GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

Ñeà baøi: Phaân tích baøi thô “Muøa xuaân nho nhoû” cuûa Thanh Haûi

I/ MÔÛ BAØI
“Nếu là con chim, chiếc lá,
Con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không trả,
Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình.”
(Tố Hữu)
Tố Hữu – nhà thơ cùng quê hương xứ Huế với Thanh Hải – đã viết trong bài “Một khúc ca
xuân” những lời tâm niệm thật chân thành, giản dị và tha thiết. Đó là “lặng lẽ dâng cho đời”. Còn
Thanh Hải khi viết bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” trước lúc ra đi, không những đã giải bày những suy
ngẫm mà còn mong ước được dâng hiến một mùa xuân nho nhỏ của mình cho mùa xuân vĩ đại của
đất nước Việt Nam.
Sinh ra, lớn lên, hoạt động cách mạng và tham gia công tác văn nghệ suốt hai thời kháng
chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ ngay chính trên quê hương ruột thịt của mình. Ở địa diểm
nào, hoàn cảnh nào ông cũng thể hiện được lẽ sống của mình. Đó là sự giản dị, chân thành, yêu
người và khát vọng dâng hiến sức mạnh cho đời như chính cuộc sống và tâm hồn ông. Chúng ta có
thể coi bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là món quà cuối cùng mà Thanh Hải dâng tặng cho đời trước lúc
về cõi vĩnh hằng. Chính vì vậy nó bâng khuâng, tha thiết và sâu lắng hơn tất cả để cuối cùng thể hiện
một Thanh Hải yêu người, yêu cuộc sống, yêu quê hương đất nước và còn là một Thanh Hải sống
cho thơ và sống cho đời.
II/ THAÂN BAØI
1. Giôùi thieäu chung:
“Muøa xuaân nho nhoû” laø moät khuùc ca ca ngôïi muøa xuaân cuûa ñaát trôøi xöù Hueá maø nhaø thô ñaõ
theå hieän baèng taát caû caûm xuùc cuûa mình. Nhaø thô “Phan Boäi Chaâu” ñaõ töøng noùi : “Con chim saép cheát
thì tieàng keâu thöông, con ngöôøi noùi phaûi thì lôøi noùi phaûi …” Phaûi chaêng vôùi yù nghó raèng con ngöôøi ta
khi bieát cuoäc soáng cuûa mình coøn laïi quaù ngaén nguûi thì ngöôøi ta caøng traân troïng, naâng niu vaø yeâu
quyù cuoäc soáng hôn. Töø ñoù, lôøi noùi ñöôïc xuaát phaùt töø taám loøng chaân thöïc. Nhaø thô Thanh HaÛi cuûa
chuùng ta cuõng theá cho neân thô oâng ñi vaøo taän taâm hoàn ngöôøi ñoïc vaø chuyeån tôùi moät nieàm khaùt khao
ñöôïc coáng hieán cho ñôøi. Baøi thô ñöôïc vieát theo theå thô naêm chöõ, bao goàm ba noäi dung chính : caûm
xuùc tröôùc veû ñeïp cuûa muøa xuaân raát rieâng ôû queâ nhaø, nieàm vui khi ñaát nöôùc chuyeån mình ñi tôùi vaø
öôùc nguyeän ñöôïc coáng hieán cho ñôøi.
2. Phaân tích
a) Khoå 1 :
Hình ảnh của một mùa xuân rất Huế đã được tác giả mở đầu cho bài thơ:
“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tìm biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời”
Baèng caûm xuùc daâng traøo trong taâm hoàn, Thanh Haûi ñaõ phaùc hoïa moät böùc tranh haøi hoøa maøu
saéc, roän raøng aâm thanh. Ñoù laø maøu xanh cuûa soâng nöôùc mieàn Trung phaûn chieáu saéc trôøi xanh bieác,
laëng leõ nôû moät boâng hoa tim tím. Taát caû nhö chìm ngaäp trong aâm thanh cuûa tieáng chim chieàn chieän
hoùt vang trôøi. Baèng bieän phaùp ñaûo ngöõ, taùc giaû ñöa ñoäng töø “moïc” leân ñaàu caâu ñeå laøm noåi baät hình
1
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

aûnh boâng hoa giöõa maøu xanh soâng nöôùc. “Doøng soâng xanh” phaûi chaêng chính laø doøng soâng Höông
eâm ñeàm, laëng leõ, ngheøo phuø sa neân nöôùc soâng trong vaét. Boâng hoa tím ñaõ ñöôïc nhaø thô chon ñuùng
vôùi ñaëc tröng cuûa Hueá. Muøa xuaân hieän leân trong thô oâng thaät dòu daøng, ñaèm thaém. Ôû ñaâây khoâng coù
saéc vaøng röïc rôõ, kieâu sa cuûa caønh mai Nam Boä, cuõng khoâng coù maøu hoàng ñaøi caùt caûu caønh ñaøo –
bieåu töôïng muøa xuaân xöù Baéc. Muøa xuaân trong thô oâng cuõng khoâng coù moät khoâng gian meânh moâng
nhö Nguyeãn Du ñaõ töøng vieát trong taùc phaåm “Truyeän Kieàu”:
“Coû non xanh taän chaân trôøi
Caønh leâ traéng ñieåm moät vaøi boâng hoa”
Nhöng muøa xuaân trong thô Thanh Haûi tuy ñôn sô, eâm ñeàm maø cuõng traøn ñaày söùc soáng vaø
chính ñieàu aáy khieán cho oâng môû ngoû taâm hoàn mình ñeå ñoùn nhaän noù vôùi taát caû söï naâng niu, trìu meán,
traân troïng, meán yeâu. Töø caûm “ôi” trong caâu thô “Ôi con chim chieàn chieän” theå hieän caûm xuùc vui
söôùng daâng ngaäp traøn trong taâm hoàn taùc giaû. Cuõng coù theå hieåu ñaây laø hoâ ngöõ, laø moät lôøi keâu, goïi,
tieáng reo vui nhaén göûi ñeán con chim chieàn chieän lôøi traùch yeâu “hoùt chi maø” mang ñaäm saéc thaùi,
ngoân ngöõ rieâng. Nhaø thô nhoû nheï traùch yeâu con chim chieàn chieän “hoùt chi maø vang trôøi”, hoùt laøm
chi maø rung ñoäng loøng ngöôøi, maø vang caû khoâng gian yeân aéng, maø khuaáy ñoäng caû taâm hoàn taùc giaû
theá naøy. Lôøi traùch yeâu thaät dòu daøng maø traøn ñaày thöông yeâu. Bôûi theá nhaø thô laïi tieáp tuïc theå hieän
caûm xöùc cuûa mình :
“Töøng gioït long lanh rôi
Toâi ñöa tay toâi höùng”
Töø “gioït” gôïi cho ngöôøi ñoïc söï caûm nhaän töø nhieàu phía. “Gioït” coù theå hieåu laø gioït naéng
ñang reo vui treân caây laù, toûa hôi aám cho muoân hoa khoe saéc. Cuõng coù theå hieåu laø gioït söông ñöôïc
aùnh naèng maët trôøi chieáu roïi caøng long lanh trong suoát. Nhöng cuõng coù theå hieåu ñoù laø gioït aâm thanh
theo caùch caûm nhaän do chuyeån ñoåi caûm xuùc töø thính giaùc sang thò giaùc roài xuùc giaùc chaêng? Hay
chuùng ta cuõng coù theå hieåu raèng ñoù laø gioït haïnh phuùc cuûa cuoäc ñôøi xuaát phaùt töø nieàm vui daâng ngaäp
traøn taâm hoàn taùc giaû neân oâng ñaõ ñoùn nhaän baèng ñoâi tay traân troïng vaø loøng bieát ôn saâu saéc ñoái vôùi
cuoäc ñôøi? Lôøi thô nghe nhö voâ lí maø raát laø hôïp lí bôûi leõ khi nieàm vui, nieàm caûm xuùc ngaäp traøn taâm
hoàn, ngöôøi ta coù theå chuyeån ñoåi töø caûm giaùc naøy sang caûm giaùc khaùc theo quy luaät taâm lí aáy. Oâng
dang ñoâi tay mình nhö muoán oâm laáy ñaát trôøi, coû caây, soâng nöôùc cuûa queâ höông.
b) Khoå 2, 3
Trong nieàm caûm xuùc veà caûnh saéc thieân nhieân cuûa muøa xuaân xöù Hueá, nhaø thô lieân töôûng ñeán
maøu xuaân cuûa con ngöôøi, ñeán sự ñi leân cuûa ñaát nöôùc, söï khôûi saéc cuûa cuoäc soáng.
“Muøa xuaân ngöôøi caàm suùng
Loäc giaét ñaày treân löng
Muøa xuaân ngöôøi ra ñoàng
Loäc traûi daøi nöông maï
Taát caû nhö hoái haû
Taát caû nhö xoân xao…”
Hai hình aûnh ñoái xöùng nhau keát hôïp vôùi caùch söû duïng ñieäp ngöõ “muøa xuaân” laøm noåi baät yù
nghóa cuûa khoå thô. “Ngöôøi ra traän” laø ngöôøi chieán só caàm chaét tay suùng baûo veä bieân cöông. “Loäc”

