You are on page 1of 135

;fsr[ o gq ; kfd..

Eink aup`vI rogu n j`ie ||


rogu imtY hir EvKDu l`ie ||

g`eIf
srb rog k` EauKdu n`mu

srb rog k` EauKdu n`mu imSn


e'mh Bz 519, ;?eNo 10-vh, uzvhrVP-160011
c'BL (0172) 2741957
;fsr[ o gq ; kfd.. 2

GUIDE
(Healing through Divine Name, Gurbani & Faith)

All rights reserved by the publisher.

25th Edition
July, 2005
10,000 Copies.
2,40,000
(Two lakh and Forty Thousand copies)

Published by:
Sarab Rog Ka Aukhad Naam Mission,
519, Sector 10-D,
Chandigarh-160011.

Printed at:
Harjit Printing Press
S.C.F. 83, Phase-5, S.A.S.Nagar (Mohali)
Phone : 0172-2226297, 5098297
;fsr[ o gq ; kfd.. 3

qqkr` (ivSy sUcI)


pYr` ivSy pMn`/pMny
nMbr
1. muFly ivc`r 1
2. rog`~ dy mUl k`rn Eqy aup`v 3
loV qo~N v@D Eqy EsuK`vI~N ^ur`k-nS` 4
bhuqI n]d 5
icMq`, bycYnI Eqy qx`A 6
du@K ivc B`x` imT@` krky n` mMnx` 11
inMd` Eqy cuglI 15
3. Emul gux 34
4. n`m d`rU dy muK EMg 35
5. n`m jpx dI ivDI 36
6. n`m jpx dy l`B 41
7. Bros` 43
8. n`m d`rU Eqy dv`eIE`~ 57
9. n`m d`rU dI ivl@Kxq` Eqy aupwogq` 58
10. n`m d`rU vrqx dI jugqI 59
11. zrUrI not 60
12. b`xI - gurU 61
13. n`m d`rU r`hIN nivrqI qy gurmiq 61
14. rog supny ivc vI nhIN 62
15. iPr gurU s`ihb`n qy du@K ikauN E`ey ? 63
16. mUl mMqq Eqy s@q Sbd 65-79
17. sqI gurU Emrd`s n`m ismrn qy ishq kyNdr 80
KIr`~v`lI (i l` kpUrQl`)
;fsr[ o gq ; kfd.. 4

 siqgur pRs`id

Eink aup`vI rogu n j`ie ||


rogu imtY hir EvKDu l`ie ||
(pMn` 288)
pMjvyN p`iqS`h jI d` Et@l Purm`n hY ik ijhV` rog
iBMn iBMn aup`v`~ Eqy iel`j`~ n`l nhI~N j`Nd` - auh rog
piv@qr n`m dI dv`eI vrqx n`l imt j`~d` hY |
1.1 jd ik kyvl p`vn n`m s`ry rog`~ (m`nisk, srIrk
Eqy haUmY~N dy rog`~) dI k`rgr dv` hY :
srb rog k` EauKdu n`mu || (pMn` 274)
1.2 jd ik kyvl Dur kI b`xI pVHn, suxn Eqy g`aux n`l
s`ry rog k@ty j`~dy hn :
dUK rog sMq`p auqry suxI scI b`xI||
(pMn` 922)
1.3 jd ik kyvl Bros` r@Kx n`l s`ry rog imt j`~dy hn:
eyk E`s r`Khu mn m`ih ||
srb rog n`nk imit j`ih || (pMn` 288)
1.4 jd ik gurb`xI prIB`iSq sMq (kMcn k`ieE` Eqy
sd` ivg`s v`ly) dy drSn, sMgq, Coh qy crn DUV pR`pq
krn n`l duK Eqy rog imt j`~dy hn, jd ik rog qy duK q`~
vI imt j`~dy hn Egr n`m gurb`xI dI rog inv`rx SkqI
;fsr[ o gq ; kfd.. 5

iv@c ivSv`s r@Kx v`ly gurisK dI sMgq iv@c n`m Eqy


gurb`xI jpI, suxI Eqy g`eI j`vy | jy auh gurisK E`p rogI
hY, aus dy rog vI imt j`~dy hn |
1.5 jd ik rog`~ dy EnukUl ksrq j`~ wog EiBE`s krn
n`l bhuq s`ry rog Gt j`~ imt j`~dy hn |
1.6 jd ik rog`~ nUM mu@K r@K ky EnukUl Eqy QoVHI ^ur`k K`x
n`l bhuq s`ry rog Gt j`~ imt j`~dy hn |
1.7 jd ik gurduE`ry iv@c J`VU dyx, B~`fy m`~jx, E`id n`l
vI rog cly j`~dy hn| pbilk Ed`irE`~ dI syv` Eqy praupk`r
n`l rog`~ nUM T@lH pY j`~dI hY |
1.8 auh ikhV` rog hY jo p`vn n`m, s@cI b`xI, pUrn
Bros`, EnukUl ksrq, mun`isb ^ur`k Eqy syv` qy praupk`r
dy n`l nhI~N j`vyg` ? inrsMdyh EYs` rog koeI nhI~N hY | jd
ik ieh ivDI n`m, gurb`xI, Bros`, vrijS, ^ur`k, syv`,
dv`eI Eqy srjrI dy n`l n`l vrqI j` skdI hY, ies qrH`~
krn n`l rog nivrqI Eqy kMtrol hor vI srl ho j`~d` hY|
Egr rog dv`eIE`~ p@Ko~ l`iel`j hY, q`~ vI n`m d`rU n`l
rog dUr ho j`vyg` j`~ G@to G@t k`bU iv@c E` j`vyg`| ijs n`m
dy sh`ry KMf Eqy bRihmMf cl rhy hn, aus srb ivE`pk
n`m SkqI E@gy rog nivrqI iek bhuq m`mUlI Kyf hY | ies
v`sqy, n`m d`rU dI k`rgrq` ivc pUrn Bros` rKidE`~
hoieE`~, ies ivDI nUM idRVHq` n`l Epn`aux` hY |
;fsr[ o gq ; kfd.. 6

2. rog`~ dy mUl k`rn Eqy aup`v


siqgurU jI d` &urm`n hY :
n`m EauKDu ijh irdY ihq`vY ||
q`ih rogu supnY nhI E`vY ||
hir EauKDu sB Gt hY B`eI ||
gur pUrY ibnu ibiD n bn`eI ||
guir pUrY sMjmu kir dIE` ||
n`nk qau iPir dUK n QIE` || (pMn` 259)
ies Purm`n qoN sp@St hY ik n`m rUpI dv`eI ijs dy
ihrdy iv@c ipE`rI l@g j`vy, aus nUM supny iv@c vI koeI rog
nhIN l@g skd` | EiDE`qmk m`rg qy ieh Ev@sQ` s`fI
mMizl hY | n`m dI dv`eI hr iek dy EMdr hY pRMqU ieh gurU
jI dI d@sI hoeI jugqI Enus`r hI auplBD huMdI hY | jugqI dy
n`l n`l gurb`xI iv@c id@qy hoey sMjm dI p`lx` krnI vI
zrUrI hY | Egr siqgurU jI vloN id@qI hoeI jugqI Eqy
sMjm dI pUrI p`lx` krdy hoey n`m b`xI n`l juVy rhIey q`~
EsI~N E`pxI mMizl ErQ`q ihrdy iv@c n`m v`sqy inrMqr
ipE`r r@Kx dI EvsQ` vl vDdy j`v`~gy | ies m`rg qy
clx n`l s`ry rog`~ qoN Cutk`r` iml j`vyg` | hyT`~ id@qy hoey
rog`~ dy k`rn qy aup`v gurb`xI iv@c id@qI hoeI jugqI Eqy
;fsr[ o gq ; kfd.. 7

sMjm qy E`D`rq hn :
2.1 k`rn : loV qo~N v@D, EsuK`vI~N, bhuq B`rI Eqy
ctptI ^ur`k, k`hlI k`hlI K`x` :
EiDk suE`d rog EiDk`eI
ibnu gur shju n p`ieE` || (pMn` 1255)
au p `v : K`x pIx v@l pUr` iDE`n idMdy hoey s`d`,
QoV` Eqy sihjy sihjy K`x` | srIr dI loV Enus`r Eqy rog
nivrqI iv@c sh`eI ^ur`k dI vrqoN | jy loV mihsUs hovy q`~
^ur`k m`hr dI sl`h leI j` skdI hY Eqy nYcropYQI dIE`~
^ur`k`~ nUM Ezm`ieE` j` skd` hY |
2.2 k`rn : nS`
Sr`b Eqy hor s`ry nSy, BMg, E&Im, fof,y qm`kU, zrd`,
nSy dIE`~ golIE`~, ieiqE`id mn Eqy qn iv@c ivg`V pYd`
krdy hn | ies v`sqy dyh Erogq` pR`pq krn leI ienH`~ d`
pUrn iqE`g krn` c`hId` hY :
ijqu pIqY miq dUir hoie brlu pvY ivic E`ie||
E`px` pr`ieE` n pC`xeI Ksmhu Dky
K ` i e | |
ijqu pIqY Ksmu ivsrY drgh imlY sj`ie||
JUT` mdu mUil n pIceI jy k` p`ir vs`ie||
(pMn` 554)
;fsr[ o gq ; kfd.. 8

aup`v: s`ry niSE`~ d` iqE`g |


2.3 k`rn: bhuqI nINd
au p `v: QoV` pRMqU loV Enus`r sOMx` | gUhVI nIN~d
qkrIbn 3-4 GMty v`sqy E`aNu~dI hY | E`m qOr qy gUhVI nIN~d
qoN~ b`Ed, supn EvsQ`, iPr nIN~d, supn EvsQ`, iPr nIN~d
dy c@kr iv@c pY j`eId` hY| auqm q`~ ieh hY ik gUhVI nIN~d qoN
b`Ed auT j`eIey, n`m iDE`eIey Eqy ieSn`n, ibhqr hY
ik kysIN~ ieSn`n kr ky Bjn bMdgI ivc ju@t j`eIey | loV
Enus`r Eqy idn ivc kMm k`j leI pUrI s`vD`nq` Eqy
cusqI v`sqy dob`r` sO~N skdy h`~| jy ieh nhIN ho skd` q`~ 4
qoN 6 GMty dI nI~Nd b`Ed zrUr auT j`x` c`hId` hY| jy 10 vjy
su@q` j`vy, 4 vjy q`~ auT hI j`x` c`hId` hY| not krn v`lI
g@l ieh hY ik supinE`~ n`l rog vDdy hn Eqy mn-qn
kmzor huMdy hn | 'su l p sI inM d R ` ' siqgurU jI d` hukm hY|
pRMqU j`gx ivc hT nhI~N krn` Eqy su@qy rihx dI E`ls vI
iqE`gxI hY| iehn`~ moty EsUl`~ nUM mu@K rKidE`~ hoieE`~ E`px`
sOx d` sm`~ nIwq krn` hY| ieh loV Enus`r vD`ieE`
Gt`ieE` j` skd` hY:
Elp Eh`r sulp sI inMdR` dw` iCm` qn pRIiq||
sIl sMqoK sd` inrb`ihbo hÕYbo iqRgux EqIiq||
(Sbd hz`ry p`: 10)
2.4 k`rn : fr
;fsr[ o gq ; kfd.. 9

au p `v : n` frn` Eqy n` fr`aux` :


BY k`hU kau dyq nih nih BY m`nq E`n||
khu n`nk suin ry mn` igE`nI q`ih bK`in||
(pMn` 1427)
inrBau jpY sgl Bau imtY|| (pMn` 293)
fr-icMq` nUM m`rn b`ry suJ`E E@gy id@qy gey hn |
2.5 k`rn : icMq`, bycYnI Eqy qx`au ivc rihx` |
aup`v : ieh spSt hY ik fr, icMq`, bycYnI Eqy
qx`au rog`~ dy Eihm mUl k`rn hn | ies v`sqy, nroey mn
qn v`sqy iehn`~ qy k`bU p`aux` EiqEMq zrUrI hY | iehn`~ qy
k`bU p`aux v`sqy hyT iliKE`~ nukiqE`~ qy ivc`r Eqy Eml
krn dI loV hY:
(a) fr, icMq`, bycYnI Eqy qx`au mn qn nUM g`ldy hn Eqy
rog`~ dy v@fy mUl k`rn hn | icMq` d` rog q`~ sB nUM Gux v`~g
K`eI j`~d` hY | ies v`sqy idRVH &Ysl` krn dI loV hY ik rog`~
dy iehn`~ k`rn`~ nUM imt`aux v`sqy pUr` wqn Eqy hr hIl`
krn` hY :
(1) vfy vfy jo dIsih lo g ||
iqn kau ibE`pY icMq` rog || (pMn` 188)
;fsr[ o gq ; kfd.. 10

(2) icM q q hI dIsY sBu ko i e ||


cyqih eyku qhI suKu hoie || (pMn` 932)
3) n` kir icM q icM q ` hY krqy ||
hir dyvY jil Qil jMq` sB qY|| (pMn` 1070)
(E) iehn`~ kr ky mn d` sMquln ^r`b ho j`~d` hY Eqy TIk
&Ysly nhIN huMdy, ijs krky fr Eqy icMq` dy k`rn`~ ivc v`D`
ho j`~d` hY |
icMq` j`il qnu j`ilE` bYr`gIEVy||
(pMn` 1104)
(e) ikauN frIey Eqy icMq` krIey Egr s`fy krm s@cy hn
ikauNik ik E`pxy kIqy d` hI Pl imlx` hY Eqy prmy S r
d` iens`& pUr` Eqy s@c` hY :
(1) so frY ij p`p km`vd` DrmI ivgsyqu||
qUM sc` E`ip inE`au scu q` frIEY kyqu||
(pMn` 84)
(2) E`py bIij E`py hI K`hu | | (pMn` 4)
(s) ikauN frIey Eqy icMq` ikauN~ krIey jd ik n` s`fy h@Q
ivc kuJ hY Eqy n` hI iksy hor dy h@Q ivc kuJ hY ? sB kuJ
krq`r dy hukm EMdr hoieE` sI, ho irh` hY Eqy hovyg`|
kyvl auh hI krn kr`vxh`r hY :
krx k`rx pRBu eyku hY dUsr n`hI koie||
;fsr[ o gq ; kfd.. 11

n`nk iqsu bilh`rxY jil Qil mhIEil soie||


(pMn` 276)
( h ) v`ihgurU jI d` hukm s@c` Eqy inrml hY | aus dy krm
s@cy qy inrml hn| hox` sB kuJ aus dy hukm ivc hY, iPr
ikauN frIey?
(1) sc` qy r ` hu k mu sc` &u r m`xu ||
sc` qyr` krmu sc` nIs`xu || (pMn` 463)
(2) frIEY q`~ jy ikCu E`p dU kIcY
sBu krq` E`pxI kl` vD`ey|| (pMn` 308)
(k) jdoN koeI sMkt E`eyg`, inpt lv`~gy, pihl`~ hI ikauN
icMq` krIey ? folx` nhI~N c`hId` Eqy isrjnh`r qy rKxh`r
pRBU qy Bros` rKx` c`hId` hY :
qU k`hy folih pR`xIE` quDu r`KYg` isrjxh`ru||
ijn pYd`ieis qU kIE` soeI dyie E`D`ru||
(pMn` 724)
(K) icMq` auh kry ijs ny jgq nUM pYd` kIq` hY Eqy sMB`l
irh` hY | EsIN~ ikauN icMq` krIey ?
(1) n`nk jM q au p `ie kY sMm`ly sBn`h ||
;fsr[ o gq ; kfd.. 12

ijin krqY krx` kIE` icMq` iB krxI q`h||


so krq` icMq` kry ijin aup`ieE` jgu||
(pMn` 467)
(2) n`nk icMq` miq krhu icMq` iqs hI hyie||
jl mih jMq aup`ieEnu iqn` iB rojI dyie||
AQY htu n cleI n` ko ikrs kryie||
(pMn` 955)
(g) jd ik ieQy EsI~N s`ry kyvl mus`&r h`~ qy sB kuJ
n`Sv`n hY, icMq` qd krIey Egr ExhoxI Gtn` v`pr skdI
hovy | ausd` hukm Et@l hY, ieh w`d rK ky hmyS` EicMqy
rhIey :
icMq` q` kI kIjIEY jo EnhonI hoie||
iehu m`rgu sMs`r ko n`nk iQru nhI koie||
(pMn` 1428)
(G) sMkt smyN gurb`xI Eqy n`m j`p krn Eqy suxn n`l
mn d` sMquln k`iem ho j`~d` hY Eqy ikRp`lU siqgurU jI keI
ivDIE`~ Eqy aup`au ds idMdy hn ijnH`~ n`l muSkl`~ h@l ho
j`~dIE`~ hn Eqy ivGn n`s ho j`~dy hn :
(1) koit pr`D hm`ry KMfhu Eink ibDI smJ`vhu||
;fsr[ o gq ; kfd.. 13

hm EigE`n Elp miq QorI


qum E`pn ibrdu rK`vhu || (pMn` 674)
(2) jh muskl hovY Eiq B`rI ||
hir ko n`mu iKn m`ih auD`rI || (pMn` 264)
(X) frn Eqy icMq` krn dI bj`ey, B`x` im@T` kr ky
mMnIey ijs n`l siqgurU jI dI imhr Eqy ^uSI pR`pq ho
j`vygI Eqy sMkt tl j`vyg` qy k`rj pUr` ho j`vyg` |
B`x` mMny so suKu p`ey B`xy ivic suKu p`ied`||
(pMn` 1063)
(c) frIey ikauN jd ik :
r`K` eyku hm`r` suE`mI ||
sgl Gt` k` EMqrj`mI || (pMn` 1136)
ikauN n` EicMqy rhIey jd ik :
soie EicMq` j`ig EicMq` ||
jh` kh`~ pRBu qUM vrqMq`|| (pMn` 1136)
(C) ikauN n` ins@l ho ky rhIey jd ik m`rn jIv`lx v`l`
prmySr E`p hY :
hir ibnu koeI m`ir jIv`il n skY
mn hoie inicMd inslu hoie rhIEY||(pMn` 594)
;fsr[ o gq ; kfd.. 14

