Elektrik Kejuruteraan Unit 2

ANALISIS LITAR ELEKTRIK E1063/UNIT2/1
ANALISIS LITAR ELEKTRIK
OBJEKTIF AM
Unit
2
Memahami konsep-konsep asas Litar Sesiri , Litar Selari,
Litar Gabungan dan Hukum Kirchoff.
OBJEKTIF KHUSUS
Di akhir unit ini anda dapat :
 Menerangkan rumus dalam litar siri.
 Menerangkan rumus dalam litar selari.
 Memahami hukum pembahagian voltan .
 Menerangkan hukum pembahagian arus.
 Menjelaskan penggunaan Hukum Kirchoff .
 Menyelesaikan masalah yang melibatkan Hukum

Kirchoff.
INPUT
2.0 LITAR SESIRI

Ia dinamakan litar siri kerana cara sambungan perintang di dalam litar tersebut.
Sambungan sesiri adalah sambungan terhadap perintang yang disambungkan sederet
dari hujung ke hujung seperti yang di tunjukkan dalam Rajah 2.1.
R1 R2 R3
Ij
+ V1 - + V2 - + V3 -
Vj +
Vn Rn
-
Rajah 2.1 Sambungan Litar Sesiri
Kita boleh menerbitkan beberapa formula- formula matematik daripada Rajah 2.1
yang melibatkan rintangan jumlah, arus litar dan voltan jumlah.
2.0.1 Rintangan Jumlah, R j

Jumlah rintangan adalah hasil tambah semua rintangan yang ada di dalam litar seperti
persamaan (2.1).
RJ  R1  R2  R3  .....  Rn (2.1)
2.0.2 Arus Jumlah, I j

Arus yang melalui setiap perintang adalah sama dengan arus jumlah atau arus litar
dan ditunjukkan dalam persamaan (2.2).
I j  I1  I 2  I 2  ......  I n (2.2)
I j  I1  I 2  I 2  ......  I n
2.0.3 Voltan Jumlah, V j

Voltan jumlah adalah hasil tambah semua kejatuhan voltan (voltan susut) pada setiap
rintangan seperti persamaan (2.3) di bawah.
V j  V1  V2  V3  ......  Vn (2.
3)
Manakala, kejatuhan voltan pada setiap rintangan dikira menggunakan Hukum Ohm
seperti yang telah dibincangkan di dalam Unit 1 sebelum ini. Persamaan (2.4) di
bawah menunjukkan kaedah untuk mengira kejatuhan voltan pada setiap rintangan.
V1  I j R1
V2  I j R2
(2.4)
V3  I j R3
Vn  I j Rn
2.0.4 Hukum Pembahagi Voltan

Kita juga boleh menggunakan Hukum Pembahagi Voltan bagi menentukan nilai
voltan yang melintangi setiap rintangan di dalam litar sesiri seperti yang ditunjukkan
oleh persamaan (2.5) dan (2.6).
i). Bagi litar yang mempunyai 3 perintang :

R1
V1  ( )V j
R1  R2  R3
R2
V2  ( )V j (2.5)
R1  R2  R3
R3
V3  ( )V j
R1  R2  R3
ii). Bagi litar yang mempunyai 2 perintang :

R1
V1  ( )V j
R1  R2 (2.6)
R2
V2  ( )V j
R1  R2
Contoh 2 .1 :
Berdasarkan gambar rajah Rajah C2.1 di sebelah tentukan ; R1 = 15Ω
i). Rintangan jumlah, Rj

ii). Arus litar, Ij V = 120 V
R2 =10
iii). Voltan susut bagi setiap perintang.
Penyelesaian :
Rajah C2.1
i). Rintangan jumlah, Rj
Rj = R1 + R2 = (15 + 10) = 25 
ii). Arus litar, Ij

V 120
Ij = = = 4.8 A
Rj 25
iii). Voltan susut bagi setiap perintang

VR1 = IjR1 = (4.8)(15) = 72 V
VR2 = IjR2 = (4.8)(10) = 48 V ,
2.1 LITAR SELARI
Sambungan selari adalah sambungan terhadap perintang yang disambung

bertentangan di antara satu sama lain seperti Rajah 2.2 di bawah.
Ij I1 I2 I3
+ + +
Vj R1 V1 R2 V2 R3 V3
- - -
Rajah 2.2 : Litar Selari

Formula- formula matematik yang boleh diterbitkan daripada litar di atas adalah
seperti persamaan –persamaan di bawah ;
2.1.1 Voltan Jumlah, Vj

