantwoorden. Die heb ik ze met deze folder
gegeven.

8.2 In hoeverre heeft de actie bijgedragen aan het antwoord op de onderzoeksvraag?

De folder bevat het antwoord op mijn onderzoeksvraag. In de folder is te lezen wat het beleid van De
Taalkring moet zijn wanneer ze te maken krijgen met kinderen die onder toezicht staan of uit huis
geplaatst worden.

8.3 De procesbeschrijving.
Aan het begin van het jaar, ben ik druk geweest met het zoeken naar een onderzoeksonderwerp. Dit
bleek niet eenvoudig te zijn. De school zei mij dat ik zelf maar een onderwerp moest aandragen en
dat ik dan van hen wel zou horen of het goed was.

Een aantal onderwerpen die ik aandroeg, kon ik niet gaan onderzoeken. Veel van de onderwerpen
waren al onderzocht of zouden niet goed zijn om door mij te laten onderzoeken. Ik heb niet het
gevoel gehad dat de school actief meewerkte bij het zoeken naar een onderwerp.

Op het moment dat ik een onderzoeksonderwerp had, moest ik met het onderzoek beginnen. Het
heeft erg veel tijd gekost voor ik aan de slag kon gaan. Stap 1 t/m 3 vond ik erg moeilijk om te maken.
Ik ben heel onzeker geweest of ik het wel goed deed en voelde me op zo’n moment tegengehouden
om verder te kunnen werken. Ik was erg bang het fout te doen.

Er werd door leerkringgenoten erg veel en erg goed advies gegeven. Tijdens het werken in de
leerkring, kon ik de problemen aandragen waar ik tegenaan liep. Zij konden mij iedere keer weer
goed op weg helpen. Ik heb zelf de anderen ook op weg kunnen helpen wanneer zij ergens tegenaan
liepen. De leerkring werkte goed samen en was een zeer positieve groep.

Er werd mij vaak gezegd dat het na stap 3 snel zou gaan. Eerlijk gezegd geloofde ik dat niet, maar het
is wel waar gebleken. Nadat ik, met wat moeite, een interview met jeugdzorg had gehad, ging het
verwerken van de data erg vlot.

21
 Bijlage 1: de bewezen competenties

De afwerking en de presentatie in het team, gingen positief. De meeste teamleden waren blij met
mijn onderzoek en de folder werd goed ontvangen.

Ik ben blij dat ik het onderzoek goed af heb kunnen ronden. Voor de leerkrachten heb ik wat kunnen
betekenen en daarmee ook voor de kinderen op wie het nog van toepassing zal zijn. Het is voor mij
een positieve ervaring dat het mij is gelukt een antwoord te vinden op mijn vraag.

Competentie 1.2 Het gaat erom dat de student congruentie laat zien tussen zijn handelen en
waarden.
Ik vind het ontzettend belangrijk dat een kind een veilige en gelukkige thuissituatie heeft. Ieder kind
heeft recht op liefde, warmte en veiligheid. Daarom heb ik voor het onderzoeksonderwerp gekozen.

Competentie 1.2 Het gaat erom dat de student professioneel omgaat met diverse gedragsuitingen
van anderen, daarbij voor balans zorgt en, waar nodig, hulp aan derden vraagt.
Het is niet makkelijk geweest een onderzoeksonderwerp te krijgen. Ik ben professioneel omgegaan
met de, tegenwerkende, gedragingen van anderen. Ik ben respectvol en geduldig gebleven maar heb
er uiteindelijk wel voor gezorgd dat ik een onderwerp had dat me erg aansprak.

Competentie 5.2 Het gaat erom dat de student op constructieve, productieve wijze een bijdrage
levert aan de ontwikkeling van de school.
Met het uitvoeren van dit onderzoek, heb ik op een constructieve en productieve wijze een bijdrage
geleverd aan de school op het gebied van leerlingbegeleiding.

Competentie 6.2 Het gaat erom dat de student inzicht heeft in de professionele infrastructuur waar
de school onderdeel is en hierbij op de hoogte is van verwijsmogelijkheden en daarbij behorende
externe contacten.
Ik heb kennis gemaakt met Bureau Jeugdzorg. Ik heb inzicht gekregen in dat deel van de
infrastructuur. Hierdoor weet ik nu de verwijsmogelijkheden wanneer het mis gaat met een kind.
Door de folder die ik gemaakt heb, heb ik dit aan de andere leerkrachten over kunnen dragen.