(j) jd ik icMq` Eqy fr d` jVo~HN n`s qd hI hox` hY jdoN


n`m mn ivc v@s j`vyg`, q`~ qy n`m Eqy gurb`xI nUM hr
vkq jpdy Eqy suxdy rhIey| gurb`xI d` ivc`r kr ky
id@qI geI isiKE` Eqy igE`n idRVH krdy rhIey q`ik n`m
mn ivc v@sy :
j` kY EicMqu vsY min E`ie ||
q` kau icMq` kqhUM n`ih|| (pMn` 186)
2.6 k`rn: du@K ivc B`x` imT@` kr ky n` mMnx` |
au p `v: B`x` imT@` kr ky mMnx` hY ikauNik :
(a) sB kuJ pRm`qm` dy hukm ivc ho irh` hY | duK suK
vI aus dy hukm ivc imldy hn :
(1) hu k mY EM d ir sBu ko b`hir hu k m n ko i e||
(pMn` 1)
(2) hu k mI auqmu nIcu
hukim iliK duK suK p`eIEih|| (pMn` 1)
(E) ieh smJx dI loV hY ik jd s`nUM E`pxy kIqy d` Pl
iml irh` hY q`~ dUijE`~ nUM doS dyx dI Q`~ ikau ~ n` duK ivc
sihnSIl rhIey qy duK nUM suK krky j`xIey :
ddY dosu n dyaU iksY dosu krMm` E`piNxE` ||
jo mY kIE` so mY p`ieE` dosu n dIjY Evr jn` ||
;fsr[ o gq ; kfd.. 15

(pMn` 433)
(e) jd kIqy hoey d` Pl imlx` hI hY Eqy lyK`N ny nhIN
imtx`, q`~ ikaNu n` kOVy im@Ty Pl`~ nUM iek sm`n j`xIey :
lyKu n imteI hy sKI jo iliKE` krq`ir||
(pMn` 937)
pRMqU ieh vI n` B@ulIey ik gurb`xI Eqy n`m jpx,
suxn Eqy mMnx n`l p`p Eqy du@K k@ty j`Ndy hn :
pRB kY ismrin dUKu jmu nsY|| (pMn` 262)
ies v`sqy ies auqm kMm ivc hr vkq juty rhIey | iPr
vI ijhV` du@K Bogx` pvy aus nUM iKVy m@Qy BogIey | BgqI vI
lyK`~ Eqy hukm muq`ibk hI hoxI hY :
sy ismrih ijn E`ip ismr`ey|| (pMn` 263)
iPr vI sd` audm krdy rihx` hY:
audmu krq sIql mn Bey ||
m`rig clq sgl duK gey|| (pMn` 201)
(s) jd d@uK ivc duKI rihx n`l du@K vDd` hY, ikauN~ik :
(1) qn mn gldy hn Eqy ishq ivgVdI hY ;
(2) mn d` sMquln ^r`b hox krky, TIk &Ysly nhIN ho
skdy | ikauN n`, du@K nUM B`xy ivc k@t ky, suKI ho rhIey :
;fsr[ o gq ; kfd.. 16

(i) jb lgu hukmu n bUJq` qb hI lau duKIE`||


gur imil hukmu pC`ixE` qb hI qy suKIE`||
(pMn` 400)
(ii) duK ivic jIau jl`ieE` duKIE` cilE` roie||
n`nk isPqI riqE` mnu qnu hirE` hoie||
(pMn` 1240)
mqq qu
(iii) sgly dU K EM i m qu kir pIvY
b`huiV dUKu n p`ied`|| (pMn` 1034)
(iv) B`x` mM n y sd` su K u ho i e|| (pMn` 364)
(h) jy prmySr ny 10 suK
@ id@qy hn Eqy n`l iek duK
@ vI,
id@qy hoey suK
@ `~ nUM mn ivc rK ky, duK
@ nUM vI prmySr dI d`q
smJdy hoey DMnv`d ivc rhIey,jdik hor koeI c`r` nhIN hY:
ds bsqU ly p`CY p`vY ||
eyk bsqu k`rin ibKoit gv`vY ||
eyk BI n dyie ds BI ihir lyie||
qau mUV` khu kh` kryie ||
ijsu T`kur isau n`hI c`r` ||
q` kau kIjY sd nmsk`r` || (pMn` 268)
kyiqE` dUK BUK sd m`r||
;fsr[ o gq ; kfd.. 17

eyih iB d`iq qyrI d`q`r|| (pMn` 5)


(k) jd ik s`r` sMs`r hI duKI hY Eqy EsIMN kyvl mus`iPr
h`~ ikau~N n` du@K nUM d`rU smJdy hoey n`m nUM E`D`r bx` ky suKI
ho j`eIey ?
(1) du K u d`rU su K u ro g u BieE`
j` suKu q`im n hoeI || (pMn` 469)
(2) iqn` EnM d u sd` su K u hY
ijn` scu n`mu E`D`r || (pMn` 36)
(3) ifT` sBu sM s `ru su K u n n`m ibnu ||
qnu Dnu hosI C`ru j`xY koie jnu || (pMn` 322)
(K) ros ikauN~ n` iqE`gIey jd ik B`x` imT@` mMnx n`l
c`r gux` d`q`~ iml j`~dIE`~ hn :
ijs kI bsqu iqsu E`gY r`KY ||
pqB kI E`igE` m`nY m`QY ||
aus qy caugun krY inh`lu ||
n`nk s`ihbu sd` dieE`lu || (pMn` 268)
(g) B`x` im@T` krky mMnx` is@KI d` mUl isD`~q hY | E`pxIE`~
isE`xp`~ C@f ky siqgurU jI dIE`~ ^uSIE`~ pR`pq krn v`sqy,
siqgurU jI dI isiKE` ieMn ibMn mMnx ivc hI s`f` Bl` hY:
gur kY B`xY jo clY duKu n p`vY koie|| (pMn` 31)
;fsr[ o gq ; kfd.. 18

duK suK Eqy m`n Epm`n nUM br`br smJ ky B`x` im@T`
krky mMnx` hY | mn nUM Eihrx dI qrH`~ Efol bx` ky gurmiq
m`rg qy clx d` idRVH wqn krn` hY |
2.7 k`rn : F`aU rucI Eqy inr`sq`
aup`v : dyh Erogq` dI pR`pqI Eqy jIvn ivc s&lq`
v`sqy iehn`~ m`nisk rog`~ nMU dUr krn` EiqEMq zrUrI hY |
gurmuiK dI inS`nI ieh hY ik auh sd` EnMd ivc rihMd` hY :
(1) n`nk Bgq` sd` ivg`su|| (jpujI s`ihb pMn` 2)
c`au Eqy pRm
y~ n`l BgqI krn n`l F`aU rucI Eqy inr`sq`
dUr hud
M I hY Eqy cVHdI kl` qy EnMd dI pR`pqI hud
M I hY:
(2) n`nk n`m cVH d I kl`||
qyry B`xy srb@q d` Bl`|| (Erd`is)
(3) krih Bgiq E`qm kY c`ie||
pRB Epny isau rhih sm`ie|| (pMn` 286)
sd` EnMd Eqy cVHdIE`~ kl`~ ivc rihx` |
2.8 k`rn: d@uK sMq`p Eqy gm gRsq rihx`| ieh
EOgux mn qn nUM g`ldy hn |
dUK rog sMq`p auqry suxI scI b`xI||(pMn` 922)
;fsr[ o gq ; kfd.. 19

2.9 k`rn: inMd` Eqy cuglI


au p `v: inMd` Eqy cuglI n` krnI Eqy n` hI suxnI|
siqgurU jI d` &urm`n hY:
(1) inMd` BlI iksY kI n`hI mnmuK mugD krMin||
muh k`ly iqn inMdk` nrky Goir pvMin||
(pMn` 755)
(2) ijsu EMdir cuglI cuglo vjY
kIq` kriqE` As d` sBu gieE`||
inq cuglI kry ExhodI pr`eI
muhu kiF n skY As d` k`l` BieE`||
(pMn` 308)
iksy ivEkqI, m`Vy j`~ cMgy dI inMd` nhIN krnI c`hIdI,
ikauNik sB kuJ prmySr E`p hI kr krv` irh` hY| jy
E`px` &rz inB`aNu~idE`~ hoieE`~ m`Vy ivEkqI b`ry irport
krnI pY~NdI hY q`~ aus dI krqUq shI ibE`n krnI zrUrI hY
pRMqU ies qo~N iel`v` m`Vy nUM vI m`V` kihx` j`~ suxn` inMd` hY
| ies n`l aus dy p`p Do ky inMdk E`pxy qy c`VH lY~Nd` hY|
rogI ivEkqI v`sqy bhuq zrUrI hY ik inMd` krn Eqy suxn
qo~N E`pxy E`p nUM bc`eI r@Ky ikauN~ik inMd` krn Eqy suxn
;fsr[ o gq ; kfd.. 20

n`l rog vDd` hY | Bgq rivd`s jI d` piv@qr &urm`n hY:


(3) jy Ahu ETsiT qIrQ n`vY
~`vY||
jy Ahu duE`ds isl` pUj`vY||
jy Ahu kUp qt` dyv`vY||
krY inMd sB ibrQ` j`vY|| (pMn` 875)
jy koeI ivEkqI 68 qIrQ`~ dy ieSn`n kry, jy b`r`~
iSvilMg`~ dI pUj` kry Eqy lok`~ dy Bly leI KUh, ql`b E`id
BI lv`vy, aus dI s`rI imhnq ivErQ j`vygI Egr auh
inMd` krd` hY :
2.10 k`rn : gu@s` Eqy icVicV`px
kqq oDu k`ieE` kau g`lY||
(1) k`mu k
ijau~ kMcn soh`g` F`lY|| (pMn` 932)
ijvyN soh`g` (kuT`lI ivc p`ey) sony nUM nrm kr idMd`
hY, iqvyN~ k`m Eqy gu@s` srIr nUM inrbl kr idMd` hY, g`l
idMd` hY |
au p `v : mn qoN gu@s` imt` ky, bury d` Bl` krn n`l
dyhI nUM rog nhI~N lgd` Eqy sB kuJ dI pR`pqI ho j`~dI hY |
b`b` PrId jI d` Purm`n hY :
(2) PrId` bury d` Bl` kir gus` min n hF`ie||
dyhI rogu n lgeI plY sBu ikCu p`ie||
;fsr[ o gq ; kfd.. 21

(pMn` 1382)
gu@s` iqE`g ky DIrj ivc rihx` c`hId` hY :
(3) DIrj D`mu bx`ie iehY qnu
buDu su dIpk ijauN auijE`rY|| (p`qS`hI 10)
2.11 (a) k`rn : KrvH` Eqy kOV` bolx` :
(1) n`nk iPkY boilEY qnu mnu iPk` hoie||
(pMn` 473)
au p `v : imT@` bolx` :
(2) imTqu nIvI n`nk` gux cMigE`eIE` qqu||
(pMn` 470)
(E) k`rn : bhuq bolx`
aup`v : sMjm n`l bolx`:
lbu loBu EhMk`ru qij iqRsn`
bhuqu n`hI bolx` || (pMn` 918)
2.12 k`rn : k`hl Eqy auq`vl`px :
au p `v : iehn`~ EOgux`~ nUM iqE`gx` hY ikaNu~ik krq`r
dy hukm ivc sB kuJ hox` hY | sPlq` imldI hY, auqS`h,
audm, imhnq Eqy lgn n`l, n` ik k`hl Eqy auq`vlypx
n`l | ies v`sqy duinE`vI Eqy EiDE`qmk inS`inE`~
v`sqy ivauNqbMdI, audm Eqy imhnq krnI hY pr sihj Eqy
;fsr[ o gq ; kfd.. 22

sMqoK ivc |
(1) j`ie puChu soh`gxI qusI r`ivE` iknI guNxI||
shij sMqoiK sIg`rIE` imT` bolxI ||
(pMn` 17)
gurmuiK sihj ivc hI BgqI Eqy s`ry kMm-k`j krd`
hY Eqy sihj ivc hI j`gd` Eqy sONd` hY :
(2) shjy j`gY shjy sovY ||
gurmuiK Enidnu ausqiq hovY || (pMn` 646)
(3) shjy j`gxu shjy soie ||
shjy hoq` j`ie su hoie || (pMn` 236)
2.13 (a) k`rn : ru@K`px, E@KVpx Eqy bdqmIzI:
ieh gMBIr EOgux m`nisk rog dI inS`nI hn Eqy qn
nUM vI rogI krdy hn |
au p `v : im@T`, s@c`, inmMRq` BrpUr Eqy vDIE`
vrq`r` D`rn krn` hY ikauN~ik sB prmySr d` srUp hn
Eqy sB hI auqm hn |
(1) Evil Elh nU r u au p `ieE`
kudriq ky sB bMdy ||
eyk nUr qy sBu jgu aupijE`
kaun Bly ko mMdy ||1||
;fsr[ o gq ; kfd.. 23

log` Brim n BUlhu B`eI ||


K`ilku Klk Klk mih K`ilku
pUir rihA s sqqb T`~eI|| (pMn` 1349-1350)
(2) n`nk au q mu nIcu n ko i e|| (pMn` 7)
(E) k`rn : EiBm`n qy hY~NkVb`zI :
aup`v : ieh EOg
o x
u iqE`g ky gurmuiK v`l` jIvn
D`rn krn` c`hId` hY | gurmuiK dy nyVy rog nhIN E` skd`
ikauNi~ k auh hr Q`~ Eqy hr iek ivc prmySr vyKd` hoieE`
E`pxy E`p nUM sB qoN nIv`~ smJd` hY jd ik Esl ivc auh
sB qoN auc`@ hud
M ` hY | sB nUM prmySr d` prq@K srUp j`x ky
pUjd` hY | ijQy ieh EvsQ` c`A, EnMd Eqy praupk`r n`l
BrpUr hY, auQy bylV o I~NdI Eqy inr`sq` qoN~ auqpMn mMdgI dI
B`vn` iek gMBIr EOgx u hY| ies Byd nUM smJx dI loV hY:
(1) krn n su n Y k`hU kI inM d ` ||
sB qy j`nY E`ps kau mMd` || (pMn` 274)
(2) mn qy ibnsY sgl` Brmu ||
p`rbqqhmu
kir pUjY sgl p`rb h mu || (pMn` 274)
EMhk`rI d` mn qn gld` hY Eqy KuE`r huMd` hY |
inm`xy nUM sB suK imldy hn | pYr`~ Q@ly DrqI Eqy DrqI ivc
p`xI hY | gurmuiK E`pxy E`p nUM p`xI inE`eI~N EMdroN nIv`~
;fsr[ o gq ; kfd.. 24

smJd` hY| b`hroN T`T` b`g` rKd` hY :


(3) suKI bsY mskInIE` E`pu inv`ir qly||
bfy bfy EhMk`rIE` n`nk grib gly||
(pMn` 278)
inmrq` Eqy suSIlq` D`rx krnI c`hIdI hY |
2.14 k`rn : eIrK` :
ijsu EMdir q`iq pr`eI hovY
iqs d` kdy n hovI Bl`|| (pMn` 308)
ijs dy EMdr pr`eI eIrK` hovy, aus d` E`px` BI kdy
Bl` nhIN huMd` |
au p `v : eIrK` ikauN~ krIey jdik sB nUM prmySr
E`p hI d`q`~ idMd` hY ? s`V` r@Kx n`l E`px` mn Eqy qn
hI sVd` hY | aus d` kuJ nhI~N ivgVd` ijs dy b`ry eIrK`
kIqI j`~dI hY :
sBn` jIE` k` ieku d`q` so mY ivsir n j`eI||
(pMn` 2)
ies v`sqy eIrK` iblkul nhI~N krnI c`hIdI |
2.15 k`rn : vYr ivroD Eqy bdl` laU rucI|
au p `v : vYr ivroD Eqy bdl` laU rucI qn mn qoN~
imt` dyeIey :
;fsr[ o gq ; kfd.. 25

(1) vv` vYru n krIEY k`hU ||


Gt Gt EMqir bRhm sm`hU || (pMn` 259)
(2) pr k` bu r ` n r`Khu cIq ||
qum kau duKu nhI~ B`eI mIq || (pMn` 386)
iKm` D`rn krnI Eqy sB n`l ipE`r krn` c`hId` hY :
bqq qu
(3) iKm` ghI b qu sIl sMqoKM ||
rogu n ibE`pY n` jm doKM || (pMn` 223)
2.16 k`rn : iGRx`
aup`v : iGRx` z`q, pyS`, EmIrI, ZrIbI, i&rk`,
Drm, nsl, rMg ieiqE`id dy E`D`r qy kIqI j`~dI hY |
gurmiq Enus`r iksy n`l vI n&rq krnI vrijq hY ikaNu~ik
s`irE`~ ivc p`rbRhm d` v`s` hY | gurmuiK sB ivc prmySr
vyKd` hoieE` sB n`l ipE`r krd` hY | rog`~ qoN Cutk`r`
p`aux v`sqy gurmuiK v`lI ibrqI D`rn krnI c`hIdI
hY| iGRx` d` pUrn iqE`g krky sB n`l ipE`r krn`
c`hId` hY|
2.17 k`rn : p`p Eqy m`Vy krm |
aup `v : iehn`~ n`l mn qn gldy hn Eqy rog pYd`
huMdy hn | p`p`~ nUM iqE`g ky E`pxy srUp dI pC`x krn n`l
sog, ivjog Eqy sMq`p nhIN lgdy :
;fsr[ o gq ; kfd.. 26

p`pu bur` p`pI kau ipE`r` ||


p`ip ldy p`py p`s`r` ||
prhir p`pu pC`xY E`pu ||
n` iqsu sogu ivjogu sMq`pu || (pMn` 935)
2.18 k`rn : JUT bolx` Eqy JUT d` vrq`r` | JUT
bolx Eqy kUV km`aux n`l ishq ivgVdI hY, pRm`qm` qoN
dUrI vDdI hY Eqy Suhrq m`VI huMdI hY :
JUT ivk`r mh` duKu dyh || (pMn` 352)
au p `v : s@c bolx` Eqy s@c` E`c`r D`rn krn` hY:
schu ArY sBu ko aupir scu E`c`ru|| (pMn` 62)
2.19 (a) k`rn : duikrq :
mun`&`-^orI, h@k qoN v@D &Is, B`V` qy ivE`j lYxy, h@k
m`rn`, ifaUtI qoN ExgihlI krnI, jUE`b`zI qy
s@t`b`zI, aus`rI dy kMm`~ ivc ms`l` qy sm@grI G@t l`auxy,
hyr`-PyrI n`l Dn km`aux`, ieiqE`id duikrq dIE`~ kuJ
aud`hrx`~ hn | ienH`~ mMdy kMm`~ qy burI G`l n`l qn mn mYly
qy kmzor huMdy hn|
aup`v : gurmiq ivc s`ry mMdy kMm vrijq hn ikaNui~ k
:
(1) mMd` cMg` E`px` E`py hI kIq` p`vx`||
(pMn` 470)
;fsr[ o gq ; kfd.. 27

