Professional Documents
Culture Documents
Mİ
LLÎ EĞİ
TİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKÎ EĞİ
TİM VE ÖĞRETİ
M Sİ
STEMİ
NİN
GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ)
Bİ
LİŞİ
M TEKNOLOJİ
LERİ
POST (İ
LK AÇILIŞ)
ANKARA 2007
ğıtarafı
Milli Eğitim Bakanlı ndan geliş
tirilen modüller;
Talim ve Terbiye Kurulu Baş kanlığı nı
n 02.06.2006 tarih ve 269 sayı lıKararıile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğ itim Okul ve Kurumları nda kademeli olarak
yaygınlaştı
rılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programları nda
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı rmaya yönelik geliş tirilmişöğretim
materyalleridir (Ders Notları
dır).
Modüller hiçbir ş
ekilde ticari amaçla kullanı ı
lamaz ve ücret karş ğ
lıında
satı
lamaz.
AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
Gİ Rİ Ş.......................................................................................................................................1
1. BİLGİ SAYARIN AÇILIŞINI SAĞLAYAN ELEMANLAR..............................................3
1.1. Klavye ............................................................................................................................3
1.1.1. Klavye Nedir?.......................................................................................................3
1.1.2. Klavyenin İ ç Yapı sıve Çalı ş ma Prensibi .............................................................4
1.1.3. Standart Klavye Tuş ları nı n Görevleri...................................................................5
1.1.4. Klavye Çeş itleri ....................................................................................................7
1.2. Fare................................................................................................................................. 9
1.2.1. Fare Nedir? ...........................................................................................................9
1.2.2. Farenin İ ç Yapı sıve Çalı şma Prensibi..................................................................9
1.2.3. Fare Çeş itleri ...................................................................................................... 11
1.3. Kesintisiz Güç Kaynağı(UPS).....................................................................................14
1.3.1. Kesintisiz Güç Kaynağ ıNedir?.......................................................................... 14
1.3.2. Kesintisiz Güç Kaynakları nı nİ ç Yapı sıve Çalı şma Prensibi ............................ 15
1.3.3. Kesintisiz Güç KaynaklarıÇeş itleri ................................................................... 16
UYGULAMA FAALİ YETİ............................................................................................... 19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME .....................................................................................22
ÖĞRENME FAALİ YETİ –2 .................................................................................................. 23
2. BIOS................................................................................................................................... 23
2.1. BIOS Nedir?................................................................................................................. 23
2.1.1. BIOS Ne İ şe Yarar? ............................................................................................ 24
2.1.2. POST Nası l Çalı ş ır?............................................................................................ 26
2.1.3. BIOS’ta Yapı lan Değ iş iklikler Nereye Kaydedilir? ........................................... 27
2.1.4. BIOS Çeş itleri ....................................................................................................27
2.2. BIOS Yapı landı rması na Giriş...................................................................................... 28
2.2.1. Post Ekranı .......................................................................................................... 28
2.2.2. Cmos Setup Menüsü ........................................................................................... 29
2.2.3. Standard Cmos Setup (Standart Cmos Ayarları ) ................................................30
2.2.4. Bı os Features Setup Menüsü (Advanced BIOS Setup-BIOS Özellikler Ayarı ) . 32
2.2.5. Chipset Features Setup Menüsü (Advanced Chipset Features - Yonga Seti
Özellikleri Ayarı ) ............................................................................................................. 35
2.2.6. Power Management Setup Menüsü (Güç Yönetimi Ayarı )................................ 39
2.2.7. PNP/PCI Configuration Menüsü (Tak Çalı ştı r/PCI Veri Yolu Konfigürasyonu)
......................................................................................................................................... 41
2.2.8. Integrated Peripherals Menüsü (Tümleş ik Çevre Birimler) ............................... 42
2.2.9. Boot Setup Menüsü (Açı lı şAyar Menüsü) ........................................................ 44
2.2.10. Diğ er BIOS Seçenekleri ................................................................................... 45
UYGULAMA FAALİ YETİ............................................................................................... 50
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME .....................................................................................51
ÖĞRENME FAALİ YETİ –3 .................................................................................................. 52
3. HATA MESAJLARI .......................................................................................................... 52
3.1. Sesli Hata Mesajları ..................................................................................................... 52
3.1.1. Sesli Hata Mesajı Nedir? ....................................................................................52
3.1.2. Sesli Hata MesajlarıNelerdir?............................................................................53
i
3.2. Yazı lıHata Mesajları ................................................................................................... 54
3.2.1. Yazı
lıHata MesajıNedir?.................................................................................. 54
3.2.2. Yazı
lıHata Mesajları Nelerdir?.......................................................................... 55
3.3. Hata Mesajlarının Bulunması ....................................................................................... 56
UYGULAMA FAALİ YETİ............................................................................................... 58
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME .....................................................................................59
MODÜL DEĞERLENDİ RME .............................................................................................. 60
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 61
ÖNERİ LEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 63
KAYNAKÇA .........................................................................................................................64
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 481BB0015
ALAN Bilişim Teknolojileri
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI POST (İ lk Açı
lı
ş)
Bilgisayarın açı
lı şve girişçı şaygı
kı tları
ndan oluş
an
MODÜLÜN TANIMI
öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/16
ÖN KOŞUL Portlar modülünü almı şolmak.
YETERLİ
K Bilgisayarı
n ilk açış
lıı
nıyapmak
Genel Amaç:
Bu modül ile gerekli ortam sağlandı ğı
nda
bilgisayarı n çalı şması için gerekli bağ lantıları ve
ayarlamaları yapabileceksiniz.
Amaçlar:
MODÜLÜN AMACI 1. Bilgisayar açı lış
ınısağ layan elemanları
kullanabileceksiniz.
2. İ lk açı şsı
lı rasında meydana gelebilecek hatalarıve
ikazlarıbileceksiniz.
3. BIOS ayarlamaları nıyaparak uygun açılış
durumunu sağ layabileceksiniz.
EĞİ
TİM ÖĞRETİ M ş
Anakart, fare, klavye, KGK, çalıı
r vaziyette bir
ORTAMLARI VE bilgisayar. Uygulamalı olarak laboratuar ortamı nda
DONANIMLARI iş
lenmelidir.
Her faaliyet sonrası nda o faaliyetle ilgili
değ erlendirme soruları ile kendi kendinizi
değ erlendireceksiniz. Modül içinde ve sonunda verilen
öğretici sorularla edindiğ iniz bilgileri pekiş tirecek,
ÖLÇME VE
uygulama örneklerini ve testleri gerekli süre içinde
DEĞERLENDİ
RME
tamamlayarak etkili öğrenmeyi gerçekleş tireceksiniz.
Sırasıyla araştı ş
rma yaparak, grup çalımaları na katı larak ve
en son aş amada alan öğretmenlerine danı şarak ölçme ve
değ erlendirme uygulamaları nıgerçekleş
tirin.
iii
iv
Gİ
RİŞ
Gİ
RİŞ
Sevgili Öğrenci,
Teknolojinin her geçen gün hı zla ilerlediği bu zamanda, toplum olarak çağın gerisinde
kalmama adı na en yeni ve en geçerli teknolojik ürün olarak kabul edilen ve çağ ımı zın
vazgeçilmezi olan bilgisayar teknolojisini toplum olarak ne derecede kabullendiğimiz, millet
olarak geliş
mişliğimizin göstergelerinden birisi olacaktır.
Ülkemizde birçok eve artı k bilgisayar girmiş tir. Bu bilgisayarlar ile insanlar iş
lerini
k daha kolay bir ş
artı ekilde yapmaya baş lamı ş
, internetin yaygı nlaşması yla hem bilgiye çok
kolay bir şekilde ulaş
arak zamandan kazanmı ş, hem de bilgisayarıbir eğlence aracıolarak
kullanmı şlardır.
Modül sonunda edineceğiniz bilgi ve beceriler ile klavye, fare ve kesintisiz güç
kaynakları nın çalışma prensiplerini, içyapı larınıve çeş itlerini öğreneceksiniz. Gene sayılan
bu cihazları n kasa kablo bağ lantı
larınınası l yapabileceğiniz yeteneğ ini kazanacaksını z.
Bunun yanısı ra bilgisayarı n ilk açı lışıesnası nda yapı lan işlemler ile açı şesnası
lı nda
oluş abilecek yazılıveya sesli hata mesajları nın ne anlama geldiğ ini öğrenecek ve açı lış
sırasında olması nıistediğiniz ayar değ işikliklerini kendi kendinize yapabileceksiniz.
1
2
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1
AMAÇ
Bilgisayara ait çevre birimlerinden fare ve klavye ile kesintisiz güç kaynağı
nın (UPS
Uninterruptible Power Supply – KGK) çalı şma prensibini öğreneceksiniz.
ARAŞTIRMA
Sevgili öğ
renci, bu faaliyet öncesinde yapmanı
z gereken öncelikli araş
tı
rmalar
ş
unlardı
r:
3. Bir KGK’nın kasa ve çevre birimleri ile olan bağlantışeklini inceleyiniz. Kesintisiz
güç kaynağıseçerken nelere dikkat edilmesi gerektiğini araştı
rını
z.
Araştı
rma iş lemleri için bilgisayar laboratuarı
nda veya ev ortamı
nda bulunan hazı
r bir
bilgisayarıve internet ortamı nıkullanı nı
z.
1. Bİ
LGİ
SAYARIN AÇILIŞINI SAĞLAYAN
ELEMANLAR
1.1. Klavye
3
1.1.2. Klavyenin İ
ç Yapı
sıve Çalı
şma Prensibi
Anakart üzerindeki klavye denetleyicisi porttan gelen sinyali karakter seti üzerinden
RAM (ana bellek)’e kopyalar. Klavye kesme isteği, iş lemciyi durumdan haberdar eder.
İş
lemci de yapı
lmasıgereken işlemi yapar.
Gerçekte kullanıcı
nın bir plastik tuşa basmı şolmasıgibi basit bir iş
lem olarak gözükse
de bu bilgisayara 1 ve 0’lardan oluş an bir veri kümesinin iletilmesinin ardından, kümeye
karşı
lık gelen karakter kodunun, karakter setindeki karş ı ğı
lı nın ekrana yansı tı
lmasıile
sonuçlanır.