2
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

laø nhöõng caønh laù, choài non ñöôïc duøng nguïy trang cuøng vôùi hoï leân ñöôøng ra maët traän. Hình aûnh
“ngöôøi ra traän” ñoái laäp vôùi hình aûnh “ngöôøi ra ñoàng” taïo cho caâu thô coù moät aâm ñieäi maïnh meõ.
Ngöôøi noïng daân ra ñoàng, gieo nhöõng maàm non treân nöông maï xanh rôøn, ñoàng luùa khôûi saéc vöôn
mình ñöùng tröôùc muøa xuaân ngaäp traøn naéng aám. Ngöôøi noâng daân ñem laïi cho moïi ngöôøi moät cuoäc
soáng aám no vaø ngöôøi chieán só baûo veä cho cuoäc soáng yeân laønh, no aám aáy. Töø “loäc” ñaët beân caïnh hai
hình aûnh aáy laøm cho caâu thô vöøa mang ñaäm tính chaát hieän thöïc vöøa mang ñaäm maøu saéc tröõ tình.
“Loäc” coù yù nghóa cuï theå laø maàm xanh choài non, caây laù ñaâm choài naåy loäc moãi ñoä xuaân veà, vöøa coù yù
nghóa töôïng tröng laø söï giaøu coù, laø ñieåu may maén, laø ñieåu haïnh phuùc cuoäc ñôøi ban taëng cho con
ngöôøi. Caùc doøng thô tieáp theo vaãn ñöôïc xaây döïng vôùi keát caáu ñoái xöùng laø ñieäp ngöõ “taát caû”. Nhaø
thô muoán noùi raèng treân khaép moïi mieàn ñaát nöôùc, moïi ngöôøi ñeàu yù thöùc ñöôïc nhieäm vuï cuûa mình, duø
ñoù laø vò trí chieán ñaáu hay saûn xuaát. Hai töø laùy “hoái haû”, “xoân xao” cuøng nhòp thô hai – ba laøm cho
aâm ñieäu caâu thô vang leân nhö nhòp böôùc ñi doán daäp, khaån tröôøng ñeå hoaøn thaønh nhieäm vuï, nhöõng
böôùc ñi cuûa daân toäc ta maïnh meõ , vöõng vaøng ñeå nhanh choùng vöôït ra khoûi giai ñoaïn khoù khaên.
Hoaøn caûnh ñaát nöôùc ta nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 80 tuy vaãn coøn khoù khaén nhöng ñaõ coù nhöõng
chuyeån bieán khôûi saéc maø naêm 1980 laø naêm baûn leà. Thôøi gian naøy nhaø thô ñang naèm treân giöôøng
beänh nhöng cuõng caûm nhaän ñöôïc nieàm vui haùo höùc ñang ngaøy moät ñeán gaàn.
“Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.”
Ñieäp töø “ñaát nöôùc ”laëp laïi hai laàn theå hieän nieàm töï haøo veà quaù khöù cuûa ñaát nöôùc ta traûi qua
boán ngaøn naêm vôùi bao nhieâu laàn choáng ngoaïi xaâm maø vaãn vöõng vaøng vöôït qua gian khoù ñeå baûo veä
neàn vaên hieán laâu ñôøi. Nhaø thô töï haøo veà truyeàn thoáng anh huøng cuûa daân toäc maø :
“ Caû em thô cuõng muoán hoùa anh huøng
Vaø ong daïi cuïng bieán thaønh duõng só”
Hình aûnh so saùnh “ñaát nöôùc nhö vì sao” vöøa coù yù nghóa töôïng tröng : ñaát nöôùc nhö moät vì sao
saùng ngôøi luoân chieáu roïi ñeå soi ñöôøng cho moãi ngöôøi con Vieät Nam chuùng ta ñònh höôùng maø ñi tôùi.
Hình aûnh naøy coøn coù yù nghóa laø laù côù Toå quoác luoân phaáp phôùi tung bay phía tröôùc vaãy goïi chuùng ta
treân maët traän chieán ñaáu vaø saûn xuaát. Chaéc haún nhaø thô ñang nghó veà muøa xuaân chieán thaéng maø caùc
vò anh huøng daân toäc ñaõ laäp neân chieán tích haøo huøng töø thöôû xa xöacho ñeán muøa xuaân ñaïi thaéng.
Chính muøa xuaân naøy nhaø thô ñaõ tham gia, ñaõ coáng hieán caû phaàn ñôøi tuoåi treû ñeå goùp vaøo laøm neân
chieán thaéng huy hoaøng aáy. Bôøi theá, doøng suy töôûng cuûa oâng veà ñaát nöôùc ñang chuyeån mình ñi tôùi
chính laø nieàm laïc quan. Oâng vui tröôùc nhöõng thaønh töïu hoâm nay tuy haõy coøn khieâm toán nhöng vöõng
vaøng tin ôû töông lai. Toùm laïi, hai khoå thô treân ñaõ phaûn aùnh nhöõng neùt khôûi saéc cuûa cuoäc soáng môùi,
laø nieàm töï haøo veà quaù khöù, nieàm vui trong hieän taïi vaø nieàm tin ôû ngaøy mai.
c) Khoå 4 – 5:
Baøi thô tieáp tuïc nhö moät doøng suy töôûng töø cuoäc ñôøi chung, töø söï vöôn leân cuûa ñaát nöôùc.
Thanh Haûi nghó veà mình, baøy toû taâm nguyeän ñöôïc soáng coù ích cho ñôøi, ñöôïc goùp phaàn coâng söùc vaøo
söï nghieäp chung :
“Ta laøm con chim hoùt
3
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

Ta laøm moät caønh hoa

Ta nhaäp vaøo hoøa ca
Moät noát traàm xao xuyeán”
Caâu thô giaûn dò maø hình aûnh thô thaät yù nghóa. Taùc giaû baøy toû ñöôïc khaùt voïng ñoùng goùp cho
ñôøi. Vôùi ñieäp ngöõ “ta laøm”, nhaø thô ñaõ khaúng ñònh moät quyeát taâm maïnh meõ phaûi laøm ñöôïc ñieàu
baáy laâu nay mình mong öôùc. Moät loaït hình aûnh ñöôïc lieät keâ lieân tieáp: con chim, caønh hoa, noát nhaïc
laø nhöõng hình aûnh ñöôïc laäp laïi trong khoå thô thöù nhaát. Ñoù laø nhöõng hình aûnh ñeïp coù yù nghóa laøm
cho thieân nhieân ñaát trôøi xöù Hueá theâm töôi taén maø cuõng raát ñoãi dòu daøng. Hình aûnh naøy cuõng ñaõ ñöôïc
nhieàu taùc giaû ñöa vaøo thô nhaïc :
“Neáu laø chim, toâi seõ laøm loaøi boà caâu traéng
Neáu laø hoa, toâi seõ laøm moät ñoùa höôùng döông
Neáu laø maây, toâi seõ laøm moät vaàng maây traéng
Laø ngöôøi, toâi seõ cheát cho queâ höông toâi”
Giôø ñaây, nhaø thô vaãn tieáp tuïc choïn loïc nhöõng hình aûnh aáy ñeå tieáp tuïc baøy toû öôùc nguyeän cuûa
mình. Oâng muoán laøm moät con chim hoøa vaøo baûn ñoàng ca vôùi muoân vaøn aâm thanh thaùnh thoùt. Oâng
muoán laøm moät caønh hoa nho nhoû ñeå coù theå hoøa nhaäp vaøo höông saéc cuûa muoân hoa vaø coù moät ñieàu
laøm cho chuùng ta caûm ñoäng hôn laø oâng chæ xin laøm moät noát nhaïc traàm, chæ moät noát traàm thoâi thaät
laéng saâu nhöng cuõng ñuû laøm xao xuyeán loøng ngöôøi. Chuùng ta ñoïc khoå thô baèng taát caû taâm hoàn ñeå
coù theå caûm nhaän ñaïi töø “ta” ñöôïc laëp laïi ba laàn. Noù khoâng coøn laø moät caùi toâi beù nhoû – nhaân vaät tröõ
tình theå hieän trong khoå thô ñaàu maø giôø ñaây khoâng chæ noùi rieâng mình, noùi cho mình maø noùi vôùi moïi
ngöôøi. Nieàm caûm xuùc daâng ngaäp trong taâm hoàn caù nhaân taùc giaû nhöng noãi khaùt khao ñöôïc coáng
hieán cho ñôøi laø noãi khaùt khao chung cuûa taát caû moïi ngöôøi. Nhaø thô ñaõ thay hoï ñeå noùi leân ñieàu aáy.
Caâu thô laø tieáng noùi cuûa moät ngöôøi ñaõ trôû thaønh tieáng haùt cuûa muoân ngöôøi. Öôùc nguyeän khieâm toán
cuûa nhaø thô ñöôïc baøy toû moät caùch thieát tha vöøa nhö moät lôøi nhaén nhuû :
“Moät muøa xuaân nho nhoû
Laëng leõ daâng cho ñôøi
Duø laø tuoåi hai möôi
Duø laø khi toùc baïc”
Ñieäp ngöõ “duø laø” keát hôïp vôùi töø laùy “laëng leõ” vaø hình aûnh bieåu caûm “muøa xuaân nho nhoû”
phaûi chaêng Thanh Haûi muoán noùi leân öôùc nguyeän cuûa mình ñöôïc soáng moät cuoäc soáng ñeïp nhö muøa
xuaân, giöõ cho taâm hoàn mình trong treûo, töôi thaém nhö muøa xuaân. Oâng khieâm toán cho raèng chæ laø
“moät muøa xuaân nho nhoû”. Xöa nay, muøa xuaân thöôøng chæ moät khaùi nieäm thôøi gian hoaëc coù theå hieåu
töôïng tröng veà moät saéc thaùi yù nghóa naøo ñoù. Khoâng ai duøng khaùi nieäm muøa xuaân ñi keøm vôùi moät töø
chæ khoái löôïng lôùn hay nhoû nhö ôû ñaây Thanh haûi ñaõ vieát “muøa xuaân nho nhoû”. Phaûi chaêng oâng cho
raèng muøa xuaân lôùn lao thuoäc veà ñaât nöôùc, veà Toå quoác, caù nhaân moät ngöôøi khoâng theå laøm neân muøa
xuaân aáy ñöôïc. Moãi ngöôøi chuùng ta chæ coù theå ñoùng goùp muøa xuaân cuûa rieâng mình ñeå laøm phong phuù
hôn, röïc rôõ hôn, yeâu kieàu hôn muøa xuaân cuûa ñaát nöôùc. Öôùc nguyeän cuûa oâng khieâm toán bieát nhöôøng
naøo. Lôøi nhaén nhuû cuûa nhaø thô maõi maõi laø lôøi nhaén nhuû aân caàn, laø moät khuùc haùt daâng taëng cho ñôøi.
Khaùt voïng ñöôïc coáng hieán ñaõ theo oâng trong suoát cuoäc haønh trình töø nhöõng ngaøy coøn laø moät anh