(2) ijqu kIq` p`eIEY E`px`


s` G`l burI ikau G`lIEY ||
mMd` mUil n kIceI
dy lMmI ndir inh`lIEY || (pMn` 474)
(E) k`rn : v@FI-^orI : iehn`~ n`l mn qn
gldy hn Eqy rog pYd` huMdy hn | ieh kMm vrijq hn:
vFI lY kY hku gv`ey ||
jy ko puCY q` piV sux`ey || (pMn` 951)
au p `v : Drm dI ikrq kr ky dsvMD kFx` Eqy SuB
krm`~ qoN kdy ipCy nhI~N htx` | ienH`~ n`l qn mn nroey ho
j`xgy | rog dUr ho j`xgy :
(1) sM i g dy K Y krxh`r` k`ie p`pu km`eIEY | |
kqqq kIjY n`mu lIjY nrik mUil n j`eIEY||
su i k
(pMn` 461)
(2) G`il K`ie ikCu hQhu dy i e||
n`nk r`hu pC`xih syie|| (pMn` 1245)
2.20 k`rn : kpt qy v@l-C@l:
kpt qy v@l-C@l nUM E`pdy E`c`r d` E`D`r bx`aux`
Eqy E`pxy mnorQ`~ dI pUrqI kpt qy v@l-C@l r`hI~N krnI,
iehn`~ dI gurmiq ivc s^q mn`hI hY | kpt qy v@l-C@l
;fsr[ o gq ; kfd.. 28

n`l qn mn mYly qy kmzor huMdy hn Eqy prmySr qoN~ dUrI


vDdI hY | BgqI Pld`iek nhIN~ huMdI :
(1) hir hir krih inq kptu km`vih
ihrd` suDu n hoeI ||
Enidnu krm krih bhuqyry
supnY suKu n hoeI || (pMn` 732)
(2) ijn` EM q ir kptu ivk`ru hY
iqn` roie ikE` kIjY ||
hir krq` sBu ikCu j`xd`
isir rog hQu dIjY || (pMn` 450)
au p `v : kpt qy v@l-C@l d` pUrn iqE`g |
2.21 k`rn : corI qy T@gI :
iehn`~ n`l qn-mn mYly qy kmzor huMdy hn | corI qy
T@gI n`l km`ey hoey Dn ivcoN~ kiFE` dsvMD gurU Gr nUM
prv`n nhIN hY :
(1) co r u sl`hy cIqu n BIjY | |
jy bdI kry q` qsU n CIjY||
cor kI h`m` Bry n koie||
coru kIE` cMg` ikau hoie|| (pMn` 662)
(2) jy mo h `k` Gru mu h Y Gru mu i h ipqrI dy i e||
;fsr[ o gq ; kfd.. 29

EgY vsqu isW`xIEY ipqrI cor kryie||


vFIEih hQ dl`l ky musPI eyh kryie||
(pMn` 472)
auprokq &urm`n qoN mur`d hY ik Egr koeI ivEkqI
ipqr`~ dy auD`r v`sqy T@gI dI km`eI ivcoN pMfq`~ nUM pRS`id
Ck`aNu~d` hY j`~ d`n puMn idMd` hY, Drmr`j vloN T@gI dy m`l
dI pC`x hox kr ky ip@qr corI dy Epr`D dy B`gI bxdy hn
Eqy pMfq`~ dy dl`l hox kr ky h@Q v@Fy j`~dy hn |
au p `v : corI T@gI dI Q`~ ds`~ nOh`~ dI suikrq ivcoN hI
d`n puMn krn` j`~ dsvMD kFx` prmySr dI drg`h ivc
prv`n huMd` hY :
(3) n`nk EgY so imlY ij Kty G`ly dy i e ||
(pMn` 472)
2.22 k`rn : buirE`eI
bury i^E`l, bury mnsUby qy bury krm mn qn nUM Epiv@qr
qy inrbl krdy hn :
bur` kry su kyh` isJY ||
E`pxY roih E`py hI dJY ||
mnmuiK kml` rgVY luJY ||
gurmuiK hoie iqsu sB ikCu suJY|| (pMn` 1418)
;fsr[ o gq ; kfd.. 30

aup`v : buirE`eI d` iqE`g qy srb@q d` Bl`


mMgx` qy krn`, gurmuiK jIvn leI zrUrI hY |
2.23 k`rn : p`KMf :
EslIEq nUM Cup`aux v`sqy FoNg rcxy, EMdroN hor qy
b`hroN~ hor hox`, EMdroN T@g hox` qy b`hroN~ s`D qy DrmI hox
d` idK`v` krn`, ieiqE`id - sB p`KMf hn | ieh mn
qn nUM Epiv@qr qy kmzor krdy hn :
p`KMf p`KMf kir kir Brmy
loBu p`KMfu jig buirE`ry ||
hliq pliq duKd`eI hovih
jmk`lu KV` isir m`ry || (pMn` 981)
au p `v: p`KMf iqE`gx` Eqy prm`qm` n`l s@cy idloN
ipE`r krn` :
idlhu muhbiq ijMn Ê syeI sicE` ||
ijn Ê min horu muiK horu is k`~Fy kicE`||
(pMn` 488)
2.24 k`rn : vDyry k`m v`Sn` rKxI Eqy k`m ivc
Kicq hox` :
inmK k`m suE`d k`rix koit idns duKu p`vih||
GrI muhq rMg m`xih
;fsr[ o gq ; kfd.. 31

iPir bhuir bhuir pCuq`vih || (pMn` 403)


ErQ : hy EMnHy jIv! QoV` ijqn` sm`~ k`m dy suE`d dI
K`qr (iPr) qUM kRoV`~ hI idn du@K sh`rd` hYN~| qUM GVI do
GVIE`~ mOj`~ m`xd` hYN, aus qoN~ ipCoN muV muV pCq`auN~d` hYN|
au p `v : k`m ivc sMjm Eqy jq dI p`lx`| pqnI
vrq` j`~ pqI vrq` Drm p`lx`| pqI pqnI dy Bog ivc vI
sMjm dI loV hY|
2.25 k`rn : E`qm ivSv`s dI G`t :
ieh G`t Es&lq`, inr`sq` Eqy rog auqpMn krdI
hY| jy svY-ivSv`s nhI~N hY, q`~ prmySr ivc ivSv`s j`~
Bros` vI pYd` nhI~N huMd`| ivSv`s BgqI d` Pl hY Eqy hor
BgqI v`sqy auqS`h d` sroq vI| ieh BgqI d` inS`n` vI
hY|
au p `v : svY-ivSv`s, gurb`xI Eqy prmySr ivc
Bros` pYd` krn`:
ijs no prqIiq hovY iqs k` g`ivE`
Q`ie pvY so p`vY drgh m`nu|| (pMn` 734)
2.26 k`rn : k@tVpx Eqy EsihxSIlq` :
ieh EoOgux mn qn ivc ivg`V pYd` krdy hn |
aup`v : ivS`lq`, aud`rq` Eqy sihxSIlq` dy gux
pYd` krny | gurmuiK hr iek ivc prmySr vyKd` hY Eqy
;fsr[ o gq ; kfd.. 32

isr& prmySr nUM hI krx kr`vxh`r smJ ky ivS`lq`,


aud`rq` Eqy sihxSIlq` dy gux`~ n`l BrpUr rihMd` hY |
2.27 k`rn : hoC`px qy cMclq` :
ieh mn qn ivc ivg`V dIE`~ iNnS`nIE`~ hn Eqy
iehn`~ nUM p`lx n`l ivg`V hor vDdy hn :
(1) ho C I miq BieE` mnu hoC`
guVu s` mKI K`ieE`||
n` mrj`du E`ieE` kil BIqir
n`~go bMiD cl`ieE`|| (pMn` 582)
(2) cM c lu cIqu n p`vY p`r`||
E`vq j`q n l`gY b`r`||
dUKu Gxo mrIEY krq`r`||
ibnu pRIqm ko krY n s`r`|| (pMn` 1189)
au p `v : hoC`px qy cMclq` d` iqE`g | gMBIrq` Eqy
sihj dy gux pYd` krny | gurmuiK sd` gMBIrq` Eqy sihj
sm`D dI EvsQ` ivc ivcrd` hY |
2.28 k`rn : EikRqGxq` :
iksy dy kIqy hoey nUM n` j`xn` j`~ kIqy hoey d` mu@l n`
p`aux` EikRqGxq` hY | duinE`vI m`milE`~ ivc EikRqGxq`
iek rogI mn dI inS`nI hY | gurU &urm`n Enus`r, auh
ivEkqI ijhV` prmySr dIE`~ idqIE`~ d`q`~ nUM Bul` ky prmySr
;fsr[ o gq ; kfd.. 33

nUM ivs`r lYY~Nd` hY, Gor EikRqGx hY Eqy Gor nrk d` B`gI
bxd` hY |
ijs no ibsrY purKu ibD`q`||
jlq` iPrY rhY inq q`q`||
EikrqGxY kau rKY n koeI
nrk Gor mih p`vx`|| (pMn` 1086)
au p `v : EikRqGxq` nUM iqE`g ky prmySr d` sd`
Sukr Eqy DMnv`d krdy rihx` c`hId` hY |
2.29k`rn : mMd-B`vn` rKxI Eqy sr`p dyx` :
gurmiq Enus`r, sr`p dyx` Eqy mMdB`vn` rKxI
vrijq hn | sr`p idMdy rihx n`l Eqy mMdB`vn` r@Kx
n`l E`px` mn qn mYl` Eqy KoKl` huMd` hY |
aup`v : iksy pRqI mMdB`vn` nhI~N rKxI c`hIdI Eqy
n` hI iksy nUM sr`p dyx` gurmiq Enus`r EnukUl hY | B`eI
gurd`s jI Enus`r gurmuiK vYr-ivroD Eqy mMdB`vn` lMG ky
mUMhoN vr sr`p nhIN boldy :
lMG inkQY vrY sr`pY|| (v`r 23 pauVI 19)
2.30 k`rn : svY-kyN~dirq rucI
E`pxy suK, duK, E`r`m Eqy l`B ivc iDE`n nUM kyNd
~ irq
rKx` Eqy dUijE`~ dy s@uK, du@K d` koeI i^E`l n` krn` |
ieh rucI rogI mn dI inS`nI hY | ies rucI kr ky hI rogI
;fsr[ o gq ; kfd.. 34

ivEkqI E`pxy rog ivc hI iDE`n joVI rKd` hY ijs n`l


aus d` du@K Eqy rog hor vDd` hY |
au p `v : rog nivrqI Eqy qn nUM lyKy l`aux v`sqy
praupk`r krdy rihx` c`hId` hY| gurmuiK E`pxy duK suK
nUM sm`n smJidE`~ hoieE`~ praupk`r ivc juitE` rihMd`
hY:
(1) imiQE` qn nhI~ prau p k`r` || (pMn` 269)
(2) bRhm igE`nI praupk`r aum`h`|| (pMn` 273)
2.31 k`rn : l`lc Eqy loB :
kdy vI pd`rQ`~, duinE`vI pR`pqIE`~ Eqy iksm iksm
dy Bog`~ n`l mn nhI~N rjd` | hor hor dI l`ls` dI EgnI
mn qy qn nUM s`VdI rihMdI hY :
ibn` sMqoK nhI~ koaU r`jY ||
ibqqQy
supn mnorQ ib Qy sB k`jY || (pMn` 279)
au p `v : sMqoK Eqy Sukr ivc rihx` | l`lc Eqy loB
nUM iqE`gx` |
2.32 k`rn : E`lspx |
aup`v : E`ls iqE`gxI qy audmI hox` |
E`ls kr ky n` q`~ auicq rUp ivc srIr dI sMB`l ho
skdI hY, n` hI inpuMnq` n`l duinE`vI k`r-ivh`r Eqy n`
hI loVINdI BgqI | s`ry Kyqr`~ ivc aud@m Eqy imhnq n`l
;fsr[ o gq ; kfd.. 35

hI s&lq` pR`pq huMdI hY :


audmu kryidE` jIau qUM km`vidE` suK BuMcu ||
pqqBU
iDE`ieidE` qUM p BU imlu n`nk auqrI icMq ||
(pMn` 522)
2.33 (a) k`rn : injI sv@Cq` n` rKxI |
au p `v : srIrk Erogq` dI pR`pqI v`sqy inq`-pRqI
ieSn`n krn` c`hId` hY| auicq hY ik hr roz kysI ieSn`n
vI kIq` j`vy| kpVy s`& suQry pihny j`x|
pqqBu
kir iesn`nu ismir p Bu Epn`
mn qn Bey Erog` || (pMn` 611)
(E) k`rn : Gr b`hr srIrk Erogq` dy inwm`~
dI aulMGx` krn` |
aup`v : Gr Eqy rozg`r v`lI Q`~ dI sP`eI zrUrI
hY, n`l hI srIrk r@iKE` Eqy Erogq` dy hor inwm`~ dI
p`lx` krnI vI bhuq zrUrI hY |
2.34 k`rn : hT Eqy ivqo~N v@D wqn |
au p `v : nroey mn qn v`sqy ieh doNvyN EOgux iqE`gxy
c`hIdy hn |
mnhiT iknY n p`ieA sB Qky krm km`ie||
mnhiT ByK kir Brmdy duKu p`ieE` dUjy
;fsr[ o gq ; kfd.. 36

B`ie||
(pMn` 593)
2.35 k`rn : S@kI suB`E |
au p `v : vyK ky Exif@T q`~ koeI ivrl` gurmuiK hI
kr skd` hY prMqU hr iek qy S@k krn` iek rogI mn dI
inS`nI hY | ibn`~ Tos sbUq dy S@k krn` auicq nhI~N hY |
S@kI suB`E iqE`gx` ishq v`sqy l`hyvMd hovyg` |
2.36 k`rn : ihMs` |
au p `v : jIv h@iqE` Eqy inh@Qy qy v`r krn` gurmiq
Enus`r vrijq hY | ihMsk ibrqI rogI mn dI inS`nI hY |
prMqU svY-riKE` leI j`~ jdoN s`ry aup`E &ylH ho j`x q`~
kyvl aus sUrq ivc hiQE`r cukx` j`iez hY |
(1) jIE bDhu su Drmu kir Q`phu
EDrmu khhu kq B`eI|| (pMn` 1103)
(2) ijsu mnu m`nY EiBm`nu n q` kau
ihMs` loBu ivs`ry ||
shij rvY vru k`mix ipr kI
gurmuiK rMig sv`ry|| (pMn` 1198)
2.37 k`rn : kusMgq :
mnmuK`~ Eqy BYVy ivEkqIE`~ dI sMgq n`l mn qn BYVy
p`sy l@g j`~dy hn ijs qoN~ rog auqpMn huMdy hn |
;fsr[ o gq ; kfd.. 37

(1) dU j y B`ie dust` k` v`s` ||


Baudy iPrih bhu moh ipE`s` ||
kusMgiq bhih sd` duKu p`vih
duKo duKu km`ieE` || (pMn` 1068)
aup`v : kusMgq iqE`g ky siq sMgq krn n`l mn
qn cMgy ivh`r qy cMgy kMm`~ v`sqy pryry j`~dy hn Eqy n`m-
b`xI n`l ipE`r auopjd` hY ijs n`l mn qn Erog ho j`~dy
hn |
(2) my r y m`Dau jI
sqsMgiq imly is qirE` || (pMn` 495)
2.38 k`rn : prmySr nUM Bu@lx` |
Ksmu ivs`ir kIey rs Bog||
q`~ qin auiT Kloey rog|| (pMn` 1256)
aup`v : n`m jpx`, gurb`xI pVHnI Eqy suxnI Eqy
sd` prmySr dI w`d ivc rihx` |
2.39 k`rn : Bros` n` rKx` |
au p `v : Brosy ivc rihx` |
Egr ieh Bros` idRVH ho j`vy ik prmySr ny s`ry rog
k@t dyxy hn Eqy koeI EYs` rog nhIN hY jo Brosy n`l nhI~N
k@itE` j`vyg`, q`~ gurU &urm`n Enus`r s`ry rog imt j`~dy
;fsr[ o gq ; kfd.. 38

hn | pRBU q`~ "duK BMjn pUrn ikrp`l" hY |


eyk E`s r`Khu mn m`ih ||
srb rog n`nk imit j`ih || (pMn` 288)
2.40 rog`~ dy mUl k`rx`~ nUM shI mMnidE`~ hoieE`~, aup`v`~ b`ry
suJ`v`~ auqy idRVqH ` Eqy inrMqrq` n`l ivc`r Eqy Eml krn
dI loV hY | iehn`~ qy Eml krn n`l ijQy rog`~ dy bIj n`s hud M y
j`xgy, auQy aun`@ hI prm`qm` dy nyVy hud M y j`v`~gy | B`~f` s`& hox
qy hI n`m EMimRq ny vsx` hY | prMqU ieh i^E`l j`~ inSc` nhIN
bx`aux` ik s`ry EOgx u `~ dy dUr hox aup
o rMq hI rog nivrqI hovg y I
| rog nivrqI q`~ Sbd`~, gurb`xI Eqy n`m j`p krn Eqy suxn
n`l hI ho j`xI hY| iPr rog E`aux qy n`m d`rU r`hI~N rog
nivrqI h`sl kIqI j` skdI hY | prMqU s`ry EOg o x
u `~ nUM ij@qx
qy mn ijiqE` j`vyg`, rog`~ dIE`~ jVH`~ ^qm hox kr ky rog
iPr nhIN E`vyg`|
3. Emu@l gux
hyT ilKy Emu@l gux`~ dI Egr p`lx` kr leI j`vy q`~
rog`~ qoN~ mukMml Cutk`r` p`ieE` j` skd` hY Eqy sd` leI
suhxI ishq Eqy KyV` m`ixE` j` skd` hY | s@c dI pR`pqI
vI iesy m`rg qy c@l ky hoxI hY |
(1) sd` cVHdIE`~ kl`~ ivc Eqy ^uS rihx` |
(2) s@c bolx` Eqy s@c dI p`lx` krn` |
;fsr[ o gq ; kfd.. 39