4
Resim 1.3: Klayenin iç yapı
sı
1. Esc tuş
u (Esc=Escape): O anda iş
letilmekte olan komutu veya aktif olan menüyü
iptal eder.
2. Tab tuş
u (Tab=Tabulate): Bir programda değiş
ik konumlara atlamaya ya da
yazı şkelimeyi veya “cursor” yani imleci genellikle 8 karakter sağa atmaya yarar.
lmı
4. Shift tuş
u: Klavyenin sol ve sağı
nda birer tane bulunur. Klavyeden geçici olarak
büyük ve küçük harf yazmada kullanı lır. Ayrı
ca üzerinde iki ayrıkarakter bulunan
tuş
lardan, sol üst kı
sı
mdakileri yazdı
rı
r.
5
5. Ctrl tuş
u (Ctrl=Control): Diğer tuş
larla birlikte kullanı
lı
r ve kullanı
lan program
tarafı
ndan belirlenen iş
levleri yerine getirir. Genellikle “kı
sayol” tuşbirleş
iminde
kullanı
lı
r.
6. Windows tuş
u: Windows iş
letim sistemine ait “Baş
lat” menüsünü açar. Sağ
da ve
solda olmak üzere iki tanedir.
7. a) Alt tuş
u (Alt=Alter): Komutları ş
n çalıtı
rı
lması
nda diğer tuşbirleş
imi ile birlikte
kullanı
lı
r. Genellikle kı
sayol amaçlı
kullanı
lı
r.
12. Rakam ve iş
lem tuş
ları
: “Num Lock” tuş
u aktifken burada bulunan rakam ve
iş
lem tuş
ları
kullanı
lı
r.
14. Tuşaktivasyon ledleri: Num Lock, Caps Lock ve Scroll Lock tuş
ları
nın aktif olup
olmadı
klarıburada bulunan ledlerin yanı
p yanmadı
kları ı
ndan anlaşlı
r.
b) Scroll lock tuş u: DOS iş letim sisteminde imleci sabit tutarak yön tuş larıişe
ekranın aşağıve yukarıkayması nısağlar. Günümüzdeki iş letim sistemlerinde de
bazıprogramlarda aynıgörevi üstlenmektedir. “Scroll Lock” tuş u bası lıyken
nda “Scroll Lock” ı
klavyenin sağüst tarafı ş
ığıyanar.
6
16. Backspace tuş
u: Genellikle imlecin solundaki karakterleri silme iş
levini görür.
Klavyeleri tuş
ları
n sı ş
ralanıı
na göre 2’ye ayı
rabiliriz:
a) F klavye: Bilgisayarda F klavye kullanı mıTürkçe doküman yazanlar için çok
uygundur diyebiliriz. Çünkü F klavyede harfler Türkçe yazı m diline uygun olarak
sıralandırılmıştı
r. Türkçe bir kelimeyi oluş turan harflere parmakların daha kolay ulaşması
mantı ğıyla kullanılı
r. Daktiloya çok benzerdir. Bu nedenle daktiloyu 10 parmak kullanabilen
insanlar kolayca ve hı ş
zlıekilde F klavye kullanabilmektedirler
b) Q klavye: En çok kullanı lan klavye modeli Q klavyedir. İ ngiliz diline göre
düzenlenmiş tir. Bir bilgisayar alı
rken eğ er seçiminizi özel olarak belirtmezseniz, gelen
klavye tipi genellikle Q klavye olur. Q klavye de kendi içerisinde İ
ngilizce ve Türkçe olmak
üzere ikiye ayrı lı
r.
7
Kasa ile bağlantı
ları
na göre de klavyeleri 2’ye ayı
rabiliriz:
1. Kablolu klavyeler
1- AT soketli klavyeler
2. Kablosuz klavyeler
1- Infrared (kı
zıl ötesi) klavyeler: Bu tür klavyelerde alı cıaygıt ile klavye, tı
pkı
televizyon kumandalarında olduğu gibi, direk olarak birbirlerini görmek zorundadı rlar.
2- Radyo frekanslıklavyeler: Bu tür klavyelerde ise alı cıaygı t ile klavyenin birbirini
görme zorunluluğ
u yoktur. Onlarca metre alan içerisinde birbirleri ile haberleş ebilirler.
8
1.2. Fare
Bilgisayar programları nı
n çoğu, özellikle Windows
iş
letim sistemi altı nda çalı şan programlar fareye gereksinim
duymaktadı rlar ve farelerin yaygı nlaşmasıda Windows 95
iş
letim sistemi ile birlikte başlamıştı
r. Resim 1.9: Fare
1.2.2. Farenin İ
ç Yapı
sıve Çalı
şma Prensibi
Farenin içyapı ş
sıve çalıma prensibi ş
öyledir;
1. Farenin altında bulunan top, iki adet silindire değer ve fare hareket ettiğinde bu
silindirler dönerek uçları na bağ lıçarklarıçevirir. Biri farenin yukarı- aş ağıhareketini,
diğ eri ise sağa - sola hareketini sağlar. Bu çarkları
n iki yanında ışı
k yayıcılar (led) ve ış
ık
algı layıcılar (detektör) bulunur.
3. Iş ık algı
layıcıdediğ imiz detektörler ise ledlerden gelen bu kesik kesik ı şı
ğı
algı
larlar. Işığı
n kesilip tekrar gelme hı
zına göre bu bilgiyi bilgisayarı
n iş
lemcisine (CPU)
gönderirler.
4. İ
şlemci (CPU), kendisine gelen bu bilgiyi iş leyerek çarkı
n dönüşsayısınıhesaplar.
Buna göre de, yani çarkı n dönüşsayı sına göre de ekrandaki oku hareket ettirir. Topun
yanı
ndaki üçüncü bir silindir ise topu desteklemek içindir.
Topun sağ
lıklıhareket etmesi için farenin altı
na "pad" denilen lastik bir yüzey
konulur.
9
Resim 1.10: Farenin içyapı
sı1
Çarklar
Işı
k Yayı
cılar
(LED)
Engelbart’ı n ilk faresi tek tuş a sahipken çok kı sa zamanda 3 tuş lu fareler
geliş tirilmiştir. En çok tercih edilenler iki tuşlu olan farelerdir. Farelerde en çok kullanı lan
tuş, sol tuştur. Sol tuşseçme görevi yapar. Sağtuşise yan menünün kullanı lmasınısağlar. Üç
tuşlu farelerde orta tuşistenilen bir makroya veya fonksiyona atanabilir. Örneğin ön belleğe
alı
nmı şmetnin kürsörün olduğu yere yapı ştırı
lmasısağ lanabilir.
10
1.2.3. Fare Çeş
itleri
Fareler bağ
lantıçeş
itlerine göre 3’e ayrı
lı
rlar:
1. Seri soketli fareler
2. PS/2 soketli fareler
3. USB Soketli fareler
ş
Fareler çalıma sistemine göre 2’ye ayrı
lı
r:
1. Standart Fareler: Altı nda bulunan top yardı mıile ekranda bulunan fare
işaretçisini (mouse pointer) hareket ettiren klasik farelerdir. Resim 1.10’da içyapı sı
gösterilen resim, standart bir fareye aittir. Günümüzde en çok kullanı
lan fareler, bu tür
farelerdir.
11
Resim 1.15: Optik fare
1999 yılında üretilen ilk optik fare, küçük bir kamera taşı
yordu. Saniyede tam 1500
kare fotoğraf alarak hareketleri algı layabiliyordu. Günümüz teknolojisinde ise bu küçük
kamera yerini kımızıledlere (Light Emitting Diyote) bı rakmıştı
r (Resim 1.16).
Resim 1.16: Kı
rmı
zıLED
Gönderdiğ imiz hareket komutları bu ledlerden yansı yan ı şık ile CMOS
(Complimantary Metal Oxide Semiconductor) adıverilen sensöre ulaş arak hareketleri
algılayabilmektedir. Algı lanan hareketin yerine getirilmesi ve bilgisayara iletilmesi için
yapı lacak diğer işlem ise DSP analizidir. Açı mı“Digital Signal Processor (Sayı
lı sal sinyal
İşlemcisi)” olan DSP teknolojisi, CMOS’tan gelen sinyalleri saniyede 18 milyon talimat ile
örnekleyerek değerlendirir ve bilgisayara yerine getirilmesi gereken hareketi iletir.
a) Kı zı
lötesi fareler: Bu fareler, bilgisayar ile iletiş
iminde bir kı zılötesi sistem
kullanı
r. Sistem, bilgisayarı
n seri, PS/2 veya USB yuvası na takı
lı
r, fare ise sistemle kızılötesi
12
ışınlar ile iletiş
im kurar. Eğ er fare ile sistem arasına bir cisim girerse, fare hareketleri
hissedilmeyecektir. Bu tür farelerden günümüzde artı k satı
lmamaktadı r.
13
1.3. Kesintisiz Güç Kaynağ
ı(UPS)
1.3.1. Kesintisiz Güç KaynağıNedir?
Voltaj miktarları
nın, sistemin zarar görmesini engelleyecek ş ekilde düzenlenmesi
işlemine “regülâsyon (regulation)” adıverilir. Regülâsyon ile voltaj düzeyi daha yukarı
da
ya da daha aş ağıda tutulabilir, böylece bilgisayar ekipmanı nızı n ömrünün uzatı lması
mümkündür.
14
UPS'de gücün sürekliliğini sağlamak için aküler kullanı lmaktadı r. Elektrik
kesildiğinde bilgisayar, kendisi için gerekli olan enerjiyi aküden sağ ş
lar ve çalı ması na devam
eder. Akü ömrü 1 ile 5 yı l arasıolup bu süre kullanı cıya, ortam ve çalışma şartlarına bağlıdı
r.
Elektriğ
in kesildiği an ile UPS’den sisteme enerjinin verildiği an arası nda geçen
süreye “transfer süresi” denir. Transfer süresi ne kadar düşükse o kadar iyidir. Transfer
süresi, UPS çeşidine göre 0 ms ile 20 ms arası
nda değişmektedir. Transfer süresinin en fazla
4 ms olmasıbeklenir.
Kesintisiz güç kaynakları(UPS), ş ebekeden gelen AC gerilimi önce doğ rultucu ile DC
gerilime dönüş türür. Doğrultucu hem eviriciye gerekli olan enerjiyi sağ lar, hem de akü için
gerekli olan DC gerilimi sağ lamışolur. Bu DC gerilim, akünün ş arj edilmesi için kullanı lı
r.