4
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

thanh nieân tuoåi ñoâi möôi ñaày nhieät huyeát cho ñeán giôø ñaây maùi toùc treân ñaàu oâng ñaõ pha söông ôû löùa
tuoåi naêm möôi oâng vaãn coøn nguyeân veïn moät nieàm öôùc ao thôøi trai treû. Hôùn ai heát, trong thôøi ñieåm
naøy, giaây phuùt giaùp maët vôùi caùi cheát giöõa muøa xuaân aám aùp, öôùc mô cuûa Thanh Haûi laïi caøng theå
hieän yù thöùc cuûa oâng veà söï höõu haïn cuûa ñôøi ngöôøi, söï tröôøng cöûu vóng haèng cuûa ñaát nöôùc. Do ñoù oâng
cuõng thaáy muøa xuaân cuûa moãi caù nhaân thaät nhoû beù nhö moät caønh hoa coøn muøa xuaân cuûa ñaát nöôùc thì
lôùn lao voâ taän neân oâng chæ khieâm toán laëng leõ xin ñoùng goùp moät boâng hoa cuoäc ñôøi mình cho muøa
xuaân ñaát trôøi theâm chuùt saéc maøu. Öôùc nguyeän thaät khieâm toán nhoû nheï, hoàn haäu, chaân tình. Ñoù cuõng
laø loøng taâm huyeát, loøng khaùt khao ñöôïc giuùp ích cho ñôøi, khoâng oàn aøo phoâ tröông nhö lôøi thô huøng
hoàn cuûa Nguyeãn Coâng Tröù ngaøy naøo:
“Chæ nhöõng mong xeû nuùi laáp soâng
Laøm neân ñaáng anh huøng ñaâu ñaáy toû”
d) Khoå cuoái:
Nhòp thô troâi chaûy aên vaàn töøng caâu moät boãng nhieân thöøa ra moät caâu vaàn baèng:
“Muøa xuaân – ta xin haùt
Caâu Nam ai, Nam bình
Nöôùc non ngaøn daëm mình
Nöôùc non ngaøn daëm tình
Nhòp phaùch tieàn ñaát Hueá”
Phaûi chaêng nhaø thô ñang taïm döøng laïi ñeå soi ngaãm kyõ hôn loøng mình, traøo daâng moät nieàm
yeâu thöông tha thieát. Cuõng chính phaàn cuoái cuûa baøi thô gôïi cho ta moät söï lieân töôûng raèng nhaø thô
nhö ñang gaùc buùt ñeå oâm ñaøn, goõ phaùch haùt baøi ca muøa xuaân. Söï lieân töôûng naøy laøm cho baøi thô
theâm ñaäm ñaø tính hình töôïng daân toäc.
3/ Ñaùnh giaù chung:
“Muøa xuaân nho nhoû” laø baøi thô ñöôïc vieát treân giöôøng beänh nhöng laïi daït daøo moät nieàm tin
yeâu cuoäc soáng. Ngaøy xöa, Maõn Giaùc Thieàn Sö cuõng ñaõ laøm thô treân giöôøng beänh vaø ñeå laïi cho ñôøi
caâu thô baát huû:
“Ñöøng töôûng xuaân taøn hoa ruïng heát
Ñeâm qua saân tröôùc moät nhaønh mai”
“Nhaønh mai” chính laø bieåu töôïng noàng thaém cuûa tình yeâu ngöôøi, yeâu ñôøi, yeâu cuoäc soáng.
Giôø ñaây, baøi thô cuûa Thanh Haûi cuõng ñöôïc ra ñôøi luùc oâng ñang ôû giöõa ranh giôùi cuûa söï soáng vaø caùi
cheát nhöng cuõng traøn ngaäp moät nieàm laïc quan, moät saéc maøu cuûa muøa xuaân phôi phôùi. Phaûi chaêng
muøa xuaân aáy ñaõ xuaát phaùt töø taâm hoàn bôûi thôøi ñieåm oâng saùng taùc laø thaùng möôøi moät döông lòch,
Hueá luùc baáy giôø chöa phaûi laø muøa xuaân maø haõy coøn möa daàm gioù baác.

III/ KEÁT BAØI:

Toùm laïi, baèng theå thô naêm chöõ vieát theo maïch caûm xuùc, hình aûnh thô, phong caùch thô, nhòp
thô rung ñoäng mang aâm höôûng daân ca xöù Hueá. Nhaø thô Thanh haûi ñaõ baøy toû nieàm caûm xuùc tröôùc
muøa xuaân cuûa ñaát trôøi, cuûa cuoäc soáng khôûi saéc vaø noùi leân taâm nguyeän ñöôïc coáng hieán taâm söùc cuûa
mình ñeå goùp phaàn toâ thaém theâm muøa xuaân cuûa queâ höông. Baøi thô ra ñôøi ñaõ gaàn moät phaàn tö theá kyû

5
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

vaø ñaát nöôùc ta ñang coù nhieàu ñoåi môùi vöôn leân. Tieác raèng söï ra ñi cuûa nhaø thô quaù sôùm, chöa vui
kòp tröôùc nhöõng thaønh töïu vaø chöa thaáy troïn veïn söï ñoùng goùp cuûa mình. Chuùng ta laø theá heä con
chaùu, thöøa höôûng söï nghieäp cuûa caùc theá heä cha anh, moãi ngöôøi haõy laøm moät caønh hoa nho nhoû ñeå
goùp phaàn ñieåm toâ theâm muøa xuaân cuûa ñaát nöôùc cho theâm töôi taén, yeâu kieàu hôn.

6
GV: Trần Thị
ĐềThanh Thủytích bài thơ « Sang
: Phân Trường
thu THPTCS Phạm
» của Hửu Ngọc Thạch
Thỉnh.

A. Mở bài :
Neáu muøa xuaân laø ñeà taøi baát taän trong thô ca thì muøa thu cuõng böôùc vaøo dieãn ñaøn thô ca moät caùch nheï
nhaøng vaø gaàn guõi. Tieâu bieåu, Nguyeãn Khuyeán vôùi chuøm thô : Thu ñieáu, Thu vònh, Thu aåm heát söùc noåi tieáng.
Löu Troïng Lö vôùi Tieáng thu dòu daøng, laõng maïn vaø Höõu Thænh - moät gioïng thô nheï nhaøng, tinh teá, saâu laéng
cuõng goùp vaøo khu vöôøn muøa thu moät böùc tranh thieân nhieân tuyeät ñeïp cuûa ñaát trôøi luùc giao muøa « Sang thu »
B. Thân bài.
Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ giản dị, trong sáng với những hình ảnh giàu sức bieåu
cảm, Hữu Thỉnh đã cho người đọc thấy được sự phát hiện thật tinh tế của nhà thơ về những biến
chuyển trong không gian lúc sang thu
1. Khổ thơ 1:
Bài thơ mở đầu bằng söï caûm nhaän veà muøa thu raát rieâng, raát ñaëc bieät :
“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se »
ÔÛ «Sang thu», taùc giaû ñaõ choïn « höông oåi » - moät muøi höông raát daân daõ, moäc maïc, gôïi nhôù tuoåi aáu thô nôi
laøng queâ thanh bình giaûn dò, ñeå baùo hieäu khuùc giao muøa. Töø «boãng» môû ñaàu baøi thô gôïi caûm giaùc baát ngôø,
ñoät ngoät. Nhöng nhaø thô baát ngôø veà ñieàu gì ? Ñoù phaûi chaêng laø söï baát ngôø nhaän ra nhöõng daáu hieäu cuûa thieân
nhieân luùc thu veà ! Höông oåi chín khoâng phaûi quyeän vaøo trong gioù maø laø «phaû». Töø «phaû» gôïi söï lan toaû cuûa
moät höông vò coä ñaëc, noàng, ñöôïc tinh loïc giôø ñaây tan ra, laïi ñöôïc laøn «gioù se» khoâ hanh thoåi lan ra xa thaønh
höông thôm thoang thoaûng len khaép moïi ngoõ ngaùch cuûa laøng queâ.
Khoâng chæ coù höông oåi, gioù se maø nhaø thô coøn nhaän thaáy :
« Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về »
Töøng laøn söông chaäm raõi, töø töø, « chuøng chình » löôùt qua ngoõ. Sương chùng chình qua laø caùch nhaân hoaù gôïi
söï thong thaû, chaäm chaïp, ngaäp ngöøng nhö chöa muoán ñi. « Ngoõ » ôû ñaây vöøa laø caùi ngoõ thöïc vöøa laø ngoõ thôøi
gian thoâng giöõa hai muøa haï – thu. Coù theå noùi thieân nhieân ñöôïc nhaø thô caûm nhaän töø nhöõng gì voâ hình
(höông, gioù) môø aûo (söông) nhoûø heïp, gaàn (ngoõ) vaø taùc giaû caûm nhaän baèng giaùc quan heát söùc cuï theå tinh teá,
töø khöùu giaùc ñeán thò giaùc. Ñeå töø nhöõng caûm xuùc aáy nhaø thô töï hoûi :
« Hình như thu đã về »
Caûm giaùc « hình nhö » gôïi söï söõng sôø, chöa tin, chöa daùm chaéc, hay ñoù laø söï ngôõ ngaøng tröôùc nhöõng
thay ñoåi cuûa thieân nhieân. « Hình như thu đã về » caâu thô nhö laø moät caâu thaàm hoûi mình ñeå laïi coù söï khaúng
ñònh taâm traïng baâng khuaâng, ngaäp ngöøng, bòn ròn, moâng lung tröôùc ñaát trôøi thieân nhieân trong phuùt giao muøa.
2. Khổ thơ 2:
Khoâng gian của bức tranh sang thu không chỉ dừng lại trong cảm nhận của nhà thơ mà còn lan
toả trong cái nhìn xa hơn, cao hơn, nhiều tầng bậc hơn ở khổ thơ tiếp theo.
« Sông được lức dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu.»
Ta thaáy böùc tranh thu ñöôïc môû roäng vôùi chieàu cao cuûa baàu trôøi, cuûa ñaøn chim, ñaùm maây troâi vaø vôùi
chieàu daøi cuøa doøng soâng trong xanh eâm ñeàm. Sự vận động của thiên nhiên trong thời khắc chuyển mùa