Voltan yang melintangi setiap cabang adalah sama dengan voltan bekalan yang
diberikan seperti persamaan (2.7);
V j  V1  V2  V2  ......  Vn (2.7)
I j  I1  I 2  I 2  ......  I n
2.1.2 Arus Jumlah, Ij
Jumlah arus setiap cabang adalah sama dengan arus bekalan litar seperti
persamaan (2.8);
I J  I1  I 2  I 3  .....  I n (2.8)
2.1.3 Rintangan jumlah, Rj

Rintangan jumlah di dalam litar selari boleh dikira dengan menggunakan kaedah
berikut seperti persamaan (2.9);
a) Bagi litar yang mempunyai 3 perintang

1 1 1 1
   atau
R j R1 R2 R3
(2.9)
R1 R2 R3
Rj 
R1 R2  R2 R3  R1 R3
2.1.4 Hukum Pembahagi Arus

Kita juga boleh menggunakan Hukum Pembahagi Arus bagi menentukan nilai arus
bagi setiap cabang seperti persamaan (2.10).
i). Bagi litar yang mempunyai 2 perintang seperti Rajah 2.3.
Ij I1 I2
+ +
Vj R1 V1 R2 V2
- -
Rajah 2.3
R2
I1  ( )I j
R1  R2
dan (2.10)
R1
I2  ( )I j
R1  R2
Contoh 2.2:
Ij I1 I2
R1 = 2 R2 = 4
V = 240V
Rajah C2.2
Berdasarkan gambar rajah litar C2.2 di atas kirakan;

i). Jumlah rintangan, Rj
ii). Jumlah arus, Ij
iii). Arus I1 dan I2
Penyelesaian :
i). Jumlah rintangan, Rj

R1 R2 (2)(4)
Rj = = = 1.333 
R1  R2 24
ii). Jumlah arus, Ij

V 240
Ij  = = 180 A
Rj 1.333
iii). Arus I1 dan I2 ,

V 240
I1    120 A
R1 2
V 240
I2    60 A
R2 4
2.2 LITAR GABUNGAN

Kebanyakan litar elektrik yang dibina terdiri daripada litar gabungan siri selari.
Kedua-dua formula bagi litar sesiri dan selari akan digunakan untuk tujuan
pengiraan bagi menentukan nilai arus, voltan dan rintangan jumlah litar. Rajah 2.4 di
bawah menunjukkan contoh sambungan litar gabungan.
R2 I2
R1 R3 I3
V
Rajah 2.4 : Litar Gabungan
Contoh 2.3 :
Berdasarkan Rajah 3 di atas, jika R1 = 10, R2 = 20 , R3 = 15 dan bekalan kuasa yang
dibekalkan ialah V = 120 V. Kirakan,
a). Rintangan Jumlah, Rj
b). Arus jumlah, I
c). Arus I2 dan I3
Penyelesaian :
a). Rintangan jumlah, Rj
R2 R3 (20)(15)
R23  =  8.57
R2  R3 20  15
Rj = R23 + R1 = 8.57 + 10 = 18.57
b). Arus Jumlah , I

V 120
I= = = 6.46 A
Rj 18.57
R3 15
c). Arus , I2 = ( )I  ( )6.46 = 2.79 A
R2  R3 20  15
 I3 = I – I2 = (6.46 – 2.79) = 3.67 A
2.3 HUKUM KIRCHOFF

Untuk menyelesaikan masalah litar elektrik yang lebih rumit. Contohnya, bagi litar
yang mempunyai bekalan kuasa lebih dari satu. Terdiri daripada dua (2) hukum, iaitu;
a) Hukum Kirchoff Arus

b) Hukum Kirchoff Voltan
2.3.1 Hukum Kirchoff Arus

Hukum Kirchoff Arus juga dikenali sebagai Hukum Kirchoff Pertama. Ia menyatakan
bahawa jumlah arus yang menuju pada satu titik adalah sama dengan jumlah arus
yang meninggalkan titik tersebut, atau pada sebarang titik persimpangan di dalam
litar, jumlah algebra arus yang memasuki titik tersebut adalah sama dengan jumlah
arus yang keluar.
Ia boleh dihubungkan dalam persamaan matematik seperti persamaan (2.11) ,
I1  I 2  I 3 (2.11)
i1 i2
i3
Rajah 2.5
2.3.2 Hukum Kirchoff Voltan