(3) B`x` im@T` kr ky mMnx` Eqy sihj ivc rihx` |


(4) dieE` |
(5) iKm`~ |
(6) pRym |
(7) inrBau hox` |
(8) du@K-su@K, m`n-Epm`n br`br smJx` Eqy ausqq
inMd` iqE`gxI |
(9) inrie@Cq Eqy hukmI hox` |
(10) syv` Eqy praupk`r krn`|
4. n`m d`rU dy hyT ilKy cOd`~ mu@K EMg hn :
4.1 n `m jpx` :
prmySr d` piv@qr n`m ivDI Enus`r jpx n`l s`ry
du@K rog Eqy p`p jldI hI nSt ho j`~dy hn | piv@qr n`m
hr vkq hI jpdy rihx` c`hId` hY| prMqU rog nivrqI
v`sqy hr roz c`r GMty d` sm`~ q`~ zrUr k@F lYx` c`hId` hY|
ieh zrUrI nhIN ik ieko bYTk ivc c`r GMty l`ey j`x prMqU
iek v`r ivc 15-20 imMt n`m zrUr jpx` c`hId` hY |
(ey) ivDI :
(a) n`m jpx dI ivDI :
(1) n`m rsn` n`l ieko s`h ivc ijMnI v`r sMBv hovy,
bol-bol ky jpx` c`hId` hY | s`h E`x qy s`h lY ky Pyr
;fsr[ o gq ; kfd.. 40

pihlI qrH`~ jpx` SurU kr dyx` hY Eqy iesy ivDI n`l jpI
j`x` hY |
(2) s`h rokx ivc iksy iksm d` hT nhIN krn` prMqU
EiBE`s n`l E`pxy E`p hI s`h rokx d` sm`~ v@D j`eyg`|
(3) v`ihgurU Sbd dy iksy B`g qy zor dyx` j`~ lmk` dyx`
auicq nhI~N | auc`rn suB`ivk, srl Eqy sihj ivc hovy,
k`hl` Eqy qyz auc`rn TIk nhIN |
(4) E`rMB ivc auc@I bolx` rsd`iek lgyg` prMqU EiBE`s
n`l sur nIvI~N Eqy mDur huMdI j`vygI |
(5) iDE`n kyvl suxn ivc rKx` hY | pUry iDE`n n`l
suxn` hY | suxn ivc iDE`n EiBE`s n`l pkyg` Eqy itk`E
vDyg` | EiBE`s krdy rihx n`l 'suixEY l`gY sihj
iDE`nu ' dI EvsQ` pR`pq ho j`vygI jdoN suqy isD hI s`s
igr`s n`m jipE` j`eyg`|
(6) n`m ipE`r siqk`r Eqy c`E n`l inrBau ho ky jpx`
hY|
(7) n`m cOkVI m`r ky, soPy j`~ kursI qy bYT ky, KVy ho ky,
quridE`~ j`~ lyitE`~ jipE` j` skd` hY | srIr nUM iF@l`
Cfx` j`~ ins@l krn` auicq hY |
(8) EMimRq vyly ibhqr, prMqU hr vyly hr Q`~ qy n`m jipE`
j` skd` hY |
(E) n`m iDE`aux dI ivDI :
;fsr[ o gq ; kfd.. 41

n`m rsn` n`l jpdy rihx n`l, n`m surq ivc itkx`
SurU ho j`~d` hY | surq ivc n`m itk`eI rKx v`sqy hT nhI~N
krn` c`hId` prMqU sihj n`l Sbd nUM surq ivc itk`eI
rKx` hY| ies n`l iDE`n Sbd n`l juiVE` rhyg`| surq
Sbd dy myl vDx n`l, iDE`n E`pxy E`p hI EiBE`s n`l
EMdr EMdr j`~d` j`vyg` Eqy EnMd vDd` j`vyg` |
(e) n`m/ jpx/ g`aux/ ismrn ivDI b`ry siqgurU
jI dy Em@ul aupdyS :
bynqI hY ik n`m jpx qy iDE`aux vyly siqgurU jI dy
idqy aupdyS`N nUM smJ ky Eqy iDE`n ivc rKky n`m ismrn
krn` c`hId` hY jI |
(1) g`vIEY su x IEY min rKIEY B`au |
duKu prhir suKu Gir lY j`ie| (jpujI/5)
mn ivc ipAwr Dwr ky ipAwr nwl nwm jpx
nwl swry duK dUr ho jWdy hn Aqy ihrdy rUpI suK Gr
ivc vwsw ho jWdw hY[ sp`St hY ik nwm ipAwr nw l
nwl
jpxw, gwauxw qy suxnw hY jI[ bDo irDI jW mkYnIklI
AYsw nhIN krnw jI[
(2) pivqR pivqR pivqR pu n Iq||
n`mu jpY n pqq Iiq
n``nk min p Iiq|| (pMn` 279, 12/8)
Iiq||
mn ivc ipAwr rKky jW ipAwr nwl nwm jpxw
;fsr[ o gq ; kfd.. 42

hY jI[ ipAwr nwl nwm jp jp ky nwm Aqy nwmI nwl


ipAwr ho jweygw Aqy srIr, mn Aqy AMqSkrx dI
SuDqw pRwpq hovygI[
(3) ijsu min bsY su n Y l`ie pR I iq||
pqqBu
iqsu jn E`vY hir p Bu cIiq||(pMn` 296,24/7)
nwm ipAwr nwl suxnw hY jI[ ipAwr nwl nwm
suxn nwl nwm mn ivc vsygw[ mn ivc vsxw hI
Sbd surq dw myl hY jI[ ies hwlq ivc nwm ieko
smyN pyt dy AMdr (ihrdw pyt ivc hY Aqy ic`q m`Qy ivc
hY), jIB qy, A`KW ivc Aqy kMnw ivc hovygw[ mn pUrI
qrPW ibSRwm ivc Aw jwvygw [ Purmwn :
qr
EMqir guru E`r`Dx` ijhv` jip gur n`au||
ny qq I siqguru pyKx` s
sqqvxI
vxI sunx` gur n`au||
siqgur syqI riqE` drgh p`eIEY T`au||
(pMn` 517)
nwm ivc r`qy rihx nwl hI mn ibSRwm ivc
rihx nwl nwm ic`q qy ihrdy ivc phuMc ky iek pl
vwsqy v`sygw ijs nwl swry kSt dUr ho jwxgy, jnm-
mrn imt jweygw Aqy sB irDIAW isDIAW pRwpq ho
jwxgIAW[ Purmwn:
ibsqq`m||
koit j`p q`p ibs ` m||
;fsr[ o gq ; kfd.. 43

iriD buiD isiD sur igE`n||


Eink rUp rMg Bog rsY||
gurmuiK n`mu inmK irdY vsY|| (pMn` 890)
(5) Bau ibnsY pU r n ho i e E`s||
Bgiq B`ie E`qm prg`su|| (pMn` 288)
pRymW BgqI nwl hI swry fr nws ho jWdy hn,
AwswvW pUrIAW ho jWdIAW hn Aqy Awqmw dw pRgws
AQvw drSn ho jWdy hn[ Purmwn:
pqqiB
ijn pRym kIA iqn hI p iB p`ieA||
(q`` pRswid sv`Xy,pwqSwhI dsvIN)
(q
pRym BgqI qoN ibnW pRBU dy drSn ho hI nhIN skdy[
(5) kri
krihh Bgiq E`qm kY c`ie||
pqB Epny isau rihh sm`ie|| (pMn` 286)
TMfy swh lY ky jW hoky Br ky jW duKI ho ky nwm
nhIN jpxw jI[ mn ivc auqSwh Aqy cwA ilAw ky
nwm jpxw jW iDAwauxw hY jI[ nwm jwp AwrMB krn
qoN pihlW mn ivc cwA ilAWdw jw vy [
jwvy
(6) hir k` n`mu jpq du K u j`ie||
n`nk bolY shij suB`ie|| (pMn` 266)
`ie||
nwm sihj suBwey bolxw hY jI[ kwhlI kwhlI nhIN
nwm
bolxw jI[ ies qr
qrPW jpx nwl swry duK nwS ho jWdy hn[
;fsr[ o gq ; kfd.. 44

(7) inrBau ho i e Bjhu Bgv`n|| (pMn` 201)


mn dy swry q qOOKly
Kly htw ky nwm jpxw hY jI[ lok-
lwj, dUjy kI kihxgy? A AYY sy
sy iKAwlW qoN dUr rihxw hY jI[
(8) inribGn Bgiq Bju hir hir n`au | |
rsik rsik hir ky gux g`au||(pMn` 1150)
suAwd lY lY ky nwm jpxw hY jI[ Bojn ikMnw vDIAw
ikauN nw bi xAw hovy, jy mn nwl, suAwd nwl n KwDw
bixAw
jwvy qW vDIAw Bojn qoN vI rs (AnMd) nhIN Aweygw[
iesy qrHW, AMim qq nwm suAwd lY lY ky jpx jW gwaux nwl
AwnMd AwauNdw hY[ swry ibGn nSt ho jWdy hn[
(9) idRVu kir ghhu n`mu hir vQu|| (pMn` 288)
nwm pdwrQ nUM idRVHqw
qw nwl hr smyN pkVI rKxw
hY, gvwcx nhIN dyxw, Bulxw nhIN jI[ nwm nUM hr
vkq sihj nwl pkVI rKx nwl ieh hr smyN rsnw
qy, A`KW ivc, kMnW ivc, surq ivc suAwsW ivc Aqy
ihrdy ivc vsdw rhygw[
(10) Du i n mih iDE`nu iDE`n m ih j`inE`
mih
gurmuiK EkQ kh`nI|| (pMn` 879)
nwm jpdy smyN AwpxI Awvwz nUM pUry iDAwn qy
ipAwr nwl suxnw hY jI[ ies qrHW krn nwl iDAwn
p`kygw Aqy bolx qoN ibnW hI sihj iDAwn dI AvsQw
pRwpq hovygI[ iDAwn ny surq rwhIN ic`q ivc phuMcxw
;fsr[ o gq ; kfd.. 45

hY jI[
BgqI dw audyS prmySr nwl gUVw ipAwr pwauxw
hY[ prMqU ijsdw n nww rUp hY, n
nww ryK hY Aqy n
nww rMg hY, aus
nwl ipAwr ikdW kIqw jwvy[ jy ausdy pivqr nwm nwl
ipAwr pY igAw qW inrsMdyh, nwmI (pRBU) nwl vI Av`S
ipAwr pY jwvygw[ ausdw pivqr nwm iliKAw, suixAw,
vyiKAw Aqy ihrdy ivc vswieAw jw skdw hY Aqy ies
vwsqy ausdy pwvn nwm nwl ipAwr pUrI lgn qy idRVHqw qw
nwl pwieAw jw skdw hY jI [ siqgurU jI dw aupdyS hY:
jI[
(11) khY n`nku su x hu sM q hu s bid Drhu ipE`ro||
sbid
(pMn` 917)
Sbd nMU ipAwr nwl pV pVHH pV
pVHH ky, ilK ilK ky, jp
jp ky, gw gw ky Sbd nwl ipAwr pwieAw jw skdw hY[
prMqU pV
pVHHdy
dy qy ilKdy smyN Sbd nUM ipAwr qy pUry iDAwn nwl
vyK vyK ky A~KW rwhI
rwhINN surq ivc vswauxw hY jI[ Purmwn:
(12) hir pVu hir ilKu hir jip hir g`au hir
Baujlu p`ir auq`rI || (pMnw 669)
(bI) n`m jpx dy l`B :
(1) rog, sog, du@K, sMq`p, p`p Eqy klyS k@ty j`~dy hn |
(2) mn dIE`~ mur`d`~ pUrIE`~ huMdIE`~ hn |
(3) k`rj s&l huMdy hn |
;fsr[ o gq ; kfd.. 46

(4) s`ry ivGn n`s huMdy hn Eqy muSkl`~ h@l huMdIE`~ hn|
(5) bu@DI qIKx huMdI hY |
(6) kMm krn dI smr@Q` vDdI hY Eqy E`ls dUr huMdI hY|
(7) nI~Nd G@t E`au~NdI hY Eqy gihrI E`auN~dI hY |
(8) mn KyVy ivc rihMd` hY |
(9) g@l`~ n`loN ismrn ivc jIE lgd` hY |
(10) m`Vy Purny nhIN~ Purdy |
(11) bol im@Ty ho j`~dy hn |
(12) gu@s` Gt j`~d` hY |
(13) m`Vy supny nhIN E`aNu~dy |
(14) Bros` vDd` hY |
(15) inrBYq` E`auNdI hY |
(16) gurb`xI n`l ipE`r vDd` hY |
(17) mn EMdr S`~qI Eqy cVHdI kl` rihMdI hY |
no t : Egr n`m jpx ivc suE`d nhIN E`auN~d` j`~
jpx` sMBv nhIN hY, q`~ mUl mMqr d` p`T Eqy suxn hr roz
4 GMty v`sqy kIq` j`vy | auprokq sB Pl pR`pq ho j`xgy|
4.2 is&q sl`h :
prmySr dy gux b`rMb`r kihx n`l gux`~ dI pR`pqI
kIqI j`~dI hY| ieh iek s`ieMiti&k isD`~q hY | ies v`sqy
prmySr dI is&q sl`h krn n`l F`aU, kmzor Eqy GtIE`
mn nUM bdl ky aus`rU, qkV` Eqy su@c` mn bx`ieE` j` skd`
hY| E`pxy mn dIE`~ kmzorIE`~ dy muq`bk j`pu s`ihb j`~
;fsr[ o gq ; kfd.. 47

gurb`xI ivcoN coxvIE`~ quk`~ d` b`rMb`r j`p kIq` j` skd`


hY| aud`hrx vjoN, Egr mn ivc F`aU rucI Eqy fr rihMd`
hovy q`~ hyT ilKI quk d` j`p kIq` j`vy :
nmsqM EjIqy || nmsqM EBIqy || (j`pu s`ihb)
nmsqM
ies aud`hrx dy muq`bk, mn dIE`~ kmzorIE`~ nUM mu@K
r@K ky FukvIE`~ gurb`xI dIE`~ quk`~ cuxIE`~ j` skdIE`~ hn|
4.3 rog nivrqI leI Erd`s :
siqgurU jI Eqy v`ihgurU jI E@gy donoN h@Q joV ky, E`p`
iqE`g ky inmrq` sihq Erd`s krnI c`hIdI hY| ieh
ibhqr rhyg` Egr gurb`xI ivcoN~ Erd`s Eqy bynqI dy
Sbd`~ r`hI~N Erd`s kIqI j`vy | ies g`eIf dy EMq ivc
id@qy gey Sbd`~ ivcoN pihl` Sbd Erd`s d` Sbd hY |
4.4 Bro s ` |
4.4.1 rog`~ Eqy du@K`~ d` jldI n`s krn leI Bros` EiqEMq
zrUrI hY| Bros` iek inSc` ivSv`s j`~ wkIn hY ik kyvl
pRm`qm` dI ikRp` qy At duE`r` j`~ gurmiq n`m
n`l s`ry rog qurMq j`~ jldI hI imt j`xgy| inrMk`r rUpI
gurb`xI/gurmiq n`m ivc s`ry d@uK Eqy rog inv`rx dI
Escrj kl` hY ijs d` kQn gurU s`ihb`n ny gurb`xI ivc
b`r b`r kIq` hY| s`fy ihq ivc hY ik EsI~N E`pxIE`~ isE`xp`~
Eqy cqur`eIE`~ C@f ky gurU s`ihb`n dy bcn`~ ivc pUrn
;fsr[ o gq ; kfd.. 48

wkIn lY E`eIey | moty qOr qy Brosy dIE`~ ieh iksm`~ hn:


rogI dy mn ivc ieh ivSv`s hY ik :
(a) pRm`qm` dI byEMq ikRp` duE`r` aus dy s`ry rog
iKx ivc imt gey hn Eqy auh pUrn qOr qyErog ho igE`
hY ;
(E)gurmiq n`m n`l aus dy rog iKx ivc j`~ jldI
hI imt j`xgy ;
(e)gurmiq n`m n`l aus dy rog hOlI hOlI imt j`xgy
j`~ imt rhy hn ; Eqy
(s)gurb`xI s@cI hY Eqy koiSS q`~ krIey, S`ied aus
dy rog imt hI j`x |
4.4.2 ieh iek Escrj s@c hY ik ijs qrH`~ d` ivSv`s
Epr-Ep`r pRm`qm` pYd` kryg`, ausy qrH`~ hI ho j`vyg` |
ivSv`s jdoN~ pUrI qrH`~ EMdrauqr E`eyg`, q`~ ies d` v`s`
ihrdy ivc ho j`vyg` | ieh pUrn ivSv`s ausy qrH`~ d` hI
hovyg` ijs qrH`~ d` inSc` EsI~N D`rn kr ky EMdr ilj`x d`
wqn kr`~gy | ieh spSt hY ik auprokq ibE`n kIqy (a)
v`l` ivSv`s sB qoN auq@m hY prMqU ies nUM pYd` krn Eqy
r@Kx v`sqy bhuq koiSS, idRVHq` Eqy svY-kMtrol dI loV hY
pr ieh ivSv`s pYd` krn` Eqy rKx` sMBv hY | jy iksy
rogI ivEkqI ivc (s) ijMn` ivSv`s vI nhIN hY q`~ aus
dI n`m d`rU r`hI~N rog nivrqI bhuq kTn ho j`vygI | prMqU
;fsr[ o gq ; kfd.. 49

pUrn ivSv`s ny ihrdy ivc qd hI vsx` hY ijs vyly n`m


Eqy pRym ihrdy ivc vs j`xgy | ieh vfB`gI EvsQ` d`
rsq` hY| ies dI pR`pqI leI hr vkq EoOgux`~ nUM k@Fx Eqy
gux`~ nUM D`rn krn d` idRVq
H ` BrpUr wqn Eqy n`m qy gurb`xI
d` rsn` n`l hr vkq j`p krn` Eqy suxn` c`hId` hY|
ies qo~N iel`v`, gurb`xI d` ivc`r Eqy gurb`xI ivc id@q`
hoieE` igE`n Eqy is@iKE` nUM D`rn krn d` pUr` wqn
krn` zrUrI hY | jy ieh s@c` m`rg gurU ikRp` duE`r` qih ho
j`vy q`~ aus vfB`gI jn EMdr q@q igE`n prgt ho j`vyg`
| sRI gurU Erjn dyv jI d` &urm`n hY :
pqq Bu
j` kY irdY ibsÕ`su p Bu E`ieE` ||
qqu igE`nu iqsu min p pqqgt`ieE`||
gt`ieE`|| (pMn` 285)
4.4.3 n`m kl` ivc ivSv`s ilE`aux v`sqy hyT ilKy
mMnxwog Eqy KMfxwog nukiqE`~ qy iDE`n n`l ivc`r kr ky
clx dI loV hY :
mMnxwog g@l`~ :
(1) v`ihgurU jI Eqy siqgurU jI iv@c koeI Byd nhI hY |
gur goivMdu guoivMdu gurU hY n`nk Bydu n B`eI||
(pMn` 442)
mqqiq
n`nk soDy isMim iq byd||
p`rbqqhm
p`rb hm gur n`hI Byd|| (pMn` 1142)
;fsr[ o gq ; kfd.. 50

