You are on page 1of 164

tz i

G p
f h u m ;
todynm? uRrf;usifrI? tjrifoabmxm;wdkUrS wpfckckjzpfap? tm;vHk;jzpfap ajymif;vJjcif;udkyif ynma&;
[lí t"dyÜg,f zGifhqdkMuygonf/ ajymif;vJjcif;wGif tjrifoabmxm; ajymif;vJjcif;rSm tcuftcJqHk;jzpfaMumif;
rdefYqdkMuonf/ odkYjzpfjcif;aMumihf i,f&G,fpOf uav;b0uwnf;uyif vdkvm;tyfaom tjrifoabmxm;?
trltusihf? tawG;tac:wdkUudk avhusihfoifMum;ay;&efrSm ta&;MuD;onf[lí oHk;oyfrdonf/ pHvGJaeaom
tjrifoabmxm;rsm;rSm wpfOD;wpfa,mufomvQifrubJ vlYtzGJUtpnf;udkyg xdcdkufrI &Sdwwfavonf/ rSefuef
aom tjrifoabmxm;rsm;jzihfomvQif vdkvm;tyfaom vlrIywf0ef;usifudk wnfaqmufEkdifrnf/
jrefrmrIqdk&dk;xJwGif ]pmudkvnf;oif? pdwfudkvnf;jyif} [lonfh tzdk;wef ynma&; tqdkwpfck&Sdygonf/
ausmif;ynma&;wGif todynm pmaybmom&yfwdkYudkavhusihf oifMum;ay;&if; ausmif;olausmif;om;rsm;udk
b0twGuf ta&;MuD;onfh oifhawmfaom tjrifoabmxm;wdkYudk jyKpkysKd;axmif&ef vrf;nTefxm;jcif;yifjzpf\/
jynfoljynfom;wpfOD;taejzihf wwfodvdr®m&rnfh usifh0wfeDwdESihf jynfa&;jynf&m okwtjzmjzmwdkYudk xnfhoGif;
oifMum;ay;&efrSm rsm;pGm ta&;MuD;onfudk axmufjyxm;jcif;vnf; jzpfygonf/
ynma&;\ t"du &nf&G,fcsufwpfckrSm Edk;Mum;wufMuGaom EdkifiHom;rsm;udk ysKd;axmifay;&efjzpfonf/
avhusihfysKd;axmifrI&SdrSomvQif vdkvm;tyfaom tajccHrsm;udk &&SdEdkifygrnf/ txl;ojzihf wm0ef,lvdkpdwf?
pkaygif;aqmif&GufvdkpdwfESihf twå? y& rQwaom pdwfwdkYrSm olYtvdktavQmuf jzpfxGef;&ef cufcJvSygonf/
oif&dk;nTef;wrf;jzihf avhusihfoifMum;ay;jcif;rSm trsm;pkMuD;twGuf taocsmqHk; csOf;uyfrIjzifhjzpfonf/ xdkY tjyif
jidrf;csrf;aom? 'Drdkua&pDEkdifiHom; wpfOD;taejzihf rjzpfrae od&Sdxm;&rnfh EkdifiHom;a&;&mwdkYudkvnf; tajccH
ynma&;uyif pwifí avhusihfay;&ygrnf/ jrefrmhynma&;wGif txifu& usihfoHk;cJhzl;onfh jynfolYeDwd? EdkifiHom;
ynma&;bmom&yfudk jyefvnf az:xkwfoihfygjyD/
wpfacwfwpfcgu jrefrmhynma&;&Icif;wGif &SifoefcJhzl;onf jynfolYeDwd bmom&yfudk jyefajymif;
trSwf&ap&eftwGuf vnf;aumif;? ynma&;ajymif;vJrIwGif txifu& jyefvnf xnfhoGif;EkdifMuap&eftwGuf
vnf;aumif; ,ckv txl;u@taejzihf wifqufvdkufygonf/

twdkifyifcH t,f'Dwm aeEG,f


t,f'Dwm odef;Edkif
vufaxmuft,f'Dwm a':vdIif? &Jjrifhausmf
&Hk;wm0efcH 0if;0if;rif;
rsufESmzHk;yef;csD arykn
ausmzHk;yef;csD ppfjidrf;at;
twGif;yef;csD oD[armifarmif? xG#fatmif? 0PÖaZmf?
arykn? jyHK;yef;yGifh
umwGef; aersKd;at;? 0PÖaZmf? atau? aZmf
pmtkyftjyif tqif'DZdkif; xG#fjrwfckdif? ol&def
jzefYcsda&;wm0efcH EG,feD? 'Dt,f
qufoG,f&ef editors@maukkha.org
maukkha@gmail.com
www.maukkha.org
trSwf(3)
C ontents August 2010

uAsm

armifacsmEG,f rrwif&JUausmif;uav; 4
aeEG,f ykHMurf; 5
urmykvJ acwf 6
ololtdrf vlopf 7
rif;uHpD wHwkdif;rsm;r&Sd 8
umwGef;
aersdK;at;? 0PÖaZmf? atau? EkdifiHwum umwGef; 9
jynfwGif;ESihf e,fpyfa'o ynma&;owif; 13
84 uav;uAsm
jynfa&;jynf&m oDv0
Ek,Of
ridkygeJYuG,f
0kdif;BuD;ywfvnf
21
22
oifMum;enf; armifarmifNidrf;at;
av;pkd;(a';'&J)
<uyf<uyftdwf
pmtkyfpif
23
24
oEÅmatmif tmZmenf 24
ykHjyif
q&marm& trSefw&m;&SmazGol 25
olwkdYb0? olwkdY&nfrSef;csuf 27
pmpDpmukH; 29
oifcef;pmrdwfquf (uukvocsFm) 33
"gwfykHrSwfpk 38
40 aqmif;yg;
0D& twdrf;tapmif;rcHol(okdYr[kwf)
twdrf;tapmif; a'gufwmEkdifyef;vS 40
0if;jrifharmif ynmhtvif;ESihf p&PwGif;eufBuD; 45
rcHol a'gufwmodef;vGif apwemausmif;rS pOf;pm;awG;ac:onfh
ausmif;om;? ausmif;olrsm; 48
(odkYr[kwf) a'gufwmoD[armif usef;rmwJh ausmif; 52

a'gufwm Ekdifyef;vS q&maX; (BHSOH) e,fpyfrkduf*&rfh ynma&;jrifuGif; 55


uAsm&Snf
ESif;cg;rdk; rD;tdrfaysmufwJhjrpf 59
txl;u@ Civic and Citizenship Education
acsmtdEG,f EkdifiHom;ynma&;tp pmoifcef;u 63
cifrrrsdK; Civic Education
taMumif;waphwapmif; 68
odef;Ekdif aysmufqkH;oGm;wJh oif½dk;ñTef;wrf; 74
arNidrf; Civic Education eJY jrefrmhEkdifiHa&; 80
OD;oefY jynfa&;jynf&m oifMum;enf; 84
0ifhxef; EdkifiHom;ynma&; 93 140
olwkdYtjrif? olwdkYtawGU Civic Education
EkdifiHwumynma&;owif;
98
102
rkefwdkif;uswJh
olwkdYynma&;tjrif
rif;okn pOf;pm;awG;ac: Muavmh 108
vrkduf&ufrsm;pGm
armifcsifhcsdef todtrSwfjyK vufrSwfeJY wefzdk; 112
tifwmAsL;u@ 115
EkdifiHwumynma&;aqmif;yg;
jrwfyef;&Sif ynma&;pepf? a'goxGufaeaom
vli,frsm;ESihf EkdifiHa&; rkefwkdif; 124
okdufEkdif0if; wHcg;zGihf ynma&;vIyf&Sm;rI 127
&Jjrifhausmf aysmufqkH;cJh&aom rsKd;quf 129
arb0*f EkdifiHwum wuúodkvf0ifcGihf rdwfquf 132
ynma&;uAsm
pdefyef;ndK q&maumif;wynfh 136
pdk;0if;(tkef;jyefY) arsmufaemifw 137
wifNrdKifpdk;(aumvd,) ay;qyfjcif; &o 138
ppfrkef;aoG; tarhpum; 139

0wåKwkd u@
oufxufESif;vdIif rkefwkdif;uswJh vrkduf&ufrsm;pGm 140
Nidrf;a0 ESvkH;om;wm0ef 146 74
armifvGrf;PD ig;okH;aumifESihf
om;tzESpfa,muf 154 aysmufqkH;oGm;wJh
EdkifiHwumynma&;tzGJYtpnf; rdwfquf Education International 160 oif½dk;ñGef;wrf;
uAsmu@

aewazG;azG; avwazG;azG;
rrwif&JU ausmif;uav;/
oJwazG;azG; zkHwazG;azG;
rrwif&JU ausmif;uav;/
rrwif&JU ausmif;uav;rSm
xef;yifawGuvnf; vufydkufNyD;wef;pD&yfvkdY
wpfb0vkH;yJ rrwifausmif;u rxGufawmhbl;wJh?
wpfoufvkH;yJ rrwif&JU ausmif;rSm ausmif;wufrwJh/
xef;oD;awGuvnf; t>ywfvkduf tckdifvdkuf
oD;vdkY?
rrwif&JU ausmif;rSmvJ
ausmif;om;awGu t>ywfvkduf tcdkifvkduf
oD;vdkY?
,muGufuav;wpfuGufuvnf;
rrwif&JU ausmif;rSmausmif;wufvkdY
ajryJeJY yJpOf;ikHawGuvnf;
rrwif&JUausmif;rSm ausmif;vmwufvkdY tepfem&,f
[kdawmifbufu a*gif;eDawmifuvJ emokH;em&,f
rrwifausmif;udk wufcsif&uf rwuf&vkdY zdwfvuf&Tef;awmufaeatmif 0wfpm;vmw,f/
wpfb0vkH; wpfoufvkH; aqG;ae&ygNyD ..wJh/ rrwif[m ausmif;tkyfq&mrBuD;aygh
rrwif&JU ausmif;uav;udk rrwifu
vSrf;arQmfai;vkdY/ vifr,l om;rarG;
ykyÜg;awmifBuD;uawmh tem*wfopfawGudk arG;w,f
rrwif&JU ausmif;xGufBuD;ayhg pmusufoH pmtHoH wnHnHawGudk arG;w,f
rrwif&JU ausmif;om;a[mif;BuD;ayhg ta0;ajy; toHopfawGudk arG;w,f/
ckvJ rrwifausmif;udk ai;Munhf rrwif&JU ausmif;uav;ajrmufbufrSm
wpfb0vkH; yDwdawGeJY ocsØKif;xJu tkwf*lawG[m
rrwifausmif;uav;ukd ta0;ajy;um;*dwfrSm
NrdefNrdefBuD;ai;vkdY/ um;awGwef;pD *dwfxkd;ovdkyJ?
rrwifausmif;vm&if rrwifausmif;uav;rSmawmh
olrsm;rdef;uav;awGvkd ta0;ajy;aw;oHawG aqmhupm; aysmfyg;vkdYaygh/ /
a&TawGaiGawG zdwfvufaeatmif 0wfpm;rvmbl;/
apwem&,f (armifacsmEG,f&JU armifacsmEG,f qefoGm;aomaeYrsm;
0goem&,f uAsmpmtkyfrS)

4
cJxm;vkdufwm
tpG,faigaig pkwfcsufMurf;Murf;eJYyguvm;
avmu"Hw&m;&,f/
bmrSrjzpfygbl;
udk,fhudk,fudk &SmazGajym& &Sufrdyg&JU
usKHUae&if;udkyJ csKH;us arG;zGm;NyD; arG;zGm;qJ uav;wkdYa&
vSyfvSyfcgcg xkwfa0NyD; xkwfa0qJ aq;0g;wdkYa&
ta&xl ta&yg;rSm wzsOf;zsOf; oefYpifNyD; oefYpifqJ pdwfwkdYa&
aq;pyfysOfay:u ta&mifawG jyif;vScsnfh/ a&tMunfwum; a&;csifqJ igwkdYa&/ /
qefawG om; ig; toD;t&GufawGpm;
pum;vkH;awG toHAvHawGpm; aeEG,f
tcsdefawG jzpfysufawGpm; (2000 ckESpfrSm a&;jzpfcJh
tqdyfjyif;uvJG&if tawmfrsm;rsm;ygyJ pDppfa&;rS pum;vkH;tcsdKU jzKwfy,fcJh
usufxm;wJh abmifxJrawmh Akdif;&yfpfawG/ jrefrmopfr*¾Zif;rSm azmfjycJhygw,f/)

5
ararNyKH;cJhwmayhg
&ifaoG;i,fawG&JU rsufvkH;uav;awGudk Munfh&if; .../
azazu rif;wkdYtwGuf
t&m&mudk &ifqkdifwkdufyJG0ifcJhwm .../
om;uav;udk ausmif;xm;EkdifrSmvm;
orD;uav;u b,frsm;a&mufaeovJ
udk,fh&ifudk udk,fxkzkdY
vufwpkHawmif ... r&Sdawmh ygbl;uG,f ../ /
urmykvJ
(24.6.2010)

6
tdrfeJYta0; rdkifaygif;uka#rSm
acgif;avmif;oHudk apmihfcJhaygh b,fvdkoifcef;pmawGygvdrfh
(b,fudkoGm;&rvJawmh rodcJh) ao;ao;auG;auG; usd&TJ&JTykHpHeYJ
tjcm;uav;awG BuD;vGef;aeovdkvdk rSefvkHtdrfxJrSm xnfhoGif;cHae&
qlnHoHrpJ aeom;usaeykHrsm; wpfcef;vkH; rSefawGcsnf;/ pOf;pm;omMunhf/
wnDnmxJ arG;zGm;cJhMuovkdy
upm;uGif;xJ BuD;jyif;cJhMuolawG udk,fhemrnf b,folvJ[if
ESpfaygif;rsm;pGm enf;opfawGxGifvkdY owdr&awmh
udk,fuawmh 0ifcGihfudkr& taruawmh rSmvdkuf&Sm&JU
jrKyfvkrwwf Murf;wrf;vGef;vSw,f/ a&tkdifawGUwJhtcg ajcwH&SnfbGwfzdeyfawGvkd
tokH;wnfhw,f om;&,fwJh
NcHpnf;½dk;awGayhg t0ga&mifzdeyf&SnfeJY aumifrav;udk owdw&
ab;ywfvnf w0dkufrSm wae&m&mrSmawmh emrnfudk a&;xm;rSm taotcsmayhg
uav;awGudk o,f,loGm;Mu? pm;rsdKMuwJh q&mu zwfrSmyg
0HykavGeJY ol&Jpdrf;awGudk umuG,fzkdYvm; wD;-csm r[kwfvm;? wD;azsmfwJholav/ /
csKdcsOfawGudkawmh a0ay;ykHr& "My First Day At School"
oifcef;pmeJY ta0;udk xGufajy;cGifhvnf; rjyK Roger McGough

7
There is a poet who said uAsmq&mwpfa,mufu ajymw,f
My country is my language. udk,fhwdkif;jynfqkdwm udk,fhbmompum;wJh/
Then I have no country, no nation. usKyfrSmu wkdif;jynfr&Sd? vlrsKd;pJGr&Sd
Why limit my world? usKyfurÇmudk bmhaMumifhrkdY uefYxm;rvJ
Why build walls? wHwkdif;awG bmaMumifh aqmufaeovJ/
I want to fly usKyfysHoef;csify
In the cosmopolitan sky. vlrsKd;ya'ompkH tZ|mjyifus,fBuD;qD/
I want to be able to make people laugh vlawG&,farmatmif usKyfpGrf;csifrd
In every country, everywhere, wkdif;jynfwkdif; ae&mwkdif;rSmudk
I want to cry with people's sadness vlawG&JU 0rf;enf;rIeJYtwl usKyfvkdufikdcsifrd?
And be able to say ajymcsifpGrf;bd
I understand you brothers, nDtudkwkdYa& cifAsm;wkdYudk em;vnfw,fqkdwm?
I refuse to stay in a small room tcef;usOf;i,fxJ raeyg&apeJYawmh
And call it my country. 'gudk usKyfwkdif;jynfvkdY rac:vdkufygeJY/
I want the whole house wpftdrfvkH;vHk;udk vdkcsifw,f
And call it my world. 'gudkyJ usKyfurÇmvkYd ac:ay;Muyg/
There is a poet who said uAsmq&mu ajymcJhw,f
My country is my language udk,fhwkdif;jynf[m udk,fhbmompum;wJh
I say my language is my world usKyfajymr,fav
And my world is so large. usKyfbmompum;qdkwm usKyfurÇmyJ
usKyfurÇmu odyfudkus,f/ /
Edjane Harris - Senegal rif;uHpD

8
umwGef;u@

9
10
11
]]wu,fvdkY tdrfpmudk arhoGm;vdkY &Sd&if eHygwf 1 udk ESdyfyg/
acG;pm;oGm;vdkY &Sd&if eHygwf 2 udk ESdyfyg/
aysmufoGm;cJh&ifawmh ..............................}}
fpm
tdr

usaemf tdrfpmvkyf&if? tqifhaumif;aumif;&r,f/trSwfaumif;aumif;&&if tazu usaemfYudkaumvdyfvTwfr,f/


aumvdyfa&mufbJGU&&if? usaemf tvkyfwpfck&r,f/ tvkyf&NyD;&if usaemf tvkyfjzKwfcH&r,f/tvkyfjyKwfoGm;&if
usaemf a'0gvDcH&NyD; rJGoGm;r,f/'gqkd bmaMumihf tdrfpmvkyf&awmhrSmvJ taz../

12
jynfwGif;owif; u@

jynfwGif;ESihf e,fpyf
ynma&;owif;
a':vm oef; 900ESihf ausmif;aecGihf r&aom uav;rsm;
wm0ef&SdolwpfOD;u armu©r*¾Zif;udk ajymjyonf/
]tvSLaiGawG awmfawmfrsm;rsm;[m tvJGokH;pm;
vkyfMuwmeJYyJ vlxkqDra&mufawmhbl;/ bmrSpepfwus
pDrHwm? wm0ef,lppfaq;wmawGvnf; r&Sdbl;/ 'DaiG
oef; 900&JU 85 &mcdkifEIef;avmufu ya&mh*sufpDrHol
awG? 0efxrf;awG? tmPmydkifawG a0pm;rQpm;vkyfvkduf
wmeJYukefoGm;w,f/ usefrjzpfpavmuf aiGaMu;eJY {&m
0wDwkid ;f &JUvuf&dStusyt f wnf;udkb,fvv dk yk af jz&Si;f
rvJ} [kajymjyonf/
em*pfrkefwkdif; jzpfyGm;NyD;aemufydkif; EkdifiHwumtpdk; {&m0wDwkdif;? bkduav;NrdKUrS avSjzihf ESpfem&DcefY
&rsm;ESihf tzJGUtpnf;rsm; tultnDrSm a':vmoef; 900 oGm;&onfh rkefwkdif;'Pf cH&aom aus;&Gmwpf&Gmae uav;
eD;yg; &&SdcJhaomfvnf; rkefwkdif;'Pf cHxm;&aom a'orsm; 4 a,mufrdcif a':ndKyGifhuvnf; uav;rsm;ausmif;
wGif vlrIpD;yGm;a&;ESihf ynma&;jyóemrsm;pGmudk &if wufzkdY tcuftcJ&SdaeaMumif; ajymjyonf/ ]uav;awG
qkdifae&qJ jzpfonf/ ausmif;wufzkdY ausmif;r&Sdao;bl;/ 2 ESpfausmfvmNyD/
vSL'gef;aiG a':vmoef; 877 teuf trsm;pkrSm 2008 usrwkdY &GmrSmyJ jyefaeMuwmyg/ ausmif;vmaqmufr,f
ckESpf arvqef;u wkdufcwfcJhaom em*pfrkefwkdif; 'Pf qkdwJh olawGvnf; tckxday:rvmbl;/ bmtultnDrS
oifha'orsm; ta&;ay:u,fq,fa&;ESihf jyefvnfxl r&awmh usrwkdY t&rf; qif;&Jygw,f}[k nnf;nLajym
axmifa&;vkyfief;rsm; tokH;jyK&ef yHhydk;cJhjcif;jzpfonf/ qkdonf/
tenf;i,fudk jrefrmEdkifiH tjcm;jynfe,fESihf wkdif;rsm;&Sd {&m0wDwkdif;udk jrefrmEkdifiH\ qeftkd;BuD;tjzpf
vlrIulnDa&; vkyfief;rsm;wGif tokH;jyK&ef vSL'gef;cJhjcif; wifpm;cJhMuaomfvnf;? ,ck xkda'o tESHYtjym;onf
jzpfonf/ qif;&JrJGawrIaMumifh uav;a&mif;pm;rI jyóemBuD;
odkYaomf 2 ESpfumv vGefajrmufvmaomfvnf; xGm;vsuf&Sdonf/n
a'ocHwkdYrSm vlrIpD;yGm;'ku©rsdK;pkHudk qufvuf&ifqkdifae (10.6.2010)
&qJjzpfonf/ t"du taMumif;w&m;rSm vJGrSm;aeaom
pDrHcefYcJGrIrsm;ESihf t*wd vkdufpm;rIrsm;aMumifh[k NGO

13
tajccH ausmif;om;rsm; ynma&;p&dwf rwwfEkdifojzihf pmoifcef;udk ausmcdkif;Mu
&efukefwkdif; tygt0if e,fNrdKUrsm;&Sd tajccHynm ae Muonf/ ,ckuJhodkY tvSLaiG t&rf;aumufcHae
tqihf ausmif;om;rsm;onf 2010-11 ynmoifESpf aom ausmif;rsm;onf yk*¾vdu ynmoifMum;a&;pepf
twGuf ZGefvqef;ausmif;zGihfNyD; wpfvrjynhfcifrSmyif odkY ajymif;rnf[k owif;xGufay:aeaom ausmif;rsm;
qif;&JEGrf;yg;aom ausmif;om;rsm; ynmoifMum;p&dwf wGif ydkqkd;onf/
rwwfEidk af omaMumihf ausmif;cef;wGi;f rS apmpD;pGmxGuf
cGmcJhMuonf/
txufwef;ausmif;om;wpfOD;\ ausmif;p&dwf
rSm ig;aomif;ausmfoGm;NyDjzpfaMumif;? q,fwef;atmif
pm&if;xGuv f mNy;D aemufus½;HI olrsm; ausmif;jyefrwuf
EkdifaMumif;? ausmif;om;rdbwpfOD;u armu©udk ajymjy
cJhonf/ t.x.u 2 &efuif;rS q,fwef;ausmif;om;
wpfOD;uvnf; ]q&mru olYqDrSmusL&Sifr,l&if rBudKuf
bl;? olYqDrSm usL&Sifr,lwJhtwGuf wpfESpfvkH; twef;xJ
rSm q&mreJY qufqHa&; tqifajyawmhrSm r[kwfbl;}
[k ajym&if; ausmif;wGif;tajctaersm;udk ajymjyonf/ tcsdKUausmif;rsm;wGif txufwef;tqihf ausmif;
&efukefwkdif;ESihf yJcl;wkdif;wGif;&Sd tajccHausmif;t om;rsm;u ynmoifp&dwfjrifhrm;rIaMumihf tvSLaiG ray;
rsm;pkrSm tvSLaiGxnhf0ifckdif;jcif;? ausmif;om,mvSy a&;? usL&Sifrwufa&; aqmfMovIyf&Sm;aeMu onf/n
a&;? tm;upm;uGif; tqihfjrifha&;? a&oefYpufwyfa&;? (14.6.2010)
t0DpdwGif;wl;a&;paom acgif;pOftrsdK;rsdK;jzihf tvSLcH

a&G;aumufyJGaMumihf wuúodkvfrsm; wufokwf½kduf pmoifae&


,ckESpfukefydkif;avmufwGif ppftpdk;&u a&G;aumuf rdefYusvm&if tqifoifhjzpfatmif oifcef;pmawGtjref
yJGjyKvkyfrnfqkdaomaMumihf wuúodkvfpmar;yJGrsm; apm oifaeMu&w,f/ ausmif;om;uawmh xkH;pHtwkdif;
ppfEkdif&ef oifcef;pmrsm;udk wufokwf½kduf oifMum;ae& b,fvdkufEkdifyghrvJ} [k ajymjyonf/
aMumif; '*kHwuúodkvfrS orkdif;bmom&yf enf;jyq&mr ykHrSeftm;jzihf *sDwDpD ac: enf;ynmwuúodkvfESihf
wpfOD;u ajymonf/ aumvdyfrsm;onf pufwifbmvqef;wGifvnf;aumif;?
]usrwkdY txufñTefMum;csuft& oifcef;pmawG 0dZÆmESihf odyÜHwuúodkvfrsm;udk pufwifbmvv,fESihf
udk Mo*kwfvqef;ydkif;avmuf tNyD;oif&r,fvkdY ñTefMum; wwd,ywfcefYwGifvnf;aumif;? ta0;oifodyÜHwJG,l
xm;ygw,f/ ykHrSefu pmar;yJGawGudk pufwifbmvukef olrsm;udk atmufwkdbm yxrywfwGifvnf;aumif;?
avmufrS ppfw,f/ ynma&;0efBuD;Xmeu b,f&uf ta0;oif0dZÆmtxl;jyK ausmif;om;rsm;udk Ekd0ifbm
pmar;yJGppfvdkY xkwfjyefwm r&Sdao;ayr,fh? apmppfzkdY t aemufqkH;ywfESihf 'DZifbmvqef;wdkYwGif twef;qkH;pm

14
ar;yJGrsm; ppfavh&Sdonf/
&efukefwuúodkvfrS tNidrf;pm; orkdif;enfjyq&m
wpfOD;uvnf; ]jrefrmEkdifiHwuúodkvfynma&;[m oif
½kd;ujrifhaeNyD; q&mawG&JU oifMum;rIt&nftcsif;eJY
ausmif;om;awG&JU wwfajrmufrIu tvGefedrfhaew,f/
EkdifiHwumtqifhtwef;eJY EdIif;,SOfvdkYr&bl;/ tmPm
ydkifawGuvnf; taMumif;wpfck ay:vmwkdif; pmawG
wGef;oif? ausmif;awGapmydwf vkyfwmaMumifh ynm
oifMum;a&;rSm tNrJt[efYtwm;jzpfaew,f}[k ajym vnf;? tar&duef txufvTwfawmftrwf *sifrf0bf
onf/ uvmrnfhatmufwdkbm10&ufcefYwGifusif;yvdrfhrnf
ppftpdk;& a&G;aumufyJGaumfr&SifrS wpfzufowf [k 0g&Sifwef'DpD tm&Sa&;&m aqG;aEG;yJGwpfckwGif ajym
usif;yrnfh a&G;aumufyJG&ufudk raMujimEkdifao;aomf Mum;cJhonf/n
(15.7.2010)

MopaMw;vs ynmawmfoif ppfAkdvforD; tdrfjyef&rnf


MopaMw;vsEkdifiHwGif pm&if;udkif oifMum;aeaom
rZifrGefat;onf EkdifiHwumrS etzppftpdk;& rdom;pkrsm;
tay: pD;yGm;a&; ta&;,l'Pfcwfxm;aom pm&if;0ifwpf
OD;jzpfaeaomaMumihf jrefrmEkdifiHokdY jyef&rnfjzpfaMumif;?
MopaMw;vsjynfaxmifpk w&m;½kH;u trdefYcsvkdufonf/
olr\ zcifAkdvfrSL;csKyf Zifa,mf? rdcif a':cifoD&d?
armifjzpfol armifxufatmifwdkYESifhtwl MopaMw;vs t
pdk;&rS xkwfjyefxm;aom pD;yGm;a&;ydwfqkdY ta&;,lcHxm;
&onfh pm&if;wGif trSwfpOf 2007BUR310,2007BUR taemufEkdifiHrsm;rS xkwfjyefcJhaom pD;yGm;a&;ydwfqkdY t
311, 2007BUR434,2007BUR0435 rsm;jzihf rdom;pk a&;,lcH&olrsm; pm&if;wGifvnf; 4if;wkdYrdom;pkudk azmf
wpfpkvkH; yg0ifaeonf/ 2000 jynhfESpf arv 24 &ufaeYu jyxm; onf/
University of Western Sydney wGif pm&if;udkif
bmom&yf r[mwef; wufa&mufaeol touf 25 ESpf&Sd
rZifrGefat;u ]orD;tazu ppftpdk;&tzJGUxJrSm ygw,f
qkdwm [kwfygw,f/ 'gaMumihfrkdYvnf; orD;pausmif;wuf
uwnf;u rdbawGeJY uif;uif;&Sif;&Sif; aecJhygw,f}vkdY
MopaMw;vs w&m;½kH; w&m;cGifwGif xGufqkdcJhonf[k The
Australian owif;pmwGif azmfjyxm;onf/n
(2.7.2010)

15
q,fausmfouf ausmif;om;rsm; rl;,pfaq;okH;
ucsifjynfe,ftwGif; bdef;jzL? bdef;rJ? &mb
ponhfrl;,pfaq;0g;okH;pJGrIrsm;jym;vmae&mtv,fwef;
qifh ausmif;om;vli,frsm;yg okH;pJGvmMuonf/ jrpfBuD;
em;? er®wD;? rkd;aumif;? [kdyifNrdKUwkdYwGif a&mif;0,fazmuf
um;rI us,fus,fjyefYjyefYjzpfaeNyD; ausmif;rsm;teD;wGifyg
a&mif;csaeonf[k [kdyifNrdKUcHwpfOD;u ajymjyonf/
]wuúodkvf? aumvdyf ausmif;om;awGMum;rSm t
&rf;okH;pJGaeMuw,f/ ydkqkd;wmu 13ESpf? 14ESpft&G,f t
v,fwef;ausmif;om;awG bdef;jzLokH;vmMuwm/ [kdyif
NrdKU? pufukef;&yfu tv,fwef;ausmif;eJYuyfvsufrSm rl;
,pfaq;0g;a&mif;aewm b,folrS vmrzrf;bl;/ bdef;
jzLu tenf;qkH; usyf 500? 1000 zkd;rS a&mif;wm?
ausmif;om;awGusawmh 200zkd;vnf; a&mif;ay;w,f/ tJ'DrSm a&SmhjzpfNyD; aoMuwm}[k xdkNrdKUcHu ajymonf/
pD;u&ufxJxnhfNyD; aomufwmav? uav;awG aq; ausmufpdrf;wGif; a'orsm;wGifvnf; rl;,pfaq;
vdyfaomufwmuawmh rqef;awmhovdk jzpfaeNyD}[k 0g; ay:ay:wifwif a&mif;0,fokH;pJGaeMuNyD;? rl;,pfaq;
ajymjyonf/ pJGNyD; ZmwdrjyefEkdifaom vli,ftawmfrsm;onf/ etz
]vGefcJhwJh 10ESpftwGif; touf 20atmufvli,f u 2000 ckESpfrSpNyD; ucsifjynfe,f 15ESpftwGif; rl;,pf
awG [kdyifwpfNrdKUxJ aocJhwm od&oavmuf ta,muf aq;0g;uif;pif&rnf[k vrf;ab;qkdif;bkwfrsm; axmif
100 avmuf&SdNyD/ tm;vkH;ydkufqH&Sd todkif;t0kdif;&JU om; a<u;aMumfxm;aomfvnf; rll;,pfaq;0g;okH;pJGrIrSm wpf
orD;awG? tcsdKUq&m0efjzpfNyD;rS qkH;oGm;wm/ aiGykHrSefr&Sd ESpfxufwpfESpf ydkrsm;vmonf[k a'ocHrsm;uajym
wJhtcg bdef;rJ½Ir,f? eHygwfzkd;½Ir,f? ydkufqH&SdwJhtcg onf/n
usawmh bdef;jzLtaMumxJ xkd;wJhtqifh jzpfvmw,f/ (15.6.2010)

tmqD,HwGif jrefrmEkdifiHwuúodkvfESihf aumvdyf ta&twGuf


trsm;qkH;? t&nftcsif;tnHhqkH;
jrefrmEkdifiH wpfEkdifiHvkH;wGif wuúodkvf? aumvdyf aumvdyf? 'D*&Daumvdyf ta&twGufrSm 139ck? tjcm;
ta&twGufrSm 159 ckxd &SdvmaMumif;ESihf tmqD,Ha' 0efBuD;Xmevufatmuf&Sd ta&twGufrSm 20ck&SdaMumif;
owGif;wGif wuúodkvf ta&twGuftrsm;qkH;EkdifiHjzpf od&onf/ odkYaomf wuúodkvfrsm; t&nftaoG;ESihf
aMumif; ppftpdk;&ESihf eD;pyfonfh owif;*sme,frsm;wGif q&m? q&mrrsm; t&nftcsif;rSm tm&SwGif tnhHzsif;qkH;
azmfjyMuonf/ jzpfaeaMumif; &efukefwuúodkvfrS uxduwpfOD;u
ynma&;0efBuD;Xme? usef;rma&;0efBuD;Xme? odyÜH armu©udk 0efcHajymjyonf/
ESifhenf;ynm0efBuD;XmewkdY vufatmuf&Sd wuúodkvf? ynma&;0efBuD; a'gufwmcsrf;Nidrf;tajymt& 1988

16
ckESpfu wuúodkvf? aumvdyf 33ck&Sd&m? q&m q&mr
6525OD;? ausmif;om; 138831OD;&Sdonf[k qkdonf/
2009ckESpfwGif wuúodkvf? aumvdyf ta&twGuf 139
ck&SdvmNyD;? q&m q&mr 14992 OD;ESihf ausmif;ol? ausmif;
om;tiftm; 500807OD; &SdvmaMumif; ynma&; tpnf;
ta0;wkdif;wGif ajymqkdonf/
xkdokdY wuúodkvfrsm; ta&twGufrsm;vmaomf wkd;csJUoifMum;ay;aeonf[k qkdaomfvnf;? t&nft
vnf; wuúodkvf[k wlwlwefwef ac:qkd,lqEkdifrnfh csif;rSD wuúodkvfq&mrsm; r&Sdovkd? bmom&yftvkduf
t&mwpfckrSr&Sd? ausmif;om;taqmif xm;ay;onfh okawoevkyfief;rsm; r&SdonfhtwGuf wuúodkvf[k
wuúodkvfwpfckrS r&Sdao;[k jynfya&muf jrefrmq&m ac:&ef cufaMumif;ajymqkdMuonf/ n
rsm;u axmufjyMuonf/ wuúodkvf bmom&yfrsm;udk (7.7.2010)

usL&SifrwufEkdifaom ausmif;om;? ausmif;olrsm; ausmif;ajymif;cH&

u&ifjynfe,f? vdGKifaumfNrdKU? trSwf 4 txufwef;


ausmif;wGif q&mq&mrrsm;u twef;csdefwGif pm
aumif;aumif; roifbJ? tdrfusL&SifwGifom pmtoif
tjy aumif;aeaomaMumihf usL&Sif r,lEkdifaom
ausmif;om;? ausmif;oltcsdKU ausmif;ajymif;a&TUMu&
onf/
ausmif;wGif pmvnf;rvdkufEkdif? usL&Sifvnf;
r,lEkdifaom ausmif;olwpfOD;\ zcifawmifolBuD;u
]vywfpmar; yJGajzvkdYus&if pmar;yJGBuD; ay;rajzbl;vdkY
ajymw,f/ ausmif;u q&mrawG&JU usL&Sifr,lEkdifwJh
usaemfwkdY&Gmu v,form; om;orD;awG ausmif;rSm
ausmif;qufrwufcsifawmhbl;/ xGufwJholvnf; xGufukefw,f/ ausmif;ajymif;wJholvnf; ajymif;ukefMuw,f}
[k ajymonf/
vdGKifaumfNrdKU a'ocHq&mwpfOD;uvnf; ]ausmif;om;awGrSm tm;i,f pdk;&GHUpdwfawG 0ifaew,f/
ausmif;tkyfBuD;eJY awmifrawGU&JbJ idk,dkNyD; &Gmjyefajy;vmMuw,f/ usaemfwdkY vkyfazmfudkifzuf q&mrtcsKdU[m awmf
awmf qkd;w,f/ ausmif;ol? ausmif;om;awGudk pdwf"mwfjr§ifhray;bJ? usL&SifwufzkdYcsnf; ajymaeawmhwmyJ/ olwkdY
usL&Sif r,lwJh uav;udk twef;xJrSm trsKd;rsKd; aigufirf; t&SufcJGwmyJ}[k vdGKifaumf trSwf (4) txufwef;ausmif;
tajctaeudk ajymjyonf/ n
(15.7.2010)

17
SAW pmoifausmif;ESihf rdwfaqGaumif; pmMunfhwkdufwdkYwGif tmZmenfaeYusif;y

pnfum;pGm usif;ycJhonf/
q&mawmf OD;£ó&d,u ]tckvkd 63ESpfajrmuf
tmZmenfaeYrSm a&TUajymif;a'o ausmif;ol? ausmif;
om;awGudk yef;csDeJY pmpDpmukH;NydKifyJG usif;ycGifhay;&vdkY
trsm;Bu;D OD;Zif;yDwjd zpf&ygw,f/0rf;enf;rdwmuawmh
udk,fhEkdifiHBuD; xif&Sm;&SdygvsufeJY udk,fhajray:rSm aecGifhr
&MuwJhb0? 'DvdkjrifhjrwfwJh acgif;aqmifBuD;awGudk vGwf
vGwfvyfvyf *kPfjyKylaZmfcGihfr&MuwJh b0ygyJ/ 'DrSmawmh
yuwdjzLpifwJh uav;awGudk tmPm&Sif rdIif;ruyf
Zlvdkifv 19&uf? wevFmaeYwGif 63ESpfajrmuf tm atmif NydKifyJGawG usif;yay;ae&wm}[k rdefYMum;onf/
ZmenfaeY txdrf;trSwf tcrf;tem;udk xkdif;-jrefrm q&mawmfusif;yonfh tmZmenfaeY yef;csDNydKifyJG
e,fpyf? rJaqmufNrdKU&Sd a&TUajymif;tvkyform;rsm;twGuf qk&olrsm;rSm yxrqk armifEkdif0if;xGef; (13ESpf)? qmrl
zGihfvSpfxm;aom SAW pmoifausmif;wGif 28 Chil- axmfausmif;? 'kwd,qk armif&efydkifpdk;(13ESpf) SAW
dren Group rS OD;pD;usif;ycJhonf/ tcrf;tem;wGif ausmif;? wwd,qk apmjrifhOD; (14ESpf)qmol;avausmif;
SAW ausmif;rS uav;rsm;udk,fwkdif tmZmenfaeYESifh wkdYjzpfonf/ pmpDpmukH;qk&olrsm;rSm yxrqkarmifoD[
ywf oufNyD; a[majymcJhMuonf/ (qXrwef;) qmrlaxmfausmif;? 'kwd,qk rat;oEÅm
tvm;wl rJaqmufNrdKU q&mawmf OD;£ó&d, xl 0if;(qXrwef;) qmrlaxmfausmif;? wwd,qk armif
axmifxm;aom ]rdwfaqGaumif;pmMunfhwkduf} wGif pkd;Ekdifxuf (qXrwef;) qmrlaxmfausmif;wkdYjzpfonf/n
vnf; tmZmenfaeY txdrf;trSwftjzpf eH&Huyfpmapmif 19.7.2010
rsm;? yef;csDNydKifyJG? pmpDpmukH;NydKifyJGESihf a[majymyGJrsm;udk

zefic½dkif GHRE- FED ausmif;rsm;twGuf oif½kd;ñTef;wrf; ESD;aESmzvS,fyJGusif;y


xkdif;EkdifiHawmifydkif;? zef;ic½kdif tajcpkduf vlxk awG udk acgif;pOf 12ck cJGNyD;? 3 &ufwkdifwkdif tjyeftvSef
tajcjyK? vlYtcGihfta&; ynmay;XmetwGif; ausmif;q aqG; aEG;MurSmjzpfygw,f/ tvkyf½kH aqG;aEG;csufawG
&m q&mrrsm;tm; 2010-11 ynmoifESpftwGuf vkd t& aemufqkH;&ufawGrSm vlrIodyÜHoif½dk;ñTef;wrf;eJY
tyfaom oif½dk;vrf;ñTefESD;aESmzvS,fyJGudk ZGefv 1 &uf tem*wf &nfrSef;csufawG csrSwfoGm;ygr,f}[kajym
aeYwGif usif;ycJhonf/ ygonf/
tqkdygtzJGU ynma&;twkdifyifcH q&mOD;odef;Ekdif xkdif;EkdifiHawmifydkif;wGifjynfwGif;rSa&muf&SdaeMu
u }GHRE-FED tzJGU ynma&;0efxrf;awGtaeeJY onfh jrefrmtvkyform;rsm;\ uav;i,frsm;twGuf
2009 ynmoifESpfrSm BuKHcJh&wJh tcuftcJeJY vdktyfcsuf zGifhvSpfxm;aom GHRE ynma&;ausmif;wGif vuf&Sd

18
oifMum;vsuf&Sdaom jrefrmEkdifiH oif½kd;ñTefwrf;? xkdif;
oif½dk;ñTef;wrf;wkdYtm; jrefrma&TUajymif;uav;rsm;tay:
rlwnfNyD; vufawGUtusqkH;ESihf tqifajyEkdifqkH; oif½dk;
ñTefwrf;wpfckjzpfatmif twnfjyKowfrSwfEkdifzkdY vkyf
aqmifaeMuonf/
]vlwkdif;bJGU&ynmwwf jzpfvmatmifvkyfzkYd qdkwm
awmh tcuftcJawG &SdrSmygyJ/ uav;i,fwdkif;
ynmoifMum;cGihfudk usaemfwdkY MudK;pm;zdkYvdktyfw,f/
usaemfwdkYqDrSm pmoifcGihf&wJh uav;i,fawG[m
a0zefydkif;jcm;EkdifwJhtqihf? qkH;jzwfcsufcsEkdifwJhtqihf?
trSm;eJY trSefcJGjcm;EkdifwJhtqifh pojzifh tqiftwef;awmhrDygw,f}[k q&m OD;odef; Ekdifu quf&Sif;jyonf/
awmifydkif;a'o&Sd jrefrmtvkyform; awmfawmf rsm;rsm;rSm yifv,fig;zrf;vkyfief;? &mbmNcHvkyfief;? yef;&H
vkyfief;ESihf tjcm;tdrfvkyfief;rsm;udk vkyfudkifavh &SdMuonf/ rdbrsm;uvnf; om;orD;rsm;udk ynma&; *½kwpdkuf
wkdufwGef;rI tm;enf;Muao;onf/ GHRE-FED wGifyif t*FvdyfpmESifh xkdif;bmompum; toifhtwihf uRrf;usif
wwfajrmufoGm;aom ausmif;om;rsm;onfvnf; tqihfjrifhynm qufvufoifMum;zkdY &nf&G,fcsufr&Sdao;bJ?
c&D;oGm;vkyfief;rsm;? pum;jyefvkyfief;rsm;wGif tvkyf&a&;udk ydkrdktm½kHxm;Muonf/
t&nftcsif;&SdNyD; ynmoifvkdaom vli,frsm;&Sdaomfvnf; aexkdif&yfwnfa&;twGuf ½kef;uefaeMu aom
rdbrsm;udk ulnD&if;? tvkyform;b0wGif usifvnfaeMu&onf/ GHRE-FED wGif ,ckynmoifESpftwGuf
ausmif; om; 600 ausmf pm&if;ay;oGif;xm;NyD; q&m q&mr 40 eD;yg;&Sdonf/ n
(1.6.2010)

xkdif;vTwfawmfrS a&;qJGaom jrefrma&TUajymif;ynma&; tem*wfrlMurf;


wmcfhc½dkif trSwf (2) NrdKUe,fynma&;rSL;½kH;ESihf a&TUajymif;
ausmif;om;uav;i,frsm;tm; ulnDay;aeaom NGO rsm;
ESihfyl;aygif;í rJaqmufNrdKU&Sd New Light ausmif;wGif Zlvdkif 20
&ufaeYu jrefrma&TUajymif;ausmif; 67 ausmif;rS q&mq&mr
rsm;ESihf awGUqkHNyD; a&SUynma&; vkyfief;pOfrsm;twGuf aqG;aEG;cJh
Muonf/
t"duaqG;aEG;cJhaom taMumif;t&mrSm xkdif;vTwfawmf
rS a&;qGJxm;aom jrefrma&TUajymif;ausmif;rsm;ESihf ywfouf
onhf Oya'rlMurf;udk armfuGef;xdrf; Ms.Manida Adisaisakul
u &Sif;vif;ajymMum;jcif;jzpfonf/
e,fpyfa&TUajymif;ausmif;^pifwm wnfaxmifcGihfawmif;cHol vlyk*d¾Kvfonf xkdif;EkdifiHwGifarG;aom xkdif;EkdifiHom;
jzpf&rnf/ bJGU&ynmt&nftcsif; &Sd&rnf/ ajrydkifqkdifcGifh iSm;&rf;vQif Oya't& tenf;qkH;ig;ESpf &Sd&rnf/ EkdifiHjcm;rSvm

19
a&muf ausmif;wnfaxmifvkdaom tzJGUtpnf;^vlyk*d¾Kvfjzpfygu oufqkdif&mEkdifiH&Sd tpdk;&\ cGifhjyKcsufudk &,lcJh&rnf/
ausmif;tkyfrsm;onf pdwfa&m*gr&Sdap&/ rlvwef;oifMum;rnfholonf xkdif;ynma&; arm(3)-9wef;ESifh wlnDaom
ynma&;tqifh&Sd&rnf/ tv,fwef;tqihf (Junior High School) oifMum;rnfholonf arm(6)-12wef;xuf
renf;aom ynma&;&Sd&rnf/ txufwef;tqihf (Senior High School) oifMum;rnfholonf xdkif;bJGU&onfhtqifh
xuf redrfhaom ynmt&nftcsif;&Sd&rnf .. paom tcsuftvufrsm;udk &Sif;vif;wifjycJhonf/
vlrIzHGU NzdK;wkd;wufa&;ESihf vkHNcKHa&;c½dkifwm0efcHuvnf; xkdif;EkdifiHtwGif; aexkdifMuaom rnfonfhEkdifiHom;rqkd
ynma&;wGif wajy;nDulnDaxmufyHhrnfhtaMumif; ajymMum;NyD;? ,ckvdktpnf;ta0;udk wpfvwpfBudrf usif;yoifh
aMumif; tqkdjyKcsufukd jrefrma&TUajymif; q&m? q&mrrsm;tm;vkH;u oabmwlnDcJhMuonf/
rJaqmufjrdKU&Sd a&TUajymif;jrefrmausmif;rsm;wGif uav; wpfaomif; ESpfaxmifausmf ynmoifMum;vsuf&Sdonf/n
(25.7.2010)

aoG;vGefwkyfauG; tjzpfrsm;aom&moDa&muf?
ausmif;om;rsm; touftEÅ&m,f &ifqkdif&
auG;a&m*g&JU vu©PmawGudk odxm;zkdY vdktyfyg w,f/
usef;rma&;owd tNrJ&SdMu&r,f/ a&m*gu avxkxJu
wqifhr[kwfbJ? jcifuwqihful;pufwm/ umuG,f
aq;uvnf; prf;oyftqifhyJ &Sdao;w,f/ jcifESdrfESif;
a&;vkyfief;udk wpfOD;wpfa,mufcsif;utp vkyfMu&
r,f} [k &Sif;jyonf/
,ck aoG;vGefwkyfauG;a&m*g xl;jcm;csufrSm uav;
,ck rdk;OD;0ifumpwGif aoG;vGefwkyfauG;a&m*g
rsm;omru vlysKdazmf0ifp? tysKdazmf0ifp t&G,frsm;yg
jynfwGif;? jynfyuav;rsm; tjzpfrsm;vmaeNyD;? &efukef
jzpfyGm;aeNyD;? toufBuD;olrsm;yg ul;pufcHae&onf/
ESihf NrdKUe,fwkdif;&Sd aq;½kHrsm;wGif uav;i,frsm; ausmif;
vlemonf tvGefrSdef;aejcif;? *emrNidrfjcif;? tpm;t
ol? ausmif;om;rsm;ESihf jynfhaeaMumif;? aq;½kHrsm;wGif
aomufvkH;0rpm;jcif;? qufwkduftefjcif;? ajcvufrsm;
atmufpD*sifbl; rvkHavmufí toufaoqkH;rIrsm;
tvGefat;pufjcif;? Adkuft&rf;atmifhjcif;? aumfzDa&mif
&Sdaeonf/
tefjcif;? uwå&map;a&mif 0rf;rnf;oGm;jcif; ponfh
aoG;vGefwkyfauG;onf yltkdufpGwfpkdaom &moD
vu©Pmrsm;jzpfay:ygutcsed rf u DS o
k rIcH,ol ifah Mumif;
ESihf rkd;OD;&moDwGif jzpfyGm;rIrsm;NyD;? ,cktcg jcifaumifa&
od&onf/
yGm;rsm;vmrIaMumifh &moDra&G; zsm;emaeMu&onf[k
tvGefnpfywfaom &efukefNrdKUBuD;ESihf e,fNrdKUrsm;
xkdq&m0efu quf&Sif;jyonf/ a&m*gjzpfyGm;&jcif; t"d
wGifomru? xkdif;-jrefrme,fpyfausmif;rsm;wGifvnf;
u taMumif;&if;rSm jcifrSwqihf ul;pufjcif;jzpf&m
uav;rsm; aoG;vGefwkyfauG; tjzpfrsm;aeonf/ BudK
jcifESdrfESif;a&;vkyfief; pepfwus aqmif&GufzkdY ta&;yg
wifumuG,fzkdYtwGuf ywf0ef;usifoefY&Sif;a&;udk pOf
aeonf[kqkdonf/
qufrjywf 0dkif;0ef;aqmif&Gufoifhonf[k q&m0efBuD;
taxGaxGa&m*gukq&m0efBuD;a'gufwm0if;vGif
u qkdonf/ n
odef;uvnf; ]'Da&m*gu rm,mrsm;w,f/ ykHpHtrsdK;rsdK; (29.7.2010)
eYJvmw,f/ q&m0efawG rdbawGuyg aoG;vGefwkyf

20
uav;uAsm
armu© - uav;u@

tkdatat taracsmhvkdY
wdwfygawmh r,fhonf;csm
cdkjymcdkjzLeJY cufavNyD onfwrdrSmawmh
wulul*sdK;awG a&mufygvkdY uav;ab b,frSm&Sdavbd
rdwD¬vm uefawmfatmufqDu odcsifvS pdwfrMunf
zm;aumufzkdY tarrSm/ b,fqDrS r&Smtm;/
attkdtdk aMumifBuD;u tkdatat tomydkufygvkdY
tNrD;cyfwkdwkd a&TEkdYcsKd tarwkdufr,fuJGU
arhom;udkvmí ukdufygvdrfh idk½dIufav armifraeeJY
ar½kdufr,f armifridkeJY uav;ab jyefa&mufvmumrS
'DaMumiftdk tqDpm;ygvdkY pm;aomuf&ef csKdcsOfvdIifí
tom;udk ol rsdKw,fuJGU ESpfa,mufNydKif twlacsmhr,fuG,f
&yfawmh tom/ wdwfawmh arhom;/ /
tdkatat yg;jyifEkrSmv (oDv0 trnfjzihf yef;waemf OD;oefYa&;zJGU onf/)
ykvJOrsuf&nf,dk 1296ck? e,kefvqkwf?
onfwkdif;om tidkquf&ifjzihf *EÅavmu twJG 19? trSwf 113

21
a&Tvomom azmfawGpyfvkdY
0dkif;BuD;ywfvnf aysmfpdkYuG,f/
r,faxG;wkdYtdrf ta&SU0if;rSm
ajrwvif;BuD; omvSw,f/
wpfa,mufvufudk wpfa,mufwJGvkdY
armifav;vnf;yJ ygyghr,f/
0dkif;BuD;qkd&if jrefjrefvSnhfyg
rvTwfeJYuJGU armifav;&,f/
vSnhfr,f vSnfhr,f/ /

ek,Of

22
<uyf<uyftdwf <uyf<uyftdwf
avrSmvGifhwJh <uyf<uyftdwf/
<uyf<uyftdwfawG okH;Muwm
tdrfwkdif; vlwkdif;yg/
awGUwJhae&m pGefYumypf
trdIufo½dkufjzpf?
trdIufjzpfvnf; raqG;yg
zsufaygh ajrqDvTm?
ajrmif;awGydwfum a&awGvTrf;
<uyf<uyftdwf tpGrf;/
rokH;prf;eJY a&SmifMuOfyg
a&mif;wJh0,fwJhcg?
ae&mwkdif;rSm oefY&Sif;zkdY
ae&mwkdif;rSm vSyzkdY
BudK;pm;MuygpdkY/ /

armifarmifjidrf;at;

23
bkd;bkd;ay;wJh onfpmtkyf
bGm;bGm;ay;wJh onfpmtkyf
ckdifcefY tzkH;csKyf/
tpkwftNyJ rnDnm
jzwfawmuf jyifn§dum
pifay:rSm wifumxm;
rdwfaqGppfrkdYvm;/
tvif;yGm;wJh rD;tdrf&Sif
vrf;jyrSL;BuD;yif
todxGif ynmay;
vdr®mMuzkdYav;/

av;pdk; (a';'&J)
jynfolY&ifaoG; uav;uAsmrsm; pmtkyfrS (1981 pmayAdrmef)

toufay;oGm;wJh acgif;aqmifawG
tmZmenf[k owfrSwfav
vGwfvyfa&;twGuf BudK;yrf;oGm;
tmZmenf&JU acgif;aqmifrsm;
&J&JawmufwJh ZmenfawG
*kPfjyKxkdufw,fav
&J&ifhjywfom; acgif;aqmifrsm;
EkdifiHawmftwGuf toufpGefYoGm;
vli,fawG&JU pdwfxJrSm
tmZmenfpdwf &SdMuwm
aemufxyfjzpfxGef; Zmenfrsm;
EkdifiHBuD;udk u,fwifoGm;/

oEÅmatmif (owårwef;)
qmol;avausmif;

24
ykHjyifu@

m a r m &
q&
uav;wdkYa& ..............
[dk;a&S;a&S;wkef;uayghuG,f/ &GmBuD;wpf&GmrSm armifokwqkdwJh vli,fav;wpfOD; &SdcJhygw,f/ t&G,fa&mufvm
wJh tcgrSmawmh armifokwav;[m ynm? A[kokwawG &SmazGzkdYtwGuf c&D;&Snfwpfckudk xGufvmcJhygawmhw,f/
ESpfaygif;rsm;pGm MumjrihfNyD;wJhtcgrSmawmh ]trSefw&m;}qkdwmeJY ywfoufvkdY &SmazGzkdY wkdufwGef;Muwm&,f?
vrf;ñTefay;Muwm&,faMumihf &SmazGr,fvkdY &Jwif;pGmyJ qkH;jzwfcJhygowJh/ vlawGu olYudk 'Dvkdvrf;ñTefay;cJhwmyg/
]awmtkyfBuD;xJu *lwpf*lukd oGm;&Sm&r,f/ tJ'DrSm a&wGif;wpfwGif;udk awGUygvdrhfr,f/ trSefw&m;qkdwm
bmvJa[hqkdNyD; a&wGif;BuD;udk ar;vkdufyg/ a&wGif;BuD;xJuae tajzay;ygvdrfhr,f/}
armifokwav;vnf; pdwftm;xufoefpGmeJYyJ vrf;ñTefwJhtwkdif; c&D;xGufvmcJhygawmhw,f/ A[kokweJY
odcsifwmudk &zkdYqkd&if uav;wkdYaum c&D;xGufMurSmvm;[if/
c&D;xGufNyD; rMumcifrSmyJ awmtkyfxJu *lwpf*ludkawGUawmh txJudk 0ifoGm;cJhygw,f/ uHaumif;vSpGmyJ vrf;
ñTefxm;wJhtwkdif; *lxJrSm a&wGif;BuD;udk awGUcJh&jyefawmhw,f/ 'DtcgrSm vli,fav;[m a[m'DurÇmBuD;rSm vlwkdif;
odcsifaewJh ar;cGef;udk ar;vdkufawmhwmayghuG,f/ ]trSefw&m;qdkwm bmvJa[h}
tHhMozkdY aumif;vkdufwm/ [dk; ... a&wGif;teufqkH;ae&muae toHwpfoH[m wu,fyJ tajzjyefay;cJhw,f
av/ ]&Gmv,fu vrf;qkHae&mudk oGm;yg/ tJ'DrSm oif&SmazGaewmudk awGUygvdrfhr,f/}

uav;wkdYa& ...........
tJ'DtcgrSm armifokwav;[m &Gmv,fvrf;r vrf;qkHzufudk arQmfvihfjcif;BuD;pGmeJY csufjcif;yJ c&D;qufcJhjyef
wmayhguG,f/
]tjzpfuawmh qkd;NyDxifyg&JU}armifokwav; pdwfysufvufysuf a&&Gwfvkdufwmyg/ bmjzpfvkdYvnf;qkdawmh
tJ'D&Gmv,fvrf;qkHae&mrSm b,fvkdrS pdwf0ifpm;p&m raumif;vSwJh qkdifokH;qkdifudkyJ awGUvkduf&vkdYayhg/ qkdifwpf
qkdifuawmh owåKtydkif;tpawG a&mif;wJhqkdifav;yg/ aemufwpfqkdifrSmawmh opfom;awG a&mif;owJh/ wwd,
ajrmufqkdifrSmawmh 0g,mBudK;awGudk a&mif;owJh/ uav;wkdYaum pdwfrysufzl;vm;[if/