Ia juga dikenali sebagai Hukum Kirchoff Kedua. Hukum Kirchoff Voltan
menyatakann bahawa di dalam satu litar tertutup, hasil tambah nilai kenaikan voltan
dan kejatuhan voltan adalah sifar atau dalam sebarang litar elektrik yang lengkap,
jumlah algebra bagi kenaikan voltan mestilah sama dengan jumlah kejatuhan voltan.
Secara matematik ia boleh diungkapakan dalam bentuk persamaan (2.12),
V j  V1  V2  V3 (2.12)
+ V1 -
+
Vj V2
-
+ V3 -
Rajah 2.6
Contoh 2.4: A
R1 = 1Ω R2 = 6Ω R3 = 2Ω
5V 10V
Rajah C2.4
Kirakan nilai arus yang mengalir pada setiap cabang menggunakan Hukum Kirchoff bagi
Rajah C2.4 di atas..
Penyelesaian :
Hukum Kirchoff Arus :

1. Dapatkan persamaan yang menghubungkan semua arus dalam litar pada titik (nod) A
I2 = - (I3 + I1 ) ……………………(1)
Hukum Kirchoff Voltan :

1. Binakan gegelung anggapan pada setiap gelung ,
I1 A I2
I3
R1 = 1Ω R2 = 6Ω R3 = 2Ω
I II
5V 10V
2. Dapatkan satu persamaan daripada setiap gelung .

Gelung I :
 5  (1) I1  6( I 3 )  10  0
(2)
I1  6 I 3  5
Gelung II :
 10  (6) I 3  2( I 2 )  0 (3)
masukkan (1) ke dalam (3) :

 10  6( I 3 )  2( I 3  I 1 )  0
(4)
2 I 1  8I 3  10
3. Selesaikan dengan menggunakan Petua Cramer bagi persamaan (2) dan (4).
i) Bentukkan persamaan matriks bagi persamaan (2) dan (4)

1  6  I 1   5

2
 8   I 3   10 
1  6 
ii) Dapatkan nilai penentu, katakan D   
2 8 
1 6
D   (1)(8)  (6)(2)  20
2 8
iii). Dapatkan nilai penentu bagi setiap arus,

5 6
I1   (5)(8)  (6)(10)  20
10 8
I1 20
 I1    1A
D 20
1 5
I3   20  10  30
2 10
I3 30
 I3    1.5 A
D 20
daripada persamaan (1);

I 2  ( I3  I1 )  (1.5  1)  3.5 A
Nilai negative (-ve) pada

arus I 2 menunjukkan
arah arus yang
sebenarnya ialah
menuju ke perintang R2 .
Para pelajar boleh menggunakan kaedah lain untuk menyelesaikan persamaan (2)
dan (4) di dalam contoh di atas, tetapi kaedah petua cramer adalah lebih sesuai
digunakan jika ia melibatkan banyak persamaan. Kaedah menggunakan petua
Cramer ;
a). Tuliskan persamaan dalam bentuk am ;

ax  by  c
dx  ey  f
b) Tuliskan persamaan tersebut dalam bentuk matriks;
 a b  x   c   a b
d e   y    f   katakan, D  d e 
      
c) Dapatkan nilai penentu bagi ,
a b
D   (ae  bd )
d e
d) Dapatkan penentu bagi,
c b x
x   ce  bf  x 
f e D
e) Dapatkan penentu bagi,
a c y
y   af  cd  y 
d f D
AKTIVITI 2A
2.1. I = 1.5A R1 = 8  R2 = 6 
Vj R3 = 4 
Rajah A2.1
Berdasarkan gambar rajah litarA2.1 di atas, kirakan ;

i. Rintangan jumlah.
ii. Nilai Vj
iii. Kejatuhan voltan pada rintangan R3 , menggunakan Hukum Pembahagi
voltan.
2.2 Tiga (3) buah perintang yang disambung secara selari masing-masing bernilai
R1  6 , R2  5 dan R3  20 dan dibekalkan dengan sumber bekalan 100V.
Kirakan
i. Jumlah rintangan
ii. Jumlah arus
iii. Voltan melintangi setiap perintang
iv. Arus melalui setiap perintang
2.3 Berikan takrifan bagi Hukum Kirchoff Pertama dan Hukum Kirchoff Kedua.
MAKLUM BALAS 2A
2.1 i). Rintangan jumlah, Rj = R1 + R2 +R3 = 8 + 6 + 4 = 18 

ii). Nilai , Vj = IRj = (1.5) (18) = 27 V
R3 4
iii). Kejatuhan voltan pada R3, VR3 = ( )V j = ( ) 27 = 6 V
Rj 18
2.2 i) Rintangan jumlah, R j
1 1 1 1 1 1 1
       0.417
R j R1 R2 R3 6 5 20
1
Rj   2.4
0.417
ii). Jumlah arus, I j
V 100
Ij    41.7 A
R j 2.4
iii). Voltan melintangi setiap perintang

