Sadržaj

Sadržaj..............................................................................................................................................2
Uvodni dio........................................................................................................................................3
Istorijat učenja na daljinu................................................................................................................4
Model procesa obrazovanja na daljinu...........................................................................................4
Načini i mogućnosti korišćenja........................................................................................................6
Prednosti i nedostaci.......................................................................................................................7
Stepeni obrazovanja putem učenja na daljinu................................................................................7
Primjer softvera LEARNING CUBES 2.0............................................................................................8
Pregled raspoloživih softverskih alata za implementiranje učenja na daljinu................................9
Zaključak........................................................................................................................................11
Literatura.......................................................................................................................................12
Uvodni dio

Obrazovanje je danas uslov opstanka i razvoja modernih društava. U oblasti informacionih

tehnologija značaj obrazovanja je u proporcionalnoj srazmeri sa tehnološkim razvojem
društva.

Obrazovanje na daljinu učiniti efikasnim, kao tradicionalno obrazovanje, je veoma zahtijevan i

težak zadatak. Mnoge komponente informacionih tehnologija kao što su multimedija, mreže,
baze podataka, umjetna inteligencija uključene su za ovaj proces. Nažalost, suočeni smo sa
brojnim poteškoćama kako što su cijena i vrijeme implementacije sistema, semantički jaz i
ograničen protok.

Sa ekspanzijom tehnologije i inovacija u oblasti učenja na daljinu, raspoloživost takvog načina

edukacije povećava se dramatično. Mnoge tradicionalne škole neke od svojih programa
koncipiraju u obliku učenja na daljinu a mnoge škole su izrasle fokusirajući se isključivo na
učenje na daljinu.

Nove mogućnosti i obaveze u karijeri mladih ljudi u smislu promjene mjesta rada, promjene
posla zbog boljih finansijskih uslova, promenljivog radnog vremena, velikog broja sastanaka i
poslovnih putovanja, rada na terenu čine da nove generacije studenata, koje su u mogućnosti
da svoje školovanje radeći finansiraju sve više pristupaju programima učenja na daljinu.

Razvoj privrede koji nas očekuje u budućem vremenu svakako nam ne dozvoljava situaciju da su
nam studenti, mladi ljudi od 18 do 25 godina poslovno neaktivni ili da pak biraju između studija
i posla. Te dve vrlo bitne stvari ne mogu biti nikako suprotstavljene. Mladom čovjeku treba
omogućiti da radi i uči u isto vrijeme.

Većina škola u svetu danas ima u svojoj ponudi ozbiljno organizovane “Distance Learning”
programe. Pre svega, takve programe karakteriše velika posećenost i učešće “novih” generacija
studenata. Podaci koje je za 2003. godinu iznela u javnost gore pomenuta asocijacija govore o
više miliona studenata širom Amerike i Evrope koji su trenutno u nekom od oblika „Distance
Learning” studija.

Kod nas to nije slučaj. Pojedinačni slučajevi koji se u našem okruženju gotovo jedva mogu i
pronaći i sresti tretiraju učenje na daljinu samo kao dodatni servis za pomoć svojim studentima
u nastavnom procesu i to najčešće u formi objavljivanja tekstualnih materijala na Internetu.

2
Istorijat učenja na daljinu

Začeci učenja na daljinu uspostavljeni su korišćenjem poštanskog sistema za prevladavanje

udaljenosti primalaca i isporučilaca obrazovnih sadržaja (Correspondence Learning). U Engleskoj
sredinom 18. vijeka su počele funkcionisati tzv. dopisne škole. Studenti bi dobijali zadatke i
testove, koje bi po rješavanju dostavljali putem kurira. Sa razvojem radio i TV tehnike, u
Sjedinjenim Američkim Državama 1912. godine ruralnim zadrugama ponuđeni su radio kursevi
na Univerzitetu Ajova. Godine 1940. na televiziji su za široku publiku organizovani obrazovni
časovi. To ukazuje da učenje na daljinu ne predstavlja neki potpuno novi fenomen 1.

