Τα ςπήλαια και τα βάραθρα ςτο Όροσ Αιγάλεω – Ποικίλο (α’)

του Κϊςτα Φωτεινάκθ

[΢πιλαιο Πανόσ ςτο Δαφνί]

«΢πιλαιο είναι κάκε μικρι θ μεγάλθ φυςικι κοιλότθτα τθσ γθσ, οριηόντια ι κατακόρυφθ,
που διανοίχκθκε κυρίωσ από τθν επίδραςθ του νεροφ. Είναι γνωςτι θ μεγάλθ διαβρωτικι
επίδραςθ του νεροφ, θ οποία γίνεται μεγαλφτερθ όπωσ είναι ςε οριςμζνα πετρϊματα όπωσ
είναι ο αςβεςτόλικοσ…» (Γρθγόρθσ Ραπαδόπουλοσ, Γεωλόγοσ – Σπθλαιολόγοσ, 7 Μζρεσ
Κακθμερινι 8,9/8/1993 – Ολόκλθρο το τεφχοσ ΕΔΩ http://www.scribd.com/doc/6511549/1993-
08081993-7-)

Ππωσ ζχουμε αναφζρει ςτθν προθγοφμενθ ζρευνα «τα Aςβεςτοκάμινα ςτο Προσ Αιγάλεω –
Ροικίλο» http://xpolis.blogspot.com/2010/07/blog-post_22.html το βουνό είναι αςβεςτολικικό, άρα
υπιρχαν οι αντικειμενικζσ ςυνκικεσ να δθμιουργθκοφν ςπιλαια και βάρακρα. Τα ςπιλαια
και τα βάρακρα που παρουςιάηουμε ζχουν ιςτορικι ι γεωλογικι αξία και τα περιςςότερα
είναι ιδθ γνωςτά ςε ςπθλαιολόγουσ. Πμωσ υπάρχουν δεκάδεσ άλλα για τα οποία δεν
γνωρίηουμε τθν αξία μασ και είναι ςχεδόν βζβαιο ότι υπάρχουν και άλλα ςε διάφορα
χαράδρεσ του βουνοφ που δεν τα ζχουμε καταγράψει.

Η παρουςίαςθ (αϋ) βαςίηεται ςε προςωπικι ζρευνα αλλά και ςε ςτοιχεία που ζχουν
ςυλλεχκεί από διαδικτυακοφσ τόπουσ (Internet) βιβλία και περιοδικά. Η ζρευνα ςυνεχίηεται
τόςο για τθν καταγραφι νζων ςπθλαίων όςο και για τθ ςυλλογι περιςςοτζρων ςτοιχείων
γιϋ αυτά που παρουςιάηουμε ςιμερα. Από τθν παρουςίαςθ προκφπτει ότι δεν διακζτουμε
ςτοιχεία για ςπιλαια και βάρακρα ςτθ βόρεια, δυτικι και νότια πλευρά του Ροικίλου
Προυσ, αυτό δεν ςθμαίνει ότι δεν υπάρχουν και άλλα ςπιλαια, τόςο ςτισ περιοχζσ αυτζσ
όςο και ςε αυτζσ που περπατάμε και ερευνοφμε.
Α) Σπήλαια με αρχαιολογικό/ ιςτορικό ενδιαφζρον. Οι αρχαίοι ζλλθνεσ
λάτρευαν ςε ςπιλαια κεοφσ και θμίκεουσ αλλά και χριςτιανοί επζλεγαν τουσ ίδιουσ χϊρουσ
είτε για να λατρζψουν «εν κρυπτϊ» τθ νζα κρθςκεία, είτε και για να μονάςουν. Στθν
περιοχι μασ παρουςιάηουμε τρία ςπιλαιο με αρχαιολογικό και ιςτορικό ενδιαφζρον.

1. «Σπήλαιο Πανόσ ςτο Δαφνί». Για το ςπιλαιο αυτό ζχουμε κάνει ςχετικι δθμοςίευςθ
ςτισ 7/8/2009 ςτο blog ΙΕ΢Α ΟΔΟΣ. Διαβάςτε τθν ΕΔΩ. Αρχικά το είχε καταγράψει ο
ακθναιογράφοσ, αρχαιολόγοσ (ζκανε τθν μοναδικι αρχαιολογικι του εργαςία ςτθν περιοχι
μασ) και νομικόσ Δθμιτριοσ Καμποφρογλου (1890). Τθν ζρευνα ολοκλιρωςε ο αρχαιολόγοσ
Ιωάννθσ Τραυλόσ (ΑΕ 1937). Ο Τραυλόσ ζκανε τθν ζρευνα ςτο Σπιλαιο του Ρανόσ ηθτϊντασ
ειδικι άδεια από τον προϊςτάμενό του Κϊςτα Κουρουνιϊτθ γιατί θ αρχικι ευκφνθ του ιταν
θ Ιερά Οδόσ και το Ιερό τθσ Αφροδίτθσ. Εκείνο που κζλουμε να υπογραμμίςουμε είναι ότι
Σπιλαια Ρανόσ οι αρχαίοι μασ πρόγονοι δθμιουργοφςαν εκεί που υπιρχε φυςικό κάλοσ.
http://www.scribd.com/doc/18271821/-2
http://ieraodo.blogspot.com/search/label/%CE%A3%CF%80%CE%AE%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BF%20%CE%A0%CE%B1%
CE%BD%CF%8C%CF%82%20-%20%CE%94%CE%B1%CF%86%CE%BD%CE%AF