25
wu,hfudk pdwfysufp&maumif;aeNyDaemf/ bmrSudk t"dyÜg,fr&SdwJh ypönf;awGqkdNyD; pOf;pm;rdowJh/ 'geJYyJ vli,f
av;armifokw[m ajz&Sif;csufawmif;zdkY a&wGif;qDudk csufjcif;yJ jyefvmcJhwmaygh/ 'gayr,hf a&wGif;BuD;u 'Dvkd jyef
ajzowJh/ ]tem*wftcsdef wpfcsdefrSmawmh rif;em;vnfvmygvdrfhr,f}
armifokwav;u b,fvkdyJar;ar; a&wGif;BuD;xJu 'DtajzyJ xyfcgwvJvJ yJhwifoHeJY jyefajzaeawmh
w,f/ ]tif; ... igawmh t½l;vkyfcHvdkuf&NyD xifyg&JU} armifokwav;[m tJ'DvkdawG;NyD;awmh ol&JUA[kokw&SmrSD;wJh
c&D;udk qufxGufcJhygawmhw,f/ uav;wkdYaum b,fvdkxifovJ[if/ t½l;vkyfcHvkduf&w,fvdkY cHpm;Mu&wJh
tcgrSm tJ'DrSmwif &yfraebJ tjcm;vkyfp&m&Sdwm awGudk qufvkyfaezkdY ta&;BuD;w,faemf/
uav;wkdYa& .....
ESpfawGukefqkH;oGm;cJhygw,f/ armifokwav;[m a&wGif;BuD;udk ]trSefw&m;qdkwm bmvJa[h}vdkY ar;cJhwJh
jzpf&yfuakd wmifowdr&awmhb;l ?arhoGm;cJw h ,f/tJ'v
D ekd JYvjynhn
f wpfnrSmawmh&Gmvrf;rBu;D rSmvrf;avQmuf&if;
om,mvSywJh va&mifudk cHpm;aecJhowJh/ uav;wkdYaum va&mifudk cHpm;zl;ovm;[if/
tJ'DtcsdefrSmyJ tifrwefrS em;0ifcsdKjrvSwJh aw;*DwoHudk armifokwav;[m Mum;vdkufygowJh/ Asyfapmif;eJY
wD;cwfaewJh *DwoHpOfjzpfygw,f/ tifrwefrS xl;qef; tHhMozG,f&m *DwoHyg/ xl;cRefxufjrufvSwJh *Dworm;wpf
OD;[m pdwful;ÓPfuGefYjrL;NyD; wD;cwfaecJhw,f/
uav;wkdYa& ....
*DwoHudk MunfEl;pGmeJY ESpfoufcHpm;rdwJh armifokwav;[m wD;cwfaeolxHyg;udk a&muf oGm;cJhygw,f/
BudK;acsmif;awGay:rSm uckefaeMuwJh wD;cwfol&JU vufacsmif;av;awGudk Munfhaumif;aumif;eJY MunfhaecJhw,fwJh/
tifrwefudkrS em;0ifcsdKvSwJh *DwoHudk olem;axmifaecJhw,f/ uav;wdkYaum *DwoHudk em;qif&if;eJY wD;cwfol&JU
vufacsmif;av;awGudk wJGzufNyD; apmifhMunhfzl;&JUvm;/
tJ'DrSmwif armifokwav;[m Asyfapmif;udk aphaphikik avhvmMunfhrdygawmhw,f/ csufcsif;qkdovdk wpkH
wckudk owd&vdkufwJhtcgrSmawmh armifokwav;[m 0rf;omvGef;vkdY [pfatmfvdkufrdowJh/
]a[; ... awGU NyDuG}bmjzpfvkdY tJ'Dvdk [pfatmfcJhw,fvkdY uav;wkdY xifovJ[if/
Asyfapmif;[m 0g,mBudK;awG&,f? owåKpawG&,feJY opfom;udk,fxnfawGeJY zefwD;jyKvkyfxm;wmudk awGU
vdkuf&vdkYygyJ/ olwpfcgwkef;u &Gmv,fvrf;qkH qkdif 3 qkdifrSm awGUcJhzl;wmawG r[kwfvm;/ tJ'Dwkef;uawmh 'Dypönf;
awG[m bmrSta&;rygbl;&,fvkdY olawG;xifcJhzl;w,fav/
uav;wkdYa& .....aemufqkH;rSmawmh armifokwav;[m a&wGif;BuD;uay;wJh A[kokw&JU t"dyÜg,fudk olem;
vnfcJhygawmhw,f/ tJ'Dwkef;uawmh t½l;vkyfcH&w,fvkdY xifcJhw,fr[kwfvm;/ wu,fawmhvnf; avmurSm
uav;wkdYeJY vlom;awG vkdtyfwJh t&mtm;vkH;udk obm0rdcifu ay;xm;w,fav/ uav;wkdY vkyf&rSmuawmh
tJ'Dt&mawGudkoifhawmfovkd pkpnf;wyfqifay;zkdYygyJ/ oD;jcm;? oD;oefYtaeeJY pOf;pm;wJhtcgrSmawmh b,ft&mrS?
b,ftpdwftydkif;rS tokH; 0ifw,fvkdY xifjrifrdMurSm r[kwfbl;aemf/ 'gayr,hf tJ'Dtpdwftydkif;awG? tpawGudk pk
pnf;? aygif;pyfNyD;awmh t&m BuD;BuD;wpfckck? tokH;wnfhwJh tajctaewpfckckudk zefwD;wnfaqmufwJhtcgrSmawmh
wefzkd;&SdvSwJh topfwpfckckudk&vmrSm trSefygyJ/ tJ'Dtopfwpfckck[m tpdwftydkif;awGtaeeJY oD;jcm;&SdaepOf
wkef;uawmh b,fvdkrS pOf;pm;vkdYr&cJhwJh[mayhgaemf/ ykHjyifuav;uawmh 'DrQygyJuG,f/
uav;wkdYvnf; trSefw&m; topftopfawGudk zefwD;wnfaqmufEkdifMuygap/
uav;wkdY&JU
q&marm&

26
olUwdkUb0

a&TUajymif;jrefrm vkyfom;av; ajymjywJY olYb0


om;emrnfu armifausmfaZ,sOD;yg/ toufu 14 ESpf&SdygNyD/ rdbawGeJYtwl aeygw,f/ om;tazemrnfu
OD;nGefYa0? arar emrnfu a':pef;pef;jrifY yg/ om;wdkYrSm nDtudk armifESr av;a,muf &Sdygw,f/
om;wkdY jrefrmjynf yJcl;wdkif;? u0jrdKUe,fu oHwif;&GmrSmaewmyg/ pD;yGm;a&; tcuftcJawGaMumifY rdom;pk
tm;vHk; xdkif;EdkifiHudk ajymif;vmcJY&wm/

om;vm;.../ tck ausmif;raeawmYygbl;/ vGefcJYwJY (2)ESpfavmufu aeygw,f/ tckawmY tdrf&JU


pD;yGm;a&;aMumifY ausmif;xGufjyD; tvkyfvkyfygw,f/ om;&JU nDrav; ESpfa,mufuawmY ausmif;qufwuf
aeMuwkef;ygyJ/
om; tvkyfvkyfwmawmY rdbawGeJY twlwl vkyfaewmyg/ vkyftm;cvm;.../ wpfaeYudk bwf 80 &w,fav../
tcktJ'D tvkyfaMumifY rdbawGudk taxmufulay;EdkifjyD; nDrav; ESpfa,muf ausmif;qufwufEdkifzdkY tcGifYta&;
ydkaumif; oGm;wmaygY.../
tvkyfcsdefvm;.../ om;&JU tvkyfcsdefu reuf 8 em&DrSm pjyD;? nae 5 em&DrSm jyD;ygw,f/ naeydkif; tvkyfjyD;wJY
tcsdefawGrSmawmY nausmif;av; bmav;&Sd&if om;odyfwufcsifw,f/ om;uausmif;rSm wpfwef;txdyJ
aecJYzl;wm av.../
om;rdom;pk tqifajy&ifawmY ausmif;jyefwufcsifpdwf tjrJ&Sdaeygw,f/ tcuftcJawG b,fawmY tqif
ajy rvJqdkwmawmY om;rajymwwfbl;/ om;eJY &G,fwl nDtudkarmifESrawG? ausmif;om;awGudk armu©r*¾Zif;uae
ajymcsifwmuawmY ausmif;wufcGifY&wkef; ausmif;pmudk aoaocsmcsm oif,lMuygvdkY......../

27
olUwdkU&nfrSef;csuf

qmrlaxmfausmif;rS q&m0ef jzpfcsifol at;at;ESif; ..


orD;emrnfudk at;at;ESif;vdkY ac:ygw,f/ orD;
toufu 12 ESpfyg/ rJaqmufNrdKUrSmarG;NyD; jrefrmEkdifiHrSm
BuD;jyif;ygw,f/ orD;azazemrnfu OD;cifvdIifjzpfNyD;?
arar emrnfu a': at;Nidrf;oG,fvdkY ac:ygw,f/
orD;rSm armifESr 3 a,muf&Sdygw,f/ orD;u
tBuD;qkH;yg/ azazu puf½kHawGrSm tvkyfvkyfygw,f/
araruawmh [if;a&mif;ygw,f/ orD;wdkYrdom;pk
rJaqmufNrdKUudk jyefajymif;a&TUvmwm 4 v avmuf&SdygNyD/
jrefrmjynfrSmwkef;u rGefjynfe,f? rkwårNrdKUu t.x.u
ausmif; rSm q|rwef;txd ausmif;wufcJh&ygw,f/
rdom;pkpD;yGm;a&; tqifrajyvdkY rJaqmufudk
ajymif;a&TU vmcJh&wmyg/ jrefrmjynfrSmxufpm&if 'Dausmif;rSmu q&mq&mrawGu ausmif;ol?
rJaqmufrSmu orD;rdbrsm;twGuf tvkyftudkif ydk ausmif;om;tm;vkH;udk cJGjcm;qufqHjcif; r&SdwJhtjyif
tqifajyygw,f/ pmudk pepfwus oifay;wJhtwGuf orD; ausmif;pm
tck qmrlaxmfausmif;rSm ausmif;wuf&wm awGukd vdkufEkdifygw,f/
orD;twGuf trsm;BuD; tqifajyygw,f/ jrefrmjynf orD;u 'ku©a&mufaewJholawGudk ulnDcsif
rSm ausmif;wufwkef;uqdk&if orD;wdkYpD;yGm;a&;u w,f/ xl;cRefxufjrwfwJh q&m0efrBuD; wpfa,muf
tqifrajyawmh twef;ydkifq&mrqD usL&Sifr,lEkdif jzpfcsifw,f/ pma&;wmvnf; 0goemygygw,f/
bl;av/ 'Dawmh q&mq&mr&JU cJGjcm;qufqHrIukd aus;Zl;wifygw,f/
cHpm;&w,f/

taumif;qHk;ESihf tvSqHk;
urÉmay:rSm taumif;qHk;eJU tvSyqHk; t&mawG[m
jrifvnf; rjrif&ovdk udkifwG,f xdawGUvdkUvnf; r&ygbl;/
.... 'gayr,fh ESvHk;om;xJrSmomvQif cHpm;Edkifwmyg/
[JvefuJvm; (1880-1968)
qGHUtem;rMum; - rsufrjrif? pma&;q&m? ynm&Sif
The best and most beautiful things in the world
cannot be seen, nor touched....but are felt in the heart.
Helen Keller (1880-1968)

28
trnf - xufxuf0if;

p mppD mukH; touf - 14 ESpf


© -
armu twef;^ausmif; -

owårwef;? qmol;avausmif;?
rJaqmufNrdKU/
oifcef;pm rdwfquf

uJukv ocsFm
oJi,f
tck a&TUajymif;a'oausmif;awGrSm odyÜHeJY ocsFmbmomwJGawGudk q&mrwkdY ausmif;om;awG rvdkufEkdifbl;vkdY
Mum;Mum;ae&w,f/ pmar;yJGppfvkdufvkdY xDueJqkd usvkduf&if ocsFmyJwJh/ 'geJY q&mroJi,fvnf; rkduf*&rfhq&mr
qkdawmh udk,fhuav;awGtwGuf pdwfyl&wmayhg/ [kwfw,fav? bmrSrwwfcsifae 'DuaeY t*Fvdyfpm? ocsFm? uGef
ysLwmqkdwm ausmif;om;wkdif; a&Smifr&wJh[myJ/ ocsFmrwwf&if tqihfjrifhynmawG b,fvkdvkyfoGm;rvJ/ rkduf*
&rfhausmif;om;rkdY ocsFmnhhH&ygw,fqdkwm vlMum;vdkYrS rawmfwm/

uJ .. om;wdkYorD;wkdY ocsFmbmom&yfudk avhvmMuwJhtcgr,f ,aeYtcg roifrae&jzpfwJh uJukvocsFm


taMumif; tenf;i,fudk q&mrtaeeJY rdwfqufay;csifygw,f/ uJukv (Calculus) ocsFmqkdwm bmvJ? b,fvkd
ae&mawGrSm tokH;csovJ? tjcm;ocsFmawGeJY bmuGmjcm;ovJayhgaemf/
uJukvocsFmeJY tjcm;tjcm;aom ocsFmawG&JU t"duuGmjcm;csufu orm½kd;us ocsFmawG&JU pOf;pm;wGufcsuf
enf;u rsOf;wef;twkdif; (linear way)jzpfNyD;? uJukvu rsOf;wef;r[kwfwJhenf;eJY (non-linear way) t&m&mudk
wGufcsuf&wmygyJ/ &Sif;atmif om;wkdYorD;wkdYudk ajym&&if EkdYqDcGufwpfcGuf&Sdw,fayhguG,f/ tJ'DcGufxJ qefYEkdifwJh
a&yrmPudkwGuf&if ykHrSefocsFmeJYwGuf&wmayhg/ EkdYqDcGufudk ajcaxmufeJYwufeif;xm;vkdY ydef½IHUwGaeNyD; a&xnhf
Munfhr,fayhg/ tJ'D cGufxJrSm&SdwJh a&qefYEkdifr,fh yrmPudk wGufcsifwmrsdK;qkd&if uukvokH;&wmyJ/ cGufu tajzmifh
twkdif;rS r[kwfawmhwm/ aemufwpfck xyfajym&&if 0kdift&ufpnfwkdY? AkHwkdYvdkY wajzmifhxJwnf;r[kwf? vkH;vkH;0kdif;
0kdif;&JU txJu xkxnfyrmPudk wGufcsuf&if uJukvenf;ynmukd okH;&wmygyJ/
om;wkdYorD;wkdY em;vnfxm;&rSmu 'DuaeYacwfudku orm½kd;uspOf;pm;enf;awGeJY tvkyfrjzpfawmhwm/
jzefYxGuf? azmufxGufawG;EkdifrS wefumuswmrkdYvm;? tajzmifYtwkdif;? tvsm;vkduftwkdif; r[kwfwJh tvsif? t&Sdef
eJYvQyfppfywfvrf;vkdrsdK;pwJh tif*sifeD,mESihf odyÜHynm&yfawGrSm uJukvudk csJUxGiftokH;jyKMu&w,f/ tif*sifeD,m
ynm? "gwk? ZD0tif*sifeD,m? uGefysLwm? a&aMumif;? avaMumif;ynm? aq;ynm?
pD;yGm;a&;ynm? eu©wåynm? ½ly aA'pwJh 21 &mpk ynm&yfaygif;pkHudk csOf;uyfzkdYu
uJukvocsFmydkifrS a&SUwufvkdY&r,fqkdwm om;wdkYorD;wdkY oabmaygufxm;apcsif
w,fuG,f/
uJukvynmudk Oa&myocsFmynm&Sif t*FvdyfvlrsdK; qmtkdufZufe,lwefeJY
*smrefvlrsdK; a*ghwfz&D'fav;bfeZfwkdYu pwDxGifcJhMuw,f/ olwkdYu t&ifqkH; uJuk
vudk a&TUvsm;rIeJY urÇmhqJGtm;Oya'orSm okH;cJhw,f/ 17 &mpk tqkH;wkdifwJhtxd

33
olwkdYESpfOD;pvkH;u a&GUvsm;rIykpämawGudk uJukveJY ajz&Sif;cJhw,f/ 17 &mpk
wavQmufvkH;[m odyÜHeJY ocsFm xl;xl;jcm;jcm; wkd;wufapcJhNyD;? tcsdefrSefem&DwpfvkH;
jzpfvmwmvnf; uJukvudk tajccHwGufcsufcJhwmyJ/
'gayrJY vlawGMum;rSm uJukvudk b,folupNyD; zHGUNzdK;atmifvkyfcJhwmvnf;qdkwm
awmh tjiif;yGm;aewkef;ayghuG,f/ a&S;odyÜHynm&SifBuD;awGtwGuf yifv,fa&
aMumif;oGm;vma&;rSm pMum0|mxJ&Sd Mu,fawG&JUtaetxm;udk wGufcsufcefYrSef;
EkdifzkdYu odyfta&;BuD;w,f/ urf;rjrif? vrf;rjrif yifv,fjyifus,fxJ oabFmwpfpD;
oGm;ae&if avmif*sDwG'frsOf;udk qkH;jzwfEkdifzkdYu pdefac:rIwpf&yfyJav/ e,lwefeJY
av;bfeZfwkdY[m olwkdYt&if&SdESihfNyD;om; tu©&mocsFmeJY *sDMoarBwDocsFmawGudk wGuf,l&if; uJukvudk wDxGif,lcJh
Muwmayhg/
uJukvESpfrsdK;
om;wkdYorD;wdkYod&rSmu uJukvrSm t"dutydkif;ESpfydkif;&Sdw,fqkdwmyJ/ yxrwpfckudk differentiation (odkY)
derivatives vkdYac:w,f/ olYtwGuf oauFwu (dy/dx)vdkY a&G;cs,fMuw,f/ ta&twGuf yrmPwpfckeJY tjcm;
wpfckwkdY EdIif;,SOfwJhtcg tajymif;tvJEIef;xm;udk &SmazGzkdY (to find a rate of change of one quantity compared
to another) twGuf (dy/dx)u tultnDay;Ekdifw,f/
'kwd,wpfckuawmh intergation yg/ olYtwGuf oauFwudkawmh ynm&SifBuD;awGu ( )vdkY owfrSwfcJhw,f/
integration [m differtation &JU ajymif;jyefjzpfw,f/ ajymif;vJrIEIef;wpfckay;xm;&if yrmP wpfckMum;u rlvtp
qufoG,fcsufudk jyef&Smay;&rSmjzpfw,f/ ]to find the original relationship (or equation) between the two
quantities} vkdY rl&if;t"dyÜg,frSm qkdxm;w,f/
jyefajym&&if uJukvocsFmrSm differentiation (zef&Sifwpfck&JU derivatives &Smjcif; dy/dx)eJY integration
(rwduswJh integration &Smjcif;ESihf wduswJh integral ajz&Sif;jcif;)qkdNyD; ESpfrsdK;&Sdw,f/
aea&mifjcnfrS vQyfppfpGrf;tif
vuf&Sd uJukvocsFm&JU aus;Zl;aMumihf tusdK;jzpfay:aewJh Oyrm ESpfckudk q&mrajymjyygOD;r,f/ heliostats
vkdYac:wJh aea&mifjcnfzrf; rSefjym;axmifaygif;rsm;pGmeJY aea&mifjcnfuae vQyfppfxkwfwJharQmfpifudk tar&duefjynf
axmifpk? umvDzkd;eD;,m;jynfe,frSm ykHygtwkdif; awGU&r,f/

tJ'DarQmfpif&JUxdyfrSm aea&mifvufcHjym;BuD;wpfckudk wyfqifxm;w,f/ tJ'Daea&mifvufcHjym;u ae&JUtyl


pGrf;tifudk pkyf,lNyD; 500 'D*&DpifwD*&dwfxufjrifhwJh tylcsdefrSm t&nfaysmfaewJh qm;avSmifuef (arQmfpif&JUb,f
buf)rSm odkavSmifw,f/ vQyfppfvkdwJhtcg t&nfaysmfaewJh qm;xJ&SdpGrf;tifudk vQyfppfwmbkdifvnfapwJhenf;eJY

34
arQmfpif&JU b,fbufrSm a&aEG;aiGUzefwD;w,f/ 'Dvkyfief;&JU tusdK;oufa&mufrI tjrihfrm;qkH;&&SdzkdY differential cal-
culus udkokH;&w,f/

aemufwpfck tokH;csaewJhae&mwpfckuawmh calculus udk Hard Drives (Computer rS Data rsm;odkavSmif


aomae&m)ESihf tjcm;uGefysLwm tpdwftydkif;awG ydkaumif;vmzkdYokH;w,f/
Differentiation qkdwm
uJtck q&mrwkdY differentiation avhvmMunfhr,f/ om;wkdYorD;wkdY enf;enf;tm½kHpdkufxm;zkdYvkdr,f/
uJukv ocsFmudkoGm;zkdYqkd&if om;wkdYti,fwef;rSm oifcJh&wJh tu©&mocsFm? *sDMoarBwD? x&D*kdEkdarx&DwkdYudk arhr
ypfzkdYvnf;vkdr,faemf/ 'gawG tajccHtoihftwifh&Sdxm;rS c&D;a&mufr,f/
Differentiation qkdwm ta&twGufyrmPwpfckeJY tjcm;wpfckEdIif;,SOfNyD; tajymif;tvJEIef;xm; (rates of
change)udk &SmwJh[mqkdwm rarheJY/ tajymif;tvJEIef; udef;aorjzpfwJhtcg (not constant)rsdK;rSm differentiation
vkyfzkdYvdktyfvmwmyJ/ tJ'Dqkdvdkcsufudk &Sif;&atmif q&mrxyfajymygr,f/
atmufu OyrmykHudk Munfhyg/ um;wpfpD;[m wpfem&D 60 uDvdkrDwm udef;aoeJYarmif;aew,fqkdygawmh/
tcsdefeJY tuGmta0;jy*&yfu 'Dvkd&vdrfhr,f/

om;wkdYorD;wdkY owdjyK&rSmu prSwfoknuaeNyD; um;uwpfem&D 60 uDvdkrDwmeJY xGufoGm;vdkufwm/ 5 em&D


MumwJhaemuf uDvdkrDwm 300 c&D;a&mufoGm;w,f/ 'Dawmh *&yfwpfckvkH;twGuf Slope (gradient) u tNrJ 300/5
=60 jzpfaer,f/ 'Dae&mrSm tuGmta0; (distance)eJY tcsdef (time)udk EdIif;,SOfcsuf tajymif;tvJEIef;u (constant
rate of change) udef;aojzpfaer,f/ slope u *&yfwpfckvkH;rSm vuf0Juvuf,mawmufavQmufaxmif wuf
aewJhtwGuf taygif; (positive) jzpfaerSmaygh/ 'gbmrS rcufbl;/

35
uJtck udef;aor[kwfwJh rate of change udk Munfh&atmif/ om;wkdYorD;wdkYu avxJudk abmvkH;wpfvkH;ypf
Munfhvkduf/ tay:ajrmufwufoGm;NyD;wJhaemuf ajrqJGtm; (gravity) aMumihf atmufukdjyefusvmvdrfhr,f/ tay:
wufoGm;wJh vm;&meYJajymif;jyefjyefusvmr,f/ abmvkH;a&TUvsm;aewJh tcsdefwkdif;rSmudk tvsif (veiocity)u
ajymif;aew,f/ tay:udkwufoGm;csdefrSm tvsifu taygif; (positive)jzpfNyD;? okntxd aES;auG;oGm;r,f/ NyD;awmh
abmvkH;atmufudk pusvmNyD; tEIwf (negative) jzpfoGm;r,f/
atmufrSm abmvkH;ypfvkdufwJh *&yfykHudk qJGMunfhMur,f/ tjrifhudk metres eJYjyNyD;? tcsdefudkawmh seconds ,l
xm;w,f/ *&yf&JU slope rSm tay:udkwef;wef;axmifwufoGm;csdefrSm positive slope udkjyw,f/ slope u wjznf;
jznf; avsmhusoGm;NyD; abmvkH;tjrifhqkH;a&mufcsdefrSm slope u 0 jzpfoGm;NyD; tvsifvnf; oknjzpfoGm;r,f/ aemuf
awmh abmvkH;uatmufjyefusvmNyD; slope u negative jzpfoGm;ygr,f/

tckrsOf;auG;*&yfu bmajymovJqkdawmh trSwfokH;ae&m&JU rate of change udk azmfjyaew,fqkdwm


om;wkdYorD;wdkY owdxm;rdzkdYvkdygr,f/ avQmapmuf slope udk teD;uyfMunfh /tck q&mrwkdY txufu *&yf&JU t=1
jzpfwhJae&m teD;em;udk tus,fcsJU MunfhMu&atmif/ t=0.9 s eJY t=1.1s wkdY tMum;udk om;wkdYorD;wdkY
taotcsmMunfh&if atmufuykH&r,f/

txufu awGUcJhwJh rsOf;auG; (curve)u t=1 jzpfwJhae&mem; uyfMunfh&if rsOf;ajzmifhozG,f jzpfaewmawGU


Mu&r,f/ 'Dae&mrSm om;wkdYorD;wdkY rSwfxm;&r,fht&mu tangent qkdwmyJ/ tangent qkdwm rsOf;auG;ay:udk xdxm;
wJhrsOf;wef;&JU trSwfae&mudk ajymwmyJ/

36
tJawmh *&yfudkMunhf&if tangent u (0.9, 36.2) eJY (1.1, 42)wdkYrSm jzwfoGm;w,f/ 'Dawmh t=1 trSwftwGuf
Slope udk&Sm&if ....

'g[m om;wkdYorD;wkdY ckeu ypfvkdufwJh abmvkH;&JU tvsif (velocity)ygyJ/ unit ukd mps(meter per second)
vdkY,lw,f/ wpfpuúefYtwGif; a&mufoGm;wJh rDwmayhguG,f/ 'Dawmh slope udk Munfhjcif;tm;jzihf rate of change udk
&SmazGMunfhwmyJ/
uJ 'Dvawmh uJukvrdwfqufygyJ/ om;wdkYorD;wkdYa& aemufvus&if differentiation twGuftcsuftwGuf
azmfjrLvmawG oGm;&atmif toifhjyifxm;aemf/n

om;wkdYorD;wkdY&JU cspfq&mrav;
oJi,f

[mo
ocsFmrsdK;qufopf
wljzpfol Anm;atmif ausmif;wGif ocsFmnHhaeí olYbBuD; yDwmu rMunhf&ufvdkY tdrfwGifoifay;onf/
bBuD; / ]uJ .. ighwl 'Dykpämzwfprf;uGm}
Anm;u wkefwkef&D&Djzihf ]vdar®mfoD; ... 367 vkH;udk wpfjcif;xJwGif 25 vkH;pDxnfhvQif
jcif;aygif;rnfrQ&í vdar®mfoD;rnfrQ ydkrnfenf;}
bBuD; / ]uJ .. 'Dykpämudk rif;b,fvkdwGufr,f pdwful;ovJ ajymprf;}
Anm; / ]aygif;r,f bBuD;}
bBuD; / ]a[haumif& aygif;vdkY jzpfrvm;uG ..}
Anm; / ]r[kwfbl; bBuD;? r[kwfbl; .. EIwf&r,f bBuD;}
bBuD; / ]rif;uGm .. aoaocsmcsmpOf;pm;ygOD;uG? igwD;vdkuf&if ..}
Anm; / ]ajr§mufr,f bBuD;? ajr§mufr,f}
bBuD; / ]a[haumif &yghrvm;uG}
Anm; / ]atmf odNyD bBuD;? pm;&r,f? pm;&r,f ..}
bBuD; / ]at; .. &NyDuGm .. rif;udk igoifp&mrvkdawmhbl;/ ocsFmrSm aygif;EIwfajr§mufpm;wwf&if &NyD/
rif;[mrif; qufvkyfawmh/}

37
"gwfykHu@

jrefrmEkdifiH yk*Hbk&m;tkd? ausmif;tkdrsm;wGif awmif;&rf;pm;aomufaeaom uav;i,frsm;

38
rJaqmufNrdKU trdIufykHrS ausmif;raeMu&aom uav;rsm;

39
aqmif;yg;u@

twdrf;tapmif;rcHol
(odkYr[kwf)
a'gufwmEkdifyef;vS

0D&

(1) Ekdifyef;vSu aoG;aq;uef rGefausmif;wkduf&Sd rGefvli,f


orkdif;q&monf u½kPm? apwem rydk&/ a'go rsm;ESihf awGUqkHyJGav;wpfyJGwGif pwifa[mudef;xkwfcJh
vnf; rjzpf&yg/ vkd&mqJGNyD; zefwD;xm;onfh tcsuf onf/
ygvQif tjypf&Sdonf/ trSefudk xdefcsefvQifvnf; tjypf xkdowday;csufonf rGefvlrsdK;wdkYtwGuf pdefac:
&Sdonf/ rnfonfhorkdif;wGifrqkd 0d0g' uJGjym;rIrsm; &SdpNrJ rIwpf&yf jzpfouJhokdY tajzrJhao;onfh ykpämwpfyk'fvkd
yif/ odkYaomf xm0& trSefw&m;[k rnfonfhorkdif;aMumif; jzpfaeqJyif/
wGifrSr&Sd/ rnfonfhordkif;aMumif;rS tjynfhpkHqkH;[lí ]usaemf ½l;aew,fvkdY wcsdKUu qkdcsifqkdMuygap/
rqdkEkdif/ usaemf touf&Sifaeoa&GU usaemhfudk,fydkif bmomp
wpfcgwpf&Hü orkdif;q&monf a[mudef;xkwf um; aysmufuG,foGm;wm tjzpfrcHEkdifbl;} [k ajym
wwfonf/ Mum;cJhol touf 88 ESpf&SdNyDjzpfaom q&mBuD; Ekdifyef;
(2) vSonf avjzwfa&m*gjzihf 2010 ckESpf ZGefv 18 &uf
aeYu uG,fvGefoGm;cJhNyD jzpf onf/ ZGefv 20 &ufaeYu
2002 ckESpf? aoG;aq;uefrGefausmif;wkduf? A[ef;/ a&a0;okomefrSm rD;oN*ØKvfcJhaMumif; odvdkuf&onf/
]rGefbmompum;udk pepfwus xdef;odrf; q&mBuD;\ tkwf*ludk 4if;\Zmwd&Gmu&ifjynfe,f?
oGm;wmr&Sd&if aemiftESpf 40 twGif;rSm aysmufuG,f aumhAdef;&GmrSm wnfoGm;rnf jzpfonf/
oGm;Ekdifw,f} [lí rGefusrf;jyKq&m ygarmu© a'gufwm

40
(3) NrdKUay:ae vlwef;pm;rsm;twGuf jzpfEkdifacs ydkrsm;
a'gufwm Ekdifyef;vSonf orkdif;usrf;jyKq&myDyD rnf[k cefYrSef;&ygonf/ okdYaomf tm;vkH;awmh rjzpfEkdif
xkda[mudef;udk xkwfcJhjcif; jzpfonf/ [k wcsKdUrGefq&mawmfwkdYu wkefYjyefMuonf/ raysmuf
rGefjynfe,f&Sd NrdKUay:aevlxkMum;wGif rdcif (rGef) Ekdifolrsm;xJwGif q&mBuD; Ekdifyef;vS\ om;orD;wcsKdU
bmompum; ajymqkdtokH;jyKrI enf;yg;vmjcif;? NrdKUay: vnf; yg0ifonf/
ae rGefwkdYu aetdrfwGifyif rdcifbmompum; ajymqkdrI q&mBuD;\ wpfOD;wnf;aom orD; a':cifcifvS
enf;yg;vmjcif;? rGefpmaya&;om;okH;pJGrI enf;yg;vmjcif; wkdYtdrfokdY pma&;ol tBudrfBudrfa&mufzl;onf/ xkdtdrfü
(tav;xm;rI enf;yg;vmjcif;) ponfhtcsufrsm; tdrftvkyfulvkyf&ef q&mBuD;\ Zmwd&GmrS ta':BuD;?
aMumifh aemiftESpf 40 twGif; rGefbmompum; aysmuf tbBuD;wdkYudk ac:xm;onf/ xkdaetdrfwGif u&ifjynf
uG,foGm;EkdifaMumif; q&mBuD;Ekdifyef;vSu ajymqkdcJh e,f? aumhAdef;&Gm\ rGefpum;oHtwkdif; a':cifcifvS\
jcif;jzpfonf/ om;orD;wdkYu ajymqkdwwfMuonf/ rGefpmudkvnf;
]usaemf *syefrSm 10 ESpfausmfausmf trIxrf;NyD; aumif;rGefpGm wwfuRrf;MuaMumif; aemufydkif;wGifrS
'Dudkjyefa&mufvmawmh usaemfh ajr;awGudk,fwkdifu od&onf/
rGefpum;rajymwwfMuawmhbl;/ usaemfh ajr;t&G,f ]tjyifoGm;&if b,fbmompum;yJ ajymajym
Generation (rsdK;quf) awGom 'DykHtwkdif;oGm;ae&if tdrfxJa&mufwmeJY rdcifbmompum;udk okH;pJGzkdY rdb
olwYo kd m;orD;awGvufxufa&muf&ifolwu kdY ,
dk o
f w
l dYk wkdif;u udk,fhom;orD;udk oGefoifqkH;rwwf&r,f/ 'Dvdk
rGefvlrsdK;awGrSef;awmif odMuawmhrSm r[kwfawmhbl;} r[kwfbJ ighom;orD;awG Armpum;rwwfuRrf;rSm
[k q&mBuD; Ekdifyef;vSu teD;pyfqkH; Oyrmwpfckudk pdk;vdkYqkdNyD; ]udGKif;cEkH;} ac:&r,fhtpm; rdb udk,fwkdifu
xkdawGUqkHyJGü csjycJhonf/ q&mBuD; ajymonfhtwkdif;om ]rkefY[if;cg;} qkdNyD; ta&SU a&mufaewJholawG &SdaevkdY
qkdvQif aemifrMumawmhrnfhtcsdef ESpfaygif; 30 ausmf om;orD;awGu tJ'Dtajctae a&mufoGm;wm jzpf
rSm rGef pum; aysmufoGm;awmhrnf jzpfonf/ w,f}[kq&mBuD;u NrdKUay:ae rGefvlrsdK;wdkYtm; a0zef

41
wwfao;onf/
q&mBuD; Ekdifyef;vSonf rGefpmay? bmom pum;
qufvuf&SifoefEkdif&ef enf;rsdK;pkHjzihf yHhydk;ay;cJholjzpf
onf/ q&mBuD; EkdifxGef;odef;ESihftwl jrefrmpma&;q&m
rsm;\ tultnDjzifh &efukefNrdKUwGif acwfa[mif;ESihf
acwfopf rGefausmufpmoifwef;? ESpfpOfESpfwkdif;usif;y
aeaom rGefpmay? ,Ofaus;rIqkdif&m pmar;yJGrsm;udk
usif;yí xm0&&HykHaiG wnfaxmifum yHhydk;ay;jcif;?
acwfopf rGefpmayoifMum;a&;enf;rsm;ESihfqdkifaom
pmtkyfrsm;xkwfa0jcif; ponfwkdYudk q&mBuD;u wpkduf
rwfrwf aqmif&GufcJhol jzpfonf/
q&mBuD;onf rGef½dk;&m tuynm&yfrsm;udkvnf;
uRrf;usifpGm wwfajrmufxm;oljzpfonf/
(4)
q&mBuD;Ekdifyef;vS\ a[mudef;ESihfywfoufí
acwfynmwwfvli,fwcsdKUu axmufcHMuonf/ rGef bmomjzihfom zwfMum;Muonfhtay: jynfwGif; jynfy
jynfopfygwD½kH;ay:wGif jrefrmpm? jref rmpum; okH;pJGrIom &Sd rGefvli,fwkdY\ jypfwifa0zefrIudk cHae&onf/
rsm;jym;jcif;? rGefpmay tokH;0ifrItydkif; vrf;jyay;EkdifrI trSeftm;jzihf qkd&aomf jynfwGif; rGefvlrsdK;yif
tm;enf;aejcif; (tem*wfra&&mjcif;)? aEG&moD rGefpm jzpfap? jynfya&mufrGefvlrsdK;yifjzpfap 4if;wkdY\ aeYpOf
ayoifwef;rsm;okdY ESpfpOfwufa&mufol rsm;jym;vm okH;pum;rsm;wGif tjcm;bmompum; xuf0ufausmf
aomfvnf; oifMum;csdefenf;yg;jcif;aMumifh wwfajrmuf yg0ifaeonfudk owdrjyKrdMuacs/
olOD;a& enf;yg;jcif; ponfwkdYudk axmufjyonf/ odkY (5)
aomf rGefvlrsdK;wdkYtwGuf tqkd;0g;qkH;aomumv t i,femrnf ]t'Gwf} rnfaom Ekdifyef;vSudk
avmif;rif;w&m; vufxufüyif rGefpmay? bmom u&ifjynfe,f? *sdKif;jrpfurf;ay:&Sd aumhAdef;&GmwGif 1923
pum; aysmufuG,foGm;jcif; r&Sdonfudk rGef q&mawmf ckESpf rwfv 20 &ufü arG;zGm;cJhNyD; aumhAdef;&Gm bkef;
BuD;wkdYuvnf; axmufjyMuonf/ awmfBuD;ausmif;wGif rGef? jrefrm? t*FvdyfpmwkdYudk pwif
aEG&moD rGefpmay oifwef;om;OD;a& ESpfpOfrsm; qnf;yl;cJhonf/ ausmif;pmudkvnf; 8 wef;txdom
jym;vmonfhtaMumif;?rGefynma&;ausmif;ol?ausmif; ynmqnf;yl;cJhonf/ xdkYxufxl;jcm;onfrSm touf
om;OD;a& ESpfpOfrsm;jym;vmonfhtaMumif;rsm;jzihf jynf 69 ESpft&G,fwGifrS EkdifiHwum wuúodkvfwkdY\ bJGUxl;
wGif; rGefpmay ,Ofaus;rIqkdif&m tzJGUtpnf;wkdYu udef; *kPfxl;csD;jr§ifhjcif;rsm;udk qufwkdufcHcJh&onf/
*Pef;rsm;jzihf jyefvnfaxmufjyMuonf/ touf 24 ESpft&G,fwGif &efukefNrdKU? NrdKUr trsdK;
0rf;tenf;&qkH; jzpf&yfrsm;teuf armfvNrdKifNrdKU om;ausmif;? wuúodkvf0ifwef;wGif 3 v cefY ynmoif
ay:wGif 2008 ckESpfu pwifay:aygufvmcJhaom rGefpm Mum;cJhzl;onf/ a'gufwmEkdifyef;vSonf befaumuf
wrf;zwfyJG tcrf;tem;odkY wufa&muf vmoltm;vkH;rSm NrdKUteD; rGefaus;&GmwGif awGU&Sdvmaom oxkH - [Hom0-
rGefvlrsdK;rsm;om jzpfMuaomfvnf; pmwrf;rsm;udk rGef wD &mZ0ifpmtkyf (y-'k)wJGudk tajccHí r*'l;rif;qufrS
bmompum;jzifh rzwfMum;bJ rGefynm&SifwkdYu jrefrm pí &mZm"d&mZftxd,lum rGef? jrefrmpmayrIrsm;ESihf pd

42
ppfNyD; ]&mZm"d&mZf ta&;awmfykHusrf;} udk jyKpkcJhNyD; jrefrmayrl 9 rl? tjcm;ykHESdyfrlrsm;ESihf n§dEdIif;jcif;? jrefrm
aemufydkif; orkdif;okawoeqkdif&m pmwrf;rsm;pGmudk pmñTefYaygif;usrf;? rSefeef;? OD;ukvm; paom jrefrm &mZ
jyKpk a&;om;cJhonf/ 0ifusrf;rsm;ESihf wkdufqkdifí q&mBuD;Ekdifyef;vSu jyef
xkdtcsdefrSpí ,Ofaus;rI 0efBuD;XmeESihf a&S; vnfjyKpk xm;jcif;jzpfonf/
a[mif; okawoetzJGUrsm;wGif ESpfaygif; 40 ausmf wm &mZm"d&mZf ta&;awmfykHusrf;\ trSmpmwGif
0efxrf;aqmifcJhNyD; *syefEkdifiH? wuúodkvfrsm;odkY oif ygarmu© a'gufwm oef;xGef;u ]ordkif;avhvmwJh vl-
Mum;ydkYcsEkdif&ef 1968 ckESpfwGif tNidrf;pm;,lcJhonf/ xkdY wkdif; taxmuftxm;pkHatmif &csifw,f/ rGef - Arm
aemuf *syefEkdifiH wuúodkvfrsm;odkY {nfhygarmu© tjzpf qufqHa&;rSm rGef taxmuftxm;awG odyf&csifw,f/
vnf;aumif;? ygarmu©tjzpfvnf;aumif;? ta&SU awmif bmjyKvdkYvJ qkdawmh wcsKdUta&;BuD;wJhudpöawGudk rGefu
tm&S,Ofaus;rIESihf orkdif;bmom&yfrsm;udk oifjy&ef wpfrsdK;? ArmuwpfrsdK; ajymaeMuvkdYygyJ}/
wm0efay;jcif;cH&onf/ 1/ bmomjyefwJhol[m usrf;pmtkyf&JU rl&if;bmom
1991 ckESpfwGif tar&duefEkdifiH L.A NrdKU&Sd t pum;udkvnf; aumif;aumif;wwfuRrf;&r,f/ jyefqkd
aemufypdzdwfwuúodkvfü ,Ofaus;rIrEkóaA' txl; ,lwJh bmompum;rSmvnf; ydkifEkdif&r,f/
jyKbmom&yfjzihf B.Sc ESihf Ph.D bJGUrsm;udk qGwfcl; 2/ jyefqkdwJh taMumif;udpöudkvnf; ydkifEkdif&r,f[lí

]]orkdif;avhvmwJhvlwkdif;
taxmuftxm;pkHatmif &csifw,f/
rGef - Arm qufqHa&;rSm rGeftaxmuftxm;awG odyf&csifw,f/
bmjyKvdkYvJqkdawmh wcsdKUta&;BuD;wJh udpöawGudk
rGefuwpfrsdK;? ArmuwpfrsdK; ajymaeMuvdkYygyJ/}}

EkdifcJhonf/ausmif;wuf&efrvkdbJ usrf;jyKwifjyjcif;jzihf qkdxm;ygonf/ q&mBuD; Ekdifyef;vSonf xkd*kPf &nfrsm;


xl;cRefí 'D*&Drsm;udk *kPfxl;jzihf qGwfcl;EkdifcJhjcif; jzpf ESihf jynfhpkHoljzpfonf/
onf/ 1992 ckESpfwGif rGef"r®owf 11 rsdK;udk t*Fvdyfbm xkdusrf;onf rGefbmom xkwfa0NyD;aemuf 10
omjzihf a&;om;wifjy í Oya'yg&*l L.L.D bJGUudk xkd ESpfMumrS jrefrmbmomjzihf xGufvmjcif;jzpfonf/ jref
wuúodkvfuyif csD;jr§ifhcJhonf/ rm bmomxGufvmaom xkdusrf;onf a&S;rGefayrl
(6) a[mif;rsm;ESihf ,SOfvQifjywfawmufxm;onfrsm; &Sdae
aygif;ul;wHwm;wpfpif;wnfaqmufjcif; ao;aMumif; rGeforkdif;ynm&SifwcsdKUu axmufjyMu
jrefrmEkdifiHwGif ta&;awmfykHusrf; 5 apmif teuf onf/ rnfokdYyifqkdapumrl q&mBuD;u rGef - jrefrm
wpfapmiftygt0ifjzpfaom &mZm"d&mZf ta&;awmfykH qufqHa&;twGuf tBuD;rm;qkH;aom wHwm;wpfpif;
usrf;udkjyKpk&ef q&mBuD;wGif pdefac:rIrsm;pGmjzihf &ifqkdifcJh wnfaqmufay;cJhonf/
&onf/ odkYaomf rGefbmomrS jrefrmbmomodkY rGefynm
tqkdygusrf;udk jyefqkd&mwGif 1272 ckESpfu xkdif; &Sifrsm;udk,fwkdif jyefqkdaomusrf;rsm;rSm ,aeYtxd &Sm;
EkdifiH? befaumufteD; ywfvwf&GmrS&cJhonfh ywfvwf yg;aeqJyif/
ykHESdyfrl rGefbmomudk tajccHí tjcm; rGefayrlrsm;ESihf rGef-t*Fvdyf tbd"mefrsm;ESihf ywfowfí tar
n§dEdIif;jcif;? Anm;'v\ &mZm"d&mZf ta&;awmfykHusrf; &duefomoemjyK a'gufwm [mp0Jvfu 1847 ckESpfü

43
vnf;aumif;? a'gufwm pwDAifu rGef-t*Fvdyf-jref bwfrsm;udk azmufxGif;í Xmyemypönf; &wemrsm; &Sm
rm tbd"mefudk 1901 ckESpfüvnf;aumif;? tjynfhpkH azGjcif;wkdYaMumihf a&S;a[mif;tarGtESpfrsm; zsufqD;cH
qkH;[k qkd&rnfh 1922 ckESpfxkwf rpöwm[mvDa';\ rGef ae&jcif;udk q&mBuD; Ekdifyef;vSu ],Ofaus;rItEk
- t*Fvdyf tbd"mefonfvnf;aumif; xGuf&SdvmNyD; ynmzsufqD;rI} acgif;pOfjzifh axmufjycJhonf/
aemufydkif; EkdifxGef;a0\ rGef - t*Fvdyf tbd"mef pm tkyf ordkif;a&;q&m (odkYr[kwf) usrf;jyKq&monf
wpftkyfESihf EkdifxGef;odef; jyKpkaom rGef - jrefrm o'´gEdIif; orkdif;aMumif; taxmuftxm;rsm;udk tajccHí rSwf
,SOfcsuf pmtkyfwdkYom &Sdawmhonf/ rGefpmayrsm;udk wrf;a&;om;Muonf/ a'gufwmEkdifyef;vSurl xkdxuf
avhvmEkdif&ef ,if;uJhodkY pmtkyf rsm;xyfrHxGuf&Sdvm&ef ydkonf/ q&mBuD;onf rGef-jrefrm,Ofaus;rIESihf orkdif;
vkdtyfaeqJjzpfonf/ xkdrQru Ekdifarmifwkd; jyKpkxm; qkdif&m okawoejyKusrf;rsm;wifjyí urÇmodatmif
aom rGefbmom ]&mZm"d&mZf ta&;awmfykHusrf;}udk BudK;pm;&if; wpfzufütrsdK;om;pmayjyefvnfxGef;um;
,aeYacwf rGef vli,fwdkY zwf½Iíem;vnfEkdif&ef (rGef - vma&;twGuf BudK;yrf;cJh&oljzpfonf/
rGef) tbd"mefpmtkyfrsm;vnf; vkdtyfvmonfudk awGU& ordkif;q&monf &SmazG&&SdvmorQ tcsuft
\/ tb,fhaMumifhqkdaomf xkdusrf;jyKpmtkyfrsm;onf vufrsm;udk pkpnf;NyD; taumif;qkH; orkdif;trSefudk teD;
zwf½I&efcufcJeufeJvGef;í ,aeYacwfvli,frsm; vkduf pyfqkH; &SmazG&ef wm0ef&Sdoljzpfonf/ q&mBuD;Ekdifyef;
pm;Ekdif&ef rvG,fulawmhjcif;aMumifh jzpfonf/ vSonf xkduJhodkY vlrsdK;ESpfrsdK;tMum;&Sd orkdif;aMumif;ESpf
(7) ckpvkH;udkorí trSefw&m; &SmazGcJhol? &J0Hol[k qkd&yg
]jrefrmEkdifiH\ ,Ofaus;rItarGtESpfrsm; jzpf rnf/
onfh yk*H&Sd apwDykxkd;? *lbk&m;? ukvm;ausmif;rsm;ESihf orkdif;qkdwmu 0d0g' uJGjym;rI &SdpNrJyif? odkYaomf
4if;wdkYwGif&Sdonfh a&S;a[mif; tEkynmypönf;rsm;ESihf orkdif;a&;q&mwGifom rlwnfaevdrhfrnf/ orkdif;q&m
yef;csDaq;a&;rsm;onfobm0&moD'Pf?ivsif'PfESihf onf u½kPm? apwem rydk&/ a'govnf;rjzpf&yg/n
tcsdefumvaMumifh ysufpD;rIxuf vlawG\zsufqD;rI
'Pfu ydkíqkd;&Gm;cJhygonf}[k rEk[mrif;\ aumif;rI q&mBuD; Ekdifyef;vS trSwfw& aqmif;yg;
eef;bk&m;twGif;&Sd jA[®m ausmuf½kyfrsm;\ &ifbwf 0D&
wkdYESihf tjcm;Ak'¨0ifqif;wkawmfrsm;\ 0rf;AkdufESihf &if (acwfjydKif0bfqdk'f)

trSwfw
pm&dwåzHGU jzdK; wkd;wufa&; &
]ynma&;taMumif;ajym&&if pdwfeJYpm&dwå zHGU NzdK;wkd;wufatmif vkyfay;&r,f
qkdwmygw,f/ ynma&;a[hqkd&if usefwmawG b,favmufwwfwwf pdwf
eJY pm&dwåudk oGm;arhxm;vkdY r&bl;/ aumif;jrwfwJhpdwfxm;? oabmxm;awG?
aumif;jrwfwJh pm&dwåawG ay:atmifvnf; ynma&;u vkyfay;Ekdifw,f/n

wuúodkvf bkef;Ekdif

44
ynmhtvif;
ESihf
p&PwGif;eufBuD;
0if;jrifharmif
vuf&Sd jrefrmEdkifiH\ ynma&; EdkifiHa&; pD;yGm;a&; enf;/ ,if;jyóemudk ajz&Sif;&ef enf;vrf; r&SmEkdifygu?
pdwfrcsrf;ajrUzG,f&m tajctaet&yf&yfudk aeYpOfjrif ,if;tzJGUtpnf; ysufudef;qkdufrSmaocsmonf/ þykpäm
Mum;ae&onfhtcg? wpfcgu NAdwdoQ EdkifiHa&;ynm&Sif tajzudk Conflict Management [kac:aom ynm&yf
avm'ftufwef ajymcJYzl;aom ]tmPmonf vludkzsuf u pl;prf;&SmazGay;Ekdifygonf/ y#dyu©jzpfap? jyóem
qD;avY&Sd\/ tMuGif;rJYtmPmonf vludk tMuGif;rJY zsuf jzpfap udkifwG,f&mwGif enf;wusudkifwG,f&onf/
qD;\} (Power tends to corrupt ; absolute power vufwef; pOf;pm; tajz&Smr&Ekdifyg/ ynmonf tvkyf
corrupts absolutely.) qdkaom pum;udkom tMudrf jzpfygonf/
Mudrf ESvHk;oGif;aerdawmYonf/ EkdifiHa&;omru bmoma&;? vlrIa&;? ynma&;
EkdifiHa&;jzpfpOfrSm tmPm(vkyfydkifcGifh) tqifh ponfh toif;tzJGUrsm;onf tzJGUtpnf;\ &nfrSef;csuf
qifhjzihf tzJGUtpnf; 'DZkdif;azmfum EkdifiHa&;yef;wkdifudk yef;wkdifa&muf&ef ay:vpDrsm;csrSwf taumiftxnf
OD;wnf vkH;yrf;jcif;jzpfonf/ þwGif tzJGU 0iftcsif;csif;? azmfjy&onf/ xkdYaMumifh tzJGUtpnf;qkdif&m pDrHcefYcJGa&;
tmPm tajcjyK vlrIqufqHa&;tp jzpfay:vm&onf/ ynmESihf pGrf;&nf (Organizational Management and
4if;EkdifiHa&; vlrIb0twGif; tm;NydKif&if;? vGefqJG&if; Skills) vdkvmyg onf/
'GefwJGae&aom tzJGUtpnf;qkdif&m ykH&dyf jzpfay:vmonf/ tzJGU tpnf;wpfck xlaxmif&mwGif rnfonfh tzJGU
twGif;0da&m"d? twGif;y#dyu©rsm;ponfh 0J*,ufrsm; tpnf;rsKd;yifjzpfap xlaxmifol? OD;aqmifolwkdYrSm wpkH
qifhuJjzpfpOftwkdif; aygufzGm;vmNyD; wNydKifwnf;rSm w&m ynmtqihf&Sdolrsm; jzpf&ygrnf/ wenf;ajym&vQif
tzJGUtpnf;jyify&Sd &efzuf? rdwfzuf y#dyu©rsm;udk &if ynmwwfrsm;u OD;aqmifrItydkif;udk wm0ef,lMuonf
qkdifvm&awmhonf/ twGif;y#dyu©uwpfrsdK;? tjyif rSm awGU&NrJjzpfonf/
y#dyu©uwpfzkH? wNydKifeufwnf; &ifqkdifajz&Sif;&awmh þwGif ]ynm}qkdaom pum;udk qef;ppfMunfh
onf/ onfhtcg wuúodkvfwGif oif,l&aom bmom&yfqkdif
xkdy#dyu©rsm;udk rnfuJhodkY udkifwG,fajz&Sif; rnf &m ynmwkdYonf oif,lrSwfom;xm;aom ]onm}

45
rsm;jzpfygonf/ KnowledgeESihf eD;pyfygonf/ ynm
(ÓPf)[laom xkd;xGif;? csdefq? wkdif;wmodjrifEkdifaom
ÓPftvif;ESihfrwlyg/ ]odyÜHynmu Knowledge udk
ay;í? bmomw&m;u Wisdom udkay;onf}[k rm
wifvlomuif; (*sLeD,m)u qdkcJhzl;ygonf/ wuúodkvf
a&muf ynmwwfrsm;wGif Knowledge om trsm;pk&
cJhí ynm(ÓPf)tqihfodkY a&muf&Sd&ef usihfBuHtm;xkwf
&rnfh umv ay;&OD;rnf[k qkdEkdifygonf/ ynmwwf
jzpfí xkd;xGif;? csdefq? wkdif;wm? odjrifEkdifaomynm
(Wisdom) &Ekdifonfr[kwfyg/ wuúodkvfynmqkd
onfrSm bmom&yfwpfckcsif; oif,l&aom ausmif;
ynmomru tzGJUtpnf;? toif;tyif; vlrItodkif;
t0dkif;wkdYwGif vkdufavsmnDaxG qufqHwwf&ef? OD;
aqmifwwf&ef oif,lavhusihfay;aom ynm&yf0ef;
BuD; jzpf&ygrnf/
odkYaomf ppftmPm&Sifpepf BuD;pdk;uwnf;u jref ]] wuúodkvfynmqkdonfrSm
rmjynf wuúodkvfrsm;udk ]&efolYe,fajr}ozG,fapmifh
Munfh ESdyfuGyfNyD; enf;rsdK;pkHjzihf jruRef;ndKtvSudk zsufqD;
bmom&yfwpfckcsif; oif,l&aom
cJh&m ]zkxpf&GwfwG iSufVif;wokdY} jzpfoGm;&ygNyD/ ynm ausmif;ynmomru? tzJGUtpnf;? toif;tyif;
tqifhrSmvnf; tajccHynm txufwef;omomyJ
vlrItodkif;t0kdif;wkdYwGif
&Sdonfhb0udk qkdufa&mufum usufoa& rJhcJh&onf/
wuúodkvfynma&;eJY wlwlwefwef oif,lEkdifaom vdkufavsmnDaxG qufqHwwf&ef? OD;aqmifwwf&ef
ynm&yf0ef;tqihf avsmhusoGm;onfrSm ESpf 40 cefY oif,lavhusihfay;aom
&SdygNyD/ xdkwuúodkvfqif;rsm;onfvnf; wuúodkvf
ynm&nf r0awmhbJ ykHysufyef;ysuf ynma&pD;aMumif; ynmh&yf0ef;BuD; ......}}
wGif rpGrf;roef ynmwwfrsm; xGufay:vmawmhonf/
jrefrmjynf acwfopforkdif;udk ]rpGrf;roef ynmwwf
wdkY\ EkdifiHa&; avmu"H}[k trnfonmjyK&if NcKHikH
rdrnf xifygonf/
trnfcH ynmwwfrsm;jzpfvmNyD; ][efom&Sdí
tqHr&Sdawmhyg?} ]tqH} rygbJ b0ifudkif ynmwwf
jzpfvmMuonf/ ,if;odkY udk,f&nfudk,faoG; BuHKvSDae
aom ynmwwfwkdYonf b,fae&ma&mufa&muf a&SU
qkH;ae&m,lcsifaomtusihf? igodigwwfrmefwuf?
acgif;aqmifjzpfxkdufonf[k rdrdudk,frdrdtxifBuD;
vsuf b0ifudkifpdwfwkdYjzihf a&SUqkH;uae&mudk r&ru