(2) v`ihgurU jI Eqy siqgurU jI ipE`r Eqy dieE` dy


smuMdr hn |
nmo rog hrq` nmo r`g rUpy ||
(r`g rUpy=ipE`r srUp )
siqguru d`q` dieE`lu hY
ijs no dieE` sd` hoie|| (pMn` 302)
dUK ivs`rxu syivE` sd` sd` d`q`ru||
(pMn` 660)
sd` sd` sd` dieE`l ||
sd` (pMn` 275)
(3) v`ihgurU jI Eqy siqgurU jI s`fy m`q` ipq` hn|
qUM myr` ipq` qUM hY myr` m`q`||
Bqq `q`
qUM myr` bMDpu qUM myr` B ` q` || (pMn` 103)
(4) E`pxy d@uK siqgurU jI E@gy r@Kxy c`hIdy hn ikau~Nik:
(a) auh s`fy m`q` ipq` hox dy n`qy s`fy n`l bhuq
ipE`r krdy hn |
qum m`q ipq` hm b`irk qyry||
ikqqp`
qumrI ik p` mih sUK Gnyry|| (pMn` 268)
dyh ibhIn snyh sBo qn nyh ibrkq Agyh ACY hY ]
ArQ : pRBU dyih rihq hY, pr sB dyhW nwl ipAwr hY,
;fsr[ o gq ; kfd.. 51

moh rihq, Gr rihq, qy nws rihq hY|


j`n ko dyq Ej`n ko dyq
jmIn ko dyq jm`n ko dYhY||
(q`` pRswid sv`Xy, pwqSwhI dsvI)
(q
ArQ : pRBU jwndwrW nUM dyNdw Aqy byjwnW nUM dyNdw hY |
ipRQvI v`sIE`~ nUM dyNd` hY, Ek`S v`sIE`~ nUM dyNd` hY |
(E) auh s`fy duK @ Eqy qklI&`~ dUr krn dy pUry ikRp`lU hn|
duK BMjn pUrn ikrp`l || (pMn` 295)
(e) aunH`~ d` suB`E hY ik auh Srn E`ey dI sd` hI l`j
rKdy hn |
hm iqs kI srx`gqI jo sd` sh`eI||
(pMn` 819)
siqguru myr` sd` sh`eI
ijin duK k` k`itE` kyqu|| (pMn` 675)
(kyqU=sB du` KW dI jVH)
(s) siqgurU jI sB qoN~ v@fy hn, Eqy sB qoN~ v@fy d`qy hn
Eqy sd` sd` d`q`~ idMdy hn |
sB qy vf` siqguru n`nku
ijin kl r`KI myrI || (pMn` 750)
siqgur jyvfu d`q` ko nhI
siB suixEhu lok sb`ieE` || (pMn` 465)
;fsr[ o gq ; kfd.. 52

sB qy vf smrQ gurdyv ||
siB suK p`eI iqs kI syv || (pMn` 1152)
(5) siqgurU jI dI Srn ivc Brosy n`l E`ieE`~, siqgurU jI
kroV`~ p`p`~ nUM iek iKx ivc dUr kr idMdy hn Eqy ies v`sqy
kIqy p`p j`~ Eog O x
u rog Kl`sI dy rsqy ivc nhIN E` skdy |
siqgurU jI prm ikRp`lU hn| auh EOg o x
u kdy nhI~N icq`rdy |
s`DU kI jau lyih At ||
p``p sB koit koit
qyry imtih p || (pMn` 1196)
t||
ArQ : swDU = siqgurU jI | koit koit = kroV`~ hI |
Eaugxu ko n icq`rd` gl syqI l`iek ||
muih mMg`N soeI dyvd` hir ipq` suKd`iek||
(pMn` 1101)
(6) kyvl pUrn Brosy n`l hI s`ry d@uK rog imt j`~dy hn|
eyk E`s hir min rKhu
n`nk dUKu Brmu Bau j`ie || (pMn` 281)
(7) siqgurU jI dy DuroN Awey bcn gurbwxI rUp iv`c
inrol s`c hn | auhn`~ qy pUr` Bros` r@K ky, s@cy bcn`~ nUM mn
iv@c vs`aux n`l s`ry du@K klyS n`s ho j`~dy hn |
siqgur kI b`xI siq siq kir j`xhu
gurisKhu hir krq` E`ip muhhu kF`ey||
(pMn` 308
308))
;fsr[ o gq ; kfd.. 53

gur kI b`xI ijsu min vsY ||


dUKu drdu sBu q` k` nsY || (pMn` 1340)
KMfn krn v`lIE`~ g@l`~ :
(a) auh s`ry mn dy Purny j`~ iKE`l j`~ inScy ijhVy mMnxwog
g@l`~ dy ivruD hox, iqE`g dyxy c`hIdy hn |
(E) ieh inSc` KMfn krn` hY ik pur`xy qy dIrG rog
iKx ivc dUr nhIN~ ho skdy ikau~Nik dv`eIE`~ Eqy hor
aup`v kIqy hn, auh sB &ylH ho gey hn |
(e) ieh i^E`l iqE`gx` hY ik n`m d`rU k`rgr nhI~N hovg y `
ikauN~ ik iksy joqSI j`~ f`ktr ny disE` sI ik ibm`rI
l`-iel`j hY | ieh inSc` vI iqE`gx` hY ik ibm`rI
n`m d`rU r`hIN dUr hox ivc bhuq sm`~ lvygI |
(s) ieh i^E`l iqE`gx` hY ik cUMik mYN Enyk`~ p`p kIqy
hoxgy j`~ mYN iksy hor d` d@uK E`pxy qy ilE` hovyg` ies
v`sqy ieh du@K iek dm iks qrH`~ k@itE` j`eyg`?
ieho ijhy inScy Cfxy hn ikauN~ik prm`qm` prm
ikRp`lU hY Eqy koeI EOgux nhIN icq`rd`| auh q`~ bKSS`~
d` smuMdr hY |
(h) ieh soc TIk nhIN hY ik krm`~ d` ihs`b mYN hI pUr`
krn` hY, r@b dy Gr ivc by-iens`&I nhIN ho skdI ik
myry m`Vy krm iek dm k@ty j`xgy | ieh TIk hY ik
prm`qm` E`p s@c` hY Eqy aus d` iens`& Eqy s`ry
;fsr[ o gq ; kfd.. 54

krm s@cy hn| prMqU ieh n` BulIey ik pRm`qm` dieE`


Eqy pRmy d` smud
M r hY | auh Eiq nIc`~ dy p`p iKx ivc
muE`& kr idMd` hY | kyvl pUrn Brosy dI loV hY |
(k) Eijh` socx` vI Zlq hY ik mYnUM rog sihx` c`hId` hY
ikau~Nik v`ihgurU jI d` hukm hY | B`x` mMnx` hI TIk
hY| sgoN~ ieh sc`eI smJxI c`hIdI hY ik n`m d`rU
Eqy dv`eIE`~ vI v`ihgurU jI dy hukm Enus`r hn |
aus ny E`p hI s`ry jgq dy d@uK rog Eqy icMq`v`~
imt`aux v`sqy Dur kI b`xI ByjI hY |
(K) ieh inSc` bx`aux` auic@q nhI~N hY ik rog cMg` hY
ikauN~ik myry Bly v`sqy l`ieE` hY, nhIN q`~ mYN bury p`sy
l@g j`x` sI....ieh TIk hY ik duK d`rU hY | ies
v`sqy n`m d`rU hI ilE` j`vy q`Nik rog imt j`vy Eqy
n`m ipE`r` l@g j`vy|
(g) ieh D`rn` KMfxwog hY ik v`ihgurU jI E`pxy d`s j`~
jn d` rog hI iek dm ktdy hn | mYN~ h`ly d`s j`~ jn
nhIN bixE`| s@c q`~ ieh hY ik ijMnI koeI ivEkqI
gurU jI dI isiKE` mMn lvyg` An` hI auh v`ihgurU jI
d` d`s bx j`vyg` | n`m d`rU qy Bros` ilE`aux` gurU
jI dI isiKE` d` iek Eihm EMg hY |
(G) iek pRclq ivc`r ieh hY ik cUMik bhuq s`ry sMq j`~
mh`~purK vI rogI rhy hn j`~ hn, myry rog iks qrH`~
k@ty j`xgy ? sinmr bynqI hY ik gurb`xI dy muq`bk
;fsr[ o gq ; kfd.. 55

s`DU dI kyvl sMgq n`l hI s`ry rog imt j`~dy hn|


ies qo~N spSt hY ik rog Bogx v`l` pUjnwog ivEkqI
h`lI pUrn sMq dI pdvI qy nhI~N pu@j` | s`fy ihq ivc
ieh hY ik EsIN gurb`xI dy aupdyS nUM ieMn ibMn mMnIey
Eqy suxy sux`ey gurb`xI ivruD ivc`r iqE`gIey |
(X) ieh ivc`r Cfx` hY ik cUMik myr` rog q`~ iksy dy tUxy
j`~ sr`p j`~ m`VI nzr n`l ligE` hY, ies leI ieh
nhIN htx`| ieh inSc` iqE`gx` hY ikaNu~ik n`m srb
SkqIm`n hY ijs dy s`hmxy tUxy, sr`p ieiqE`id
itk nhI~N skdy |
4.4.4 l@K l@K bilh`ry j`eIey pUry siqgur`~ qo~N ijnH`~ ny n`
kyvl pRBU pR`pqI v`sqy bhuq hI srl Eqy sOK` FMg gurb`xI
rUp ivc id@q` hY | n`l hI ipE`r n`l s`nUM smJ`ieE` hY ik
ijhV` Sbd EsIN s@c mMnidE`~ hoieE`~ bolI Eqy suxI j`v`~gy,
auhI s`fy EMdr auqr E`vyg` | ieh suinhrI isD`~q p@ly
bMnHx dI loV hY| jy ieh sc`eI idRVH ho j`vy q`~ s`fy s`ry
k`rj s&l ho j`xgy | EsI~N k`rj muq`bk gurb`xI ivcoN
iek Sbd j`~ Sbd`~ dI cox kr skdy h`~, ijs nUM j`~ ijnH`~ nUM
bolx Eqy suxn n`l s`fy k`rj s&l ho j`xgy| iesy sc`eI
nUM muK rKidE`~ hoieE`~ g`eIf ivc idqy gey Sbd Eqy quk`~
cuxIE`~ geIE`~ hn | pUry gurU jI d` &urm`n hY :
mqqqu
b`xI gurU gurU hY b`xI ivic b`xI EMim qu s`ry||
;fsr[ o gq ; kfd.. 56

guru b`xI khY syvku jnu m`nY


prqiK gurU insq`ry|| (pMn` 982)
pUry gurU jI ny pRq@K insq`r` qd hI krn` hY jdoN~ EsI~N
siqgurU jI dy bcn`~ qy pUrn Bros` ilE`v`~gy | Brosy Enus`r
hI insq`r` hox` hY | aud`hrx vjoN gurU jI kih rhy hn ik
Enyk`~ aup`v krn n`l vI ijhVy rog nhIN~ imtdy, auh n`m
d`rU n`l Ev@S hI imt j`~dy hn| jy ieh sc`eI rogI ivEkqI
mMnI rKyg` Eqy n`m d`rU d` syvn idRVq H ` n`l krd` rhyg` q`~
pUry siqgurU jI aus dI rog nivrqI kr ky insq`r` krngy| eysy
qrH`~ gurU jI d` &urm`n hY:
p`rbqqhm
bKisE` p`rb hm prmysir sgly rog ibd`ry||
(pMn` 620)
s`nUM Brosy n`l wkIn kr lYx` c`hId` hY ik pRBU ny
s`fy aupr ikrp` kr idqI hY Eqy s`fy s`ry rog imt gey
hn | prMqU Brosy ny hOlI hOlI EMdr auqrn` hY | jldI r`zI
hox v`sqy ieh zrUrI hY ik b`vjUd ies g@l dy ik rog dIE`~
s`rIE`~ inS`nIE`~ nhI~N imtIE`~, mn ivc pUrn Bros` bx`eI
rKx` hY ik s`ry rog imt gey hn Eqy Ado~N qk lg`q`r
bx`eI rKx` hY jdo~N qk rog dIE`~ s`rIE`~ inS`nIE`~ pUrI
qrH`~ nhIN imt j`~dIE`~|
Bros` k`iem krn v`sqy ies g`eIf ivc idqIE`~
quk`~ Eqy Sbd`~ d` hyT ilKI ivDI Enus`r p`T krn leI
bynqI kIqI j`~dI hY :
;fsr[ o gq ; kfd.. 57

(1) p`T auc@I bol bol ky, sihj n`l ErQ`~ nUM mn ivc
rKidE`~ hoieE`~ ipE`r n`l krn` qy suxn` hY |
(2) quk`~ Eqy Sbd`~ d` p`T krn qoN pihl`~ mUl mMqr d`
p`T ipE`r n`l pMj imMt kIq` j`vy jI |
(3) auprMq quk`~ qy Sbd`~ d` p`T ies qrH`~ kIq` j`vy ik
s`ry idn ivc G@to G@t Cy GMty zrUr hovy pr hr v`rI
p`T d` sm`~ E`pxI suivD` Enus`r inSicq kIq` j`vy
| vYsy svyry Eqy r`q iek`~q v`q`vrx hox k`rn p`T
leI vDyry sm`~ k@iFE` j`x` c`hId` hY |
(4) gurb`xI d` &urm`n hY, "jo jo dIsY so so rogI||"
ies leI EsI~N s`ry rogI h`~ | qMdrusq mnu@K leI
E`pxy mn dy rog`~ dI nivrqI leI Eqy srIrk rog`~ qo~N
bcx leI EMimRq vyly dy inqnym ipCo~N Eqy r`q nUM sOx
qo~N pihl`~ G@to G@t 20-20 imMt mn ibrqI iek`gr
kr ky aupr d@sI ivDI Enus`r p`T krn` auicq hY |
prMqU rogI pqymI inq` pqqI Cy GMty p`T v`sqy ikMnI v`r
qy hr v`r ikMn`N vkq l`aux` hY, E`pxI suivD` Enus`r
nIwq kr skdy hn |
(5) rogI leI zrUrI nhIN~ ik auh p`T bYT ky kry| auh lyt ky
vI p`T Eqy ismrn kr skd` hY| prMqU ipE`r n`l bol
bol ky Eqy sux sux ky krn leI EsI~N bynqI krdy h`~|
not: sinmr bynqI hY ik n`m jpx Eqy quk`~ qy Sbd`~ dy
p`T v`sqy idn ivc iqMn iqMn GMty dy smyN d` suJ`E hY| rogI
;fsr[ o gq ; kfd.. 58

pqymI Gt smyN qo~N SurU hoky E`pxI smr@Q` muq`bk sm`N vD`
skdy hn | prMqU auicq ieh hovyg` ik rog nivrqI leI hr
vyly auTidE`~, bihMidE`~ Eqy lyitE`~ v`rI v`rI n`m jpdy j`~
quk`~ qy Sbd`~ d` p`T krdy rihx` c`hId` hY |
4.4.5 Brosy b`ry ivc`r`~ dy EMq ivc inmRq` sihq p`Tk`~
dy iDE`n ivc hyT`~ idqy do mh@qvpUrn nukqy ilE`ey j`~dy hn:
(a) siqgurU jI d` Purm`n hY :
B`eI mq koeI j`xhu iksI kY ikCu h`iQ hY
sB kry kr`ieE` ||
jr` mr` q`pu isriq s`pu sBu hir kY vis hY
koeI l`ig n skY ibnu hir k` l`ieE`||
(pMn` 168)
ies Purm`n qoN spSt hY ik krq`r dI E`igE` Enus`r
hI s`ry rog lgdy hn | ies v`sqy, inrsMdyh E`igE` n`l
s`ry rog Ev@S n`S ho j`~dy hn |
(E) gurb`xI Enus`r, E`igE` pR`pq krn dI iek Eihm
ivDI Bros` j`~ Brosy v`lI Erd`s hY | Bros` ilE`aux dI ivDI
qy FMg pihl`~ d@sy j` cuky hn| siqgurU jI d` Purm`n hY:
suin aupdysu ihrdY bs`vhu ||
mn ieCy n`nk Pl p`vhu || (pMn` 293)
;fsr[ o gq ; kfd.. 59