[Φωτογραφία Κϊςτασ Φωτεινάκθσ]

2. «Καλιςτήρι – Σπήλαια». Σε κοντινι απόςταςθ από το τοίχοσ του Δζματοσ

http://ieraodo.blogspot.com/2010/06/pyrgos.html αναςκάφθκαν δφο μικρά δωμάτια λαξευμζνα ςτο
φυςικό βράχο. Κατά τθν άποψθ του αρχαιολόγου Ανδρζα Σκιά, που ερεφνθςε μεταξφ 1894
και 1907 ςτθν Ελευςίνα το Γεωμετρικό νεκροταφείο, κακϊσ και τα προϊςτορικά λείψανα
ςτθν νότια πλαγιά του λόφου, πρόκειται για τάφο ςε ςχιμα ναΐςκου ι θρϊο. (Α.Ε. 1919 –
35,36). (Δεν ζχουμε δει τα ςπιλαια, θ πθγι προζρχεται από τθ μελζτθ «Αρχαιολογικοί
Χϊροι και Μνθμεία Ροικίλου Προυσ», ΥΛΗ 2003)
3. «Το Σπήλαιο του Αιγάλεω». Με αφορμι τθν ανακάλυψθ βραχογραφιϊν ςε ςπιλαιο του
όρουσ Αιγάλεω» (Νζα Γράμματα, 2002) ο ιςτοριοδίφθσ και ςυγγραφζασ Νίκοσ
Μπουντοφκθσ εντοπίηει «μορφι ταφρου, ζνα αίγαγροσ με μακριά κζρατα, ψάρια, ανδρικά
και γυναικεία πρόςωπα και ςϊματα, φίδια, μια κεφαλι αρκοφδασ, ζναν οφκαλμό κ.λπ». Οι
βραχογραφίεσ είναι λαξευμζνεσ ςτο βράχο και ελάχιςτοι ζχουν τθ δυνατότθτα χωρίσ τθν
«βοικεια» του ςυγγραφζα να τισ διακρίνει. Το ςπιλαιο αυτό είχε και τθν ονομαςία «το
Σπιλαιο του ηωγράφου» γιατί πιγαινε ςϋ αυτόν ζνασ τρόφιμοσ από το ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο.
Το «Σπιλαιο του Αιγάλεω» βρίςκεται ςτο λόφο πάνω από το ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο, για πρϊτθ
φορά είχα κάνει μια αναφορά για το Σπιλαιο ςτθν εφθμερίδα ΔΙΑΔ΢ΟΜΕΣ (1997) και λίγα
αργότερα μετά τθν ζκδοςθ του βιβλίου είχα πάρει ςυνζντευξθ από τον ςυγγραφζα, που
δθμοςιεφτθκε ςτο περιοδικό ΕΝΕΑΔΑ. Το ςπιλαιο ςιμερα δεν είναι προςβάςιμο, ζχει
ςυρματόπλεγμα που φράηει τθν είςοδο.
http://thebookstore.gr/product_info.php/cPath/1042_343/products_id/74669?osCsid=f26f5290792e980bce7d74a7efa9fe96

[Θ φωτογραφία του εξωφφλλου του βιβλίου, «Ο Σαφροσ με τα κζρατα», είναι από το

΢πιλαιο του Αιγάλεω]