Competentie 7.2 Het gaat erom dat de student een keuze maakt uit verschillende
ondernemingsvormen en zelfstandig zijn handelen verantwoordt.
Na gekozen te hebben welk onderwerp ik zou gaan behandelen, heb ik ook een keuze moeten maken
uit de verschillende manieren om data te verzamelen. De keuze die ik maakte, hing af van de
deelvragen die ik had. Ik koos onderzoeksinstrumenten waarmee ik de informatie zou krijgen die ik
nodig had.

22
 Bijlage 2: de informatiefolder voor de leerkrachten
Er klopt iets niet. Dat weet je al
lang. Pim komt onverzorgd op
school en is brutaal in de klas. Hij
heeft niet altijd voldoende eten bij
zich en hij is te moe om goed te
kunnen leren. Hij zit niet lekker in
zijn vel. Hij is gauw boos en maakt
veel ruzie. Pim is niet gelukkig.
Zonder dat Pim het misschien zelf
weet, is er toch vanaf vandaag
iets anders in de situatie. Hij staat
onder toezicht van Jeugdzorg. De
gedachten tollen door je hoofd.
Wat moet jij nu doen? Wat
ontzettend zielig dat hij niet
gewoon een veilig thuis heeft. En
hoe ga je nu het contact met
ouders aan? Hoe kun jij ervoor
zorgen dat Pim het in ieder geval
fijn heeft op school?
Op de vragen die je hebt, is niet
altijd een pasklaar antwoord. In
deze folder staan tips en adviezen
die Jeugdzorg geeft. Ze helpen jou,
om zelfverzekerd Pim door de
moeilijke tijd heen te helpen.
Bij Onder Toezicht Stelling (OTS)
wordt het gezag van de ouder
beperkt. Gezinsvoogdij moet er
voor zorgen dat kind en ouder
hulp krijgen (art. 1:257 BW). Het
kind blijft zoveel mogelijk thuis en
de ouder heeft nog zoveel
mogelijk zelf de
verantwoordelijkheid. Voor
uithuisplaatsing is een
afzonderlijke beslissing van de
kinderrechter nodig. De bedoeling
van OTS is het verbeteren van de
opvoedsituatie. Daarin biedt de
gezinsvoogd hulp en steun. De
gezinsvoogd houdt contact met
het kind, de school en de ouder(s).
(reader ‘Rechten en positie
jeugdigen’ Hogeschool Domstad)
Wanneer ouders gegronde
redenen hebben om hun kind
vrijwillig uit huis te plaatsen, dan
kan dit. Als er sprake is van OTS,
dan kan dit alleen als de
gezinsvoogd geen bezwaar heeft
(art. 1:258 lid 3 BW). Voor een
uithuisplaatsing door de
gezinsvoogd, is een machtiging
van de kinderrechter nodig. De
gezinsvoogd, de raad van de
kinderbescherming en het
openbaar ministerie kunnen om
deze machtiging vragen.
Daarbij moet worden aangegeven
in welke situatie een kind
geplaatst moet worden. Ouders
worden uit de gerechtelijke macht
ontzegd.
Hoe dit proces op De Taalkring
verloopt.
In het vooronderzoek voorafgaand
aan OTS wordt info door de
raadsonderzoeker ingewonnen bij
de school. De conclusie wordt
teruggekoppeld naar de
orthopedagoog van school. Soms
nemen wij zelf al contact op. Ook
kan het zijn dat de gezinsvoogd
contact opneemt met de school.
De orthopedagoog brengt de
leerkracht zo snel mogelijk op de
hoogte met de vraag aan de
leerkracht het goed te volgen.
Als school heb je de functie van
informant. Indien het kind
emotioneel zeer van slag is kan in
samenspraak met de gezinsvoogd
ondersteunende gesprekken op
school of extern overwogen
worden.
De leerkracht dient goed alert te
blijven, zorgzaam te zijn en de
orthopedagoog  goed op de
hoogte houden.
Het advies van Bureau Jeugdzorg.
Wanneer een kind onder toezicht
staat of uit huis geplaatst wordt,
ga je in de klas in principe gewoon
door met hoe het ging. Behalve
wanneer een kind dit niet aan kan.
Dit is aan jou zelf om te bepalen.
23
De situatie waarin een kind zit, is
zo specifiek dat er geen eenduidig
advies te geven is. Jij als leerkracht
kent het kind daarin het beste.
Ook het praten over de situatie,
moet je zelf inschatten. Wat wil
het kind? Wat past bij dit kind?
Overleg is het middel om een
passende manier voor een kind te
vinden. De leerkracht wordt door
BJZ geïnformeerd over zaken die
belangrijk zijn voor de schoolgang
van een kind, een leerkracht kan
signalen afgeven, er kan een plan
gemaakt worden hoe het kind het
beste de school voortzet.  overleg tussen de
Een doorgaande lijn is niet nodig.
Iedere leerkracht moet voor het
kind in de klas bepalen wat het
beste is. Overleg binnen een team
is natuurlijk wenselijk; zeker
wanneer er meerdere situaties zijn
met kinderen rondom een OTS of
uithuisplaatsing (UHP) en zaken
vergelijkbaar zijn.  Jikke
verstrekt. Daarnaast wordt er
informatie verstrekt over het
traject, welke hulpverlening is
ingezet, wie de gezinsvoogd is, en
mogelijk informatie die belangrijk
is voor de veiligheid en de
bescherming van een kind.
Jij kunt het verschil maken en
Het is niet de taak van BJZ om dat doe je allemaal op je eigen
leerkrachten te begeleiden, het manier.
studiecentrum geeft training op
verschillende
thema's/onderwerpen om o.a.
leerkrachten te ondersteunen.
Scholen kunnen hier kosteloos
gebruik van maken. Daarnaast is
leerkracht/school en BJZ
essentieel; hierin kunnen ook
adviezen en tips uitgewisseld
worden. 
Anne Mandersloot
Aanspreekpunten binnen de Hogeschool Domstad
school en relevante
telefoonnummers.