Akü ancak DC gerilimle ş arj edilebilir.
15
UPS’lerin bir kısmında, evirici güç katında meydana gelen bir arıza durumunda kritik
yüklerin beslemesiz kalmamasıiçin konulmuş“bypass anahtarı ” olarak adlandırı
lan bir
yapıda mevcuttur. Evirici katı nda oluşacak bir arıza durumunda gerilim kesintisiz olarak
bypass kaynağ ı
na transfer edilir. Bypass anahtarıile UPS, kendisine bağlısisteme genellikle
şebeke gerilimini doğrudan iletir. Bypass anahtarıdaha çok online UPS’lerde kullanı lı
r.
Online UPS’ler bir sonraki konuda anlatı lacaktı
r.
3. Online UPS’ler
16
1.3.3.1. Standby (Off - line) UPS’ler
Elektrikler kesik olduğu sürece aktif olan, elektrikler varken de temel yüksek voltaj
koruması nın haricinde voltaj dalgalanmaları nda herhangi bir ayarlama ya da düzenleme
yapmadan, elektrik prizinin takılıolduğu duvardan çı kan elektrik akımının direkt olarak
PC’ye ve çevre birimlerine ulaşmasına izin veren pasif sistemlerdir.
Standby UPS’lerin devreye girmesi için elektrik hattında bir güç kesintisi meydana
gelmelidir. Elektrikler kesilmediği sürece bu UPS’ler kendi içlerinde bir enerji dönüşümü
yapmazlar. Elektrikler var olduğ u sürece aktif duruma geçmediği için kendisine “off - line
UPS” de denmektedir.
Line interactive UPS’ler, sistemler için daha güvenilir bir koruma sağlarlar. Ayrı
ca pil
ömürleri de daha uzundur.
Bu tür UPS’lerin dönüş türücüleri “her zaman” aktiftir. Sistemin ihtiyaç duyduğ u
elektrik akı
mı , duvardaki elektrik hattı
ndan gelen akı
mla sürekli beslenen aküler ile sağ
lanı
r.
18
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İ
şlem Basamakları Öneriler
Bilgisayara ait kasa, monitör, klavye, Klavye ve farenin portlara konektör
fare ve eğer var ise kesintisiz güç bağlantı
larını yaparken yuvaya tam
kaynağ ı
nımasa üstüne yerleş tiriniz. oturacak şekilde bağlantıyıyapınız.
19
Monitörün ekran kablosunu kasaya
takarken bağ lantı
nın tam olarak
yapıldığ ı
ndan emin olunuz.
Konektör üzerindeki vidalarıport
üzerindeki yuvaları na iyice
sabitleyiniz.
20
Güç kablosunun kasa bağlantısını
diğer bağlantıiş
lemlerinden sonra
yapınız.
Monitörün güç kablosunu prize takı nı z. Kasa ve monitöre ait güç kabloları
nı
Kasanın güç kablosunu prize takı nız. prize takarken dikkatli olunuz.
Eğer var ise kesintisiz güç kaynağı
nın Eğ er var ise kesintisiz güç
güç kablosunu prize takı nız. kaynağı nı n güç kablosunu prize
takarken dikkatli olunuz.
21
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A. OBJEKTİ
F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Aş
ağı
daki soruları
n cevapları şolarak değerlendiriniz.
nıdoğru ve yanlı
1. Klavyelerin kendi içlerinde mikro iş lemcileri bulunmaktadı r. (......)
2. Q klavyede harfler, Türkçe yazı m diline uygun olarak sı ralandı rılmı ş
tı
r. (......)
3. Farelerde sağtuş , yan menünün kullanı lması nısağ lar. (......)
4. Doğrultucular, DC gerilimi, AC gerilime dönüş türen devrelerdir. (......)
5. Darbe, kısa süreli gerilim düş üklüğüdür. (......)
6. Transfer süresi ne kadar yüksekse o kadar iyidir. (......)
7. Elektrik kesildiğ i andan itibaren UPS’in sisteme enerji sağlayabildiği süreye Destek
Süresi denir. (......)
8. Online UPS’ler sadece elektrik kesintisi olduğunda devreye girer. (......)
9. Aş
ağı luklarıen uygun ş
daki cümlelerde bulunan boş ekilde doldurunuz.
10. Günümüzde _______ bağ lantı
lıklavyeler çoğ
unluktadır.
11. Optik farelerin alt kısmı nda top yerine ___________ bulunmaktadı r.
12. Elektriğin kesildiğ i an ile UPS’den sisteme enerjinin verildiği an arası nda geçen
süreye _________ denir.
13. UPS içerisinde bulunan ________, elektrik kesildiğ i anda sisteme enerji sağlamaya
devam eder.
14. Voltaj miktarları nı n, sistemin zarar görmesini engelleyecek ş ekilde düzenlenmesi
işlemine ________ adıverilir.
15. __________, offline sistemlerden farklıolarak gerilimdeki dalgalanmalarıengellemek
için kontrol mekanizması na sahiptirler.
16. Online UPS’ler, __________ transfer süresine sahiptirler.
17. ________ , doğrultucudan veya aküden gelen DC gerilimi, AC gerilime dönüş türür.
DEĞERLENDİ
RME
22
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2
AMAÇ
BIOS’un ne demek olduğunu, ne iş ğı
e yaradı nıve BIOS içerisindeki ayarları
n nası
l
yapı ğı
ldı nıöğreneceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanı
z gereken öncelikli araşrmalar ş
tı unlardı
r:
1. Anakart, iş
lemci ve RAM’e ait terimlerin neler olduğ
unu araş
tı
rı
nız.
Araştı
rma iş lemleri için bilgisayar laboratuarı
nda veya ev ortamı nda bulunan hazır bir
bilgisayarıve internet ortamı nıkullanı nız. BIOS’taki ayarlarıtam olarak anlayabilmeniz için
bilgisayar teknik servislerinde çalı şan ve donanı m ile ilgili tüm özellikleri kullanan
kişilerden ön bilgi almanı z gerekir. Kazanmı şolduğ unuz bilgi ve deneyimleri arkadaş
gurubunuz ile paylaş ı
nı z.
2. BIOS
2.1. BIOS Nedir?
BIOS yazılımı, anakart üzerinde sabit olarak bulunan ROM (Read Only Memory -
Sadece Okunabilir Bellek) adı
nıverdiğimiz bir chip (yonga) içindedir (Resim 2.1).
23
Resim 2.1: Anakart üzerinde ROM’un gösteriliş
i
BIOS yazı lı
mı, sistemin ayrı lmaz bir parçası dı
r. Sistemin kapatılmasıya da
formatlanmasıdurumunda BIOS silinmez. Bunun nedeni de, BIOS’un diskte değ il, anakart
üzerine monte edilmiş
, salt okunabilir bir bellek olan ROM yongasında kayı
tlıolmasıdır.
2.1.1. BIOS Ne İ
şe Yarar?
24
POST; güç kaynağı nın normal iş levlerini, anakartı , iş lemciyi, giriş/çı ş
kı
denetleyicilerini, belleği, klavyeyi ve video bileşenlerini kontrol eden birçok test çalıştı
rır.
Bilgisayar POST aş amasınıtamamlarsa kı sa tek bir bip ya da iki kısa bip sesi çıkarır
(BIOS üreticisine bağ lıolarak ses sayı sıdeğişebilir.).
POST, problem tespit ederse, ön yükleme sürecini yarı da keser ve görüntüsel olarak
ekrana yazı
lıya da duyulabilir bir seri bip sesi ile hata mesajıverir.
labilecek ayarlarış
BIOS’ta yapı öyle sı
nı
flandı
rabiliriz:
2. Anakartı n üzerine takı lıolan donanı mları n çakı şmamasıve düzgün çalı şması
için gereken parametreleri ve adresleri tayin etmek: BIOS, anakart üzerine takı lıolan
donanı mların “çalışma adreslerini” iş letim sistemine bildirerek onları n doğ ru düzgün
çalışması na olanak tanı r. Normal ş artlarda BIOS, aygı tları
n “çalışma adreslerinin”
belirlenmesini işletim sistemine yaptı rı
r. Fakat kalabalı k ek donanıma sahip bir sistemde,
bazıdonanı mların “çalışma adresleri”, iş letim sistemi tarafından aynıatandı ğı
nda, çakışma
dediğ imiz olay ortaya çıkar. Çoğu zaman, aynı“çalı ş
ma adresine” sahip donanı mlar kendi
aralarında bu yeri paylaşarak sorun çı kartmazken, bazıdurumlarda aynıçalı şma adresine ait
donanı mlar bu adresi paylaş mak istemezler. Böyle bir durumda iki donanı m da çalı şmaz.
Ama BIOS’a girip, aygı tları
n kullanmasıgerektiğ i çalışma adreslerini (IRQ, DMA vs.)
kendimiz belirlediğ imizde her iki donanı m da çalışması na devam eder.
25
2.1.2. POST Nası
l Çalı
şı
r?
1. Bilgisayarı
nı ğ
zıaçtı ı
nızda elektrik akımıCPU (Central Process Unit – Merkezi
İşlem Birimi) ünitesine gider ve orada bilgisayarı
n önceki kullanı
mı şbilgileri
ndan kalmı
siler.
2. CPU (Mikroiş lemci), elektrik akımıtarafı ndan uyarı ldığında ROM’da yer alan
BIOS yazı lımı nıRAM (Random Access Memory - Rastgele Eriş imli Bellek)’e yükleyerek
aktif hale getirir. BIOS programı ; kendi içindeki kayıtlıbilgilerden, önce kendini ve POST
programı nıkontrol eder, daha sonra System Bus (Bilgisayarı n donanı mlarınıbirbirine
bağ layan devreler)’a sinyal göndererek devrelerinin görevlerini yapı p yapmadı ğınıkontrol
eder.
3. POST testi, bundan sonra bilgisayarın ekran görünümünü kontrol eden video
sinyallerini ve ekran kartı
nı
n hafı nıtest eder. İ
zası şte bu andan itibaren ekranı
mız görüntü
vermeye baş lar.