Β) Σπήλαια με Γεωλογικό ενδιαφζρον. Ο Ακδνέαξ Μειηώκεξ ζημ βηβιίμ ημο

«Η Πόιε ηεξ Πέηναξ» ακαθένεη όηη: «Τμ 1958, μη οπεύζοκμη εκόξ από ηα ιαημμεία
ζημ βςμό ημο θένδμοξ θαηέζηνερακ μέζα ζε ιίγα ιεπηά έκα μμκαδηθήξ μμμνθηάξ
μηθνό ζπήιαημ, πμο ε θύζε πνεηάζηεθε εθαημμμύνηα πνόκηα γηα κα ημ δεμημονγήζεη».
Δεκ γκςνίδμομε πενηζζόηενα γη΄ αοηό ημ ζπήιαημ αιιά μπμνμύμε κα οπμζέζμομε
ιαμβάκμκηαξ θαη άιιεξ «θαηαζηνμθέξ» ζημ ακάγιοθμ ημο βμοκμύ, όηη έγηκακ
πανεμβάζεηξ (ιαημμεία, δηακμίλεηξ δαζηθώκ δνόμςκ, γέθονεξ, Δνόμμη θ.ιπ) πςνίξ
κα ιεθζμύκ οπ΄ όρηκ ηα ηζημνηθά, γεςιμγηθά θαη θοζηθά ζημηπεία ημο μνεηκμύ όγθμο
Αηγάιες – Πμηθίιμ.

1. «Σπήλαιο Αφαίασ». Βρίςκεται ςτο Προσ Αιγάλεω πάνω από τισ κοιλαδογζφυρεσ που
περνάει το τρζνο. Δεν είναι ορατό από το δαςικό δρόμο και κα πρζπει κάποιοσ που
ενδιαφζρεται να το βρει να εγκαταλείψει το δαςικό δρόμο και να ακολουκιςει τα μπλε
ςθμάδια. Στθν πραγματικότθτα είναι ζνα βάρακρο με μικρό ςτόμιο ειςόδου. Το Σπιλαιο
αυτό ιταν γνωςτό από χρόνια, απζκτθςε όμωσ «ταυτότθτα» (Α.Σ.Μ. 8520) πρόςφατα και
κεωρείται ωσ ζνα από τα ςθμαντικά ςπιλαια τθσ Αττικισ. Συγκεκριμζνα θ Ελλθνικι
Σπθλαιολογικι Εταιρεία κεωρεί το Σπιλαιο τθσ Αφαίασ ωσ «Ζνα από τα μεγαλφτερα και
ωραιότερα ςπιλαια τθσ Αττικισ ανακαλφφκθκε μόλισ πρόςφατα. Σο ςπιλαιο βρίςκεται ςτο
όροσ Αιγάλεω και εξερευνικθκε από μζλθ τθσ Ε.΢.Ε. μετά από πρόςκλθςθ κατοίκων τθσ
περιοχισ. Για τθ χαρτογράφθςθ του δαιδαλϊδουσ ςπθλαίου, απαιτικθκαν αρκετζσ
επιςκζψεισ, ςε ςυνεννόθςθ με τθν Ε.Π.΢. Νοτίου Ελλάδοσ. Λόγω του μεγζκουσ και τθσ
ομορφιάσ του, το ςπιλαιο πρζπει να τεκεί κάτω από ιδιαίτερο κακεςτϊσ προςταςίασ.»
Σφμφωνα με τον ςπθλαιολόγο Θάνο Ξανκόπουλο «Ο αμερικάνοσ ςπθλαιολόγοσ Stephen
Smith (που επιςκζφτθκε το ςπιλαιο 9/5/2008) ζμεινε με τισ καλφτερεσ εντυπϊςεισ». Η
παρουςίαςθ του Σπθλαίου ζγινε από τθ ΓΓ τθσ Ε.Σ.Ε. κα Ρζλλθ Φιλιππάτου ςτο Χαϊδάρι ςε
εκδιλωςθ που διοργάνωςε θ εφθμερίδα το «Χαϊδάρι ΣΗΜΕ΢Α» και ςτθν οποία
βραβεφτθκαν τα παιδιά τα οποία ενθμζρωςαν τον ςφλλογο «Δαφναίοσ Απόλλων» και ο
ςφλλογοσ με τθ ςειρά του ενθμζρωςε τθν ΕΣΕ. Ρεριςςότερα για το Σπιλαιο τθσ Αφαίασ:

http://www.ese.edu.gr/media/artha_melon/filippatou/filippatou_haidari_8520.pdf
http://spilaiologia.pblogs.gr/2008/05/s.html
http://www.ese.edu.gr/default.asp?V_DOC_ID=2114
http://spilaiologia.blogspot.com/search/label/%CE%91%CE%A6%CE%91%CE%99%CE%91

[Φωτογραφία Κϊςτα Φωτεινάκθ: Ο Γιάννθσ από τουσ ΢ΣΡΑΣΟΚΟΠΟΤ΢ ειςζρχεται με φακό

και με τθ ςυνοδεία του Νίκου Καροφνθ ςτο «΢πιλαιο τθσ Αφαίασ»].