Etl bcn`~ dI quk j`~ quk`~ j`~ Sbd j`~ Sbd`~ nUM
b`rMb`r bol bol ky, b`rMb`r g` g` ky Eqy sux sux ky
mn EMdr vs`aux` hY | mn EMdr vs` ky aupdyS ihrdy
ivc auqryg` Eqy aupdyS d` pUr` Pl p@ky qOr qy qurMq
prgt ho j`vyg` |
4.
4.55 gurb`xI pVHx` Eqy suxn` :
gurb`xI d` p`T krn Eqy suxn n`l rog`~ klyS`~, du@K`~
Eqy p`p`~ d` n`S huMd` hY| ies leI E`pxI suivD`
Enus`r Sbd`~ dy p`T dy n`l n`l sihj p`T kIqy j` skdy
hn | prMqU sRI suKmnI s`ihb jI d` p`T ijMn` koeI kr sky
aunH` cMg` hY pr EsI~N ieh bynqI purzor Sbd`~ ivc krnI
c`h`~gy ik ijMn` vI p`T krn` hY, srIrk suivD` Enus`r
krn` hY, ipE`r n`l Eqy bol bol ky krn` hY Eqy iksy
iksm d` hT nhI~N krn` |
4.6 gurb`xI d` kIrqn krn` Eqy suxn` :
gurb`xI d`, ^`s kr ky rog inv`rk Sbd`~ d`, kIrqn
krn Eqy suxn n`l rog nivrqI jldI pR`pq huMdI hY |
suivD` Enus`r EMimRq vyly Eqy S`m nUM gurduE`ry ivc s`D
sMgq ivc bYT ky G@to G@t E@D` GMt` zrUr kIrqn suxn`
c`hId` hY| Gr`~ ivc kYst (typ`~) l` ky suxn` bhuq` aupwogI
nhIN~ hY | E`pxI rsn` n`l bolx`, E`pxy kMn`~ n`l suxn` j`~
;fsr[ o gq ; kfd.. 60

s`D sMgq ivc g`aux` Eqy suxn` EqI l`Bk`rI hY |


4.7 ipE`r :
siqgurU jI, v`ihgurU jI Eqy mnu@Kq` n`l ipE`r
krn n`l rog n`s huMdy hn:
g`vIEY suxIEY min rKIEY B`au||
duKu prhir suKu Gir lY j`ie|| (pMn` 4)
ies v`sqy pRym n`l n`m jpx` qy gurb`xI pVHnI Eqy
pRym ivc rihx` hY |
4.8 syv` Eqy praupk`r :
lMgr, J`VU, joiVE`~ dI syv` ieiqE`id rog nivrqI
leI sh`iek huMdy hn | syv` krdy smyN siqgurU jI dy crn`~
d` iDE`n j`~ g`eIf ivc idqy gey Sbd`~ d` p`T kIq` j`vy|
dUijE`~ dI Bl`eI krnI Eqy du@K vMf`aux d` aupr`l` krn`
c`hId` hY |
4.9 dsvM D : Drm dI ikrq kr ky dsvMD kFx` rog
nivrqI leI bV` zrUrI hY |
4.10 gurD`m`~ dy piv@qr srovr`~ ivc ieSn`n
ieh g@l vyKx Eqy suxn ivc E`eI hY ik bhuq s`ry
s`D Eqy Es`D rog ieiqh`sk gurduE`irE`~ dy srovr`~ ivc
ieSn`n krn n`l hI k@ty j`~dy hn | ies leI suivD`
Enus`r rogIE`~ nUM sRI drb`r s`ihb EMimRqsr, sRI
drb`r s`ihb qrnq`rn, sRI dUKinv`rn s`ihb pitE`l`,
;fsr[ o gq ; kfd.. 61

gurduE`r` E`lmgIr luiDE`x` E`id dy srovr`~ ivc ieSn`n


krn d` aupr`l` krn` c`hId` hY |
4.11 Elp Eh`r : ivc`r pihl`~ idqy j` cuky hn |
4.12 sulp inMdR` : ivc`r pihl`~ idqy j` cuky hn |
4.13 ieSn`n Eqy sv@Cq`: &urm`n hY :
pqqBu
kir iesn`nu ismir p Bu Epn`
mn qn Bey Erog` || (pMn` 611)
hr is@K d` &rz hY ik hr roz EMimRq vyly ieSn`n kys`~
smyq kr ky sucq y Eqy s`vD`n ho ky BgqI kry | rog nivrqI
leI vI hr roz ieSn`n krn` zrUrI hY | Egr rogI dI h`lq
ieho ijhI hY ik ieSn`n sMBv n` hovy q`~ kosy p`xI n`l ig@ly
kIqy hoey qOlIey n`l srIr s`& kr ilE` j`vy|
4.14 wog ksrq :
ieh TIk hY ik gurb`xI ivc wog ksrq b`ry koeI
izkr nhIN~ hY | ies dy do k`rn j`pdy hn :
(1) Egr syv` - p`xI Fox`, c@kI pIsxI, p@K` Pyrn`, B`~fy
m`~jxy, E`id kIqI j`vy, ksrq dI loV nhIN rihMdI |
(2) aus vyly E`v`j`eI dy s`Dn E`Duink n` hox kr ky,
EmIr E`dmI nUM vI GoV sv`rI krnI pYNdI sI, ijs n`l
k`&I ksrq ho j`~dI sI | E`m s`D`rx ivEkqI nUM k`&I
pYdl clx` pYNd` sI |
mOjUd` h`lq ivc, inq`-pRqI ksrq j`~ wog EiBE`s
;fsr[ o gq ; kfd.. 62

j`~ gym Kyfx` Eqy sYr krn` EiqEMq zrUrI hY | h`~ ieh TIk
hY ik Egr iksy ivEkqI dI aus dy kMm k`j ivc hI pUrI
srIrk Kycl ho j`~dI hY, aus v`sqy Elihd` ksrq dI loV
nhIN hY| kyvl wog syv` hI k`&I hY|
5. n`m d`rU Eqy dv`eIE`~ :
n`m d`rU dv`eIE`~ dy n`l n`l Eqy dv`eIE`~ qoN~ ibn`~
vriqE` j` skd` hY | jykr dv`eI TIk hovy, q`~ n`m-d`rU
vrqx n`l, mrz CyqI dUr huMdI hY Eqy dv`eI dI loV bhuq
G@t rih j`~dI hY| ijvyN ijvyN ishq ivc suD`r E`auNd` j`vy
iqvyN iqvyN dv`eIE`~ d` syvn Gt` ky bMd kIq` j` skd` hY|
rog nivrqI qoN b`Ed, n`m-d`rU nUM hor auqS`h n`l v@D qoN
v@D sm`~ k@F ky Epx`ieE` j`x` c`hId` hY q`Nik haumY d`
dIrG rog vI k@itE` j` sky |
6. n`m-d`rU dI ivl@Kxq` Eqy aupwogq` |
6.1 prmySr dy hukm n`l p`p`~ k`rn rog Eqy du@K E`auNdy
hn| jd qk p`p BoigE` nhIN~ j`~d`, TIk dv`eI TIk f`ktr
kolo~N nhI~N imldI Eqy mnu@K du@K`~ d` m`irE` Btkd` rihMd`
hY| n`m d`rU n`l p`p k@ty j`~dy hn, dv`eI n`l nhIN| p`p
hI ^qm ho gey q`~ rog qy du@K`~ ny q`~ rihx` hI nhIN |
6.2 iel`j dIE`~ iviBMn pYQIE`~ ivc hr rog leI v@Ko
v@KrI dv`eI idqI j`~dI hY Eqy s`ry rog dv`eIE`~ n`l TIk
nhIN ho skdy| n`m d`rU dI ieh ivl@Kxq` hY ik s`ry hI rog`~
dI dv` n`m hY Eqy koeI rog EYs` nhIN~ hY ijhV` ies d`rU
;fsr[ o gq ; kfd.. 63

n`l n` k@itE` j` sky|


6.3 n`m d`rU n`l ibm`rIE`~ jVHH oN pu@tIE`~ j`~dIE`~ hn|
6.4 dv`eIE`~ bhuq mihMgIE`~ huMdIE`~ hn Eqy duk`n`~~ qoN j`
ky ^rIdxIE`~ pYNdIE`~~ hn| n`m d`rU dI dv`eI mu&q hY Eqy
siqgur`~ dI b^iSS n`l hr vkq E`pxy kol huMdI hY|
6.5 dv`eIE`~ dy s`eIf ie&Ykts huMdy hn Eqy keI rogIE`~
nUM dv`eIE`~ muE`i&k nhIN~ E`au~dIE`~| n`m d`rU d` s`eIf
ie&Ykt ieh hY ik rog`~ dy n`l n`l du@K Eqy p`p vI k@ty j`~dy
hn| n`ly puMn n`ly &lIE`~| n`m d`rU hr iksm dy rogI nUM
muE`i&k E`auNd` hY|
6.6 dv`eIE`~ nUM vD K`x d` nuks`n huMd` hY| n`m d`rU d`
ijMn` v@D pRwog hovy aun`N hI v@D &`ied` hovyg`|
6.7 bhuq s`ry ivEkqI iksy ^`s srIrk rog qo~N ibn`~ hI
bycn
Y , qx`au ivc Eqy icMq`gRsq rihMdy hn| nI~Nd nhI~N E`auN~ dI
Eqy fr`auxy supny E`au~Ndy hn| n`m d`rU dy aupwog n`l hr
iksm dI bycYnI, fr, icMq` Eqy klyS k@ty j`~dy hn| nI~Nd
supn`-rihq Eqy gUVHI E`auNdI hY |
6.8 ieh TIk hY ik n`m d`rU vrqx v`sqy imhnq, lgn
Eqy sMjm dI loV hY| Egr pUrn Bros` hovy q`~ dIrG rog d`
n`s iKx ivc ho j`~d` hY| prMqU Bros` n` hox kr ky n`m d`rU
n`l rog dI k`t ivc dyrI lgdI hY|
;fsr[ o gq ; kfd.. 64

7. n`m d`rU vrqx dI jugqI


7.1 ipE`r Eqy siqk`r n`l gurb`xI pVHnI, suxnI, n`m
(ivDI Enus`r) jpx`, kIrqn krn` Eqy suxn`, Sbd`~ nUM
ivc`r ky mn EMdr vs`aux` |
7.2 sihj suB`ie gurb`xI pVHnI, n`m jpx` Eqy kIrqn
krn`, pr k`hlI j`~ B`jV n`l nhIN |
7.3 inrBau infr ho ky gurb`xI pVHnI, suxnI, n`m jpx`,
kIrqn krn` Eqy suxn` |
7.
7.44 Bro s ` - gurb`xI qy pUr` Bros` r@Kx` | gurb`xI nUM
inrol s@c mMnx` |
7.5 rsn` n`l suE`d lY lY ky gurb`xI pVHnI qy n`m jpx`|
7.6 suxn` - suxn` EiqEMq zrUrI hY | B`~vyN E`p p`T j`~
kIrqn kro j`~ hor koeI kry, iDE`n n`l suxn` c`hId` hY|
8. zrU r I no t :
8.1 K`x pIx dy prhyz Eqy hor d@sy gey sMjm`~ dI pUrI
p`lx` dy n`l n`l suivD` Enus`r ksrq j`~ sYr krnI
zrUrI hY |
8.2 iek@ilE`~ dI bj`ey pirv`r dI sMgq ivc j`~ gurduE`ry
s`D sMgq ivc n`m d`rU d` aupwog keI gux` v@D sh`eI
huMd` hY | ies sMbMD ivc p`Tk`~ d` iDE`n hyT id@qy gurb`xI
;fsr[ o gq ; kfd.. 65

dy pRm`x v@l idv`ieE` j`~d` hY :


s`D sMig hir hir jsu khq ||
srb rog qy Ahu hir jnu rhq|| (pMn` 281)
8.3 ieh bynqI b`rMb`r kIqI j`~dI hY ik n`m Eqy gurb`xI
d` j`p E`pxI rsn` n`l bol bol ky krn` hY Eqy suxn ivc
iDE`n rKx` EiqEMq zrUrI hY | iDE`n iqRkutI j`~ srIr dy
iksy hor EMg auqy j`~ iksy qsvIr j`~ iksy vsqU j`~ nukqy qy
iblkul hI nhIN itk`aux` | iDE`n suxn ivc Eqy isr&
suxn ivc hI rKx` hY |
suixEY dUK p`p k` n`su| (pMn` 2)
surq ivc Sbd d` iDE`n rKx` TIk hY |
9. b`xI - gurU
EsI~N p`Tk`~ d` iDE`n s`ihb sRI gurU r`m d`s jI
dy ies &urm`n vl idv`aux` zrUrI smJdy h`~ :
mqq qu
b`xI gurU gurU hY b`xI ivic b`xI EMim qu s`ry||
guru b`xI khY syvku jnu m`nY
prqiK gurU insq`ry|| (pMn` 982)
ies &urm`n qoN sp@St hY ik jo vI is@K j`~ ZYr is@K
gurb`xI dI Et@l s@c`eI nUM idloN mMnyg`, aus dy rog`~ dI
nivrqI ikRp`lU, krn-k`rn, srb-smr@Q, pUry siqgurU
sRI gurU r`m d`s jI mh`r`j dI prq@K ikRp` n`l zrUr
hovygI| s`nUM ieh d@sx ivc iJjk nhIN~ ik ieh s@c`eI keI
;fsr[ o gq ; kfd.. 66

Es`D rog`~ ivc s`fy s`hmxy vrq cu@kI hY|


10. n`m d`rU r`hIN nivrqI qy gurmiq
iksy sMsy ivc pYx dI loV nhIN hY| n`m Eqy gurb`xI
r`hIN (gurmiq n`m r`hI~N) rog nivrqI pR`pq krnI siqgurU
s`ihb`n jI dI E`igE` Enus`r hY :
ismrau ismir ismir suKu p`vau
kil klys qn m`ih imt`vau|| (pMn` 262)
prmysir idq` bMn` ||
duK rog k` fyr` BMn` || (pMn` 628)
g`eIf ivc idqy gey Sbd`~ dI cox Bros` jldI
ilE`aux dy idRStIkox qoN kIqI geI hY| Egr rogI pRymI c`hux
q`~ auh E`p ies qrH`~ dy hor Sbd cux skdy hn| iehn`~
Sbd`~ d` b`rMb`r j`p krn v`sqy ies leI bynqI kIqI
geI hY q`Nik Bros` E` sky| Bros` ilE`aux d` ieh FMg
k`rgr qy srl hY| dyh Erogq` qoN ibn`~ n` duinE`vI kMm ho
skdy hn Eqy n` hI BgqI| ies v`sqy isE`xp ies g@l
ivc hY ik dyh Erogq` dv`eIE`~, hor wog aup`E Eqy gurmiq
n`m r`hI~N pR`pq krn d` pUr` wqn kIq` j`vy|
11. rog supny ivc vI nhIN
rog-rihq (rog supny ivc vI n` E`vy) Eqy buFyp`-
rihq v`lI Ev@sQ` pR`pq krn dI g@l EcMBy BrI hY, pr
siqgurU jI dI ikRp` duE`r` sMBv hY| ies EvsQ` nUM pR`pq
;fsr[ o gq ; kfd.. 67

krn leI is@KI dy iqMn buinE`dI EsUl`~ n`m jpx`, ikrq


krn` Eqy vMf Ckx` qy isdk Eqy idRVHq` n`l Eml krn`
zrUrI hY| ies dy n`l hI gurb`xI ivc drs`eI jugqI Eqy
sMjm vl ivSyS iDE`n idMdy hoey jIvn nUM gurb`xI Enus`r
F`lx d` pRwqn kIq` j`vy| siqgurU jI dI ndir imlx
n`l, EMdrlIE`~ E@K`~ Ku@lH j`xgIE`~, ijs n`l haumY Eqy
Brm dI mYl k@tI j`eygI| B`rI qp@isE` krn n`l, risk
bYr`gI dI Ev@sQ` pR`pq hox qy jIvn ivc sd` KyV`, sd`
EnMd Eqy prm su@K pUry gurU dI bKSS n`l pR`pq hovyg`|
rog, sog Eqy buFyp` nyVy vI nhI~N E`vyg`:
rog sog duK jr` mr` hir jnih nhI inkt`nI||
inrBau hoie rhy ilv eykY n`nk hir mnu m`nI||
(pMn` 711)
ieh Ev@sQ` pR`pq krnI guris@KI d` inS`n` hY|
12. iPr gurU s`ihb`n qy du@K ikauN E`ey?
ieh Ek`l purK dI Escrj vifE`eI hY ik Ek`l
purK ny E`pxy pRmuK Bgq`~, gurU n`nk - gurU goibMd isMG jI
nUM E`pxy br`br d` bl bKS id@q`:
bqqhm
jnu n`nku Bgqu dir quil b hm smsir
eyk jIh ikE` bK`nY|| (pMn` 1385)
l@K`~ v`r bilh`ry j`eIey pUry siqgur`~ qoN | auhn`~ ny,
du@K su@K qoN bypRv`h, inrBY qy praupk`rI mn`~ dI G`Vq
v`sqy jIvn j`c idRVH krv`aux leI, svY-ricq injI
;fsr[ o gq ; kfd.. 68

mUl mMqR Eqy s@q Sbd


(pMn` 65 qoN 79 qk)

mUl mMqR

 siqn`mu
krq` purKu
inrBau inrvYru
Ek`l mUriq
EjUnI sYBM
pqq s`id
gu r p s `id ||
;fsr[ o gq ; kfd.. 69

mqqqu
b`xI gurU gurU hY b`xI ivic b`xI EMim qu s`ry||
guru b`xI khY syvku jn
jnuu m`nY prqiK gurU insq`ry||
(pMn` 982)

qIny q`p inv`rxh`r` duK hMq` suK r`is||


q` kau ibGnu n koaU l`gY
j` kI pqq B
p E`gY Erd`is ||
(pMn` 714)
pRm`qm` iqMny hI q`p - m`nisk, srIrk Eqy haumY dy
rog dUr krn v`l` hY | s`ry du@K`~ d` n`s krn v`l` Eqy su@K`~
d` ^z`n` hY | EYsy pRBU E@gy Brosy n`l kIqI hoeI Erd`s kdy
^`lI nhIN~ j`~dI, Ev@S hI pUrI huMdI hY| koeI ivGn nhIN~
rihMd` |
ml`r mhl` 5 (pMn` 1273)
hy goibMd hy gop`l
hy dieE`l l`l||1|| rh`au||
hy EMqrj`mI ! hy p`lxh`r ! hy dieE` dy somy ! hy
sohxy pRBU !
;fsr[ o gq ; kfd.. 70

pR`n n`Q En`Q sKy


dIn drd inv`r ||1||
hy ijMd dy m`lk ! hy inKsimE`~ dy sh`eI ! myry ZrIb
d` drd dUr kr idau |

smqq Q Egm pUrn


hy sm
moih mieE` D`ir ||2||
hy sB q`kq`~ dy m`lk ! hy EphuMc ! hy srb ivE`pk!
myry auqy myhr kro |