Učenje na daljinu prvi put se institucionalizuje 1859. godine, kada je Univerzitet u Londonu prvi
ponudio obuke za učenje na daljinu. Drugi pionir ovog vida edukacije bio je Univerzitet u
Južnoafričkoj Republici, koji je 1946. godine uveo kurseve za učenje na daljinu posredstvom
poštanskog sistema. Open University, Univerzitet namenjen isključivo daljinskom obrazovanju u
Velikoj Britaniji, postoji od 1969. godine. Sličan univerzitet, Fern Universitat otvoren je 1974.
godine u Nemačkoj u Hagenu. Širom sveta postoji više od 90 ovakvih institucija, kako na
engleskom tako i na maternjem jeziku.

Danas se Web-tehnologija prilagođava kako bi se proširile granice školskih učionica. Nastava se

jednim djelom ili u potpunosti odvija u virtuelnom prostoru, a što je u velikoj mjeri uslovljeno
ekonomskim napretkom. Web-tehnologija omogućava izvođenje nastave na širem prostoru,
smanjuje troškove nastave i poboljšava njenu efikasnost. Programi učenja na daljinu mogu biti
prilika i starijim osobama za dodatno obrazovanje i ažuriranje i obnavljanje fonda znanja.

Model procesa obrazovanja na daljinu

Tradicionalnom modelu obrazovanja na fakultetima nalaze se uglavnom sljedeće aktivnosti:

Predavanja – klasičan i najstariji oblik komunikacije nastavnika tj. predavača sa studentima u kome
se izlaže i pojašnjava gradivo. Najčešće se odvijaju jednosmjerno– ex catedra, usmjerena od
predavača prema studentu. Poslednjih godina sve više se predavači usmjervaju na takozvani
interaktivi oblik predavanja tj. izvođenja nastave u kojem studenti postaju važan dio nastavnog
procesa.
Vježbe i predispitne aktivnosti – predstavljaju dopunu predavanjima u kojima se smjer
komunikacije od studenta prema nastavniku nešto više naglašava. Zbog toga se vježbe organizuju u
manjim grupama. Seminarski radovi u suštini predstavljaju jedan oblik vježbi u kojem je interakcija
studenta i predavača više izražena.
Konsultacije – najbliži oblik komunikacije koju ostvaruju student i predavač, a najčešće se svodi na
pojašnjavanje pojedinačnih poteškoća sa kojima se student susreće u toku samostalnog
savladavanja gradiva.

1
www.americancouncils.org.yu/documents/7.pdf, Doubt K., Spajanje kultura: uspostavljanje kurseva na daljinu
putem Interneta

3
Ispit ili provjera znanja – završna faza u nastavnom procesu jednog kursa. Izvodi se na razne načine
putem kolokvija, pismenih i/ili usmenih ispita. Vrednovanjem raznih studentskih praktičnih
projekata.

Učenje na daljinu je obrazovna interaktivna komunikacija između studenata i profesora koja se

realizuje pomoću savremenih IKT i ono ima :
− svoju didaktičku, logičku i metodičku artikulaciju,
− svoju svrhu, uzročnost i posljedice, svoje strategije i ciljeve.
− resurse kojima realizuje nastavni proces radi postizanja stvaralačkog maksimuma i
zadovoljavanje individualnih potreba.

Studij učenja na daljinu daje prostora univerzitetima da razviju svoj model na način koji nabolje
odgovara njihovom nastavnom procesu.

Predavanja – kao oblik izvođenja nastave su važan dio i procesa obrazovanja na daljinu. Činjenica
da student nije u prostorijama univerziteta više ne znači da je on uskraćen za predavanja. Sva
predavanja koja se izvode na univerzitetu snimaju se pomoću kamera. Nakon toga se obrađuju i
zavisno od tipa plasmana obrazovanja na daljinu kompresuju u različite formate.

Vježbe – se realizuju kroz simulatore kao što su na primjer MicroSim InHospital proizvođača Laerdal
Medical AS, simulator hitne pomoći, ili studije slučaja za određene predmete.