46
,lwwfaom tusihfqkd;rsm;yg wygwnf; ygvmawmh b0ysufoGm;&awmh onf/
onf/ wpfenf; OuúX½l; ½l;vmMuonf/ tzJGUtpnf; p&Pw&m;[lonfrl abmifpepfwpfcktwGif; rSm
wpfcu GU pnf;ESifhwlww
k kd tzJt l efwef zJpGU nf;OD;aqmifEidk f &SifoefzHGU NzdK;Ekdifonfudk ynmwwfrsm; owdvufvGwf
pGrf;vnf;r&Sd? odkYaomf avuenf;enf;rQravQmh? igrSig jzpfaeMuonf/ ]p&P usqkH;vQif tm;vkH;ysufokOf;
om jzpf aeonf/ pdwfynm½IaxmifhuajymvQif ,Of,Of rnf} aocsmonfrS rkcsaocsmonf/ jiif;csufxkwf
av;½l;aeonfh tmPm½l;awG jzpfukefonfudk awGUEkdif r&Ekdifyg/ p&PrJhav? rkdufwGif;eufavjzpfaom ynm
onf/ tmPm&l; EdkifiHawmfwGif ae&maygif;pHk tmPm&Sif wwfqdkolwkdYonf trSm;awG qihfumqifhum usL;vGef
av;rsm; rif;rlaeMuonf/ usqkH;&awmhonf/
tzJGUtpnf;udk xlaxmif pDrHcefYcJGrI pGrf;&nfonf p&Pw&m;onf toufBuD;&ifhvmwkdif; wuú
twwfynmwpf&yfjzpfonfudk okwtjrif r&SdawmhbJ odkvf ynm&vmwkdif; tvkdvkd aygufzGm;vmaom t&m
qifuef;awmwkd;vkyfMu&m? a&S;tvm;tvm wGufq r[kwf/ aiGESihf tmPmwkdYjzihf pepfwus xdawGU qufqH
Edkifaom ÓPftajrmftjrif qif;&JMuovdk? twdwfudk &if;? trsm;\ ,kHMunfpdwf csrI&onftxd pDrHusihfBuH
vJGrSm;pGmem;vnfNyD; aemufqkH; ighaemufrvdkufol igh&ef tm;xkwf&if; tavhtxjzpfvmum udk,fusihfodu©m
ol jzpfvm&awmh onf/ jzpfxGef;vmaom w&m;jzpfonf/
tzJGUtpnf;wpfckwGif ]vl} udk pDrHcefYcJG&ovkd ] jrefrmjynfwGif;jynfy tzJGUtpnf;wkdif;vkdkvkd r
aiGaMu;}udkvnf; pDrHcefYcJG&onf/ ]aiGESihfvlom;} atmifjrif&onfrSm caemfceJY ynma&;u arG;zGm;vm
tMum;qufqHa&;udkvnf; pDrHcefYcJG&onf/ ,if; tvkyf aom trnfcHynmwwfwdkY\ rawmufwacguf ynm
rsm;onf ynm&yfqkdif&m twwfynmrsm;jzpfonf/ tay:rmefqifh tmPm,pfrl;NyD; xifwkdif;MuJ p½dkuf
pdwful;ESihf xif&mvkyfr&Ekdifyg/ tzJGUtpnf;qkdif&m aiG wkdYaMumihf jzpf&onfudk &ifeifhzG,f awGU jrifEkdifygonf/
aMu;onf trsm;ESifhqkdifaom aiG jzpfí tzJGU tpnf;u rm,m&Sif aiGolZm\0JwGif rpGrf;roef ynm
csrSwfaom b@ma&; ay:vpDtwkdif; udkifwG,faqmif wwfwkdY ikyfcsnfay:csnfjzpfMu? arSmfq&mtmPm\
&GufMu&rnfudk rjzpfrae vkyf&rnfh wm0efodpdwfwkdY yOövufaxmifacsmufwGif ydwfrdMuESihf tqkd;oHo&m
acgif;yg;NyD; wGifus,folu vlwGif us,fvkyfovkd? aiG vnf&if; aemufqkH; vlUtzJGUtpnf; wpfckvkH; rkd;oufrkef
aMu;udk olYvufolYajc txdef;csKyfrJY tmPm&SifozG,f wkdif; usa&mufum 'ku©yifv,f a0Mu&avonf/
udkifwG,fvmMuonf/ wcgu aum&mZkdtuGDEdk zdvpfydkifEdkifiH or®wjzpf
aiGonf touf&Sdaom vlom;xufykdí pOfuajymcJhwJh ]&dk;om;ajzmifYrSefrI? trSefw&m; jrwfEdk;
tEÅ&m,f ay;Ekdifaom t&mqkdonfudk todacgufcuf rIawG uif;rJYukefvQif? tm;vHk; qHk;½IH;rnfwnf;} (Sin-
t0ifeuf jzpfoGm;onf/ aiGudktxdef;tuGyf ,EÅ&m; cerity is lost, all is lost.) qkdaompum;udk arhr&
rygbJ ukdifwG,fygu aiGutqdyfjyif;jyif; yg;ysOf; Edkifatmif &Sdaerdygonf/n
axmif vmum vlom;udk a>ruJhokdY aygufowf onfudk 0if;jrifharmif
cH&awmhonf/ tzJGUtpnf;wGif Adkif;&yfpf0if vmum
tzJGU0iftcsif;csif; ,kHMunfrIawG qdwfokOf;? tmPm&Sd
olu pdwfBudKufcs,f vS,fcGihf&atmifzefwD;? aemufqkH;
OD;aqmifolwkdY aiGqdyfoihf? emrnfysuf? odu©mrJhb0jzihf
ed*kH;csKyf &avonf/ tzJGUtpnf;vnf; NydKysuf (odkY)
tiftm;csnfheJY? OD;aqmifolESifY tzGJU0ifwdkY vnf;

47
apwemausmif;rS pOf;pm;awG;ac:onfh
ausmif;om;ausmif;olrsm;
a'gufwmodef;vGif
rJaqmufNrdKUokdYa&mufwkdif; apwemausmif;odkY usaemf oGm;avh&Sdygonf/ ausmif;ol? ausmif;
om;rsm;\ aEG;axG;vdIufvJSpGm BudKqkdrI? q&m? q&mrrsm;\ &if;ESD;cifrifrIESihf oGm;vm& vG,fulrIwkdYaMumifh
rMumcP a&mufjcif;jzpfygonf/ þausmif;rS ausmif;ol? ausmif;om;rsm;onf tNrJwrf;wuf<u
aysmf&Tif vef;qef;vsuf &SdMuygonf/ olwkdY\ pmoifcef;twGif; oif,lrIESihf pmoifcef; jyifyjyKrlaexkdifrI
wdkYonf av;pm;zG,f jzpfygonf/ usaemf awGU jrifod&onfhtxJrS wcsKdUudk þaqmif;yg;jzihf azmfjyvkdufyg
onf/
a':atmifqef;pkMunf arG;aeYyJG
2010 ZGefv 19 &ufaeYwGif usif;yonfh apwemausmif;\ a':atmifqef;pkMunf arG;aeYyJGodkY
usaemf wufa&mufcJhygonf/ bmoma&; qkawmif;yJGESihf ausmif;ol? ausmif;om;rsm;\ vuf&muAsmESihf
yef;csDrsm; &GwfqkdjyoonfhyJG vnf;jzpfygonf/ bmoma&;acgif;aqmifrsm; qkawmif;aepOf ausmif;ol?
ausmif;om;rsm;\ yg0if rIudk usaemf owdxm;Munfhrdygonf/ rlqvif yvDrS q&mwpfOD; qkawmif;aepOf

48
pmoif&onfh tajctaeudk &Sif;jyNyD;aemuf usaemf-
wdkYudk ar;cGef;ar;Muygonf/ t*Fvef ausmif;rsm;wGif
bmpmawGoifovJ/ t*Fvdyf uav;rsm;\ pm
]]owif;? enf;ynmxGef;um;í oif,lEkdifrI tajctae b,fvdk&SdvJ ponfwkdYudk
vsifjrefpGm ajymif;vJwkd;wufvmaom urÇmBuD;wGif ar;ygonf/ usaemfhudkvnf; bm&nf½G,fcsufjzihf
ynma&;tvkyfudk vkyfaeovJ[k ar;ygonf/
rdrdudk,fwkdif pl;prf;avhvmoif,ljcif;ESihf uav;rsm;\ wuf<urIESihf wNydKifeufwnf;
a0zefydkif;jcm; pOf;pm;jcif; &SdrSom ,Ofaus;pGm ajymqkdqufqHrI? odcsifonfht&mudk
ar;cGef;xkwfí tajz&SmrIwkdYrSm tm;&p&m jzpfygonf/
,aeYacwfudk trDSvkdufEkdifygrnf ...}}
udk,fwkdif avhvmoif,lrI enf;vrf;udk þausmif;om;
ausmif;olrsm; od&SdaeMuygonf/ þtajccHonf
&moufyefoif,lEkdifrnfh tvm;tvmaumif;rsm; jzpf
yvDq&m\ trlt&mtwkdif; rsufvTmcsvsuf vufESpf ygonf/
zufudk ]udk&ef} usrf;zwfouJhodkY jyKvkyfMuygonf/ q&mr aemfeD;&Sm;u rkd;&moDtaMumif; oif Mum;
c&pf,mefw&m;a[m q&mr qkawmif;aepOf wGifvnf; aepOfwGifvnf; pmoifcef;aemufrSxkdifí Munhfzl;
acgif;udkikHYvsuf Nidrfouftm½kHjyKNyD; qkawmif; ygonf/ &moDOwk b,fESpfrsKd; odovJ[k q&mrrS pwif
oHtqkH;wGif wNydKifeufwnf; ]tmrif} [k qkdMuyg ar;ygonf/ uav;rsm; wuf<upGm ajzqdkMuygonf/
onf/ Ak'¨bmom bkef;awmfBuD; qkawmif;aepOfwGif ckausmif;zGifhwJh&moD[m bm&moDvJ? ]rdk;&moD} [k
vnf; &ifñTefYwGif vuftkyfcsDvsuf tm½kHjyK Muygonf/ oHNydKifajzqkdMuygonf/rkd;&moDtaMumif;odoavmuf
þausmif;rS uav;trsm;pkonf rlqvifbm pOf;pm;NyD; wpfa,mufudk tcsufwpfckpDajzyg/ ausmif;
om0ifrsm; jzpfMuygonf/ okdY&mwGif tjcm; bmomrsm; om;? ausmif;olrsm; vufndK;axmifí wufwuf<u<u
jzpfMuonfh c&pf,mefESifh Ak'¨bmomwdkYudkvnf; av; ajzqkdMuygonf/ tm;vkH;ajzqkdMuygonf/ taMumif;
pm;rIjyKMuygonf/ rdrd\ udk;uG,f,kHMunfrIudk wefzkd; t&m xyfonf[lí odyfr&Sdyg/ olwkdY\ tawGUtBuKHrsm;
xm;ouJhodkY tjcm;aom udk;uG,f,kHMunfrIudkvnf; ESihf,SOfí rdk;&moD\ ywf0ef;usiftajctae? rdk;&moDESihf
av;pm;wefzdk;xm;Muojzihf þausmif;olausmif;om; pkdufysdK;a&;? rkd;&moDESihf oGm;vma&;cufcJrI? rkd;&moDESihf
rsm;udk usaemf av;pm;rdjcif;jzpfygonf/ ,Ofaus;rI a&&&SdrI? rkd;&moDESihf usef;rma&;? rkd;&moDESihf opfyifyef;
trsdK;rsdK;udk av;pm;wefzkd;xm;jcif;jzihf Nidrf;csrf;rIudk &ap refrsm; ponfjzifh rsdK;pkHatmif ajymMuygonf/ q&mru
aomaMumihf usaemf ESpfoufMunfEl;jzpf&ygonf/ ,Of ausmif;om;ausmif;olrsm;tm; av;a,mufwpfzJGUcJGí
aus;rI trsKd;rsKd;xif[yfonfh pmoifausmif;wpfck\ rkd;&moD\ aumif; usdK;? qkd;usdK;rsm;udk tzJGUvkdufpOf;pm;NyD;
trSwfvu©Pmvnf; jzpfygonf/ pmtkyfay:wGif a&;apygonf/ q,fhig;rdepf tcsdefay;yg
pmoifcef;twGif; avhvmoif,lrI onf/ ausmif;om;? ausmif;oltm;vkH; wuf<upGm aqG;
,refESpfu ausmif;om;rsm; pmoif,laepOfwGif aEG;ajymqkdMuNyD; wpfOD;u pmtkyfay:wGif vkdufvH a&;
pmoifcef;twGif; avhvmrI jyKcJhygonf/ usaemfESifh rSwfygonf/ tm;vkH;NyD;aomtcg tzGJUvkduftwef;
twl t*FvefEdkifiH e,l;umq,fwuúodkvf rS usaemf\ a&SUxGufí olwkdYtzJGU\ a&;om;xm;csufrsm;udk &Sif;jy
q&mq&mrBuD;rsm; jzpfMuonfh ar&D 0lwifESihf pwd0l Muygonf/ uav;rsm;tm;vkH; pdwf0ifwpm; em;axmif
wifwkdYvnf; yg0ifygonf/ ausmif;om;rsm;u olwkdY

49
twef;BuD;ausmif;om;? ausmif;olrsm;xHapmifudk tyf
NyD; ]'Dausmif;rSm tvkdtyfqkH; ausmif;om;? ausmif;ol
wpfa,mufudk rif;wdkYudk,fwkdifa&G;cs,fay;yg}[k ckdif;yg
??QFEUKHQPHJVOWFMCTE)GHZMYHÕ
onf/ ausmif;om;? ausmif;olrsm; tawmfMumMum
tajz&SmrIwdkYrSm tm;&p&m jzpfygonf/ aqG;aEG;wkdifyifMuNyD;aemuf 'kwd,wef;rS ausmif;ol
udk,fwdkif oif,lavhvmrIenf;vrf;udk wpfOD;udkay;&ef a&G;cs,fMuygonf/ tqkdygausmif;
olav;\ rdbrsm;rSm qif;&JEGrf;yg;MuNyD; vkyftm;ay;
þausmif;om;ausmif;olrsm; od&SdaeMuygonf/ q&mr\ apmifudkay;&ef toihfawmfqkH; ausmif;oljzpf
þtajccHonf &moufyef oif,lEdkifrnfh ygonf/ ausmif;om;tm;vkH;auseyf vufcHMuygonf/
apmifrSmtaumif;pm;jzpfNyD; aqmif;wGif;vnf;jzpfí
tvm;tvmaumif;rsm; jzpfygonf/}} vdkcsifpzG,fjzpfygonf/ odkY&mwGif ausmif;om;? ausmif;
olrsm;onf rdrdtwGufrpOf;pm;bJ tvkdtyfqkH; wpf
a,mufudk &SmazGay;tyfMuygonf/ ausmif;om;?
Muygonf/ pkpkaygif; 28 a,muf&Sdygonf/ tzJGUtm;vkH; ausmif;olrsm;\ apwemESihf vkyf&yfrSm MunfEl;p&mjzpf
wifjyNyD;aomtcg tcsdefvnf; jynfhNyD;jzpfí q&mru ygonf/
ausmif;om;? ausmif;olrsm;tm; tdrfpmay;ygonf/
]rkd;&moD wGifab;tEÅ&m,fESihf a&m*gb,rsm; rjzpfyGm; apwemausmif;ay:aygufvmykH
atmifrnfuJhodkY jyKrIaexkdifrnfenf;} pmpDpmukH;a&; apwemausmif;udk pwifwnfaxmifolrsm;rSm
&efjzpfygonf/ OD;zkd;csdKESihf aemfeD;&Sm; ZeD;armifESHjzpfygonf/ 2003 ckESpf
þausmif;om;? ausmif;olrsm;onf rdrdwkdY tawGU cefYwGif pwifcJhMuygonf/ q&mtwwfoifwef;rsm;
tBuKH A[kokwrsm;udk xkwfazmfjcif; oif,lrIwGif wuf wufa&mufMuNyD;aemuf rJaqmufNrdKUrS ausmif;raeMu
<upGmavhvmoif,ljcif;ESihf pOf;pm;awG;ac:jcif; jyKMu &onfh uav;rsm;twGuf &nf&G,fzGihfvSpfMujcif; jzpfyg
ygonf/ udk,fhudk,fudk ,kHMunfrIvnf;&Sdí twef;azmf onf/ ausmif;zGihfpu tcuftcJrsKd;pkH &ifqkdifMu&yg
rsm;udkvnf; av;av;pm;pm; qufqHMuygonf/&efjzpf onf/ ausmif;ae&m tcuftcJ? aiGaMu;tcuftcJ?
jcif;? pmoifaepOftjcm;odkY ai;aejcif;? tjyifxGufoGm; ausmif;okH;pmtkyf tcuftcJ? w&m;r0ifrI tcuftcJ
jcif; r&SdMuyg/ ponfh tcuftcJrsm;pGmudk &ifqkdifausmfvTm;í uav;
rsm;udk pmwwf&HkrQru vdr®ma&;jcm;&Sd&ef? EkdifiHhom;
vkyftm;ay;q&mr\ apmifwpfxnf aumif;rsm; jzpfMuap&ef &nf&G,foifMum;cJhMuygonf/
e,l;umq,fwuúodkvfrS ausmif;ol reef;vkH ausmif;om;rsm;\ oif,lwwfajrmufrIudkMunfhí rdb
uvnf; olr\ okawoepmwrf;twGuf apwem rsm;\ ,kHMunf pdwfcsrIudk cH&NyD; ausmif;om;OD;a&vnf;
ausmif;odkY oGm;a&mufavhvmpOf tawGUtBuKHwpfckudk wpfaeYwjcm; wkd;yGm;vmygonf/ zGihfpu rdwfaqGrsm;\
ajymjyygonf/ wpf&ufwGif taemufEkdifiHol vkyftm; tultnDjzihf ausmif;vnfywfEkdif&ef &yfwnfcJhMuNyD;
ay;q&mrwpfOD;u wm0efNyD;qkH;í olr\ EkdifiHodkYjyef ,cktcg yifwkdiftvSL&Sifvnf; &Sdvmygonf/ ausmif;
rnfh&ufwGif apwemausmif;odkY vmí apmifwpfxnf om; 120 ausmf&SdNyD; q&m? q&mr 6 OD;ESihf t*Fvdyfpm
vSL'gef;ygonf/ þapmifwpfxnfudk ausmif;om;tm; vkyftm;ay; q&m? q&mrrsm;vnf; rMumcP
vkH;okdYay;í r&Ekdifyg/ ausmif;tkyfq&m OD;zkd;csKdu vma&muf oifMum;ay;Muygonf/ oli,fwef;rS

50
owårwef;txd bmompkH?
xkdif;pm? t*Fvdyfpm? jrefrm-
pm? ocsFm? odyÜH? vlrIa&;
bmomrsm;? tm;upm;? yef;csD?
*DwwkdYudk oifMum; ay;yg
onf/ pmoifcef; ae&m rvkH
avmufojzihf ausmif;om;
OD;a&udk tuefY towf jzihfom
vufcHEkdif ygonf/

atmifjrifrIESihf tcuftcJrsm; onf/


atmifjrifrIudk ausmif;ol? owif;enf;ynm xGef;um;í vsifjref
ausmif;om;rsm;\ oif,lwwfajrmufrI? pOf;pm; pGm ajymif;vJ wkd;wufvmaom urÇmBuD;wGif rdrd
awG;ac:rIESihf pdwfaepdwf xm;wkdYudkMunfhí wkdif;wm udk,fwkdif pl;prf; avhvmoif,ljcif;ESihf a0zefydkif;jcm;
Ekdifygonf/ rdbrsm;\ ,kHMunftm;xm;rI? ynma&; pOf;pm;jcif;&SdrSom ,aeYacwfudk trDvdkufEkdifygrnf/
avmu q&mq&mrrsm;\ todtrSwfjyK cH&rIwkdY t,ltqtrsdK;rsdK;? tawG;tac: trsdK;rsdK;ESihf ,Ofaus;rI
uvnf; atmifjrifrI\ taxmuftxm;rsm; jzpfyg trsKd;rsKd; vsifvsifjrefjref a&m,Sufvmaom acwf
onf/ atmifjrifrIudk tm;enf;aponfh tcuf umvwGif rdrd\ udk,fydkif&yfwnfcsufudk &SmazGí tjzpf
tcJrsm;uvnf; &ifqkdifae&qJ jzpfygonf/ vlaetdrf oifhqkH; t&mwpfckudk a&G;cs,fEkdifygrnf/ apwem
udk pmoifausmif; vkyfxm;&ojzihf pmoifcef; ae&m ausmif;rS ausmif;om;? ausmif;olrsm;u þodkYvkyf
owfowfrSwfrSwf r&SdbJ twef;rsm; a&mjyGrf;aeNyD; aqmifEkdif Muygonf/
toHrsm; qlnHojzihf oif,lrIwGif tm½kHpl;pkdufrIudk xd apwemausmif;rS ausmif;om;? ausmif;olrsm;
cdkufapygonf/ tvSLaiG rvkHavmufojzihf ausmif; tm; okawoejyK avhvmenf;udk oifMum;ay;vQif
om;rsm;twGuf zwfpmtkyfrsm; jynfhjynfhpkHpkH 0,fray; t&m&mudk pepfwusavhvmoif,lwwfNyD; wDxGif
Ekdifyg/ þausmif;uav;rSm tvSL&Siftif*sDtkd tay:rSDcdk qef;opfaom enf;ynmESihf tawG;tac: t,ltq
ae&ojzifh q&mq&mrrsm;taejzihf pdwfoGm;wkdif; rsm;udk xkwfazmfolrsm; jzpfvmEkdifygonf/ vlrIa&;? pm&d wå
udk,frygEkdifMuyg/ xdkif;EkdifiHwGif w&m;r0if &yfwnf ESihf EkdifiHom;ynm&yfrsm;udk pepfwus avhvmoif,l
aeMu&ojzihfvnf; vkHNcKHa&; twGufvnf; pdwfaomu wwfajrmufMuvQif jrefrmEkdifiHtwGuf vkdtyfaeaom
rsm;Mu&ygonf/ awG;ac: ajrmfjrif pOf;pm;onfh acgif;aqmifaumif;rsm;
jzpfvmMuygrnf/ pOf;pm;awG;ac: NyD; &J&ifY jywfom;onfh
ed*kH;csKyfwifjycsuf acgif;aqmifrsm;vnf; vdktyfvsuf&Sdyg onf/n
apwemausmif;onf tcuftcJrsm; &Sdaomf
vnf; tm;wufp&m arQmfvifhcsufrsm;pGm &Sdygonf/ t a'gufwmodef;vGif
xl;ojzihf ausmif;om;? ausmif;olrsm;\ oif,lrIonf 28.ZGefv.2010
pl;prf;avhvmoif,lrIESihf pOf;pm;awG;ac:rIudk tajccH
ojzihf ,aeYacwfvkdtyfcsufESihf tH0ifcGifus jzpfyg

51
usef;rmwJh ausmif;
yxrqkH; ]ynma&;vkyfief;} awGudk aqmif
a'gufwmoD[armif &Gufae&mjzpfwJY ausmif;upcsifygw,f/ ynma&; vkyf
ief;awG zHGU NzdK; wkd;wufatmifjrifzkdYqkd&if usef;rma&;eJY
]ynma&;} vkyfief;vkyfw,fqkdwm? tod
nDñGwfwJhausmif;eJY ausmif;ywf0ef;usif (Healthy
ÓPfynmrsm; zHGUNzdK;wkd;wufapzkdY pmoifom;? ausmif;
School And Environment) &SdzkdY vkdtyfygw,f/
om;(touf? t&G,f? BuD;i,fra&G;)rsm;udk avhusihf
'kwd,tqifhtaeeJYu q&m? q&mrrsm;&JU
ynmay;wmjzpfwJhtwGuf todynmjynfhjynhfpHkpHk &&Sd zdkY
usef;rma&;/ ausmif;om;? ausmif;olawGudk ynmoif
tifrwefrS ta&;MuD;vSygw,f/
Mum;ay;r,fh q&m? q&mrawG[m usef;rma&;eJY jynfh
txl;ojzihf i,f&G,fpOfu pwifjyD; aumif;
pkHrS udk,fh&JUwynfh pmoifom;awGudk ynm&nfEkdYwkduf
aom usef;rma&; tavhtxrsm;udk oGefoif avhusihf
auR;oifMum;ay;EkdifMurSm jzpfygw,f/ wwd,taeeJY
ay;oifhygw,f/
u ausmif;om;? ausmif;olrsm;&JU usef;rm? BuHhcdkif? udk,f
]ynma&;vkyfief;} udk aqmif&Guaf eMuwJh
vufoefpGrf;a&;/
ausmif;q&m? q&mrrsm;a&m? pmoifom; ausmif;om;
usef;rmpGmaexkdif ynmoifMum;EkdifrS ÓPf
awGukdyg usef;rma&;eJY ywfoufwJh A[kokw? usef;rm
&nf? ÓPfaoG;awGxufjrufNyD; tem*wfrSm rdrdESifh
jcif;eJY jynfhpkHpGm aexkdifEkdifzkdY? a&Smif&ef? aqmif&ef tod
vlYtzGJ Ytpnf; tusKd;udk rQwpGm o,fydk;xrf;&GufEkdif
ynmay;jcif; (Health Awareness)eJY usef;rma&; ynm
olawG jzpfvmMurSmyg/
ay; jcif; (Health Education)udk wifjy aqG;aEG;rSm jzpf
usef;rma&;eJY nDñGwfwJhausmif; ywf0ef;usif
yg w,f/
qkdwmawGudk wqifhNyD;wqifh wifjycsifygw,f/

52
]vlaeawmhtdrf? &[ef;aeawmh ausmif;
ocFrf;? jrwfaombk&if a&Teef;awmf} qdkwJh avmutac:
ta0:awGxJrSm &[ef;aewJh ausmif;ocFrf;vkdyJ pmoif
om; pmoifwJhae&m? ausmif;pmoifcef;awG[m wdwf
qdwfNidrfouf at;csrf;wJhae&m? wenf;tm;jzihf w'kef;
'kef;w'kdif;'kdif; wlxkoH? oHjym;jzwfoH? u&drf;qlnHoH
awGeJY puf½kH? tvkyf½kHawGeJYeD;&m rjzpfoihfygbl;/ av ]]ausmif;tdrfomawG[m
,mOfawG (txl;ojzihf toHqlnHwJh *sufav,mOf)
wufqif;&m av,mOfuGif;eJY reD;oifhygbl;/ 'Dvdk toH ,ifaumifawG w½kef;½kef;?
qlnHrIawGr&SdbJ pmoifom;awG&JU pmtHoHomvQif avmufaumifawG wzGm;zGm;eJY
&Sdoifhygw,f/
pmoifom;awG&JU pmtHoH[m pmoifausmif;
rjzpfoihfygbl;/
&JU jy,k*f? Mum;&olrdbjynfolawGtzkdY em;0ifyD,H? pmoifcef;eYJ tdrfom
ausmif;ol? ausmif;om;awG&JU csKdaw;oHyg/ a0;awmh a0;yg&JU?
pmoifausmif; taqmuftODawG[m "edrdk;?
tifzufrdk;? 0g;x&Huyfausmif;yJ jzpfcsifjzpfygap tvif; avoihf&m eHa[mifaevkdY
a&mifaumif;pGm&&SdrI? av0ifavxGufaumif;rI? pmoif rjzpfyg/
cef;twGif; trdIufo½kdufuif;&Sif;rI? pmoifcef;jyify?
ywf0ef;usif trdIufo½kduf opf&Gufajcmufuif;&Sif;rI?
'Dawmh ausmif;tdrfomawG[m
pmoifckHrsm; zkH? npfnrf;rIrsm; uif;pifrI pwmawG jynfh vkH 4 vkH qkdwmeJY
pkH&ygr,f/ wu,fvdkY tkwftaqmuftOD? oHrHwvif; jynfhpkH&ygr,f/}}
cif;Murf;cif;jzpfcJh&ifvnf; Murf;cif;awGoefY&Sif;zkdY tNrJ
wkdufcRwfaq;aMumxm;&ygr,f/ bmjzpfvkdYvJqkdawmh
ESyfacs;? wHawG;pwJh tnpftaMu;rsdK;pkH ayusHae&if
ul;pufwwfwJh a&m*gawG ul;puf &&SdEkdifwmaMumifh jzpf
ygw,f/
ausmif;ywf0ef;usifeJY ywfoufwmrSm ta&;
tBuD;qkH;wpfcku tdrfomjzpfygw,f/ usef;rma&;eJY nD
ñGwfwJh ausmif;ywf0ef;usif (School Environment)
jzpfzkdY? usef;rma&;eJYnDñGwfwJh tdrfom (latrine/ toilet)
awG&Sd&yghr,f/ ausmif;tdrfomawG[m ,ifaumif
awGw½kef;½kef;? avmufaumifawG wzGm;zGm;eJY rjzpfoihf
ygbl;/ pmoifcef;eYJ tdrfoma0;awmha0;yg&JU? avoifh&m
eHa[mifaevdkY rjzpfyg/ 'Dawmh ausmif;tdrfomawG[m
vkH 4 vkH qdk wmeJY jynfhpkH&ygr,f/
vkH 4 vkHqkdwm ,ifvkH? teHYvkH? trdk;tumvkH?

53
t&SufvkH jzpf&ygr,f/ awm&Gmv,fuGif;xJu tdrfom cGufuav;awGeJYcHNyD; wpfcgaomufpDpOfEkdif&if taumif;
awGvdkrsdK;? a&vrf;c&D;oGm; armfawmfbkwftdrfomawG qkH;yg/ omrmef½dk;½dk;aomufa&tkd;okH;cJh&if aeYpOf 'grS
vkd teYHtoufawmh uif;&Sif;ygw,f/ avw[l;[l;eJY r[kwf wpf&ufjcm;wpfcg twGif;udk oefY&Sif;atmif
aejrif? vjrif? Mu,fpifwm&mawG jrif&wJh trdk;yGifh aumif;pGmaq;aMumzkdY vdktyfygw,f/
tdrfomrsdK; rjzpfoifhyg/ *kHeDtdwfpkwfeJYyJumum? 0g;x&H? ckajymjycJhwmawGuawmh usef;rma&;eJY nD
oGyfjym;eJYyJumum? t&SufvkH&ygr,f/ a&avmif;tdrf ñGwfwJh pmoifcef;? tdrfom? aomufa&&&Sda&; qkdwm
om jzpfEkdif&if ydkaumif;ygw,f/ awGyJ jzpfygw,f/
tdrfomudpöNyD;awmh aomufa&/ ausmif;om;? aemufvmr,fh ]armu©r*¾Zif;eJY 0ufbfqdk'f}
ausmif;olawG&JU aomufa&[m oefYpifMunfvifNyD; awGrSm ausmif;usef;rma&; (School Health)qdkif&m
vkHavmufzkdYvkdygw,f/ (safe and adequate drinking awGudk qufvufwifjyoGm;ygr,f/ usef;rma&;nDñGwf
water) oefYpifMunfvifNyD; ab;uif;wJh aomufa& wJh ausmif;eJYausmif;ywf0ef;usifawGrSm ausmif;om;?
&&SdzkdY? tqifhqifha&oefYpifrI? 'grSr[kwf tedrfqkH;a&ppf ausmif;olwkdif; usef;rmaysmf&TifpGm ynmoif,lEkdifMuyg
xkwfjcif; (water filtration)awG jyK vkyfNyD; a&tkd;tzkH;? ap/n
aomufa&cGufoefY pwmawG &Sd&yghr,f/ jzpfEkdif&if wpf a'gufwmoD[armif
a,mufwpfvuf cyfaomufMu&wJh a&tdk;tpm;? bkH (uarÇmZ)
bkid af cgi;f wyf a&tk;d ?a&yku
d af wGq&dk ifydak umif;ygw,f/
taumif;qkH;uawmh ausmif;om;? ausmif;olwkdif;[m
udk,hfudk,fydkif aomufa&bl;? aomuf a&ykvif;av;awG
o,fvmwmygyJ/ a&bkHbkdifacgif;av;atmufrSm puúL

[mo ararhorD;
wpfaeYaom ausmif;zGihf&moDwGif ausmif;om;vufcHonfh q&mu uav;ESihftwl ausmif;vmtyfaom
rdcifwpfOD;udk ar;onf/
q&m / ]uav; tazemrnf b,folvJ .../}
rdcif / ]OD; ............ yg/}
q&m / ]uav; taremrnfuaum .../}
rdcif / ]tJ .. q&m orD;udk rrSwfrdawmhbl;vm;/ orD;&Spfwef;wkef;u q&mhtcef;uyJav/
oif;oif;aqGayhg q&m&JU ..}
q&m / ]t,f .. oif;oif;aqG ... tck eif'DrSm bmvmvkyfwmvJ ../}
rdcif / ]usr orD;av;udk ausmif;vmtyfwmyg/ orD;u tckrS &Spfwef;wufrSmav/}
q&m / ]tvkd bk&m;a& .. igawmha>raygufNyD ../ eif&Spfwef;wkef;u pmar;yJG ajzumeD; vifaemuf
vdkufoGm;wm r[kwfvm;/ tck eifhorD;u &Spfwef;udk vmjyefNyDvm;...}

54
e,fpyf rkduf*&rfh
ynma&;jrifuGif;
q&ma|; (BHSOH)

rJaqmufa&mufwm ESpfESpfawmifausmfNyD/ t&if


uwnf;u vkyfaeusvnf;jzpf? vkyfwwfwmvnf;
'gyJ&SdwJh ausmif;q&mtvkyfudk odoavmuf? rSwfo
avmuf jyefvnfa0iSw,fyJ qkdyg pdkY/ tckawmh rkduf*&rfh
ausmif;wpfausmif;rSm ausmif;q&m/ rJaqmufeJY odyf
ra0;vSwJh &GmxJu ausmif;uav;rSmayhg/
txufwef;ausmif;omqkdw,f cyfukyfukyf? cyf
pkwfpkwf [kwfa&m[kwf&JUvm;/ rNidrf;csrf;EkdifwJh ppf vnf; wufolawG&SdMuw,fqkdyJ/ wcsdKUu udk,hfausmif;
aMumifh tzrJh&SmwJh uav;awG? trdrJh&SmwJh uav;awG? rSm ausmif;q&mjyefvkyfMu/ wcsdKU uav;awGusawmh
rdbESpfyg;vkH;rJhwJh uav;awG? &Gmykef; &Gma&Smifwpfzuf t*Fvdyfpum;vnf; tawmftoihfjzpfvkdY NGO tvkyf
udk a&mufvmwJh rdom;pk&JU &ifaoG;awG? pD;yGm;ysufuyf awG qufvkyf&if; toufarG;0rf;ausmif;zkdY &yfwnf
tvkyfiwfvkdY a&Munf&m jrufEk&m a&TUvmMuolwkdY&JU aeEkdifMuw,f/ bmyJjzpfjzpf uEÅm&xJu tkdatppf .../
om;orD;awG? wcsdKUvnf; taMumif;aMumif;aMumifh rJaqmufwmcfc½dkif 2 twGif;rSm w&m;0if rkduf
a&mufvmMuolawG/ *&rfh ausmif;aygif; 61 ausmif;&SdaeNyD/ 'DtxJrSm
tJ'D t&G,fra&mufao;wJh uav;awG&JU tem rlvwef;ausmif;u trsm;qkH;eJY txufwef;ausmif; u
*wf b0ta&;twGuf apmifha&SmufauR;arG; touf tenf;qkH;&SdaeMuw,f/ cefYnm;xnf0gwJh ausmif;ukd
qufay;&if; &ifrSjzpfaom apwem? a&cHt&if;tjrpf vufcsKd;a&wGuf&if 5 ausmif;rjynfhbl;/ usefwmawG
jzpfaom 0goem? w&m;r0ifaexkdif&wJh oufpGefYqHzsm; uawmh ckeuajymovkd cyfukyfukyf? cyfEkyfEkyfav;
tepfemcH &yfwnfcJhwJh ausmif;uav;/ c½kaumuf awGayhg/ odkYaomfvnf;av 'dkYtrsdK;om;ynma&;rdkY vuf
csuf? uefpGef;&GufcsdK; trsdK;rsdK; tzkHzkH azG&Sm&yfwnfvmwJh raES;Muygbl;/ tm;wufoa&m BudK;pm;aeMuwmyg/
ausmif;uav;/ owif;pum;t&awmh 'Dausmif;u MOE (ynma&;0efBuD;Xme - xkdif;EkdifiH)&JU BuD;
uav;wcsdKU[m EkdifiHjcm; ynmoiftxd &SdMuovdk? MuyfrIawG? World Education &JU OD;aqmifrIawG?
csif;rkdif? befaumufNrdKUawGrSm&SdwJh wuúodkvfrsm;udk rkduf*&rfh ausmif;q&mawG&JU yifrtzJGUtpnf;BuD;rsm;jzpf

55
MuwJh Burmese Migrant Worker Education (BM- txufwef;ausmif;rsm;rSm oifMum;aeMuwJh q&m
WEC) ESihf Burmese Migrant Teachers Associa- awG&JU t&nftcsif;awG jr§ifhzkdYvkdygr,f/ xda&mufwJh
tion (BMTA) tzJGUtpnf;BuD;rsm;&JU pDrH cefYcJGxdef;n§d t&nftcsif;jr§ifh oifwef;awG vkdtyfaeygw,f/
ay;rIawGatmufrSm vl;vGefYvIyf&Sm; wufnDvufnD txufwef;ausmif;awG&JU taetxm;uvnf; wpf
a&SUodkY csD aewJh ynma&;0efxrf;awG/ ausmif;ESihf wpfausmif; OD;wnfcsufawG rwlMuygbl;/
'Dvdk wufnDvufnD avSmfcwfEkdifa&;twGuf wcsdKUausmif;awGu GED 0ifcGihf&zkdY OD; wnfMuovdk?
urÇmay:&Sd tvSL&SifwkdY&JU xufoefaom axmufyHhrI wcdsKUusawmhvnf; 12 wef;txd owfrSwfxm;
awG[m t"dutm;qkdwm b,fvkdrS jiif;r&Ekdifyg/ rdkuf Muygw,f/ 12 wef;atmifvkdY owfrSwfcH&wJh uav;
*&rfh ynma&;b0[m tvSL&SifawG? NGO, CBO awG [m scholarship oifwef;awGudk vSrf;Muwm&Sdovkd
xlrSxEkdifrSmyg/ odkYaomfvnf; vuf&Sdrkduf*&rfh ynma&; wcsdKUvnf; rdkuf*&rfhausmif;awGrSmyJ q&mtjzpf jyef
tay: axmufyHhrIawG[m urÇmhpD;yGm;a&; ysufuyf vnftvkyftauR;jyKwmawGvnf; &Sdygw,f/
aMumifhqkdwJh taMumif;w&m;tay:rSm tenf;i,f arS; scholarship qkdwmuvnf;vG,fwm r[kwf
rSdefazsmhawmhvdkY vmaeygw,f/ ygbl;/ pmar;yJGawGudk csif;rkdif? befaumufvkd ae&m
odkYjzpfvQif wpfzufu ynma&;vkyfief;uaum rsdK;awGrSm oGm;&wJhvrf;p&dwf? 0ifcGihfajz&zkdY 0ifcGifh&zkdY
b,fvkdvJ/ rkduf*&rfhausmif;om;awGudk tMurf;tm; pmar;yJG0ifaMu;pwmawGtwGuf a':vmeJY ay;qyf
jzihf cJGjcm;Munfhvkduf&if .... &wmjzpfvkdY udk,fhuav;udk ydkYay;&wJh ausmif;awGu
1/ EkdifiHjcm;ynmoifzkdY &nf&G,fwJhuav;/ aiG&Sm&ygw,f/ xkH;pHtwkdif; tvSL&SifawGqDuaygh/
2/ xkdif;EkdifiHrSm tajccsoGm;r,fh uav;/ xkdif;EkdifiHrSm tajccsoGm;r,fh uav;awGt
3/ trdEkdifiHrSmjyefr,fh uav;&,fvkdY &Sdw,f/ wGufu xkdif;pm? xkdif;pum;wwfzkdY t"duvdk jzpf
EkdifiHjcm;ynmoifEkdifr,fh uav;qkdwJh OD;a& [m aew,f/ 'gudk rkduf*&rfhausmif;awGu xkdif;pm? xkdif;
tvGefYtvGefudk enf;yg;ygao;w,f/ 'gudkjr§ifhzkdYqkd&if pum; oifMum;ay;aeayr,fh xda&mufrI r&Sd ao;wmudk

56
awGU&w,f/ ,ckumvrSmawmh xkdif;EkdifiH&JU urÇmESihfcsD NGO wpfckyg/ 'DtzJGUtpnf;u txufwef;ynm
wJh ynma&; (Education For All) tay: xm;&SdwJh pdwf oifaewJh uav;awGudk wzufwvrf;u toufarG;
apwemaMumifh vuf&Sdwmhcfc½dkif 2 twGif; 61 ausmif; 0rf;ausmif;EkdifzkdY tvkyfcGifoifwef;rsdK; avhusifhay;
aom rkduf*&rfhausmif;rsm;udk w&m;0ifausmif; Legally aewJhtzJGUyg/ uav;awmfawmfrsm;rsm;rSm rkduf*&rfh
Learning Center tjzpf owfrSwfay;xm;ygNyD/ txufwef;ausmif;u NyD;&if b,fqDudkrSef; jref;&r,f
wzef csif;rkdifwuúodkvfrS uxdutqifh&Sdol rodjzpfMu&wJh touf 18 ESpfausmfolawG tawmfrsm;
awG? wuúodkvf ausmif;om;awGESihf rkduf*&rfhausmif; ygw,f/ Scholarship qdkwmvnf; rrDEdkif/ trdjrefrm
wcsKdU &Hzef&Hcg aqG;aEG;rIawG &Sdaeygw,f/ taMumif; EkdifiHvnf; rjyefjzpfMu/ xdkif;wuúodkvfwufa&;qkdwm
uawmh rkduf*&rfhausmif;u txufwef;NyD;&if xkdif; vnf; a0;aeao;wJh umvrSm olwkdYav;awG&JU 0goem
EkdifiHawG&JU wuúodkvfawGqD wufa&mufEkdifa&; aqG; ESihf pdwfyg0ifpm; BudK;pm;rIawGtay: ppfaq;ay;NyD;
aEG;Muwmyg/ rkduf*&rfhausmif;om;awG txufwef; rkduf*&rfhausmif;awGqDrSm 5 vMum vma&mufynmay;
uae xkdif;wuúodkvfqD wufEkdifa&;&JU t"du vdktyf Muw,f/
aewJhbmomuawmh xkdif;pm ta&;? tzwf? tajym NyD;&if tJ'DtzJGUtpnf;qDac:NyD; 9 ywf oifwef;
ygyJ/ usefbmom&yfawGuawmh tqifajyEkdifygw,f/ qufay;w,f/ wpfOD;csif;pD&JU t&nftcsif;tvdkuf
'Dudpöudk aqG;aEG;cJhygw,f/ rkduf*&rfh ynma&;twGuf rJaqmufrSm&SdwJh oifhawmfwJh puf½kH? tvkyf½kH? [dkw,f?
aumif;jcif;r*Fvmwpf&yfaygh/ aq;½kHpwJh vkyfief;awGqDudk wkduf½dkuf tvkyfoGif;ay;
wcsKdU NGO awG CBO awGu xkdif;ynma&; w,f/ tvkyfp0if0ifcsif; 3 v tprf;cefYumvrSm Youth
0efBuD;Xme (MOE) ESihf yl;aygif;vkdY rkduf*&rfhausmif;&Sd Connect u olwkdYav;awGtwGuf aiGaxmufyHhay;
oli,fwef;ESihfyxrwef;uav;awGudkrdrdwdkYausmif;eJY xm;NyD; work permit ygvkyfay;ygw,f/ aemufydkif;rSm
eD;pyfwJh xkdif;ausmif;awGrSm xkdif;ausmif;om;pm&if; awmh vkyfief;&SifawGu oifhawmfwJhvpmjzihf cefYxm;
tjzpfoGif;apw,f/ xkdif;vkdar;wJh pmar;yJGudk ajzqkd ygw,f/ vpmEIef;xm;uawmh 3000 bwfrS 10000
apjcif;jzihf tqifhqifh 6 wef;txd atmifjrif&if xkdif; bwftxd&aeMuwm od&Sd&ygw,f/ twwfynm
ynma&;0efBuD;Xme&JU atmifvufrSwf (Certificate) wpfcck u k kd wwfvw dk Jh tvkycf Gi0f ifvw
dk Jht&G,af &mufol
xkwfay;rSm jzpfygw,f/ xkdif;ausmif;pm&if;0ifoGm;wJh awGtwGufawmh Youth Connect u c&D;wGifapwJh
rkduf*&rfh uav;awGtwGuf xkdif;tpdk;&&JU axmufyhHrI wHwm;uav; wpfpif;aygY/
awGudk&&Srd mS jzpfw,f/ausmif;0wfp?Hk EkAYd ;l ?pma&;ud&,
d m wpfausmif;wpf*gxm? wpf&Gmwpfyk'fqef; udk,f
pwmawGudk cHpm;Mu&rSmyg/ 'gudk school within sch- oifvkdwJh oif½dk;udk udk,fhtpDtpOfESihf udk,foifaeMu
ool ac: Muw,f/ (ausmif;MuD;&JU wGJzuf ausmif;vdkY wJh rkduf*&rfhausmif;rsdK;pkHygyJ/ World Education u cs
ac:Edkifygw,f)/ ay;aom oif½dk;udk udkifwG,fwJh ausmif;&Sdovkd wcsdKUu
xkdif;ausmif; pm&if;0ifayr,fh rdkuf*&rfhausmif; jrefrmjynfoif½kd;? wcsdKUu GED/ 'gudk wajy;nDjzpfzkdY
rSmyJaeNyD; xkdif;pmar;yJGajzMu&rSmyg/ xkdxkdif;tpdk;& odyfrvG,fvSyg bl;/
ausmif;uav;awGESifh rkduf*&rfh ausmif;uav;awG&JU odkYaomf 2010 ckESpfupvdkY rkduf*&rhfausmif;rsm;
tjyeftvSef cspfMunfa&;twGuf yl;aygif;aqmif&Guf twGuf ausmif;tkyfrsm;? ausmif;wm0efcHrsm;? bmom
wJhyJG Activities awGudkvnf; usif;yoGm;rSm jzpfygw,f/ &yftawGUtBuKH&Sdolrsm; yg0ifzJGUpnf;xm;wJh Migrant
'g[mvnf; xkdif;tpdk;&&JU apwemawGaygYav ../ Curriculum Team (MCT) tzJGUu OD;aqmifNyD; rkduf
aemufwpfckuawmh Youth Connect qdkwJh *&rfhausmif;tm;vkH;twGuf wajy;nDoif½dk;wpfckudk

57
aMumifh ausmif;awGrSm ausmif;om;OD;a& uefYowf
vufcHae&vdkY ausmif;rwufEkdifwJh ausmif;om; b,f
avmufrsm; &SdaeNyDvJ/ Education For All qkdNyD;
]]ausmif;udk a&mufrvmMuao;wJh ausmif;wufcsifwJh ynmvdkwJh ausmif;om;awGudk
uav;awGtwGuf ausmif;awGu vufrcHbJ xm;awmhrSmvm; .../
wzufrSmvnf; uav;tvkyform; qefYusif
tEIwfvu©Pmaygif;rsm;pGm[m a&; Child Labor Against uvnf; &Sdaew,f/ ynm
urÇmBuD;&JU oifcsdeft&G,fawG OD;a&tuefYtowfr&Sd ynmoif
'Pf&m'Pfcsufrsm; tjzpfeJYjrifNyD; EkdifzkdY[m rjzpfoifhbl;vm;/ 'DESpf ynmoifESpfqef;udk
jyefokH;oyfMunfh&if w0ufu ausmif;om;OD;a& rsm;vm
pdwfraumif;jzpfp&myg ../ ovdk t&G,fra&mufcif ynmwpfydkif;wpfpeJY tvkyfxJ
ausmif;awGu a&mufoGm;wJh uav;awG? ausmif;u aysmufoGm;wJh
uav;awGvnf; tawmfav;udk &Sdaejyefw,f/
vufrcHEkdifavmufatmif ........}} owif;t&udk tvkyfxJ0ifoGm;wJh uav;awG &SdvdkY
aew,f/ ,cifESpfu tvkyfxJa&mufaewJh uav;awG
vnf; ausmif;jyefwufzkdY wkdufwGef;cJhaomfvnf; jyef
tMurf;tm;jzihf pDpOfcJhNyD;NyD jzpf ygw,f/ a&mufrvmMuawmhyg/ 'gudk ILO BuD;odzkdYeJY uav;
rkduf*&rfh ausmif;rsm;ESihf EdkifiHjcm;ynm&SifawG&JU tvkyform;yaysmuf zkdY[m tawmfudk 0dkif;0ef;tm;xnfh
&Hzef&Hcg ynma&;qkdif&m aqG;aEG;yJGawGt&awmh EkdifiH Mu&ygOD;r,f/ oabmavmuf vkyfaevdkYuawmh bmrS
jcm; ynm&Sifrsm;[m pOfqufrjywf tuJjzwf Continu- jzpfvmrSm r[kwfyg/
ous Assessment Progressive System (CAPS) 'Dae&mrSm rdbwG&JU tcef;u@[mtawmfudk t
pepfudk taemufwkdif;pepftwkdif; oifMum;Ekdifa&; a&;wBuD; yg0ifaeygw,f/ rdrd&ifaoG; tem*wf twGuf
twGuf wGef;tm;ay; aqG;aEG;aeMuygw,f/ odkYaomf tajrmftjrif enf;aerIawGudk tzJGUtpnf;tm;awGeYJ
vnf; jrefrmjynfuvmwJh uav;awGeJY q&mq&mr 0dkif;0ef;wGef;tm;ay; aqG;aEG;oifhygw,f/ &yfaus;
awGrSm acguf½dk;usdK;aewJh pmar;yGJpepfvTrf;rdk;aeqJyg/ tvkduf vlBuD;rsm;&JU qifhac:rIESihf ynma&; aqG;aEG;yJG
'gaMumihf CAPS pepfudk yDyDjyifjyifrjyifqifEkdifao;wJh awG? uav;OD;a& pm&if;aumuf,lEkdifa&;udkvnf;
twGuf Examination pepfuawmh qufvufwnf&Sd wGef;tm;ay; vkyfaqmifoifhvSygw,f/ ausmif;udk
aeOD;rSmyg/ a&mufrvmMuao;wJh uav;awGtwGuf tEIwf
ZGefvrSm rdkuf*&rfhausmif;awG jyefzGifhygNyD/ ESpfpOf vu©Pmaygif;rsm;pGm[m urÇmBuD;&JU 'Pf&m'Pfcsuf
0ifa&muftyfESHMuwJh ausmif;om;OD;a&udk jyefvnf rsm;tjzpfeYJ jrifNyD; pdwfraumif;jzpfp&myg/ ausmif;awG
okH;oyfMunfh&if avsmhoGm;w,fvkdY r&Sdygbl;/ wdk;vdkY u vufrcHEkdifavmufatmif 0ifa&mufvmMuwJh t
omvmaeygw,f/ trdwkdif;jynf rwnfNidrfrI tqkH; aygif;vu©Pmrsm;udkvnf; rk'dwmyGm;BudKqkd vufcH
rowfEkdifao;wJh umvywfvkH;uawmh rdkuf*&rfh EkdifzkdY[m cyfukyfukyf? cyfEkyfEkyf jzpfae&SmwJh rdkuf*&rfh
a&TUajymif;OD;a&[m avsmhr,f rxifygbl;/ NGO, CBO ausmif;av;awG&JU tvkyfyJ r[kwfygvm;/n
wkdY&JU axmufyHhEkdifr,fh tiftm;eJY wkd;vkdYomvmaeaom q&maX; (BHSOH)
ausmif;om;OD;a&[m rwefwq jzpfvkdYaeygw,f/ 'g

58
uAsm&Snf

taz[m usaemf aeYwkdif;jznfh&w,f/


tmPm&SifyJ usaemf[m
usaemfwdkYtdrfrSm tazhao;tkd;oGef&w,f
taz[m tmPm&SifyJ reufapapmx a&aEG;BudK&w,f
acgif;&if;rSm zsmwcsyf bD'dkawGudk zkefokwf&w,f
olYtwGuf tNrJcif;ay;xm;&w,f/ vlqdkwm
xrif;csuf&if udk,hfwm0efukd,f,l&w,fwhJ
olYtwGufqefoyfoyf wcgwavtazhwrkd;atmuf
[if;csuf&if usaemfhrSm aep&mr&Sdbl;/
olYtwGuftom;wcGuf olrsm;awG ausmif;wuf&if; vufzuf&nf
a&awmif qkdifxkdifaewJhtcsdefrSm
oJtkd;ao;ao;av;wvkH;eJY ausmif;wufrvm;
olYukwifab;em;rSm olYtdk; vufzuf&nfqkdifxkdifrvm; BudKufwma&G;

59
vufzuf&nfqkdifqdkwm 'DaumifbmrSjzpfvmrSmr[kwfbl;vdkY
udk,hfykdufqHeJYudk,f xkdif&w,fwJh taz tJ'Dvdkrsm;awG;oGm;ao;ovm;
rkefYzkd;awmif wcsdeftwdk;eJYjyefqyf&r,fh taygufrsdK; [kwfw,ftaz
tazh'óeu rkd;acgifw,f usaemfav;q,fausmfNyD
taromva&mifawG jzmruscJhbl;qkd&if bmrSrjzpfao;bl;/
usaemfh yifv,f[m crf;oGm;Ekdifw,f/ bmaumjzpf&tkef;rSmvJ
tazu bmawGjzpfcsifcJhwmvJ
xrif;pm;csdefvlpkHrS tazajymovdk
aemufus&if bmrScsefrxm;cdkif;bl; usaemhfavSarsmcJhavovm;
taruawmh b,furf;rSmaeñdkñkd
usaemfhtwGuf aMumiftdrfatmuf usaemfhrSm usaemfhudk,fykdifoDcsif;eJY
qkH;xyfrSm rif;uvlomaysmhw,f
zGufzGufxm;wwfw,f/ acgif;uawmh trmom;vdkY
tazhESvkH;om;rSm tazajymtkef;rSmyJ/
rD;tdrfuav;wvkH;&Sdw,fqkd&if wu,fawmh wHjrufpnf;tp vdyfausmufNrD;tqkH;
'gudkxGef;n§day;wmtaryJ usaemfhausmukef;u &if;ESD;cJhwm
tazhESvkH;om;rSm tazurD;ay:wifzkwfvdkuf
a&cJjyifBuD;wck&Sdw,fqkd&if taru reufcif;ESif;uav;qGwfvdkufeJY
tJ'gudk tyfezm;eJY½dkuf½dkufcJGwm rmausmcJh& pdrf;vef;cJh&wm
usaemfyJ usaemf[m qD;yifuav;yg/
taz[m tylydkif;rSm NzdKifNzdKifoD;w,f
b,fawmhrS rpdrf;vef;bl; csOfrSef;od&ufudkufMunfhMuw,f
wu,fhoJuEÅm&yJ ajcmufoGm;av pm;vdkYaumif;avqkdvm;
usaemfuawmh ukvm;tkyfvdkyJ usaemf qD;oD;uav;vkd NyKH;wwfcJhw,f/
a&wcgaomufNyD;wkdif; rkdifwaxmifavQmuf tazh&JU qD;oD;uav;
&w,f/ rkd;acgifa&&Sm;t&yfu qD;oD;uav;
tckawmh tazqkH;NyD 'Dnwa&;Ekd;awmh
usaemfr&Sdwkef; tazeJYtmPm&Sifudk wJGawG;rdw,f
usaemf[kd;ta0;BuD;rSm &Sdaewkef; tareJYusaemfu
tazqkH;NyD tzdESdyfcHawGayhg/
tD;ar;vfu pmwapmif&awmh usaemfu ½kef;uefw,f awmfvSefw,f
cPNidrfoufoGm;w,f taruawmh NidrfNidrfoufouf at;at;aq;aq;
pmudkydwfvdkuf jyefzGihfMunfhvdkufvkyfw,f wcgwav rsuf&nfav;0JvdkY
tcef;jywif;uae 'gawmiftazu a[ qkd&if
rjrif&wJYawmifawGudk vSrf;ai;w,f/ 'DrSmavvkdY xl;NyD;om;
igajymom;yJ tdk;cJGtdrfcJGom;awGorD;awGawmif

60
tdrfvmvkdY taztdyfae&if usaemfrS rvdkcsifyJ
ajcudkjyif;jyif;reif;&Jbl; usaemfhppfckH½kH;rSm taz[m ajy;rvGwfawmhbl;/
tazhtwGuf wckckawmh ygvmMuw,f 'gayrJh tazwa,mufudkawmh
tarhudkawmh acgif;eJYacGU NyD; jyefMuw,f usaemf wu,fvkdcsifcJhwmyg/
tazhtifyg,mu aer0ifbl;/ usaemftdyfaewkef;
usaemfu zdESdyfoludk rkef;w,f cdk;cdk;erf;r,fh tazwa,muf
tazhudkrkef;w,f usaemfhtwGufqkdNyD;
wl;wl;cg;cg;rkef;cJhw,f taumif;qkH;uAsmwyk'fa&;r,fh tazwa,muf
b0rSmjzpfcsifwmawG rjzpfcJhwm om;vTwfwJhpGeftwGuf
tazhaMumihf qkdif;BudK;csnfay;r,fh tazwa,muf
b0rSm arQmfvifhwmawG vJGacsmcJhwm tvkyfjyKwfr,frSef;od&ufeJY
tazhaMumifh axmif0ifpmvmawGUr,fh tazwa,muf
&nf;pm;OD;eJY uGJcJhwm rsuf&nfvG,fwJhtarhudk
tazhaMumifh olYykckH;av; ay;rSDr,fhtazwa,muf
pmar;yJGuswm ta0;a&mufaewJh om;twGuf
tazhaMumifh zkef;oHav;em;pGihfaer,fh tazwa,muf
bufpum;rrDwm tazhaMumihf usaemfb,favmufrSm;rSm;
t&yfrxGufwm tom;rJwm tazhaMumihf usaemhfbufuaer,fh tazwa,muf/
i,fi,f&G,f&G,feJY tdrfaxmifuswm taz[m wpdrf;yJ
tazhaMumifh usaemfwkdYtdrfrSm taz[mwpdrf;yJ
usaemfhckH½kH;rSm taz[m w&m;cHyJ/ tJ'g usaemfajymwmr[kwfbl;taz
tazu om;udkcspfygw,fwJh usaemfhom;ajymwm
taru avQmufvJcsufay;w,f olYckH½kH;rSm
tazu olY&JUarwåmw&m;ukd usaemf[m ajy;rvGwfawmhbl;/
vnfrSmqJGrxm;bl; tazeJYom;[m
tdwfuyfxJrSmyJ xnhfxm;w,fwJh jznfvdkYr&wJhqufxkH;
usaemfu cg;ydkufEIdufrSr[kwfbJ 'Djrpfua&pD;Murf;w,f
tazharwåmw&m;udk b,fwkef;urS cdk;r,lcJhbl; ravSmfwwf&if arSmufwmyJ/
vkdcsifaMumif;vnf; rjycJhbl; tdyfaewJhom;[m
arwåmray;csifaeyg usaemfnu apmifNcKHay;cJhwm odrSmr[kwfbl;
usaemfhudk olYa'goawG bmvdkYay;&wmvJ usaemfha&cJjyifay:rSm
olYtvdkrusrIawG olYjzpfcsifwmawG bmvdkYay;&wmvJ 'DuAsmudk xGef;n§dygw,f
olYtwåawG olYpDrHudef;awG bmvdkYay;&wmvJ tmPm&Sifqkdwm rkef;vkdYyJ&w,f
olYñTefMum;csufawG olY&if;ESD;jrKyfESHrIawG arhvdkYr&bl; taz/ /
tazqkdwmxuf tazydkvkyfcsifwmawG ESif;cg;rkd;

61
txl;u@
Special Feature

usihf0wfeDwdESihf EkdifiHom;ynma&;
Civic And Citizenship Education
p um; OD;

usaemfwdkY ausmif;q&m rsm; taejzihf awmh usaemfhwdkY EdkifiH trsKd;om;vHkjcHKa&;ESihf tusKd;pD;yGm; tem*wfrSm usaemfwdkY uav;rsm;
vufxJwGif &Sdaeonf[k tjrJ ,HkMunfxm;onf/ vli,f vl&G,frsm;udk civilised jzpfatmif? EdkifiHMuD;om; jzpfatmif oifMum;zdkY
ta&;ay: vdktyfaejyD/ ausmif;ol? ausmif;om;wkdif;udk EdkifiHom;pdwf? *vdkb,fom;pdwf? 'Drdku&wfwpfpdwfawG arG;jrL ysKd;axmifay;zdkY
vdktyfaejyD/ 'gonfyif usaemfwdkY EkdfifiHtwGuf a&&snf trsKd;om; vHkjcHKa&;ESihf tusKd;pD;yGm;jzpfrnf/
'DtwGuf ausmif;pmoifcef;rsm;wGif usifh0wfeDwdESihf EdkifiHom; ynma&; Civic and Citizenship Education oif&dk;jyefvnf
taumiftxnfaz: oifMum;a&; wdkufwGef;onfh taejzihf þtxl;u@wGif aqmif;yg;rsm;udk pkpnf;wifjyvdkuf&ygonf/

EkdfifiHom;ynma&;tp pmoifcef;u
acsmtdEG,f
EkdifiHom;ynma&; (citizenship education) udk
EkdifiHtrsdK;rsdK; vlxkvlYtzJGUtpnf; trsdK;rsdK;wGif rltrsdK;rsdK;
csrSwfum usihfokH;Muonf/ MopaMw;vsEkdifiH wGif citi-
zenship education? tar&duefEkdifiHwGif democracy
education? t*FvefwGif political literacy? w½kwf
jynfrwGifawmh patriotic education [lí/ xkdYjyif
EkdifiHom;ynma&;onf us,fjyefYoavmuf odrfarGU
onf/ odkYaomf þae&mwGif t"duausmif; cef;xJwGif
usihfokH;aom EkdifiHom;ynma&;pepf\ a,bl,s
oabmw&m;udkom tawGUtBuKHwcsdKUESihf EdIif;,SOf
wifjyvdkyg onf/
EkdifiHom;ynma&;udk tcsKdUEkdifiHrsm; (txl;ojzihf
'Drkdua&pDEkdifiHrsm;)wGif ausmif;rsm;ü roifrae&
bmom&yfwpfcktjzpf jy|mef;vsuf&Sdonf/ taMumif;rl
EkdifiHom;ynma&;onf EkdifiHwpfEkdifiH\ tpdk;&ESihfvlxk
tMum; ul;vl;qufqHrItwGuf tifrwef ta&;ygae
aomaMumihfjzpfonf/ EdkifiHom;wkdif;onf rdrdwdkY
oufqkdif&mvlxk?vlYtzJGUtpnf;rsm;taMumif;omru?