4. POST, çalışmasına devam eder ve RAM belleklerin gereğ i gibi vazife görüp
görmediğini belirlemek üzere bir dizi testler yapar. Bütün belleklere sırasıile bazıbilgiler
kaydederek daha sonra bu bilgileri okur ve yazı lan ile okunanıkarş ılaştı
rı
r. Bazı
bilgisayarlarda, bu aş
amada ekranda hafı za kapasitesini gösteren rakamları n sayı ğ
ldıını
görebilirsiniz.
26
2.1.3. BIOS’ta Yapı
lan Değiş
iklikler Nereye Kaydedilir?
Güç Düğ mesine bası ldığında, CMOS’da kayı tlıolan BIOS ayarları na göre sistem
açılı
r. Kayı
tlıolan ayarlar bir süre sonra kayboluyor ve sı k “CMOS Checksum error”
k sı
hatasıekranda gözüküyor ise, anakartı n üzerinde bulunan pilin değ
iştirilmesi gerekir. Bu da
sorunu çözmezse, CMOS yongasıbozulmuşdemektir.
itleri ş
Piyasadaki BIOS çeş unlardı
r;
Award Software
Phoenix BIOS
AMI BIOS
Award Medallion BIOS ( Phoenix BIOS + Award BIOS ).
Award Medallion BIOS, Award BIOS ile Phoenix BIOS birleş mesinden dolayı
ş
Phoenix BIOS’un arabirimi ile Award BIOS’un özelliklerinin karıı
mından oluş
muştur. En
lan BIOS türü Award BIOS’tur.
çok kullanı
SETUP seçeneklerinin çoğu tüm BIOS’larda aynış eyi ifade etmektedir. Fakat
seçeneklerin ifade ş
ekilleri ve BIOS SETUP MENÜ ara yüzü farklı
olabilmektedir.
27
BIOS Çeş
itleri BIOS Resimleri
Award BIOS
Resim 2.4
AMI BIOS
Resim 2.5
Phoenix BIOS
Resim 2.6
BIOS Setup'ıilk açtı ğınızda ekrana gelen menüye CMOS SETUP adıverilir (Resim
2.8) Ok tuş larıile buradaki seçeneklerden birinin üzerine gelip enter tuş ğı
una bastı nı
zda ya
alt menülere geçilir, ya da bu seçenekler zaten birer komut olduğ u için bu komut yerine
getirilir. Herhangi bir ayar değ işikliği yapmak isterseniz bunu “Page Up”, “Page Down”
veya “+”, “-” tuş larıile gerçekleştirebilirsiniz.
29
BIOS Setup'ı n tüm pencerelerinde olduğ u gibi bu pencereden de “Esc” tuş una basarak
çı
kabilir veya “F10” tuş
una basarak yaptığınız değiş iklikleri kaydederek çı
kabilirsiniz.
Not - 1: Her bir menü ile ilgili verilen ekran görüntüleri sadece fikir vermesi açı
sı
ndan
eklenmiştir. Ayarlar anlatı lırken ekran görüntülerinde var olan ayarlara bağ lı
kalınmayacaktı r. Çünkü her bir anakart markası nın BIOS ayarlarıbirbirinden farklı
olabilmektedir.
30
Resim 2.9: Standart ayarlar
b) Hard Disks (Sabit Diskler) : BIOS ve anakartlar 4 IDE sürücüyü (sabit disk veya
CD - ROM) destekler. IDE disklerinizin ayarları nı“HARD DISKS” adlıbu bölümde
görebilirsiniz. Ancak sisteminizdeki IDE CD sürücüler veya SCSI sürücüler burada
görünmez.
Nadiren de olsa BIOS bazıdiskleri otomatik tanı mayabilir. Bu durumda disk türünü
(Type) “User” (Kullanı cı) olarak seçip disk üzerinde yazan bu parametreleri elle girerek
diskinizi tanı tabilirsiniz. Böyle bir durumda bilgisayar, hard diskler önceden tanı tı ğ
ldııiçin
sistemde hard disk arayarak zaman kaybetmeyecektir.
Bu bölümde bulunan Mode ayarıise 4 seçenek içerir. Normal, Large, LBA ve Auto.
528MB'tan küçük diskler için Normal seçeneğine getirmelisiniz. 528MB'tan büyük ve LBA
modunu destekleyen diskler için LBA, 528MB'tan büyük ve LBA modunu desteklemeyen
diskler için Large seçeneğ ini kullanmalısınız. “LARGE” türü diskler sadece MS - DOS ile
kullanı labilir ve pek yaygı n değildir. Günümüzde tüm diskler “LBA” modunu
desteklemektedir. MODE ayarıAUTO olarak bı rakılsa bile BIOS, LBA modunu otomatik
olarak tanı r. Eğ er istisnai bir durum yoksa TYPE ve MODE ayarları nı"AUTO" yapmak en
iyisidir. Böylece BIOS, POST sı rası
nda diskinizin özelliklerini belirleyip sistemi ona göre
açabilir.
Hard Disk bölmesindeki parametreler diskinizin kafa, silindir, sektör sayı sıve
teknoloji ile ilgili bazıbilgiler içerirler. Günümüzde tüm yeni anakartlarda “IDE HDD Auto
Detection” seçeneğ i vardı r ve hemen hemen hiçbir diski tanı mazlı k etmez.
c) Drive A/B (A/B Sürücüsü): Bu bölüm disket sürücüleri içindir. PC’lere iki tane
disket sürücü takı labildiği için A ve B seçenekleri konmuş tur. Bir tane disket sürücünüz
varsa, bunlardan bir tanesini ayarlayıp, diğerini None (yok) yapmanı z gerekir. Günümüzde
disket sürücüler genelde 1.44 MB 3.5 inch olduğ undan bu ayar bu şekilde yapılır. Eğer A’yı
31
None yapı
p, B’yi 1,44 MB 3.5 inch olarak ayarlarsanı
z, disket sürücünüzün harfi A değ
il, B
olur.
d) Halt – On: POST, yani BIOS’un geçekleş tirdiği donanı m testleri sırasında bir
donanı m hatasıile karşı
laşı rsa sistem durur. Halt - On seçeneğ
lı i ile bazıhataları n dikkate
alı
nmaması nı, POST iş leminin devam ederek sistemin açı lması nısağ layabilirsiniz. Bu
seçenekler şöyledir:
No errors POST : Hiçbir hatada durmaz.
All errors : BIOS bir hata tespit ettiğ
inde durur ve size bu hatayıdüzeltmeniz için
uyarıda bulunur.
All, But Keyboard : POST, klavye hatalarıdı şındaki hatalarda durur.
All, But Diskette : POST, disket sürücüleri hatalarıdı şındaki hatalarda durur.
All, But Disk / Key : POST, klavye ve disket sürücüsü hatalarıdı şındaki hatalarda durur.
Bu kı sı
mda iş lemci ile ilgili yapılandırma seçenekleri, bellek yapı landı rma seçenekleri,
ekran yapı landı
rma seçenekleri bulunmaktadı r. Sistem özelliklerini belirleyen ayarlarıbu
bölümden değ iştirebilir, etkin hale getirebilirsiniz. Sistemin hangi aygı ttan BOOT (açı lma)
edilmesi için kullanmasıgereken aygı t sı
ralaması nıda yine bu bölümden ayarlarsı nı
z. Bu
bölümdeki bazıayarlar, “default” halde, yani BIOS’un kendisinin önerdiğ i halde kalmalı
dır.
a) CPU Internal Core Speed (CPU dâhili Çekirdek Hı zı): Burada iş lemcinin hı
zı
görünür (233 Mhz, 300 Mhz, 350 MHz gibi). BazıBIOS’larda bu değiş tirilerek iş
lemcinin
daha hı zlıçalı şmasısağlanabilir. Bu olaya overclock adıverilir. Yeni bazıanakartlarda
işlemci terfileri için bu bir seçenek olarak verilmiş
tir ve iş
lemci hızınıanakart üzerindeki
32
karmaş ı k “jumper”lar ile değil doğrudan BIOS yazı
lı
mından ayarlamanı
za izin verir. Bazı
BIOS’larda, CMOS Setup’da “CPU & CHIPSET SETUP” adlıayrıbir bölümde de yer
alabilir.
33
d) External Cache (Harici Önbellek): Kullandı ğ
ınız işlemci eğ er L2 Cache (ikincil
ı
seviye önbellek) taşyorsa ki günümüzde satı
lan tüm iş ı
lemciler taşyor, bu ayarıda [Enabled]
konumuna getirmeniz gerekir. Performans açısından çok önemli olduğ undan, bu ayara dikkat
etmelisiniz.
e) Quick Power On Self Test (Hı zlıAçı lışTesti): Bu ayar [Enabled - aktif] konumda
iken BIOS, test - analiz etme süresini kısaltarak, bilgisayarı
n açılmasınıhızlandı rır. Örneğ
in
bu ayar [Enabled] konumunda iken, bellek sadece 1 kere sayı lacaktı
r. Aksi takdirde 3 kere
sayılır. (Bazıbilgisayarlarda 4 kere sayı
lı
r.) AWARD Medallion BIOS’da, “Quick Power On
Self Test” ayarı, Boot menüsünde bulunur.
k) xxxxx - xxxxxx Shadow (xxxxx - xxxxxx Gölgesi): Bu ayar, ROM kullanan diğ er
kartlara bir üstteki “Video BIOS Shadow” seçeneğ indeki ayarın aynısı
nıuygulamak içindir.
Ancak kitapçı klarına bakarak bu kartları n hangi adresleri kullandığı
nıöğrenmelisiniz.
Ayrı ca, her ROM'un belleğ e aktarı mı, 640K ile 1024K arası nda bir bellek alanı
tükettiğinden, bu ayarları n hepsinin [Disabled – Pasif] konumunda olmasıönerilir. Yeni
anakartlarda bu seçenek yoktur.
l) Run VGABIOS if S3 Resume (S3 Devamı nda VGABIOS’u Çalı ştır): Sadece çok
yeni anakartlarda görülen bu seçenek, Suspend-to-RAM (STR) (RAM'e Duraklatma)
moduna girdikten sonra kendine gelemeyen ekran kartı nı ş
, yeniden çalımaya ikna etmenizi
sağ lar. Sistem bekleme (stand - by) durumuna geçtikten sonra, yeniden sistem kullanılmak
istenildiğ ş
inde bütün cihazlar çalımaya baş
lı
yor ama monitöre görüntü bir türlü gelmiyorsa,
bu seçenek aktif hale getirilmelidir.