Konsultacije– se izvode putem foruma, e–maila pa čak i VOIP programa kao što su popularni Skype.

Ispit– Zakon o visokom obrazovanju Republike Srpske, na žalost, ne dozvoljava realizaciju izvan
sjedišta univerziteta što po definiciji obrazovanja na daljinu predstavlja paradoks.

Tehnološke i organizacione mogućnosti, u kombinaciji s obrazovnim uslovima i ciljevima, određuju i

načine izvođenja obrazovanja na daljinu u odnosu na klasičnu (tradicionalnu) nastavu:

a) klasična nastava je dominantna, učenje na daljinu je samo povremeno dopunjuje;

b) klasična nastava i učenje na daljinu izvode se u približno podjednako;
c) klasična nastava je samo povremena i manje učestala, učenje na daljinu je dominantno;
d) klasična nastava je kroz rijetke susrete uživo, učenje na daljinu se gotovo potpuno izvodi;

4
Načini i mogućnosti korišćenja
Različite su mogućnosti na raspolaganju onima koji učestvuju u ovakvom načinu sticanja znanja.

Tako su u upotrebi:
− nastavni materijali - štampani materijali (udžbenici, priručnici, knjige sa vježbama i dr.),
zvučni i video zapisi, multimedijalni zapisi
− komunikaciona sredstva - telefon, audio i video konferencije
− komunikacioni kanali - pošta, fiksna telefonija, radio, TV, ISDN, različite i digitalne
specijalizovane veze, kablovska

Najrasprostranjeniji oblici učenja na daljinu su: korišćenje e-mail-a, World Wilde Web-a,
telekonferencija i videokonferencija.

− E-mail ili elektronska pošta kao način razmene informacija ima karakterisitke brze
distribucije, mogućnost slanja dokumenata i grafičkog materijala na jednu ili više adresa,
učestalu komunikaciju između učenika i nastavnika. Takođe, ona se može čitati kada i koliko
puta to želimo i ima mogućnost čuvanja.
− WWW spada u najpopularnije i najbolje metode prikazivanja nastavnih sadržaja. Obzirom
da pored teksta sadrži i druge multimedijalne elemente (kao što su animacija, muzika,
video, grafika) sa razlogom se može smatrati uzbudljivim i interaktivnim. Web stranice
moguće je redovno ažurirati, može ih posećivati više korisnika istovremeno ali im se može
potpuno ili delimično ograničiti pristup.
− Telekonferencija uključuje živu komunikaciju pojedinaca i grupa ili nastavnika i učenika
istovremeno, mjesto i vrijeme su ograničeni ali je moguće snimiti i koristiti kasnije. Mali broj
ustanova poseduje opremu i tehnologiju koja je za to potrebna.
− Videokonferencija kao najpoznatiji i najčešći oblik telekonferencije omogućava brže i
jednostavnije prezentovanje sadržaja nastave gostujućeg nastavnika nego što bi to bilo
realnim gostovanjem, pa su veće uštede vremena i novca, učenici savladavaju
komunikacijske i menadžerske veštine a vizuelna povezanost učesnika utiče na veću
motivisanost.

Postoje dva modaliteta učenja na daljinu:

− sinhroni - nastava se odvija u stvarnom vremenu ( videokonferencije, chat, e-mail)
− asinhroni - ne zahteva simultano učestvovanje učenika i nastavnika što znači da učenici
sami mogu birati kada će usvajati pojedine sadržaje

Učenje na daljinu je nesumnjivo moćan instrument unapređivanja nastave i procesa

obrazovanja. Računari predstavljaju multimedijalni alat, omogućavaju interaktivnost i učenje po
sopstvenom tempu, povećavaju mogućnost pristupa pojedinca obrazovnim institucijama.
Brojna je literatura koja sadrži uputstva za korišćenje računarskih programa. Računarska
tehnologija podleže stalnim inovacijama. Izgradnja računarskih nastavnih mreža je skupa i
zahteva vrijeme i ulaganja. Od toga koji će softver koristiti obrazovna ustanova zavisi da li će
koristiti sopstvenu ili zakupljenu vrstu platforme.