Wat zijn jouw rechten en plichten

Orthopedagoog
als leerkracht, als het gaat om
Marion
OTS en UHP?

Binnen het team zijn veel vragen Orthopedagoog

over rechten en plichten wanneer Petra
een kind onder toezicht staat of
uithuis geplaatst is. Dit zijn echter Zorgcoördinator
dezelfde als die bij een
thuiswonend kind zonder OTS. Advies en Meldpunt
Kindermishandeling:
Ouders blijven gezag behouden bij 0900-123 123 0
een OTS, UHP. Hen informatie
verstrekken als school, blijft dus Crisisnummer Bureau Jeugdzorg
van toepassing. Daarnaast wordt Utrecht:
er aan de gezinsvoogd informatie 0900-400 55 55
verstrekt. Bij een UHP is het
gebruikelijk dat er tussen een Regiokantoor Stad Utrecht:
mentor/groepsleiding/pleegouder 030-250 0 250
en een school contact is over het
kind; over praktische zaken etc.  Website van Bureau Jeugdzorg
Utrecht:
Je houdt met de ouders contact http://www.bjzutrecht.nl/
op de normale manier; 10
minuten gesprekken, telefonisch
en in overleg waar nodig. 

Wat kun je van Bureau Jeugdzorg In het belang

verwachten?
van kleine
Qua inhoud van de hulpverlening
wordt alle informatie waarvoor
ouders (gezagdragende) en
kinderen, met
kinderen boven de 12 jaar
toestemming hebben gegeven, grote zorgen…
24
Informatiefolder voor
leerkrachten van De
Taalkring, die te maken
krijgen met kinderen die
onder toezicht komen te
staan of uit huis worden
geplaatst.

25
 Bijlage 3: interviews

Interview met Jikke Stokman.

Hoe wordt de school op de hoogte gesteld van de OTS of uithuisplaatsing van een kind?
In het vooronderzoek voorafgaand aan OTS wordt info door de raadsonderzoeker ingewonnen bij de
school. De conclusie wordt teruggekoppeld naar de orthopedagoog van school. Soms nemen wij zelf
al contact op. Ook kan het zijn dat de gezinsvoogd contact opneemt met de school.
In enkele gevallen is er sprake van een acute uithuisplaatsing zoals kort geleden. Toen belde Bureau
Jeugdzorg op dat ze het kind van school kwamen halen.

Wat is de eerstvolgende stap die naar het kind toe wordt ondernomen?
Bij OTS volg je het kind op school en heb je contact met de voogd om te bespreken wat je binnen de
school waarneemt en bij toenemende zorg dit gauw te kunnen kort sluiten.

Wat is de eerstvolgende stap die naar de leerkracht toe wordt ondernomen?

De orthopedagoog brengt de leerkracht zo snel mogelijk op de hoogte met de vraag aan de
leerkracht het goed te volgen

Hoe ziet de school de positie van de leerkracht in het proces?

Zeer belangrijk, de leerkracht neemt dagelijks het kind in de klas waar

Wat is de positie van andere personen binnen de school?

Als school heb je de functie van informant. Indien het kind emotioneel zeer van slag is kan in
samenspraak met de gezinsvoogd ondersteunende gesprekken op school of extern overwogen
worden.

Wat verwacht de school van de begeleiding die de betreffende leerkracht biedt?