63
rdrdwdkYEdkifiHtaMumif;udk (jzpfEkdifvQif EkdifiHwumESihf Mujzpfayvdrfhrnf/
oufqkdifaom taMumif;rsm;yg) tajccHususod&SdNyD;? xkdYjyif twef;xJwGif EkdifiHom;ynma&;pepfudk
rdrdwkdY ywf0ef;usifrStp jynfwGif;? jynfy oGm;vmvIyf&Sm; usifhokH;jcif;onf tajccHtm;jzihf ausmif;om;rsm;tm;
aejcif;tqkH;? tpdk;&wpf&yf ay:aygufvmykH? eDwdrsm;? vkH; twef;oifcef;pmESihf vIyf&Sm;rIwkdif;wGif wuf<upGm
rdrd\ vkyfydkifcGihfESihfwm0efrsm;? tusdK;tjypfrsm;? Oya' yg0ifa&; (active participation) ? ausmif; om;wm0efESihf
rsm; ponfwkdYudk od&Sdae&rnf/ tcGifhta&; (rights and obligations) udk odwwf?
odkYr[kwfygu rdrdyg0ifywfoufaeaom vlYtzJGU awmif;qkdwwf? xdxda&mufa&muf vkyfudkifwwfaom
tpnf;onf bmudkOD;wnfcsufxm;NyD; tb,folrsm; pmoifom;jzpfa&;ESihf aemiftem*wfwkdif;jynfwGif
tusdK;twGuf vkyfaerSef;rSrod jzpfaeMurnf/ tpdk;& wm0efod EkdifiHom; (responsible citizens) rsm;
onf EkdifiHom;wkdY0ifaiGxJrS jcpfjcKwfay;aqmif&aom ay:xGef;a&;twGuf jzpfonf/
tcGefaiGrsm;udk 4if;wdkYudk,fusdK;twGufom tokH;cs usr taejzihf jrefrmjynfwGif 2003 ckESpf? 8
aejcif;vm; (odkYr[kwf) rdrdwkdY tmPmwnfNrJ&ef wef;txd ausmif;aecJh&m þbmom&yfrsdK; wpfcgrS
ppfvufeufrsm;om 0,f,lpkaqmif;aejcif;vm;udk rod roifzl;cJhacs/ 7 wef;avmufwGif 4if;ESifhrqkdpavmuf
Mu/ ywf0ef;usif xdef;odrf;a&; A[kokwenf;yg;ojzihf wlonf[k ajymí&aom avmueDwdqkdonfh bmom
opfyifrsm;udk vG,fvifhwul ckwf,la&mif;pm; xif; a&;tqkdtrdefYtcsdKUudkom wpfvrS wpfcgoifwm BuKHzl;
pkdufrd&mwGif vlwkdif;udk,hfvkd jyKrIMuonfjzpf&m opf onf/ 38 jzm r*FvmrS vlrdkufqkdvQif raygif;zkdY
awmrsm;jyKef;wD;? a*[aA'ysufpD;? avxknpfnrf;? oifcJh&onf/ vlrkdufonf tb,f olrsdK;qkdwmudkawmh
a&m*gxlajym? uyfqu dk jf cif;udkbmaMumifrh eS ;f vnf;rod rodcJh&acs/ ynm&Sdqkdwmudk ynmwwfESihf rSm;,Gif;

64
cJhjyefonf/ wu,fawmh twwfynm&Sdolwkdif;vnf; a&;pepfudk rsuf0g;xifxif &ifqkdif&avNyD/ active par-
todynm&SdcsifrS &Sdayvdrfhrnf/ xkdYjyif pmoifMum;rI ticipation twGuf tay;t,lrQonf/ bmom&yf ydkYcs
pepfudk,fwkdifu EkdifiHom;ynma&;pepf r[kwfav&m aom q&mwkdif;? usLwmwkdif;uvnf; bmom&yfESihf
q&mudk wufwuf<u<u jyefíar;Ekdif&ef tcGifhta&; ywfoufNyD; eufoxufeufatmif awG;p&m? zwf
enf; yg;vSonf/ p&mrsm; ay;av\/ ausmif;om;rsm;udk tBuD;tus,f
aemufawmh usrtzkdY xkdif;EkdifiHwGif w&m;r0if aqG;aEG;ap&ef ]zG} ay;onf/ ausmif;om;rsm;uvnf;
ynma&; (informal education : refugee and mi- tvkt,uf aqG;aEG;Muonf/ rSefrSefuefuef? wuf
grant education)ESifh BuD;jyif;cJhonfomt"duvdk jzpf wuf<u<u aqG;aEG;EdkifzkdY&m pmzwftm;aumif;&ef vdk
aejyefonf/[dka&TUvdkuf?'Dajymif;vkdufESihfq&mtrsdK;rsdK;? ayonf/ xkdYaMumifh twef;om;rsm;onf twef;qif;
ynma&;trsdK;rsdK;jzihf BuKHae&onf/ w&m;0ifynma&; onfESihf q&mtem;wGif ay;vkdufaom tufaq;acgif;
taejzihf xkdif; NAdwdoQaumifpDwGif ynmawmfoifqk pOftwGuf b,fpmtkyfudk zwfoifhonfqkdwmudk tvk
ESihf t*Fvdyfpmoifwef;rsm;? q&mjzpfoifwef;rsm; t,uf 0dkif;ar;Muonf/
wufzl;onf/ 4if;oifwef;rsm;onf pdwf0ifpm;zkdY twef;qif;NyD; wpfem&Davmuf aemufusum
aumif;\/ taMumif;um; q&mrsm;u EkdifiHom;ynm pmMunfhwkdufxJwGif xkdpmtkyfudkoGm;&SmzkdY pdwfr
a&;pepfjzihf pmoifygvsuf ausmif;om;rsm;u pHvJG ul;avESihf/ pmtkyfudk olrsm; ]r} oGm;NyD/ xkdYjyif twef;
vsuf&Sdonf/ wufcsdef (attendance) ESihf twef;vIyf&Sm; rI (class ac-
Oyrm - ]q&mu b,fol 'DtaMumif; aqG; tivities) wkdif;wGif ausmif;om;\ wuf<upGmyg0ifrI EIef;
aEG;csifygovJ}[kar;vQif tm;vkH;\acgif;rsm;u vdyf (participation marks) wkdYu twef;tvkduf q&m
uav;rsm; &efolvmvQif tcGHxJykef;ovkd jzpfukef\/ ay:rlwnfNyD; ausmif;om; wpfOD;pD &rSwfaygif;\ &mcdkif
aemufqkH; b,folrS rajymojzihf q&mu 'Dwpf EIef;tcsdKUudk xnfhwGufonf/ Oya'ausmif;wGifawmh
a,mufrsm;ajymavrvm;? [dkwpfa,mufaum[k pmar;yJGu 50 &mcdkifEIef;wGuf&m? tcsdKUtufaq; (as-
vufñdk;xkd;ar;av&m wDqm;xdouJhodkY yckH;av;rsm; signments) rsm;u 25 &mcdkifEIef;ESihf 4if;twef;wuf
wGefYí acgif;,rf;Muonfomcsnf;/ csdefwGif twef;wGif;yg0ifvIyf&Sm;rIwkdYu 25 &mcdkifEIef;
usrudkar;awmh usrt,ltqudkajymMunhf ponfjzihfwGufonf/ xkdYaMumifhvnf; ausmif;om;rsm;
onf/ wcgw&H wvJGajymrdí t&,fcH&onfhtcgvnf; u tvkt,uf raqG;aEG;í r&awmh/
&Sdonf/ &Sufp&mrS r[kwfay/ pmwwfzkdYvmonf/ aysmf xkdYjyif ausmif;om;rsm;onf twef;acgif;aqmif
aysmf&Tif&Tif oifaxmufulypönf;rsm;jzihf pmoif&onf a&G;cs,f&onf/ bmom&yfrsm;ESihfywfoufí twef;
rSmyif OD;aESmufMunfvSonf/ twef;xJwGif &Sufae
vQifawmh tem*wfwkdif;jynftwGuf EkdifiHBuD;om;yDo
zkdY? vlxkudkacgif;aqmifzkdYa0;pG? tjyifb,folESihfrS aqG;
aEG;&JrSm r[kwfawmh/ oufqkdif&m vlxkvlYtzJGUtpnf;
wGif tzJGU0ifjzpfvQifvnf; pmoifcef;xJwGif tao
tcsmrS ravhvmcJhí aqG;aEG;p&m tcsuftvuf tm;
enf;NyD; tzJGU0ifaumif; rjzpfEkdifay/
,ckvuf&Sd usrausmif;wufaeaom a[mif
aumifEkdifiH pD;wD;wuúodkvfwGifawmh EkdifiHom; ynm

65
pDrHcefYcJGrItwGuf (trSwfay;pepf? tcsdef pojzihf) oifh
awmfrnfxifaom tcsuftvufrsm;? &ifqkdifae&
aom pdefac:rIrsm;udk twef;acgif;aqmiftm; wifjyMu ]]ausmufwkdifxJwGif
onf/ twef;acgif;aqmifu Xmeygarmu©rsm;? Xme tjypfrJhaoqkH;ol?
tkyfcsKyfa&;rSL;rsm;ESihf tpnf;ta0;wGif aqG;aEG;NyD;
twef;om;rsm;udk jyefvnf &Sif;jy n§dEdIif;&onf/
'Pf&m&ol 50 cefY pkykHxm;ykHjzihf
&,fp&mwpfck Mum;jzwfajymyg&ap/ usr xkqpfxm;NyD; atmufajcwGif
twef;xJrSm oli,fcsif;rsm;onf usrtrnfudkom xD,meefref; vlowfyJG?
twef;acgif;aqmiftjzpf todtrSwfjyKNyD; usrudk
awmh twef;acgif;aqmifrSef; odcsifrSodvdrhfrnf/ ZGefv 4 &uf? 1989 ckESpf
usru emrnfESpfrsKd;okH;onfhtjyif þacwfwGif vlBuD;rsm;onf
b,folrS tcsdefukefcH wpfa,mufwpfaygufESihf wpf
wef;vkH; qE´udk vludk,fwkdif awmif;cHraebJ tD;arvf;
vli,fwdkYudk
ESihf zkef;udkom tokH;jyK tBuHawmif; aqG;aEG;jcif; xm0& tjrpfjywf
aMumifh jzpfonf/ acsrIef;í
usrwkdYonf txufyg ausmif;om;wm0efrsm;
&SdouJhodkY vkyfydkifcGihfrsm;vnf; tjynfht0 &Sdaejyef r&Ekdifyg ...[k}}
onf/ bmom&yfoifq&mwkdif;? usLwmwkdif;tay:
ausmif;om;wkdif;u xkdq&m pmoifaomykHpHudk BudKuf
avQmufxm;olwkdif;udkvnf; rysufpD;atmif udkifyg
rBuKd u?f ausmif;om;uarQmv f ifxh m;aomt&nftcsi;f
rnf[laom tmrcHcsufESihftwl xkwfay;onf/
q&mwGif jynfhpkH? rjynfhpkH? ausmif;om;tm; em;vnf
þodkYpmoifcef;rStpjyKvkdufonfh EkdifiHom;ynm
atmif &Sif;jyEkdif? r&Sif;jyEkdif? jyefvnfqef;ppf tuJjzwf
a&;pepf\ tusdK;&vm'fuawmh ..
&avonf/ xkdar;cGef;rsm;udk tD;ar;vfrSaomfvnf;
a[mifaumifwGif trdIufudkvrf;ray: zGmueJ
aumif;? vludk,fwkdifaomfvnf;aumif; ajzay;&av
ypfvkdufonfudk rawGUzl;acs/ aq;vdyfudk vlol
onf/ ajzol emrnfudk 0Sufxm;ay;onf/
xlxyfonfhae&m (public places) wGif raomuf Mu/
Oyrm - t&nftcsif; rjynfhpkH[kxifvQif t&ifu
1989 ckESpf? xD,meefref;pcJG(&) qE´jyrIrsm; (Tianan-
rnfokdYarQmfvifhcJhonf pojzihf? xkdYjyif ausmif;\ 0ef
men Square protests)wGif w½kwftpdk;&u tjypfrJh
aqmifrI (services) rsm;udkvnf; vkdtyfvQif vdktyfo
ausmif;om;rsm;tm; ESdrfeif;ypfcwf owfjzwfrIudk ½IHUcs
vdk jyifqifay;&ef (complaint) awmif;qkdEkdifonf/
aomtaejzihf a[mifaumifwuúodkvfxJwGif &Suf
tkyfcsKyfa&;tzJGUu awmif;qkdolyrmPESihf oifhwifh
zG,frSwfwrf;ausmufpmwkdif (Pillar of Shame)udk
avsmufywfrI twkdif;twmay: rlwnfí qkH;jzwfrnf
tBuD;tus,f pkdufxlxm;onf/ 4if;ausmufwkdifxJ
xifonf/ Oyrm - ,aeYuGefysLwmacwf ausmif;om;
wGif tjypfrJhaoqkH;ol? 'Pf&m&ol 50 cefY pkykHxm;ykHjzihf
wkdif; vdktyfcsuft& tcsdefjynfh bJGU BudKausmif;om;
xkqpfxm;NyD;atmufajcwGif ]xD,meefref;vlowfyJG?
(full-time undergraduate students) tm;vkH;ausmif;
ZGefv 4 &uf? 1989 ckESpf? vlBuD;rsm;onf vli,fwkdYudk
wGif ynmoifaeorQumvywfvkH; (notebook)
xm0&tjrpfjywfacsrIef;í r&Ekdifyg} (The Tiananmen
uGefysLwmtopfwpfvkH;pD avQmufxm;Ekdifonf/

66
Massacre, June 4th 1989, The old cannot kill the aomufEkdif&ef (smoking zone) jyKvkyfay;xm; onf/
young forever)[k a&;om;xm;avonf/ odkY&mwGif a[mifaumifonf 'Drdkua&pDEkdifiH
þtajctaersdK;udk zefwD;&efrSmvnf; tpdk;&ESihf rjzpfao;yg/ usrwkdY jrefrmjynfESihf EdIif;,SOfMunfh vQif
vlxktMum; ul;vl;qufqHrIu tifrwef ta&;ygae awmh jrefrmjynfwGif EkdifiHom;ynma&;pepf ysHUESHY[ef
onf/tpd;k &u Ekid if o
H m;wkid ;f twGuf Ekid if o
H m;ynma&; rwlao;yg/ tpdk;&uvnf; jynfolvlxk tay: wm0ef
ukd avhvmEdkif&ef wHcg;zGifhay;onfhtjyif? pmoifcef; rsm; tqrwef ysufuGufaeonfh tjyif? jynfolvlxk
xJwGifvnf; xkdpepfudk usihfokH;Ekdif&ef tm;ay;&rnf/ uvnf; rsufpdydwf? em;ydwfjcif;cH&ojzihf tjrifus,f
Oyrm . tpdk;&u trdIufudkvrf;ay:wGif rypf& ay:vpD oifhoavmuf rus,f&/ odkYaomf usrwdkY jrefrmvlxk
csrSwfonf/ eH&Huyf ynmay;pmapmifrsm; xkwfa0 uvnf; racyg/ tcsKdU tifrwefBudK;pm;NyD; tawG;tac:
onf/ ½kyfjrifoHMum;ESifh owif;Xmersm;rS vlpdwf0if rSefrSefuefuefjzihf EkdifiHBuD;om; yDoolrsm;udk usr awGU
pm;atmif ynmay;aMujimonf/ t"dutcsufrSm zl;ygonf/
vrf;axmifh wkdif;wGif trdIufykH;udk yvwfpwpfxnfh&ef? xkdtajctaersdK;wGif usrwkdYvkd rsufpdem;rsm;
puúL xnhf&ef? owåKypönf;xnhf&ef okH;rsdK;okH;pm;cJGum zGihfcGihf&Muaom vli,frsm;u tywfwukwf BudK;pm;NyD;
xm;ay;onf/ EkdifiHom;ynma&;\ tpjzpfaom yg0ifrI (participa-
xkdYjyif ukefwkdufrsm;wGif aps;0,fvQif udk,fh tion)? wm0efESihfvkyfydkifcGihfrsm; (rights and obliga-
tdwfudk,f,lvmoihfonf/ qkdifuyvwfpwpftdwf ,lr tions)ESihf ywfoufonfh taMumif;t&mrsm;udk tjyef
,lar;NyD; ,lrnfqkdvQif aemiftrdIufykH;xJ a&mufrnfh tvSefrQa0 aqG;aEG;jcif;tm;jzihf wqifhwufum
tdwfudk acszsufc aps;0,fypönf;usoifh aiGxuf pmoifcef;xJwGif udk,futpjyK usihfokH;rnfqkdvQifjzihf
a':vm0uf ydkay;&avonf/ aq;vdyfraomuf& e,f aemifwpfcsdefwGif jrefrmEkdifiHom;wkdif; udk,fhtcGihfa&;
ajr (no smoking zone) wGifaomufvQif 'PfaiG a': udk,f awmif;qkdEkdifaom? vlYtcGihfta&;udk jynfhjynf00
vm 5000 ay;&rnf[k qkdif;bkwfrsm;udk wyfxm;NyD; cHpm; Ekdifaom EkdifiHBuD;om;rsm; (responsible citizens)
aq;vdyfaomufvdkolrsm; t wGufrl yef;NcHarQmfpif (odkY) jzpf vmrnf[k arQmfvifh&if; .../n
&xm;blwmab; vlol uif;&Sif;aom ae&mrsm;wGif acsmtdEG,f

SrwfzG,f ta&;tMuD;qHk;

ausmif;q&mwkdif;\ tBuD;qkH;aom t&nftcsif;onf tusifhpm&dwå aumif;rGefa&;jzpf\/ odkY


rSomvQif ausmif;ol? ausmif;om;rsm;onf tusihfpm&dwå aumif;Ekdifayrnf/ rnfonhftwef;udkyif atmif
jrifapumrl? rnfuJhodkYyif toiftjyaumif;apumrl? tusihfpm&dwåraumif;aomolonf q&mtjzpfESihf
ravsmf/ vGwfvyfaom jrefrmjynftwGuf tusihfpm&dwåaumif;aom q&m? q&mrrsm;onf yJhudkifrsm;jzpfMu
&ayrnf/ n
OD;oefY
ukvor*¾taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf

67
cif
r
r
rsdK;

Civic Education taMumif; waphwapmif;


20 &mpkaESmif;ydkif;umvrSm EkdifiHa&;oDtkd&D wpf EkdifiHa&; tifpwDusL;&Sif;awGeJY jynfolYa&;&mrl0g'awG
ckjzpfwJh Civic Education taMumif;udk ynm&SifawG&JU udk vltrsm;od&Sdvmatmif ynmay;jcif;yJ jzpfyg w,f/
pdwf0ifwpm;avhvmrIawG wpwp us,fjyefYvmcJhyg t"dyÜm,fzGifhqkdcsufrluGJawG trsdK;rsdK;&Sdayr,fh ]bkHt
w,f/ EkdifiHom;aumif;jzpfzkdYqkdwm vkyf,l&wmjzpf usdK;pD;yGm;&&Sda&;twGuf aqmif&Guf&ef? trsm;jynfol
w,f/ arG;uwnf;ujzpfvmwm r[kwfbl;qkdwmukd tm; tpdk;&ESihf tjcm;tzJGUtpnf;rsm;rS abuse vkyfjcif;
vltrsm;u ydkNyD;vufcHvmcJhMuygw,f/zHGUNzdK;wkd;wufwJh ESihf wdkufcdkufjcif;udk umuG,fay;&ef? jynfholYa&;&m
EkdifiHa&; taqmufttkHwpfck jzpfxGef;vmzkdYtwGuf udpö&yfrsm;udk a0zefqef;ppfEkdifaom todÓPfynm
oifhavsmfwJhtodynm?twwfynmeJYpm&dwåjrifhrm;wJh rsm;udk jzefYjzL;ay;&ef? todynm A[kokwrsm;udk udk,f
EkdifiHom;awGvdktyfw,fqkdwJh tcsufudk EkdifiHacgif; ydkif tusdK;pD;yGm;ESihf trsm;jynfol tusdK;pD;yGm;twGuf
aqmifrsm;u wnDwñGwfwnf; vufcHvmMuw,f/ tokH;jyK&ef[laom &nfrSef;csufr&Sdygurnfonfh Civic
'gayrJh todynm? twwfynmeJY pm&dwåjrifhrm;wJh EkdifiH potential rS jynfhpkHrnfr[kwfay/ EkdifiHom;tcGifht
om;awG rsm;jym;vmatmif b,fvdkvkyfrvJ qdkwmu vrf;ESihf wm0efrsm;qkdif&m todynm? t&nftcsif;?
ar;p&mjzpfvmygawmhw,f/ pmoifausmif;awG? wuú tjrifESihf wefzkd;xm;rIrsm;onf EkdifiHa&;&mudpö&yfrsm;
okdvf ynma&;awGeJYwif rvkHavmufbl;qkdwmudkvJ wGif EkdifiHom;rsm;tm;vkH; wm0efodpGmjzihf xdxda&muf
odjrifvmMuygw,f/ a&muf yl;aygif;aqmif&Gufa&; onf civic education
Civic Education qkd&m0,f \ mission jzpfonf} qkdwJh mission tay:rSmyJ
Civic qdkwm EkdifiHom; tcGifhtvrf;eJYwm0ef tajccHxm;wmawG jzpfygw,f/
awGudkavhvmjcif; jzpfygw,f/ Civic Education qdk EkdifiHom;wpfa,muf[m EkdifiH&JU vision udk odjrif
wmuawmh 'DvkdEkdifiHom; tcGifhtvrf;eJY wm0efawG? em;vnf&rSm jzpfygw,f/ trsdK;om;tusdK;pD;yGm;udk

68
em;vnfNyD; umuG,fapmihfa&Smufwwf&ygr,f/ EkdifiH
awmftpdk;& tkyfcsKyfolrsm;&JU rl0g'awGudk qef;ppfa0zef
EkdifpGrf;&Sd&ygr,f/ trsm;jynfol&JU tusdK;pD;yGm;eJY udk,fydkif ]]...pmoifcef; tajcjyKenf;vrf;jzpfjzpf?
tusdK;pD;yGm; ,SOfwJGvmwJhtcgrSm trsm;jynfol tusdK;
vlYtzGJUtpnf;tajcjyK
pD;yGm;udk OD;pm;ay;vdkwJh civic virtue &Sd&ygr,f/ Oyrm -
zGHU NzdK;qJEkdifiH trsm;pk&JU zHGU NzdK;wkd;wufa&;udk aESmifhaES; vlxkynma&;enf;vrf;jzpfjzpf
apwJh vmbfpm;rIjyóem[m civic virtue r&SdwJh b,fvdkyHkpHyJoHk;oHk; t"duuawmh
jyóemyJjzpfygw,f/ 'Drkdua&pDpepf&JU civic virtue qkd
wmrSm civic dispositions ('Drkdua&pDpepf xGef;um; EdkifiHom;awGtaeeJU
&Sifoefa&;udk aqmif&Gufvkdaom EkdifiHom;tjrif? acwf? pepfeJU avsmfnDwJh
tavhtxESihf pdwfxm;rsm;&Sdjcif;)eJY civic commit-
t&nftcsif;awG? tawG;tac:awG?
ments ('Drkdua&pDpepf\ tajccHwefzkd;rsm;ESifh pnf;
rsOf;rsm; tay:wGif tav;ay;tm½kHpkdufrI) qkdwmawG jyKrlaqmif&GufrIawG? uRrf;usifrIawG
yg0ifygw,f/ &SdvmzdkYuom ta&;MuD;qHk;jzpfygw,f/....}}
civic education qkdwmu 'Dvdk civic virtue udk
jr§ifhwifay;NyD; xda&mufwJh civic participation jzpfvm
atmif ynmay;jcif; jzpfygw,f/ civic participation om;eJY ywfoufwJhynmay;rIawG[m b,fvkdEkdifiHa&;
qkdwmu jynfolYa&;&m rl0g'awGudk qef;ppfa0zefrI taqmufttkHqdkwmay:rSm rlwnfygw,f/ Oyrm - 'Drdk
awGwif r[kwfygbl;/ jynfolYa&;&m? trsm;jynfol ua&pDpepfxGef;um;wJh EkdifiHwpfEkdifiHrSm 'Drdkua&pD
tusdK;pD;yGm;pwmawGeJY ywfoufNyD; todynmA[k rqefwJh EkdifiHa&;tawG;tac:awG? jyKrlvkyfaqmifcsuf
okw&Sdjcif;? cH,lcsuf&Sdjcif;? EkdifiHa&;orm;rsm;eJY tpdk;& awGudk vufcHjcif;r&SdwJh 'Drdkua&pDEkdifiHom;awG&SdzkdY vkd
tzJGUtpnf; tay: reflective enquiry jyKvkyfrIpwm tyfygw,f/ EkdifiHom;awG[m 'Drkdua&pDeJY vdkufavsm
awG yg0ifygw,f/ EkdifiHom;wpfa,muf[m pnf;urf;rJh nDaxG &SdwJh todynm? t&nftcsif;eJY pm&dwåawG &Sdvm
vrf;ay:rSm trdIufpGefYypfwm[m civic virtue r&SdvdkYbJ zkdYBudK;yrf;EkdifrSom 'Drkdua&pD toGiful;ajymif;rI uae
jzpfygw,f/ Xmeqkdif&m 0efxrf;wpfa,mufudk vmbf 'Drkdua&pD tjrpfwG,f&SifoefckdifrmrI &Sdvmatmif jyKvkyf
ay;wmuvJ civic paricipation rSmtm;enf;aejcif; EkdifrSm jzpfygw,f/ 'gayrJY 'Drkdua&pDEkdifiHom;awG ay:
jzpfygw,f/ 'ghaMumifh EkdifiHom;awG&JU civic virtue udk xGef;vmapa&;qkdwmrSmuvJ b,fvdk'Drkdua&pD oabm
jr§ifhwifay;NyD; EkdifiHawmftem*wfc&D;rSm yl;aygif;yg0if w&m;awGeJY wkdif;jynfukdwnfaqmufrSmvJqkdwmudk rl
vmzkdYtwGuf civic education udk pepfwusjyKvkyf &rSm wnfvmjyefyg w,f/
jzpfygw,f/ 'Dae&mrSm civic education udk b,fvkd EkdifiHa&;ynm&Sif March eJY Olsen qdkcJhzl;ovkdyJ?
taumiftxnfazmfrvJqkdwmeJY ywfoufNyD; tjrif 'Drkdua&pD oabmw&m;a&;&m jiif;ckefrIawGjzpfwJh
uJGvJGrIav;awG &Sdygw,f/ udk,fpm;jyKrIeJY wkduf½dkufyg0ifywfoufrItMum;u csdef
'Dae&mrSm yavwkdeJY t&pfwkdw,fwkdYawG civic cGifvQm? udk,fydkiftusdK;pD;yGm;eJY trsm;jynfoltusdK;
education qkdwmeJY ywfoufNyD; ajymcJhpOf umvu pD;yGm;tMum;u csdefcGifvQm? tcGihfta&;eJY wm0ef,lrI
wnf;u tpjyK jzpfay:vmcJhwJh tjiif;yGm;rIawG? tjrif tMum;u csdefcGifvQm? vGwfvyfrIeJY wef;wlnDrQrI
rwlnDrIawGu &Sdygao;w,f/ jynfolvlxkudk EkdifiH tMum;u csdefcGifvQm? nDñGwfrIeJY uJGjym;jcm;em;rI

69
tMum;u csdefcGifvQmpwJh csdefcGifvQmawGudk EkdifiHawmf EkdifiHom;awG[m 'Drkdua&pDrl0g'awG&JU tay; t,l de-
tpdk;&awGtaeeJY rl0g'csrSwfolawGtaeeJY b,fvdk bates awG? jynfolYa&;&m rl0g'tm;enf;csufawGudk ao
xdef;nd§rvJqkdwJh tcsufay:rSm rlwnfoGm;wwfjyef aocsmcsmcJGjcm;qef;ppfrIawG rjyKvkyfEkdifbJ jzpfpOfawG?
ygw,f/ 'Dvdkoabmw&m;a&;&m uJGjym;jcm;em;rI taMumif;t&mawG rl0g'awGxuf vlyk*d¾Kvfay:rSm rl
awG[m democratic civic education udk b,fvkd wnfNyD; a&G;cs,frIawG vkyfavh&SdMuw,fvdkY qkdxm;
taumiftxnfazmfovJqkdwJhtay:rSm ½dkufcwf vm ygw,f/ 'gaMumifhvJ EkdifiHa&;todynm oif;uGyf
ygw,f/ pmoifcef;tajcjyK ynma&;eJY vlYtzGJUtpnf; cHxm;&wJh tmPm&SifpepfEkdifiHawGeJY tmPm&Sifpepf
tajcjyK vlxkynmay;vkyfief;awGudk taumiftxnf uae 'Drkdua&pDtoGiful;ajymif;qJ EkdifiHawGrSm yk*d¾Kvf
azmfwJh ykHo@mefawG[m 'Dvdkoabmw&m;a&;&m uJG a&;udk;uG,frIay:tajcjyKwJhacgif;aqmifa&G;cs,frIawG?
jym;jcm;em;rIay:rlwnfNyD; trsdK;rsdK;uJGjym;vmyg w,f/ EkdifiHa&; taMumif;t&mxuf EkdifiHa&; Zmwfaumifudk
'gayrJh pmoifcef;tajcjyKenf;vrf;jzpfjzpf? vlY tom;ay;rIawG? rif;avmif;arQmfrIawG? wudk,f
tzJGUtpnf;tajcjyK vlxkynmay;enf;vrf;jzpfjzpf awmf[D;½kd;0g'udk axmufcHtm;ay;rIawG xGufay:ae
b,fvkdyHkpHyJokH;okH; t"duuawmh EkdifiHom;awGtaeeJY wmjzpfygw,f/ 'gawG[m 'Drkdua&pDpepf tjrpfwG,f
acwf? pepfeJYavsmfnDwJh t&nftcsif;awG? tawG; ckdifrm&Sifoefa&;twGuf twm;tqD;? taESmifht,Suf
tac:awG? jyKrIaqmif&GufrIawG? uRrf;usifrIawG awGygyJ/
&SdvmzkdYuom ta&;BuD;qkH; jzpfygw,f/ 'Dae&mrSmvJ civic education, political education awGeJY
t&nftaoG;jynfh0wJh EkdifiHom;aumif; wpfa,muf ywfoufNyD; b,favmuftwkdif;txd EkdifiHom;wkdif;
jzpfvmzkdYtwGuf b,ftwkdif; twmtxd EkdifiHa&; odxm;oifhovJqkdwmudk tjiif;yGm;aeMuqJ jzpfay
okweJY civic knowledge awGvdktyfovJqkdwmu r,fh EkdifiHom;awG[m rl0g'a&;&mawGrSm uRrf;usif
ar;p&m jzpfvmjyefygw,f/ ynm&Sifjzpf&mrvdkbl; qkdwmudkawmh vltrsm;u
ynm&SifwcsdKUuawmh 'Drkdua&pD EkdifiHom; vufcHxm;Muygw,f/ 'gayr,hf EkdifiHa&;&meJY ywfouf
aumif;jzpfzkdYtwGuf 'Drkdua&pD tkyfcsKyfrIpepf (demo- NyD; reasonable civic judgement udk vkyfEkdifr,hf
cratic governance) udkem;vnf&r,f? jynfolYa&;&m tajccHA[kokweJY t&nftcsif;udkawmh EkdifiHom;wkdif;
rl0g'awGudk aoaocsmcsm odem;vnf&r,fvkdY owf ydkifqkdifxm;oifhw,f qkdwmudkvJ vufcHvmMuNyD;? oifh
rSwfMuygw,f/ ynm&SifwcsdKUuawmh EkdifiHom;awG [m avsmfr,fh civic education eJY civics assessment
jynfholYa&;&mrl0g'awGudk tao;pdwfoduRrf; em; pwmawGudk EkdifiHawmftpkd;&awGu taumiftxnf
vnfp&m rvdktyfayr,fh tajccHem;vnfrIeJY qef;ppf azmfvmMuyg w,f/
a0zefEkdifrIawmh &SdzkdYvkdtyfw,fvkdY ,lqMuygw,f/ EkdifiHom;aumif;qkdwm arG;uwnf;u jzpfvm
b,fvkdyJjzpfjzpf EkdifiHwpfEkdifiHrSm wnfNidrfwJhEkdifiHa&; wmr[kwfbJ vkyf,l&wmjzpfw,fqkdwJh tqkdudk vufcH
tkyfcsKyfrIpepf wpfckay:xGufvmzkdY&m vlxk&JUEkdifiHa&; MuwmeJYtrQ EkdifiHwpfEkdifiH&JU tem*wfacgif;aqmif
tjrif[m t"duuswmaMumifh reasonable judgeme- vli,fawGudk political socialization vkyf&mrSmvkd
nt udk jyKvkyfEkdifwJh EkdifiHom;awG trsm;tjym; ay:xGuf tyfr,fh civic education &JU tcef;u@udkvnf; xnhf
vmzkdY ta&;BuD;aMumif; ynm&Siftrsm;pku vufcHxm; oGif;pOf;pm;vmMuygw,f/ 'Dae&mrSm tajccHynma&;
Muygw,f/ tqihftwef;jrifhrm;rI[m vlawG&JU EkdifiHa&; A[kokw
EkdifiHa&;ynm&SifwpfOD;jzpfwJh Samuel Popkin &,lEkdifrIeJY EkdifiHa&;rSm yg0ifywfoufrIoP²mefudk
uawmh EkdifiHa&;todynmA[kokw tm;enf;wJh tusdK;oufa&mufrI &SdwmaMumihf tajccHynma&;

70
tcGihftvrf;awGudk od jrifvm
wmeJYtrQ EkdifiHawmfu
csrSwfxm;wJh rl0g'awG&JU
udk,fydkif tusdK;pD;yGm;awGtay:
ouf a&mufrIawGudk awGUjrif
vmMuyg w,f/ Delli eJY Keeter
wdkY&JU avhvmqef;ppfcsufrsm;
t& EkdifiHa&;A[kokw[m udk,f
ykdif tusdK;pD;yGm;udk odjrifem;
vnfcGihfudk ay;pGrf;Ekdifygw,f/
tJ'Du aewqihf udk,fydkiftusdK;
pD;yGm;eJYjynfolYa&;&mudpö&yfawG
tqihftwef;jrifhrm;a&;uvnf; u@wpfcktaeeJY
udk qufpyfay;ygw,f/ 'Dvkd
yg0ifvmygawmhw,f/ ynma&;tifpwDusL&Sif;awG
qufpyfay;&muaewqifh EkdifiHa&;udk odjrifem;vnf
r[kwfwJh rdom;pk? vlrsdK;pk? EkdifiHa&;tzJGUtpnf;? vlrIa&;
wJh jynfolvlxk[m tpdk;&wpf&yf&JU vkyfief;aqmif
tzJGUtpnf;? EkdifiHa&;jzpf&yfawGuae civic formation
wmawG? rl0g'awGudk tuJjzwfqef;ppfEkdifvmygw,f/
ay:udk oufa&mufrIawGudkvnf; xnhfoGif;pOf;pm; vmMu
'Drdkua&pD enf;vrf;wus a&G;aumufyJGawGrSmqkd&if
ygw,f/ mass media awGuwqifh vli,fawGudk civ-
b,fvkdygwDeJY b,fvkd trwfavmif;[m olwkdY&JU
ic knowledge, political knowledge awG jzefY
tusdK;pD;yGm;udk taumif;qkH; taumiftxnfazmfay;
jzL;ay;Ekdifr,hf enf;vrf;awGudkvJ wDxGiftaumift
EkdifrvJqdkwmudk wGufcsufa&G;cs,fEkdifvmygw,f/ 'g
xnfazmfvmMuygw,f/ pmoifcef;awG? oifwef;awGeJY
aMumifh civic knowledge[m pepfwpfck xGef;um;a&;
class-room based education udk ydkNyD;OD;pm;ay;oihf
udk azmfaqmifay;Ekdifygw,f/
ovm;? community-based experiences awGukd
civic knowledge eJY ywfoufwJh aemufxyf
OD;pm;ay; taumiftxnf azmfoihfovm;qkdwmudk
tusdK;aus;Zl;wpfckuawmh jynfolYa&;&meJY ywfouf
awmh ynm&SifawG? rl0g'csrSwfolawGMum;rSm tjrifuJG
wJhudpö&yfawG? EkdifiHa&;&mawGrSm tcsdefumveJY tnD
vJGrIawG &SdaeqJygyJ/ b,fvkdyJjzpfjzpf civic education
vdkufavsmnDaxG&SdwJh EkdifiHa&;tjrifawG &SdaeapwmyJ
udkpepfwustaumiftxnfazmf EkdifNyD; civic knowl-
jzpfygw,f/ jynfolvlxk&JU EkdifiHa&;tawG;tac:? tod
edge awG vli,fawGtMum;? EkdifiHom;awGtMum;rSm
ynmawGudk avhvmwJh ynm&SifawGu EkdifiHa&;A[k
ysHUESHYoGm;zkdYu ta&;BuD;qkH;yJjzpfyg w,f/
okweJY EkdifiHa&;tjrif wnfNidrfrItMum;rSm odomxif
Civic Knowledge \ ta&;ygrI
&Sm;wJh qufEG,frIawG ckdifcdkifrmrm&SdaMumif; avhvmawGU
civic knowledge &JU ta&;ygykHeJY ywfouf NyD;
&SdcJhMuygw,f/
EkdifiHa&;ynm&SifawGu okawoejyK avhvmqef;ppf
civic knowledge eJY ywfoufwJh aemufxyf
csufawG vkyfcJhMuygw,f/ avhvmqef;ppfcsufawGt&
tusdK;aus;Zl;wpfckuawmh EkdifiHom;awG[m EkdifiH
civic knowledge &Sdjcif;tm;jzihf EkdifiHom;awG[m
awmfrSm jzpfay:aewJh EkdifiHa&;ajymif;vJrI tajctae
olwdkY&JU udk,fykdiftusdK;pD;yGm;udk odjrifvmMuygw,f/
awGudk aoaocsmcsm cJGjcm;odjrifEkdifjcif;yJ jzpfygw,f/
EkdifiHom;tcGihftvrf;awGudk ydkNyD;odjrifvmMuygw,f/
EkdifiHawmf&JU EkdifiHa&;jzpfpOf ajymif;vJrIudk rodjrifwJh

71
EkdifiHom;wpfa,muf[m tcsdeftcg? tajctaeeJY tnD
jzpfay:vmwJh ajymif;vJrIawGxJrSm b,fvkdwkefYjyef
aqmif&Guf&r,fqkdwmudk em;rvnfEkdifygbl;/ EkdifiHa&; ]]vspfvsL½IrI[m
jzpfpOf ajymif;vJrIawGeJYtwl xGufay:vmwwfwJh tawG; aMumuf&GUH pkd;xdwfrI&JU
tac:½IyfaxG;rIawGtMum;rSm ea0wdrfawmifeJY rsufpd
vnfaewwfygw,f/ trSefeJYtrSm;? tEkdifeJYt½IH; awGudk
zcifjzpfNyD; ..
rcJGjcm;wwfawmhbl; jzpfaewwfygw,f/ tm;upm; todÓPf A[kokw[m
yJGwpfckudk upm;enf; (rule of game) em;rvnfbJ
,kHMunfrI&JU
ab;uae xkdifMunfhae&movdkygyJ/ Oyrm- abmvkH;
upm;enf;udk em;rvnfbJ abmvkH;yJGxkdif MunfhwJhtcg rdcifjzpfw,fvdkY
teD0wfxJabmvkH;a&mufvkduf? tjzL0wfxJ abmvkH; ynm&SifawGu
a&mufvkduf jzpfaewmawG vdkufMunfh&if; teD0wfu
uefwJh*dk;vnf;tm;ay; tjzL0wfu uefwJh*kd;vJvuf qkdxm;cJhMuygw,f ...}}
ckyfxwD;eJY abmvkH;qdkwm *dk;wkdifxJa&mufoGm;&if NyD;
wmyJ qkdwmrsdK;awG jzpfaewwfwmyg/ w,f/ EkdifiHawmftkyfcsKyfolawGeJY EkdifiHom;awG tMum;
Civic Knowledge r&SdolawG[m EkdifiHa&; acgif; rSmtjyeftvSeaf v;pm;rIeJY,kMH unfraI wGwk;d yGm;vmwm
aqmifa&G;cs,fwJhtcgrSm trsm;jynfol tusdK;pD;yGm;? jzpfygw,f/ tpdk;&eJY jynfoltMum;rSm nDñGwfrI&Sdvm
udk,fydkiftusdK;pD;yGm;udk aqmifusOf;ay;Ekdifr,fh rl0g' apNyD;? jynfolvlxk&JU tpdk;&vkyfief; aqmifwmawG
a&;&m csrSwfay;EkdifrIeJY a&G;cs,fqkH; jzwfay;EkdifrIr&SdbJ tay: vspfvsL½IrIawG avsmhenf;vmapEkdifygw,f/
vlawG&JU ½kyfvu©Pm? vltrsm;Mum;a&yef;pm;rI tp&Sd vspfvsL½IrI[m aMumuf½GHUpdk;xdwfrI&JU zcifjzpfNyD;? tod
wJh Oya'jyKa&;? rl0g'a&;qJG csrSwftaumiftxnfazmf ÓPfA[kokw[m ,kHMunfrI&JU rdcifjzpfw,fvkdY ynm
a&; t&nftcsif;awGeJY rqkdifwJhtcsufawGudk xnhf &SifawGu qdkxm;cJhMuygw,f/ txl;ojzihf political
oGif;pOf;pm;avh&SdMuaMumif; ynm&SifawGu avhvm debates awG jyif;xefaewJhtcsdefawG? awmfvSefa&;
awGU&SdcJhMuygw,f/ tm&S? tmz&du EkdifiHawGu jynfol umvawGrSm EkdifiHa&;A[kokw tm;enf;olawG[m
vlxkawG[m EkdifiHa&;todynm A[kokwawG tm; political issues awG&JU trSm;eJY trSefudpöawGudk cJGjcm;
enf;wmaMumifh wkdif;jynfudktrSefwu,f tusdK;jyKEkdif okH;oyfrI rjyKvkyfEkdifawmhyJ bufESpfbufu charac-
r,fh EkdifiHa&;orm;awGudk rSefrSefuefuef a&G;cs,fEkdifrI ters awG&JU tm;enf;csufawGudkyJ MunfhvmwwfMu
rSm tm;aysmhNyD; 'Drkdua&pD aemufjyefqJGrI jyóemawG? ygw,f/ tJ'Duaewqifh ]b,folrS tjzL xnfr[kwfyg
ppftmPmodrf;rI jyóemawG? 'Drkdua&pD &SifoefxGef; bl;/ jzLpifwJhol&Jaumif; (white knights) awGqdkwm
um;a&; aESmifhaES;rI jyóemawGudk &ifqkdifMu&wmjzpf r&Sdygbl;}}qdkwJhtjrifawG0ifvmNyD; plaug on both
aMumif; avhvmokH;oyfolawGu qkdcJhMuygw,f/ your houses qkdwJh &yfwnfcsuf awGudkyJ udkifpJGvm
Civic Knowledge eJY ywfoufwJh aemufxyf wwfMuygw,f/ EkdifiHa&;em;vnfolawGtwGufu
tusdK;aus;Zl;wpfckuawmh EkdifiHom;awG[m jynfolY EkdifiHa&; wkdufyJGawG? debates awGudk Muufawmif
a&;&mudpö&yfawGrSm wufwuf<u<u pdwf0if pm;vmNyD; upm;yGJvdk jrifayr,fh em;rvnfolawGtwGufuawmh
EkdifiHawmf&JU csrSwfxm;wJh Vision eJY Objectives awGudk 'g[m rkefYvkyJGygyJ/ 'gaMumihf civic knowledge awG
yl;aygif;yg0if taumiftxnfazmfvmMuwm jzpfyg vlawGtMum;rSm ysHUESHYvmzkdYu tvGefta&;BuD;yg w,f/

72
Civic Knowledge &JU aemufxyftusdK;aus;
Zl;wpfckuawmh vGwfvyfpGm uJGjym;jcif;udk em;vnf
vufcHvmaprIyJ jzpfygw,f/ EkdifiHom;tcGihftvrf;eJY
EkdifiHom;vGwfvyfcGihfudk em;vnfolawG[m uJGJjym;jcm;
em;wJh vlrsdK;pkawGtMum; tjyeftvSef,kHMunfrIeJY em;
vnfrIudk wnfaqmufEkdifygw,f/ EkdifiHom;tcGihf
tvrf;eJY vlrsdK;a&;tcGihftvrf;awGudk uGJuJGjym;jym;
odjrifem;vnfNyD; tjiif;yGm;rIudk uGif;uGif;uGufuGuf
ajz&Sif;Ekdifygw,f/ EkdifiHom;tm;vkH;&JU ynma&;tqihf
twef;wkd;wuf jrifhrm;vmwmeJYtrQ todynmeJY
em;vnfEkdifpGrf; wkd;jrifhvmrIawG[m social centrality
tqifhtwef;awGtwGuf ae&mvkrIawGuae xGuf
ay:vmwJhqkd;usdK;awGudk ausmfvTm;ay;apEkdifygw,f/
civic knowledge [m EkdifiHa&;jzpfpOfawGudk aoao
csmcsmodjrifem;vnfNyD; rational manner eJY jyKrI aqmif
&Gufwwfvmatmif wGef;tm;ay;ygw,f/ 'gaMumihf
civic knowledge [m EkdifiHwpfEkdifiHtwGif;rSm rSDwif;
aexkdifwJh jynfolvlxk&JU EkdifiHa&;tjrif? tawG;tac:?
t,ltq? jyKrIaqmif&GufrIawGudk tusdK; oufa&mufrI
&Sdapw,fqkdwm xif &Sm;vSygw,f/
ed*kH;
ed*kH;csKyfqkd&&if civic education qdkwm wkdif;jynf
wpfOD;csif;&JU udk,hfMur®mukd,fzefwD;cGifhawG qkH;½IH;jcif;
wpfck&JU vlYtzJGUtpnf; tqifhtwef; jrifhrm;a&;? EdkifiH
jzpfapovkd EkdifiHwpfEkdifiH&JU tem*wfudkyg qkwf,kwf
a&;wnfNidrfrI&Sda&;? EkdifiHwpfEkdifiH&JU zHGU NzdK; wkd;wufa&;
ysufpD;apEkdifygw,f/ 'gaMumifhvJ EkdifiHtrsm;pkrSm ouf
awGtwGuf r&SdrjzpfvkdtyfcsufwpfckyJ jzpfygw,f/ usr
qkdif&mtpdk;&awGu OD;aqmifNyD; civic education
wkdY jrefrmEkdifiHtygt0if tmPm&Sifpepf xGef;um;wJh
qdkif&m rl0g'awGudk csrSwftaumiftxnfazmfaeMu
EkdifiHawGeJY 'Drkdua&pDpepftoGif ul;ajymif;qJ EkdifiHt
ygw,f/ tpdk;&awGu taumiftxnfazmfjcif;r&SdwJh
rsm;pkawG&JU zHGUNzdK;wkd;wufa&;udk aESmihfaES;aeapwJh
EkdifiHawGrSmvJ jynfolrSjynfolokdY todynm jyefvnf
taMumif;&if;awGxJrSm EkdifiHom;awG&JU EkdifiHa&;tod
jzefYjzL;ay;jcif; enf;vrf;udk tokH;jyKNyD; oufqkdif&m
ynmeJY tawG;tjrif tm;enf;rIawGuvJ taMumif;&if;
vltzJGUtpnf;awGtwGif;rSm vlxkynmay;jcif;awG jyK
wpfcktaeeJY yg0ifygw,f/ EkdifiHom; wpfa,muf[m
vkyfaeMuygaMumif; wifjyvkduf&ygw,f/n
udk,fydkiftusdK;pD;yGm;twGuf rdrdwdkY&JU &ydkifcGihf tcGihf
(jrefrmvlYtzJGUtpnf;twGif; civic knowledge rsm;
tvrf;awGeJY wkdif;jynfwpfckvkH;&JU trsdK;om; tusdK;
xGef;um;vmap&ef &nfoefvsuf)
pD;yGm;udk odjrifjcif;r&SdwJhtcg udk,fydkiftusdK;pD;yGm;eJY
cifrrrsKd;
trsdK;om;tusdK;pD;yGm;tMum;u csdefcGifvQmudkvnf;
b,fvdkrS xdef;n§dEkdifrSm r[kwfygbl;/ 'gawG[m vl

73
odef;Ekdif

aysmufqkH;oGm;wJh
oif½dk;ñTef;wrf;
tNrJpGwfpkdaeaom e,fajrjzpfojzihf ywf0ef;usifwpfcGifvkH;rSm pdrf;pdkvef;qef;vsuf/ yifv,fjyifBuD;udk trSD
jyKNyD; 0rf;pm&SmMu&&Smaom rdom;pkrsm;\ uav;rsm;twGuf ausmif;rsm;udk udk,fxludk,fxzGihfvSpfxm; Mujcif;jzpf
onf/2010ckESpfwGifrdk;OD;&moDwGifq&mtwwfoifynma&;oifwef;udkjrefrmEkdifiH\tpGeftzsm;e,fajrwpfckrSm
usif;yjyKvkyfcGihf&&SdcJhonf/ jrefrmjynfwGif; tajccHynm pmoifausmif;rsm;wGif ausmif;q&mwm0efudk ESpfaygif;
rsm;pGm xrf;aqmifcJhzl;olrsm; tygt0if touft&G,frsdK;pkH ausmif;q&m q&mrrsm; pkpkaygif; 60 OD;cefY wufa&muf
cJhMuonf/ uav;zHGYNzdK;rI ynm? ÓPf&nftaxGaxG pGrf;&nftrsdK;rsdK;? uav;A[kdjyKpmoifMum;enf;rsm;? tEk&o
ynma&;? oif½dk; ñTef;wrf;wpfpkHudk vkdtyfaeonfh ,if;a'owGif þuJhodkYaom oifwef;rsdK;? aqG;aEG;yJGrsdK; ,cifu
r&SdcJhao;yg/ odkYjzpfygí oifwef;enf;jyq&m? q&mrrsm;ESihf oifwef;ol? oifwef;om; ausmif;q&m q&mrrsm;
twGuf vGefpGmtm;& auseyfzG,f&m jzpfcJhygonf/ pkaygif;aqG;aEG; avhvmjcif;jzihf tm;vkH;twGuf ynma&;tawG;
tjrifopfrsm;? tusihftBuHopfrsm; &&SdcGihfudk zefwD;EkdifcJhMu onf/
aysmufqkH;oGm;wJh oif½dk;ñTef;wrf;
oifwef;\ ta&;BuD;aom tpdwftydkif;wpfckvnf;jzpf? a&&Snfvkyfief;pOfwpfcktaejzihfvnf; &Sdaernfh
oif½dk;ñTef;wrf;ynmacgif;pOfukd aqG;aEG;Mu&m0,f jrefrmhynma&;½Icif;rS aysmufqkH;oGm;cJhavaom acgif;pOf
wpfckudk &SmazGawGU&SdcJhMuawmh\/ us,fjyefYrQwaom oif½kd;ñTef;wrf;udk rnfodkYwnfaqmufMuygrnfenf;/
bufpkHynma&;[lonf tb,fenf;/ ynm? ynma&;? ausmif;ynma&;? rlvwef;ynma&; ponfwkdY\ t"dyÜg,f
wkdYudk zGifhqkdjcif;jzihf pwif aqG;aEG;&awmhonf/ tajccHynma&;\ &nfrSef;csufudk &Sif;vif;&awmh\/
bmom&yfrsm; zJGUpnf;ykHESifh 21 &mpktwGuf tajccHynmoif½dk;ñTef;wrf;zJGUpnf;rIudk aqG;aEG;MupOf oifwef;
enf;jyq&mrS trSwfrxif ar;cGef;wpfckudkaumufcgiifcg ar;jref;avonf/
]tck'Doifwef;udk wufa&mufvmMuwJh q&m? q&mrrsm;xJu jynfolYeDwdbmom&yfudk tajccHynm