7
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

được cụ thể hoá bằng những đổi thay của vạn vật. Sông lúc sang thu không còn chaûy sieát, cuoàn cuoän,
aøo aït dữ dội như những ngày hè mưa lũ, mà êm ả dềnh dàng như đang lắng lại, đang trầm xuống. Một
chữ “dềnh dàng” mà nói lên được cái dáng vẻ khoan thai, thong thả của con sông mùa thu, ngỡ như nó
được nghỉ ngơi thoải mái khi mùa nước lũ cuồn cuộn đã đi qua. Đối lập với hình ảnh dềnh dàng cuûa
doøng soâng là hình ảnh đàn chim bắt đầu vội vã bay về tổ trong buổi hoàng hôn. Từ bắt đầu” trong ý thơ
được dùng rất độc đáo “bắt đầu vội vã” chứ không phải là “đang vội vã”. Phải tinh tế lắm, yêu và gần
gũi với thiên nhiên lắm mới nhận ra được sự «bắt đầu» naøy trong những cánh chim bay.
Nhöng coù theå noùi ñeïp nhaát coù leõ laø hình aûnh «maây muøa haï» thaûnh thôi duyeân daùng «vaét nöûa
mình sang thu». Hình aûnh «ñaùm maây muøa haï vaét nöûa mình sang thu» laø moät söï lieân töôûng saùng taïo
ñaày thuù vò cuûa nhaø thô. Bôûi leõ treân thöïc teá laøm gì coù ñaùm maây naøo nhö theá vaø laøm sao maét nhaø thô
coù theå phaân bieät raïch roøi ñaâu laø maây muøa haï, ñaâu laø maây muøa thu ? Ñaùm maây ñoù chæ coù trong söï
lieân töôûng, töôûng töôïng cuûa nhaø thô maø thoâi. ÔÛ ñaây khi mieâu taû ñaùm maây nhaø thô duøng caùch noùi
nhaân hoaù «vaét nöûa mình» khieán ngöôøi ñoïc coù caûm giaùc nhö maây ñöôïc keùo daøi ra, vaét ngang treân
baàu trôøi, buoâng thoõng xuoáng, laøm cho böùc tranh thu vöøa ñeïp, vöøa dòu daøng laïi vöøa laõng maïn vaø neân
thô.
Coù theà noùi bằng sự cảm nhận qua nhiều giác quan, sự liên tưởng thú vị bất ngờ, với tâm hồn
nhạy cảm, tinh tế của tác giả, tất cả không gian cảnh vật như đang chuyển mình chaàm chaäm , nheï
nhaøng sang thu. Người đọc cảm nhận cả về không gian và thời gian chuyển mùa thật đẹp, gôïi caûm giaùc
xao xuyeán baâng khuaâng .
3. Khổ thơ 3:
Thieân nhieân trong khuùc giao muøa naøy coøn ñöôïc gôïi ra baèng nhöõng hình aûnh :
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa….
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
«Naéng, möa, saám» laø hieän töôïng bình thöôøng cuûa thieân nhieân trong thôøi ñieåm giao muøa nhöng ôû
ñaây ñaõ ñöôïc nhaø thô Höõu Thænh caûm nhaän heát söùc tinh teá. Vaãn laø naèng, mua, saám chôùp nhöng möùc
ñoä coù söï thay ñoåi : naéng nhaït daàn, möa vôi ñi vaø saám cuõng bôùt baát ngôø. Caùc töø «vaãn coøn», «vôi
daàn», «cuõng bôùt baát ngôø» dieãn taû raát hay thôøi löôïng vaø söï hieän höõu cuûa söï vaät, cuûa thieân nhieân buoåi
ñaàu thu. Nhöõng töø ngöõ aáy coøn khieán cho ta coù caûm giaùc hình nhö muøa haï vaãn coøn vöông vaán ñaâu
ñaây, vaãn coøn löu luyeán chöa muoán nhöôøng choã cho muøa thu.
Nhaän ra thu veà vôùi bieát bao söï ñoåi thay cuûa thieân nhieân, nhaø thô chôït suy nghó vaø chieâm
nghieäm veà cuoäc ñôøi :
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
«Saám» laø nhöõng bieán ñoäng cuûa thieân nhieân nhöng coøn mang yù nghóa tröôïng tröng cho nhöõng thay
ñoåi, nhöõng khoù khaên thöû thaùch trong cuoäc ñôøi. Hình aûnh «haøng caây ñöùng tuoåi» laø moät hình aûnh aån
duï noùi veà nhöõng con ngöôøi ñaõ töøng traûi, ñöôïc toâi luyeän trong nhieàu gian khoå, khoù khaên. Vôùi nhöõng
hình aûnh treân, nhaø thô khoâng chæ taû caûnh sang thu maø coøn muoán göûi gaém taâm söï vaø suy ngaãm cuûa
mình : khi con ngöôøi ñaõ töøng traûi thì cuõng vöõng vaøng, bình tónh hôn tröôùc nhöõng taùc ñoäng baát thöôøng
cuûa ngoaïi caûnh, cuûa cuoäc ñôøi.
8
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

C. Kết luận:
“Sang thu” của Hữu Thỉnh đã không chỉ mang đến cho người đọc những cảm nhận mới về mùa thu quê hương
mà còn làm sâu sắc hơn tình cảm quê hương trong trái tim mọi người. Miêu tả mùa thu bằng những bước
chuyển mình của vạn vật, Hữu Thỉnh đã góp thêm một cách nhìn riêng, một lối miêu tả riêng cho mùa thu thi ca
thêm phong phu .

Đề : « Những ngôi sao xa xôi » của Lê Minh Khuê là vẻ đẹp tâm hồn của tuổi trẻ
Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước, vừa có những nét chung đáng
quý, vừa mang những nét riêng của « Những ngôi sao xa xôi ». Hãy phân tích.
A. Mở bài :
Truyện « những ngôi sao xa xôi » của Lê Minh Khuê được viết năm 1971, khi cuộc
kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra vô cùng ác liệt. Truyện kể lại cuộc sống của ba cô gái
thanh niên xung phong làm công tác trinh sát và phá bom thông đường trên một cao điểm
của Trường Sơn những năm tháng chống Mĩ. Qua đó thể hiện và ca ngợi tâm hồn và phẩm
chất cao đẹp của những người con gái Việt Nam thời chống Mĩ : Hồn nhiên, trong sáng trong
cuộc sống, dũng cảm trong chiến đấu và luôn lạc quan trước tương lai. Họ đã để lại một ấn
tượng rất sâu sắc, giúp người đọc nhận ra rằng trong chiến thắng vinh quang của dân tộc
trước một cường quốc lớn, có những con người làm việc và hiến dâng cả tuổi xuân, cả máu
của mình cho đất nước.
B. Thân bài.
1. Hoàn cảnh sống và chiến đấu :
- Họ ở trong một hang dưới chân một cao điểm giữa một vùng trọng điểm trên tuyến
đường Trường Sơn, tức là ở nơi tập trung nhất bom đạn và sự nguy hiểm, ác liệt, từng
ngày, từng giờ phải đối mặt với bom rơi, đạn nổ. Có biết bao thương tích vì bom đạn giặc :
đường bị đánh « lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn » tưởng như sự sống bị huỷ diệt : « không
có lá xanh » hai bên đường, « thân cây bị tước khô cháy »…Những cây rễ nằm lăn lóc, ngổn
ngang những hòn đá to…. han rỉ trong lòng đất ».
=>Quả là một hiện thực khô khốc đầy mùi chiến tranh, nó không có màu xanh của sự
sống, chỉ thấy tử thần luôn rình rập.
- Công việc trinh sát, phá bom lại càng đặc biệt nguy hiểm. Họ phải chạy trên cao điểm
giữa ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch để đo và ước
tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và dùng những
khối thuốc nổ đặt vào cạnh nó để phá. Đó là một công việc phải mạo hiểm với cái chết, luôn
căng thẳng thần kinh, đòi hỏi sự dũng cảm và bình tĩnh hết sức.
+ Không khí của chiến tranh không giống như tương lai hay quá khứ có một âm điệu
riêng. Chẳng hạn như sự im lặng : « Cuộc sống ở đây đã dậy cho chúng tôi thế nào là sự im
lặng ». Im lặng có nghĩa là cái chết đang rình rập đâu đây, nó ập đến bất cứ lúc nào. Chưa
hết, đó mới chỉ là hiện thực lúc yên tĩnh, còn lúc có bom của địch thì sao ? « Nghe tiếng bom
đầu tiên, có đứa chết giấc, nằm dán xuống đất », rồi « chúng tôi bị bom vùi luôn. Có khi bò
trên cao điểm trở về hang, cô nào cũng chỉ thấy « hai con mắt lấp lánh », « hàm răng loá
lên » khi cười, khuôn mặt thì « lem luốc ».