5
Prednosti i nedostaci

Prednosti
Kao prednosti učenja na daljinu navodi se smanjenje prostornih i vremenskih ograničenja.
Učenici mogu da uče od kuće a da se zapravo školuju u drugom mestu. Kod učenja na daljinu ne
gubi se vrijeme u putu do škole (vrijeme je neobnovljiv resurs pa je neophodno biti vešt u
njegovom upravljanju). Time se smanjuju troškovi prevoza i smeštaja. Pored sticanja informacija
o onome što uče, učenici rade sa različitim tehnologijama čime usvajaju dodatna znanja i
veštine o njihovom korišćenju. Učenici gradivo savladavaju određujući sopstveni tempo učenja
što im je omogućeno u vrijeme koje im odgovara tokom 24 časa dnevno svih sedam dana u
nedelji. Pored toga što određuju vlastiti tempo, u mogućnosti su i da odaberu način učenja
određujući stepen interakcije sa nastavnikom i ostalim učenicima. Tako se menjaju navike i
učenika i nastavnika. Učenje na daljinu predstavlja izazov a dostupnost učenja je osigurana.
Omogućava stalno učenje i profesionalno usavršavanje.

Nedostaci
Naravno da ovakav koncept ima svojih nedostataka. Najčešće se navodi izostanak socijalnih
kontakata među učesnicima jer pojedinci nisu navikli na takvu izolovanost pa se dešava da
odustaju.
Nedostaci se vezuju i za tehnologiju. Nisu svi u mogućnosti posedovanja odgovarajućih računara
i ne poznaju u dovoljnoj meri način korišćenja istih. Frustrirajuće mogu uticati zastoji i kvarovi.
Treba imati na umu da internet sredina nije regulisana i da probleme mogu praviti virusi i upadi
hakera. Potrebna je velika motivacija učenika koji je nekad i u situaciji da samostalno procenjuje
svoju potrebu za učenjem. Veće je opterećenje nastavnika u pripremi nastavnih sadržaja jer je
potrebno uložiti duplo više vremena nego za klasično učenje.

Stepeni obrazovanja putem učenja na daljinu

Danas su u svijetu, posebno u SAD-u, aktuelni svi nivoi obrazovanja putem učenja na daljinu. Od
viših škola i koledž kurseva, preko bečelor, master, do specijalističkih i doktorskih programa
polaznici imaju mogućnost izbora da li će nastavu pohađati na tradicionalan način ili online
putem.
Posmatrajući rad 1 000 obrazovnih ustanova širom SAD-a, Alfred P. Sloan Foundation je otkrila
da pored tradicionalnog načina učenja:
− 65% omogućava srednjoškolsko obrazovanje online putem
− 63% omogućava fakultetsko obrazovanje online putem
− 44% nudi Master online program
− 43% pruža specijalistički online program.

6
Primjer softvera LEARNING CUBES 2.0

Rješenje sistema za učenje na daljinu čija Web bazirana eLearning platforma omogućava
nastavnicima laganu organizaciju, objavljivanje, upravljanje i implementaciju edukativnog
materijala. 24 / 7 dostupnost i napredne nastavne opcije pružaju studentima ugodno okruženje
za učenje.

Osobine:
 Skalabilnost - jedinstvena univerzitetska platforma
 Ne zahtijeva posebne kompjuterske vještine
 Lagano objavljivanje edukativnog materijala kroz CMS
 Intuitivan interfejs za nastavnike i studente
 Praćenje i zabilježavanje korisničkih akcija
 Informacije smještene u jednom repozitorijumu omogućavaju ponovnu upotrebu
 Personalizovano i prilagođeno sticanje znanja
 Povećana angažovanost, interakcija, participacija i motivacija učesnika u procesu učenja
 Automatizovana upotreba nastavnih materijala i sadržaja u skladu sa SCORM (Sharable
Content Object) standardom

Slika 1. Predmet socijalna psihologija obrađen pomoću Learning cubes aplikacije

7
Pregled raspoloživih softverskih alata za implementiranje učenja na
daljinu

Ovo je pregled courseware alata koji su trenutno dostupni na tržištu:

 ANGEL
 Avilar
 Active Learner
 Asymetrix
 A-TrainES
 Anlon
 Allaire Forum
 Authorware
 Bazaar 7
 BSCW
 Blackboard
 CentraOne
 Course-in-a-box
 Claroline
 ClassWeb
 Click2learn Aspen
 COSE
 Caucus
 Conferencing on the WWW
 cu-hearme.com
 Cu-SeeMe
 Darryl L. Sink & Associates, Inc.
 Desire2Learn
 Docent
 Desire2Learn
 eCollege
 EduSystem
 Eledge 1.2
 Eloquent
 Ed Tech Tools
 eWebUniversity.com
 FirstClass
 Fle3
 Generation21
 Impatica
 Internet Course Assistant
 IntraLearn SME

8
 Janison Toolbox
 Jenzabar Internet Campus Solution
 Jones e-education V2002
 KnowEdge eLearning Suite
 Knowledge Platform
 KnowledgePlanet
 Land Grant Training Alliance Online Lessons
 LearnLinc
 Lectora
 Lotus LearningSpace
 Mallard
 MentorWare
 Module Zero
 Manhattan Virtual Classroom
 MimerDesk
 Moodle
 Quest
 Question Mark
 PlaceWare
 RealEducation
 Saba
 SiteScape Forum
 Symposium
 Serf Distance Education Environment
 Tegrity WebLearner
 Toolbook
 Trainersoft
 The Learning Manager
 TopClass
 ViewletBuilder
 Vcampus
 WebMentor
 WCB - Web Course in a Box
 WebCT Standard Edition
 Web Educational Support Tools, Ltd. (WEST)

9
Zaključak
 U svijetu danas ima više od 130 miliona učenika sistema studija na daljinu.
 Godišnja stopa rasta broja polaznika procenjeno je da iznosi oko 20%.
 Na učenje na daljinu više od 23 milijarde dolara utroši se godišnje na svjetskom
nivou.

Ovi fascinantni podaci se mjenjaju svakim danom, jer broj polaznika se neprestano
uvećava.

Učenje na daljinu kao način sticanja osnovnog ili novog znanja, usavršavanja,
specijalizacije, prekvalifikacije, praćenja trendova u oblastima interesovanja ili rada,
posebno je prilagođen čovjeku današnjice. Podaci koji otkrivaju rast i primjenu učenja na
daljinu, ma koliko da su iznenađujući, oslikavaju realnu potrebu savremenog čovjeka i doba
u kojem živi, a ono je doba znanja.

Učenje na daljinu pokazalo se kao jedini način učenja koji omogućava uspešno ovladavanje
znanjem iz različitih oblasti pojedincima i grupama, na svakom mjestu i u svako vrijeme.
Korisnici učenja na daljinu nalaze se po čitavom svijetu, iz privatnog su i društvenog
sektora, od studentske, preko radne populacije, do posebnih grupa.

Najveći izazov svakog društva danas jeste kako da svakom pojedincu učini mogućim
obrazovanje kao glavni deo svakodnevnog života.

Učenje na daljinu je izazov i sredstvo za poboljšanje i unapređenje obrazovnih procesa, kao i

jedan od temelja za nove i bolje načine upravljanja znanjem. Intenzivno uvođenje informacionih
tehnologija u obrazovne procese postao je prioritet modernih visokoobrazovnih institucija
širom sveta.

Moja preporuka je da bi se trebala konstantno vršiti evaluacija ovog sistema i njegovo

usavršavanje na osnovu iskustava i stavova predavača i studenata u praksi. Takođe smatram da
bi predavači trebali da budu više uključeni u stvaranje i razvijanje ovog modela učenja.

10
Literatura

1. Radosav, D. “E-learning & ODL Tehnologije” , Banja Luka, 2008

2. Mandic, D. “Didakticko-informaticke inovacije u obrazovanju” , Beograd, 2003.
3. Zakon o visokom obrazovanju Republike Srpske

11