V1  V2  V3  V  100V (kerana litar selari)
iv). Arus setisp perintang
V 100 V 100 V 100
I1    16.7 A , I2    20 A dan I 3    5A
R1 6 R2 5 R3 20
2.3 Hukum Kirchoff Pertama menyatakan bahawa jumlah arus yang menuju pada satu
titik adalah sama dengan jumlah arus yang meninggalkan titik tersebut, atau pada
sebarang titik persimpangan di dalam litar, jumlah algebra arus yang memasuki titik
tersebut adalah sama dengan jumlah arus yang keluar.
Hukum Kirchoff Kedua pula menyatakann bahawa di dalam satu litar tertutup, hasil
tambah nilai kenaikan voltan dan kejatuhan voltan adalah sifar atau dalam sebarang
litar elektrik yang lengkap, jumlah algebra bagi kenaikan voltan mestilah sama
dengan jumlah kejatuhan voltan.
Penilaian Kendiri
1. Berpandukan gambar rajah litar K2.1 di bawah, dapatkan ;

i). Rintangan jumlah.
ii). Voltan pada R2 .
ii). Arus pada R2 .dan R3 .
iii). Kuasa yang dilesapkan pada rintangan R1 dan kuasa keseluruhan litar.
R3 = 8
Vs = 240V
R1 = 2 R2 = 4
Rajah K2.1
2. Berdasarkan Rajah K2.2 di bawah, voltan yang melintangi R1 = 72 V. Tentukan nilai-

nilai berikut :
i). Arus yang melalui setiap perintang R1, R2, R3 dan R4
ii). Voltan yang merintangi setiap perintang R2, , R3 dan R4
iii). Voltan punca, Vs
R1 = 8
Ij
VS
R2 = 6 R3 = 3
R4 = 4
Rajah K2.2
3. Berpandukan Rajah K2.3, kirakan nilai arus pada setiap cabang dan kejatuhan voltan
pada setiap perintang dengan menggunakan Hukum Kirchoff.
R2 = 4Ω R3 = 5Ω
12V 4V 6V
R1 = 1Ω
Rajah K2.3
MAKLUM BALAS KENDIRI
1. i). Rintangan jumlah, Rj

R2 R3 (4)(8)
R23 =   2.667 
R  R3 (4  8)
R1R23 (2)(2.667)
 Rj =   1.143 
R1  R23 4.667
ii). Voltan pada R2 ,
V2 = Vs = 240V (kerana litar selari)
iii). Arus pada R2 .dan R3,

VS 240
I2 = ( )( )  60 A
R2 4
VS 240
I3 = ( )( ) = 30 A
R3 8
iv). Kuasa yang dilesapkan pada rintangan R1 dan kuasa keseluruhan litar.
(V ) 2 (240) 2
P1 = S =  28.8kW
R1 2
(VS ) 2 ( 240) 2
Pj =  50.4kW
R j 1.143
2) i). Arus setiap perintang,

Ij = IR1 (kerana sesiri)
V1 72
di mana, I R1  
R1 8 = 9A
IR4 = IR1 = 9 A (kerana sesiri)
R3 3
IR2 = ( ) I j  ( )9 =3A
R2  R3 9
 IR3 = (Ij – IR2) = (9 – 3) = 6 A
ii). Voltan setiap perintang,

VR2 = VR3 = I2 R2 = (3)(6) = 18 V (selari)
VR4 = IR4 R4 = (9)(4) = 36 V
iii). Voltan jumlah, Vs

Vs = VR1 + VR2 + VR4
= 72 + 18 + 36
= 126 V
3. I1 A I3
I2
R2 = 4Ω R3 = 5Ω
12V I 4V II 6V
R1 = 1Ω
Pada nod A : I1  I 2  I 3 (1)
Gelung I :
 12  4I 2  4  (1) I 1  0 (2)
Gelung II :
 4  3I 2  5 I 3  6  0
(3)
 3I 2  5I 3  2
Masukkan (1) ke dalam (2)