74
ausmif;wufaewkef;u oif,lcJhzl;wJh q&m? q&mrrsm;
acwårwfwyf&yfay;Muyg} ]]bmom&yfBuD; wpfckvkH;udk
tm;vkH; w'*FrQ wdwfqdwfNidrfoufoGm;Muav
jzKwfypfvkdufMuwmaemf ../
onf/ awGa0pOf;pm;aeMuykHukd jrifvkduf&jyefonf/
xkdYaemuf toufBuD;BuD; q&m? q&mrBuD; 7 OD;cefY rsdK;quf 4 ckavmufawmif &SdaeNyD/
jznf;n§if;pGm rwfwyf&yfvmMuonf/ oifwef;q&m aemufydkif;ESpfawGrSmvnf;
taejzihf OD;aqmifaqG;aEG;aeolrS wpfcef;vkH;udk aphik
pGmokH;oyf Munfhrdonf/ q&m q&mr 60 OD;cefYrS touf jyefxnhfzkdYudk rpOf;pm;cJhMubl; ../
60 0ef;usifcefY 7 OD;omrwfwyfx&yfonf r[kwfyg tckxufxd jzKwfxm;Muwkef;/
vm;/ olwkdYrsufESmrsm;ay:wGif aqG;ajrhvGrf;qGwfaeMu
'g[m ynma&;qdkif&m &ufpufrIyg/
[ef&o Sd nf/ usef&Sdaeaom q&m q&mr 50 ausmfrSm rwf
wyf&yfjyol q&m q&mrBuD;wdkYudk ai;arm&if; wpkH wm0efrJhrIvnf; jzpfw,f.../}}
w&mudk udk,fpDpOf;pm;aeMuykH ay:vGifaeonf/ oif,lavhvmcGihf&&SdcJhwJh jynfolYeDwdbmom&yfeJY ywf
tcsdefvnf;aphawmhrnfjzpfojzihf oifwef;q&m oufvkdY reufjzefcg jyefvnfajymjyapcsifygw,f/ 'DaeY
rStm;vkH;udk þodkYqufajymcJhavonf/ awmh 'DavmufeJY &yfem;Mu&atmifyg/ tm;vkH; r*Fvmyg}
]xkdifaeMuwJh q&m q&mrsm;[m touft&G,f oifwef;aemufwpf&ufwGif oif½kd;ñTef;wrf;
tm;jzihf 20ausmf? 30ausmf? 40ausmf? 50ausmfawG t ynmtcsdefpvQifpjcif; q&mi,fwpfOD;rS pwifajymqkd
rsm;pkjzpfwm awGU&ygw,f/ tm;vkH;vnf;yJ jrefrmEkdifiH vkdufavonf/ þNrdKUav;wGif ocsFmq&mwpfql jzpf
ynma&;udk jzwfoef;cJhzl;olawGcsnf;jzpfw,f/ tck aom q&marmifcifaZmf jzpfonf/
awmhjzihf uHtm;avsmfpGm? uHaumif;pGmeJY 'Dae&mav;rSm ]raeYu q&mckdif;vkdufwJh tdrfpmudk pOf;pm;vkduf
ausmif;q&m q&mrrsm;taeeJY wm0efxrf;aqmifcGihf wm tajzvnf;r&bl;/ tdyfvdkYvnf; raysmfbl;/ pmawG
&&SdaeMuw,f/ 'DaeYawmh oifwef;csdefaphawmhrSmrdkY tdrf odyfroifcJh&awmh usaemfwkdY pmodyfrusufcJh&vdkY uH
pmtaeeJY ay;vdkufcsifygw,f/ xkdifaewJh q&m q&mr tawmfaumif;cJhw,fvkdYawmh pOf;pm;rdygw,f/}
rsm;taeeJY bmjzpfvkdYrsm; jynfolYeDwdbmom&yfukd tm;vkH;NyKH;pdpdjzpfukefMuonf/ rsufESmcsif;qkdif
tajccHynm ausmif;om;b0rSm oif,lavhvmcGihf r& wGif xkdifaeaom tptaemufoefonfh q&mr aruHh
&SdcJhMuwmvJqkdwm tajz&SmvmMuzdkYyg/} aumfrS q&marmifcifaZmfzufodkY vufndK;xkd;NyD; ajym
wD;wkd;aqG;aEG;oHrsm; ay:xGufvmcJh\/ oifwef; vdkufavonf/
enf;jyq&mr qufajymcJhonf/ ]q&mcifaZmf&JU tzkd; ydómcsdefeJYa&mif;pm;vkduf
]av;pm;xkdufwJh usaemfwkdY&JU 0g&ifhq&m? q&mr wm jynfolYeDwdpmtkyfukefoGm;vkdY usrwkdYacwfrSm quf
BuD;rsm;udkvnf; tultnDwpfck awmif;yg&ap/ usaemf roif&wm jzpfr,f/ tckvnf; olYtzdk;tusihftwkdif;yJ}
wkdYudk pmoifMum;ay;cJhwJhtwGuf aus;Zl;pum;qkdyg& wpfcef;vkH; w0g;0g; yJGusoGm;awmh\/
ap/ odkYaomfvnf;yJ usaemftygt0if 'Dcef;rxJrSm xdkif tNrJtwnfaewwfol q&m OD;vSaqmifrS rsuf
ae MuwJh ausmif;q&m? q&mrrsm;[m jynfolYeDwdbm rSefwpfcsufyihfNyD; awG;awG;qqajym\/ ]'g[m &uf
om&yfukd tajccHynmausmif;om;b0rSm oif,lavh pufrIyJvm; q&modef;Ekdif/ tNrJvkdvkd Mum;aecJh&wmu
vmcGihfr&&SdcJhwm aocsmw,f/ tJ'DtwGuf vGefcJhaom awmh bufpkHynma&;qkdvm;yJ/ usaemf raeYnu wpf
tESpf 40 ausmf wpfacwfwpfcgu q&m? q&mrBuD;rsm; nvkH;pOf;pm;w,f/ tcktouf 50 em;eD;aeNyD/ odkYay

75
vkH; odcsifaeMuygw,f}
jynfe,ftqifhrSm ynma&;rSL;vkyfcJhzl;ol touf
68 ESpfcefY&SdNyDjzpfwJh q&mBuD;EkdifynmrGefrS rwfwyf&yf
]]...uav;wkdif;? vlMuD;wkdif;? EkdifiHom;wkdif;&JU NyD; tm;vkH;jrifEkdifap&ef pmtkyfi,fwpftkyfudk ajr§mufjy
&ifbwfxJrSm ygoGm;zdkYvdktyfw,f/ vdkufonf/ oifwef;ol? oifwef;om;rsm;ESihf enf;jy
q&mrsm;rSm q&mBuD;udkifxm;onhf pmtkyfi,fudk pdwf
'Drdkua&pD ,Ofaus;rI ay:xGef;zdkY?
0ifwpm; armhMunhfaeMuonf/ ydefydefyg;yg; tNidrf;pm;
'Drdkua&pDpepf wnfaqmufzdkYqdkwm jrefrmhynma&;orm;BuD;qDrSm &ifzGihfajymjyp&m wpfck
tJ'D eDwdawG jynfhaewJh r[kwfwpfck tNrJyif &Sdaewwfavonf/
]t[rf; .. tm;vkH;udk av;pm;ygw,f/ usaemf
&ifbwfawGeJY jynfe,fynma&;rSL;vkyfcJhwJh ESpfawGwavQmufvkH;rSm
wnfaqmuf&rSm jzpfvdkYygyJ/...}} NrdKodyfxm;cJh&wJh t&mwpfckudk 'DuaeYawmh ajymjyyg
r,f/ 'g[m tajccHynmOD;pD;rSm aqG;aEG;cJhzl;wmvnf;
jzpfygw,f/pmoifcef;awGtxdjyefra&mufcJhwmuawmh
tefrwefrS 0rf;enf;p&myg/ tckusaemfudkifxm;wJh
r,fh tajccHynma&;uwnf;u r&vkdufwJh[m? roif
pmtkyfav;&JUemrnfu ]jynfolYeDwd} jzpfygw,f/ ESpf
cJh&wmeJY todynmcRwf,Gif;csufawGeJY &SifoefaewJh
aygif;rsm;pGm usaemfh&JUtdrfu pmtkyfaowåmav;rSm
ESpfawGudk ESarsmovkdyJAsm}
odrf;qnf;xm;cJhwmyg/ tESpf 50 eD;yg;&SdaeNyD/ usaemf
pdwfqwfonfh ausmif;q&m OD;wdwfu vufoD;
tajccHynmausmif;om;b0u oif,lcJh&wJh jyXmef;
vufarmif;wef;vsuf a'gowBuD; 0ifa&mufaqG;aEG;
pmtkyfav;vnf; jzpfw,f/ pmayAdrmefykHESdyfwkdufu
jyefonf/ ]bmom&yfBuD;wpfckvkH;udk jzKwfypfvkdufMu
1956 ckESpfrSm 'kwd,tBudrf xkwfxm;wJh[myg/ aemuf
wmaemf/ rsdK;quf 4 ckavmufawmif&SdaeNyD/ aemufydkif;
qkH; xkwfa0cJhwmvnf; jzpfr,f/ usaemfwkdYacwfwkef;u
ESpfawGrSmvnf; jyefxnhfzkdYudk rpOf;pm;cJhMubl;/ tck
owårwef;uae {um'órwef;txd avhvmcJh&
xufxdjzKwfxm;Muwkef;/ 'g[m ynma&;qkdif&m &uf
w,f/}
pufrIyg? wm0efrJhrIvnf; jzpfw,f/ tckawmh usaemfwkdY
xkdifNyD;ai;armaeolwkdYtMum; vIyfvIyf&Sm;&Sm;
u ausmif;q&mjyefvkyfMuayr,fhvnf; udk,furoif
jzpfoGm;Muonf/ uRwfpDuRwfpDjzihf aqG;aEG;oHtcsKdU
cJh&wJhtwGuf b,fvkdjyefoifay;EkdifrSmvJ/}
ay: xGufvmjyefonf/
tm;vkH;jyefNidrfusoGm;jyefavonf/ enf;jyq&m
]ausmif;q&mvkyfvmwm tESpf 20 eD;yg;awmif
jzpfolrS 0g&ifhq&m? q&mrBuD;rsm;zufodkYvSnfhNyD; aqG;
&SdaeygNyD/wpfcgrS'DpmtkyfudkrawGUcJhzl;bl;/}e,fajrwGif;
aEG;ay;&ef arwåm&yfcHonf/
&Sd ausmif;tm;vkH;\ vlrIa&;bmom&yfrSL;jzpfol q&m
]tckvkd tjrifawGudk wifjyay;wm aus;Zl;wif
ajrrS ajymvdkufjcif;jzpfonf/
ygw,f/ tajccHynma&;rSmuwnf;u jynfolYeDwdbm
]tJ'D jynfolYeDwdpmtkyfrSm bmawGa&;xm;ovJ
om&yfudk oif,lcGihf&&SdcJhMuwJh q&m q&mrBuD;rsm;rS t
odcsifygw,f/} wpfckckudk odcsifwkdif; rsdKodyfrxm;wwf
awGUtBuKHawGudk a0rQay;apcsifygw,f/ q&m q&mr
yJcsufjcif;ar;wwfol orkdif;q&mr a':rkd;oDwmjynfhrS
BuD;wkdY i,fpOf rlvwef;? tv,fwef;? txufwef;
odcsifaZmBuD;pGmESihf ar;jref;avawmhonf/ tm;vkH;rSm
ausmif;om;b0wkef;u ynma&;tajctaeudk tm;
vnf; odcsifaeMuonf r[kwfvm;/

76
][if .. tJ'Dacgif;pOfawG EkdifiHa&;acgif;pOfawGvdk
yJ/ ausmif;ol? ausmif;om;awGeYJ bmqkdifvkdYvJ/ ysif;p&m
BuD;awG/ bmjzpfvkdY oifcJh&wmvJ q&mBuD;/ ynma&;ESihf
EkdifiHa&;bmqkdifvkdYwkef;/}
ynma&;ESihf roufqkdifonfrsm;udk tcsdefukefcH
NyD; aqG;aEG;aeonf[k xifjrif,lxm;aom q&mr a':
eDeDrSonf;rcHEkdifonfhrsufESmxm;ESihfar;jref;vkdufonf/
cef;rxJrS tcsKdUrSm Za0Z0grsufESmxm;rsm;ESihf/ olwkdYjzwf
oef; vmcJhonfh ynma&;c&D;vrf;wGif wpfcgrS rMum;cJh
q&mBuD; EkdifynmrGefrS qufajymjyaecJhavonf/ bl;aom acgif;pOfrsm;jzpfaeívnf; oHo,pdwfwdkY &Sd
]pmrsufESm 140 eD;yg;&SdwJh 'Dpmtkyf[m tajccH onfrSm ay:vGifaeonf/ tcsKdUrSm pkd;&drfaMumifhMuaom
ynmtxufwef;qifhtwGuf jyXmef;cJhwmyg/ tcef; 13 rsufESmrsm;udk zkH;zdr&/ tcsKdUvnf; enf;jyq&mzufodkY
cef;yg&Sdygw,f/ tJ'Dtcef;acgif;pOfawGudk ajymjyay;yg uGufMunhfuGufMunfh vkyfaeMuonf/
r,f/ tNidrf;pm; txufwef;ausmif;tkyfq&mBuD; wpf
tcef;(1) jynfolYeDwd t"dyÜg,fESihf tajccHoabm OD;jzpfol OD;batmifrS rwfwyf&yfvkdufNyD; q&mBuD; Ekdif
tcef;(2) aygif;oif;qufqHrIESihf vlYtpnf;t½kH; ynmrGefxHrS &Sif;jycGifh awmif;cHvdkufonf/
tcef;(3) EkdifiHom;ESihf ol\t&nftcsif;rsm; ]q&mBuD; acwåem;ygcifAsm;/ usaemhfudk quf&Sif;
tcef;(4) EkdifiHom;ESihf qefYusifaom oabmw&m;rsm; jycGihfjyKapvkdygw,f/usaemfvnf;yJwpfoufvkH;NrdKodyf
tcef;(5) EkdifiHom;\ wm0ef0wå&m;rsm; cHpm;cJh&olyg/ w&m;0ifzGifhajymjycGihfvnf; r&SdcJhbl;/ tck
tcef;(6) EkdifiHom;\ tcGihfta&;rsm; awmh 'Dae&mav;rSm usaemfwdkYb0&JU qnf;qmcsdefrSm
tcef;(7) EkdifiHawmfESihf tpdk;& uHBuKHvkdY qkHqnf;Mu&wJh vkyfazmfudkifzuf ynma&;
tcef;(8) EkdifiHtpdk;&wkdY wm0efrsm; orm;i,frsm;udk tjrif&Sif;jycGihf jyKapcsifygw,f/}
tcef;(9) EkdifiHawmf\ tajccHrIrsm; tm;vkH;rS q&mBuD; OD;batmifqufajymrnfh
tcef;(10) EkdifiHawmf zJGUpnf;ykH pum;wkdYudk apmifharQmfaeMuonf/ jznf;n§if;csdKompGm
tcef;(11) EkdifiHawmfor®wESihf ygvDref ajymqkdwwfonfh q&mBuD;rSm wpfNrdKUvkH;u av;pm;&ol
tcef;(12) jynfaxmifpktpdk;& wpfOD;vnf; jzpfonf/ ESpfaygif; 40 eD;yg; ynma&;
tcef;(13) vGwfvyfa&; aMujimpmwrf; 0efxrf;b0udk jzwfoef;cJhol yDopGm ynma&;tay:
'Dacgif;pOfawGudk usaemfwkdY taotcsm zwf½I oHa,mZOf BuD;vGef;vSonf/
avhvmNyD; pmoifcef;awGrSm aqG;aEG;cGihfvnf; &&Sdyg ]wu,fawmh jynfolYeDwdbmom&yfeJY 'Dacgif;pOf
w,f/ tJ'Dacwfu EkdifiHa&;eJYvnf; qufpyfNyD;awmh pm awG[m odyfudkta&;BuD;vGef;ygw,f/ ynma&;eJY EkdifiH
oifcef;wGif;rSm aqG;aEG;Muao;w,f/ Oyrm zJGUpnf;ykHu a&;[m cJGjcm;z,fxkwfxm;vkdY r&ygbl;/ ynma&;onf
rrQwao;wmawG? bufvkdufxm;wmawG? aemufNyD; yifvQif EkdifiHa&;jzpfovkd? EkdifiHa&;[mvnf; ynma&;
awmh wkdif;&if;om;awG&JUcHpm;csufawG? 'gawGudk txuf ESihfwefqmqifEkdifrSomvQifwifhw,fygw,f/av;euf
wef;tqihf pmoifcef;awGrSm aqG;aEG;zvS,fMuw,f/ rIudk &&SdEkdifygw,f/ odoifhodtyfaom acgif;pOfrsm;jzpf
rwlwJhtjrifawGudkvnf; wav;wpm; em;axmifMu& vdkY jynfolYeDwdbmom&yfukd oif,lzl;rSomvQif EkdifiH
w,f/} om;jzpf&usdK;eyfygr,f/ touf&Sifaexkdif&usdK;eyfyg

77
w,f/ omrmefod½kHrQeJYvnf; rvkHavmufao;jyefbl;/ ][kwfuJh yg/ ajymjyygr,f/ EkdifiH&JUrSefuefwJh zGJUpnf;
vufawGUb0xJrSm jyefvnftokH;cszkdYvnf; avhvmcJh rIudkodzkdY vdktyfw,f/ yuwdt&Sdw&m;awGudk em;vnf
Muw,f/ynm&SBd u;D awGred q Yf cdk w
Jh ,f/olt
Y vkt
d avQmuf xm;Mu&r,f/ tJ'geJYvnf; rNyD;ao;bl;/ aqG;aEG;ajym
awmh vli,fawG[m EkdifiHhom;aumif;awG jzpfrvmEkdif qdkEkdifwJh EkdifiHom;awGjzpfvmzdkY? av;pm;pGm em;axmif
bl;wJh/ avhusihfoifMum;ay;rSom? todynmESifhtusihf wwfwJholawGjzpfvmzkdYu vkdtyfjyefw,f/ tJ'grSom
tBuHwkdYudk &&Sdr,f/ wm0efodr,f? tcGihfta&;wkdY? &ydkif tusdK;&SdwJh aqG;aEG;0dkif;jzpfr,f/ tusdK;&SdwJh vkyf&yf&vm
cGifhwkdYudk av;pm;vkdufemr,f/ rdrdeJYolwpfyg; tusdK;udk r,f/ pkaygif;vkyfaqmifEkdifr,f/}
rQwpGm o,fydk;vdkr,f/ &yfusdK;&GmusdK;? wkdif;usdK;jynfjyK ]'Dynm&yfudk roif,lcJh&ayr,fhvnf; usrwdkY
vkyf&yfawGtay:rSmwefzkd;xm;Ekdifr,f/yg0ifaqmif&Guf tckvkd pkaygif;NyD; vkyfaqmifEkdifMuwmyJ r[kwfvm;
vdkpdwfjzpfay:r,f/ wenf;tm;jzihfvnf; EkdifiHom; ynm q&mrBuD;} oifwef;olwpfOD;jzpfol q&mr oJEk0g
a&;vkdYac:qkdMuwJh 'Dynm&yfukd oifMum;xm;rSomvQif atmif rS ar;jref;jyefonf/ toHwcsKdUay:xGuf vmjyef
av;eufwJh? wefzkd;&SdwJh? todynm&SdwJh EkdifiHom;awG onf/ rsufESmtcsKdUrSm NyKH;ppESihf/
jzpfvmMur,f/} oifwef;enf;jyq&mav;rSm e,fajraemufcHudk
]bmjzpfvkdY tajccHynma&;rSmuwnf;u avh BudKwifavhvmxm;ojzihf odxm;ESihfonf/ ausmif;pkpk
usihfoifMum;ay;&rSmvJ/ tjcm;oif,lp&mawGu wpf aygif;q,f*Pef;rQom&Sdonfh þNrdKUav;wGif ausmif;
ykHwpfyifBuD;/ vuf&Sdoif½dk;udkwif renf;ukefatmif wkdYudk rpkpnf;Ekdifao;/ ynma&;acgif;aqmif q&m q&mr
oifay;ae&w,f/}q&moD[rS txGefYwufar;jref; rsm;tcsif;csif;yifvQif rsufESmcsif;qkdifNyD; aqG;aEG;
vmonf/ ajymqkd&ef 0efav;aeMuqJ/ pnf;vkH;nDñGwfrIqkdonf
jrefrmEkdifiHpmppftzJGUwGif wm0efxrf;aqmifcJhzl; udk rwnfaqmufwwfMuao;/ xkdYtwGuf pkaygif;NyD;
ol tNidrf;pm;q&mrBuD; a':wifwif0if;rS ajzMum;ay;
&ef oifwef;enf;jy q&mav;u arwåm&yfcHvkdufonf/
q&mrBuD;rS x&yfvkdufNyD; MunfvifcefYnm;aom rsuf
ESmwGif tNyKH;yef;qifí ajzMum;ay;cJhonf/
]i,f&G,fEkysKdwJh pdwfESvkH;awGudkomvQif ykHazmf ]]...olYtvdktavsmufawmh
xkqpf&wm vG,fulygw,f/ za,mif;om;av;awGvdk vli,fawG[m
vkdvm;tyfwJh pdwftajccH,Ofaus;rIudk avhusihfay;&
vG,fw,f/BuD;rSqkdodyfcufoGm;NyD/jynfolYeDwdynm&yf EkdifiHhom;aumif;awG
[m b0xJudk a&mufzkdYvdktyfw,f/ uav;wkdif;? vlBuD; jzpfrvmEdkifbl;wJh/
wkdif;? EkdifiHom;wkdif;&JU &ifbwfxJrSm ygoGm;zkdYvdktyfw,f/
avhusihfoifMum;ay;rSom?
'Drkdua&pD,Ofaus;rIay:xGef;zkdY? 'Drdkua&pDpepf wnf
aqmufzkdYqkdwm tJ'DeDwdawGjynfhaewJh &ifbwfawGeJY todynmESihf
wnfaqmuf&rSmjzpfvkdYygyJ/} tusihftMuHawGudk &&Sdr,f/
]q&mrBuD; Oyrmav;wpfckavmufay;yg} q&m
rBuD;rSm Oyrm? Oyar,swdkYjzihf pum;ajymaumif;ol jzpf wm0efodr,f/}}
onfudk odxm;onfh wynfha[mif;wpfOD;jzpfol q&mr
a':vif;vif;jzLrS awmif;qkdvdkufonf/

78
vkyfaqmifEkdifMuonf[k a':oJEk0gatmifrS ajymonf ol\ xkdif;EkdifiH ynma&; tawGUtBuKHwkdYudk a0rQay;
ukd tm;vkH;u vufrcHonfhoabmjzifh NyKH;ppjzpfMujcif; onf/ ],Ofaus;rI? pm&dwåeYJ tkyfcsKyfa&;udk odzkdY&,f? pD;
yif/ olrudk,fwkdifvnf; usefolrsm;udkMunfhNyD; cpfueJ yGm;a&;tajccHudk odzkdYtwGufudk rlvwef;uwnf;u
toHxGufatmif &,farmrdvdkufonf/ olrajymwm oif½kd;ñTef;wrf;eJY pepfwuswnfaqmufxm;w,f/ 4
avmBuD;oGm;onfukd aemifw&csifcsif/ q&m? q&mr ESpfwpfBudrf oif½dk;ñTef;wrf;udk ajymif;wkdif;vnf; rGrf;rH
trsm;pkrSm jynfolYeDwdukd roif,lcJhMu&ojzihf olrwkdY w,f/ jyifqifjznhfpGufMuw,f/ pepfawGudk avhvmcGifh
e,fajrwGif; pnf;vkH;nDñGwfrIudk rwnfaqmufEkdifjcif; &&Sdw,f/}
jzpfwef&monf[lívnf; qufvufawG;awmaeawmh tdE´d,EkdifiHESihf tjcm;aom 'Drkdua&pDwkdif;jynf
onf/ rsm;\ oif½kd;ñTef;wrf;wkdYudk avhvmxm;ol q&mBuD;
tNidrf;pm;jynfe,fynma&;rSL; q&mBuD; Ekdifynm OD;aZmfrif;rS 0ifaqG;aEG;jyefonf/
rGefrS twGif;pmrsufESmtcsKdUudk vSefjy&if; xyfrH0ifa&muf ]'Drkdua&pDwkdif;jynfwkdif;rSm wlnDwJhtcsuf wpf
aqG;aEG;onf/ ck&Sdw,f/ olwdkYynma&;[m 'Drkdua&pDpepf&SifoefEkdifzkdY
]jynfolYeDwdbmom&yf[m wkdif;oljynfom;wpf udk t"duxm; jyifqifay;wmyg/ wuf<uwJhEkdifiHom;
OD;taeeJY wkdif;oljynfom;aumif;jzpfvmzkdY&m EkdifiHa&;? jzpfvmzkdYudk arQmfvifhMuw,f/ 'grSvnf; &yf&GmtusdK;udk
tkyfcsKyfa&;? pD;yGm;a&;pepfpwJh[mawGrSm wwfodvdr®m wm0ef,lvkdpdwfeJY wufwuf<u<u o,fydk;Mur,fav/
atmif tkwfjrpfcsay;aom t"dyÜg,f&Sdygw,f/ rwlnDwJh aemufNyD;awmh tcGihfta&;udk odem;vnfNyD; udk,fcsif;
EkdifiHa&;pepfawGtaMumif; Oyrm . t&if;&Sifpepf? uGef pmw&m;xm;wwfzkdY oifay;Muw,f/ twef;BuD;vm
jrLepfpepf? qkd&S,fvpfpepfeJY rl0g'awGudk odem;vnf wJhtcgrSmawmh vGefcJhwJh tESpf 50 u jrefrmjynfrSm okH;
vmr,f/ tkyfcsKyfa&;pepftrsdK;rsdK;taMumif;? a'oEÅ& cJhzl;wJhjynfolYeDwd(txufwef;qifh)bmom&yfrSmygwJh
tkyfcsKyfa&;wkdYudk odjrifvmr,f/ a[m'DrSm pmrsufESm taMumif;t&mawGudk us,fus,fjyefYjyefY oifMum;ay;
13 rSm pmoifcef;wGif; avhusihf&ef ar;cGef;awGxJu Muwmayhg/}
eHygwf 8 ar;cGef;udk zwfjyygr,f/ ]'Drkdua&pD\ vkyfief; tawGUtBuKH&Sdol 0g&ifhq&m? q&mrBuD;rsm;\
atmifjrifrIonf jynfol? jynfom;rsm;\ todw&m;ESihf jzwfoef;rIudk avhvmcGihf&&SdonfrSm wefzkd;rjzwfEkdifyg/
tvkyfw&m;rsm;tay:wGif wnf&Sd\} qkdaom pum;\ odkYaomf aeYvnfpmokH;aqmif&ef tcsdefusavNyD/ enf;
trSeftrSm;udk a0zefjyyg - qkdNyD;ygw,f/ tJ'Dvkd ar;cGef; jyq&mrS EIwfqufNyD; wef;jzKwfaomfjim;vnf; aqG;aEG;
rsdK;udk 0dkif;0ef;aqG;aEG;Mu&w,f/} yJGu r&yfwefYEkdifao;/ aeYvnfpmpm;okH;&if; tkyfpki,f
]rlvwef;uwnf;u oifay;vkdY r&bl;vm; rsm;tvkduf qufvufaqG;aEG;vdkY aeMujyefygonf/
q&mBuD;} ocsFmq&m OD;cifaZmfrS ar;jref;jyefonf/ ynma&;orm;rsm;\ þuJhokdY aqG;aEG;ajymqkdrI
q&mBuD;rS udk,fudkudkif;ñTwfvkdufNyD; ]odyfudk rsm;? yGihfvif;vGwfvyfaom pdwfxm;rsm;jzifh pkpnf;nD
aumif;wJh ar;cGef;yg/ ynma&;&JU tqihfwkdif;rSmudk oifh nmrIrsm;rSwqifh jrefrmhynma&;½Icif;rS aysmufuG,fcJh
awmfudkufnDwJhykHpHeYJ avhusihfay;Mu&w,f/ rlvwef; &avaom ]jynfolYeDwd? EkdifiHom;ynma&;} bmom&yf
rSmuwnf;uudk jynfolYeDwdbmom&yf[mpwifygw,f/ BuD;udk pmoifcef;rsm;twGif; jyefvnftoufoGif;ay;
uav;i,fawGudk qufqHa&;? tajymtqdk? trlt,m Ekdifrnf[k ,kHMunfarQmfvihfvsufvnf; &SdaeMuav
avhusihfoifMum;ay;wmuae pwif&ygw,f}[k &Sif;jy onf/n
\/ odef;Ekdif
oifwef;udk pDpOfolwpfOD;jzpfol tmusefqGefrS

79
Civic Education
eJY
 jrefrm hEkdifiHa&;
arNidrf;

EkdifiHwpfEkdifiHtaeeJY zHGU NzdK;wkd;wufzkdYqkd&if tkyfcsKyfol EkdifiHOD;aqmifawGomru tkyfcsKyfol EkdifiH


om;awGudk,fwkdif? EdkifiHBuD;om;yDowJh tawGUtBuKH tMum;tjrifeJY todÓPfynmawG&SdzdkY vkdtyfyg
w,f/ tJ'DtwGuf EkdifiHom;awGrSm EkdifiHBuD;om;qkdwmbmvJ .../ EkdifiHBuD;om;jzpfatmif b,fvdkaexkdif
usihfBuH&rSmvJ .. qkdwmawGudk odxm;em;vnfxm;zdkY vdkygw,f/ 'grSvnf; vlom;tcsif;csif; pmemiJhn§mrI
awGxm;zkdY? udk,fhNrdKUudk,fh&Gmudk umuG,fapmihfa&SmufzkdY? udk,fhtcGifhta&;udk w&m;enf;vrf;us awmif;qkd
,lwwfzkdY? olwyg;tcGihfta&;awGudk av;pm;vkdufemwwfzkdY qkdwmawGudk odem;vnfMurSm jzpfygw,f/
tJvdkodrS em;vnfrSvnf; Nidrf;csrf;om,mwJh vlYabmifudk xlaxmifEkdifrSm jzpfygw,f/
'gaMumifhrkdYvnf; urÇmhEkdifiHBuD;awG[m olwkdY&JU EkdifiHom;awGudk EkdifiHBuD;om;yDozkdYtwGuf uav;
t&G,fi,fpOfuwnf;u ausmif;ynma&;xJrSm EkdifiHhta&;t&mawG? EkdifiHom;wpfa,muf&JU wm0efeJY
udk,fusihfw&m;qkdif&mawGudk Civic and Moral qkdwJh bmom&yfwpfcktjzpf twef;tqihfqifhrSm pepf
wusjyXmef;NyD; oifMum;avhusihfay;wm awGU&ygw,f/ 'g[mtem*wfurÇmrSm Nidrf;csrf;a&;xGef;um;apzkdY
OD;wnfwJhynma&;yJ jzpfygw,f/
wu,fawmh jrefrmEkdifiHrSmvnf; ÓPfynmtajrmftjrifBuD;vSwJhtwGufaMumihf tmPmydkifawG
u aMujimaewJh ckvkdtcsdefxdatmif wpfydkif;wpfpavmufawmif oif,lcGihfr&ao;wJh oifcef;pmawGyJ
jzpfygw,f/ 'Dae&mrSm taMumif;wkdufqkdifvkdY paumhwvefu ausmif;om;awG&JU tcGihfta&;udk xnhf
ajymjycsifygw,f/ 'guvnf; jynfytajcpkduf ynma&; ynm&Sif a'gufwmodef;vGif&JU ynma&;c&D;pOf
tawGUtBuKHjzpfygw,f/
paumhwvefu ausmif;awGrSm rlvwef;uav;awGudk ]BuD;vm&if bmjzpfcsifovJ}qkdwJh acgif;
pOfeJY pmpDpmukH;a&;apygw,f/ tJ'DtcgrSm touf 9 ESpft&G,f ausmif;oluav;wpfa,mufu ygvDref
trwfjzpfcsifw,fvkdY a&;cJhygw,f/ jzpfcsif&wJh taMumif;uawmh wkdif;jynfudkjyKjyifajymif;vJcsifvkdY vkdY

80
wef;tqihfav;rSmawmifrSyJ tHhMop&maumif;avmuf
atmif A[kokw&SdNyD; udk,fcsif;pmwwfwJh pdwfrsdK;vnf;
&SdaeMuw,fvkdY a'gufwmodef;vGifuyJ ajymjycJhygw,f/
'gawG[macwfrDwd;k wufNyD;vGwv f yfyGiv hf if;wJh
ynma&;pepfudk cHpm;cGihf&wJh tusdK;qufyJ jzpfygw,f/
jrefrmEkdifiHu ausmif;om;awGtwGuf tvSrf;a0;aewJh
wkdif;jynfta&;udpöawG[m wu,fawmh ausmif;om;
awGtwGuf? 'Drkdua&pDEkdifiH xlaxmifEkdifa&;twGuf t
a&;ygvSwJh A[kokw oifcef;pmawGygyJ/ txl;ojzifh
vGwfvyfcGihfawG qkH;½IH;aewJh jrefrmEkdifiHrSm 'Dvkdoifcef;
pmrsdK;awGudk ausmif;ynma&;xJrSm tjrefqkH;oif,l
cGihf? oifMum;cGihf&zkdY ta&;wBuD; vkdtyfaeNyD jzpfygw,f/

ynma&;eJYEkdifiHa&;
qkdygw,f/ aemufawmh tJ'Dausmif;oluav;udk
txufwef;ausmif;om;t&G,f[m touf 13
ausmif;tkyf q&mBuD;u ygvDrefxJudk avhvmoltaeeJY
ESpfausmfNyD;t&G,frkdY avmu0ef;usifqkdif&m ta&;t&m
ac:oGm;NyD; ygvDreftrwfawGeJY awGUcGifhpum;ajymcGihf
awGudk oif,lem;vnfEkdifNyD jzpfygw,f/ 'gaMumifh t
ay;cJhygw,f/ ausmif;olav;udk,fwkdifuvnf; ygvDref
xufwef;tqihfrSmawmh Civic Education udk tqifh
xJu trwfawG&JUa&SU? pifjrifhay:rSm olYtaeeJY ygvDref
jr§ifhNyD; oifMum;ay;&awmhrSmyg/ 'gaMumifh a&S;jrefrmrif;
trwfjzpfcsif&wJhtaMumif;udk &Sif;vif;ajymjyygw,f/
awGvufxufupNyD; acwftvdkuf jynfoljynfom;
tJovdkyJ w&m;olBuD;jzpfcsifwJholudk w&m;cGifxJ? *Dw
awG&JU wm0efawGudk ajymjyay;zkdYvdkygw,f/ NyD;awmh tkyf
rSL;jzpfcsifwJholudk *Dwausmif;xJ ac:oGm;NyD; avhvm
csKyfa&;pepf trsdK;rsdK;udk ordkif;eJYcsDNyD; &Sif;vif;ajymjy&yg
cGihfay;wJh tpDtpOfrsdK;awG &Sdygw,f/ 'gaMumifh uav;
r,f/ Oyrm - ckvdktcsdefrSmqkd&if 'Drdkua&pDpepf&JU orkdif;
awG[m tjrifus,fNyD; tawG;tac:ÓPf&nft&mrSm
aMumif;eJY aumif;usdK;? qkd;jypfawGudk pepfwusajymjy&
odyfaumif;Muw,fvkdY a'gufwmodef;vGifu oludk,f
rSmjzpfygw,f/ tJvdkyJ wygwnf;rSm jynfolvlxk&UJ 0wå
wkdif awGUcJhwJh tawGUtBuKHudk ajymjycJhwm jzpfygw,f/
&m;awGeYJ tcGihfta&;awGudkyg tus,fw0Hh &Sif;vif;
tJ'Dtjyif rlvwef;ausmif;wpfausmif;rSmawmh
oifMum;ay;&ygr,f/ NyD;awmh tcktcsdefrSmqkd&ifawmh
a'gufwmodef;vGif a&mufoGm;csdefrSm ausmif;om;u
acwf&JUawmif;qkdcsufjzpfwJh 'Drdkua&pDEkdifiH&JU t*Fg&yf
av;i,frsm;u a&T0ga&mifeJYteDa&mif ydk;zJwHqdyfav;
awGeJY zuf'&,fjynfaxmifpk&JU oabmobm0awGudk
awGeJY BudKqkdcJhygw,f/ tJ'DzJjym;av;awGukd b,folu
xnhfoifay;zkdY vdkygw,f/
rSrckdif;apbJ? rvIHUaqmfygbJeJY uav;awGudk,fwkdifu
txufwef;tqifhynma&;[m EkdifiHwpfckudk
vkyfcJhwmjzpfNyD; jrefrmEkdifiHu Nidrf;csrf;pGm arwåmykdYvrf;
wnfaxmifzkdY? wkd;wufzHGUNzdK;atmifvkyfzkdYawGtwGuf w
avQmufwJh oHCmawmfrsm;eJY jynfolvlxktay: tmPm
u,fhudk tokH;0ifwJhacgif;aqmifavmif;awGudk aocsm
ydkifawGu owfjzwfcJhwmudk owif;awGrSm jrif&Mum;&
ysdK;axmif&awmhr,fh ta&;BuD;wJh tqifhwpfqifhyJ jzpf
wJhtwGuf 0rf;enf;jcif;txdrf;trSwftaeeJY vkyfcJhwm
ygw,f/ 'gaMumihf txufwef;ausmif;om;rsm;[m Ekdif
vkdY uav;awGu ajymjycJhygw,f/ uav;awG[m rlv
iH tkyfcsKyfykHutp ta&;ygwJh u@awGudk aoaocsm

81
csmodzkdY vdkaeNyDjzpfygw,f/ 'gaMumifh txufwef;tqihf
Civic Education oif½kd;xJrSmqkd&if EkdifiHawmf\wm0ef
0wå&m;rsm;qkdNyD;awmh EkdifiHtpkd;&awGu jynfolvlxk
twGuf jznhfqnf;aqmif&Gufay;&r,fh ta&;t&mawG
udk xnhfay;&ygr,f/ tJovdkyJ jynfolvlxka&m tpdk;&
awGyg wef;wlvkdufem&r,fh tkyfcsKyfa&;Oya'awGudk
vnf; oif½kd;xJrSm xnhfay;zkdYvkdygw,f/ 'grSyJ tpdk;&a&m
jynfolvlxk[m Good Citizen awG jzpfvmrSmyg/
'gaMumihf txufwef;ausmif;om;awG taeeJY
aemufxyfoif,loifhwJh oifcef;pmawGuawmh tkyf
csKyfoltpdk;&awGeJY oufqkdifwJh tcsuftvufawGyJ ]]ausmif;oluav;udk
jzpfygw,f/ tpdk;&qkdwm bmvJqkdwJh t"dyÜg,fuaepNyD;
'Drkdua&pDtpdk;&eJY tmPm&Siftpdk;&qkdNyD; tMurf;zsif;
ausmif;tkyfq&mBuD;u
tm;jzihf ESpfrsdK;ESpfpm;&Sdwmudk oifMum;ay;&ygr,f/ w ygvDrefxJudk
qufwnf;yJ 'Drkdua&pDpepf&JU tkyfcsKyfykHeJY tmPm&Sif avhvmoltaeeJY
pepf&JU tkyfcsKyfykHawGudkvnf; urÇmw0Srf;u tjzpft
ysufawG? orkdif;tcsuftvufawGeJY,SOfNyD; pepfwus ac:oGm;NyD; ..
oifay;&rSm jzpfygw,f/ 'grSyJ ausmif;om;awGudk,fwkdif ygvDreftrwfawGeJY
csdefxkd;EdIif;,SOfNyD; okH;oyfa&G;cs,fEkdifrSmyg/
tJ'Doifcef;pmawGeJY qufpyfNyD;awmhrSyJ a&G;
awGUcGihf pum;ajymcGihf
aumufyJGpepftaMumif;? rJay;ydkifcGihftaMumif;? zuf' ay;cJhygw,f/
&,ftpdk;&ykHpHeJY w&m;Oya'u@udkvnf; oif½kd;awG ausmif;olav;udk,fwkdifuvnf;
xJrSm xnhf&ygr,f/ 'gawG[m vli,fawGtaeeJY rjzpf
rae&ifqkdif&r,fh EkdifiHhta&;t&mawGudk &if;ESD;uRrf;0if ygvDrefxJu
aeatmifavhusiafh y;wmyJ jzpfygw,f/'grv S nf;t&G,f trwfawG&JUa&SU
a&mufvkdY udk,fwkdifEkdifiHta&;awGrSm 0ifa&mufaqmif
&Guf&wJhtcsdefrSmawmhtm;vkH;udkem;vnfaeNyD;om;jzpf
pifjrifhay:rSm ....}}
wJhtwGuf aoaocsmcsm okH;oyfaqmif&GufEkdifrSm jzpf
ygw,f/
aemufxyfta&;ygwJh oifcef;pmawGuawmh udk
vdkeDpepftaMumif;? EkdifiHcsJUxGifjcif; taMumif;awGeJY
vGwfvyfa&;taMumif;awGyJ jzpfygw,f/ vGwfvyfa&;
rSyJ vGwfvyfpGmudk;uG,f,kHMunfcGihf? vGwfvyfpGm ajymqkd
a&;om;cGihfawGeJY oufqkdifwJh jynfolYvGwfvyfa&;
(Civic Liberty)? NyD;awmh vGwfvyfpGmrJay;cGihf? wef;wl
&mxl;xrf;aqmifcGihfawGvdk EkdifiHa&;t&vGwfvyfa&;

82
(Political Liberty)eJY olwyg;vufatmufcHr[kwfwJh aumif;rGefrI[m tkyfcsKyfolawG&JU t&nftaoG;ay:rl
trsdK;om;vGwfvyfa&; (National Liberty)vdkY &Sdwm wnfovkd EkdifiHom;awG&JU EkdifiHa&;todÓPfynm <u,f
awGudk ausmif;om;awGtaeeJY tao;pdwfodxm;zkdY vdk 0zHGUNzdK;rItay:rSmvnf; trsm;BuD; rlwnfaeygw,f/ tJ'D
ygw,f/ 'grSyJ udk,fhEkdifiHrSm vkH;0jynfhpkHwJh vGwfvyfa&; twGuf EkdifiHom;awGudk EkdifiHa&; todynmay;zkdY
rsdK;&ae&UJvm;? r&aebl;vm;qkdwmudkyg pmoifom; vl twGuf pmoifcef;awGuae BudK;pm;Mu&rSm jzpfygw,f/
i,fawG w&m;enf;vrf;usus odjrifwwfvmrSm jzpfyg wu,fawmh Civic Education [m udk,fusihf
w,f/ w&m;aumif;rGefa&;udk OD;wnfwJh oifcef;pmawGjzpfzkdY
tckajymjyoGm;wJh oif½kd;awGudk jrefrmEkdifiHynm vkdwmrkdY Civic Education xJrSm bmoma&;oifcef;pm
a&;twGuf ukvor*¾ taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf awGudkyg xnhfoGif;oifMum;oihfw,fvkdYvnf; OD;oefY
a[mif; OD;oefYutBuHjyKcJhwm jzpfygw,f/ 'gayrJY u ajymxm;ygw,f/ vufvSrf;rDorQ bmoma&;awGudk
oif½kd;awG[m 'Drkdua&pDynma&; wnfaqmufaeNyDvkdY ausmif;om;wkdif; rjzpfraeoif,lMu&wJhtwGuf? pdwf
EkdifiH&JUpnf;vkH;nDñGwfrIudk xdcdkufvmapEkdifygw,f/ tJ ESvkH; El;nHhodrfarGUa&;eJY udk,fcsif;pmpdwfudk tm;ay;ap
'Dtjyif tpdk;&[mvnf; oufwrf;r&SnfwmrkdYvdkY EkdifiH EkdifNyD; bmoma&;wkdif;udk av;pm;wwfoGm;aprSm jzpfyg
ta&;udpöawGudk wqufwpyfwnf; aqmif&Guf&wm w,f/ 'g[mvnf; pmoifom;awGudk y#dyu©pdwfawG
rsdK;r[kwfwJhtwGuf EkdifiHzHGUNzdK;wkd;wufa&;udk aESmifhaES; avsmhenf;apzkdYjzpfw,fvdkY qkdygw,f/
MuefYMumrIjzpfapEkdifygw,f/ aemufwpfcsufuawmh OD;oefY&JU jynfa&;jynf&m bmom&yftjzpf vrf;
a&G;aumufyJGtwGuf aiGtajrmuftjrm; okH;MuwmrdkYvkdY ñTefxm;whJ oifcef;pmawG[m wpfcsdefrSm EkdifiHudk
EkdifiHpD;yGm;a&;udk xdcdkufapEkdifwmyJ jzpfygw,f/ tJ'D OD;aqmifMu&r,fh vli,f pmoifom;awGtwGuf
tcsufawGuawmh 'Drkdua&pDpepf&JU tm;enf;csufawG wu,fvkdtyfwJh oifcef;pmawGyJ jzpfygw,f/ 1940
vdkY OD;oefYu ajymcJhygw,f/ ESpfrsm;&JU tapm ydkif;umvawGuwnf;u OD;oefY
*smreDEkdifiH? bmvifNrdKUu bma[mhzf (Berghof) wifjycJhwJh tBuHay; csufawG[m ESpfaygif; 60 ausmfcJhwJh
okawoeXmeu 'g½dkufwmjzpfwJh a'gufwma';Apfb txd jrefrmjynfrSm taumiftxnfazmfcGifh r&Mu
vGef;zD; (Dr. David Bloomfield) uawmh ]'Drkdua&pD ao;wmudkvnf; awGUEkdifygw,f/ wu,fawmh
pepf[m acwftqufquf &SmazGusihfokH;cJhMuwJh EkdifiH 'g[mvnf; tmPm&Sif pepfBuD;pdk;rIaMumihfom jzpfyg
a&;pepfqkd;awGxJrSmawmh toufomqkH;pepfwpfck w,f/ 'gaMumifh tem*wfrSm w&m;rQwNyD; awmfrSefwJh?
jzpfw,f}vdkY ol&JU &ifMum;apha&; (Reconciliation) ,Ofaus;wJh tpdk;&udk &a&;twGuf ausmif;oifcef;pm
qkdif &mpmwef;wpfapmifxJrSm qkdxm;ygw,f/ 'g rSm civic education bmom&yfudk pepfwus
aMumihfyJ avmavmq,f 2007 ckESpfxdvnf; urÇmhEkdif oifMum;cGihf&a&;[m ta&;BuD;wJh vdktyfcsufwpf&yf
iH trsm;pk[m vlYtcGifhta&;udk OD;pm;ay;wJh 'Drdkua&pD jzpfw,fqkdwmudk ukvor*¾twGif; a&;rSL;csKyfa[mif;
pepfudk tokH;jyKaeMuwm awGU&ygw,f/ jrefrmEkdifiH&JU OD;oefY&JU tBuHjyK aqmif;yg;uwqifh aqG;aEG; wifjy
rsufarSmufacwf taetxm;eJY a0zefokH;oyf Munfhr,f vkduf&ygw,f/n
qkd&ifvnf; tmPm&Sifpepf atmufuae ½kef;xGufEkdif arNidrf;
zkdY? ½kef;xGufwwfzkdYtwGufawmh 'Drkdua&pDpepf[m (20.11.2007)
avhvmoif,loifhwJh? a0zefokH;oyfNyD; usihfokH;oihfwJh
EkdifiHa&;pepf wpf&yfjzpfw,fvkdY qdkEkdifygw,f/
wu,fawmh EkdifiHwpfEkdifiH&JU tkyfcsKyfa&; ,EÅ&m;

83


U Thant Secretary-General United Nations
(1961-1971)

1/ jynfa&;jynf&m oifMum;&jcif;\ &nf&G,fcsuf


EdkfifiHtoD;oD;&Sd ynmoifMum;enf;wkdYu avhvm vdkufpm;ol yk*¾dKvfBuD;rsm;onf ausmif;rsm;ü cav;oli,fwdkY
tm; ynmoifMum;a&;ESihf ywfoufí &nf&G,f csufudk pDppfa0bef&mü oabmuJGvJGMuavonf/
(u) tcsdKUu ynmoifMum;jcif;\ &nf&G,fcsufonf y&da,oe0rf;pmtwGuf jzpfonf[k qkd\/
( c ) tcsdKUu ausmif;om;oli,f toD;oD; 0goemygaom bmom&yfwGif tpGrf;ukefwwfuRrf;ap&ef&nfoef
í oifMum;ay;&rnf[k qkd\/
( * ) tcsdKUu ausmif;om;oli,frsm;tm; um,AvxGm;BudKif;oefrmí rdrdwkdif;jynfEkdifiH\ tusdK;twGuf?
4if; Avudk tokH;jyKEdkif&ef &nf&G,f&rnf[k qkd\/
(C) tcsKd u U ynmoifMum;a&;\ &nf&G,cf suo f nf cav;oli,frsm;tm; todÓPfus,0f ef;vmapí jynf
oljynfom;aumif; (Good Citizens)rsm; jzpfvmMu&ef ta&;BuD;onf[k t,l&SdMuonf/
txufyg (C) &nf&G,fcsufudk ,ckacwfynm&SifBuD;rsm; oabmwlMuavonf/ xkdYaMumifh EkdifiHtoD;oD;üyif
txufyg&nf&G,fcsufESihf jynhfpkHap&ef? ausmif;oifbmom&yfrsm;udk acwfESihf avsmfatmif jyifqifjznhfpGuf&ayonf/

84
jynfa&;jynf&m
oifMum;enf;
OD;oefY

jynfa&;jynf&m bmom&yfonfvnf; acwfESihfavsmfatmif xnfhoGif;ay;aom ausmif;oifynm&yf jzpfayonf/


2/ jynfa&;jynf&mqkdaom pum;\ t"dyÜg,f
jynfa&;jynf&m qkdonfrSm jynfoljynfom;wdkY\ ta&;t&m? jynfoljynfom;wkdY odoifhodxkdufaom qufqH
a&;? ynma&;? pD;yGm;a&;? EkdifiHa&;ponfh taMumif;t&mrsm;tjyif jynfoljynfom;wkdY\ ydkifcGihfydkifa&;ESihf wm0ef0wå
&m;rsm;yg yg0ifayonf/
4if;ynmonf tvGefus,f0ef;í jynfoljynfom;wkdY\ ypöu©wf ta&;omr[kwf? twdwfta&;? tem*wft
a&;wdkYESihfvnf; oufqkdifayonf/ rlvu jynfa&;jynf&mqkdonfrSm rdrdwdkY\ NrdKUta&;? e,fta&;rQom oufqkdifí
,ckrSmrlum; wkdif;jynfta&;? EkdifiHhta&;ponfwkdYyg oufqkdifvmavonf/ wkdif;oljynfom;wkdY\ todÓPf
us,f0ef;vmavav? jynfa&;jynf&m\ e,fedrdwfonfvnf; us,f0ef;vmavav jzpf\/ wjznf;jznf; 4if;ynm
onf wkdif;jynfEkdifiHa&;omru urÇmhta&;BuD;yif tBuKH;0ifpjyKvmavNyD/ xkdYaMumihf jynfa&;jynf&monf urÇmh
ta&;t&m[lívnf; rSwftyfayonf/
wkdif;jynfEkdifiHwkdYonf tcsif;csif; uRef;udkif;rSD? udkif;uRef;rSDqkdouJhodkY rSDckdqufoG,fvsuf&SdMu&m wpfOD;wnf;

85
oyfoyfwnf&Sdjcif;iSm rjzpfEkdifay/ xkdYodkY tul;toef;? tquftoG,f wkd;wufrsm;jym;vmojzihf jynfa&;jynf&m
ynmonfvnf; us,f0ef;vm&rnfrSm "r®wmyifjzpfawmh\/
jynfoljynfom;wkdY\ ydkifcGihfydkifa&;ESihf wm0ef0wå&m;rsm;vnf; 4if;ynmwGif yg0ifojzihf jynfa&;jynf&monf
qufqHaygif;oif;rI ynmwpf&yfjzpf\/
jynfoljynfom;wkdYonf wkdif;jynfEkdifiHwkdYwGif rSDwif;aexkdifMu&aom trsdK;om;? trsdK;orD;wkdYjzpfí jynfa&;
jynf&monf EkdifiHa&;ynmwpf&yfvnf; jzpfay\/
jynfoljynfom;wkdYonf aeYpOftrQ aea&;? xkdifa&;? pm;aomufa&;udpö? t&yf&yfwkdYESihf ruif;ojzihf jynfa&;
jynf&monf pD;yGm;a&; ynmwpf&yfvnf; jzpfayawmhonf/
jynfa&;jynf&m\ &nf&G,fcsufum; vlwkdYtm; todÓPf us,f0ef;vmapjcif;? trsm;\ aumif;usdK;udk rdrdwpf
OD;wnf;\ aumif;usKd;xuf a&S;½Ijcif;? rQwaom pdwf&Sdjcif;? udk,fcsif;pmw&m;xm;apjcif;? trsdK;udkcspfjcif;paom
tusdK;w&m;rsm;udk jzpfap\/ txl;ojzihf udk,fusihfw&m; aumif;rGefapí rdrdtusdK;xuf wdkif;jynfEkdifiH\ tusdK;udk
o,fydk;vkdaom pdwf"gwfrsm; arG;jrLEkdifaponf/ 4if;ynm&yfudk jrefrmbmomjzihf jynfa&;jynf&m[lí4if;? jynfolY
eDwd[lí4if;? jynfolYvrf;ñTef[lí4if; ac:wGifEkdifayonf/
3/ jynfa&;jynf&m oifMum;&mü q&mta&;BuD;ykH
(u) oifMum;rnfhq&monf ausmif;om;rsm; erlem,lEkdifavmufatmif tusihfpm&dwå aumif;&rnf? oefY
&Sif;pGmae&rnf/ om,macsiHaom pum;udk qdkwwf&rnf/
( c ) q&monf A[kokwESihf jynfhpkH&rnf/ acwfrSD&rnf/ owif;pmzwfjcif;? pmzwfjcif; 0goemxkH&rnf/
( * ) q&monf EkdifiHa&;ygwDpJG r&SdvQifomíaumif;rnf/ ygwDpJGrdvQif rdrdpGJvef;aom ygwDudk ausmif;om;
oli,frsm;tm;vnf; pJGvef;apvdrfhrnf/
(C) q&monf rsdK;cspfpdwfxufoef&rnf/ jynfa&;jynf&m oifMum;jcif;\ ta&;BuD;aom &nf&G,fcsufwpf
ckrSm rsdK;cspfpdwf xufoefap&efjzpf\/ rsdK;cspfpdwf&Sdaom q&monfomvQif oifMum;ydkYcsaom cav;rsm;
tm; rsdK;cspfpdwf"mwf oGif;ay;Ekdifayrnf/
tar&duefjynf? jyifopfjynfESihf uae'gjynf&Sd tcsdKUaom e,frsm;wGif? 4if;udk bmomwpf&yftjzpf oifMum;ydkYcs
Muí tjcm;wkdif;jynfrsm;wGif &mZ0if? yx0Dpaom bmom&yfrsm;ESihf aESmvsufoifMum;Mu\/ tdE´d,jynf? umv
uwåm; wuúodkvfESihf tjcm;wuúodkvfBuD;rsm;wGif tkdifatac: Oypmwef;wGif jynfa&;jynf&mudk bmom&yfwpf&yf
tjzpf oifMum;ydkYcs\/ jrefrmjynfürlum; txufwef;ausmif;rsm;üom oifMum;ydkYcsavonf/ acwfopf jrefrmjynf
wGif ausmif;wdkif;ü 4if;bmom&yfudk oifMum;oifhayonf/
4/ jynfa&; jynf&mudk oifMum;enf;
tjcm;bmomrsm;enf;wl jynfa&; jynf&mbmomudk oifMum;onfhtcg cav;rsm; od&Sdem;vnfNyD;aom t&m
rsm;rS rodao;aom t&mrsm;udk em;vnfatmif oif&rnf/ Oyrmrsm;udk oifMum;NyD;rS pnf;rsOf;Oya'rsm;odkY a&muf
atmifqJGí oifMum;&ayrnf/ ausmif;aep uav;wkdif;onf ykvdyf(,cktac: &Jom;)udk jrifawGUzl;Mu\/ ykvdyf
onf vlqkd;? olckd;rsm;udk zrf;qD;aMumif;? vlaumif;rsm;\ touftEÅ&m,fudk umuG,fapmihfa&SmufaMumif; tenf;
i,fodNyD;jzpf\/xkdYaMumihfjynfa&;jynf&mESihftBuHK;0ifaomykvdyftaMumif;?pmydkYorm;taMumif;?olBuD;taMumif;
ponfwkdYudk oifMum;vQif cav;oli,frsm; od&SdNyD;jzpfaom OyrmwkdYESihf oifMum;oifhayonf/
oifMum;enf; erlemwpfckudk qkdaytHh/
ckESpfESpfom; txuf? twef;wpfwef;wGif q&monf ykvdyfrsm;&Sd&jcif; taMumif;udk oifMum;aytHh/