2.2.5. Chipset Features Setup Menüsü (Advanced Chipset Features - Yonga Seti
Özellikleri Ayarı)
Burada her chipset ve her anakart için bütün ayarlarılistelememiz mümkün olmadı ğı
için, genel ayarlamaları n üzerinde duracağ ız. Burada anlatmadı ğımız bir ayar ile
karş ı ı
laşrsanı
z, bu ayarı
n kullanılan anakarta ve chipsete özgü bir ayar olduğunu bilmelisiniz.
35
Resim 2.11: Chipset Features setup menüsü
Sı k kullanılan yöntem ise, direkt bellek hızının seçilmesidir. Örneğin; 100, 133, 166 ve
200 MHz gibi ana değerler listeler halinde sunulup buradan seçim yapı lması istenebilir.
Normal ş artlarda bellek ayarlarına dokunulmasıgerekmez. Genelde bellekler, FSB
hızıyla senkronize olarak çalı şır. Yüksek hı zda çalı şma kapasitesine sahip bir bellek varsa,
bellek hızınıyükseltip performans artı ş ıelde edilebilir.
Bellekler, satı
rlar ve sütunlardan oluş an hücrelerden oluş
ur. Bilgiler bu hücrelerdeki
satı
rlara ve sütunlara kayı t edilir. Bir bilgi iş
leneceği zaman, bu satır ve sütunlara eriş
im
yapılır.
RAS-to-CAS: RAS iş
leminden CAS iş
lemine geçerken yaş
anan gecikme zamanı
dır.
36
Sistem belleğini iki boyutlu bir tablo olarak düş ünerek kolayca nası ş
l çalı ğı
tı nı
anlayabiliriz. Veriye ulaşabilmek için öncelikle hangi satı rda olduğunu sonra da hangi
kolonda olduğunu bulmak için sı rasıyla Row Address Strobe (RAS) ve Column Address
Strobe (CAS) iş lemleri gerçekleştirilir. Belleğin doğ ru adresine ulaş ı ğ
ldıından emin
olabilmek için RAS ve CAS sinyalleri arası nda ufak bir gecikme süresine gerek duyulur. Bu
RAS-to-CAS gecikmesi normalde bir veya iki saat turudur (clock cycle).
Bellek erişimi söz konusu olduğ unda belleğin doğ ru adresteki veriye ulaş
masıiçin bir
miktar süre gerekir ve buna “gecikme (latency)” denir. Bir bellek hücresi için bu aralı k 2T
iki saat turu, 3T üç saat turu vb. ş
eklinde isimlendirilir. Bu açıklamalardan sonra CAS-2’nin
2 saat darbesi CAS-3’ün ise 3 saat darbesi beklemek anlamı na geldiğini çı
karmak hiç de zor
değ ildir.
a) SDRAM RAS to CAS delay (SDRAM - RAS ile CAS arası ndaki gecikme): Bu
ayar, tam olarak RAS sinyali ile CAS sinyali arası nda ne kadar saat turu olacağ ını
ayarlamanı za yarıyor. Genellikle ayarlar 2 en hızlıolmak üzere 2 ile 5 arası
nda değ işiyor. Bu
değeri her seferinde bir saat turu olacak şekilde azaltmaya başlayın ve her seferinde sistemin
kararlı
lığınıdeneyin. Belleğ iniz ne kadar kaliteliyse bu değeri daha fazla küçültebilirsiniz
demektir.
37
Her zaman olduğ u gibi bu ayar için de her seferinde bir düş
ük değ
eri seçerek sistemin
düzgün çalıştığı
ndan emin olun. Sistem kararlı ğ
lıınıkoruyamadı ğızaman bu ayarıbir
yüksek değere getirin ve bırakın.
e) DRAM Clock – DRAM Timer(Dinamik RAM saati): Kullanı lan belleğ in çalı şma
hı zıbu ayar ile belirlenebilir. Bu ayar Güncel VIA yonga setli anakartlarda bulunur. Bu ayar
ile bellekler, sistem çalı ş ma hı zı yla asenkron çalı ş
tı
rı
labilir. Örneğ in Celeron iş lemci
kullanı ldığ ı
nda, normal de sistem hı zı66 MHz'dir. Bu ayar normalde [HostCLK] modunda
geldiğ inden, bellekler de 66 MHz'de çalı ş
acaktı r. Fakat bu ayar, [HostCLK+33MHz]
moduna getirilirse, bellekler 33 MHz daha hı zlıyani 100 MHz de çalı ş
maya baş layacaktı r.
Aynış ekilde, 100 MHz sistem veri yolu hı zıile çalı şan bir iş lemci kullanı ldığ ında,
[HostCLK+33MHz] moduna geçildiğ inde bu sefer bellekler 133 MHz'de çalı ş acak ve
belleklerden maksimum performans alı nacaktır. [HostCLK - 33MHz] ayarı nıseçerek
bellekler 66 MHz de çalı ştırılabilir.
f) AGP (Accelerated Graphics Port) Aperture Size (AGP (Hı zlandı rılmı şgrafik
portu) Açı klık büyüklüğ ü): BIOS ayarları nı ş
n en çok tartı ı
lanları ndan biridir. Çoğ u zaman,
performansa büyük etkisi olduğ u yolunda ya da belleği tükettiğ i yönünde yanlı şinanı ş
lar
vardı r. Oysa durum böyle değildir. AGP sistemi sayesinde, ekran kartı nı z, sistem
belleğ inizin bir kı smı nısanki kendi üzerindeki bellekmişgibi kullanabilir. İ ş te AGP
Aperture Size, ekran kartı nı n sistem belleğ inin ne kadarı nıkendisi için kullanabileceğ ini
belirler. Burada belirlenen limit, direkt olarak bloke edilmez. Ekran kartı , bu miktara kadar
olan bellek alanı nısadece gerek duyarsa kullanacaktı r.
g) AGP Fast Write (AGP hı zlıyazma): Bu ayar ile Fast Write(hızlıyazma) özelliğini
açarak, ekran kartıperformansı nda bir artışelde edebilmek mümkündür. Fast Write (hı zlı
yazma) modunun özelliğ i, bilgiyi iş
lemciden doğrudan AGP veri yoluna aktarması dır. Araya
sistem belleğini katmaz. Bundan dolayı ş
, performans artıısöz konusu olabilir.
h) On Chip USB: Sistemde USB aygı t var ise, bu ayar aktif yapılmalı
dır; yok ise
devre dışıbı rakı
labilir. Seçenekler için sunulan otomatik modu, sistemde USB aygı t olup
olmadı ğınıkendisi kontrol eder ve ona göre USB özelliğ ini devre dış
ıbı rakır veya
etkinleş
tirir ama USB aygı t kullanı
lı
yorsa bu aygıtın aktif olarak kalmasıuygun olacaktır.
38
2.2.6. Power Management Setup Menüsü (Güç Yönetimi Ayarı
)
“Standby mode (Bekleme modu)”: Sistem burada belirlenen süre zarfı nda
kullanılmazsa sabit disk ve monitör kapanı
rken diğ
er aygı ş
tlar tam kapasite ile çalıı
rlar.
“Suspend mode (Askı ya alma modu)”: Sistem burada belirlenen süre zarfı
nda
kullanılmazsa iş ş
lemci dıı
nda tüm cihazlar kapanı
r.
39
“HDD power down (Sabit disk güç kesme modu)”: Burada belirlenen süre içinde
disk faaliyeti olmazsa diğ
er aygı ş
tlar çalıı
rken disk askı
ya alı
nır.
f) Video Off Method (Görüntü kapama metodu): Bu ayar monitör güç koruma
moduna geçtiğ inde görüntü kapama metodunu belirler. Ekran kartıDPMS özelliğini
destekliyorsa, BIOS görüntü kartı nıkontrol edebilir; bu durumda DPMS seçeneklerinden
birisi seçilebilir. “Blank Screen” seçeneğ i, güç korumasıveya "Energy Star" desteğ i
olmayan monitörlerde sadece ekranıkarartır. "V/H SYNC+Blank" seçeneği ekranıkarartı r,
yatay ve dikey taramayıda kapatır.
g) MODEM Use IRQ: Sistemi modem sinyali ile uyandı racaksanız, varsa bu
seçenekte modeminizin IRQ’sunu seçmelisiniz. Sistem askı ya alı
nmışvaziyetteyken, gelen
çağrılar ile sistemin tekrar normal moda geçmesi isteniyorsa, bu ayar ile hangi IRQ'nun
kullanılacağ ıseçilebilir. Varsayı
lan ayar olarak seçilen IRQ numarası[3]'dür.
h) Soft - Off by PWRBTN (Power button): Bu ayar ile sistemi kapatı rken, güç
düğmesinin davranı ş
ıbelirlenir. [Instant - Off] ayarıseçildiğinde, güç düğ mesine
dokunulduğ u anda PC kapanır; fakat [Delay 4 sec.] ayarıseçildiğinde sistemi kapatmak için
güç düğmesine 4 saniye bası
lıtutulmasıgerekir. Yani yanlı şlıkla güç düğ mesine basılsa bile,
sistem kapanmaz.
ı
) Wake UP Events (Açı lma durumları): Bilgisayar açı
lma durumunda veya
askı
dayken hangi durumlarda normal moda geçeceği buradan belirlenebilir. Örneğ
in
40
LPT&COM portunda bir aktivite olduğ unda sistemin askıdurumundan normal moda
geçmesi sağ lanabilir. Ayrı
ca "Wake On LAN", "Wake On Modem Ring" gibi, ek donanı mlar
ile sistemin açılmasıiçin gereken özellikler buradan yönetilebilir. "Automatic Power Up"
seçeneğ i ile önceden belirlenen saatlerde veya tarihlerde PC'nizin otomatik açı lması
ayarlanabilir.
Tak Çalış
tı r desteğ
i olan aygı
tları
n ayarlarıve PCI veri yolu ile ilgili ayarlar bu
bölümden yapı
lı
r.
ş
Tak Çalı r kartlarda ise ayar "PCI/IS PnP" (bazıBIOS'larda "Yes") olmalı
tı dı
r.