EMD kUp mh` BieE`n


n`nk p`ir auq`r||3||8||30||
hy n`nk ! ieh sMs`r bV` fr`aux` KUh hY ijs ivc
Gu@p hnyr` hY | mYnUM ies ivcoN p`r lMG` lau |
;fsr[ o gq ; kfd.. 71

b`xI gurU gurU hY b`xI ivic b`xI EMim mqqqu


qu s`ry||
guru b`xI khY syvku jn
jnuu m`nY prqiK gurU insq`ry||
(pMn` 982)
d`irdqqM mh` ibK Á`dM||
Gor duK MÁ Eink hq MÁ jnm d`ird
imtM q sgl ismrM q hir n`m
n`nk jYsy p`vk k`st BsmM kroiq ||
(pMn` 1355)
iBE`nk du@K, klyS, Enyk`~ ^Un (p`p), jnm qoN
ivE`pk du@K, rog Eqy ZrIbI, v@fy qoN v@fy JgVy qy puE`Vy- hy
n`nk ! ieh s`ry pRm`qm` d` n`m ismirE`~ imt j`~dy hn
ijvyN~ E@g l@kV`~ dy Fyr nUM s`V ky suE`h kr idMdI hY |

pau V I (pMn` 259)


ll` l`vau EauKD j`hU||
dUK drd iqh imtih iKn`hU||
l@l` E@Kr duE`r` aupdyS hY ik jo n`m rUpI dv`eI
vrqyg`, aus dy du@K Eqy drd pl ivc imt j`~dy hn |
;fsr[ o gq ; kfd.. 72

n`m EauKDu ijh irdY ihq`vY||


q`ih rogu supnY nhI E`vY||
n`m rUpI dv`eI ijs dy ihrdy ivc ipE`rI lg j`vy,
aus nUM supny ivc vI rog nhI~N E`aNu~d` |

hir EauKDu sB Gt hY B`eI||


gur pUry ibnu ibiD n bn`eI||
hy B`eI ! hrI n`m rUpI dv`eI sB ihridE`~ ivc hY,
(pr) pUry gurU qo~N ibn`~ ies dy vrqx dI jugqI nhIN~ imldI|

guir pUrY sMjmu kir dIE`||


n`nk qau iPir dUK n QIE`||45||
pUry gurU ny dv`eI n`l sMjm vI d@isE` hY| hy n`nk! jo
mnu@K ies dv`eI nUM gurU jI duE`r` d@sI jugiq Eqy sMjm n`l
vrqyg`, aus nUM d@uK kdy nhIN E`vyg` |
;fsr[ o gq ; kfd.. 73

b`xI gurU gurU hY b`xI ivic b`xI EMim mqqqu


qu s`ry||
guru b`xI khY syvku jn
jnuu m`nY prqiK gurU insq`ry||
(pMn` 982)
||slo k u | |
dIn drd duK BMjn` Git Git n`Q En`Q||
srix qum`ÊrI E`ieA n`nk ky pRB s`Q||
(pMn` 263-64)
mYN~ siqgurU n`nk dyv jI d` p@l` PV ky aus pRBU dI
Srn ivc E`ieE` h`~, jo En`Q`~ d` n`Q hY, Git Git ivc
vsd` hY Eqy Srn E`ieE`~ dy du@K drd n`s kr idMd` hY |
BYrau mhl` 5 (pMn` 1136)
aUTq suKIE` bYTq suKIE`||
Bau nhI l`gY j`~ EYsy buJIE`||
guris@K suK ivc auTd` hY Eqy suK ivc hI bihMd` hY|
aus nUM iksy iksm d` fr nhIN~ poh skd`, ikaNu~ik aus ny
ieh smJ ilE` hY :
;fsr[ o gq ; kfd.. 74

r`K` eyku hm`r` suE`mI||


sgl Gt` k` EMqrj`mI||1||rh`au||
ik sB jIv`~ dI riKE` krn v`ly v`ihgurU jI E`p
hn Eqy v`ihgurU jI sB idl`~ dy j`xn v`ly hn |
soie EicMq` j`ig EicMq`||
jh` kh`~ pRBu qUM vrqMq`||2||
auh gurmuK inSicMq sON~ d` hY, inSicMq hI j`gd` hoieE`
E`px` k`r-ivh`r krd` hY ikaNu~ik auhny idRVH kr ilE` hY
ik hr Q`~ qy srb ivE`pk, krn k`rx, srb smrQ
v`ihgurU jI hI sB kuC kr rhy hn |
Gir suiK visE` b`hir suKu p`ieE`||
khu n`nk guir mMqR idRV`ieE`||3||2||
ies v`sqy auhdy ihrdy ivc su@K vsd` hY Eqy sMs`r
ivc vI auhnUM su@K hI imld` hY ikaNu~ik gurU jI ny aus nUM
aupdyS p@k` kr` id@q` hY |
not: ieh Sbd gurisK dy jIvn dI hUbhU qsvIr hY| jykr
E`p`~ vI gurU jI d` aupdyS mMn leIey idRVH kr leIey Eqy
icMq` qy fr dI pMf l`h sutIey q`~ s`fy s`ry d@uK, klyS Eqy
rog dOV j`xgy |
;fsr[ o gq ; kfd.. 75

b`xI gurU gurU hY b`xI ivic b`xI EMim mqqqu


qu s`ry||
guru b`xI khY syvku jn
jnuu m`nY prqiK gurU insq`ry||
(pMn` 982)

eyk E`s r`Khu mn m`ih ||


srb rog n`nk imit j`ih || (pMn` 288)
mn ivc iek (prmySr) qy E`s r@Ko,
hy n`nk ! (ies qrH`~) s`ry rog imt j`xgy |

soriT m⁄ 5 (pMn` 619)

gey klys rog siB n`sy pRiB EpunY ikrp` D`rI||


s`ry klyS ^qm ho gey hn, s`ry rog n@T gey hn
ikauN~ik E`pxy ikRp`lU pRBU ny ikRp` kr id@qI hY |

E`T phr E`r`Dhu suE`mI pUrn G`l hm`rI||1||


aus pRBU suE`mI nUM E@Ty pihr w`d krIey q`Nik s`fI
G`l pUrn hovy |
;fsr[ o gq ; kfd.. 76

hir jIau qU suK sMpiq r`is||


hy v`ihgurU ! qUM s`ry suK`~ d` ^z`n` hYN |

r`iK lYhu B`eI myry kau


pqB E`gY Erd`is || rh`au ||
hy v`ihgurU jI, qusIN~ mYnUM du@K`~ klyS`~ qoN~ bc` lvo, hy
pRBU jI, quh`fy E@gy myrI iehI Erd`s hY |

jo m`gau soeI soeI p`vau Epny Ksm Bros`||


E`pxy m`lk qy Bros` r@K ky v`ihgurU jI kolo~N jo ku@J vI
mY~N mMgd` h`~, auh sB kuC mYnUM pR`pq ho j`~d` hY |

khu n`nk guru pUr` ByitA


imitA sgl EMdys` ||2||14||42||
E`K n`nk, ik pUr` gurU imlx n`l myry s`ry fr ^qm
ho gey hn |
;fsr[ o gq ; kfd.. 77

b`xI gurU gurU hY b`xI ivic b`xI EMim mqqqu


qu s`ry||
guru b`xI khY syvku jn
jnuu m`nY prqiK gurU insq`ry||
(pMn` 982)
Eink aup`vI rogu n j`ie ||
rogu imtY hir EvKDu l`ie || (pMn` 288)
ijhV` rog Enyk`~ aup`v`~ (dv`eIE`~ Eqy hor hIilE`~)
n`l dUr nhIN~ huMd`, auh rog n`m d`rU n`l imt j`~d` hY |

r`gu ibl`vlu mhl` 5 dupdy Gru 5(pMn` 817)


 siqgur pRs`id ||
Evir aup`v siB iqE`igE` d`rU n`mu lieE`||
q`p p`p siB imty rog sIql mnu BieE`||1||
ijs mnu@K ny hor s`ry hIly (dv`eIE`~ E`id) C@f id@qy
hn Eqy pRm`qm` dy n`m dI hI dv`eI vrqI hY, aus dy s`ry
du@K klyS, s`ry p`p, s`ry rog imt gey hn | aus d` mn
TMF`-T`r ho igE` hY |
;fsr[ o gq ; kfd.. 78

gu r u pU r ` E`r`iDE` sgl` du K u gieE`||


r`Knh`rY r`iKE` EpnI kir mieE`||1||rh`au||
pUry gurU dI w`d ivc rihx n`l s`r` d@uK klyS dUr ho
igE` hY ikaNu~ik r@iKE` krn dy smr@Q v`ihgurU jI ny aus
auqy ikrp` kr ky du@K`~ klyS`~ qoN~ aus dI r@iKE` kIqI hY|

b`h pkiV pRiB k`iFE` kIn` EpnieE`||


ismir ismir mn qn suKI n`nk inrBieE`||
2||1||65||
pRBU ny aus dI b`~h PV ky aus nUM E`px` bx` ilE` hY|
hy n`nk, pRBU d` n`m ismr ismr ky aus d` mn Eqy srIr
EnMd-BrpUr ho gey hn Eqy aus nUM iksy iksm d` koeI fr
nhIN irh` |
;fsr[ o gq ; kfd.. 79

b`xI gurU gurU hY b`xI ivic b`xI EMim mqqqu


qu s`ry||
guru b`xI khY syvku jn
jnuu m`nY prqiK gurU insq`ry||
(pMn` 982)
guir pUrY ikrp` krI k`itE` duKu rogu||
pqqB iDE`vn jogu||
mnu qnu sIqlu suKI BieE` p
(pMn` 814)
pUry gurU ny Ep`r ikrp` kr ky du@K Eqy rog k@t id@q`
hY Eqy hux myry EMdr suK Eqy S`~qI d` inv`s ho igE` hY |
(ies v`sqy) pRBU iDE`vnwog hY |

ibl`vlu mhl` 5 (pMn` 819)


rogu imt`ieE` E`ip pRiB aupijE` suKu s`~iq||
vf prq`pu Ecrj rUpu hir kInIÊ d`iq||1||
prm`qm` ny E`p ikrp` kr ky myr` rog dUr kr id@q`
hY Eqy hux myry EMdr suK Eqy S`~qI d` inv`s ho igE` hY |
auh prm`qm` v@fy prq`p v`l` hY Eqy Escrj srUp v`l`
hY, ausy ny hI myry auqy bKiSS kIqI hY |
;fsr[ o gq ; kfd.. 80

guir goivMid ikRp` krI r`iKE` myr` B`eI||


hm iqs kI srx`gqI jo sd` sh`eI||1|| rh`au||
hy myry B`eI ! siqgurU jI Eqy prm`qm` jI ny hI myry
auqy ikrp` kIqI hY Eqy mYnUM h@Q dy ky r@K ilE` hY | mY~N q`~ aus
prm`qm` d` hI E`sr` ilE` hY jo sd` sh`ieq` krd` hY |

ibrQI kdy n hoveI jn kI Erd`is ||


n`nk joru goivMd k` pUrn guxq`is||2||13||77||
syvk dI ErzoeI kdy ^`lI nhIN~ j`~dI| hy n`nk ! s`ry
bRihmMf ivc prm`qm` dI SkqI hI cl rhI hY Eqy auh hI
s`ry gux`~ d` ^z`n` hY |
;fsr[ o gq ; kfd.. 81

mqqqu
b`xI gurU gurU hY b`xI ivic b`xI EMim qu s`ry||
guru b`xI khY syvku jn
jnuu m`nY prqiK gurU insq`ry||
(pMn` 982)
ismir ismir guru siqguru Epn`
sgl` dUKu imt`ieE` ||
q`p rog gey gur bcnI
mn ieCy Pl p`ieE` || (pMn`
619)
E`pxy siqgurU jI d` ismrn kr ky s`ry duK imt gey
hn | gurU dy Sbd r`hIN s`ry q`p rog dUr ho gey Eqy mn
ie@Cq Pl iml gey hn |

soriT mhl` 5 (pMn` 620)


p`rbqqhm
bKisE` p`rb hm prmysir sgly rog ibd`ry||
gur pUry kI srxI aubry k`rj sgl sv`ry||1||
p`rbRhm prmySr ny bKiSS kr ky s`ry rog dUr kr
id@qy hn | pUry gurU dI Srn duE`r` s`ry rog k@ty gey hn Eqy
;fsr[ o gq ; kfd.. 82

s`ry k`rj sPl ho gey hn |


hir jin ismirE` n`m
ED`ir
| |
q`pu auq`irE` siqguir pUrY EpxI ikrp` D`ir||
rh`au||
v`ihgurU dy syvk ny n`m nUM ismirE` Eqy n`m d` E`sr`
ilE` | pUry siqgurU jI ny E`pxI ikrp` kr ky E`pxy syvk
d` q`p l`h id@q` |

sd` EnMd krh myry ipE`ry


hir goivdu guir r`iKE` ||
vfI vifE`eI n`nk krqy kI
s`cu sbdu siq B`iKE`||2||18||46||
hy myry ipE`ry ! siqgurU jI ny hirgoibMd dI r@iKE`
kIqI hY Eqy sdIvI EnMd dI pR`pqI ho geI hY | hy n`nk !
isrjxh`r krq`r v@fI vifE`eI d` m`lk hY | siqgurU jI
ny s@cy Sbd r`hIN~ s@c` aupdyS id@q` hY |
;fsr[ o gq ; kfd.. 83

sRI gurU Emrd`s n`m ismrn qy ishq kyNdr


KIr`~v`lI (i l` kpUrQl`)

srb Drm mih s sqqyst Drmu ||


hir ko n`mu jip inrml krmu|| (pMn` 266)
sgl audm mih audmu Bl` ||
hir k` n`mu jphu jIE sd` || (pMn` 266)
pqqB ismrn k` EMqu n p`r|| (pMn` 263)
suKu p
ibn hir n`m n b`cn pY hY||
(Sbd hzwry pwqSwhI dsvIN ivcoN)
siqgurU swihbwn ny nwm dI vifAweI qy loV sRI gurU
grMQ swihb jI dy hr pMny qy bwrMbwr idRVH krvweI hY[
ieh kihxw Xog hY ik is`K Drm nwm Drm hY Aqy nwm qoN
ibnW is`KI dI pRwpqI ho hI nhIN skdI[ ieh vwk sO
PIsdI s`c hY ik-'srb rog kw AauKdu nwmu' ArQwq nwm
swry rogW dI AOSDI hY Aqy nwm dvweI sB ihridAW ivc
mOjUd hY[ prMqU ies dvweI dy vrqx dI jugqI pUry gurU qoN
ibnW nhIN imldI[ jugqI dy nwl-nwl pUry gurU ny nwm
dvweI dI kwrgrqw vwsqy kuJ sMjm vI d`sy hn [ pMjvyN
siqgurU jI dw Purmwn hY:
;fsr[ o gq ; kfd.. 84

hir EauKDu sB Gt hY B`eI ||


gur pUry ibnu ibiD n bn`eI ||
guir pUrY sMjmu kir dIE` ||
n`nk qau iPir dUK n QI E`|| (pMn` 259)
QIE`||
pMjvyN siqgurU jI dy Purmwn Anuswr, jdoN koeI guris`K
gurmiq jugqI qy sMjm nUM vIh ivsvy Apxw ky Bwau BgqI
kr lvygw, qW ausdy ihrdy nUM nwm ipAwrw lgx dy Pl
srUp, koeI vI rog qy duK ausdy supny ivc vI nhIN Aw
sky g w[
n`m EauKDu ijh irdY ihq`vY||
q`ih rogu supnY nhI E`vY||
E`vY| | (pMn` 259)
qW hI, hyT ilKy Purmwn Anuswr ausdy AMdr hir
jn, sMq jW pUrn gur is`K dy l`Cx shjy hI pRgt hoxgy:
rog sog duK jr
jr`` mr
mr`` hir jnih nhI inkt
inkt``nI ||
nI||
inrBau hoie rhy ilv eykY nn``nk hir mnu m
m``nI||
nI||
(pMn` 711)
jugqI dI mh@qq`:
rog sog qyry imtih sgl EG
inmK hIEY hir n`mu iDE`ie ||1||
(pMn` 1208)
ihrdy rwhIN iek pl vwsqy nwm iDAwaux nwl sB
;fsr[ o gq ; kfd.. 85

pRwpqIAW ho jWdIAW hn[ ieh pl iks qrHW qy kdoN Aweygw?