86
]armifacG; rif;ykvdyfjrifzl;&JUvm;}
][kwfuhJ usaemf jrifzl;w,f q&m}
]udkif; ykvdyfudk wpfcgrS rjrifzl;wJh ol&SdvQif rwfwyfx ...}
(rnfolrS rx)
][kwfNyD/ rif;wkdYtm;vkH; ykvdyfudk jrifzl;Muw,faemf/ armifacG; .. ykvdyf[m b,fvkdt0wftpm;udk 0wfovJ/
q&mhvkd acgif;aygif;eJY ykqkd;eJY ydef;wef;bdeyfeJYvm;}
]r[kwfbl;q&m/ OD;xkyfeJY abmif;bDBuD;eJY}
]aumif;NyD bmjzpfvkdY 'Dvdk0wfqifxm;&ovJ}
]ajy;bkdY vTm;bdkY vG,fatmifvkdYq&m}
]at; .. bmjzpfvkdY ykbdyf[m ajy;zdkYvTm;zkdY vkdwmvJ}
]olckd;awG bmawGzrf;wJhtcg? olcdk;uajy;&if ykvdyfu twif;aemufuaeNyD; vdkuf&rSmayhgq&m}
]'gjzifh ykvdyf[m vlaumif;vm;? vlqkd;vm;}
]vlaumif;yg q&m}
]ykvdyfr&Sd&if b,fES,fhaervJ}
]ykvdyfr&Sd&if vlqkd;awG odyfrsm;rSmayhg q&m/ b,folrS
aumif;aumif;ae&rSm r[kwfbl;}
þuJhodkY tpysdK;NyD;aemufrS ykvdyfrsm; vdktyfykH? ykvdyfrsm; \
wm0ef0wå&m;rsm;? ykvdyfESihf jynfol jynfom;wkdYonf wpf
OD;ESihfwpfOD; uRef;ukdif;rSD? udkif;uRef;rSDqdkouJhokdY tcsif;csif;
ulnDoihfaMumif; ponfwdkYudk qufvufoifMum;oifhay
onf/
5/ tjcm;bmom&yfrsm;ESihf a&maESmykH
jynfa&;jynf&mudk bmom&yfwpf&yftjzpf oifMum;ay;½kHomru? tjcm;bmom&yfrsm;udk oifMum;&müvnf;
4if;ynmudk oifhavsmfonfh ae&müxnfhoGif;oifMum;&ayrnf/ &mZ0ifonf jynfa&;jynf&mESihf tvGefqufpyf
aom bmom&yf jzpfayonf/ jrefrm&mZ0ifudk oifMum;vQif jrefrmvlrsdK;rsm;wpfacwfrS wpfacwfodkY wkd;wufaeykH?
jrefrm,Ofaus;rItaMumif;? aexkdifrI? pD;yGm;a&; tjctae at;csrf;jcif;\ t&omponfwdkYudk a&maESmí oifMum;
Ekdifayonf/
xkdenf;twlyif yx0D? *Pmef;ocsmF? "EkaA'? jrefrmpm? avmu"gwfynm ponfh ynm&yfrsm;udk oifMum;&mü
jynfa&;jynf&mudk xnfhoGif;ay;Ekdifayonf/ Oyrm *Pef;ocsFmoifMum;&mü ausmif;om;oli,frsm; pdwfr0ifpm;
onfh ykpämrsm;udk ar;rnfhtpm;? pdwf0ifpm;NyD; tusdK;&Sdrnfh atmufygykpämrsdK;udk ar;vQif jynfa&;jynf&myg tBuKH;0if
ayrnf/
yef;waemfNrdKU? vrf;rD;wdkif &Spfq,fxGef;&eftwGuf wpfESpfvQif aiG (1800d)ukefus\/ yef;waemfNrdKUwGif tdrfaygif;
720 &SdvQif wpftdrfvQif rD;xGef;p&dwf rnfrQay;&rnfenf;/
6/ vufawGUoifMum;enf;
jynfa&;jynf&mynmudk pmESihfomr[kwfbJ vufawGUenf;jzihfvnf; trsdK;rsdK; oifMum;Ekdifayonf/ ausmif;om;
rsm; tcsdKUonf vrf;rD;wkdifudk cJESihfaygufonfudk taMumif;jyí vrf;rD;wkdifrsm;udk rzsufqD;oihfaMumihf NrdKUolNrdKUom;

87
rsm;\ tcGefay;&aom ypönf;jzpfaomaMumihf? 4if;rD;wdkifudk zsufqD;vQif rdbypönf;udk zsufqD;&mrnfaMumif; ponf
jzihf oifMum;Ekdifayonf/
ausmif;teD;wGif o&ufyifwpfyifudk vltrsm;pk½kH;í vSJaeonfudk taMumif;jyKí 4if;o&ufyifudk vlwpfOD;
wnf; rvSJEkdif/ vltrsm; pk½kH;NyD; vSJrSvJjcif;aMumifh wpfa,mufwnf; aqmif&Gufjcif;xuf vltrsm;pk½kH;í aqmif&Guf
jcif;onf omítusdK;rsm;onfhtaMumif; oifMum;Ekdifayonf/
ausmif;om;rdbrsm;\ tvkyftudkifudk ar;jref;í 4if;tvkyftudkifrsm;onf NrdKUtwGuf &GmtwGuf rnfuJhodkY
tusdK;jzpfxGef;apaMumif; ponfwkdYudk em;vnfatmif Oyrm trsdK;rsdK;jzihf pdwf0ifpm;zG,f oifMum;jyoEkdifayonf/
ausmif;om;rsm;\ ywf0ef;usif&Sd taMumif;t&mwkdYudk t"duxm;ívnf; oifMum;Ekdifayonf/ ausmif;om;
wpfa,muf\ tdrfwGif trdtb nDtpfudk armifESrwdkY cspfcifMuifempGm aexkdifMuykH? xkdYxuf us,f0ef;NyD;vQif 4if;
ausmif;om;aexkdifaom &yfuGufwGif t&yfom; tdrfeD;yg;csif;rsm; oifhwifhnDñGwfpGm aexkdifMuykH? xkdYxuf wzef
us,f0ef;NyD;vQif NrdKUolNrdKUom;rsm; oifhwifnDñGwfpGm aexkdifMuykH? xkdrSwzef jrefrmjynfoljynfom;rsm; &if;ESD;Muifem
pGm aexkdifoifhaMumif; urÇmwpf0Srf;vkH;&Sd vltaygif;wkdYonf arwåmw&m;jzihf at;csrf;MunfjzLpGm aexkdifoifh
aMumif;udk csJUxGifí oifMum;Ekdifayonf/
ausmif;rsm;wGif jy|mef;&ef tBuHay;csuf
jynfa&; jynf&m bmomudk rlvwef;ausmif;? tv,fwef;ausmif;ESifh txufwef;ausmif;rsm;twGuf atmuf
ygtwkdif; jy|mef;&ef oihfayonf/
rSwfcsuf/ / rlvwef;rsm;wGif (wpfq,fhwpfESpfom;txd) jynfa&;jynf&mynmudk wkduf½dkufroifMum;bJ
oG,f0dkufaomenf;jzihf oifxkdufayonf/
rlvwef;ausmif;twGuf jy|mef;csuf
(u) oefY&Sif;pifMu,fpGm aexkdifjcif;
1/ udk,fum,oefY&Sif;jcif;/
2/ t0wftpm;oefY&Sif;jcif;/
3/ tayghtyg;oGm;&mü oefY&Sif;jcif;/
4/ trdIufjcif;rsm;udk tokH;jyKwwfjcif;/
5/ pmoifwef;xkdifckH? pm;yJGponfwkdYudk oefY&Sif;pGmxm;jcif;/
6/ ausmif;wGif aomufa&udk rnpfnrf;apjcif;/
7/ tdrfudkoefY&Sif;atmifxm;jcif;/
8/ vrf;rsm;ay:wGif trdIufo½kduf rypfapjcif;/
9/ tESHYtjym; wHawG;axG;jcif;rS a&SmifMuOfjcif;/
10/ a&wGif;? a&uefrsm;udk oefY&Sif;apjcif;/
(c) udk,ftrlt&m? EIwftrlt&m ,Ofaus;jcif;
1/ q&morm;? vlBuD;rdbrsm;udk cspfaMumuf½dkao&jcif;? tkdrif;rpGrf;&Sdaom olrsm;tm; ulnDjcif;/
2/ ausmif;om;tcsif;csif; ,Ofaus;aompum;udk qkdjcif;/ ausmif;om;opfrsm;udk ulnDjcif;/
3/ Murf;wrf;aom pum;udkqkdjcif;eSihf? rkom;ajymjcif;rS vkH;0a&SmifMuOfjcif;/
4/ ar;cGef;rsm;udk ,Ofaus;pGm ajzqkdjcif;/
5/ rdrdtvSnhfudk apmifhíajymqkdjyKrIjcif;? pDwef;aom pepfudk oifMum;oihfonf/

88
6/ aeYpOfbk&m;&Sdckd;jcif;/
7/ aus;iSuf? wd&pämefwkdYudk oem;Muifemjcif;? BuD;Ekdifi,fn§if;qJ rvkyfapjcif;/
8/ pmtkyf? ausmufoifykef;wdkYukd ½kdaopGm udkifwG,fjcif;/
9/ twef;xJwGif aqmhjcif;rS a&SmifMuOfjcif;/
10/ oa&mfaom tavhtx r&Sdapjcif;/
(*) vlrIA[kokw
1/ ykvdyf? olBuD;? q,ftdrfacgif;? pmydkYpaom odoifhodtyfaom vlrsm;taMumif;udk odapjcif;/
2/ ausmif;om;? ausmif;olwkdY\ tdrfrIudpöwkdYudk owdjyKapjcif;/
3/ tpkt½kH;ESihf vkyfudkifjcif;\ tusdK;/
4/ udk,fusdK;r&Smapjcif;/
5/ trsdK;? bmom? omoemtwGuf aqmif&GufcJhaom yk*¾KdvfBuD;rsm;taMumif;/
6/ tpdk;&taMumif;/
7/ tcGefawmftaMumif;/
8/ t0wfESihftpm;/
9/ ppfjzpfjcif; tjypfrsm;/
10/ at;csrf;jcif;\ tusdK;rsm;/
(C) udk,fawGUA[kokw
1/ wd&pämef½kH? aq;½kH? tusOf;axmifponfwkdYudk vnfywfMunfh½Ijcif;/
2/ opfyifyef;rmef pdkufysdK;jcif;/
3/ opfoD;? opf&Guf? yef;? ausmufcJ? opfom; ponfwdkYudk ausmif;jywkduf? cav;rsm;twGuf pk
aqmif;apjcif;/
4/ ausmif;wGif usif;yonfh tcrf;tem;rsm;twGuf ausmif;udk 0dkif;0ef;í rGrf;rH wefqmqifapjcif;/
5/ ausmif;üaomf4if;? t&yfüaomf4if; trsm;twGuf yJGvrf;obifrsm;wGif yg0ifjcif;/
6/ rdrdwdkY\ tdrfüaomf4if;? v,f,mrsm;üaomf4if;? vlBuD;rsm;udk ulnDí tvkyfvkyfjcif;/
7/ cGeftm;udk tokH;jyKí vkyf&aom tvkyf? (tvkyfMurf;) wdkYudk vkyfvkdjcif;/
8/ ausmif;upm;yJGrsm;wGif yg0ifupm;jcif;/
9/ rdrdywf0ef;usif½dS t&yfXmewdkYwGif jzpfyGm;vsuf½dSaom taMumif;t&mwdkYudk pl;prf;apjcif;/
10/ acRwma&;udk tm;ay;jcif;/
rlvwef;rsm;twGuf oifcef;pmerlemrsm;
wwd,wef; (½SpfESpftxufcav;rsm;twGuf) udk,ftrlt&m EIwftrlt&m,Ofaus;jcif;? oifcef;pm erlem
wpfckudk jyqdkaythH/
q&monf ,Ofaus;jcif;qkdaom pum;t"dyÜg,fudk ½Sif;vif;ajymqkdNyD;aemuf? ausmif;om;rsm;tm; ¤if;wdkY
ckkESpf&uftwGif; awGU jrifzl;aom ] r,Ofaus;onfh tajymtqkd tjyKtrl} ig;ckxufrenf;udk a&;om;az:jyckkdif;ay
onf/ ausmif;om;wa,mufonf atmufygtwkdif; ajymqkdayrnf/
1/ armifa½Tonf raeUu a&xrf;ukvm;udk qJonf/
2/ yJavSmfa&mif;aom vlBuD;onf ykqkd;udk 'l;ay:atmif yifhxm;onf/

89
3/ vSazESifh bodef;onf qdwfukd cJESifhaygufonf/
4/ nu uvom;wcsKdUonf npfywfaom oDcsif;udk qkdonf/
5/ ausmif;rwwfcif armifat;onf rpD\ yckH;udk oGm;ukdifonf/ rpDu armifat;udk ½dkufonf/
txufygenf;twkdif; az:jycJhaom oifcef;pm t&yf&yfudk uav;oli,frsm; pdwfyg0ifpm;atmif oifMum;Ekdif
onf/
tv,fwef;ausmif;twGuf jy|mef;csuf
(u) oefY½Sif;pifMu,fpGmaexdkifjcif;/
(c) udk,ftrlt&m? EIwftrSIt&m,Ofaus;jcif;/
(*) vlrIA[kokw (tquf) /
1/ jynfoljynfom;rsm;\ wm0ef0wå&m;rsm;/
(u) rdrdwdkY\EkdifiHudk cspfcifpkHruf&jcif;/
(c) wkdif;ol jynfom; wkdif;onf tjyif&efESifh twGif;&ef ckcHum;uG,f&jcif;/
(*) w&m;Oya'rsm;udk apmifhod ½dkao&jcif;/
(C) tpdk;&ESifh jrLeDpDyg,f? NrdKUaumfrwD? 'DpBwdwfaumifpDwdkUu w&m;ojzifh cJGcefUaom tcGefawmfudkxrf;aqmif
&jcif;/
(i) EkdifiHa&;? NrdKUe,fa&;udpörsm;wGif yg0if aqmif½Guf&jcif;/
(p) pmaytwwfynmudk oifMum;&jcif;/
(q) rdrdwdkY qkdif&m tvkyftudkifwdkYudk vkyfudkif&jcif;/
(Z) acRwmpkaqmif;&jcif;/
(ps) rdrdwdkY NrdKU½GmtwGuf umuG,fa&;tzJGU? rD;ouftzJGU? olemjyKtoif; ponfwdkU zJGUpnf;&jcif;paom
0wå&m;rsm; jzpfayonf/
2/ jynfoljynfom;rsm;\tcGifhta&;rsm;
(u) wkdif;oljynfom;wdkYonf vGwfvyfpGm rdrdwkYd ESpfouf,kHMunf&m t,lbmomudk udk;uG,fEkdifjcif;/
(c) toufESifh Opöm ypönf; wkdUudk ab;&ef taygif;rSumuG,fapmifha½SmufcGifh&jcif;/
(*) jynfol jynfom;wdkdYonf vGwfvyfpGm oGm;vmaexdkifvkyfudkif ajymqkd qufqHaygif;oif;Ekdifjcif;/
(C) rdrdBudKufESpfouf&m tjypfr½dSaom rnfonfh tvkyftukdifrsKd;udk rqdk vkyfukdifEkdifjcif;/
(i) rnfonfh ta&;wGifrqkd ? rdrdwdkY xif&mudk w&m;Oya'\ wm;jrpfcsufrS vGwfuif;vQif ajymqkdEkdifcGifh½dS
jcif;/
(p) jynfoljynfom;rsm;onf trsKd;? bmom? ynm? pD;yGm;a&;? wkdif;a&;jynfa&;ESihf pyfvsOf;aom toif;
tyif;rsm; zJGUpnf;Ekdifjcif;? tpnf;ta0;rsm; jyKvkyfEkdifjcif;/
(q) jynfoljynfom;wkdYonf w&m;Oya' t& tkyfcsKyfjcif;udk omwlnDrQ cHpm;Ekdifjcif;/
(Z) EkdifiHNrdKUe,fwdkYudk pD&iftkyfcsKyfrIwGif yg0ifaqmif½Guf&ef udk,fpm;vS,frsm; a½G;aumufwifajr§mufEkdifjcif;?
(rJqE´ay;EkdifcGifhukd qdkvdkonf/)
(ps) tpdk;&aq;½kHrsm;ü tcrJY aq;0g;ukoEkdifcGifh? ul;pufwwfaom a&m*grsm;rS umuG,fEkdif&ef ?tcrJYaq;xdk;
EkdifcGifh paom tcGifhta&;rsm; jzpfayonf/

90
3/ olBuD;ESihfaus;½GmaumfrwD/
4/ wkdufe,ftzJGUrsm;taMumif;/
5/ a'oEÅ&tzJGUrsm;taMumif;/
6/ jrLeDpDyg,ftzJGUrsm;taMumif;/
7/ Oya'taMumif;/
8/ w&m;½kH;rsm;taMumif;/
9/ tkyfcsKyfrIt&m½dSrsm;? c½dkif0ef? e,fykdif? NrdKUykdif/
10/ ynmA[kokwESihfjynfhpkHaom vlBuD;olrrsm;\ qkH;rMo0g'udk em,ljcif;/
tv,fwef;rsm;twGuf ocFPf;pmerlem
owårwef; (wq,fh ESpfESpftxufuav;rsm;) twGuf jynfoljynfom;rsm;\ wm0ef0wå&m;rsm;wGif yg0if
aom rdrdwkdYEkdifiHudkcspfcifpkHruf&jcif; ocFPf;pm erlemwckudk jyqkdaytHh/
q&monfausmif;om;wOD;udkac:í ¤if;\tdro f m;rsm;ESio hf pl rd ;f rsm;udkrnfot
Yl m;ydík cspcf ifaMumif;ar;&rnf/
rdrd\ NrdKUom;ESifh tjcm; NrdKUom;rsm;ukdvnf; txufygenf;twkdif; ar;&rnf/ aemufrdrdwdkY\ jrefrmEkdifiHom;rsm;ESifh
tjcm;EkdifiHom;rsm;udk EIdif,SOfíar;&rnf/ þwGif urÇmay:ü uJGjym;vsuf½dSaom ] trsKd;om;a&;} (Nationlism) ESifh
urÇma&; (Internationalism) [laom t,l0g'ESpfrsKd;udk tusKd;tjypf ½Sif;vif;ajymjy&rnf/ xkdUaemuf *smreDESifh
*smyefEkdifiHwdkYwGif rdrdwdkY trsKd;udk cspfaompdwf rnfrQ jyifxefaMumif; ausmif;om;rsm; em;0ifatmif ajymjy&rnf/
jrefrm &mZ0ifudk udk;um;í rif;&JausmfpGm tavmif;bk&m;? bk&ifhaemif? AE¨Kvpaom tmZmenfrsKd;cspf yk*¾dKvfBuD;
rsm;onf rdrdwdkY\ trsKd;ESifhEkdifiH twGuf rnfuJhodkY ½Gwf½GwfcRefcRef aqmif½GufcJhaMumif;ajymjy&rnf/
rdk;av0o ajzmifhrSefí ajrMoZm jynfhpkHaom jrefrmEkdifiHawmfBuD;taMumif;ukd zJGUEJGUí csD;MuL;ajymqkdNyD;aemuf
xdkuJhodkY tzkd;wefaom EkdifiHawmfBuD;udk rdrdwdkY\ toufwrQ cspfcifpkHruf&jcif;onf jrwfaom0wå&m;BuD; jzpf
aMumif; oabmaygufatmif ½Sif;vif;jy&rnf/ xdkwdkif;jynfBuD; vGwfvyfa&;twGuf tjrJ a½SU½I&rnfhtaMumif;udk
t"duxm;í oifMum;ydkUcs&rnf/
txufyg twdkif; tjcm; ocFPf;pmrsm;udkvnf; pdwfyg0ifpm;bG,f Oyrm Oyrm,swdkUESifh wefqmqifí oif
Mum;ydkUcsEkdifayonf/
txufwef;ausmif;twGuf jy|mef;csuf
1/ acgr wkdif;om;wdkY oabmusaom jynfol jynfom;/
2/ a½S;jrefrmrif;rsm; vufxufu jynfol jynfom;/
3/ ,ckacwf jynfoljynfom;/
(u) wdkif;&if;om; / (c) EkdifiHjcm;om;/
4/ EkdifiHawmf(State) [laompum;\t"dyÜg,f/
5/ jynfoljynfom;wdkY\ wm0ef0wå&m;rsm;/
6/ jynfoljynfom;wkdY\ tcGifhta&;rsm;/
7/ EkdifiHawmf (State) trsKd;rsKd;/
EkdifiHawmf\wm0ef0wå&m;rsm;
(u) jynfol jynfom;rsm;tm; wwfEkdiforQ vJTaompHepf/
(Individualistic Theory)

91
(c) EkdifiHawmfu wwfEdkiforQ wm0ef,laompepf/
qkd½Spfvpf0g'wGifokH;rsKd; uJGjym;ykH/
(1) qkd½S,fvpf0g'/
(2) uGefjrLepf0g'/
(3) rmhppf0g' ? (marxist socialism)
*/ tkyfcsKyfa&;Oya'rsm; (Constitutions)
(u) twdtus a&;qJGxm;aom tkyfcsKyfa&; Oya' (tar&duef)
twdtus a&;qJGrxm;aom tkyfcsKyfa&; Oya'(t*Fvef)
(c) jyifqif&efvG,faom tkyfcsKyfa&;Oya' (t*Fvef)
jyifqif&ef cufcJaom tkyfcsKyfa&; Oyrm (tar&duef)
(*) wjznf;jznf; jyifqif ajymif;vJ vmaom tkyfcsKyfa&;Oya'( t*Fvef? *syeff)
½kwfw&uf jyifqifajymif;vJaom tkyfcsKyfa&; Oya' (jyifopf? *smrPD)
(C) jynfaxmifpk rcJJGaom tkyfcsKyfa&; Oya'( t*Fvef)
jynfaxmifpkcJGaom tkyfcsKyfa&; Oya' (tar&duef)
9/ tpkd;&
tpdk;&aom a0g&[m\t"dyÜg,f
atmufygtwkdif; ] tpdk;&} udk cJGjcm; Ekdifayonf/
(u) 'Drkdua&pDac: trsm;oabmus tpkd;&ESifh tmPm½Sif (odkYr[kwf) acgif;aqmif tpdk;& trsm;oabmus
wifajr§mufaom tpkd;&udk wzef ESpfrsKd; cJGEkdifavonf/ ¤if;wdkYrSm (1) Oya't& bk&iftkyfcsKyfenf;/ (2)
orwtkyfcsKyfenf;? ¤if;ESpfenf;udk wzef ESpfrsKd;pD cJGjcm; Ekdifjyefavonf/ ¤if;wdkYrSm (1) jynfaxmifpkcJGí
tkycf sKyef nf;/ (2) jynfaxmifprk cJGbJ tkycf sKyef nf;/ ¤if;wdu
Yk kd wzef (1) ygvrD efenf;? (2) ygvrD ef r[kwf
aomenf;[lí cJGpdwfEkdifjyefonf/ ydkrdk ½Sif;vif;ap&ef Z,m;uGufjzifhjytyfygonf/
tpdk;&

'Drdkua&pD tmPm&Sif

Oya't& tkyfcsKyfenf; or®wtkyfcsKyfenf;


uufbdeuftpdk;&

(u) jynfaxmifpkenf;/ (c) jynfaxmifpk


r[kwfaomenf;

(u) ygvDrefenf; (c) ygvDrefr[kwfaomenf;

(1304 ckESpf? &efukefNrdKU pnfyifom,m½kH;cef;rwGif jyKvkyfcJhaomacwfopfynmoifwef;wGif ausmif;q&m?


q&mrrsm;tm; ukvor*¾ taxGaxG twGif;a&;rSL;csKyfOD;oefY a[mMum;aom rdefYcGef;aumufEIwfcsuf/)

92
m ; y n m a & ;
EdkifiHo
0ihfxef;
jynfolYeDwdvkdYac:wJh EkdifiHom;ynma&; (civic yJG? EkdifiHa&;ygwD? rD'D,mpwJh ae&mawGrSmvnf; tcGifht
education)qkdwm ausmif;om;vli,fvl&G,fawGudk cgBuKHwdkif; ynmay;Mu&ygw,f/
EkdifiHom;aumif;jzpfvmatmif? ,Ofaus;rIjrifhwJh EkdifiH ausmif;jyify informal ynmay;rIawGu EkdifiH
BuD;om; jzpfvmatmif? vlYtzGJUtpnf;&JU wkdif;usdK;jynfjyK a&;vkyfief;rsm;eJY ydkrdkqufEG,faewwfygw,f/ ausmif;
udpö&yfawGrSm wufwuf<u<u yg0ifaqmif&Gufwwf wGif; formal ynmay;rIrSmawmh vli,fawGudk tem
wm0ef,lwwfvmatmif jyifqifavhusihfoifMum;ay; *wf EkdifiHom;aumif;jzpfapzkdY? aeYpOf jynfolvlxk&JU b0
jcif; jzpfygw,f/ 'gaMumihf qD;Apfynma&;[m EkdifiHa&;eJY udpöt&yf&yfrSm Ekd;Mum;wuf<upGm yl;aygif;yg0ifapzkdY?
oufqkdifwJh ynma&;rsdK;ygyJ/ udk,fhwkdif;jynf&JU EkdifiHa&; ,Ofaus;rIjrifhwJh trsdK;aumif;om;jzpfapzkdYeJY jynfa&;
rSm yl;aygif;yg0ifrI jrifhrm;vmapzkdYtwGuf jynfolvlxk jynf&mudpöawGtay: pdwf0ifpm;rIEIef; jrifhvmapzkdYt
udk i,fpOfuwnf;u vkdtyfwJh odoifhodxkdufwJh t wGuf oifMum;ay;jcif;jzpfygw,f/
usihfaumif;? tavhtxaumif;awG? todynmawGeJY EkdifiHom;ynma&;udk oifMum;wJhtcgrSm vlUtzJGU
uRrf;usifrIawGudk ysdK;axmifarG;jrLay;&jcif; jzpfygw,f/ tpnf;rsm;twGif; &Sdxm;NyD;jzpfwJh tifpwDusL;&Sif;awG?
EkdifiHom; ynma&;[m ausmif;pmoifcef;awG t&yfbufvlUtzJGUtpnf;awGeJY csdwfqufoifMum;ay;
oufoufeJYcsnf; oufqkdifwmawmhvnf; r[kwfyg EkdifzkdY vdkygw,f/ tpdk;&wpfzJGU EkdifiHa&;ygwDwpfck&JU t,l
bl;/ EkdifiHom;ynma&;udk rjzpfrae oifMum;ay;&jcif;&JU tqtmabmfawG? vlyk*¾dKvfwpfa,muf&JU Mo0g' tqkd
&nf&G,fcsufu 'Drkdua&pDynma&;udk tajccdkifckdif trdefYawGudk twif;ausmif;om;awG acgif;xJ½dkufoGif;
wnfaqmufzkdY jzpfygw,f/ 'Dawmh EkdifiHom;ynma&;udk wmrsdK; rjzpfatmif oifMum;a&;rSm owdxm;&ygr,f/
(formal settings)jzpfwJh ausmif;awGwifrubJ? in- vlaumif;olaumif;? EkdifiHom;aumif;
formal settings vkdYqkd&r,fh rdom;pkwGif;? &yfuGuf? pm EkdifiHom; ynma&;oifMum;r,fh ynma&;yk*¾Kdvf
Munfhwdkuf? vkyfief;cGif? or*¾? tm;upm;½kH? a&G;aumuf rsm;? q&m q&mrrsm;[m todynmA[kokw? uRrf;usif

93
rIeJY yl;aygif;yg0ifaqmif&GufrIqkdif&m tcsufawGudk
qnf;yl;ae&rSmjzpfovkd? vli,fvl&G,fawGudk rdrdEkdifiH?
rdrdvlYtzJGUtpnf;eJY ywfowfcsdwfqufxm;w,fqkdwJh
todcHpm;rdoGm;atmif BudK;yrf;vkyfaqmifay;&ygr,f/
vli,fvl&G,fawG ]EkdifiHBuD;om;pdwf} (civic mind-
ed)0ifatmif ynmay;ae&ygr,f/
odkYaomf EkdifiHBuD;om;awGjzpfatmif oifMum;wJh
ae&mrSm qkd;qkd;&Gm;&Gm; tEÅ&m,f&Sdwwfwmuawmh zuf
qpftpdk;&? uGefjrLepftpdk;&rsm;u EkdifiHom;ynma&;
oifMum;rIuaevJGacsmfNyD;? olwdkYtmPmwnfNrJa&; t
wGuf tpGef;a&muf t,ltqrdIif;rsm;udk ausmif;zwf aumif;qkdwmuvnf; jynfoleJYtkyfcsKyfolMum;rSm rSef
pmtkyfawGxJ twif;oGwfoGif;vmjcif;ygyJ/ ypönf;rJhrsm;? uefwJh vlrIy#dnmOf (social contract)csKyfqkdxm;Ekdif
vlxkvlwef;pm;? t&if;&Sifwkdufzsufa&;? bkHpepftwGuf jcif;yg/ rSefuefawmfwnfhwJh tajccHOya'uom vl
pwJh a<u;aMumfoHrsm;atmufrSm vli,fvl&G,fawG&JU aumif;eJY EkdifiHom;aumif; wNydKifxJ ysdK;axmifarG;jrLay;
wpfOD;csif; *kPfodu©mwefzkd; (individual identity) Ekdifygr,f/
awGudk paw;ypfwwfMuygw,f/ ,aeYacwfopf 'Drkdua&pDEkdifiHrsm;rSm t&pöwkd
'gaMumifh tvJGoifMum;rIawGudk owdxm;a&Smif w,fvfajymcJhovkd EkdifiHom;awGudk tkyfcsKyfwwfzkdYeJY O
&Sm;NyD;? 'Drdku&ufwpfynma&; oifMum;ay;Mu&ygr,f/ ya' emcHwwfzkdY ususee jyifqifay;Mu&ygw,f/ 'Drkdu
'Drkdu&ufwpfynma&;[m EkdifiHom;ynma&;&JU BuD;rm; a&pDEkdifiHjzpfzkdYtwGuf EkdifiHom;awG&JU tusihftBuH? okp
wJh tpdwftydkif;ygyJ/ 'Drdkua&pDEkdifiHawG&JU atmifjrifrI? ½dkuf? trGefjrwfw&m; (virtues) vufudkifxm;rIawGu
a&&SnfwnfwHhrI[m EkdifiHom;ynma&;tay: trsm;BuD; toufwrQ ta&;BuD;ygw,f/ EkdifiHom;aumif;wpf
wnfrSDxm;ygw,f/ EkdifiHom;ynma&;udk tprf;oyf? t a,mufjzpfatmif usihfBuHaexkdifjcif;[m vlBuD;vlaumif;
ppfaq;cHEkdifwJhae&m[mvnf; 'Drkdua&pDEkdifiHrsm;yJ jzpf wpfa,muf? ,Ofaus;rIjrifhwJh trsdK;om;aumif;wpf
ygw,f/ wpfcsdefxJrSmyJ 'Drkdua&pDtoGiful;ajymif;zkdY a,mufjzpfzkdYtwGuf trGeftjrwf w&m;awGygyJ/
BudK;pm;aewJh EkdifiHwkdif;&JU ausmif;wkdif;rSm EkdifiHom;ynm ynma&;jyKjyifajymif;vJrI ynm&Sif tar&duefEdkif
a&;eJY EkdifiHBuD;om; tusihftBuHawGudk arG;xkwfoifMum; iHom; *Ref*sL0Duvnf; ]tpdk;&awG[m EkdifiHa&;tmPm
ysdK;axmifaeMu&ygvdrhfr,f/ wnfNrJa&;twGuf taumif;qkH;enf;vrf;u ynma&;
*&d'oeynm&Sif t&pöwdkw,fvfu olY&JU The yJvdkY MunfhjrifvmMuw,f/ trsdK;om;tcsKyftjcm wnf
Politics usrf;rSm EkdifiHom;aumif; (good citizen) eJY NrJzkdYqkd&ifvnf; ppfa&;? EkdifiHwumukefoG,fa&;? EkdifiH
vlaumif; (good man) wdkY wNydKifeufxJ jzpfapr,fh jcm;a&;pwJhEkid if t hH usKd ;pD;yGm;udp&ö yfwidk ;f rSmwkid ;f oljynf
taumif;qkH;t&mu bmvJvkdY ar;cGef;xkwfxm;yg om;udk omrmef]vl}tjzpfxufydkNyD;? ]EkdifiHom;} jzpf
w,f/ olYtwGuf tajzuawmh tajccHOya'ygyJwJh/ vl atmif ysdK;axmifay;xm;zkdYvdkr,f/ 'g[m ynma&;&JU&nf
awGudk b,fvkdtkyfcsKyf&r,f? b,fvkdOya'vkdufem& &G,fcsuf yef;wkdifvnf;jzpfw,f/ ynma&;u vlwpfOD;
r,f (how to rule and how to obey) qkdwmodatmif csif;&JU zHGU NzdK;wdk;wufrIeJY vlrItkyfpkawGtwGif; vGwfvGwf
vkyfay;r,fh tajccHOya'uom vlaumif;eJY EkdifiHom; vyfvyf qufqHrIawGudk jzpfvmap&r,f/ 'Drkdua&pD
aumif; jzpfEkdifw,fvkdY qkdxm;ygw,f/ tajccHOya' ynma&;uae vlaumif;jzpfzkdYeJY EkdifiHom;aumif;jzpfzkdY

94
jyifqifay;&r,f/ 'Dvkyfief;udk civic education vkdY ocsFm? yx0D? tm;upm; x&defeif? 0JvfzJ,m; pwmawG
ac:wmyJ}vdkY olY&UJ On Education pmtkyfrSm qkdxm;yg yg0ifygw,f/ NrdKU jyt*Fg&yf trGeftjrwfw&m;awGuae
w,f/ vlwpfa,muf&JUpm&dwår@dKifudkzHGUNzdK;atmifvkyfay;&if;
a&S;OD;*&d NrdKU jyom; EkdifiHBuD;om;&JU wm0eftodpdwf Ekd;Ekd;Mum;Mum;
t&pöwkdw,fvfu EkdifiHom;aumif;eJY vlaumif; &&SdoGm;atmif oifMum;ay;ygw,f/ oifMum;ay;wJh t
awGudk tajccHOya'uom arG;jrLay;Ekdifw,fqkdwm wwfynmaygif;rsm;pGmuae wpfOD;csif; t&nftcsif; yg
ajymMum;cJhw,f/jrifhjrwfBuD;us,fwJhEkdifiHom;wkdif;[m 0gawG ysdK;axmifay;NyD;? trsm;jynfolYvkyfief;awGrSm yg
b,fvkdtkyfcsKyfrvJqkdwmeJY b,fvkdOya'vkdufemoifh 0ifapzkdY jzpfygw,f/ 'DxufydkvmwJhtcg EkdifiHa&;vIyf&Sm;
vJqkdwJh t&mawGod&r,f/ olvdkyk*¾dKvfu ajymcJhwm aqmif&GufrIawGrSm yg0ifvmzkdY jzpfygw,f/
odyfrqef;vSygbl;/ a&S;OD;*&dawG taoG;tom;xJrSm *&dawG&JU tvkyftudkifeJY toufarG;0rf;ausmif;
udku 'Drdkua&pD &SdaeMuvkdYygyJ/ 'Drkdua&pD qkdwJhtdrfrSm vkyfief;rSeforQ[mvnf; ynma&;vkyfief;eJY ausmif;
olwkdYaexkdifMuygw,f/ 'Drkdua&pDtwGuf ta&;tBuD; q&m? q&mrtvkyfawGcsnf;ygyJ/ EkdifiHwkdif;&JU touf
qkH; vkdtyfcsufu ]Oya'jzihf tkyfcsKyfrI} (the rule of (political life)u ynma&;jzpfovkd? ynma&;&JU &nf
law)yJ/ Oya'txufrSm b,folrS r&Sdap&bJ? vlwkdif;u &G,fcsufuvnf; trsm;jynfolYtodkif;t0kdif; (public
Oya'a&SUarSmufrSm wlwlnDnD &Sd&ygr,f/ community)wkd;wufBuD;rm;vmapzkdY jzpfw,f/ at
'gaMumifhvnf; 'Drkdua&pDtwGuf *&dawGrSm a&; oifNrdKUjy'Drkdua&pDEkdifiHa&;[mNrdKUjytwGufrl0g'aumif;
om;xm;wJh Oya'eJY a&;rxm;wJh Oya'qkdwmawG &Sdyg ay:xGufapzkdYomru? EkdifiHom;awGtwGuf todynm?
w,f/ olwkdYa&;wJh Oya'awGudk vltrsm;jrifatmif pm&dwåeJY EkdifiHom;ynma&;qkdif&m oif½kd;ñTef;wrf;aumif;
jynfolY&ifjyifawG? pusifausmuf½kyfxk? ausmufpm;yJG? awG &Sdxm;zkdYjzpfygw,f/ oif½kd;ñTef;wrf;aumif;uae
opfom;pwmawGrSm xGif;xka&;om;xm;ygw,f/ NrdKU jy t&pöwkdw,fvf vrf;aMumif;ay;wJh ]b,fvkdtkyfcsKyfr
aexkdifolawG EkdifiHom;awGtm;vkH;u zwfMuaqG;aEG; vJ? b,fvkdOya' vdkufemrvJ}qkdwJh NyD;jynfhpkHwJh EkdifiH
Mur,f/ ]Oya'jzihf tkyfcsKyfrI} (the rule of law) udk om;awG (perfect citizens) jzpfatmif vkyfzkdYygyJ/
jynfolYynmay;a&; vkyfief;BuD;tjzpf tcsif;csif; jyef ½l;qkd;&JU y½dk*&ufqpfynma&;
vnfoifMum;Muygw,f/ 'g[m a&S;OD;*&dawG&JU EkdifiHom; a&S;atoifNrdKUom; *&dvlrsdK;awG[m 'Drkdua&pD
ynma&; ykHpHawGyJ jzpfygw,f/ udk tpGrf;ukefwnfaqmufMuayr,fh qkdua&;wD;? y
*&da0g[m& paideia qkdwm uav;eJY vli,fvl avwkd? t&pöwkdw,fvfwkdY tjrifawGu tm;enf;csuf
&G,fawGudk ysdK;axmifarG;jrLjcif;vkdY qkdvdkygw,f/ wenf; rsm; &Sdaeao;aMumif; axmufjyolu jyifopftawG;t
ajym&&if qD;ApfzHGUNzdK;rI ynmay;a&;ygyJ/ *&dNrdKUjyEkdifiH&JU ac:ynm&Sif ½l;qkd;ygyJ/ ½l;qkd;u q&mBuD;awGrdefYcJhwJh vl
EkdifiHa&;&nf&G,fcsufu EkdifiHom;awG rdrdzmom zHGUNzdK;wkd; aumif;eJY EkdifiHom;aumif; wNydKifeufxJjzpfzkdYudk vufcH
wufapzkdY (self-development)jzpfw,f/ *&dtwGuf ayr,fhvnf; vlaumif;qkdwmvGwfvyfrI? aysmf&TifrI?
ynma&;u &moufyefoif,l&rI (life-long process) wef;wlnDrQrI? arwåmw&m;&SdrI pwJh yifukd,ft&nft
jzpfw,f/ ynma&;yef;wkdifu vlwpfOD;csif;pD[molYrdwf csif;awG&SdwJh obm0vlom;yJ jzpfapcsifw,fvkdY qkdyg
aqGrsm;? olYrdom;pkrsm;eJY olYNrdKUjyEkdifiHtwGuf tzdk;wef w,f/
tokH;usr,fh tufquf (asset) jzpfapzkdYygyJ/ vlom;twGuf ½l;qkd;&JU pHjyarmf',fu vlawGudk
tJ'D tufqufjzpfapzkdYtwGuf paideia vkdYac:wJh obm0eJY uif;uGmroGm;atmif? wpfOD;csif;pD[m vlUtzJGU
ynmay;rIrSm tEkynm? 'óe? EIwfrIynm? orkdif;? odyÜH? tpnf;&JU taESmiftzJGUrcH&bJ wwfEkdiforQ vGwfvyfap

95
zkdY? olYudkolrSvJGNyD; b,folYtrdefYrS remcHzkdY tqdkjyKygw,f/ vlrsdK;aemufcHra&G; tqihfjrifhynmoifMum;EkdifzkdY tcrJh
vl[marG;zGm;vmuwnf;u taMumif;jycsuftrsdK;rsdK; ausmif;awG &Sd&r,f/ uav;awGtm;vkH; tar&duef
eJY tcsKyftaESmifrcH&bJ EkdifiHa&;? vlrIa&; &oifh&xkduf 'Drdku&ufwpfpepfatmufrSm pD;arsmEkdifzkdYtwGuf qD;Apf
aom tcGihfta&;rsm; &xm;&r,fvdkY qkdygw,f/ uav; ynma&; oif½dk;ñTef;wrf;aumif; jy|mef;Ekdif&r,fvkdY qdk
awGudk oifcef;pmawG tvGwfusufrSwfcdkif;wm? orkdif; cJhygw,f/
ckESpfrsm;? ouú&mZfrsm;? NrdKU&Gmrsm;? bk&if rdzk&m;wdkY emrnf qD;Apfynma&;aumif;uae tar&duudk a&TUajymif;
rsm; rSwfom;cdkif;wmxuf vlxJuvlwpfa,mufom tajccsvmoltm;vkH; tar&duef b0aexkdifrIatmuf
jzpfvmatmifavhusiyfh sKd ;axmifru I o
kd mvkyo f ifw h ,f/ rSm tar&dueftdrfrufawGeJY wom;xJwxyfxJ (ho-
'DtwGuf civic qdkwJh EkdifiHom;ynma&;om ta&;BuD; mogenization) jzpfoGm;ap&r,f/ 1880ckESpfeJY yx
aMumif; ½l;qkd;u ,lqygw,f/ rurÇmppftMum; tar&duudk ajymif;a&TUtajccsvmol
wkd;wufwJh (progressive)jzpfwJh ausmif;q&m vlrsdK;aygif;pkH[m tar&dueftdrfrufqkdwJh tawG;tac:
wkdif;u uav;awGudk olwkdYudk,fwkdif oif,lavhvm pD;aMumif;xJ tHhMozG,faumif;atmif aysmf0ifEkdifcJhMuyg
wwfatmif wHcg;zGihfay;zkdY? yk*¾vlom;&JU wefzdk;rjzwfEkdif w,f/
aom vGwfvyfrIrsm;eJY obm0w&m;BuD;udk 'kwf'kwfxd aemufqD;Apfynma&;qkdwm EkdifiHom;awGtcsdef
cHpm;odjrifoGm;apzkdYom EkdifiHom;ynma&;udkay;&r,f/ wef rJay;½kH? rJqG,f½kHavmufudkom qkdvkdcsifwm r[kwf
uav;awGudk MuifemzkdY oifjyzkdY? ypöKyÜefudk rapmfum;bJ ygbl;/ tem*wfrSm EkdifiHom;wkdif;[m 'Drkdu&ufwpfpepf
tem*wf vrf;zGifhay;zkdY avhusihfysdK;axmifay;&r,f/ Ekdif wpfckvkH;&JU tvkyfvkyfykHawG? tudkif;tvuf trsdK;rsdK;eJY
iHom;ynma&;[m ausmif;om;ykHoGif;puf rjzpfap&bl; vnfywfaeykHawG? a&G;aumufyJGvkyfxkH;vkyfenf;? tpdk;
vdkY owday;xm;ygw,f/ & tifpwDusL;&Sif;awGeJY rdrdwkdif;jynfrSm usihfokH;cJhwJh
pepfawG&JU orkdif;udk od&Sdxm;Mu&ygr,f/ EkdifiHom;jzpfrI
'Drkdu&ufaumif;wpfa,muf tay:rSm &ydkifcGihfeJY wm0ef0wå&m;awGudk odxm;&ygr,f/
NAdwdoQynma&;eJY 'óeynm&Sif *Refpwl;twf 'gawGtukefvkH;udk qD;Apfynma&; rmwdumatmufrSm
ar;vfuvnf; jynfoludk,fpm;jyKwJh 'Drkdua&pDtpdk;& xnhfoGif; oifMum;ay;&ygr,f/
twGuf vlxkyg0ifEIef;jrifhrm;zkdYeJY EkdifiHa&;&vm'faumif; qD;ApfoifMum;rIrSm wpfaMumif;oGm;r[kwfbJ
awG ay:xGufzdkYtwGuf ynma&;om tc&mtusqkH;vkdY jzefYxGufawG;awmrI (critical thinking) yg&SdzkdY ta&;
qkdcJhygw,f/'DtwGufqD;Apfynma&;udktrsdK;om;ynm BuD;ygw,f/ qD;Apfynma&; (civic education)omjzpf
a&; tpdwftydkif;BuD;tjzpf aqmif&Gufoifhw,fvdkY jrifcJh oihfNyD;? qD;Apf0g'oGwfoGif;rI (civic indoctrination)
ygw,f/ 'grSvnf; 'Drkdua&pDEkdifiHtwGuf 'Drdku&uf rsdK; rjzpfatmif a&Smif&Sm;&r,f/ EkdifiHa&;todynma&m?
aumif;awG ay:xGef;apr,f/ jzefYxGufawG;awmrIyg ESpfckpvkH; EkdifiHom;awGrSm &Sd&
tar&duef&JU apmapmydkif; EkdifiHom;ynma&;ykHpH r,f/ 'grS 'Drkdu&ufwpfpepfudk ususeeawG;awm pD;
awGudkMunfh&if aomrwfpf*sufzmqif&JU 'Drkdu&ufwpf arsmyg0ifEkdifr,fh 'Drkdu&ufwpfaumif;awG &&Sdr,fvkdY
ynma&; t,ltqawG uJaeygw,f/ ynma&;[m 'Drdkua&pD tbd"r®mq&mBuD;rsm;u qkdrdefYygw,f/
wpfOD;csif;tcGihfta&;udk umuG,fapmihfxdef;ay;&r,f/
tajymta[maumif;olawG? tmPm&SifawG vufqkyf tkyfpkESpfpkESihf Character Education
wGif;u wpfOD;csif;vGwfajrmufapr,fh ]vpfb&,fynm 'Drkdua&pD wkd;wufapzkdY enf;vrf;twGuf char-
a&;}rsdK;&atmif pGrf;aqmifay;&r,f/ qif;&Jcsrf;om achter education tokH;jyKzkdY tkyfpkESpfpk tm;NydKifcJhzl;yg

96
w,f/ wpftkyfpku EkdifiHa&; oDtkd&Dynm&SifjzpfwJh 0DvD,H t& EkdifiHom;aumif;wkdif;[m wpfyg;ol&JU tjrif½Iaxmifh
*vufpwkef; OD;aqmifNyD;? trsm;tusdK;twGuf EkdifiHom; udk av;pm;wefzkd;xm;zkdYeJY twl,SOfwJGaexkdifwwfzkdYudk
wkdif;[m udk,fusdK;pGefYvTwfpaw;&r,fqkdwJh t,ludkif tav;uJygw,f/ aumhprkdydkvDwef EkdifiHom;rsm;[m
qJGygw,f/ 'DtjrifaemufrSm yg0ifMuolawGu vlYtzJGU rdrdtrsdK;om; e,fedrdwfabmifudk ausmfvGefNyD; csJUum;
tpnf;wnfNidrfzkdYeJY 0JvfzJ,m;pepfzHGUNzdK;zkdY tm½kHxm;Muyg awG;wwf pOf;pm;wwf&r,fvkdY qkdygw,f/
w,f/ tar&duef trsdK;orD; 'óeynm&Sif (Marth
'kwd,tkyfpkuawmh 'Drkdua&pDpepftwGuf wuf Nussbaum)u aumhprdkydkvDwefpepfatmuf aexkdif
<upGm yg0ifrIudk A[kdjyKrxm;bl;/ 'Drdkua&pDpepftwGuf aom EkdifiHom;rsm; yxrwm0efu vlrsdK;? bmom? ,kHMunf
yg0ifrI[m charachter ynma&;&JU wpfpdwfwpfydkif;yJ rI? vlwef;pm;? e,ferdwfra&G; vlwkdif;udk av;pm;wefzkd;
jzpfw,fvkdY jrifMuygw,f/ 'Dtkyfpkudk ynma&;jyKjyif xm; qufqHwwf&r,fvkdY qkdygw,f/ 'gayr,fh 'Dvdk
ajymif;vJa&;orm; Thomas Lickona u OD;aqmifyg aumhprkdydkvDwef jzpfoGm;vkdY rdrd rdom;pk? aqGrsdK;rdwfaqG?
w,f/ olwkdYtqdku ausmif;awG[m vlaumif;jzpfapzkdY tdrfeD;csif;wkdYtay:zufwG,frIudkpGefYvTwfp&mrvdkaMumif;
wpfOD;csif;&JU tjyKtrIp½dkuf trSwf0daoo (character ajymygw,f/ ,aeYEkdifiHom;ynma&;[m tJ'D aumprdk
traits)udk wnfaqmufay;&r,f/ wcsdefxJrSm EkdifiHom; ydkvDwef t,ltqtay:rSm tajccH&r,f/ cyfqef;qef;
aumif;wpfa,mufjzpfatmif ysdK;axmif&r,fwJh/ ajym&&if acwfopf qD;Apfynma&;[m ]vpfb&,f rsdK;
odkYaomf tkyfpkESpfpkpvkH;u democratic charac- cspf0g'DawG} (liberal patriotism) arG;xkwf&r,fvkdY
ter qkdwmudk oJoJuJGuJG r&Sif;jyMuyg/ 'Dpum; rlv&if; qkdygw,f/
jrpfu kharakter qkdwJh *&duaevmwmjzpfygw,f/ csKyfajym&&if EkdifiHom;ynma&;[m atmifjrifwJh
pdwfydkif;qkdif&meYJ pm&dwåydkif;qkdif&m aumif;jrwfrI t&nf 'Drdkua&pDpepftwGuf EkdifiHom;awG yg0ifEkdifzkdYjyifqif
taoG;tm;vkH;&JU t*Fg&yfvu©Pmrsm;udk qkdvdkwmygyJ/ ay;jcif;jzpfygw,f/ vlYtzJGUtpnf;eJY pepfrsm;twGif; r
'Dawmhvpfb&,f'Drkdua&pDynm&Sifrsm;awmif;qkdcsuf nDrQrI? rw&m;rIrsm;udk Oya'twGif;uae pdefac:&Jatmif
t& vlaumif;wpfa,mufeJY EkdifiHom;aumif; wpf EkdifiHom;awG yg0ifEkdifzkdY jyifqifay;jcif;jzpfygw,f/
a,muftwGuf democratic character &Sdudk&Sd&r,f/ oabmxm; tjrif rwlrItay: onf;cHEkdifrI (toler-
'gaMumifhrdkY character education ysdK;axmifay;&r,fvdkY ance)? jzefYusufawG; awmEkdifrI? tpdk;&tkyfcsKyfykHpepfudk
qkdygw,f/ owd&Sd&Sd a0zefydkif; jcm;EkdifrI&SdzdkYtwGuf urÇmMunfh Mu-
nfh jrifwwfaom ynmwwfEkdifiHom;rsm; ay:xGef;apzkdY
aumhprkdykdvDwefynma&; jzpfygw,f/n
aumhprkdydkvDwef0g'[m *vdkb,fvkdufaZ;&Sif; 0ifhxef;
aMumifh ydkrkdacwfpm;vmNyD;? EkdifiHom;ynma&; oifMum; &nfñTef;/ Civic Education by Richard G. Niemi
olrsm;twGuf ydkrdkta&;ygvmygw,f/ aumhprkdydkvDwef and Jane Junn.
ynma&;rSm ,Ofaus;rI ya'ompkH ynma&; (multicul- Civic Education and Culture by Brad-
tural education)udk qkdvkdwmygyJ/ 'Dt,ltq tvdk ley C.S Watson.