Bu bölümde, anakartı
nızı
n üzerinde bulunan entegre özellikleri, giriş
/çışportları
kı ,
IDE portlarıgibi aygı
tlarıetkin yapabilir, devre dışıbı rakabilir ya da özelliklerini
değiş
tirebilirsiniz.
42
kullanılmaktadır. Bu ayarın "OS" ve "BIOS" gibi iki seçeneği vardı r. Bir USB klavye varsa
ve bu klavye DOS gibi iş letim sistemlerinde de kullanı
lmak isteniyorsa, bu seçenek BIOS
yapılmalıdır. Aksi halde, örneğin; bir BIOS güncellemesi için sistem disketten açıldığında
ş
klavye çalı maz.
d) Onboard Serial Port 1/2 (Dahili seri port 1/2): Seri Portlar için IRQ değ erini ve
bellek adresini atamak için bu ayar konmuş tur. 1. seri portu için varsayı
lan ayar
3F8/IRQ4'dür. 2. seri portu için ise, 2F8/IRQ3'dür.
f) UART Mode Select (UART modu seçeneğ i): Infrared (Kı zılötesi) portu
destekleyen anakartlarda bulunan bir özelliktir. Kı
zı
lötesi aygı tları
n gerektirdiği özelliklere
göre, bu ayar [IrDA] veya [ASKIR] moduna getirilebilir. Kı zılötesi aygı
t kullanı lmayacak
ise [Normal] moda getirilmesi tavsiye edilir.
g) UART2 Duplex Mode (UART2 Çift yönlü modu): UART Modu olarak IrDA
veya ASKIR seçildiğ inde bu ayar aktif olur. Bu ş ekilde full - duplex (tam çift yönlü) veya
half - duplex (yarıçift yönlü) transfer modu seçilebilecektir.
ı
) USB Controller (USB denetleyicisi): Enabled (Aktif) konumunda "Chipset"teki
bütünleşik Controller’ı(Denetleyici) "USB" (Universal Serial Bus) için aktif hale getirir.
Gerekli kaynaklar, USB cihazıgerekmediğ i sürece saklanabilir.
Günümüz yazı cılarından çoğ u bu ayar ile çalı şmaz “Bidirectional Connection
Required” uyarı sıile iki yönlü iletişim yapabilecek bir paralel porta ihtiyaç duydukları
nı
belirtirler. Bu gerekliliğ i, ayarıECP ya da EPP seçeneklerinden birisine getirerek
karş ılayabilirsiniz, ECP’ye getirmeniz önerilir.
43
EPP, Enhanced Paralel Port demektir ve Intel, Xircom, Zenith gibi firmalar tarafı
ndan
oluş turulmuşbir standarttı
r. ECP, Extended Capabilities Port demektir, Microsoft ve HP
tarafından yaratılmıştı
r. Her iki sistem de paralel port bağ lantısı
nıhı zlandırmayıhedefler.
ECP portu yazı cıve tarayı
cılar için, EPP ise paralel portu kullanan yazıcıdı ş
ındaki araçlar
için uygundur. ECP modu, DMA ve tampon bellek gibi avantajlara sahiptir.
"ECP+EPP", normal hı zda iki yönlü çalış maya izin verir. SPP ise "Standart Paralel
Port" anlamı na geliyor. Bağlanan paralel aygıt, yüksek performans istiyor ise, aygı
tı
n türüne
göre, EPP veya ECP seçilmelidir. ECP Modu direkt bellek eriş imine ihtiyaç duyduğundan,
EPP modu seçildiğinde, bir DMA adresi atanmasıistenecektir. BIOS’un önerdiğ i ayarda
kalması nda bir sakı
nca yoktur.
j) PWR ON After PWR Fail: İ sminin "PWR On After PWR Loss" gibi çeş itli
değ erleri olabilen bu seçenek, sistemin bağ lıolduğ u elektrik kesilir, sonra yine gelirse
sistemin kendi kendine çalı şmaya baş layıp baş lamaması nıayarlar. Bu seçenek "On" ya da
"Enabled" yapı lı
rsa, elektrik kesilip tekrar geldiğ inde sistem kendi kendine açı lı
r. Yeni
anakartlarda bu madde için bir de "Previous State" seçeneği vardı r. Bu madde
seçildiğinde elektrik kesildiğ inde sistem çalı şı yorsa, elektrik geldiğinde yeniden çalı ş maya
baş lar, kesinti olduğunda sistem kapalı ysa, elektrik geldiğ inde de kapalıkalı r. [Disabled]
konumunda kalmasıtavsiye edilir.
Örneğ in, CD, Yedekleme (Backup) amaçlıbir “bootable - açı labilir” CD ise bilgisayar
CD üzerinden açı ldığında yedekleme (Backup) programıçalı şacaktı r, yeni bir iş letim
sistemi kurma amaçlı bir CD ise bu sefer İ
şletim Sistemi kurulum programıçalı şacaktır.
2.2.10.1. IDE Hdd Auto Dedection Menüsü (Sabit Disk Otomatik Algı
lama
Menüsü)
45
Sabit diskinizi taktı
ktan sonra eski sistemlerde silindir sayı sı
, kafa ve sektör sayı sı
gibi sabit disk tanımlamaları nısabit disk bilgi bölümünün ilgili yerlerine girmek için bilmek
zorundaydı nız. CMOS silindiğinde ve bu tanı mlamalarıunuttuğunuzda bu büyük bir
problemdi. Ama ş imdi bu seçeneğ i sabit diskin tipini ve tanı mlamalarınıotomatik tespit
etmek için kullanabilirsiniz ve BIOS otomatik olarak sabit diskle ilgili bilgileri tespit eder ve
Standart CMOS setuptaki Sabit diskle ile ilgili yerlere yerleş tirir.
2.2.10.2. PC Health Status/Hardware Monitor (Bilgisayar Sağlı
ğıDurumu /
Durum Monitörü)
Bilgisayarı nı
zda olan fanları
n dönüşhızı, işlemcinizi sı ğı
caklı , iş
lemci voltajıgibi
PC’nizin durumunu gözetleyebilirsiniz. Anakartınızı, belirli bir sı ğa geldiğinde sistemi
caklı
kapatmasıiçin ayarlayabilirsiniz. Ayrı ca sıcaklık limitleri aş ı ğ
ldı ı
nda uyarıvermesini
sağlayabilirsiniz.
46
Seçeneğ in üzerine gelip Enter tuş
una bastığını
zda, işlemi onaylayı p onaylamadı ğı
nıza
dair bir soru ekrana gelir. Klavyeden Y (Yes - evet) tuş una basarsanı z işlem onaylanı r ve
“default” BIOS ayarlarıyüklenir, N (no - hayı r) tuş
una basarsanı z işlem iptal edilir. Sorun
gidermeye yönelik minimum ayarlar olduğ u için normal şartlarda kullanı lmamalı dır.
2.2.10.4. Load Setup Defaults – Load Optimum Defaults (Kurulum
Varsayı lanlarıYükle – En Uygun Varsayı
lanıYükle)
En uygun ayarlarıkurmak içindir. Ancak bu yapı lırken genel bir PC dikkate alını r.
Yüklendikten sonra disk, sürücü ayarları
, bellek hı
zıayarları(bellek modeli tam biliniyorsa)
vs. donanıma özgü ayarlar yapı larak performansın artı
rılmasımümkündür. Ancak "Setup
Defaults" ayarlarıüzerine donanı ma uygun olmayan ayarlar yapı lı
rsa problemler çıkabilir.
Hangi değiş ikliklerin yapı ğıunutulursa "Load Setup Defaults" tekrar yüklenerek baş
ldı tan
ayar yapılabilir.
47
Resim 2.18: Şifreyi iptal etmek
Yaptığını
z değ işiklikleri kaydetmeden, yani bu değiş iklikleri işlem sokmadan BIOS
Setup’tan çı
kmak için bu seçeneğ in üzerine gelip Enter tuşuna bası n. Yeni onay için “Y”
tuş ğı
una bastı nı
zda sistem açı ş
lıa geri dönecektir. Herhangi bir Setup menüsündeyken “Esc”
tuşuna basmanız yine Setup’tan kayı t iş
lemi yapmadan çı kma iş lemini gerçekleş
tirecektir.
48
Resim 2.20: Kaydetmeden çı
kmak
49
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İ
şlem Basamakları Öneriler
Kasayıuygun tornavida ile açarak anakart Kasayıaçarken veya
üzerinde bulunan EEPROM belleğ in ve kapatırken sarsmamaya özen
CMOS pilinin yerlerini tespit ediniz. gösteriniz.
Kasayıtekrar sarsmadan tornavida ile Kasayıaçarken veya
kapatı nız. kapatırken kullandı ğınız
Kasanı n güç düğ mesine bası nız. tornavidanı n elinize
BIOS ekranı na girmek için ekranı n sol alt batmaması na özen gösteriniz.
köş esinde “Press DEL to Enter SETUP” BIOS’a giriş te “del” tuş u
yazı sınıgördüğ ünüz anda Del tuş una bası nız. dışında baş ka bir tuş un (F2,
BIOS ekranı nda bulunan menüler arası nda Esc gibi) kullanı lı p
“ok” tuş larıile gezerek menülerde bulunan kullanılmadı ğına dikkat ediniz.
alt seçenekleri inceleyiniz. BIOS’ta hı z ve voltaj
“Standart CMOS Setup” menüsünden değişiklikleri ile ilgili
“HARD DISKS ” ayar bölümünde değişiklikler yapmak isterken
sisteminize takı lıolan aygı tlarıuser modunda donanı mı nı za zarar verebilecek
ayarlayı nı z. aşırıdeğ erlerden kaçı nı nız.
“Bios Features Setup” menüsünden “Boot Yaptığı nız ayar değ işikliklerini
Sequence” ayar bölümünde boot kaydederek sonuçları nı
sıralamaları nıdisket sürücü ilk sı rada olacak görünüz.
şekilde ayarlayı nız ve bilgisayarı nızıbir Tüm iş lem basamakları ndan
sistem disketi ile baş latınız. sonra BIOS’u eski ayarları na
“Chipset Features Setup” menüsünden getirmeyi unutmayı nız.
anakartı nı zda bulunan Onboard aygı tlardan
ses kartınıdevre dı şıbı rakarak bilgisayarı nızı
baş latınız ve bilgisayarı nı
zda ses aygı tı
nın
devre dı şıolduğ unu görünüz.