4I 2  ( I 3  I 2 )  8
(4)
5I 2  I 3  8
selesaikan persamaan (3) dan (4) menggunakan petua Cramer atau kaedah lain yang sesuai;
 3 5  I 2    2  3 5
 5       katakan , D   
 1  I 3   8   5 1
3 5
 nilai penentu bagi, D   (3)(1)  (5)(5)  28
5 1
2 5
I2   (2)(1)  (5)(8)  42
8 1
I2  42
 I2    1.5 A
D  28
3 2
I3   (3)(8)  (2)(5)  14
5 8
I3  14
I3    0.5 A
D  28
dari persamaan (1) : I1  I 2  I3  1.5  0.5  2 A
Kejatuhan voltan pada setiap perintang ;
VR1  I1R1  (2)(1)  2V

VR 2  I 2 R2  (1.5)(4)  6V
VR 3  I 3 R3  (0.5)(5)  2.5V

Elektrik Kejuruteraan Unit 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Elektrik Kejuruteraan Unit 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ANALISIS LITAR ELEKTRIK E1063/UNIT2/1

ANALISIS LITAR ELEKTRIK

Di akhir unit ini anda dapat :

 Menerangkan rumus dalam litar siri.

 Menerangkan rumus dalam litar selari.

 Memahami hukum pembahagian voltan .

 Menerangkan hukum pembahagian arus.

 Menjelaskan penggunaan Hukum Kirchoff .

 Menyelesaikan masalah yang melibatkan Hukum

2.0 LITAR SESIRI

Rajah 2.1 Sambungan Litar Sesiri

2.0.1 Rintangan Jumlah, R j

2.0.2 Arus Jumlah, I j

2.0.3 Voltan Jumlah, V j

2.0.4 Hukum Pembahagi Voltan

i). Bagi litar yang mempunyai 3 perintang :

ii). Bagi litar yang mempunyai 2 perintang :

Berdasarkan gambar rajah Rajah C2.1 di sebelah tentukan ; R1 = 15Ω

i). Rintangan jumlah, Rj

ii). Arus litar, Ij

iii). Voltan susut bagi setiap perintang

2.1 LITAR SELARI

Sambungan selari adalah sambungan terhadap perintang yang disambung

Rajah 2.2 : Litar Selari

2.1.1 Voltan Jumlah, Vj

2.1.3 Rintangan jumlah, Rj

a) Bagi litar yang mempunyai 3 perintang

2.1.4 Hukum Pembahagi Arus

i). Bagi litar yang mempunyai 2 perintang seperti Rajah 2.3.

Berdasarkan gambar rajah litar C2.2 di atas kirakan;

i). Jumlah rintangan, Rj

ii). Jumlah arus, Ij

iii). Arus I1 dan I2 ,

2.2 LITAR GABUNGAN

b). Arus Jumlah , I

2.3 HUKUM KIRCHOFF

a) Hukum Kirchoff Arus

2.3.1 Hukum Kirchoff Arus

2.3.2 Hukum Kirchoff Voltan

Hukum Kirchoff Arus :

Hukum Kirchoff Voltan :

2. Dapatkan satu persamaan daripada setiap gelung .

masukkan (1) ke dalam (3) :

i) Bentukkan persamaan matriks bagi persamaan (2) dan (4)

iii). Dapatkan nilai penentu bagi setiap arus,

daripada persamaan (1);

Nilai negative (-ve) pada

a). Tuliskan persamaan dalam bentuk am ;

Berdasarkan gambar rajah litarA2.1 di atas, kirakan ;

2.1 i). Rintangan jumlah, Rj = R1 + R2 +R3 = 8 + 6 + 4 = 18 

iii). Voltan melintangi setiap perintang

1. Berpandukan gambar rajah litar K2.1 di bawah, dapatkan ;

2. Berdasarkan Rajah K2.2 di bawah, voltan yang melintangi R1 = 72 V. Tentukan nilai-

MAKLUM BALAS KENDIRI

1. i). Rintangan jumlah, Rj

ii). Voltan pada R2 ,

V2 = Vs = 240V (kerana litar selari)

iii). Arus pada R2 .dan R3,

2) i). Arus setiap perintang,

ii). Voltan setiap perintang,

iii). Voltan jumlah, Vs

Pada nod A : I1  I 2  I 3 (1)

Masukkan (1) ke dalam (2)