De leerkracht dient goed alert te blijven en zorgzaam en de orthopedagoog  goed op de hoogte
houden.

Interview met Jeugdzorg.

1. Welke informatie over de situatie wordt er aan de scholen verstrekt?
Qua inhoud van de hulpverlening wordt alle informatie waarvoor ouders (gezagdragenden)
en kinderen boven de 12 jaar toestemming hebben versterkt. Daarnaast wordt er informatie
verstrekt over het traject, welke hulpverlening is ingezet, wie de gezinsvoogd is, en mogelijk
informatie die belangrijk is voor de veiligheid en de bescherming van een kind.

2. Wat zijn de rechten en plichten van de school bij OTS en uithuisplaatsing?

Dezelfde als die bij een thuiswonend kind zonder OTS. Ouders blijven gezag behouden bij
een OTS, uithuisplaatsing. Hen informatie versterken als school blijft dus van toepassing,
daarnaast wordt er aan de gezinsvoogd informatie versterkt. Bij een uhp is het gebruikelijk
dat er tussen een mentor/groepsleiding/pleegouder en een school contact is over het kind;
over praktische zaken etc. 

26
Hoe moet de leerkracht bijvoorbeeld contact onderhouden met ouders?
Op de normale manier; 10 minuten gesprekken, telefonisch en in overleg waar nodig. 

3. Wat verwacht Jeugdzorg van leerkrachten wat betreft de begeleiding van de kinderen in
de klas?
Wanneer dit is afgesproken kunnen er aparte afspraken voor begeleiding plaatsvinden.
Wanneer bijvoorbeeld de gezinsvoogd hierin doelen ziet of de school/leerkracht iets
signaleert. Voor kinderen is het belangrijk dat hun normale schoolleven doorgang kan
vinden, mits het kind stagneert/problemen met leren of in de ontwikkeling laat zien etc.  

4. Hoe zou Jeugdzorg leerkrachten kunnen begeleiden en op welke manier gebeurd dit nu?
Het is niet de taak van BJZ om leerkrachten te begeleiden, ons studiecentrum geeft training
op verschillende thema's/onderwerpen om o.a. leerkrachten te ondersteunen. Scholen
kunnen hier kosteloos gebruik van maken.Daarnaast is overleg tussen de leerkracht/school
en BJZ essentieel; hierin kunnen ook adviezen en tips uitgewisseld worden. 

5. Wat is het advies van Jeugdzorg over het hanteren en begeleiden van kinderen die te
maken krijgen met OTS of uithuisplaatsing?
I.p. gewoon doorgaan hoe het ging, maar het ligt per kind weer anders en per situatie hoe
het met een kind gaat. De situatie waarom een OTS of uhp is ontstaan is zo per kind specifiek
dat we hier niet een eenduidig antwoord op kunnen geven. Overleg is het middel om een
passende manier voor een kind te vinden. De leerkracht wordt door BJZ geinformeerd over
zaken die belangrijk zijn voor de schoolgang van een kind, een leerkracht kan signalen
afgeven, er kan een plan gemaakt worden hoe het kind het beste de school voortzet. 

Om die laatste vraag te verduidelijken: waar heeft een kind in een dergelijke situatie het
meest aan?
Bijvoorbeeld:
1. Meedoen met de stof of zelf laten kiezen i.v.m. concentratie e.d.?
I.p. meedoen mits het kind dit niet aan kan. 

2. Extra aandacht in de vorm van gesprekken of op een andere manier?

Wanneer nodig, sommige kinderen hebben hier behoefte aan; willen het delen. Andere
kinderen willen vooral geen aandacht voor dit stuk. 

3. Negatief gedrag aanpakken zoals je dat altijd doet of daar iets aparts voor verzinnen?
Negatief gedrag aanpakken; mogelijk wanneer dit toeneemt met een kind in gesprek gaan
en dit als signaal bij BJZ en ouders neerleggen. 

4. Veel over praten of stil houden voor het kind?

Een kind kan dit zelf beslissen; kijk naar het kind, wat past bij het kind? 

5. Een doorgaande lijn voor de hele school of aan de inschatting van de individuele
leerkracht overlaten?

27
M.i. kan de leerkracht zelf het beste bepalen wat voor een kind goed is wat hij/zij in de klas
heeft. Deze leerkracht kent het kind mogelijk het best. Overleg binnen een team is natuurlijk
wenselijk; zeker wanneer er meerdere situaties zijn met kinderen rondom een OTS of uhp en
zaken vergelijkbaar zijn. 

28
Bijlage 4: feedback

29
30
31