9
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

2. Vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong và cũng là của tuổi trẻ
Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.
a. Những nét chung : Cả ba cô, cô nào cũng đáng mến, đáng cảm phục
- Họ đều thuộc thế hệ những cô gái thanh niên xung phong thời kì kháng chiến chống Mĩ mà
tuổi đời còn rất trẻ (như Phương Định vốn là một cô học sinh thành phố), có lí tưởng, đã tạm
xa gia đình, xa mái trường, tình nguyện vào cái nơi mà cái sự mất còn chỉ diễn ra trong nháy
mắt, một cách vô tư, hồn nhiên, cống hiến tuổi thanh xuân. Họ thực sự là những anh hùng
không tự biết. Nét chung này không chỉ có ở đây mà còn được nói đến ở nhiều tác phẩm
khác như « Gửi em, cô thanh niên xung phong » của Phạm Tiến Duật, « Khoảng trời hố
bom » của Lâm Thị Mỹ Dạ và truyện ngắn « Mảnh trăng cuối rừng » của Nguyễn Minh
Châu… Tạo thành biểu tượng gương mặt đẹp và đáng yêu của những cô gái mở đường thời
kháng chiến chống Mĩ.
- Qua thực tế chiến đấu, cả ba cô gái đều có tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ, lòng
dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó. Có lệnh là lên đường, bất kể trong tình
huống nào, nguy hiểm không từ nan dù phải đối mặt với máy bay và bom đạn quân thù, và
đã lên đường là hoàn thành nhiệm vụ
+ Nghe Phương Định kể lại một lần phá bom : « tôi một quả bom trên đồi. Nho, hai quả dưới
lòng đường. Chị Thao, một quả dưới cái chân hầm ba-ri-e cũ. Cảnh tượng chiến trường trở
nên « vắng lặng đến phát sợ ». Đến với toạ độ chết, đến với quả bom cần phải phá nổ (mà
không biết nó sẽ nổ vào lúc nào , sự cầu viện tâm linh của cô gái (nhân vật tôi) giống như
một ảo ảnh : « Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không ? » Mặc dù « quen rồi ». Một
ngày chúng tôi phá bom đến năm lần » nhưng cái hồi hộp dường như không hề thay đổi.
Như cái cảm giác chờ bom phát nổ : tất cả đều đứng im, cả gió, cả nhịp tim trong lồng ngực.
Chỉ có chiếc đồng hồ : « Nó chạy, sinh động và nhẹ nhàng đè lên những con số vĩnh
cửu…. ». Quả bom có hai vòng tròn màu vàng nằm lạnh lùng trên một bụi cây khô, một đầu
vùi xuống đất. Thần chết đang đợi chờ. Vỏ quả bom nóng. Định dùng lưỡi xẻng đào đất, có
lúc lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Có lúc Định « rùng mình » vì cảm thấy tại sao mình lại làm
quá chậm thế ! ...Hai mươi phút đã trôi qua. Tiếng còi chị Thao rúc lên,, Định cẩn thận bỏ gói
thuốc mìn xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi vào dây mìn. … tiếng không khí. Đất rơi lộp bộp.
Bom nổ váng óc, ngực đau nhói, đôi mắt cay mãi mới mở ra được. Mồ hôi thấm vào môi, cát
lạo xạo trong miệng. Nguy hiểm, căng thẳng không thể nào kể xiết… .Chị Thao vấp ngã, Nho
bị thương. Bom nổ, hầm sập, chị Thao và Định phải moi đất bế Nho lên. Máu túa ra, ngấm
vào đất »…Định rửa vết thương cho Nho, tiêm thuốc, pha sữa cho Nho, chị Thao nghẹn
ngào….
+ Cuộc sống và chiến đấu ở chiến trường thật gian khổ, nguy hiểm và luôn căng thẳng
nhưng họ vẫn bình tĩnh, chủ động, luôn lạc quan yêu đời. Phương Định cho biết : « Tôi có
nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể…. ».
=>Phải nói rằng trong đoạn văn tả cảnh phá bom trên cao điểm, Lê Minh Khuê đã sử dụng
bút pháp hiện thực để tái hiện lại cảnh phá bom vô cùng nguy hiểm, dựng nên một tượng
đài về khí phách anh hùng lẫm liệt của tổ trinh sát mặt đường từ những con người bằng
xương bằng thịt. Chị Thao, Nho, Định như những ngôi sao xa xôi sáng ngời lên những
sắc xanh trong khói lửa đạn bom.

10
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

- Họ đều là những cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú đáng yêu : dễ cảm xúc,
nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui, dễ buồn. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình,
ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường ác liệt. Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài
hát, Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát… Cả ba đều chưa có
người yêu, đều sống hồn nhiên tươi trẻ. Không lúc nào họ không nhớ về Hà Nội. Một trận
mưa đá bất ngờ trở thành nỗi nhớ : « mà tôi nhó một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ,
hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố ». Nỗi nhớ ấy chính là sự nối dài, quá khứ,
hôm nay và khát vọng mai sau.
- Những kỉ niệm sống dậy như những khoảng sáng trong tâm hồn trong trẻo, ngây thơ,
dịu dàng. Những xúc cảm hồn nhiên như nguồn sống, điểm tựa, giúp họ thêm vững vàng,
sức mạnh vượt qua những khó khăn tưởng chừng như không thể vượt qua nổi. « Khoảng
trời xanh » trong thơ « Phạm Tiến Duật » và khoảng trời xanh của kí ức như có sức mạnh vô
hình đặc biệt là trong tâm hồn những trí thức trên đường ra trận.
=> Quả thực, đó là những cô gái mang trong mình những tính cách tưởng như không thể
cùng tồn tại : vô cùng gan dạ, dũng cảm trong chiến đấu mà vẫn hồn nhiên, vô tư trong cuộc
sống. Những người như họ thật đáng trân trọng biết bao !
b. Nét riêng : Mỗi người thể hiện cái chung đó theo cách riêng của mình.
+ Chị Thao, tổ trưởng, ít nhiều có từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lai có vẻ thiết
thực hơn, nhưng cũng không thiếu nhưng khát khao và rung động của tuổi trẻ. « Áo lót của
chị cái nào cũng thêu chỉ màu ».Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm.
Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị về tính cương quyết, táo bạo. Đaëc biệt là sự « bình
tĩnh đến phát bực» : máy bay địch đến nhưng chị vẫn « móc bánh quy trong túi, thong thả
nhai ». Có ai ngờ con người dày dạn trước sự sống và cái chết hàng ngày như thế lại sợ
máu, sợ vắt: « thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét ».Và không ai có thể quên
được chị hát : nhạc sai bét, giọng thì chua, chị chăm chép bài hát dù chẳng thuộc nhạc,
giọng lại chua, chị không hát trôi chảy được bài nào nhưng chị lại có ba quyển sổ dày chép
bài hát và rỗi là chị ngồi chép bài hát.
+ Nho là một cô gái trẻ, xinh xắn, « trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng », có « cái
cổ tròn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn » rất dễ thương khiến Phương Định « muốn bế nó
lên tay ». Nho rất thích tắm suối ngay cả khi khúc suối đó đang chứa bom nổ chậm và rất hồn
nhiên – cái hồn nhiên của trẻ thơ : « vừa tắm ở dưới suối lên, cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi
ăn kẹo ». Hồn nhiên là thế nhưng cô lại bình thản vô cùng khi bị thương : « Không chết đâu.
Đơn vị đang làm đường kia mà. Việc gì phải khiến cho nhiều người lo lắng ». Ngay cả lúc đau
đớn như vậy nhưng gặp mưa đá, Nho vẫn nhổm dậy, môi hé mở xoè tay xin mấy viên đá
mưa : « Nào, mày cho tao mấy viên nữa ». Đặc biệt, khi máy bay giặc đến thì chiến đấu rất
dũng cảm, hành động thật nhanh gọn :« Nho cuộn tròn cái gối, cất nhanh vào túi », Nho quay
lưng lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt lên đầu » … Và trong một lần phá bom, cô đã bị sập hầm,
đất phủ kín lên người. Có lẽ với những người con gái ấy, sự sống luôn cao hơn cái chết.
+ Phương Định là cô gái để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng ta. Phương Định cũng trẻ
trung như Nho là một cô học sinh thành phố xinh đẹp, dũng cảm trong lửa đạn, giàu yêu
thương đồng đội. Cô rất nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ
niệm của tuổi thiếu nữ vô từ về gia đình và về thành phố của mình. Ở đoạn cuối truyện, sau
khi trận mưa đá tạnh, là cả một dòng thác kỉ niệm về gia đình, về thành phố trào lên và xoáy
11
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

mạnh như sóng trong tâm trí cô gái. Có thể nói đây là những nét riêng của các cô gái trẻ Hà
Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, tuy gian khổ nhưng vẫn giữ được cái phong cách
riêng của người Hà Nội, rất trữ tình và đáng yêu.
 Những nét riêng đó đã làm cho các nhân vật sống hơn và cũng đáng yêu hơn. Trái tim
đỏ rực của họ là « những ngôi sao xa xôi » mãi mãi lung linh, toả sáng.
C. Kết luận.
Chiến tranh đã qua đi, sau hơn ba mươi năm, nhưng đọc truyện « Những ngôi sao xa xôi »
của Lê Minh Khuê, ta như được sống lại những năm tháng hào hùng của đất nước. Nhà văn
khiến lòng ta sống lại hình ảnh tuyệt đẹp và những chiến công phi thường của tổ trinh sát mặt
đường, của Định, của Nho, của Thao, của hàng ngàn, hàng vạn cô thanh niên xung phong
thời chống Mĩ. Chiến công thầm lặng của họ mãi mãi là một bài ca bất tử