Civics = The study of City Government
The rights and duties of Citizens
The Science of Citizensship

97
Civics
tay:
olwkdYtjrif? olwdkYtawGU
a'gufwmbodef;0if; (wd&pämefarG;uk q&m0efBuD;)
ppfNyD;acwf vGefcJhwJh ESpfaygif;ajcmufq,favmufu Private English Co-
nvent vkdYac:wJh yk*¾vdubmoma&; t*Fvdyfausmif;rSm usaemfausmif;wuf
cJh&ygw,f/ aiGaMu;tajrmuftrsm;ay;NyD; pmoif,lcJh&wmyg/ rlvwef;u pNyD;
moral and manners qkdwJh ]udk,fusihfw&m;eJY ,Ofaus;rI}wkdYudk aeYpOf
oifMum;cJh&ygw,f/ bk&m;? w&m;taMumif;yg pwifoifMum;cJh&ygw,f/
bk&m;udkodvmawmh w&m;rsm; udkvnf; odvm&ygw,f/ tusdK;uawmh
,Ofaus;odrfarGUwJh? Nidrf;csrf;a&;udkvkdvm;wJh ausmif;om;wpfa,muf
jzpfvmcJh&ygw,f/
ynm&SdBuD;wpfOD;u b,fvdkajymxm;ovJqkd&if ]uav;&JU yxr
ckESpfESpfudkomay;yg/ 4if;aemufydkif; oifolYudk bmyJvkyfcsifvkyfcsif&NyD}vkdY
qkdcJhzl;ygw,f/ toufwmwpfckvkH;&JU yxrckESpfESpfudk ta&;tBuD; qkH;vkdY qkdMuygw,f/ 'Dvdki,f&G,fpOf
tcdkufrSm usihf0wfeDwdwkdY? bk&m;taMumif;wkdYudk tav;teufxm; oifMum;ay;oifhygw,f/ 'gaMumifh rlBudK?
rlvwef;rsm;rSm usihf0wfeDwdawG tkwfjrpfcsMu&ygr,f/ nHhzsif;wJh ywf0ef;rSm aygufzGm;vmwJh oli,fwpfOD;
twGuf b0rSm tppaemufus&ol jzpf&wwfw,f/ ywf0ef;usif&JU tm;enf;rIqkd;usdK;udk olcH&r,f/ 'g
aMumifhrdkY uav;wpfa,muftwGuf vlvlolol EkdifiHBuD;om;jzpfapzkdY? jrifhrm;wJh ywf0ef;usif&SdaezkdY
tvGefta&;BuD;ygw,f/
aemufvlwpfOD;rSm ta&;tBuD;qkH;tcsufu tusihfpm&dwåygyJ/ tusihfpm&dwåaysmufqkH;&if tm;vkH;
aysmufqkH;jcif;jzpfygw,f/ standard of moral values vkdYac:wJh vlYusihf0wf tqifhtwef;jrifhrm;vm&ef
vnf; oifMum;ay;&ef vdktyfygw,f/ vlYusihf0wf&Sd vlawmfvlaumif; ynmwwfawGu t&m&mrSm OD;aqmif
oifMum;vrf;jyay;zkdY vdkr,f/ wkdif;jynfudkvnf; OD;aqmifMu&r,f/ 'grSom wkdif;jynftzufzufu aemuf
rusbJ wkd;wufr,f/ EkdYrdkU jzifh ynmrJh? usihf0wfr&Sd? t*Fvdyfvdk A bunch of idiots qkdwJh vl½l;tkyfpkwpfpkom
OD;aqmifoifMum; tkyfcsKyfae&if usihf0wfeDwdawG vkH;0OóHk uif;rJhaevdrfhr,f/ tusihfpm&dwåysufjym;
olaygrsm;NyD;? pm&dwår@dKif tpOf,drf;,dkifoGm;vdrfhr,f/
]EkdifiHom;ynma&;}eJY qufEG,fvdkY ajym&&if EkdifiHwpfEkdifiHrSm arG;zGm;vmwmeJY tJ'Dol[m
EkdifiHom;tcGihfta&;? rdrdtcGihfta&;udk em;vnfzkdY ta&;BuD;ygw,f/ trdjrefrmEkdifiHrSm arG;zGm;vmwJh e,fpGef
e,fzsm;u ]0}vlrsdK;yJjzpfjzpf? ]em*}yJjzpfjzpf? birthright qkdwJh arG;&myg tcGihfta&;&Sd&r,f/ ynmoifMum;
cGihf? aq;ukocGihf? tvkyfvkyfydkifcGihf? w&m;½kH;wufydkifcGihf? ajymqkda&;om;cGihf? BudKuf&mbmom udk;uG,fcGifh

98
pwmawG vlwkdif;rSm ydkifqkdifcGihf&Sdw,f/ tJ'DtcGifhta&;awGudk odem;vnfzdkY uav;awGudk oifay;&w,f/
'Drdkua&pDqkdwJh a0g[m&udk usaemfoifaewJh ausmif;om;rsm;udk ar;Munfhawmh vGwfvyfrIvkdY ajz
wwfMuygw,f/ rvkHavmufao;yg/ EkdifiHom;wkdif;[m 'Dta&;BuD;wJh pum;vkH;udk taotcsmem;vnf
xm;&r,f/ t*Fvdyfvkduawmh tvGef&Sif;ygw,f/ Democracy is the government of the people by
the people for the people. vlxktwGuf vlxkudk,fwkdifu a&G;cs,fxm;wJh vlxktpdk;&yJ/
tJ'Dvdkw&m;0ifvlxku a&G;cs,fxm;wJh vlxktpdk;&[m jrefrmEkdifiHrSm 1962 ckESpf? rwfv 2 &uf em&D
jyefESpfcsufrSm qdwfokOf;cJh&w,f/ 1988 rSom ppftmPm&Sifpwifw,fvkdY odaeMuwJh tcsKdUrsdK;qufopfawG
udk tJ'g ynmay;zdkYvdkygw,f/
jrefrmjynfrSmarG;cJhwJh EkdifiHom;wkdif;rSm toJMum;u rJwpfjym;&SdaeNyD;? 'gudkrSefuefw&m;rQwwJh a&G;
aumufyJGrSm tokH;csEkdifzkdYvdkygw,f/ wzufowf tEkdif&atmif jyKvkyfxm;wJh a&G;aumufyJGrsdK;rSm rdrd&JUwefzkd;
&SdvSwJhrJudk tokH;csypfzkdY rvdkbl;/ 'DtwGuf EkdifiHom;wkdif;udk ynmay;&r,f/
avmuBuD;wGif vlaumif;rsm; qdwfqdwfaejcif;u raumif;rIudk tm;ay;&ma&mufwJhoabm&Sdw,f/
For the evil to triumph, good people are still silent vkdY t*FvdyfpmayrSm qkdxm;ygw,f/ EkdifiHom;ppfrSef&if
wkdif;jynfrSm raumif;rIrsm; 'kESihfa'; jzpfay:aejcif;wkdYudk us,favmifpGm [pfa<u;azmfxkwfypf&r,f/ udk,fh
wkdif;jynfrSm ppfrSefwJh 'Drdkua&pDEkdifiHom; jzpfvmapzkdYtwGuf EkdifiHom;aumif;wdkif;? trsKd;aumif;om;wkdif;
0kdif; 0ef;ulnDMu&r,fh wm0ef&Sdygw,f/ tJ'Dwm0efodzdkYqdkwmu EkdifiHom;ynma&;oifMum;ay;rSom &r,f/

q&mMuD;aygvf vbefwl; (tjidrf;pm;txufwef;ausmif;tkyfMuD;? Aef;armfjrdKU? ucsifjynfe,f)


vGefcJhaom ESpf 50 u pmoifausmif;wkdif;rSm eHeufausmif;wufcgp yxrtcsdefü
rlvwef;? tv,fwef;? txufwef; tqihf&Sd pmoifcef;wkdif;wGif jrefrmh
,Ofaus;rI jzpfaom jynfolYeDwd? vlUusihfpOfrsm;? MuD;ol&kdao? i,foloem;?
&G,fwl av;pm; ponfh tawG;tac:rsm;udk twef;ydkifrsm;? wm0ef&Sd q&mq&mr
rsm;u tav;xm; oifMum;ay;cJhygonf/
tcsKdUaom mission ausmif;rsm;? ukd,fydkifausmif;rsm;ü oD;oefYtcsdef jyXmef;
owfrSwfxm;jyD; Moral and manners udk wpfcsdef oifMum;ay;onf/ Oyrm -
ausmif;olausmif;om; wpfa,mufonf q&mq&mr a&SUü rwfwyf&yfonfhtcg
ajczaemihfcsif;xdjyD; ajcrESpfckudk av;vufr cGgxm;um 'l;ESpfzufpvHk;
qefYxm;um &ifudkygqefY? vufESpfzuf ydkufxm;? vnfyif; rwfrwf xm;um &yf&rnf/
vlMuD;a&SUü &yfaecsdef abmif;bDtdwf? tusÐtdwfxJ vufEdIufxnfhxm;jcif;rjyK&/ MuHK&m
wHawG;axG;jcif; rjyK&/ pum;ajymqdk&mü rdrdvlrsKd;\ ,Ofaus;rIt& odrfarGUpGm ajymqdk qufqH&rnf/ vlMuD;
vli,f &G,fwl tm;vHk;ESihf &dkif;pdkif;pGm ajymqdk qufqHjcif;rjyK&/
vltcsif;csif; rsufESmcsif;qkdif pum;ajymqdkMupOf wpfa,mufeJU wpfa,muf rsufESm MunfhjyD;
ajymusihf&rnf/ tpm;taomufpm;onfhtcg yvkyfyavmif; tjrifraumif;atmif pm;aomufjcif;
rjyK&[laom table manners ponfwdkYudk q&mpm;rcsefbJ ,Ofaus;odrfarGUrI usihfpOfrsm; tav;xm;
oifay;cJhzl;ygonf/ jreffrmh &dk;&m ,Ofaus;rIudkvnf; i,f&G,fpOfu od&Sdem;vnf avhusihf,lwwf&ef txl;
tav;xm; ydkYcs cJhygonf/

99
udkausmfvif;OD; (xkdif;EkdifiH? Webster wuúodkvfrS EkdifiHwuma&;&m avhvmol)
EkdifiHom;ynma&; qdkwm wpfenf;tm;jzihf EkdifiHa&;tajccHukd avhvmxm;jcif;ygyJ/
EkdifiHa&;qkdwm vlawG&JU aeYpOfpm;rI? aerI? xkdifrI? aeYpOfb0udpö xkdxkd[m
EkdifiHa&;yJvdkY AdkvfcsKyfatmifqef; a&;xm;wmudk rSwfom;zl;ygw,f/
t&pöwkdw,fvfuawmh EkdifiH&JUta&;[m EkdifiHa&;yJvkdY qdkygw,f/ 'gayrJY
aemufydkif;rSm EkdifiHa&;xJudk tmPmeJYywfoufwJh udpöawGxnfhoGif;vmNyD;?
tmPmudkb,fvkd&,lrvJ? b,fvkdxdef;odrf;rvJ? tmPmudktokH;jyKNyD;
EkdifiHa&;rSm b,fvdkatmifjrifatmif vkyfrvJqkdwJh udpö&yfawG ygxnhfoGif;
pOf;pm;vmMuygw,f/ 'gaMumifh EkdifiHa&;[m ydk½IyfaxG;oxuf ½IyfaxG;vmcJhygw,f/
'Dvdk½IyfaxG;vmwJh EkdifiHa&;ukd oD;jcm;avhvmwJh EkdifiHa&;ynmqdkwmvnf; ay:aygufvmcJhygw,f/
tckqkd&if EkdifiHa&;odyÜHwifruyJ EkdifiHwum qufqHa&;ynm? jynfolYa&;&m pDrHtkyfcsKyfrIynm? EkdifiHa&;
abm*aA'? EkdifiHwumavhvma&;ynm? EkdifiHwum zHGU NzdK;rIavhvma&;ynm? aus;vufa'o zHGU NzdK;wkd;wuf
a&;ynm tp&Sdojzihf EkdifiHa&;e,fy,fatmufu cJGxGufoGm;wJh ynm&yfawG awmfawmfpkHoGm;cJhygNyD/
tem*wfjrefrmhEkdifiHa&; a&&Snfaumif;zkdYqkdwmuvnf; 'Dvdkynm&yfawG ykdrkdpnfyifvmzkdYeJY EkdifiHtusdK;
jynf olYtusdK; aqmif&Gufr,fh ynmwwfawG arG;zGm;zkdY vdktyfaeygw,f/ pmoifcef;awGrSm ausmif;om;awG
[m 'Dvdkynm&yfawGudk avhvmvdkufpm;&if; tawG;tac:a[mif;awGudk &J&J0hH0Hh axmufjy&J&r,f/ urÇmht
v,frSm 0ifqefYEkdifr,fh EkdifiHom;aumif;jzpfatmif aeYpOfavhvm usihfBuHaexkdifMu&ygr,f/ wkdif;jynfwnf
aqmufa&;twGuf tJ'Dvdkynm&yfawG avhvmvkdufpm;NyD; vufawGUjyefvnftokH;csEkdifwJh vli,frsdK;quf
opfwpf&yf jrefrmEkdifiHtwGuf trSefwu,fvkdtyfaeygw,f/ 'DuaeY zHGUNzdK;vmwJh EkdifiHawGudkMunhf&if ynm
a&;uae wcGifwjyifvkH;&JU tajymif;tvJo,fvmzkdY tm;xkwfaeMuw,fqkdwm jrifomygw,f/ ynma&;
rSmvnf; EkdifiHom;ynmeJY rSefuefwJhtajccHusus EkdifiHa&;ynmudk rsdK;qufopfawGoif,lEkdifzkdY rsdK;quf
a[mif;rsm;u wHcg;zGifhay;&ygvdrfhr,f/

q&m udkzkd;csdK (apwempmoifausmif;? ausmif;tkyf? rJaqmufNrdKU/)


'DaeY usaemfh&JU pmoifcef;awGrSm vufawGUtokH;jyK oifMum;ay;aewJh ynma&; pepf
uawmh uav;awGudk trSm;trSef cJGjcm;wwfatmif? jyóemwpfcktay:rSmjzpfjzpf
oifcef;pm acgif;pOfwpfck tay:rSmjzpfjzpf uav;awG&JU udk,fydkiftawG;tac:
xifjrif,lqcsufawGudk yGifhyGifhvif;vif; a0zefajymqdkwwfatmif? tem*wfrSm
vufawGUusus tokH;jyKEkdifatmif oifMum;ay;aeygw,f/
aemuf .. usaemfwkdY ynma&;pepf &nfrSef;csufu pmoifcef;xJrSm 'Drkdua&pD
&SdapzkdYygyJ/ qkdvdkwmu uav;awGtaeeJY olwkdYaeYpOf BuKHawGU&ifqkdifae&wJh jyóem
awGeJY ausmif;oifcef;pmawGudk qufpyf oif,lEkdifMu&r,f/ usaemfwdkY q&mq&mrawGuvnf; 'Drdkua&pD
tajccH tkwfjrpfawGjzpfwJh vGwfvyfrI? w&m;rQwrIeJY nDñGwfrIwkdYukd rsufajcrjywfbJ tpOf
ausmif;oifcef;pmawGrSm taumiftxnfazmf aqmif&GufMu&ygr,f/ ausmif;om;awGrSm pm&dwå wkd;wuf

100
aumif;rGefzkdY? 'Drdkua&pD tavhtusihfaumif;awG&SdzkdYeJY EkdifiHhom; aumif;awG? acgif;aqmifaumif;awGjzpfzkdY
twGuf q&mq&mrawGu trsm;BuD; avhusihf oifMum;jyD;jyKjyifaqmif&Gufay;zkdY vdk tyfygw,f/
uav;awG&JU ynma&;jyKjyifajymif;vJzdkYqkd&if oifMum;enf;pepfawGu aomhcsufjzpfygw,f/ uav;
awGrSm a0zefydkif;jcm;awG;ac:EkdifwJh tavhtusihfawG&SdrSom? pm&dwåpnf;urf; ckdifrmrSom usaemfwdkY&JU vlrI
ywf0ef;usif wkd;wufvmygr,f/

q&mr oJoJ? urm&Gwf? &efukefNrdKU/


wu,fyJusrwkdYwdkif;jynfrSmusifY0wfeDwdawGqif;&Jaevdkufwm&Sif/a&ajrmif;
xJ trdIufawGypfcs?bwfpfum;eYJ &xm;ay: vljynfhusyfn§yf&wJhtxJ aq;vdyf
aomuf? oufBuD;&G,ftkdawGeJY udk,f0efaqmifawG um;ay:wufvm&if ae&m
z,fray;? vrf;oGm;&if; uGrf;wHawG; wyspfyspfeJYaxG;? vrf;ab;uvlawG &TUHpif
atmif rqifrjcifum;armif;? um;py,f,mu c&D;onfudk qJqkdatmfaiguf?
yvufazmif;ay: aps;a&mif;olawGu vrf;oGm;vrf;vmawGudk 'ku©ay;/ 'gawG
udk usrwkdYjynfolawG aeYpOfBuKHawGUaewm? udk,fwkdifvkyfrdaeMuwmawGyg/
b,fvdkvkyfNyD; vlrsdK;BuD;? EkdifiHBuD; t*Fg&yfawG &SdawmhrSmvJ/ ausmif;awGrSm jynfolrsm;vkdufemusifhBuH
&r,fh jynfolYeDwdawG roifawmhbl;vm;vdkY usrwdkY q&mrawGvnf; cPcP tar;cH&ygw,f/ cufwmu
tck tpdk;&ausmif;awGrSm jy|mef;wJhoif½kd;eJY oifMum;ykHpepfudku tvkyfr[kwfwmyJ&Sif/ wu,fausmif;om;
awGudk avhusihf oifMum;ay;zkdYxuf tJ'gawGcsnf; atmfusufckdif; pmar;yJG ajzcdkif;aew,f/ aemufZmwu
ykHjyifawGudk Oyrm ay;NyD; EkdifiHBuD;om;jzpfatmif vkyfcdkif;aewm tawmfqkd;w,fvdkY usrxifw,f/ vJGae
wmawGawmh trsm;BuD;yJ/
usrpOf;pm;wmu wpfcsufxJyg/ usrwdkY wkdif;jynftusihfysufaewmawG jyKjyifzkdYtwGuf vli,fawGudk
jynfolYeDwd oifcef;pmawGeYJ vufawGUacgif;xJ? toJxJ? taoG;tom;xJ? tjyKtrlxJ pGJxifoGm;atmif
avYusifYoif Mum;ay;zkdYygyJ/

q&m udkatmifcdkif (CDC) ausmif;? rJaqmuf


EkdifiHom;ynma&;ESihf pm&dwåjr§ifhwifa&; bmom&yfonf urÇmwpf0Srf;vkH;wGif
ta&;ygaom tcef;u@ü yg0ifaecJhonfrSm tcsdefMumjrihfaecJhygNyD/ usaemfu
EkdifiHom;ynma&;udk avhvmjcif;? oifMum;ay;&jcif;rSm EkdifiHhom;aumif;wpfOD;
tjzpfodkY usaemhfausmif;om;rsm;udk a&muf&SdapzkdY jzpfygw,f/ EkdifiHom;aumif;
wpfOD;[m b,fae&m? b,fa'oa&mufa&muf? rdrd&JU ywf0ef;usifudk av;pm;
wefzkd;xm;wwfNyD; ulnDyHhydk;EkdifolwpfOD; jzpfae&ygr,f/ pm&dwåjr§ihfwifa&;qkd
wm t"dutm;jzihf rdrdudk,fukdESihf wpfyg;aomolrsm;tm; cspfcifav;pm; wefzkd;xm;wwfap&ef vrf;ñTef
ay;jcif;[k xifjrifrdygw,f/

101
u m
kEdifiHw if;
a & ; o w
yn m
bwfaiG 109 bDvD,HESihf xkdif;ynma&; vrf;jyajrykH
wGif bwfaiG 1.393 bDvD,H tokH;jyKoGm; rnfjzpfonf/
wwd,ajrmuf ynma&; r[mAsL[mwGif acwfrD
ausmif;rsm;ESihf oif,la&;Xme t&nftaoG;zHGU NzdK;a&;
pDrHcsuf 12cktwGuf bwfaiG 9.443 bDvD,Hudk tokH;jyK
rnfjzpfonf/ xkdtxJwGif ukefusp&dwfoufomaom
oif,la&;Xmersm; wnfaqmuf&ef bwfaiG 1.733
bDvD,HESihf &yf&Gmpm Munfhwkduftopfrsm;twGuf bwf
8888.6 oef; yg0ifonf/
pwkw¬ r[mAsL[mrSm acwfrDpDrHcefYcJGrI t&nf
taoG; zHGUNzdK;wkd;wufa&; tpDtpOfjzpfNyD; bwfaiG
xkdif;EkdifiH ynma&;0efBuD;Xmeu 2010 - 76.815 bDvD,Hwefzkd;&Sdaom pDrHcsuf 17 ckyg0ifonf/
2014 ynma&;vrf;jyajrykHyg r[mAsL[m 4oG,fESihf AsL[mt&bwfaiG 535 oef;udk awmifydkif;jynfe,frsm;
pDrHcsuf 64 cktwGuf bwfaiG 109.45 bDvD,Hudk ynma&;zHGUNzdK;rIpDrHcsuf ESihf bwfaiG 75.207 bDvD,Hudk
twnfjyKvdkufonf/ touf 15ESpftxd tcrJh tajccHynma&;pDrHudef;wdkY
yxr r[mAsL[menf;vrf;rSm pDrHudef; 30 twGuf tokH;jyK rnfjzpf \onf/
twGuf bwfaiG 15.798 bDvD,H wefzkd;&Sd aom acwf rD xkdif;ynma&;0efBuD; csifem0efbGef,muD
xkdif;t&nftaoG; zHGUNzdK;rItpDtpOf jzpfonf/ tajccH ,wfu 0efBuD;Xmet&m&SdBuD;rsm; tywfpOftpnf;
ynma&;aumfr&Sif\ bwfaiG 1.1bDvD,H okH;pJGa&; ta0;wGif pDrHcsufvkyfaqmifrI tajctaersm;udk wifjy
pDrHcsufwGif ausmif;i,fESpfaxmifudk t&nftaoG;jr§ifh &ef at*sifpDrsm;udk wm0efay;xm; NyD;jzpfaMumif;ajym
wifoGm;rnfjzpfNyD;? tqifhjrifhynma&; aumfr&SifrS qkdcJhonf/
tqihfjrifhynma&; rl0g'ESihf tpDtpOfa&;qJGa&;twGuf Bangkok Post
2 bDvD,H bwfaiG okH;pJGrnfjzpfonf/ (30.June.2010)
'kwd, r[mAsL[mjzpfaom acwfrDq&m?
q&mrrsm; t&nftaoG;zHGUNzdK;a&;twGuf pDrHcsuf 9ck

102
rdrdoifwJh bmom&yfudk pmar;yJGusaom q&mrsm;
txufwef;tqihf uGefysLwm? ocsFmESihf odyÜHbmom&yfrsm;wGif pmar;yJG wzkef;
zkef; us½IH;aeaom ausmif;om;rsm;twGuf pmar;yJGuswJh a0'em rQa0cHpm;ay;
r,fh tazmfopfawG&Sdvmonf/ tJ'Dolrsm;uawmholwkdYudk oifMum;ay;aewJh
bmom&yfq&mawG udk,fwkdifyifjzpfonf/
xkdif;txufwef;ausmif; q&m? q&mrrsm;udk olwkdYoifMum;aewJh bmom
&yfawGudk pmar;yJGppfMunfhvdkufwmh pdk;&drfp&maumif;avmifatmif pmar;yJGus
aewm awGUMu&aMumif; xkdif;EkdifiH? tajccHynma&;aumfr&Sif OBEC rS ajymqkdonf/
]q&mawGudk,fwkdifawmif ukd,foifwJhpm udk,fusaeawmh ausmif;om;t&nfaoG; b,fvkdjr§ifhwifEkdif
rSmwJhvJ}[k xkdif;EkdifiHynma&;0efBuD; csefem0efbGefud,mud,ufu ajymqkdvdkufonf/
pmar;yJG&vm'f owfrSwfcsuft& trSwf 59&mcdkifEIef;xufenf;&if todynm tqihfedrfh
w,f[k ,lqxm;onf/
tv,fwef;qifh q&mrsm;uawmh ydkNyD;tqifajyMuonf[k qkd&onf/ odkY
aomf ausmif;'g½dkufwmawG&JU uGefysLwmESifh t*Fvdyfpm t&nftcsif;ppfyJGwGif 'g½kdufwm
av;aomif;xJu 95 &mcdkifEIef;pmar;yJGusMuonf[k 0efBuD;csefem0ef uajymjyonf/ n
Bangkok Post (1 July 2010)

12 ESpftwGif; ausmif;wpf&ufrS rysufwJh ausmif;om;


rlBudKuae txufwef;txd ausmif;wpf&ufrSrysufbJ
ausmif;wufEkdifwm[m uHaumif;wm&,f? ausmif;tm;&uf? ydwf&uf
awGrSom olzsm;emvdkYjzpfaMumif; NAdwdefq,fausmfouf vli,fav;
wpfOD;u The Daily Mail owif;pmudkajymjycJhonf/
x&efYe,fu 16 ESpfom; pwDzifbkofonf 12 ESpf quf
wkduf ausmif;wuf&ufwpf&ufrS rysufcJholyg/ ]]wpf&ufrSrzsm;
remcJhygbl;/ ausmif;ysufzkdYvnf; rvdkvm;bl;/ ausmif;wuf&wmudk
BudKufw,f/ pmvnf;awmfcsifw,f/ trSwfaumif;aumif;&csifw,f/
'Dvdkausmif;wuf&ufrSefwm usaemhfudk,f usaemf *kPf,lw,f? zsm;&if
awmifrS ausmif;tm;&ufrS usaemfzsm;wm}} [k ajymjycJhonf/
olYom;ausmif;rSefwmudk *kPf,lonfh rdcifum&efum

103
uvnf; ]olYrSm obm0pGrf;tifawG&Sdw,f/ odyÜHwJGudk aumif;wpfck&zkdYqdkwm ausmif;rSmtrSwfaumif;aumif;
BudKufw,f/ wjcm;q,fausmfoufawGeJY rwlwmu &rS jzpfr,fqkdwm oloabmaygufxm;w,fav/} n
olu reuf6em&DcJGrSm tdyf,mxw,f/ ausmif;oGm;zkdY The Daily Mail (18 June 2010)
jyifw,f/ b,fwkef;urSaemufruscJhbl;/ tvkyfaumif;

uav;rsm;tifwmeuf tdrfwGif uGefysLwm&Sdaom


tvJGokH;pm;rI rdbrsm;qefYusif uav;rsm; ausmif;pm&rSwfenf;
w½kwfrdbtrsm;pku olwkdYuav;rsm; tifwm ynma&;orm;rsm;ESihf enf;ynm&SifawGu ]'pf*spf
euf tokH;jyKrIudk tvdkr&SdMubJ ynma&;wGif qkd;&GmpGm w,f} uGm[csuf usOf;ajrmif;apNyD; uav;wkdif; tdrfrSm
xdcdkufrnfudk pkd;&drfvsu&f Sdonf/ uGefysLwm&SdapzkdYvIHYaqmfaeMuayr,fhtdrfxJenf;ynm
ppfwrf;trsdK;rsdK; aumuf,l awGa&mufwmeJY wNydKifeuf uav;awG ausmif;oifcef;
csuft& w½kwfrdb pm &rSwfusqif;ukefaMumif; tar&duef Duke
rsm; t euf 43.6&mcdkif wuúodkvf ygarmu©awGjzpfMuwJh *sufaumhApfa':eJY
EIef;u uav;rsm; [,fvifvufwkdYu olwkdYavhvmcsuft& ajymqkd
tifwmeuftokH;jyK onf/
rIudk jyif;jyif;xef tifwmeufeJY uGefysLwmpokH;vmwJh 2000 rS2005
xefuefYuGufaMumif;? ckESpftwGif; ausmif;om;wpfodef;cJGudk ppfwrf;aumuf
vkH;0oabmrwlaMumif; ajzMum;cJhNyD;? 78.4 ,lcJhaMumif;qkdonf/ ]2005ckESpf ppfwrf;aumufajym
&mcdkifEIef;url tifwmeufqkdifoGm;jcif;rSm uav;rsm; wmyg/ Facebook eJY Twitter rsdK;qufawG rygao;bl;/
ynma&;udk xdcdkufrItwGuf tNrJylyefae&aMumif; azmf tJ'Dwkef;u enf;ynmtckavmuf xyfNyD;rckefysHao;
jyMuonf/ rdb44.9 &mcdkifEIef;urlvdifESihf oufqkdif bl;/ csufcsif;owif;ydkYwJhaqmzhf0J
aom ½kyfykHqkd'frsm;ESifh olwkdYom;orD;rsm; tcsdefjzKef;rSm awGyJ vlBudKuf rsm;ae
pkd;&drfaMumif; qif0Smowif;wGif azmfjyxm;onf/ csdefyg/ 'Daemufawmh
w½kwfvlrIodyÜH tu,f'rDXme&JU 2006ckESpf rS wpfrsdK;NyD;wpfrsdK; ay:
2009ckESpftwGif; rlvwef;ESihf tv,fwef;ausmif; vmawmhwmyJ/ wcsdKU
om;rdbrsm;xHrS aumuf,lcJhaom ppfwrf;rsm;udk vlBuD;awG xifovdk
qif0Sgowif;Xmeu xkwfjyefay;jcif;jzpfonf/ uGefysLwmu uav;
w½kwfEkdifiHwGif tifwmeuftokH;jyKol 46.9 &m awGukd tm;vkH;tokH;wnfhapwmcsnf;
cdkifEIef;rSm 25ESpfatmuf vli,frsm;jzpfMuonf/ uav; r[kwfygbl;}[k ajymonf/
rsm;twGuf oD;oefYynmay;0bfqkd'f[k r&SdaMumif; tar&duef tv,fwef;ausmif;om;awGMum; t
vnf; azmfjyxm;onf/n csif;csif; qufoG,fzdkYeJY *drf;upm;zkdY uGefysLwmydkokH;vm
Ians (29 June 2010) Muonf/ rdbawGydkNyD;MuyfrwfwJhtdrfrSmawmh uGefysL
wmu ydkNyD;tokH;0ifaMumif; ygarmu©ESpfOD;u ajymjy
onf/ n
Ians (22 June 2010)

104
tvkyfjyKwfawmhrnfh t*Fvefwuúodkvf q&mrsm;
wif;Xmeu qkdonf/
&vm'ftjzpf ausmif;om;rsm; t&nftaoG;
usqif;oGm;EkdifNyD;? EkdifiHwumwGif pD;yGm;&SmzGifhvSpfxm;
aom wuúodkvfrsm;txdyg oG,f0dkufxdcdkufEkdifonf/
tu,f'rpf0efxrf; 10163ESihf tdkifwDenf;ynm? pm
Munfhwkduf? ausmif;om;ynma&; tBuHay;tzJUG tyg
t0if 0efxrf;aygif; 12421 wkdYudk jzKwfcsypfzkdY&Sdaeonf/
tvkyforsm; or*¾rsm;uawmh tpdk;& bwf
t*Fvefwuúodkvfrsm;wGif tvkyfvkyfaeMu *sufjzwfawmufrIrSm qkd;&Gm;vSaMumif;? t*Fvefynm
aom q&m? q&mrrsm;ESihf ynma&;0efxrf;axmifaygif; a&; rSm tNydKifvdkufvmaom w½kwf? tdE´d,wkdYESihf EdIif;,SOf
rsm;pGmrSm tpdk;&u ynma&;0efBuD;XmetwGuf bwf vQifyif aemufESpfESpfq,ftwGuf &ifav;zG,f&m&Sd
*suf 25 &mcdkifEIef; avQmhcsvdkufjcif;aMumihf tvkyfjyKwf aMumif; or*¾rsm;u qkdonf/ n
zkdYrsm;aeonf/ okawoe vkyfief;rsm; tygt0if &mxl; BBC (09 July 2010)
ae&maygif; 22584 avQmhypfzkdY &Sdaeonf[k bDbDpD o

ausmif;om;rsm;twGuf obm0ywf0ef;usif ynma&;


ukvor*¾aMujim
obm0ywf0ef;usif xdef;odrf;a&;udk us,f EkdifiHrsm;odkY apvTwf avhvmckdif;rnf[k qkdonf/
us,fjyefYjyefY owdxm;rdapzdkYESihf 4if;bmom&yfe,fy,f New Delhi Times (25 June 2010)
twGuf vli,facgif;aqmifopfrsm; arG;xkwfay;zkdY tpD
tpOfopfwpf&yfudk ukvor*¾rS ZGefv 25 &ufaeYu
aMujimcsufwpfck xkwfjyefcJhonf/
ukvor*¾ obm0ywf0ef;usif y½kd*&rf (U
NEP) ESihf tdE´d,&Sd *smreD tajcpdkuf Bayer usef;rma&;
apmihfa&SmufrI ukrÜPDwkdYrS yl;aygif;NyD; obm0ywf0ef;
usifumuG,fapmihfa&SmufrIESihf pOfqufrjywf zHGUNzdK;a&;
(Sustainable Development) bmom&yf avhvmap
zkdYtwGuf tdE´d,vli,ftrsm;tjym;udk tultnDay;
oGm;rnf[k aMujimcsuf xkwfjyefcJhonf/
xkdtpDtpOfonf touf 18-24ESpfMum;&Sd
vli,fausmif;om;rsm; tm;vkH;twGuf vrf;zGifhay;xm;
NyD; ESpfpOf tdE´d, ausmif;om; 200ausmfudk pufrIzHGUNzdK;NyD;

105
96ESpfrQ tdkrif;aeaom 12ESpforD; b0udk
t½HI;ray;bJ ynmqufoif
vl&Spfoef;wGif wpfOD;omjzpfEkdifonfh Huctchinson-Gilford Syndrome a&m*gqef;wpfrsdK;aMumihf t
ouf 96 ESpft&G,frQ tkdrif;aeonfh NAdwdefEkdifiHrS touf 12 ESpft&G,f&Sd a[avtkduif;pfonf ausmif;olb0udk
t½IH;ray;bJ ynmqufvuf oifMum;aeonf/ uav;ronf tajccHynm rlvwef;tqifh atmifjrifNyD; txuf
wef;ynma&; yxrESpf (4if;wdkYpepft& tv,fwef;r&Sd) NyD;qkH;oGm;cJhNyDjzpfum aemufwpfwef; qufvufwuf
a&mufvQuf&Sdonf/
tqpftjrpfa&mif&rf;jcif;? tpmpm;vdkpdwfr&Sd
jcif;? aeYa&mnyg aq;tajrmuftrsm; aomufae&aomf
vnf; a[avonf tavQmhray;bJ &G,fwluav;rsm;
enf;wl ynmqufoifcJhjcif;jzpfonf/ a[av&JU b0
ZmwfaMumif;udk NAdwdefwGif trsm;pdwf0ifpm;p&m jzpfae
NyD; ½kyfoHtpDtpOfrsm;wGif yg0ifaeonf/
t*Fvef ta&SUawmifydkif; bufpfa[;NrdKUwGif
aexkdifol a[avonf olYa&m*gqef;udk uko&ef aq;
0g;wpfrsdK;jzpfaom FTIS (Farnesyl Transferase In-
hibitors) udk aomufokH;ae&NyD; toufquf&Sifoefa&;
xdef;xm;&onf/ xkda&m*gqef;&JU ysrf;rQoufwrf;rSm 13 ESpfjzpfaomaMumihf a[avrdbrsm;rSm orD;jzpfol qkH;yg;
rnfukd pdk;&drfylyefvsuf&Sdonf/
odkYaomf orD;jzpfol txufwef;ausmif;wGif tjcm;uav;rsm;ESihf vuf&Sd&ifabmifwef; ynmoifEkdifjcif;
aMumifhvnf; rdcifjzpfolu auseyfvQuf&Sdonf/
UK/ Education (25 June 2010)

2010 vli,ftdkvHypfzGihfyJG tdrf&Sif puFmyljyifqif


puFmylNrdKU EkdifiHi,fav;wGif tdrf&Siftjzpf
usif;yrnfh 2010 vli,ftkdvHypfNydKifyJG zGihfyGJtcrf;tem;
twGuf jyifqifrIrsm; tBuD;tus,fjyKvkyfaeonf/ u
pm;enf; 26 rsdK;twGuf yg0if,SOfNydKifMurnfh wurÇmvkH;
rS touf 14 ESpfESihf 18 ESpfMum; vli,ftm;upm;orm;
rsm;ESihf EkdifiHwum{nfhonf 40000 ausmfwkdYtwGuf
wpfEkdifiHvkH; wuf<uaeMuonf/
Mo*kwfv 13 &ufaeYrS 26 &ufaeYtxd usif;
yrnfjzpfNyD;? puFmylNrdKUav;twGuf t&SnfMumqkH; aysmf

106
&TifyJG tcrftem;wpfckjzpfonf/ puFmylNrdKUv,faumif&Sd jrLrIpwJh tkdvHypfwefzkd;awG ay:xGef;apzkdYygyJ/ usaemf
Orchard Road vrf;rBuD;wavQmufrSm BudwfBudwf wdkY EkdifiHtaeeJY vli,ftm;upm;orm;awG? EkdifiHwum
wkd;pnfum;aeonf/ urÇmausmf Click 5 ESihf Alarice t&m&SdawGeJY {nfhonfawGudk {nfhcHBudKqkdcGihf&wmyJ/
aw;*DwtzJGUwkdYrS tqkdawmfrsm;? tEkynm&Sifaygif;rsm; EkdifiHwum tm;upm;aygif;pkHudk tdrf&Sifusif;ycGihf&wm
pGm azsmfajzzGihfvSpfrnfjzpfonf/ [m acwfrSDNyD; atmifjrifwJh aumhprdkydkvDwefNrdKUawmf
puFmylc&D;oGm;vkyfief; 'g½kdufwm John Con jzpfapwmyJ}[k qkdonf/
-ceicao u ]vli,ftkdvHypf*drf; YOG &JU &nf&G,fcsufu
wurÇmvkH;rSm&SdwJh vli,fawGudk tm;upm;rSm yg0ifvIyf CNN(3.8.2010)
&Sm;vmapzkdY? rdwfaqGjzpfrI? av;pm;rI? urÇmom;pdwfarG;

90 jynhfvGefrsdK;qufu w½kwfjynfudk OD;aqmifrSmwJhvm;


ayusif; tajcpkduf tifwmeufynm&Sif z&efY
,ku]olwkdY[m xdvG,fcdkufvG,f rsdK;qufyJ/ jyifyudk yJ
Munfhw,f/ tcuftcJ 'ku©awGvnf; rcHpm;zl;bl;/ tif
wmeufeJY zufBuD;vmwJh yxrqkH; rsdK;qufyJ/ t&if
w½kwfrSm ESpfaygif;axmifcsD t½kd;pJGaewJh ,Ofaus;rIpH
wefzdk;awGuae vrf;cJGxGufNyD;? tGefvdkif;udk w½kwf½dk;&m
tpOftvm tbkd;? tbGm;? taz? tarwkdYxuf ydkcspfae
Muw,f} vkdY ajymjyonf/
]olwkdYpOf;pm;awG;ac:rIuvnf; tifwmeuf
w½kwfjynf 1990 jynfhvGefaemufydkif; arG;zGm;
xJuvmw,f/ tifwmeufu w½kwf&JU rdom;pkA[kdjyK
vmonfh q,fausmfoufrsm;udk ]90 tvGefrsdK;quf}
ykHpHuae wpfOD;csif;ykHpHjzpfvmatmif olwkdYudk ykHoGif;
[k trnfay;xm;onf/ olwkdYonf ysif;vGef;? wudk,f
ay;aew,f/ trSDtckdrJhvmw,f/ tGefvkdif;ay:uae
aumif;qefvGef;? t,ltqrJhvGef;? arQmfvifhcsufrJhvGef;?
vlwumudk a0zefvmw,f/ trSm;vkyfrd? ajymrdrSm
BuHKovkd vdifqufqHvGef;? enf;ynmrSvJGNyD; OD;aESmufxJ
vnf; raMumufMubl;/ "gwfykHawG? ADG'D,dkawGvnf;
bmrS av;av;eufeuf r&SdvGef;olrsm;[k vlBuD;rsm;u
tcsif;csif; zvS,fMuw,f/ tpdk;&twif;vnf; emrnf
Munfhr&jzpfaeonf/
0Sufaygif;pkHeJY a&;Muw,f/ EkdifiHwumudkywfNyD; tGef
90 vGefrsdK;qufrsm;onf olwdkYt&if arG;zGm;
vdkif;rdwfzJGUMuw,f}vkdYvnf; z&efY,ku ajymjyonf/
olrsdK;qufrsm;ESihf uGmjcm;vSonf/ w½kwfjynf&JU u
xkdtGefvkdif;rSvJGNyD; bmudkrS txifrBuD;Mu
aomif;ueif; ESpfumvrsm;ESihf ywfoufvkdY BuKHawGUrSwf
aom 90 ESpfvGef rsdK;qufopfrsm;udk rsdK;qufa[mif;
om;p&m olwkdYwGifr&Sd/ olwkdY vuf&SdBuKHawGUae&onfh
w½kwf bkd;bkd;? bGm;bGm;? tudk? trrsm;u rsufpdpyg;arT;
*vdkb,fvkdufaZ;&Sif;ESihf pm;okH;ol0g'aMumifh jzpfay:
pl; aeMuonf/ olwdkYom w½kwfjynfBuD; OD;aqmif&if
vmaom tvsiftjref pD;yGm;a&;wkd;wufrIonfom 90
awmhqkdNyD; &ifraeMuonf[k od&onf/
jynfhESpfvGef rsdK;qufopfwkdY OD;aESmufxJwGif &Sdonf[k
CNN(20 July 2010)
qkdonf/

107
olwkdYynma&;tjrif

0gqkd0gacgifa&awGBuD;vkdY

pOf;pm;awG;ac:Muavmh
oajyoD;rSnhf aumufpkdYuG,f/
c&mql;csKH [dktxJu
arQmheufrJBuD; wG,fvdrfhr,f/
arQmheufqkdwm csdKeJYvm;uJGU
a>re*g;awmif aMumufbl;uG,f/
wkdYvJaMumufaygi ftwloGm;pdkY
rif;okn tkef;vufEGm;av; xm;cJhr,f/
oGm;uG,f ..oGm;uG,f
rif;ok0Pf

108
pma&;olwkdY oli,fwef;t&G,fu ausmif;qif;csdef ab;tEÅ&m,f rjzpfatmif b,fvkdoGm;& w,fqkdwmudk
wGif &GwfqkdcJh&aom uAsmav;jzpfygw,f/ qkdaumif; r&Sif;jybJeJY o&Judkufvdrfhr,f qdkwmBuD;eJY ajcmufawmh
vkdYom qkdcJh&w,f/ bmukdqkdvdkw,f? bmajymw,f jrefrmvlrsdK; awmfawmfrsm;rsm;[m o&Jqkdwm bmrSef;
bmudk&nf&G,fNyD; a&;w,fqkdwmudk em;rvnfcJhygbl;/ rodayr,fh o&J awmfawmfaMumufwJh vlawGrsm;wmudk
pma&;olwkdY ausmif;om;awGuvnf; ar;&aumif;rSef; awGU&ygw,f/ pavmif;zkH;? tkd;zkH;awGudk wD;&ifuJGwwf?
rodcJhygbl;/ 'DvdkeJY aevmcJhwm umvawG awmfawmf ydwfwwf? ysufqD;wwfwmudk oifrjybJ bmrSr[kwfwJh
MumcJhygw,f/ uAsma&;wm 0goemygawmh uAsmawG usm;udkufvdrfhr,fqkdwmBuD;eJYajcmuf usm;qkdwm bm
taMumif;udk avhvmjzpfw,f/ uAsmawG&JU oabm rSef;rodbJ usm;awmfawmfaMumuf aewmawGudkawGU&
t"dyÜg,fawGudk pOf;pm;awG;ac:rdvmw,f/ 'DawmhrS ygw,f/ nbufvufonf;n§yf&if [dkwkef;u tckvdk
igwkdY[m uAsmawGudk &Gwfqkdaumif;½kH Muufwla&G; vufonf;n§yfray:ao;awmh "g;eJYvSD;&wmjzpfw,f/
pmoifenf;awGeJY oifcJhMuwm/ bmrSem;rvnfcJhygvm; nbufrSm za,mif;wkdif? rD;cGufwdkY&JU tvif;a&mifeJYrdkY
vkdY awG;NyD; udk,fhudk,fudk &Sufrdvmygw,f/ rjrifrprf;jzpfNyD; tom;vSD;rdr,f/ tom;vSD;rdvdkY
q&mBuD; ynmay;oGm;wmu tifrwefaumif; uav;idk&if rdrd acsmh&rSmpdk;wmeJY bmrSaoaocsmcsm
ygw,f/ uav;awG&JU rGef;MuyfcHpm;ae&wJh b0awGudk r&Sif;jybJ rvkyf&ifNyD;a&mqkdNyD; tajcmufw&m;eJY aMumuf
pmemem;vnfNyD; uav;awGudk tm;rmeftjynfhxnfh aeatmifvkyfxm;vdkufygw,f/
ay;wJh uAsmav;jzpfygw,f/ 'gaMumifh jrefrmvlrsdK;awmfawmfrsm;rsm;&JU &ifxJ
]0gqkd0gacgif a&awGBuD;vkdY oajyoD;rSnhf aumuf rSm tajcmufw&m;awGudk i,fi,fwnf;u txnhf
pdkYuG,f} cHxm;&awmh taMumufw&m;[m awmfawmfav;
uav;awGudk obm0ywf0ef;usifBuD;eJY rdwq f uf tjrpfwG,faeMuygw,f/ 'Dtajcmufw&m;awG? t
ay;wm jzpfygw,f/ 0gqkd0gacgifrSm a&awGBuD;wJh aMumufw&m;awGu jrefrmvlrsdK;awGqDrSm t½kd;pGJaeMu
oabm&,f oajyoD;awGoD;rSnhfwJh oabmudk ywf0ef; wJh "avhxkH;pHBuD;wpfck jzpfaewmudk ay:vGifatmif
usifeJY rdwfqufay;xm;ygw,f/ obm0ywf0ef;usif c&mql;NcKH[dktxJu arQmheufrJBuD; wG,fvdrfhr,f qkdNyD;
BuD;udk avhvmcsifwJh pdwfawG pl;prf;csifwJhpdwfawG ay: oDukH;pyfjyxm;ygw,f/ ajcmufwwfwJh tavhtxudk
aygufvmatmif uAsmeJY qJGaqmifazmfjyay;xm;yg arQmheufrJBuD;eJY rpl;prf;&JatmifqkdNyD; oDukH;pyfjyxm;
w,f/ ygw,f/ ajcmufwwfwJh tavhtxudk arQmheufrJBuD;eJY
uav;obm0[m avhvmpl;prf;csifwJh oabm rpl; prf;&Jatmif? rpGefYpm;&Jatmif? aMumufoGm;atmif
&SdwwfykHudk rdbawGarhaerSmpdk;vdkYvnf; azmfjyay;xm; ydwfyifxm;wwfwJh tavhudkazmfjyxm;wm jzpfygw,f/
wm jzpfygw,f/ NyD;awm hjrefrmvlrsdK;wdkY qJGudkifvmwJh tJ'Dvdk ajcmufMuvdkY uav;i,fawGaMumuf
taMumufw&m;eJY tajcmufw&m;yJ jzpfygw,f/ oGm;&if rpOf;pm;&JawmhrSm? rpGefYpm;&JawmhrSmudk q&m
uav;awGu ydk;pkef;MuL;aumifav; awGudk oGm;zrf;&if BuD;u odyfpdk;&drfygw,f/ bmvkdYvJqkdawmh uav;i,f
][Jh uav;awG oGm;rzrf;eJY? o&JxGef;ay;wm;wm awG[m tem*wf&JU om;aumif;&wemawG jzpfygw,f/
o&Jvdkufvdrhfr,f? pavmif;zkH;rwD;eJY usm;udkufvdrhf uav;awG b0nHh&if pma&;olwdkY EkdifiHawmfBuD; quf-
r,f? nbuf ajconf;vufonf;rn§yfeJY vmbfydwf NyD; nHhaerSm jzpfygw,f/
wwfw,f ponfjzifh ae&mwumrSm taMumufw&m;? uav;awGu xufxufjrufjruf&SdMuw,f/
tajcmufw&m;awG awmfawmfvTrf;rkd;xm;ygw,f/ ydk; pl;prf;&SmazGMuw,f/ raMumufwwfbl;/ rdrdvkyfcsif&m
pkef;MuL;aumifudk oGm;zrf;&if a>rtEÅ&m,f&Sdw,f/ udk owåd&Sd&Sd vkyfudkifajz&Sif;&Jw,fqkd&if pma&;olwdkY

109
uwnf;upNyD; ajcmufw,f? vSefYw,f? o&JBuD;udkuf
vdrfhr,f? aMumifyg;BuD;udkufvdrhfr,f? uav;idkaewmeJY
bkef;BuD;wpfyg;a&mufvmwmeJY BuKH&if wdwfwdwfae
]] ...uav;i,fawG&JU &ifxJudk bkef;BuD;½dkufvdrhfr,fqkdwJh tajcmufw&m;awG[m
raumif;ygbl;/ tifrwefESvkH;om; Eke,fwJh uav;i,f
aMumufpdwf xnfhay;jcif;[m awG&JU &ifxJudk taMumufw&m;awGudk oGwfoGif;ae
tem*wfudk ajrjr§Kyfoj*ØKvf jcif; jzpfygw,f/ rdbawG[m om;orD;awGudk qkH;rw Jh
vkdufjcif;yJ...}} ae&mrSmvJ enf;rSefvrf;rSefeJY rqkH;rbJ rdrda'gojzpfae
wmeJYBuKH&if tjypfubmrSrqkdpavmuf ao;ao;av;
jzpfayr,hf a'goBuD;&if MuD;oavmuf tjypf[mBuD;
oGm;ygw,f/ tvGeftjypfBuD;ayr,fh rdrd pdwfaumif;
wkdif;jynfBuD;[m {uefrkcs urÇmhtv,frSm *kPf,l0ihfh aewJh tcsdefqkd&ifawmh bmrSrjzpfawmhbl;/ ta&;r,l
<um;Ekdifygvdrhfr,f/ awmhygbl;/ 'g[m rdrd&ifaoG;i,fudk zsufqD;aeMuwm
'gudkaumif;aumif;BuD; uRrf;usifvdr®mwJh q&m jzpfygw,f/ rdrd&ifaoG;i,fawGudk qkH;rvkdY r&bl;vdkY
BuD;[m tJ'Dvkduav;awG&JU &ifxJudk taMumufw&m; ajymaewm[m rdrdukd,fudkvlnHh wpfa,mufjzpf
awG? tajcmufw&m;awG 0ifroGm;atmif? rdrdvkyfcsif&m aMumif; azmfjyaeNyD;om;jzpfaeygw,f/ 'gudkaumif;
udk owåd&Sd&Sd? xufxufjrufjruf vkyf&Judkif&Jatmif aumif;BuD; oabmaygufzkdY vdkyg w,f/
tm;rmeftjynfh xnfhay;xm;ygw,f/ arQmheufqkdwm uav;i,fawG pmoifausmif; a&mufjyefawmh
csdKeJYvm;uJGU? a>re*g;awmif aMumufbl;uG,f/ arQmhqkd vnf; qufNyD;tajcmufwkduf t½kdufawGcH&jyefygw,f/
wmrajymeJY a>re*g;vkd taumifBuD;awGudkawmif q&mu olYtdrfrSmtqifrajycJhwJhaeY qkd&if ausmif;om;
raMumufbl;qkdNyD; tm;rmefawG tjynfhxnfhay;xm; awGydkNyD; t½kdufcH&ygw,f/ q&ma'goBuD;aewJhtcsdef
ygw,f/ qkd&if ao;i,fwJhtjypfu BuD;rm;NyD; q&mpdwfaumif;
'dkYvnf;aMumufaygif twloGm;vdkY tkef;vuf 0ifaewJhtcsdefqkd&ifawmh tifrwefBuD;rm;wJh tjypf
EGm;av;xm;cJhr,f/ aeYwkdif;tkef;vufEGm;av;eJYyJ upm; awGuvnf; ao;i,foGm;wwfwmrdkY uav;i,f&JU
ae&if tkef;vufEGm;av;taMumif;yJodr,f/ wjcm; tjypftBuD; tao;? tav;taygh[m q&m&JU a'gojzpf
oajyoD;aumufwmvdk pGefYpm;&ykH? 'DvdkoajyoD;rSnhf csdef [kwfr[kwfqkdwmeJY wkdif;wmae&ygw,f/ 'gawG
awGudk pm;&ykHpwJY pGefYpm;rI&JU &vmbfawGudk olwkdYod [m vkH;0raumif;ygbl;/ wkdif;jynftwGuf om;aumif;
atmifjzpfygw,f/ tkef;vufEGm; av;taMumif;od½kHeJY &wemawGjzpfr,fh ausmif;om;awG[m q&m&JU BudrfvkH;
b0[mrjynfhpkHygbl;/ uav;i,fawG&JU &ifxJudkaMumuf ½dkufcsufudk aMumufwmeJYyJ ausmif;xGufvkduf&wJh
pdwfxnhfay;jcif;[m tem*wfudk ajrjr§KyfoN*dKvfvdkuf ausmif;om;awGvJ renf;awmhyg bl;/
jcif;yJvdk q&marmifopfqif;u aMumufpdwfqkdwJh ausmif;om;wpfa,muf&JU wefzkd;[m azmfrjyEkdif
pmtkyfrSm azmfjyxm;ygw,f/ avmufatmif BuD;rm;ygw,f/ AdkvfcsKyfatmif qef;wkdYvdk?
,aeY jrefrmEkdifiHtwGif;rSm taMumufw&m;awG trsdK;om;a&;acgif;aqmifBuD;awG rjzpfzl;vkdY b,fol
vTrf;rkd;aewm[m uav;b0t&G,frSm tajcmufw&m; ajymEkdifrvJ/ OD;oefYwdkYvdk urÇmhukvor*¾½kH;rSm twGif;
awG? taMumufw&m;awG &ifxJudk txnhfcHcJhMu&vkdY a&;rSL; wm0efxrf;NyD;awmh EkdifiHh*kPfudk jr§ifhwifEkdifwJh
jzpfygw,f/ uav;i,fawGudk vlrSef;odwwfp t&G,f olawG rjzpfEkdifzl;vkdY b,folajymEkdifrvJ/ AdkvfcsKyf

110
atmifqef;wkdY? OD;oefYwdkY? jrefrmpmayzcifBuD; rif;ok0Pf eJYtnD avhvmNyD; tkyfcsKyf&rSmawG? jrwfpGmbk&m;&Sif
wkdY[m 'Dvdkausmif; om;vli,fav;awG b0awGuae udk,fwkdifu arwåmw&m;eJY vdr®matmif qkH;rjycJhwm
pcJh arG;jrLcJhMu&wmjzpfygw,f/ &yfusdK;&GmusdK;o,fydk;vdk txift&Sm;&SdygvsufeJY rdrdudk,fwkdif tmPm&SifqefNyD;
wJh vlawGjzpfvmzkdYukd ysKd;axmifay;&rSmu ynma&;&JU uav;awG&JU&ifxJudk taMumufw&m;awG xnfhay;ae
wm0ef r[kwfvm;/ Eke,fwJh pdwfESvkH;om;awGudk Ek Muwm[m jrefrmEkdifiH&JU tem*wf uHMur®mudk 0kdif;NyD;
e,fwJh? odrfarGUnifomwJh? Nidrf;csrf;wJh enf;vrf;awGeJY zsufpD;ypf&m a&mufaeygw,f/
ysdK;axmifrSom vkdvm;tyfwJh Nidrf;csrf;aom? pmemwwf 'Dtcsif;t&mqkd;awGudk rjrifvkd? rMum;vdk? a&Smif
aom vlYtzJGUtpnf;ay:xGef;vmrSm jzpfygw,f/ 'gudkihg &Sm;MuapvkdwJh q&mBuD;rif;ok0Pf[m jrefrmEkdifiHBuD;
qDa&mufvm&if igydkifw,f? igcdkif;ovdkvkyf&r,f? xm; ysufpD;,dk,Gif;aewJh ab;uae uif;a0;EkdifMuygap/ rdrd
&maeap&moGm;jzpf&r,f? rdrdtBudKufeJY rudkuf&if ½dkuf wdkY&JU trSm;awGudk jyifqifEkdifNyD; uav;i,fawGudk 0dkif;
ypfqkdwmawG[m rdrdudk,fwkdif tmPm&SifBuD;awG jzpf 0ef;jyKpkEkdifMuygap/ tajcmufw&m;? taMumufw&m;
rSef;rod jzpfaeMuygw,f/ rdrd&ifxJrSm &SdaewJh tusihf awGab;rS uif;a0;MuygapqkdNyD; 'D0gqkd0gacgifuAsm
rdIif;awGudk t&ifcGmcsEkdif&ygr,f/ av;udk oDukH;azmfjycJhjcif;jzpfwmrdkY 'DuAsmav;[m
ausmif;om;i,fawG&JU b0[mtifrwef oem; pma&;oltwGuf xm0&rarhEkdifwJh uAsmav;jzpfvdkY
p&maumif;vSygw,f/ pmoifausmif;uae bkef;BuD; uav;awGudk oifjy &Sif;jyay;&if; q&mBuD;&JU
ausmif;a&mufjyefawmhvnf;? xkdenf;vnf;aumif; *kPfaus;Zl;udk owd& rSwfrdaeygw,f/
ygyJ/ wdkuftkyfbkef;BuD;awG? pmcsbkef;BuD;awG&JU vuf
pGrf;jyrIudk cHMu&jyefygw,f/ wcsKdU udk&ifrsm;qkd&if olwkdY (q&mBuD;rif;ok0Pf&JU *kPfaus;Zl;udk tNrJ
pD;xm;wJh bdeyfawGeJY yg;awGem;awG? t½dkufcH&vdkY em; trSwf&EkdifMuygapownf;/)
awGyg ysufpD;oGm;wm renf;ygbl;/ 'gawG[m wu,f rif;okn
awmh rdrdwdkY&JU tqifhtwef;edrfhykHawG EkdifiHwumpHawG (uGrf;NcHukef;)

c
f s u f
&nf&G, ynma&;&JU &nf&G,fcsufu &mxl;? *kPfxl;awG&atmifvkyfzkdY? vlYb0rSm
BuD;yGm;zkdY? txufwef;usus 0wfEkdifpm;EdkifzkdYrQom r[kwfbl;/
ynma&;qkdwm wkd;wufBuD;yGm;atmifvkyfzkdYrQom r[kwfbl;/ wu,fu
ynmoifMum;jcif;[m trSm;trSef qkH;jzwfEkdifzkdY? w&m;rI rw&m;rI cJGjcm;EkdifzkdYjzpfw,f/
rdrdudk,fwkdif rSefuefwJh vrf;aMumif;rsdK; a&G;rdNyDqkd&if b0rSm wkd;wufBuD;yGm;aMumif;
jzpfapr,fh ynma&;rsdK;[m ,l&wm vG,fygw,f/
*Ref&yfpuif; (1819 - 1900)

111
todtrSwfjyKvufrSwf eJY wefzkd;
armifcsihfcsdef
(1)
EkdifiHwpfck zHGUNzdK;wkd;wufzkdYtwGuf tajccH t&if;tjrpfu tkyfcsKyfol? udpö&yfwkdif;udk pDrHcefY cJGol (tpdk;&)
tay:rSm t"du rlwnfygw,f/
rqvacwfuae uaeY etzacwftxd EkdifiHawmftmPmudk ppfAkdvfcsKyfawG csKyfudkifcJhwmrSm olwkdYtmPm
wnfNrJa&;twGuf jyifqifvkyfudkifrIuvJG&if taMumif;&mwkdif;rSm vJGacsmfcJhyg w,f/
w&m;pD&ifa&;? b@ma&;? usef;rma&;? pD;yGm;a&;? ynma&;u@wkdif;? Xmewkdif;rSm 0efBuD;wkdif;uae atmuf
ajcNrdKUe,ftqihf tkyfcsKyfoltxd ppfbuft&m&SdawG vTrf;rkd;BuD;pdk;NyD;? BuD;Ekdifi,fñSif; txufzm; atmufzdpepfeJY
vmbfay;vmbf,lpepf xGef;um;us,fjyefYcJhwmaMumifh tpp zHGU NzdK; wkd;wufrI aESmifhaES;cJhNyD; jynfoltrsm;pk qif;&J
rJGawwJh EkdifiHjzpfvmcJhygw,f/
tpdk;&&JUpDrHcefYcJGrI tvJGawGeJY vmbfay;vmbf,lpepfaMumifh EkdifiHwkdif;twGuf ta&;BuD;qkH;jzpfwJh ynma&;
avmuudk txdcdkufqkH;jzpfapcJhygw,f/ bJGUvufrSwf? 'DyvdkrmvufrSwf? q,fwef;atmifvufrSwf? twwfynm
wpfckckqkdif&m oif wef;qif;vufrSwfqkdwJh ynma&; todtrSwfjyK vufrSwfawG&JU wefzdk;,kwfavsmhusqif;cJh&yg
w,f/
vlwa,muf&JUwefzkd; (t&nftcsif;)udk oufqkdif&m bmom&yf? vkyfief;tay: uRrf;usifrIeJY rwkdif;bJ