ie
iehh pl qd Aweygw jd gurmiq jugqI Anuswr nwm jipAw
qy iDAwieAw jwey[ jy shI jugqI nw ApxweI qW srovr dy
Awly duAwly swrI aumr GuMmx nwl vI AMimRq dw iek
ikxkw pRwpq nhIN hovygw[ srovr ivc auqrky hI AMimRq
imlygw[ Drq kwieAw swDxI hY[ trYktr(jIB) hY, hl
(kMn) hn [ Agr hl trYktr nwl joiVAw nw igAw(nwm
gurbwxI bolI geI prMqU suxI n geI), spSt hY swrI
aumr zmIn qy trYktr duVwaux nwl zmIn nhIN vwhI
jwvygI[ trYktr nwl hl lw ilAw hY prMqU Agr joV vI
ilAw, ilPt(ipAwr) n lweI,(ipAwr qoN ibnW nwm qy
gurbwxI bolI qy suxI geI), swrI aumr trYktr qy hl
clwaux dy bwvjUd vI zmIn vwhI nhIN jwvygI[ iesy qrHW
Bwau rihq BgqI nwl kwieAw rog rihq qy Aaugx rihq
nhIN hovygI[ ijs krky nwm dw bIz pUrI qrHW Pldwiek
nhIN hovygw[ Bwau BgqI nwl hI mn qy qn Aaugx qy rog
rihq hoxgy Aqy mn ibSrwm ivc rhygw[ ieh pRwpqI hI
Kwlsw p`d jW auqm mnuK dy p`d dI pRwpqI hY[ gurU Purmwn:
ibsqq `m||
n`mu jpq p`vih ibs ` m||
n`nk iqn purK kau aUqm kir m`nu||
(pMn` 282)
ibSRwm qoN murwd mn dw KVy hoxw hY[
;fsr[ o gq ; kfd.. 86

mn ny qdoN KVy hoxw hY jdoN ieko smyN nwm qy iDAwn


surq, jIB, gly qy pyt dy AMdr ihrdy ivc iek swr ipAwr
qy sihj nwl rKx dw FMg Aweygw[ AYsI hwlq ivc hryk
ie`Cw pUrI hox dI Av`sQw bx jWdI hY [
min qin muiK hIEY bsY jo c`hhu so hoie|| (pMn` 255)
E M q ir gu r u E`
E`rr ` Dx
Dx`` ijhv
ijhv`` jip gu r n
n`` au||
||
ny qq I siqguru pyKxx`` ssqq vxI
vxI sunxx`` gur n
n`` au ||
siqgur syqI riqE` drgh p`eIEY T`au|| (pMn` 517)
auprokq Purmwn ivc siqgurU jI ny mMny jW nwm rqy
dI hwlq PurmweI hY[ A`KW ivc nwm, kMnW ivc nwm, jIB
qy nwm Aqy AMdr (pyt dy AMdr ihrdy ivc) nwm[ ieh
hwlq hY Sbd surq dy myl dI jdoN mn ib SRwm ivc hovygw[
ibS
ieh qd sMBv hoeygw, Agr AOgux k`Fky s`c, dieAw, iKmw,
sMqoK Aqy ipAwr dy gux vsw ky inrBau Awsx ivc bYT
skIeyy[ Purmwn:
ivxu gux kIqy Bgiq n hoie
pihlW Bwau BgqI nwl qn dy swry d`uK imtxgy Aqy
mn pUry suK ivc ibSrwm krygw[
pRQmy imitE` qn k` dUK ||
mn sgl kau hoE` sUKu|| (pMn` 395)
Agr qn rogI hY qW AiBlwKI nUM smJ lYxw cwhIdw
;fsr[ o gq ; kfd.. 87

hY ik auh hwly is`KI dy cwr pVwvW (cwr lwvW) ivcoN pihly


pVwA ivc hI hY[ Purmwn Anuswr pihly pVwA dI pUrqI
hovygI Agr:
shj Enµdu hoE` vfB`gI min
hir hir mIT` l`ieE` || (pMn` 773)
prMqU swfI bdiksmqI hY ik AsIN bhuq swry BulyiKAW dy
iSkwr bx cuky hW[ kuJ BulyKy ie`Qy id`qy jWdy hn[
hW[
Bu l y K y : swry guris`K vIrW qy BYxW nUM bhuq sMjIdgI nwl
ieh ivcwrx dI loV hY ik auhnW ny gurmiq ivDI qy sMjm
nUM pCwx ilAw hY jW nhIN[ ikqy ieh qW nhIN ik auh
BulyiKAW dy iSkwr bx cuky hn[
(1) kI swfIAW swrIAW ieMdrIAW pMj doKW (kwm, kRoD,
loB, moh, hMkwr) qoN pUrI qrHW mukq hn ? kI QoVHy
ijhy Awqm sMjm ((Self control)) nUM qW ieh AvsQw
nhIN smJI bYTy?
(2) kI QoVHy smyN vwsqy suAwsW rwhIN nwm v`l iDAwn jwx
nUM sws-igrws ismrn qW nhIN smJI bYTy ?
(3) kI ikqy mn dy QoVHy ijhy itkwA nUM mn dw ibSrwm jW
sihj smwD qW nhIN smJ ilAw ?
(4) kI ikqy pyt ivc Drn dI DVkx nwl nwm nUM mylxw-
ihrdy dw iDAwauxw qW nhIN smJ ilAw ?
(5) kI ikqy QooVyH ijhy AwnMd Awaux nwl, srIr dy AMgW
jW romW qy Asr hox nwl rom rom iDAwauxw qW nhIN
;fsr[ o gq ; kfd.. 88

smJ ilAw?
(6) kI kRoVW AwnMd dI soJI qy pRwpqI ho cukI hY?
(7) QoVyH ijhy itkwA Awaux nwl mn AMdr vwjy vjdy
hn, jo iekwgrqw dw icMn hY[ kI ikqy auhnW nUM
Anhd nwd qW nhIN smJI bYTy ?
(8) kI ies BulyKy ivc qW nhIN ik gurmuiK qy vI srIrk
rogW qy buFypy ny Awauxw hI hY ? kuJ BgqI nwl
sMswrk pdwrQ imlx lg pYNdy hn[ kI ikqy ies
pRwpqI nUM iriD isD qW nhIN mMn ilAw ? ikqy pihly
siqgurU jI dy s`c qy At`l bcn dI kuvrqoN qW nhIN
kr rhy ?
irD isD Evr` s`d || (jpujI s`ihb)
auprokq bcn rwhIN siqgurU jI ny swvDwn kIqw hY
kI nwm hIxI irD isD hMkwr nUM p`Ty pwauNdI hY Aqy iqMnW
guxW ivc hox krky duinAwvI suAwd hI hY[
prMqU gurmuiK kol sB isDIAW huMdIAW hn Aqy is`DIAW
q`q igAwn dy pRgtwA ivc shweI huMdIAW hn[Purmwn:
Ecru crY q` isiD hoeI isDI qy buiD p`eI||
(pMn` 607)
ies vwsqy AiBlwKI nUM iksy BulyKy ivc nhIN rihxw cwhIdw[
Agr isDIAW nhIN AweIAW qW prqK hY ik nwm vI ausdy
ihrdy ivc nhIN hY[
;fsr[ o gq ; kfd.. 89

(9) kI pRBU nUM imlx dI jugqI, srIr dy BydW Aqy swSqrW,


ismrqIAW Aqy vydW dw igAwn AMdr suqy pRgt ho igAw
hY? kI ikqy ikqwbI igAwn nUM ieh igAwn qW nhIN smJ
ilAw? pihly siqgurU jI dw Purmwn hY:
suixEY jog jugiq qin Byd ||
isimqqiq
suixEY s`sq isim iq vyd || (pMn` 2)
(10) kI h
hMMkwr nUM haumYN smJx dI glqI qW nhIN kr rhy?
ies qrHW dy hor vI BulyKy hn ijnHW nUM dUr krn dI loV hY[
sRI gurU nwnk dyv jI dy vroswie is`K s: hridAwl
isMG, AweI.ey.AYs.(irtw.) mu`K syvwdwr, srb rog kw AauKdu
nwmu imSn, cMfIgVH ny ieh mihsUs kIqw ik is`KI mwrg
bwry BulyiKA
KAWW nUM dUr krky, gurmiq ivDI Aqy sMjm dI
ivAwiKAw nUM idRVH krvwaux dI loV hY[ imSn dy swQI
syvwdwrW dI slwh Aqy sihXog nwl ieh PYslw kIqw
igAw hY ik iek nvW tr`st, sRI gurU Amrdws cYrItybl
tr`st kwiem krky sRI gurU Amrdws nwm ismrn qy ishq
kyNdr iksy idhwqI ielwky ivc bxwieAw jwvy, ijQy vwqwvrx
swP suQrw hovy Aqy SihrI rOlw r`pw nw hovy Aqy pirvwirk
ijMmyvwrIAW Aqy JMbyilAW qoN dUr rih ky kuJ smyN vwsqy
nwm dy AiBAws dI kmweI kIqI jw sky Aqy is`K jIvn
jwc isKI jw sky [
is`K jgq ivc bhuqy vIr BYx jwxU hoxgy ik srb rog
;fsr[ o gq ; kfd.. 90

kw AauKd nwmu imSn 1983 qoN Bwrq ivc Aqy 1993 qoN
Bwrq Aqy ivdySW ivc nwm ismrn AiBAws rog-nivrqI
qy duK nivrqI kYNp lw ky vIrW BYxW nUM nwm gurbw xI nwl
bwxI
joV irhw hY[
"sRI gurU Amrdws nwm ismrn qy ishq kyNdr"
kpUrQly qoN 9 iklomItr dI dUrI qy iek eykV jmIn qy
auswrI ADIn hY[ kyNdr ivc gurduAwrw swihb dI auswrI
qoN ielwvw, irhwieS vwsqy 48 kmry bwQrUmW smyq bxwey
jwxgy[ gurmiq Aqy gurbwxI ivcwr vwsqy lwiebryrI Aqy
lYkcr hwl hovygw[ ksrq vwsqy ijm hovygw Aqy lMgr dw
cMgw pRbMD hovygw[ ies dI kul lwgq lgBg fyF kroV
rupey hovygI[ iesdw lokySn mYp hyT id`qw jWdw hY[

kpUrQly qoN tYpUAW qoN ielwvw, kpUrQly qoN surKpur vwsqy


iek iek GMty dI bs syvw hY[ ies kyNdr qoN isKI dy auGy
;fsr[ o gq ; kfd.. 91

qy ieiqhwisk AsQwn sRI goieMdvwl swihb, sRI sulqwnpur


swihb isrP 25, 35 iklomItr dI dUrI qy hn[ AMimRqsr
swihb dy drSnW vwsqy nYSnl hweI vy qy siQq iFlvW
qoN, jo kyNdr qoN 14 iklomItr dI dUrI qy hY, bs leI
jw skdI hY[
auprokq ipCokV ivc sRI gurU Amrdws nwm ismrn
qy ishq kyNdr dy hyT ilKy m`uK inSwny hoxgy:
(1) nwm AiBAws kmweI vwsqy gurmiq ivDI qy sMjm dI
ivAwiKAw idR V H krvweI jwvy g I[ gu r miq ju g qI
smJxI, isKxI, idRVH krnI qy pkwauxI hovygI[ kwPI
smyN leI AiBAws dI loV hovygI[ nwm jpx dI
gurmiq ivDI qy sMjm srb rog kw AauKd nwm imSn
vloN pRkwiSq buklYt (gweIf) ivc sMiKpq rUp ivc
idqy hoey hn[ prMqU loV hY pUry ivsQwr nwl ivcwr
sWJy krn dI[
(2) rog-nivrqI qy d`uK nivrqI kYNp lgwey jwxgy[
(3) is`KI jIvn Aqy AiDAwqmk mwrg qy ivcwr kIqI
jwvy g I[
(4) pUrn is`K qy sMq dy l`Cx idRVH krvwey jwxgy ijs
nwl is`KW dI Btkxw qy SoSx (Exploitation) bM d
ho x gy [
;fsr[ o gq ; kfd.. 92

(5) AMimRq AiBlwKIAW nUM nwm nwl rMgy pMj ipAwirAW


qoN AMimRq Ckwaux dw pRbMD hovygw[
(6) ividAwrQIAW Aqy nO j vwnW leI nwm AiBAws
isKlweI kYNp lgwey jwxgy[
(7) gRMQI isMGW qy rwgIAW nUM nwm AiBAws vwsqy gurmiq
jugqI dI is`iKAw dyx leI kYNp lgwey jwxgy[
(8) muFlI fwktrI shwieqw Aqy qn mn dI Arogqw dy
kudrqI vsIilAW dw Xog pRbMD hovygw[ ies kyNdr
ivc iek,do,cwr hPqy rihx vwlw hryk guris`K nvW
jIvn auqSwh pRwpq krygw Aqy AwnMd meI jIvn
jIaux dI tRyinMg pRwpq krygw[
srb rog kw AauKDu nwmu qy sRI gurU Amrdws cYrItYbl
tr`st dy syvwdwrW vloN smUh guris`K vIrW qy BYxW dy crnW
ivc sinmr bynqI hY ik auh sRI gurU Amrdws nwm ismrn
qy ishq kyNdr dI auswrI vwsqy KulHy idl nwl mwiek
shwieqw dyx dI ikRpwlqw krn jI[ guris`K vIrW BYxW dy
sihXog nwl kyNdr dI auswrI qy 50 l`K rupey l`g cu`ky
hn, kuJ vIrW BYxW ny iek iek kmrw bxwaux vwsqy iek
l`K pMjwh hjwr rupey dyx dI ie`Cw pRgtweI hY Aqy ies
pRqI kuJ mwieAw pRwpq vI ho cukI hY[
sMgqW dy dws
smUh syvwdwr
srb rog kw AauKdu nwm imSn Aqy
sRI gurU Amrdws cYrItybl tr`st
;fsr[ o gq ; kfd.. 93

siqgurU jI dI Ep`r ikRp` duE`r` srb rog k` EauKdu n`m imSn


1983 ivc hoNd ivc E`ieE` | imSn d` pihl` tIc` sI ik gurisK`~ nUM
n`m qy gurb`xI dI mn Eqy qn dy rog`~ nUM nivrq krx dI SkqI b`ry j`xU
krv`ieE` j`vy | ies tIcy ivc gurU ikRp` duE`r` kuJ k`mw`bI imlI hY |
ijn`~ vIr`~ BYx`~ nUM B`rq Eqy ivdyS`~ ivc rog nivrqI kYNp`~ ivc ihs` lYx
d` mOk` imilE` hY, auh ies sc`eI qoN j`xU ho cuky hn | prMqU h`ly ies
Kyqr ivc bhuq kuJ krn v`l` hY | Bkw ns/ r[opkDh okjhA wB s/ sB
dhnK phwkohnK d/ fJbki ;pzXh fJe w?vheb y'i e/Ado ;EkgB
eoB dh b'V W fi; ftZu ;KfJfNfce YzrK w[skpe y'i eoe/ fJ;
ftXh dk gqrNkn s/ gq;ko ehsk ik ;e/.
hor Kyqr`~ ivc n`m/gurb`xI dI mihm` drs
drs`` aux v`sqy~ kuJ m`fl qy
m`rg-drSk sMsQ`v`~ bx`aux dI vI loV hY| aud`hrx vjo:
1 ;qh r[o{ nwodk; Bkw f;woB s/ f;js e/Ado fgzv yhoKtkbh,
f bk eg{oEbk fty/ T[;koh nXhB W. r[od[nkok ;kfjp s/ e[M
fojkfJ h ewo/ fsnko j' u[Ze/ jB. o'r Bftosh e?Ag bkJ/ ik oj/
jB. e/Ado dh T[;koh g{oh j'D s/ e/Ado ;pzXh pkeh fB kfBnK s/
g{o/ T[s kj s/ brB Bkb ezw ehsk ikt/rk.
2 b`b` buF` jI bjurg Gr :- n`m-b`xI n`l joV ky hlq qy plq
donoN sv`ry j`xgy |
3 sMq B`eI gurd`s skUl : - pVH`eI dy n`l n`l n`m - gurb`xI dI
mihm` idRVH krv`eI j`vygI |
4 b`b` dIp isMG sports skUl :- Kyf`~ qy n`m-b`xI r`hIN EMqr-
r`StrI pD@r dy iKf`rI iqE`r kIqy j`xgy|
5 muzrm` dy suD`r leI jyl`~ ivc n`m - b`xI d` prc`r krx v`sqy
sM s Q` |
6 DImI-buDI b@icE`~ d` skUl |
siqgurU jI dy crx`~ ivc Erd`s hY ik imSn dy syv`d`r`~
nUM auh audm, buDI qy vsIly bKSx dI ikrp`lq` krn |
;fsr[ o gq ; kfd.. 94

mY~briSp P`rm
c'BL 0172-2741957
pRD`n s`ihb,
srb rog k` EauKdu n`m imSn (rij.),
519, sYktr 10 fI, cMfIgVH-160011.

SRI m`n jI,


mY~/EsI~N srb rog k` EauKdu n`mu imSn d`/ dy mYAbr/pYtrn bxn`
c`huMd`/c`huMdy h`~| mYA/EsIA imSn dy smyA-smyA soDy hoey inwm`~ Eqy aup inwm`~
d` p`ln krn d` pRx krd`/krdy h`~|
ies dy n`l.....................d` bYN~k fr`Pt, qQ` inrD`rq iek
s`l sMn..............dy leI E`rMBk mY~briSp dI Byt` dy rUp ivc, n@QI kIq`
j` irh` hY|
ibnY krq`,

hsq`Kr...........................
sQ`n:
n`m..................................
imqI: pUr` pq`............................

.......................................

.......................................
&o n : dPqr.............. Gr................... PY k s
.........................
mY~briSp-Byt`
1. E`rMB ivc pihly s`l EYsosIeyt mYAbr leI 250 /- rupey Eqy mYAbr
leI 500 /- rupey| b`Ed ivc pRqI s`l 100/- rupey Eqy 250/-
rupey pySgI dyxwog hoxgy|
2. pYtrn leI 2100/- rpey E`rMBk|
;fsr[ o gq ; kfd.. 95

APPLICATION FORM FOR MEMBERSHIP


Phone:0172- 2741957
President,
Sarab Rog Ka Aukhad Naam Mission (Regd.),
519, Sector 10-D,
Chandigarh-160011 (INDIA).

Dear Sir,
I/We am/are desirous of becoming member / patron of the
MISSION. I/We undertake to abide by rules and regulations of
the MISSION as amended from time to time.
Enclosed herewith is a Bank Draft for Rs....................... as
payment of initial subscription for the first year i.e. ........................
Yours sincerely,

Signatures.......................
Name..............................
Place:.................. Full Address.......................
Dated:................. .......................................
Phones Office.....................Res.........................Fax.................
(Strike out whichever is not applicable)
Membership Subscription
1. Initial Rs.250/- for Associate Member and Rs.500/- for
Member for first year. Subsequently Rs.100/- and Rs.250/-
each year payable in advance respectively.
2. For Patron Rs.2100/- initial.
3. For Institutions & Gurdwaras, Rs.2500/- initial. Subsequently
Rs.1100/- annually payable in advance.
;fsr[ o gq ; kfd.. 96

;zgoe ns/ rkJhv tk;s/L


' vka pbtz s f;z x c'BL 01636-223367
110-J/, wkvb jkT{;,
b[fXnkDk, ' ;a wBw' j B f;z x
c'BL 0161-2410646, B"fJvk.
2433241 c'BL 0120-5311699

' ;a iro { g f;z x ' ;a gq e k f;z x


wekB BzL 7244, pfmzvk o'v, Bkrg[o.
w[es;o, c'BL 01633-265872 c'BL 0712-2591493
w'pkfJbL 09823018801
' ;a ntsko f;z x
nkjb{tkbhnk ' eoBb r[ o dhg f;z x
wekB BzL 472, ;?eNo 37, wekB BzL 3510, ;?eNo-71,
B"fJvk, c'BL 0120-2431048 w[jkbh.
c'BL 0172-2270250
' ;a do B f;z x T[ G h
wekB BzL 109, nopB n;N/N,
' ;q h wsh hbk i? d tkBh
c/ -1, ibz X o,
wekB BzL 333, ;?eNo 38-J/,
c'BL 0181-2481756
uzvhrVP
' ;a pbtz s f;z x
wekB BzL 802, fB;or ' ;a irw' j B f;z x
fpbfvzr, gkbhfjZb, pKdok, wekB BzL 172, ;?eNo 48-J/,
w[pzJh. uzvhrVP.
c'BL 022-26464417 c'BL 0172-2634262

' ;a wfjz d o f;z x u[ Z r ' ;a fJz d oihs f;z x


wekB BzL 12, okipkjk o'v, wekB BzL 903, ;?eNo 16,
gfNnkbk. c'BL 0175- gzue{bk.
2219000 c'BL 0172-2569254

' ;a okw f;z x ' ;a ;[ f oz d o f;z x


ph-4, 444, wi?;fNe o'v, w'rk. wekB BzL 291, c/ 9, w[jkbh.
c'BL 0172-2232391

You might also like