12
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch
Đề : Cảm nghĩ về nhân vật Phương Định trong truyện ngắn « Những ngôi sao
xa xôi » của Lê Minh Khuê

A. Mở bài :
Nhà văn Lê Minh Khuê đã từng là thanh niên xung phong trên tuyến đường TS máu lửa.
Những tác phẩm của chị viết về cuộc sống chiến đấu của bộ đội và thanh niên xung phong ở
đây đã gây được sự chú ý của bạn đọc mà truyện ngắn « Những ngôi sao xa xôi » là một
trong những tác phẩm ấy. Truyện viết veà ba cô gái trong một tổ trinh sát mặt đường làm
nhiệm vụ phá bom trên tuyến đường Trường Sơn đạn bom khốc liệt. Phương Định, nhân vật
kể chuyện cũng là nhân vật chính để lại nhiều ấn tượng đẹp và tình cảm sâu sắc trong lòng
người đọc.

B. Thân bài.
1. Cảm nhận về tính hồn nhiên, ngây thơ, tinh nghịch của Phương Định.
- Phương Định là nữ sinh của thủ đô thanh lịch bước vào chiến trường. Phương Định có một
thời học sinh - cái thời áo trắng ngây thơ, hồn nhiên và vô tư lự của cô thật vui sướng !
Những hoài niệm của cô về thời học sinh thật đáng yêu luôn sống trong cô ngay giữa chiến
trường.
- Cơn mưa đá ngắn ngủi đột ngột xuất hiện ở cuối truyện, ngay sau trận phá bom đầy nguy
hiểm cũng thức dậy trong cô bao niềm vui thơ trẻ : cô nhớ về mẹ, cái cửa sổ căn nhà, những
ngôi sao to trên bầu trời thành phố… Nó thức dậy những kỉ niệm và nỗi nhớ về thành phố,
gia đình, về tuổi thơ thanh bình của mình. Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm
hồn trong hoàn cảnh, khốc liệt và nóng bỏng của chiến trường.
- Những thử thách và nguy hiểm ở chiến trường, thậm chí cả cái chết không làm mất đi ở cô
sự hồn nhiên trong sáng và những ước mơ về tương lai. Phương Định vẫn là người con gái
nhạy cảm, hồn nhiên, hay mơ mộng và thích hát.
- Cô đem cả lòng say mê ca hát vào chiến trường Trư ờng Sơn ác liệt. Cô thích hát những
hành khúc bộ đội, những bài dân ca quan họ, dân ca Nga, dân ca Ý. Giọng của Phương Định
chắc là hay lắm nên « chị Thao thường yêu cầu cô hát đấy sao » ? Định còn có tài bịa ra lời
bài hát nữa. Chị Thao đã ghi cả vào sổ những lời hát cô bịa ra….
+ Phương Định là một cô gái xinh xắn. Cũng như các cô gái mới lớn, cô nhạy cảm và quan
tâm đến hình thức của mình. Chiến trường khốc liệt nhưng không đốt cháy nổi tâm hồn nhạy
cảm của cô. Cô biết mình đẹp và được nhiều người để ý : « Tôi là con gái Hà Nội. Nói một
cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá… còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo « : Cô có cái nhìn
sao mà xa xăm ». Điều đó làm cô thấy vui và tự hào.
+ Biết mình được cánh lính trẻ để ý nhưng cô « không săn sóc, vồn vã », không biểu lộ tình
cảm của mình, chưa để lòng mình xao động vì ai : « thường đứng ra xa, khoanh tay lại trước
ngực và nhìn đi nơi khác, môi mím chặt ». Đó là cái vẻ kiêu kì đáng yêu của các cô gái Hà
Nội như chính cô đã thú nhận : « chẳng qua là tôi điệu đấy thôi ».
- Cô luôn yêu mến đồng đội của mình, yêu mến và cảm phục tất cả các chiến sĩ mà cô gặp
trên truyến đường Trường Sơn.

13
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

2. Cảm nhận về chất anh hùng trong công việc của cô.
- Là một nữ sinh, Phương Định xung phong ra mặt trận, cùng thế hệ của mình « xẻ dọc
Trường Sơn đi cứu nước – mà lòng phơi phới dậy tương lai » để giành độc lập tự do cho Tổ
quốc. Cô ra đi mà không tiếc tuổi thanh xuân, nguyện dâng hiến hết mình cho Tổ quốc.
+ Cô kể : « chúng tôi có ba người. Ba cô gái. Chúng tôi ở trong một cái hang dưới chân cao
điểm. Con đường đi qua trước hang bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên
đường không có lá xanh. Chỉ có thân cây bị tước khô cháy ». Trên cao điểm trống trơn, cô và
các bạn phải chạy giữa ban ngày phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay
địch.
+ Cô nói về công việc của mình gọn gàng khô khốc, tĩnh nhẹ như không : « việc của chúng
tôi là ngồi đây. Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa
nổ và nếu cần thì phá bom » .
+ P Đ nghĩ về công việc của mình quá giản dị, cô cho là cái thú riêng : « có ở đâu như thế
này không : đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ĩ xa dần. Thần kinh căng
như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn không hay biết rằng khắp xung
quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ
nổ ». Giản dị mà cũng thật anh hùng. Chiến tranh và đạn bom đã làm cô lớn lên, trở thành
dũng sĩ mạnh mẽ mà cô không hề biết. Thật đáng phục !
3. Cảm nhận về tình thần dũng cảm trong một cuộc phá bom đầy nguy hiểm.
- Lúc đến gần quả bom :
+ Trong không khí căng thẳng và vắng lặng đến rợn người, nhưng rồi một cảm giác bỗng đến
với cô làm cô không sợ nữa:« tôi đến gần quả bom. Cảm thấy ánh mắt các chiến sĩ dõi theo
mình, tôi không sợ nữa.Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có
thể cứ đàng hoàng mà bước tới ».Lòng dũng cảm của cô như được kích thích bởi sự tự
trọng.
+ Và khi đã ở bên quả bom, kề sát với cái chết có thể đến tức khắc, từng cảm giác của cô
như cũng trở nên sắc nhọn hơn và căng như dây đàn : « thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào
quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi, tôi rùng mình và bỗng thấy tại
sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí ! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành ».
Thần chết nằm chực ở đó chờ phút ra tay. Cô phải nhanh hơn, mạnh hơn nó, không được
phép chậm chễ một giây.
- Tiếp đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom. Thật đáng sợ cái công việc
chọc giận Thần Chết đó. Ai dám chắc là quả bom sẽ không nổ ngay bây giờ, lúc Phương
định đang lúi húi đào đào, bới bới ấy. Thế mà cô vẫn không run tây, vẫn tiếp tục cái công việc
đáng sợ : « tôi cẩn thận bỏ gói thuốc mình xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi. Tôi khoả đất rồi
chạy lại chỗ ẩn nấp của mình : liệu mìn có nổ, bom có nổ không ? Không thì làm cách nào để
châm mìn lần thứ hai.. Nhưng quả bom nổ. Một thứ tiếng kì quái đến váng óc. Ngực tôi nhói,
mắt cay mãi mới mở ra được. Mùi thuốc bom buồn nôn. Ba tiếng nổ nữa tiếp theo. Đất rơi lộp
bộp, tan đi âm thanh trong những bụi cây. Mảnh bom xé không khí, lao và rít vô hình trên
đầu ». Bốn quả bom đã nổ. Thắng rồi ! Nhưng một đồng đội đã bị bom vùi ! Máu túa ra từ
cánh tay Nho, túa ra, ngấm vào đất. Da xanh, mắt nhắm nghiền, quần áo đầy bụi… Nhưng
không ai được khóc trong giờ phút rất cần sự cứng cỏi của mỗi người.

14
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

- Cái công việc khủng khiếp bóp nghẹt trái tim ấy không chỉ đến một lần trong đời mà đến
hàng ngày : « Quen rồi. Một ngày tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít : ba lần. Tôi có nghĩ
đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể. »
=>Cảm xúc và suy nghĩ chân thực của cô đã truyền sang cho người đọc nỗi niềm đồng cảm
yêu mến và sự kính phục. Một cô nữ sinh nhỏ bé, hồn nhên, giàu mơ mộng và nhạy cảm mà
cũng thật anh hùng, thật xứng đáng với những kì tích khắc nghi trên những tuyến đường
Trường Sơn bi tráng. Một ngày trong những năm tháng Trường Sơn của cô là như vậy.
Những trang lịch sử Trường Sơn không thể quên ghi một ngày như thế.

C. Kết luận.
- Chúng ta luôn tự hào về những chiến sĩ, những thanh niên xung phong TS như Phương
Định và đồng đội của cô. Lịch sử những cuộc kháng chiến và chiến thắng hào hùng của dân
tộc không thể thiếu những tấm gương như cô và thế hệ những người đã đổ máu cho nền độc
lập của Tổ Quốc.
- Chúng ta càng yêu mến tự hào về cô, càng biết ơn và học tập tinh thần của những người
như cô trong công cuộc xây dựng đất nước hôm nay.