“Power Management Setup” menüsünde
bulunan Power Management ayarı nı“user
define” moduna getirerek değ iştirebileceğ iniz
özellikleri deneyiniz.
“Load Bios Defaults” seçeneği ile “Load
Setup Defaults” seçeneği arası ndaki farkı
uygulamalıolarak görünüz.
“Supervisor Password” seçeneğ i ile “Bios
Features Setup” menüsünde bulunan
“Security Option” seçeneği arası ndaki iliş kiyi
uygulamalıolarak görünüz.
BIOS’ta yapı lan değ iş
iklikleri kaydederek ve
kaydetmeden çı kmak için geçerli olan
seçenekleri uygulamalıolarak deneyiniz.
50
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A. OBJEKTİ
F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Aş
ağı
daki soruları
n cevapları şolarak değerlendiriniz.
nıdoğru ve yanlı
1. Rom anakart üzerine sonradan takı lan bir çiptir. (......)
2. BIOS, ROM içerisinde bulunan bir yazı lı
mdı r. (......)
3. BIOS, bilgisayar ilk açıldığında çalı şır ve POST testini gerçekleş tirir. (......)
4. POST, bilgisayarda bulunan donanı mı n doğru çalı şı ş
p çalımadı ğı nıtest eder. (......)
5. BIOS’ta yapı lan ayar değiş iklikleri, ROM’a kaydedilir. (......)
6. BIOS’ta ayar değ işiklikleri “Page up” ve “Page down” tuş larıile yapı lır. (......)
7. “Integrated Peripherals” menüsü, güç tüketiminin ve tasarrufunun ayarlanmasıiçin
konulmuşbir menüdür. (......)
Aş
ağı luklarıen uygun ş
daki cümlelerde bulunan boş ekilde doldurunuz.
8. Bilgisayar ilk açı ğı
ldı nda BIOS yazı lı
mının yaptığıteste __________ denir.
9. _______ içerisinde bulunan BIOS yazı lı
mı , bilgisayar ilk açı ldı ğ ı
nda _______’e
yüklenir.
10. BIOS’ta yapı lan ayar değişiklikleri, _________’a kaydedilir.
11. BIOS içerisine ilk girildiğinde ekrana gelen ana menü __________’tı r.
12. BIOS içerisinde yapı lan değişiklikleri kaydetmek ve BIOS’tan çı kmak için _____ tuş u
kullanılı
r.
13. BIOS ayarlarıile ilgili herhangi ciddi bir problem ile karş ılaşıldığı nda tüm yüksek
performans özelliklerini kapatmak için ___________ seçeneğ i kullanı lır.
DEĞERLENDİ
RME
Cevapları nızıcevap anahtarıile karş ılaştı
rınız. Doğru cevap sayı nı
zıbelirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlı şcevap verdiğ iniz ya da cevap verirken tereddüt yaş
adı ğı
nız
sorularla ilgili konularıfaaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz
51
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–3
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–3
AMAÇ
Bilgisayar ilk açı
lı
rken oluş
abilecek sesli ve yazı
lıhata mesajları
nın anlamları
nıve
sebeplerini öğ
reneceksiniz.
ARAŞTIRMA
Araştı
rma iş lemleri için bilgisayar laboratuarı
nda veya ev ortamı
nda bulunan hazı
r bir
bilgisayarıve internet ortamı nıkullanı nı
z.
3. HATA MESAJLARI
Bilgisayar açıldığızaman, iş letim sistemi baş
latı
lmadan önce BIOS, POST (Power -On
Self - Test / Açı ş
lı ta Kendini Sı nama)'u yapar. POST güç kaynağı nın normal işlevlerini,
anakartı, işlemciyi, giriş/çı
kışdenetleyicilerini, belleği, klavyeyi ve video bileş enlerini
ş
kontrol eden birçok test çalıtı
rı
r.
POST, problem tespit ederse, ön yükleme sürecini yarı da keser ve görüntüsel olarak
ekrana hata mesajıverir ya da duyulabilir olarak bir seri bip sesi olarak hata verir.
Bilgisayar POST aş aması nıhatasız ve baş arılıbir ş
ekilde tamamlarsa bunu kullanıcıya
kısa bir “bip” ya da iki kı sa “bip” sesi ile bildirir (BIOS üreticisine bağlıolarak ses sayısı
değ iş
ebilir.). Daha sonra bilgisayar, açı
lışa devam eder ve iş letim sistemini yükler.
52
Bip kodlarıiçin resmi bir standart yoktur.Örneğ in, klavyeden kaynaklanan bir hata
olmasıdurumda BIOS üreticisine bağlıolarak BIOS; 3, 4, 5 ya da 6 bip sesi verebilir.
Kullanı lan BIOS için daha kesin ve açı klayı
cıbir bip kodu listesi elde etmek için, anakart
dokümantasyonuna, anakartı n üretici firmasının internet sitesine ya da BIOS üreticilerinin
internet sitesine baş
vurulmalı
dır.
Şimdi de Award ve AMI BIOS markaları na ait sesli hata sinyallerini ve bu hata
sinyallerinin ne anlama geldiklerini görelim:
a) Award BIOS Hata Sinyalleri:
Award BIOS, hata mesajları nıbildirmek için uzun ve kısa bip sesleri kullanır. Uzun bir
bip sesi yaklaşı k 2 saniye sürerken kısa bip sesi yaklaşı k bir saniye sürmektedir. Award
BIOS kritik hata mesajlarınıtanı
mlamak için, farklıfrekanslarda sinyal sesleri de kullanır.
mlarış
Bu sinyaller ve bu sinyallerin tanı öyledir;
4) Bilgisayar çalı
şı
rken yüksek frekanslıSinyal (Aşı
rıısınmı şişlemci): İ
şlemcinin
aşı
rıısınmı şolduğunu gösterir. İ
şlemci fanıkontrol edilmelidir, kasada düzgün hava
ş
akııolmalı dır.
b) AMI BIOS Hata Sinyalleri: AMI BIOS aynıuzunluk ve frekansta bip sesleri
kullanır. Hata durumu, çeş itli sayı
larda bip sesleriyle bildirilir. AMI BIOS’a ait hata
sinyalleri ve bu sinyallerin tanı mlarışöyledir;
1) 1 kı
sa sinyal (Hafı
za yenileme hatası): Programlanabilir kesme zamanlayı
cı
sıveya
programlanabilir kesme kontrolü başarı
sı
z oldu.
2) 2 kı
sa sinyal (Bellek paritesi hatalı
): Bir bellek parite hatası
dır ve belleğin ilk 64
Kilobyte’ı
nda meydana gelmiş tir. RAM IC'de sorun bulunmaktadı r.
53
3) 3 kı
sa sinyal (64K tabanlıbellek hatası
): Belleğ
in ilk 64K'sı
nda bir bellek hatası
meydana gelmiştir. RAM IC muhtemelen arı zalı
dı
r.
5) 5 kı
sa sinyal (İ
şlemci hatası
): Sistem iş
lemcisi baş
arı
sı
zdı
r.
7) 7 kı
sa sinyal (İ
ş ş
lemci devre dııhatası
): İ
şlemcideki veya anakart devresindeki bir
hatadan dolayıiş ş
lemci devre dııkalmı ş
tı
r.
10) 10 kı
sa sinyal (CMOS kapatma kaydıokuma/yazma hatası
): CMOS kapanması
baş
arı
sı
zdır.
11) 11 kı
sa sinyal (Önbellek hatası
): L2 önbellekte sorun bulunmaktadı
r.
12) 1 uzun, 2 kı
sa sinyal (Video sistemi baş
arı
sı
z): Video BIOS ROM'unda bir hata
ile karşı ı
laşlmıştı
r.
13) 1 uzun, 3 kı
sa sinyal (Bellek testi baş
arı
sı
z): 4KB'nı
n üzerindeki bellekte bir hata
ile karşılaşı
lmıştı
r.
14) 1 uzun, 8 kı
sa sinyal (Görüntü testi baş
arı
sı
z): Ekran kartıyoktur veya sorun
vardı
r.
15) 2 kı
sa sinyal (POST baş
arı
sı
z): Herhangi bir donanı
m testi baş
arı
sı
z olmuş
tur.
3.2. Yazı
lıHata Mesajları
3.2.1. Yazı
lıHata MesajıNedir?
Yazılıhata mesajları
, genel olarak açı
klayı
cı ı
, birkaç kelimelik anlaşlabilir nitelikte ve
sesli hata mesajlarına göre daha az sı kıntıoluşturacak hata mesajları dır. Oluş an hata
54
bilgisayarın açılışına ve çalışmasına engel olacak bir durum teş
kil etmiyor ise belirtilen bir
tuşile (genellikle F1 tuşu ile) açış
lıı
n devam etmesi sağ lanı
r.
Bu mesajlar anakarta, BIOS’a, takı lıolan donanı ma, “chipset”e göre değ
işiklik
gösterebilirler. Burada belli baş
lıolan hata mesajlarıve tanı
mlarıgösterilecektir.
3.2.2. Yazı
lıHata MesajlarıNelerdir?
1. BIOS ROM checksum error - System halted (BIOS ROM kontrol hatası-
Sistem durduruldu): BIOS yongası ndaki bir hatayıgösterir. Çipte fiziksel hata veya BIOS
yazılı
mı nda bozukluk olabilir. Sisteminizi yeni bir BIOS ile update (güncellemek) edin,
sorun devam ediyorsa yeni bir BIOS yongasıedinmeniz gerekir.
2. CMOS battery failed (CMOS pili hatası ): BIOS piliniz bitmişveya bitmek üzere
demektir. Pilin türünü belirleyip en yakı
n saatçiden yenisini alabilirsiniz.
3. CMOS checksum error - Defaults loaded (CMOS kontrol hatası- Varsayı lan
ayarlar yüklendi): Herhangi bir nedenden dolayıBIOS ayarları
nızda bozukluk oluşmuş tur.
(muhtemelen bitmek üzere olan BIOS pili yüzünden). Varsayı lan ayarlar yüklenerek
sisteminizin zarar görmesi engellenmiş
tir.