2. «Σπήλαιο του Δρομζα». Ρρόκειται για βάρακρο που βρίςκεται ςτο Ροικίλο Προσ, ςτον
επάνω δαςικό από τθν Αφαία και λίγο πριν τθν κορυφογραμμι. Είναι από τα πιο γνωςτά
ςπιλαια, επειδι το ςτόμιό του είναι ορατό ςε πεηοπόρουσ, ποδθλάτεσ και διερχομζνουσ. Η
κατάβαςθ γίνεται μόνο από ζμπειρουσ και με ςπθλαιολογικό εξοπλιςμό. Το Σπιλαιο του
Δρομζα είναι το πρϊτο ςπιλαιο που «ανακαλφψαμε» εντελϊσ τυχαία.
 [Φωτογραφία: Κϊςτα Φωτεινάκθ, «Σο ΢πιλαιο του Δρομζα»]

Για το Σπιλαιο του Δρομζα μπορείτε να δείτε αναρτιςεισ ςτο INTERNET

http://spilaiologia.blogspot.com/search/label/%CE%A0%CE%9F%CE%99%CE%9A%CE%99%CE%9B%CE%9F
http://ese.edu.gr/media/news/2010_01/nea_arthro/nea_ATTIKI.pdf
http://images.tanea.gr/AssetService//Image.ashx?t=2&pg=296266&
http://www.youtube.com/watch?v=nM4nUOlEbBo
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το «Σπιλαιο τθσ Αφαίασ» και το «Βάρακρο του Δρομζα» κεωροφνται ωσ δφο
από τα ςθμαντικά ςπιλαια τθσ Αττικισ. Δείτε το δθμοςίευμα του Ρζτρου Στεφανι ςτα ΝΕΑ
29-10/1/2010 http://ese.edu.gr/media/news/2010_01/nea_arthro/nea_ATTIKI.pdf

3. «Σπήλαιο Σχιςτοφ». Το Σπιλαιο αυτό δεν το ζχουμε δει. Μάκαμε γιϋ αυτό ςτο blog του
Θάνου Ξανκόπουλου, τθσ Κατερίνασ και από τθν εφθμερίδα ΕΘΝΟΣ. Το Σπιλαιο βρίςκεται
πάνω από το νεκροταφείο του Σχιςτοφ. Σφμφωνα με το ρεπορτάη τθσ Αγγελικισ Κϊττθ
«βρζκθκαν ίχνθ κατοίκθςθσ από τθν ενδζκατθ ωσ τθν ζβδομθ χιλιετία π.Χ. - Θ ςωςτικι
αναςκαφι ζγινε το 2000 από τουσ Δ. Χατηθλαηάρου και Α. Ηαμπίτθ για τθν Εφορεία
Παλαιοντολογίασ - ΢πθλαιολογίασ…»

[Φωτογραφία από το blog τθσ Κατερίνασ http://okthisismylife.blogspot.com/2009/11/blog-post_09.html]

Άλλεσ πλθροφορίεσ για το «Σπιλαιο του Σχιςτοφ» ςτο INTERNET
http://spilaiologia.blogspot.com/search/label/%CE%91%CE%99%CE%93%CE%91%CE%9B%CE%95%CE%A9
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11380&subid=2&tag=8796&pubid=2530782

Γ) Άλλα ςπήλαια: Σπιλαιο των Μικρϊν (από τουσ μικροφσ Στρατοκόπουσ), Σπιλαιο
Ζαςτάνι (το βρικαν οι Στρατοκόποι κατά τθ διάρκεια τθσ επίςκεψι μασ ςτο ομϊνυμο
φαράγγι), Σπιλαιο «Κακοφρθ» (καταγράφεται ςε χάρτθ του 1942, πικανϊσ να είναι αυτό
που αναφζρει ο Ανδρζασ Μθλιϊνθσ ςτθν αρχι τθσ ζρευνασ,
http://xpolis.blogspot.com/2010/07/1922.html), Ορυχείο Σιδιρου Προσ Αιγάλεω – Βοτανικόσ Κιποσ
Διομιδουσ (ςτθν πραγματικότθτα πρόκειται για τεχνικό ςπιλαιο
http://spilaiologia.blogspot.com/2010/02/1122010.html)

Δ) Για τα Σπήλαια ςτο Όροσ Αιγάλεω – Ποικίλο υπάρχει ςχετικι ανάρτθςθ ςτο
blog ΣΤ΢ΑΤΟΚΟΡΟΙ, με τουσ οποίουσ κα ςυνεργαςτοφμε ςτο πλαίςιο τθσ βϋ παρουςίαςθσ
του κζματοσ. http://stratokopoi.wordpress.com/2010/04/07/ςπιλαια-του-ποικίλου-όρουσ/

Κϊςτασ Φωτεινάκθσ prosanatolismoi@hotmail.com

Ραρουςίαςθ α’ Ιοφλιοσ 2010