15
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

Ñeà baøi: Caûm nhaän vaø suy nghó cuûa em veà tình caûm cha con trong baøi “Noùi vôùi con”
cuûa Y Phöông.

I/ MÔÛ BAØI
Y Phöông laø nhaø thô daân toäc Taøy, taùc giaû baøi thô “Noùi vôùi con”. Lôøi thô chaân chaát hoàn
nhieân giaûn dò trong caùch suy nghó cuûa ngöôøi daân toäc. Hai möôi taùm caâu thô töï do caát leân nhö khaåu
ngöõ nhöng raát gôïi caûm, ñaäm ñaø vì thaám ñaãm tình cha con vaø caùch bieåu caûm chaân tình moäc maïc.
II/ THAÂN BAØI:
1.Tình caûm gia ñình cha con:
Caû baøi thô traøn ngaäp tình thöông con, nieàm töï haøo ñoái vôùi queâ höông xöù sôû.
“Ngöôøi ñoàng mình yeâu laém con ôi”
“Ngöôøi ñoàng mình thöông laém con ôi”
“Ngöôøi ñoàng mình thoâ sô da thòt”
“Ngöôøi ñoàng mình töï ñuïc ñaù keâ cao queâ höông”
Ñöùng ôû ñaàu moãi ñoïan thô trong caâu thô treân nhö moät ñieäp khuùc laøm cho aâm ñieäu, nhaïc ñieäu
thô ngaân nga daøo daït. Ñoïc thô cuûa Y Phöông nhöõng tieáng ngöôøi ñoàng mình taïo moät caûm giaùc baâng
khuaâng man maùc, gôïi caûm veà moät tuoåi thô, nhôù gioïng noùi dòu hieàn cuûa ngöôøi thaân nôi ñoàng queâ vaø
ñaëc bieät nhôù veà Cao Baèng nôi gaïo traéng, nöôùc trong thaät thaân thöông gaàn guõi vaø giaûn dò maø coõ leõ
phaûi ai cuõng coù dòp ñaët chaân ñeán ñaáy. Lôøi thô nhö coù hoàn gôïi nhôù, gôïi thöông veà ngöôøi ñoàng mình
trong nieàm töï haøo cuûa Y Phöông ñoái vôùi nöôùc non Cao Baèng nôi choân nhau caét roán naëng tình naëng
nghóa cuûa nhaø thô.
“Chaân phaûi böôùc tôùi cha
Chaân traùi böôùc tôùi meï
Moät böôùc chaïm tieáng noùi
Hai böôùc tôùi tieáng cöôøi.”
Moät böùc tranh töù bình vôùi boán hình aûnh chaân phaûi, chaân traùi, tieáng noùi, tieáng cöôøi cuûa moät
em beù môùi chaäp chöõng taäp ñi, ñang bi boâ taäp noùi. Ñieäp ngöõ “böôùc tôùi” vaø töø “chaïm” raát kheùo leùo
ñaõ veõ ñöôïc böùc tranh haïnh phuùc gia ñình ñaàm aám, haïnh phuùc.
“Ngöôøi ñoàng mình yeâu laém con ôi
Ñan lôø caøi nan hoa
Vaùch nhaø ken caâu haùt
Röøng cho hoa
Con ñöôøng cho nhöõng taám loøng”
Chöõ “hoa, caâu haùt, taám loøng” trong thô cuûa Y Phöông quaû yù nhò. Ñan lôø ñaùnh caù döôùi baøn tay
ngöôøi Taøy nhöõng caùi nan nöùa, nan truùc, nan tre trôû thaønh nan hoa. Vaùch nhaø khoâng chæ ken baèng goã
maø coøn ñöôïc ken baèng caû caâu haùt. Röøng khoâng nhöõng cho maêng, cho goã quyù maø coøn cho hoa. Con
ñöôøng ñeå ñi laïi ngöôïc xuoâi leân non, xuoáng bieån coøn cho nhöõng taám loøng nhaân haäu, bao dung, tình
nghóa. Vôùi nhaø thô Y Phöông con ñöôøng laø hình boùng quen thuoäc cuûa queâ höông, ñöôøng gaàn laø con
ñöôøng laøng baûn, ñöôøng xa laø ñöôøng ñi tôùi moïi chaân trôøi, moïi mieàn ñaát nöôùc. Caùch noùi cuûa nhaø thô
16
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

giaûn dò haøm suùc: “Con ñöôøng cho nhöõng taám loøng”. Giaûn dò vaø sung söôùng bieát bao khi nhìn con
khoân lôùn, suy nghó veà tình nghóa laøng baûn, nghó veà coäi nguoàn haïnh phuùc:
“Cha meï maõi nhôù veà ngaøy cöôùi
Ngaøy ñaàu tieân ñeïp nhaát treân ñôøi”.
2.Tình caûm queâ höông:
Beân caïnh tình caûm gia ñình cha con, baøi thô coøn ñeà caäp tình queâ höông, ngöôøi ñoàng mình
khoâng chæ caàn cuø kheùo leùo, tình nghóa taøi hoa maø coøn coù bao nhieâu phaåm chaát toát ñeïp: “thöông laém
con ôi” trong bao gian khoå khoù khaên vaø thöû thaùch, bao nieàm vui noãi buoàn cuûa cuoäc ñôøi ñaõ reøn neân
bao chí khí “cao ño noãi buoàn, xa nuoâi chí lôùn”. Caâu thô boán chöõ ñoái nhau nhö tuïc ngöõ ñuùc keát moät
thaùi ñoä, moät phaåm chaát öùng xöû cao quyù. Hôn nöõa theå hieän moät baûn lónh soáng toát ñeïp cuûa con ngöôøi
Vieät Nam. Ngöôøi Kinh thì duøng caùch noùi “aên chaéc maëc beàn” ñeå phaûn aùnh baûn chaát giaûn dò thì Y
Phöông ñaõ duøng caùch noùi cuï theå cuûa daân toäc Taøy “thoâ sô da thòt” “chaúng maáy ai nhoû beù”, “töï ñuïc
ñaù keâ cao queâ höông” ñeå khaúng ñònh tính giaûn dò, caàn cuø, chaát phaùc thaät thaø cuûa ngöôøi daân toäc:
“Ngöôøi ñoàng mình thoâ sô da thòt
Chaúng maáy ai nhoû beù ñaâu con
Ngöôøi ñoàng mình töï ñuïc ñaù keâ cao queâ höông
Coøn queâ höông thì laøm phong tuïc”
Lôøi thô vôùi nhöõng aån duï thaønh ngöõ daân gian vang leân nhö khaúng ñònh tình caûm queâ höông
cuûa nhaø thô.
3.Lôøi daën doø cuûa ngöôøi cha:
Töø tình caûm queâ höông, ngöôøi cha nhö muoán daën doø con bao ñieàu saâu kín. Ñieàu maø cha vaãn
muoán, cha mong vaø hy voïng nôi con:
“Con ôi tuy thoâ sô da thòt
Leân ñöôøng
Khoâng bao giôø nhoû beù ñöôïc
Nghe con”.
Lôøi thô cuoái noùi vôùi con caøng trôû neân tha thieát. Cha nhaéc con khi leân ñöôøng haõy giöõ laáy caùch
soáng giaûn dò, moäc maïc cuûa ngöôøi ñoàng mình nhöng khoâng ñöôïc taàm thöôøng nhoû beù. Hai tieáng
“nghe con” ôû cuoái baøi laø taám loøng cuûa cha daønh cho con. Hay noùi ñuùng hôn laø lôøi daën doø cuûa queâ
höông noùi vôùi chuùng ta.
III/ KEÁT BAØI:
Baøi thô theå hieän tình caûm cha con ñaèm thaém yeâu thöông. Ta nhaän thaáy ôû nhaø thô Y Phöông
tình yeâu thöông con, tình nghóa thuyû chung vôùi queâ höông thaät saâu saéc. Baøi thô coøn laø lôøi nhaéc nhôû
nghóa tình khoâng ñöôïc queân coäi nguoàn daân toäc. Lôøi thô laø suoái nöôùc trong maùt töôùi goâïi taâm hoàn moãi
chuùng ta. Caûm nhaän ñöôïc yù nghóa naøy, em nguyeän seõ hoïc taäp thaät toát, laø con ngoan troø gioûi ñeå goùp
phaàn xaây döïng ñaát nöôùc ta ngaøy caøng giaøu maïnh hôn.

17
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch
Đề : C¶m nhËn vÒ khæ th¬ sau (khổ 2) trong bµi th¬ “Nãi víi con” – Y Ph¬ng:
Ngêi ®ång m×nh th¬ng l¾m con ¬i
…
Nghe con.