6. Memory test fail (Hafı za testi hatası ): POST mesajları nın belki de en can sıkıcısı.
BIOS’taki bellek ayarlarınızda olabilecek bir problemden kaynaklanabildiğ i gibi, bellek
modüllerinizdeki kısmi (kısmi=belli bir bölümündeki) arı za nedeniyle de ortaya çı kabilir.
Ayarları
nı zdan eminseniz, başka bir bellek ile sisteminizi tekrar açmayıdeneyin.
7. Hard Disk(s) Fail (Sabit disk hatası ): Sisteminizde mevcut disk(ler)le BIOS’ta
belirilmişdisk ayarlarıbirbirini tutmuyor demektir. BIOS’tan disk ayarları nıotomatiğe
getirin, master/slave ayarları
nıkontrol edin. Sorun devam ediyorsa disk sürücünüzde fiziksel
bir bozukluk kuvvetle muhtemeldir.
8. Disk boot failure, insert system disk and press enter (Disk baş latma başarısız,
Sistem diskini yerleş tirin ve “Enter” tuş una basın): Sistem açı ş
lııyapmak için iş letim
sistemini bulamı yor. İşletim sistemi silinmişolabilir, hard disk (sabit disk) bağlantı
sında
sorun olabilir, BIOS’tan hard disk tanı mlanmamı şolabilir, hard disk bozuk olabilir, hard
diskinizin sistem dosyalarısilinmişolabilir.
9. Non system disk or disk error. Replace and press any key to continue (when
ready) (Sistem disketi değ
il veya disk bozuk. Yeniden yerleştir ve devam etmek için
55
(hazır olduğ unda) herhangi bir tuş a bas.): Disket sürücüde bulunan sistem disketinin
bozuk olduğu zaman veya disket sürücüde herhangi bir disket varken bilgisayar açı ğı
ldı nda
bu hata mesajı nıverir. Böyle bir durumda disket sürücüde takı lıolan disketi çı
kartarak
herhangi bir tuş a bası
ldığı
nda bilgisayar, boot ayarlarında disket sürücüden sonraki aygıt
üzerinden bilgisayarıaçmaya çalışacaktır.
11. Cache Memory bad, or not enabled cache (Önbellek hatalıveya aktif değ il):
Cache bellek bozulmuşolabilir. Ya da cache bellek anakart ile uyumsuz olabilir.
12. DMA Error (Direct Memory Access hatası ): Doğ
rudan Eriş
imli Bellek
devrelerinde sorun var. Anakartıdeğ
iştirmek gerekebilir.
13. Controller Failure, Harddisk Failure veya HDC Failure: HDC, Hard Disk
Controller(Sabit disk kontrolcüsü) ifadesinin kısaltmasıdı r. Bu hata mesajınormalde arı zalı
bir sabit disk anlamı na gelir. Ancak hata, arızalıbir sabit disk kontrolörü veya daha da
kötüsü (ancak seyrek karşılaşılan bir durumdur) arızalıbir anakart anlamına da gelebilir.
Böyle bir durumda bilgisayarı
nızıtekrar kapatı
n ve açı
n. Eğer aynıhata mesajıbir kez
daha ekrana geliyorsa, sorunun kaynağıbiraz önce de söylendiğ i gibi kontrolör, sabit disk
veya anakart olabilir.
Bunun için;
1. Bilgisayarıkapatı
n ve kasası
nıaçı
n.
56
BIOS’un görünmesini engelleyen ek kartlarıda sökmek zorunda kalabilirsiniz.
4. Bu parçada her zaman, üzerinde üreticinin isminin bulunduğu bir telif hakları
ş
yapıkanıbulunur. BIOS üreticisinin ismini buradan öğrenebilirsiniz.
57
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İ
şlem Basamakları Öneriler
Bilgisayarı
n kasası
nıaçı
nı
z. Kasayı açarken sarsmamaya özen
gösteriniz.
Bilgisayara ait bios modelini anakart Anakart üzerinde BIOS’un
kullanı cıkitabından veya anakart görünmesini engelleyen ek kartları
üzerinde biosun bulunduğ u yerden sökmek zorunda kalı rsanı
z bunu
tespit ediniz. dikkatli bir ş
ekilde yapını
z.
Kasadan ekran kartı nıçı kararak Kasa içerisinden herhangi bir parça
bilgisayarıaçı nız ve ne tür bir hata çıkartı
rken kasaya elektrik enerjisini
mesajıoluş tuğunu görünüz. sağlayan güç kablosunun takı lı
olmadı ğ ı
ndan emin olunuz.
Disket sürücüye ait güç kablosunu ve Disket sürücünüz bozukken aynıhata
veri kablosunu çı kartarak bilgisayarı mesajıile karş ı
laşacağ ı
nızı
açını z ve ne tür bir hata mesajı unutmayı n.
oluş tuğunu görünüz.
Hard diske ait güç kablosunu ve ide Kasa içerisinden herhangi bir
veri kablosunu çı kartarak bilgisayarı elemanısökerken veya takarken bu
açını z ve ne tür bir hata mesajı aygıtların elektronik birer devre
oluş tuğunu görünüz. olduğ unu unutmayarak dikkatli
olunuz.
Anakart üzerindeki CMOS pilini CMOS pili bittiğinde veya
çıkartarak bilgisayarıaçınız ve ne tür zayıfladığ ı
nda da aynıhata mesajı nı
bir hata mesajıoluş tuğunu görünüz. göreceğ inizi unutmayı nız.
58
ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞ
DEĞ ERLENDİ
ERLENDİ RME
RME
A. OBJEKTİ
F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Aş
ağı
daki soruları
n cevapları şolarak değerlendiriniz.
nıdoğru ve yanlı
1. Sesli hata mesajları , yazı na göre daha tehlikelidirler. (......)
lıhata mesajları
2. Award BIOS’ta bir uzun ve iki kı sa sinyal işlemci hatası nıgösterir. (......)
3. Bilgisayar açıkken tekrarlayan yüksek ve alçak sinyal sesi iş lemcinin aş ı
rıı
sınmı ş
olduğunu belirtir. (......)
4. “Memory test fail” mesajı , CMOS pili ile ilgili bir hata mesajı
dır. (......)
5. “Disk boot failure, insert system disk and press enter” mesajı , disket sürücü içerisinde
bulunan disketin sistem disketi olmadı ğıile ilgili bir hata mesajıdır. (......)
Aş
ağı luklarıen uygun ş
daki cümlelerde bulunan boş ekilde doldurunuz.
DEĞERLENDİ
RME
Cevapları nızıcevap anahtarıile karş ılaştı
rınız. Doğru cevap sayı nı
zıbelirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlı şcevap verdiğ iniz ya da cevap verirken tereddüt yaş
adı ğı
nız
sorularla ilgili konularıfaaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz
59
MODÜL DEĞERLENDİ
RME
MODÜL DEĞERLENDİ
RME
PERFORMANS TESTİ(YETERLİ
K ÖLÇME)
Modül ile kazandı
ğı
nız yeterliği aş
ağı
daki kriterlere göre değerlendiriniz.
DEĞERLENDİ
RME KRİ
TERLERİ EVET HAYIR
1. Bilgisayarı n ilk açı lışıiçin gerekli
bağlantı larıyapmak
A) Farenin kasaya bağlantı sınıdoğ ru yaptınız mı ?
B) Klavyenin kasaya bağ lantısınıdoğ ru yaptınız
mı ?
C) Monitörün kasaya bağlantı sınıdoğ ru yaptınız
mı ?
D) UPS’in kasa ve monitör bağlantı sınıdoğru
yaptınız mı ?
2. BIOS ayarları nıdüzenlemek
A) Bilgisayarı n POST ekranı nda belirtilen
BIOS’a giriştuş u ile BIOS ekranı na girdiniz mi?
B) Bilgisayarı n açı şayarları
lı nıBIOS’tan
düzenlediniz mi?
C) BIOS’ta yaptı ğınız değ işiklikleri kaydederek
BIOS’tan çı ktı
nı zmı ?
3. Hata Mesajları nıÇözebilmek
A) Kendiniz oluş turduğ unuz hatalarıekranda hata
mesajıolarak gördünüz mü?
B) Bu hata mesajları nı n sebeplerini buldunuz
mu?
C) Bu hata mesajı na sebep olan problemi çözerek
hata mesajı nın ortadan kalktı ğ ı
nıgördünüz mü?
DEĞERLENDİ
RME
Yaptığ
ı nı
z değ
erlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğ
renme faaliyetlerini
tekrarlayı
nı
z.
60
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİ
YETİ1 CEVAP ANAHTARI
Sorular Cevaplar
1. D
2. Y
3. D
4. Y
5. Y
6. Y
7. D
8. Y
9. PS/2
10. Led
11. Transfer Süresi
12. Akü
13. Regülâsyon
14. Line-Interaktif UPS’ler
15. Sı fı
r
16. Eviriciler
ÖĞRENME FAALİ
YETİ2 CEVAP ANAHTARI
Sorular Cevaplar
1. D
2. Y
3. D
4. Y
5. Y
6. İ
şlemci Hatası
7. İ
şlemci Hatası
8. BIOS ROM Checksum Error
9. Sabit Disk Hatası
10. CMOS Battery Failed
61
ÖĞRENME FAALİ
YETİ3 CEVAP ANAHTARI
SORULAR CEVAPLAR
1. Y
2. D
3. D
4. D
5. Y
6. D
7. Y
8. POST
9. ROM - RAM
10. CMOS
11. CMOS Setup
12. F10
13. Load BIOS Defaults
Cevapları
nızı
cevap anahtarlarıile karş
ılaş
tı
rarak kendinizi değ
erlendiriniz.
62
ÖNERİ
LEN KAYNAKLAR
ÖNERİ
LEN KAYNAKLAR
http://www.pclabs.gen.tr
http://www.bidb.itu.edu.tr
http://www.donanimhaber.com
http://www.tomshardware.com.tr
http://www.safetech-ups.com/help.htm
http://www.darkhardware.com/index.php
63
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
GÜZEL Sakin, Bilgisayara GirişDers Notları
TUBITAK, Bilgisayarlar,1993
http://www.pclabs.gen.tr/
http://www.bidb.itu.edu.tr
http://www.tomshardware.com.tr
http://bilisim.istanbul.edu.tr/makaleler/kesguckay.htm
http://www.safetech-ups.com/help.htm
http://www.darkhardware.com/index.php
64