A. Mở bài :
T×nh yªu th¬ng con c¸i, íc mong thÕ hÖ sau tiÕp nèi xøng ®¸ng, ph¸t huy truyÒn thèng
cña tæ tiªn, quª h¬ng vèn lµ t×nh c¶m cao ®Ñp cña con ngêi ViÖt Nam ta suèt bao ®êi nay. Bµi
th¬ “Nãi víi con” còng n»m trong c¶m høng réng lín, phæ biÕn Êy nhng Y Ph¬ng ®· cã mét
c¸ch nãi xóc ®éng cña riªng m×nh. B»ng giäng ®iÖu thiÕt tha, tr×u mÕn, Êm ¸p vµ tin cËy, Y Ph -
¬ng ®· thÓ hiÖn s©u s¾c nh÷ng ®øc tÝnh cña ngêi ®ång m×nh vµ mong íc cña ngêi cha qua lêi
t©m t×nh víi con qua ®o¹n th¬:
…Ngêi ®ång m×nh th¬ng l¾m con ¬i
………………….
Nghe con.
B. Thân bài.
NÕu nh ë phÇn ®Çu bµi th¬, t¸c gi¶ béc lé mét c¸ch cô thÓ t×nh c¶m gia ®×nh, nghÜa t×nh
quª h¬ng th× ë phÇn thø 2, t¸c gi¶ mîn lêi cña ngêi cha nãi víi con vÒ søc m¹nh truyÒn thèng,
lßng thuû chung víi quª h¬ng. Lêi cha nãi víi con nghe thËt ngät ngµo thiÕt tha:
Ngêi ®ång m×nh th¬ng l¾m con ¬i
“Ngêi ®ång m×nh” lµ ®ång bµo quª h¬ng m×nh, lµ bµ con d©n téc Tµy n¬i “níc non Cao
B»ng”, n¬i “g¹o tr¾ng níc trong”. Ph¶i yªu, ph¶i th¬ng “ngêi ®ång m×nh” rÊt ®Ñp, rÊt ®¸ng tù
hµo. “Ngêi ®ång m×nh” kh«ng bao giê chÞu lïi bíc tríc mäi thö th¸ch, khã kh¨n:
Cao ®o nçi buån
Xa nu«i chÝ lín
LÊy c¸i “cao”, “xa” cña trêi ®Êt lµm chiÒu kÝch cña nçi buån vµ chÝ híng. §ã lµ tÇm vãc
cña nói cao, rõng th¼m, cña nh÷ng §am San, Xinh Nh·. T©m cµng s¸ng, chÝ cµng cao cµng bÒn,
tÇm nh×n cµng xa cµng réng.
Lêi cña cha nãi víi con, d¹y b¶o con vÒ ®¹o lÝ lµm ngêi. Trong bÊt cø thêi gian nµo, hoµn
c¶nh nµo “cha vÉn muèn”, cha vÉn mong con biÕt ngÈng cao ®Çu vµ sèng ®Ñp:
18
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

DÉu lµm sao th× cha vÉn muèn

Sèng trªn ®¸ kh«ng chª ®¸ gËp ghÒnh
Sèng trong thung kh«ng chª thung nghÌo ®ãi
Sau nh÷ng n¨m dµi chiÕn tranh, quª h¬ng cßn nhiÒu khã kh¨n gian khæ, vÊt v¶, nghÌo ®ãi,
®êng ®i ghËp ghÒnh, nhµ sµn v¸ch nøa nhng cha lu«n muèn nh¾n nhñ, khuyªn r¨n con m×nh biÕt
tr©n träng n¬i m×nh sinh thµnh, biÕt bÒn bØ g¾n bã víi quª h¬ng. Tõ ®ã, ngêi cha mong muèn
con ph¶i sèng cã nghÜa t×nh, chung thuû víi quª h¬ng, biÕt chÊp nhËn vµ vît qua gian nan, thö
th¸ch b»ng ý chÝ, b»ng niÒm tin cña m×nh.
Kh«ng nh÷ng thÕ, ngêi cha lu«n mong con ph¶i biÕt sèng m¹nh mÏ, kho¸ng ®¹t, kiªn c-
êng “nh s«ng nh suèi”, con ph¶i giµu chÝ khÝ, cã b¶n lÜnh dï ph¶i “lªn th¸c xuèng ghÒnh” vÉn
“kh«ng lo cùc nhäc”. C¸ch sö dông c¸c ®iÖp ng÷ “kh«ng chª, sèng trªn, sèng trong, sèng nh” ®·
lµm cho vÇn th¬ phong phó ©m ®iÖu, nh¹c ®iÖu, lêi cha dÆn con trë nªn v« cïng thiÕt tha, ®»m
th¾m. Víi c¸ch vÝ von, c¸ch sö dông thµnh ng÷ ®éc ®¸o cña t¸c gi¶ lµm cho lêi cha dÆn võa cô
thÓ, méc m¹c, võa hµm nghÜa, s©u l¾ng, ©n t×nh:
Sèng nh s«ng nh suèi
Lªn th¸c xuèng ghÒnh
Kh«ng lo cùc nhäc
Cha lu«n mong con nhí lÊy nh÷ng ®iÒu Êy ®Ó mµ th¬ng, ®Ó sèng cho xøng ®¸ng :
Ngêi ®ång m×nh th« s¬ da thÞt
Ch¼ng mÊy ai nhá bÐ ®©u con
Ngêi ®ång m×nh tù ®ôc ®¸ kª cao quª h¬ng
Cßn quª h¬ng th× lµm phong tôc
Con ¬i tuy th« s¬ da thÞt
Lªn ®êng
Kh«ng bao giê nhá bÐ ®îc
Nghe con.
T¸c gi¶ ®· sö dông rÊt thµnh c«ng c¸c tõ ng÷, h×nh ¶nh: th« s¬ da thÞt, nhá bÐ, tù
®ôc ®¸ kª cao quª h¬ng ®Ó thÓ hiÖn b¶n chÊt, b¶n lÜnh sèng cña ®ång bµo m×nh, bµ con quª h-
¬ng m×nh. Ba tiÕng Ngêi ®ång m×nh ®îc nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn ®· biÓu lé niÒm yªu mÕn, tù
19
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

hµo quª h¬ng kh«ng sao kÓ xiÕt. Ngêi ®ång m×nh méc m¹c nhng giµu chÝ khÝ vµ niÒm tin. Hä
cã thÓ th« s¬ da thÞt nhng kh«ng hÒ nhá bÐ vÒ t©m hån, vÒ ý chÝ vµ mong íc x©y dùng quª h¬ng.
ChÝnh nh÷ng con ngêi nh thÕ, b»ng sù lao ®éng cÇn cï, nhÉn n¹i h»ng ngµy ®· lµm nªn quª h-
¬ng víi truyÒn thèng, víi phong tôc tËp qu¸n tèt ®Ñp:
Ngêi ®ång m×nh tù ®ôc ®¸ kª cao quª h¬ng
Cßn quª h¬ng th× lµm phong tôc
T¸c gi¶ ®· sö dông lèi nãi ®éc ®¸o cña ngêi d©n téc miÒn nói mang ®Õn cho c©u th¬ cã
thÓ hiÓu theo hai líp nghÜa: nghÜa thùc vµ nghÜa Èn dô. §ôc ®¸ kª cao lµ ho¹t ®éng cã thùc th-
êng thÊy ë vïng miÒn nói. Quª h¬ng vèn lµ kh¸i niÖm trõu tîng, chØ n¬i chèn sinh thµnh cña
mét con ngêi nµo ®ã, gia ®×nh nµo ®ã. Nãi tù ®ôc ®¸ kª cao quª h¬ng lµ muèn kh¸i qu¸t vÒ tinh
thÇn tù t«n, ý thøc b¶o tån nguån céi. Qua ®ã, ngêi cha lu«n mong con ph¶i biÕt nªu cao lßng tù
hµo, biÕt gi÷ lÊy vµ ph¸t huy truyÒn thèng cao ®Ñp cña ngêi ®ång m×nh, cña quª h¬ng m×nh.
LÇn thø nhÊt ngêi cha nãi ®Õn Ngêi ®ång m×nh th« s¬ da thÞt ®Ó nãi cho con vÒ søc sèng
m¹nh mÏ, søc m¹nh truyÒn thèng cña quª h¬ng. LÇn thø hai ngêi cha nh¾c l¹i nh ®Ó con kh¾c
cèt ghi x¬ng r»ng: quª h¬ng m×nh tuy méc m¹c, ch©n chÊt, ngêi ®ång m×nh tuy th« s¬ da thÞt
nhng sèng cao ®Ñp nªn trªn ®êng ®êi con ph¶i lµm nh÷ng ®iÒu lín lao, con ph¶i sèng cao thîng,
tù träng ®Ó xøng ®¸ng lµ ngêi ®ång m×nh. Bµi häc lµm ngêi mµ cha d¹y cho con tuy ng¾n gän
mµ thÊm thÝa biÕt bao: cha mong con biÕt tù hµo víi truyÒn thèng quª h¬ng, dÆn dß con cÇn tù
tin mµ v÷ng bíc trªn ®êng ®êi.
C. Kết luận.
Víi ng«n ng÷ th¬ gi¶n dÞ, trong s¸ng, h×nh ¶nh méc m¹c, c« ®äng mµ vÉn phong phó sinh
®éng, Y Ph¬ng ®· göi g¾m vµo ®ã nh÷ng lêi cha nãi víi con, cha d¹y con bµi häc lµm ngêi, biÕt
gi÷ g×n phÈm gi¸ vµ ®¹o lÝ: yªu mÕn tù hµo quª h¬ng, sèng cã chÝ khÝ, sèng ®Ñp nh ngêi ®ång
m×nh tõ bao ®êi nay. Y Ph¬ng ®· thÊu hiÓu vµ bëi vËy lét t¶ ®îc c¸i hån trong b¶n s¾c truyÒn
thèng cña ngêi d©n téc miÒn nói. Lêi cña cha nãi víi con hay chÝnh lµ lêi cña t¸c gi¶ trao göi
cho thÕ hÖ mai sau? Lêi th¬ Êy lµm cho ta båi håi xóc ®éng nhí l¹i nh÷ng lêi khuyªn r¨n cña
«ng cha ta bao ®êi nay:
Con ¬i muèn nªn th©n ngêi
L¾ng tai nghe lÊy nh÷ng lêi mÑ cha…
20
GV: Trần Thị Thanh Thủy Trường THPTCS Phạm Ngọc Thạch

21