112
twef;ynm atmifvufrSwf tqifhtwef;eJY wkdif;wm oufqkdif&m bmom&yfudk ausmif;uxkwfwJh pmtkyf
cJh&mrSm vlawGutwwfynmaemufukd rvdkufbJ awG? uufqufacGawG? q&mawGxkwfwJh txl;xkwfpm
atmifvufrSwfaemufukdom vkdufcJhMuygw,f/ atmif tkyfawGuae udk,fhbmomavhvmNyD; vufawGUoif
vufrSwftwGuf (trsm;pku) r½kd;rajzmihf enf;vrf;pkH Mum;csdef enf;enfav;eJY bJGUvufrSwfqkdwmudk &&Sdwm
okH;cJhMuNyD; &&SdoGm;MuwJhtcg wwfuRrf;rIqkdwm csdKUwJh yg/ EkdifiHh0efxrf;qkdwJh tpdk;&vcpm; tvkyfawGavQmuf
vmMuawmhw,f/ tvkyfae&m owfrSwfwmrSmvJ wJhtcg tJ'DbJGU&eJY 'Dyvkdrm uGm[csufuae &mxl;eJY
uRrf;usifrI qkdwmxuf oufqkdif&m tmPmydkifawGeJY vpm cJGjcm;cH&ygawmhw,f/ bJGU&awGu jyefwrf;0if
&if;ESD;uRrf;0ifrIeJY vmbfay;EkdifrIyrmPay:uaeyJ qkH; owfrSwfcH&r,fh t&m&Sdtqihf&mxl; tvkyfawG
jzwfowfrSwfwmrsdK;rsm;wJhtwGuf todtrSwfjyK vuf avQmufxm;EkdifNyD; *sDwDtkdif ('Dyvdkrm)awGu jyefwrf;
rSwf qdkwmawG[m wefzkd;rJhvmNyD; vufrSwfu wjcm; 0iftqihf &mxl;tvkyfawG r&ygbl;/
vufawGUtvkyfuwjcm; jzpfvmygawmhw,f/ q,fwef;udk b,fvkdykHpHeJY trSwfb,favmuf
(2) eJYatmifatmif ta0;oif bmom&yfwpfckck vG,fvG,f
vlawG&JU b0awGudk tvkyfawGuaejyXmef; ulul avQmuf&NyD; b,fvkdjzpfjzpf bJGUwpfck&ygw,f/
wmjzpfNyD; vufrSwfawGu taxmuftuljyKtaeeJY *sDwDtkdif wufcGifh&zkdYu acwftqufquf rvG,fcJh
om&Sdygw,f/ b,fvkdbJGUvufrSwfyJ &xm;ygap qkduúm; wmyg/ [kdt&ifu *sDwDtkdif wufcGihf&zkdY 0ifcGifhawmif
eif;ae&if qkduúm;orm;? tiSm;um;armif;ae&if um; jyefajzMu&ygw,f/ ckaemufqkH; ajymif;vJvkdufwJh ESpf
armif;orm;? aps;a&mif;ae&ifaps;onfqkdwJh b0awG ESpfrSm at*sDwDtkdif 'Dyvkdrmay; aemufESpfESpfrSm bD
rSmyJ &SdaerSmyg/ ydkifqkdifNyD;om; vufrSwfawGu (orkdif; wufpfbJGUay;? aemufESpfESpfrSm bDtD;bJGUay; qkdwJh pepf
wpfcktjzpfom) ykHao wnf&SdaewmjzpfNyD; b0awGu rSmawmif q,fwef;atmif trSwfpm&if;eJY 0ifcGihf
jzwfoef;rItay: rlwnfajymif;vJaerSmyg/ wufcGihf&zkdY avQmufMu&wmyg/ vmbfxkd;Mu&wmyg/
&xm;wJhtodtrSwfjyK vufrSwfawGeJY vufawGU tJ'Dvdk cufcufcJcJ ausmif;wufcGifh&atmif BudK;
jzwfoef;aeMuwJh b0vJGacsmfrIrsm;NyD; vufrSwfawG&JU pm;MuNyD; tif*sifeD,m ynm&yfawGudk oif,lwwfajrmuf
wefzk;d tajymif;tvJtrsKd;rsKd;&Sdaeovkd ynma&;0efBuD; cJholawGudk 'Dyvdkrm tqihfvufrSwfyJay;NyD;? tvkyf
Xme&JU owfrSwfcsuftvJGaMumihf wefzkd;tjiif;yGm;ae& vkyf&if; aps;a&mif;&if; vG,fvG,fulul tcsdefwkdwkdyJ
wJh jyóemawGvnf; trsm;BuD; &Sdaeygw,f/ oifMum;cJh&wJh ta0;oifawGudk bJGUvufrSwf owfrSwf
txif&Sm;qkH; Oyrmwpfck jy&&if tpdk;&pufrI ay;wmu Armjynf ynma&;qkdif&m tvJGawGxJu jrif
vufrIodyÜH (*sDwDtkdif)awGuae tif*sifeD,mbmom omodomwJh taMumif;t&m wpf&yf jzpfygw,f/
&yfawGudk okH;ESpfvkH;vkH;ausmif;wufoifMum;NyD; aemuf (3)
qkH;ESpf pmar;yJGajzqkdatmifjrif&ifawmif vufawGU ausmif;eH&HawGay:u qkdif;bkwfawGay:rSm ]ynm
field okH;vvkyfaqmifNyD;rS &&SdwJhatmifvufrSwf&JU a&;jzihf acwfrDzHGUNzdK; wkd;wufaom EkdifiHawmfBuD;wnf
tqifhtwef;u 'DyvdkrmrkdY? bJGUvufrSwfxufedrfhcs aqmuftHh} qkdaomfjim;vnf; wu,fwrf; tpdk;&qkdol
owfrSwfcH&ygw,f/ bJGUtaeeJY wpfckckvdkcsifolawGu tmPmykdifawGu ynma&;udk wefzkd;rxm;wJhtcg Arm
ta0;oifuae bmom&yfwpfckckeJY aemufqkH;ESpf xyf jynf jynfolvlxk wpf&yfvkH;uyg ynma&; tay:wefzkd;
wufMu&ygw,f/ xm;rI (xdwfvefYp&maumif;avmufatmif) r&Sdawmh
tJ'DrSmMunfhyg/ ta0;oifqkdwm pmar;yJGajzum wm awGU&ygw,f/
eD;rS (wpfESpfvkH;aerS) q,f&ufxJausmif;wuf &wmyg/ t"du todtrSwfjyKvufrSwfawGeJYwefzkd;tay:

113
,kHMunfrIuif;rJhvmwmyJ jzpfygw,f/ xrif;pm;vuf e,f? 0eJY udk;uefYa'o? csif;jynfe,fpwJh wkdif;&if;om;
rSwf jzpfrvmygbl;vdkY vufawGU½kef;uefaeMu&wJh pm; a'oawGu awmaeuav; trsm;pk[m ynmoifzdkY
0wfaerI b0uae&wJhtodeJY wkdif;wmMuwm jzpfyg a0;vdkY Armpum;awmif aumif;aumif; rwwfMuyg
w,f/ bl;/
oef;ajcmufq,f0ef;usif&SdwJh jrefrmjynfvlOD;a& NrdKU jyae tvTmtoD;oD;u jynfolawGuawmh
[m aus;vufa'oae awmifolawGrsm;ygw,f/ &GmrSm om;orD;awGudk jrefrmjynfrSm qif;&Jwmtqef;r[kwf
ausmif;r&SdwJh jyóem? ausmif;&SdNyD; trdk;tumtcif; awmhbl;? &Sufp&mrvdkbl;? ynmwwftod trSwfjyK
y&dabm* rvkHavmufwJh jyóem? q&mq&mr rvkH
avmufwJh jyóem? ausmif;0wfpkHr&Sd? vG,ftdwf pm
tkyfcJwHr&SdwJh jyóemawGMum;xJuae om;orD; pm
vufrSwfav; wpfckckawmh *kPfodu©mtwGuf &atmif
vkyfMuz kdY tm;wif;jznhfqnf;aeMuqJyg/
tjiif;yGm;p&m jzpfaewmuawmh xyfwluswJh t

wwfygap&,fvkdY rjzpfjzpfatmif zefwD;ausmif;xm;
Muayr,fh? wuúpDarmif;aewJh bJGU&awG? aps;a&mif;aewJh
bJGU&awG? tvkyfvufrJhbJGU&awG jrifwJhtcg ynmwwf
wwfynmeJY t&nftcsif;ygrvmwJh todtrSwfjyK
vufrSwfwpfapmiftwGuf *kPfodu©m&Sdr,fvkdY ajym
Ekdifyghrvm;/ tJ'DvufrSwfeJY udkufnDwJh? xkdufwefwJh

vkdYvJ bmrS rjzpfvmygbl;qdkwmrsKd; arQmfvihfcsufawG
½dkufcsdK; cHxm;&ovkdjzpfNyD; vwfwavmb0udkyJ OD;
tvkyftudkifrvkyf&if tJ'DvufrSwfwefzkd;&Sdyghrvm;?
Armjynf ynma&; avmurSmawmh todtrSwfjyK vuf
pm;ay; vkdufMuwmrSm a&;wwf? zwfwwfNyD;&if 'grSr rSwfeJY wefzkd;owfrSwfcsuf[m t"duuswJh jyóem
[kwf enf;enf;av; tvkyfvkyfEkdifwJh cE¨mudk,fawG BuD;wpf&yftjzpf wnf&Sdaewm jzpfygw,f/
jzpfvm&if ausmif;qufrxm;Muawmhygbl;/ 'g jrefrm tqifhwef;&Sd&Sd *kPfodu©m&Sdaom jrefrmhynma&;
wpfEkdifiHvkH; twdkif;twmeJY wu,fjzpfaewJh awmol? pepf jzpfvmEkdifapzkdY ...../ n
awmifom;awG&JU t&Sdw&m;yg/ u&ifjynfe,f? &Srf;jynf armifcsifhcsdef

av;pm;pGm zdwfac: tyfygonf/


armu©ynma&;r*¾Zif;onf jrefrmEkdifiH ynma&;vGwfvyfcGihf? ynma&;w&m;rQwrIESihf ynma&;
t&nftaoG; wkd;wuf aumif;rGefapa&;wkdYtwGuf BudK;yrf;tm;xkwfrI wpf&yfjzpfygonf/
armu©ynma&;r*¾Zif;odkY ynma&;ESihf ywfoufaom owif;? umwGef;?
uAsm? aqmif;yg;? 0w¦Kwkd? tufaq; pmrlrsm; ay;ydkYyg&ef av;pm;pGm zdwfac:tyfygonf/
aus;Zl;wifvsuf
t,f'DwmtzJGU
editors@maukkha.org
maukkha@gmail.com
www.maukkha.org
ynmjzihf vGwfajrmufrI

114
tifwmAsL;

q&mBuD; OD;ckdifOD;armif
ESihf
tifwmAsL;
&JEG,frkd; pDpOfonf/

ar;/ ,ck xkdif;-jrefrme,fpyfwavQmufrSm ]OD;cdkifOD; aMumihf 0goemeJY apwemt& 'Dausmif; BHSOH udk
armifausmif;}vdkY vlodrsm;wJh Boarding High 1999 ckESpf? ZGefvrSm vuf&Sdausmif;wnfae&mjzpfwJh
School For Orphans And Helpless Youths r,fyaus;&Gm? rJaqmufNrdKU? wyfc½kdif? xkdif;EkdifiHrSm
(BHSOH) ausmif;udkb,fwkef;u pwnfaxmifjzpf pwnfaxmifcJhygw,f/
wmvJ/ b,fvkd&nf&G,fcsufeJY aphaqmfrIawGaMumifh
jzpfay:cJhwmvJ q&mBuD;cifAsm;/ ar;/ q&mBuD;&JU wynfhausmif;om;awG[m awmfvSef
usaemfh&JU i,fi,fwkef;uwnf;u t"du 0goem a&;rdom;pkxJuyJvm;/ olwdkY&JU aemufcHtajctae? a'
u ausmif;q&mjzpfw,f/ 'gaMumihf jynfwGif;rSm 1964 o? vlrsKd;a&; tajctaeawGeJY? awmwGif;a&mufvmwJh
rS 1988 ckESpfxd tv,fwef;jy? txufwef;jyeJY txuf awmfvSefa&; ausmif;om; wynfha[mif;awG taMumif;
wef;ausmif;tkyf wm0efawGudk tESpf 20 eD;yg; xrf; vnf; ajymjyay;ygOD;/
aqmifcJhw,f/ 1988 ckESpfaemufydkif; xkdif;-jrefrme,f awmfvSefa&;rdom;pkawGxJua&m? wjcm; qif;&J
pyfudk xGufvmawmh rsdK;qufopfawGtwGuf ynma&; wJhtvTmu vlrsdK;pkH? bmompkHuav;awG yg0ifygw,f/
uGufvyfjznhaf y;zkdYawG trsm;BuD; awGUvm&w,f/ 'g aemufctH ajctaeudkajym&&ifawmh ppftmPm&Siw f &Ydk JU

115
&ufpuf&rf;um;rIESihf vlrqefrIawGaMumifh wkdif;&if; a0rIeJY tif;pdefaxmifxJrSm 4 ESpfausmf? 5 ESpfeD;yg;
om;a'oawGrSm rdrJhzrJheJY cdkukd;&mrJhwJh uav;ta& txdef;odrf;cH&w,f/ aemuf 1980 usawmh vGwfNidrf;
twGuf wpfESpfxufwpfESpf ydkrkdrsm;jym;vmw,f/ 'D csrf;omcGifheJY vGwfvmw,f/ &efukef ajrmufOuúvmyeJY
uav;awGudk 'Dtwdkif; Oayu©mjyKxm;vkdY r&bl;av/ r*Fvm'kHwkdYrSm usL&SifjycJhwm 1983 ck ESpfxdygyJ/
'gaMumifh wwfEkdifoavmuf auR;arG;apmihfa&Smuf ynm 1984 ckESpfwGif txdef;odrf;cH EkdifiHa&; tusOf;
oifay;aewm jzpfygw,f/ om; trIxrf;rsm;udk rlvwm0ef jyefcefYxm;ay;w,f/
'Dcdkudk;&mrJh uav;awGuawmh vlrsdK;pkH? a'opkH vSnf;ul;NrdKUe,f? Mumtif;? txufwef;ausmif;rSm
ujzpfw,f/ Arm? &cdkif? u&if? ucsif? csif;? rGef? ytdk0fh? t.x.ujy tjzpfcefYxm;cH&w,f/ 1984 ckESpfrSm ausmif;
vm;[l? &Srf;pwJh vlrsdK;aemufcHaygif;pkHuaevmMuwm tkyf&mxl; wkd;jr§ifhcH&w,f/ 1988 ckESpfta&;cif;tNyD;rSm
yg/ udk;uG,fwJhbmomuawmh c&pf,mef? Ak'¨? tpövmrf awmfvSefa&;e,fajrudk a&muf&SdcJhygw,f/ jynfwGif;rSm
ESihf [dE´LwkdYjzpfw,f/ ½dk;&m,Ofaus;rIeJY "avhxkH;pHt& cspfcifav;pm;NyD;
ABSDF ausmif;om;wyfrawmfu ausmif; om; wwfEkdifoavmuf 0dkif;0ef;ulnD yHhydk;rIawGvkyfcJhyg
awG awmfawmfrsm;rsm;udkawmh rme,fyavm? aumfrl; w,f/ txl;ojzihf aus;vufa'oae jynfolrsm;Mum;
&m? ABSDF wyf&if; 209? xkdif;-jrefrm e,fpyfawmif rSm ,Ofaus;rIudk wefzkd;xm;MuNyD;? NrdKU jyvlYtzJGUtpnf;
ydkif;eJY rGefjynfopfygwD&JUae&mawGrSm t*Fvdyfpm t"du usawmh tm;enf;Muw,f/
xm;oifay;cJhzl;ygw,f/ tJ'Dwynfh ausmif;om;awG e,fpyfa'o ausmif;awGrSmawmh ausmif;ol?
xJu trSwft&qkH;ESifh av;pm;wefzkd;txm;&qkH; ausmif;om;trsm;pk[m q&morm;awG&JU aus;Zl;w&m;
uawmh &efolYvufcsufeJY usqkH;oGm;cJhMuwJh armif udk av;pm;wefzdk;;xm;Muygw,f/ wcsdKUtenf;pku
aZmfxGef;(aq;wuúodkvf ausmif;om;)eJY armifjrihfat; awmh migrant ausmif;awGu apwemtepfemcHNyD;
('k-&if;rSL;? wyf&if; 209) wkdYygyJ/ oifay;vkdufvkdYvpmawG? &mxl;awG &&SdoGm;wJhtcgrSm
awmh rdrdwdkYudk b0eJY&if;NyD; jyKpkay;vkdufwJh ausmif;eJY
ar;/ &cdkifvlrsdK;jzpfwJh q&mBuD;taeeJY vlrsdK;pkHwynfh aus;Zl;&Sif q&m? q&mrawGudk txiftjrifao;NyD;
awG? q&mawGeJY qufqH&wm tcuftcJ &Sdr&Sd/ tapcHvdk? vufatmufi,fom;awGvkd jyefqufqHcH&
arwåmESihf apwemtay: tajccHqufqHawmh wmawmh tcH&tcufqkH;eJY &iftemqkH;ygyJ/
bmrS BuD;BuD;rm;rm; tcuftcJr&Sdygbl;/ wcsdKUbmom
pum;u vJGvdkYayghav/ ar;/ a&TUajymif;ynma&; 0g&ifhq&mBuD;jzpfolrdkY ausmif;
awGudk axmufyHhaewJh tvSL&SiftzJGUtpnf;rsm; (NGO)
ar;/ jynfwGif;rSm q&mvkyfcJhwJh tawGUtBuKHudkvnf; eJYqufqH&wm? olwdkY&JU q&m? q&mrawG? ausmif;om;
ajymjyay;ygOD;/ oifMum;a&;rStp e,fpyfausmif;awGeJY awGudk xm;&SdwJhoabmxm;/ jzLpifrIeJY wu,fapwem
b,fvkduGmjcm;rI &SdygovJ/ &Sd&JUvm;? 0ifa&mufpGufzufrIawG &Sdygovm;/ olwkdYeJY
jynfwGif;rSm q&mvkyfcJhwJh tawGUtBuKHudk quf&r,fh a&SUc&D;udk ajymjyapcsifygw,f/
ajym&&ifawmh a&TawmifNrdKUe,f? w½kwfarSmf t. v.urSm NGO awGeJYqufqH&wJhtydkif;rSmawmh vlt
tv,fwef;jy? 0ufxD;uef t.x.u eJY urm&Gwf rsdK;rsdK; pdwftaxGaxGqkdovdkygyJ/ wu,f apwem?
t.x.u(2)wdkYrSm txufwef;jy (tJ'Dausmif;rSm arwåmt&if;cHNyD; NGO awGrSm 0ifa&muftvkyfvkyf
pmoifESpf 1976ckESpfrS 1980xd)? EkdifiHa&;rSL; AkdvfrSL;csKyf udkifolawG&Sdovdk udk,fusdK;pD;yGm;wpfckxJay:rSm tajc
a[mif;ausmfaZm&JU ]jynfolodkYyefMum;csuf} pmwrf;jzefY cHNyD; vSD;r,f? jzwfr,f? tEkdifusihfAkdvfusr,f/ igwkdYvkyf

116
aewmudk tvSL&SifawGrodygbl;? rodatmifvnf;
tD;ar;vfvdyfpmawGudk azsmufxm;r,f/ 'DiwkH;itawG
]]oif½kd;ñTef;wrf;wpfck a&;qJGw,fqkdwm
bmodrSmvJvdkY xifwvkH;eJY vkyfMuw,f/ wu,fvdkY bmom&yfqkdif&m uRrf;usifwJh
tmcHvm&ifvnf; igwkdY head office udk vdrfvnfvSnfh
ynm&SifawG&,f? vkdtyfwJh
zsm;xm;wJh fate reports awGeJY olwkdYr&yfwnfEkdifatmif
vkyfvdkufr,f/ olwkdYbmjzpfjzpf igwkdYaumif;pm;&ifNyD; NyD/ b@maiG tvkHtavmuf&SdzkdY
'gawG[m tESpfESpfq,fausmfumvtwGif; ref- vkdtyfygw,f/
ugee eJY migrant ausmif;q&mwpfa,muftaeeJY
yuwd tajctaeawG? cHpm;csufawGudk jrifwJhtwkdif; usaemfwkdY rdkuf*&rfhynma&;rSm
ajym&wmyg/ tJ'Dawmh usaemf tcsKyfajymcsifwmu 'DuGufvyfawGudk jznhfqnf;ay;EkdifwJh
tvSL&Sif donors eJY supported baggers (olawmif;
taetxm; r&Sdygbl; ...}}
pm;r[kwf? tcuftcJ&SdvkdY trSefwu,f awmif;cHol
awG) wkduf½kdufulnDvSL'gef;jcif;udk NGO awGqDu ynma&;trsm;tusdK;awG vkyfaewmvJ/ uaeY q&m
wqifhr[kwfbJ? ausmif;awGqD wkduf½kduf vSL'gef;jcif; BuD;vdk trsm;tusdK;aqmifwJh &cdkifvlrsdK; rdwfaqG
u ydkNyD;tusdK;ouf a&mufrI&SdEkdifw,fqkdwmudk EkdifiH awG&Sd&if ajymjyygvm;/ awmwGif;rSm&SdpOf tdE´d,wuú
wum tvSL&Sifrsm;taeeJY tav;xm;Muapcsifyg odkvfwpfckrSm yg&*lbJGU (Ph.D) oGm;a&mufwufzkdY &Sdyg
w,f/ vsufeJY bmaMumifh rwufjzpfcJhwmvJ/
Zmwduawmh rif;jym;NrdKU? &cdkifjynfe,fu jzpfyg
ar;/ a&TUajymif;ynma&;rSm ynma&;rl0g'&,fvdkY r&SdbJ w,f/ 1958 ckESpfrSm wuúodkvf0ifwef;atmifNyD;
wpfausmif;wpf*gxm&,fvkdY jzpfaeygw,f/ oif½dk;ñTef; &efukefwuúodkvfudk a&mufcJhw,f/ usaemf[m xl;cRef
wrf;udpövnf; tckxdrwnfNidrfao;bJ BudK;pm;ae&qJ xufjrufol wpfa,mufr[kwfygbl;/ trSefw&m;
qkdwm tm;vkH;todygyJ/ tJ'Dtay: q&mBuD;&JU tBuHjyK twGuf rdrd,kHMunf&mudk txl;ojzihf qif;&J EGrf;yg;NyD;
csufeJY tjrifawGrQygOD;/ a&TUajymif;ynma&; a&SUtvm; cdkukd;&mrJhaewJh tESdrfrcH&ol? ypfy,fcH&olawGbufu
tvmeJY q&mBuD; jzpfapcsifwmu ../ ulnD&yfwnfay;vkdwJhqE´[m usaemfh&JU yifukd,fADZ
oif½kd;ñTef;wrf;wpfck a&;qJGw,fqkdwm bm om jzpfygw,f/ &cdkifrSomr[kwf? b,fvlrsdK;rSmrqkd pGefY
&yfqkdif&m uRrf;usifwJhynm&SifawG&,f? vdktyfwJh vTwftepfemcHvdkoleJY rnfolaoao iawrm&ifNyD;
b@maiG tvkHtavmuf&SdzkdY vdktyfygw,f/ usaemf wdkY a&mqkdwJh twåvGefuJolawG &SdwwfMuygw,f/ 'gavm
rkduf*&rfhynma&;rSm 'DuGufvyfawGudk jznhfqnf;ay; u obm0w&m;yg/
EkdifwJh taetxm;r&Sdygbl;/ tJ'Dawmh pHcsdefpHñTef;rDwJh jynfwGif;eJY wjcm;EkdifiHawGrSm vlrIa&;vkyfMuwJh
a&;qJGxm;NyD;om; oif½dk;ñTef;wrf;wpfckudk rkduf*&rfh &cdkifvlrsdK;awG rnfolrnf0geJY b,fESpfOD;&Sdw,fqkdwm
ynma&;tzJGUawG n§d EdIif;aqG;aEG;MuNyD; uniform cur- udkawmh twdtusrodvdkY ajymzkdYcufygw,f/ usaemf
riculum wpfcktjzpf owfrSwfjy|mef;Ekdif&ifawmh wufcGihf&wm Ph.D r[kwfyg/ D.Litt yg/ tJ'Dwkef;u
toifhawmfqkH; jzpfvdrfhr,fvkdY xifjrif,lqygw,f/ usaemf[mawmifydkif; xkdif; jrefrme,fpyf &Gmykef;&Gma&Smif
(IDPS)awG&SdwJh ae &mudk &cdkifawmfvSefa&;acgif;aqmif
ar;/ yk*Kd¾ vaf &;ar;cGe;f ar;yg&ap/ Zmwdub,fuvJ/ wpfOD;jzpfwJh OD;atmifpdefom (uG,fvGef)u tvnf
&cdkifwpfa,mufu bmaMumifh'Dvdkxl;cRefNyD; v lrIa&;? tywf oGm;a&mufzkdYac:vdkY 1991 ckESpfrSm tJ'Dukda&muf

117
&SdoGm;w,f/ tJ'DrSm uav;awG 70 ausmf 80 avmuf &Sd 20 ausmf[m EkdifiHjcm;wuúodkvfawGu bJGU&NyD;b0
w,f/ vlrsdK;vnf;pkHw,f/ 'Duav;awG[m vkH;0 tvSwifh yDwdjzpf&ygw,f/ 'gaMumihf usaemf'DbJGU udkr,l
ausmif;raeMu&bl;/ wcsdKUqkd&if touf 14? 15 bJ pGefYvTwfcJh&wm[m tusdK;oufa&mufrI &Sdw,fvkdY
ESpfawGawmif&SdNyD/ pmwpfvkH;rSawmif ra&;wwf &Smbl;/ ,aeYxd cH,lrdygw,f/
tJ'Dawmh tJ'DrSm ,m,Dausmif;av; wpfaqmif aqmuf
NyD;awmh pmoifw,f/ &du©meJY wjcm;vkdtyfwJh tultnD ar;/ bmaMumihf b,fESpfckESpfrSm pawmckdcJh&wmvJ/
awGudk usaemfeJYoduRrf;&if;ESD;zl;cJhMuwJh BBC u Sally &efukefwuúodkvf ausmif;om;b0 yg0ifvIyf&Sm;rI&,f?
eJY BRC u Pipper wdkYu axmufyHhulnDay;w,f/ 4 ESpf q&mBuD;eJY acwfNydKifyk*¾dKvfrsm;&JU trSwf&p&mawGudk us
avmufawmh rajy;rvTm;&bJ wnfwnfNidrfNidrfeJY oif& aemfwkdY vli,frsm;twGuf ajymjyapcsifygw,f/ tJ'D
w,f/ uav;awGomr[kwfbl;/ wcsdKU vlBuD;ydkif;awG acwfu &efukefwuúodkvf ausmif;om;awGMum;rSm vl
udkyg oifay;w,f/ q&muawmh usaemfwpfa,muf rsdK;a&; cJGjcm;csdK;ESdrf qufqHwmrsdK; &Sdovm;/ &cdkif
wnf;ygyJ/ ausmif;om;a&m? q&myg ESpfOD;ESpfzuf wuf ausmif;om;jzpfwJh q&mBuD;eJY tjcm;ausmif;om;awG&JU
nDvufnDESihf BudK;pm;Muawmh ynma&;atmifjrifvm qufqHa&;a&m ajyvnf&JUvm;/
w,f/ 1988 ckESpfta&;tcif;rSm tjypfrJhwJhjynf
tJ'DrSm pmoifae&if; awmfvSefa&;&Jarwpf wGif;usaemfhausmif;u wynfhwcsdKUudk ppftmPm&Sif
a,mufESifh tdrfaxmifusw,f/ emrnfu rjra<u awG&JU vufyg;apawGu &uf&ufpufpuf owfypf
vdkYac:w,f/ (,aeYxufxdwkdif a&qef? avqef? vkdufwJhtwGuf emusifcHpm;csufeJYtwl awmfvSefa&;
avmu"H rkefwkdif;'Pfudk BuHhBuHhcHNyD; vlrIa&;vkyfief;udk) e,fajr &efukefwuúodkvf ausmif;om;vIyf&Sm;rIrSm
vufwJGrjzKwfpwrf; ½kef;uefvIyf&Sm;aewJh tazmfrGef yg0ifcJh&w,f/ omrefaemufvkduftqifhuyg/ acgif;
wpfa,mufyg/ 1996 ckESpf aESmif;ydkif;rSm ppftmPm aqmiftqifhawmh r[kwfygbl;/ tJ'Dwkef;u b0wl
&SifwkdY&JU vufyg;apaMu;pm;wyfawGu ajrvSefpepf oli,fcsif;awG[m ppfacG;awG&JU vufcsufeJYr½IrvS
usihfokH;NyD; rsdK;wkH;owfjzwfrIawG vkyfvmawmh a&Smif aoyJG0ifoGm;Mu&wmawG rcsdrqefY toufiifaeMu
&if;wdrf;&if;eJYyJ ajy;vTm;ykef;a&Smifae&awmh b,fvdkrS wmawG? u,fyg,lyg wpmpmESifh atmf[pftultnD
pmoifzkdYqkdwm rjzpfEkdifawmh bl;/ awmif;aewJh b,fvdkrS arYvdkYr&wJh 'DjrifuGif;awG[m
tJ'Dawmh usaemfhtaeeJY pOf;pm;&awmhwmaygh toufraobJ usef&pfcJhMuwJh usaemfwkdYwawG&JU
aemf/ 'Duav;wokdufudk pGefYypfxm;cJhNyD; rdrd&JU ZeD;udk ESvkH;onf;yGwf xJrSm b,fvdkajzazsmufvkdY&EkdifrSmvJ/
vufqJGNyD; yg&*lbJGUtwGuf udk,fvGwf½kef; oGm;rSmvm;/ udkbaqGav;? udkwifxGef;? udkombef;? udkouf
'Dvkdatmufwef;usNyD; vlom;rqefwJh twåpdwf"mwf wkdYuawmh acgif;aqmifawGaygh/ olwdkYudkawmh usaemfwkdY
vkH;0r&Sd? b,fvkdrSvJ 'Dvdkrvky&f ufbl;/ tJ'gaMumifh ausmif;om;awGu cspfcifav;pm;twk ,lMu&w,f/
'Duav;wodkufudk usaemfwkdY ZeD;armifESH OD;aqmifNyD; ynma&;rSma&m udk,fusihfw&m;ydkif;rSm a&m usaemfwdkYpH
Open Society Institute (OSI)&JU tultnDeJY xm;oifhwJhyk*¾dKvfawGyg? t&if;ESD;qkH; oli,fcsif;awG
rJaqmufudkajymif;vmw,f/ teD;u r,fyaus;&GmrSm uawmh zkd;om? pdk;0if;? omxGef;at;? olwkdYawGxJu
1997 ckESpfrS uaeYxdwkdifatmif xkdif;EkdifiHtwGif;odkY udkombef;wpfa,mufuvJGvkdY usefwJhvlawGtm;vkH;
a&muf&SdvmMuwJh vlrsdK;pkHuav; 300ausmf? 400eD;yg; [m ppftmPm&SifpepfcsKyfNidrf;a&;eJY wkdif;&if;om;jynf
rlBudKtqihfuae GED twef;xd auR;arG;apmihf olwpf&yfvkH;&JU w&m;rQwa&;ESifh vlom;qefqef &yf
a&SmufNyD; ynmoifay;aeEkdifygw,f/ tJ'DxJu uav; wnfEkdifa&;twGuf jynfolYzufu &yfwnfwkdufyJG0if

118
&if; toufudk ay;vSLoGm;MuygNyD/ Akdvfae0if; ppftpdk; t"du w&m;cHu b,folvJ/ ppftmPm&SifyJvm;/ w
&rwkdifcif tJ'Dacwfwkef;u &efukefwuúodkvf ausmif; csdKUajymovdk trsdK;om;a&;0g'? Armpma&SUwef;wifa&;
om;awGtMum;rSm vlrsdK;a&; cJGjcm;qufqHwmrsdK; tefr t,ltq? qkd&S,fvpf uGefjrLepf t,ltqwkdYaMumihf
wefenf;ygw,f/ r&SdoavmufygyJ/ &cdkifausmif;om; ysufpD;cJh&wmvm;/ vGwfvyfa&;&NyD;aemuf wuúodkvf
awGeJY wjcm;vlrsdK;pk ausmif;om;awG&JU qufqHa&; ESpfckudk bmaMumifh qufrxdef;EkdifcJhwmvJ/
tqifajyygw,f/ a&SUuajzxm;wJh tajzawG[mvJ odyf&Snfae
NyDqkdawmh wkdwkdeJYvkd&if;yJ ajzawmhr,fAsm/ tmPm&Sif
ar;/ q&mBuD;wkdYacwf ausmif;om;vli,fb0eJY ,aeY wkdYrnfonfrSm wkd;wufrSefuefwJh ynm&SifawGudk arG;
ausmif;om;vli,fawGudktenf;i,fEdIif;,SOfajymjyap xkwfay;wJh (Institutions) awGudk rkef;w,f/ 'gaMumifh
csifygw,f/,aeYvli,fawGudktm;&&JUvm;/q&mBuD;wkdY 'DwuúodkvfESpfckudk taygpm; (Instututions) awGeJY
i,fi,fwkef;u &nf&G,fcsuftdrfrufu bmvJ/ tck tpm;xkd;NyD; taygpm; ynma&;pepfeJYyJ tpm;xdk;vkduf
w,f/olwdkY&JUrsdK;qufopfawGudkawmh om;pOfajr;quf
zdESdyfAdkvfuspdk;rkd; Ekdifa&;twGuf wkdif;jynfuckd;xm;wJh
b@maiGawG eJY EkdifiHjcm;tqifhjrifh wuúodkvfawGrSm
ynmoifcdkif;w,f (OD;oef;a&T&JUajr; arsmufavmif;
qkdwJh taumifudkyJ Munfhyg)/ tJ'Dawmh wpfcsdefwkef;u
(ygvDref 'Drkdua&pDacwf) tm&SrSm jrefrmEkdifiH[m 1962
ckESpfrwkdifcifxd xdyfwef;rSmae&m,lcJhwmudk owd&
vdrfhr,fxifw,f/ t"du w&m;cHokH;oyf MunfhMur,f
qkd&if t"du w&m;cH[m ppftmPm &SifpepfyJ/

vli,fawGrSm tdrfrufa&m &Sd&JUvm;/ q&mBuD;wkdYwkef;u ar;/ q&mBuD;u t*Fvdyfpmbmom&yf txl;jyKjy


t,ltq 0g'awG&Sdw,f/ tckvli,fawGrSm tJ'Dvkdr&Sd ool qkdawmh t*Fvdyfpm[m uaeYacwf ausmif;om;
awmhbl;qkd&if b,fvkd cHpm;rdovJ/ awGtwGuf b,favmufta&;ygovJ/ t*Fvdyfpm
rsdK;qufwpfck&JU tawG;tac:ESihf t,ltqqkd jrefjref zwfwwf? ajymwwf? a&;wwfatmif ausmif;
wm[m olwdkYjzwfoef;cJhMu&wJh acwfeJYpepfu jy|mef; om;awG b,fvkdvkyfoifhovJ/ q&mBuD; wm0ef,l
wmygyJ/ tJ'Dawmh 'Ded,mrt& [dkacwf [dktcgwkef;u oifay;aewJh EkdifiHjcm;pmar;yJGawG Scholarships
vlom;qefwJhvlawGu tkyfcsKyfcJhwJhacwfeJY vlom; taMumif;av/
rqef wJh tmPm&SifawG tkyfcsKyf wJh'Dbufacwfuawmh tJ'guawmh t*FvdyfpmyJjzpfjzpf? b,fbmom
uGmwmayghAsm/ t"duajymcsifwmuawmh uav;awG &yfrqdkayghav/ oifMum;jyool q&m? q&mr &JUbmom
rSm tjypfr&Sdygbl;/ wkdif;jynfudk ESpfaygif; 40 ausmfpepf &yfqkdif&m uRrf;usifrIeJY apwem? emcHoif,lwJh ausmif;
wuszsufqD;vmcJhwJh ppftmPm&Sifpepfom w&m;cHyg/ ol? ausmif;om;awG&JU avhvm BudK;pm;oif,lrItay:rSm
rlwnfygw,f/ scholarships taMumif;eJY ywfouf
ar;/ bmaMumifhrsm; jrefrmjynfynma&; ysufpD;oGm;cJh vdkYajym&&ifawmh xkdif; jrefrmEkdifiHawmifydkif;u ajymif;
&wmvJ/ vGwfvyfa&;&NyD;peJY ygvDrefacwftxd vmNyD; rMumrSDyJ ynma&; programme wpfckjzpfwJh
aumif;cJhNyD; tckokH;pm;r&atmif usqif;oGm;wmvJ/ Distant Education Programme(DEP)rSm advisor

119
tjzpf 6 ESpf wm0ef,lcJh&w,f/ tJ'Dtcsdefwkef;u oGm;a&mufoifMum;Ekdifw,f/ tJ'Dawmh jrefrmEkdifiH[m
pNyD;awmh Scholarships ProgrammeawGjzpfwJh ICFC tmPm&Sifpepf csKyfNidrf;NyD; Nidrf;csrf;om,mwJh zuf'&,f
(Intensive collage foundation course), GED 'Drdkua&pDEkdifiHjzpfwmudk awGUjrifvdk&ifawmhjzihf NGO
(General Education Development), TOEFL (Test awGtaeeJY ausmif;awGudkuGif;qif; avhvmNyD; rSefrSef
of English as a Foreign Language), England u uefuef okH;oyfoifhw,fvkdY xifjrifcHpm; rdygw,f/
College wpfck (emrnfarhaew,f) All Ethnic Inter-
national Open University at Chiang Mai awGrSm ar;/ wu,fvkdY a&TUajymif;ausmif;awGudk xkdif;ynm
0ifcGihfpmar;yJGajzcGihf&w,f/ 0ifcGifh&wJh ausmif;om; a&;Xmeu w&m;0iftodtrSwfjyKvdkufNyD; vufatmuf
awGtwGuf OSI tygt0if EkdifiHwumtvSL&SifawGu cHjzpfoGm;cJh&if q&mawG? ausmif;awGeJY ausmif;om;awG
vkdtyfwJh ukefusp&dwfawGtwGuf bJGU wpfckck &wJhtxd &JU tem*wftay: q&mBuD;&JU tjrifrsm;/
yHhydk;ay;w,f/ xkdif;bk&ifhtpdk;&eJY jynfolawGuawmh 'Davmufxd
bmjzpfvdkYvJqkdawmh 'Duav;awG[m qif;&J EGrf; vkyfvdrfhr,fvkdY rxifygbl;/ 'gayrJY migrant ausmif;
yg;wJh rdom;pkuvmwJh omrefjynfolawG&JU om;orD; awG rdIvdkaygufaewmuawmh rjzpfoifhwJhudpöyg/ wkdif;
awGjzpfw,f/ 'Duav;awGxJu wcsdKU[m Ph.D, Mas- jynfwpfjynf vlrsdK;wpfrsdK;rSm ynma&;[m t"dutus
ter, Bachelor wkdY&NyD; taemufEkdifiHw csKdUeJY xkdif;EkdifiHrSm qkH;rkdY usaemfwdkY migrant ynma&;rSm ynma&;qkdif&m
b0wifhw,faeMuygNyD/ 'gayr,hf 2000 ckESpfaemuf wm0ef&Sdolrsm;taeeJY twåtusdK;xuf ppftmPm
ydkif;rSmawmh 'D Programme awGudkajzqkdNyD; ausmif;ol? &SifrsdK;qufeJY ,SOfNydKif tEkdifvkaewJhyJGrSm ynma&;udk
ausmif;om;awGu befaumufwdkY? csif;rkdifwdkYrSm aiG taygpm;aps;uGuf tjzpftokH;rcscJh&if? 'Djyóemudk
trsm;BuD; tukeftuscHNyD; oGm;ajz&w,f/ tJ'Dawmh odyfpdk;&drfp&m rvdkyg/ xkdif;[m EkdifiHwum,Ofaus;wJh
usaemfwdkY uav;awGudk xl;cRefxufjrufatmif oif pnf;0dkif;xJu ,Ofaus;wJh EkdifiHwpfckjzpfygw,f/
ay;Ekdifayr,fh? aiGaMu;rwwfEkdifawmh 'Dpmar;yJGawGudk aus;Zl;ygyJ q&mMuD;cifAsm;/
rajzMu&bl;/ 'gayr,fh ppftmPm&Sif AkdvfcsKyfwpfpkeJY
olwdkY&JUvufyg;ap tcGihfxl;cHwdkY&JU om;orD;awGuawmh BHSOH ausmif;? rJaqmufjrdKU?
aiGxkyfydkufNyD; EkdifiHwumBudKufwJh wuúodkvfawGrSm (Zlvdkifv? 2010)

ynm
ynmqkdonfrSm oif,lxm;wmawGudk arhoGm;aomtcg usef&pfaeonfh t&mjzpfonf/

bD? tufzf puif;em;(1904-1990)


(tar&duefpdwfynm&Sif)

Education is what survives when what has been learned has been forgotten.
B.F. Skinner

120
rEÅav; wuúodkvf
'óedu uxdua[mif;
q q&mBuD;cifAsm;? q&m rEÅav; wuúodkvf 'óed ukefMuw,f/
uaA'uxduq&mtjzpf xrf;aqmifcJhpOfu taumif; usaemfwdkYacwfrSm *kPfxl;wef;qkdwJh wu,fh
tqdk; tawGUtBuKHav;awG rQa0ay;apcsifygw,f/ twef;BuD; &Sdao;w,f/ trSwfaumif;wJh vlawGudkyJ
q&mvkyfoufrjynfhbJ bmaMumifh xGufypfcJhovJqkd wuf&w,f/ 'DvlawG EkdifiHjcm;jyefawG? ygarmu©awG jzpf
wma&mayhg/ ukefMuw,f/ wu,fvnf; tm;udk;&avmufatmif
m usaemfwkdYacwf (1964 ckESpf wuúodkvfawG? wufMuw,f/ *kPfxl;wef; rwuf&ayr,hf 0dZÆmwef;
ausmif;awGudk jynfolydkifrodrf;rDtxd) wuúodkvf rsm; aemufqkH;ESpfrSm *kPfxl;tqifheD;eD; trSwfaumif;
tqifhtwef;[m urÇmhtqifhrDw,fvkdY ajymEkdifyg aumif; &wJhvl[m r[modyÜHwef;? yg&*lwef;awGudk
w,f/ jrefrmpmuvJGvkdY usefbmom&yfrsm; tm;vkH;EkdifiH t&nftcsif;tvkduf qufwufcGihf&w,f/ NcKHajym&&if
wumokH; t*FvdyfpmeJYyJ oifMu&w,f/ tar&du? 'óeduaA'[mwu,fhudkyDjyiftm;aumif;wJhXmevkdY
Oa&myu {nfhygarmu©awGvnf; vmoifay;Muw,f/ ajymEkdifygw,f/ q&mawG ausmif;om;awG&JU pdwf0ifpm;
EkdifiHjcm;jyef jrefrmtrsdK;om; a'gufwmawGvnf; awmf rIudk wkdwkdeJYvkd&if; ajym&&ifawmhoknygyJ/ jrefrmpm
awmf&Sdygw,f/ qkd&ifodw,f/ t*Fvdyfpmqkd odw,f/ "gwkaA'? ½lyaA'
'gavmufaumif;aevsufeJY usaemfh udk,fa&; ,kwfpGtqkH; qkdufudkvdk*sDqdk&ifawmif odMuw,f/
udk,fwmudpöaMumifh tvkyfxGufcJh&wmyg/ tajccH zavmhqzDvdkYqkdvdkuf&if [kdvkdvdk 'DvdkvkdeJY NyD;oGm;a&m/
wpfckrSm usaemfeJY wuúodkvf oabmxm;uJGvJGwm tajctaeu tJoavmufqkd;ygw,f/ vGefcJhwJh ESpf 50
aMumifhvdkYqkdEkdifygw,f/ ausmfuwnf;uyg/ ynm&SifawG q&maumif;awGeJY
q odyÜHwJGrsm;tygt0ifaygh? tjcm;txl;jyKbmom Xmeaumif;aewkef;awmif tJ'D taetxm;rsdK;yg/
&yfrsm;eJY EdIif;,SOf&if q&mawG? ausmif;om;awG&JU 'óed q q&mBuD;wkdYacwf &efukefwuúodkvf? rEÅav; wuú
uaA' bmom&yftay: pdwf0ifpm;rI? av;pm;rI odkvfu q&mawG&JU 'óeduaA'Xme? bmom&yf?
taetxm;udk ajymygOD;/ tawG; tac:?pmaypwmawGwkd;wufatmifvkyfcJhMuykH
m 'óeduaA'vdkYyJ qkdMuygpdkYAsm/ usaemfuawmh awG ajymygOD;vm;/
zavmhqzDvkdY ac:&wmyJ ydkBudKufw,f/ yxrESpfESpfrSm m usaemf &efukefwuúodkvftaMumif; odyfrodyg
avm*spfqdkwm,l&w,f/ avm*spfuatmif&wm vG,f bl;/ rSm;rvm;? rSefrvm;awmh rodbl;/ &efukefwuúodkvf
w,f/ 'Dawmh 0dkif;NyKHwkd;Muwmayhg/ avm*spfoifcJhwJh u q&mawGu rEÅav;wuúodkvfudkodyf rvmcsifMu
ausmif;om;[m wwd,ESpfupNyD; 'óeduaA' ,l& bl;As/ taMumif;&if;uawmh usaemf wkdYvnf; *CeP
w,f/ 'Dawmhvnf; EIwfwuf&G&G tvGwfusufeJY atmif rodbl;/ tJwpfckawmh &Sdw,f/ wpfjynfvkH;u 'óedu

121
aA'udkoknruvdkY tEIwf vu©PmyJydkYydkY 'óeduaA'
u q&m? q&mrawGuawmh olwdkYbmom&yfudk olwkdY ]]pdwf,Ofaus;rIudk OD;aqmifapNyD;
odyfcspfMuw,f/ wpfjynfvkH;u rodMuayr,hf 'óed
uaA'[m wpfurÇmvkH;&JU ta&;? tm;vkH;eJYoufqkdif
½kyf0wåKawGudk apcdkif;wm[m
w,f/ tm;vkH;&JU tajctjrpf? tm;vkH;&JUaemufqkH;tajz vrf;rSefay:a&mufr,fqkdwmawmh
[m 'DrSm&Sdw,fqdkwm odMuw,f/ jiif;vkdYr&ygbl;/
avavmq,f arS;rSdefaeaom trSefw&m; wpf
'Dta&SU? taemuftpDtpOf[m
ckvdkYyJ uAsmvkdvdk? bmvkdvkd ajym&rvm; rqkdwwf
awmhygbl;Asm/ om"u tjzpfajym&&ifawmh 1962-63 odyfta&;BuD;w,f/
ydkif;avmufuxifw,f/ ]]a&TOa'gif;odkY jyefMum;csuf}} 'DtpDtpOfukd ajymif;jyefjzpfvkdYuawmh
eJY ]&SifOuúodkY jyefMum;csuf}qkdNyD; pmtkyfESpftkyfxGuf urÇmysufr,fhudef;txd&Sdw,f ..}}
vmzl;w,f/ q&mqef;vGifeJY q&mat;ausmf (armif
Munfopf)wkdY ausmif;om;b0u a&;vdkufMuwJh rqvpmawG[m ta&twGuftm;jzihfawmif
pmtkyfawGayhg/ tJ'Dwkef;u q&mBuD;a&TOa'gif;&JU jyifyvuf0Jpmayudk vkdufrrSDbl;/ 'óeppfppf pmay
]'daX'dXrwåHusihfpOf} pmtkyfeJY q&mawmf t&SifOuúX awGuawmh ab;xkdif? bkajymtqihfa&muf&wmayhg/
wkdY&JU ]vlaovljzpf} pmtkyfawGu vQrf;vQrf;awmuf atmf .. bkawmh rajymygbl; (rajym&J wmvnf; jzpfcsif
rD;½I;rD;yef;awG r[kwfvm;/ jzpfrSmaygh) ab;xkdifavmufawmh vkyfaeMu&wmayhg/
tJ'DpmtkyfawGudk wkefYjyefa0zefa&;om;rIu tnrnu txufu 'óeuatmufu? arsmufu
'óeduaA'udk jrefrmvlYabmiftwGif; yxrqkH; txuf bk&m;uatmuf vkyfxm; vkdufMuwm/
xdk;azmuf0ifa&mufvmatmif vkyfay;Ekdifw,fvkdY q usaemfwdkYu atmufom;qkdawmhrEÅav;wuúodkvf
qkdEkdifygw,f/ vIyfvIyf&Sm;&Sm;vnf; jzpfoGm;ygw,f/ taMumif;odyfrodbl;/tJ'DrSmtjcm;bmom&yfXmeawG
aemufawmh jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOf&JU vuf0Jvm;? u 'óedu aA'udk ESdrfcswmawG &Sdovm;cifAs/
vuf,mvm;rqkdEkdifwJh pmtkyfawGu wajzmajzm xGuf m txifao; ESdrfhcsrI&,fvdkY r&Sdygbl;/ udk,fhbmom
vmawmh 'Dvrf;aMumif;av; arS;rSdefoGm;cJh&w,f/ &yf udk,fzwf? ukd,hf[mudk auseyfaeMuwmyJ/ aygif;Mu?
rqvygwD&JU ]vleJYvlYywf0ef;usifwkdY\ tnr oif;Muawmhvnf; oli,fcsif;awGvdk &if;&if;ESD;ESD;yJ/
n} pmtkyfeJY qdkAD,uf,leD,HxkwfwJh ]rmh(u)pf0g' tJwpfckawmh ajymvdkY&r,fxifw,f/ vuf0Jvdkvdk?
tajccHusrf;} pmtkyftxlBuD;[m 'óeduaA'Xme&JU bmvkdvkd ausmif;om;awGuawmh odyfMunfykHr&bl;/
rzwfrae& vufpJGpmtkyfawG jzpfvmcJhw,f/ t&if olwkdYu vuf0JpmayavmufyJ udk;uG,fp&m 'óevkdY
'óeoif½kd;awG[m taygif;tEIwf tajr§muftpm; xifaewmudk;/ 'g[mudkif;zsm;wpfckqkdwm rod&SmbJ t
omomtqihfxd avQmusoGm;cJh&w,f/ 'óeppfppf vGeftrif; udk;uG,fvdkufMuawmY ig;yg;arSmufukefa&m/
awG acsmifxkd;cH&jcif;vdkY qkdEkdifw,f/ rqvudk rauseyf q 'óedurSm ta&SUwkdif;eJY taemufwkdif;ESpfrsdK;
wJh vuf0Jtppf? twkawGuvnf; vuf0JEkdifiHawGu tay: q&mBuD;&JU &yfwnfcsuftjrifav;/
vmwJh vuf0J0wåKawG? vuf0Jusrf;zsm;awGudk a0gueJ? m ta&SUwkdif;u pdwf,Ofaus;rIrSm tm;omw,fvkdY
a0gueJwajzmajzmbmomjyefxkwfa0Muw,f/rqv usaemfxifygw,f/ taemufwkdif;uawmh ½kyf0wåKudk
BuD;cifrsmvnf; olYqkd&S,fvpfqkdwJh tvdrftnmpum; apcdkif;wJhae&mrSm tqifhjrifhw,fvkdY ajymvdk&r,f xif
vkH; awGeJY jyefydwfrdNyD; bmrSwkdYxdr&jzpfoGm;&Smw,f/ ygw,f/ ESpfckpvkH; vdktyfygw,f/ 'gayrJh pdwf,Of

122
aus;rIudk OD;aqmifapNyD; ½kyf0wåKawGudk apcdkif;wm[m atmifvkyf&mrSm jrefrmhenf;a&m? EdkifiHwumenf;yg
vrf;rSefay:a&mufr,fqkdwmawmh jiif;vkdYr&ygbl;/ 'D okH;vkdY&w,f/ 'gayrJY wm½dk;u b,fawmhrS bk&m;rjzpf
ta&SU? taemuf tpDtpOf[m odyfta&;BuD;ygw,f/ Ekdifygbl;/ 'gaMumifh zavmhqzDqdkwm tumt&Hudk cdkif
'DtpDtpOfudk ajymif;jyefjzpfvdkYuawmh urÇmysufr,fh aevkHaeatmif umjcif;wpfrsdK;yJ/
udef;txd &Sdw,fvkdYawmif usaemf qdkcsifygw,f/ q 'DaeY tkdifpDwDacwf? bkdiftkdtif*sifeD,macwfrSm
q usaemfwdkY tDudkrSm Economics udk abm*aA'vkdY vli,fausmif;om;awGtwGuf zavmhqzD[m tokH;
q&mBuD;rsm;u zvS,fcJhMuw,f/ armifpl;prf;u "eaA usrI&Sdygao;&JUvm;/ q&mwdkY zavmhqzD&JU tem*wf/
'vkdY vkyfzl;ao;w,fvkdY rSwfom;zl;w,f/ a'gufwm m tkdifpDwDacwf? bkdiftkd tif*sifeD,macwf qkdwm
armif&SdefwkdYu abm*aA'vkdY zvS,fwm rqvvnf; bmvJ/ acwfwpfacwf&JU vdktifowfrSwfcsufawG
BuKdufw,f/ uaeYxd atmifjrifw,f qdk&r,f/ 'gayrJY r[kwfygvm;/ 'Dxuf ydkaumif;wJhacwfawG rvmawmh
Commerce usawmh 0gPdpöaA' vkyfvkdufwm ydk½Iyf bl;vkdY tmrcH&Jygovm;/ acwfqkdwm acwfppfrSef&if
oGm;ovkd tNrJcHpm;&w,f/ 'Dawmh ar;csifwmu Phi- awmh a&SUtNrJwkd;wufaerSmyJ/ usaemfwkdYeJY BuKHBudKufcsif
losophy udk 'óeduaA'vkdY jrefrmrIjyKwmtay: q&m rS BuKHBuKdufr,f/ tJawmh zavmhqzD&JU tcef;u@u
BuD;tjrif oabmxm;/ b,frSmygvJ/ jrpfa& &SdaeorQ? wm½dk;&SdaeorQ? bk&m;?
m usaemfuawmh Philosophy udk zavmhqzD vkdY ausmif;uef? vlaetdrfajc? puf½kH? tvkyf½kH &SdaeorQ
ac:&wmyJ ydkESpfoufygw,f/ umvywf vkH; zavmhqzD[m &SdaerSmygyJ/
q uJt&ifqkH;ar;oifhwJhar;cGef;udkjyefar;&atmif/ wpfckajymEkdifwmu wm½dk;wu,fhwu,f
tJ'D zavmhqzDqkdwmaum bmvJ q&m .. aumif;&if? toifhtwifhaumif;cJh&if bk&m;? w&m;?
m usaemfhudk,fykdif tjrifudkyJ ajymyg&ap/ tJ'D z &wemokH;yg;uawmh tcsdefwef&if yGihfaerSmygyJ/ 'gay-
avmhzqDqkdwm tNrJ&SdaecJh? &SdaeqJ? &SdaeOD;r,fh (&Sd rJY wm½kd;vkH;0 raumif;vkdYuawmh bmrSudk jzpfvmrSm
vnf;&SdoifhwJh) t&mvdkY usaemfajymcsifygw,f/ b0&Sd r[kwfbl;/ tukefysufqD;zkdYyJ/
ae&if b0udkajz&Sif;&wmawGvnf; uRJul; a&yg&SdaerSm q jrefrmEkdifiH jyefvnfwnfaqmufa&;rSm zavmh
jzpfygw,f/ bmoma&;udk csefxm;NyD; usefwJhb0udpö? qzD tcef;u@udk b,fvkdtokH;csEkdifrvJ/
b0jyóemtm;vkH;udk tjrifhqkH;ae&mu? tjrihfqkH; m 'gtawmf tajz&cufwJh ar;cGef;yJ/ acwf
enf;eJY trsdK;rsdK;½Ia'gifh? &SdorQ½Ia'gifhu ajz&Sif;zkdY BudK; ajymif;oGm;vdkY pkaygif; wkdifyif aqG;aEG;Mu&ifawmh tajz
yrf;wmudk zavmhqzDvdkY tMurf;zsif; ajymvdkY&r,f xif wpkHw&m xGufaumif; yg&JU/
ygw,f/ q q&mBuD;taeeJY acwfvli,fawGudk ajymcsif? qkd
{&m0wDjrpfBuD; &Sdovkd rEÅav;NrdKUBuD;vnf;&Sd csifwmrsm; ../
w,f/ {&m0wD jrpfa&vQHwJhtcgrSm NrdKUxJa&awG a0gueJ m usaemf ½dk;½dk;om;om; wpfckajymyg&ap/ pdwf
wkd;r0ifatmif wm½dk;qkdwmBuD;eJY umxm;&w,f/ twkd ul;av; oufoufyg/ pdwful;,OfvkdYvnf; ajymcsif
qkH;a&;&&if r[mrkedbk&m;BuD;udk at;at;aq;aq;? ajymEkdifygw,f/ jrefrmjynfrSm uAsmq&m vli,f
aumif;aumif;rGefrGef zl;EkdifMuwmayhg/ jrpfa&wm½dk; av;awG wtm;rsm;ygw,f/ 'DtxJu rsm;rsm;r[kwf
usdK;wmeJY r[mrkedbk&m;BuD; vnf;a&epf? Mumawmhysuf ygbl;/ wpf0ufavmufrsm; zavmhqzDudk uAsmpdwf0if
qD;NydKusoGm;Ekdifovkdaygh/ usaemfwkdY zavmhqzD[m pm;ovkd pdwf0ifpm;vm&if ........ /n
rEÅav; wm½kd;BuD;vdkygyJ/ wm½dk;BuD;cdkifcefYaeoí &JEG,frkd; pDpOfonf/
r[mrkedbk&m;BuD;vnf; vkHNcKHaerSmyJ/ wm½dk;BuD;aumif;

123
EkdifiHwumynma&;aqmif;yg;

ynma&;pepf?
a'goxGufaewJh vli,frsm;eJY
EkdifiHa&;rkefwkdif; Sif
y
f e ;
f &
xkdif;EkdifiHa&; tusyftwnf;udk okH;oyfa0zefrI 'Dpmoifausmif;awG[m rnD jrw
awG woDBuD;vkyfae&if;u usrwkdY&JU ynma&;pepfu rQrIawGeJY vlYtqihftvTmudk
t"duw&m;cHjzpfaew,fqkdwJh okH;oyfcsuf ay:xGuf uef Y o wf c J G j cm;xm;wJ h v uf & S d
vmvkdY vmaeygw,f/ vpm0ifaiG enf;enf;om cHpm; aeNrJtaetxm;twkdif; zdESdyrf I? tmPm&Sif ,Ofaus;
Mu&wJh usrwdkY&JU q&m q&mrrsm;udkawmh t"du w&m; rIpHEIef;awGudk jzefYjzL;&mae&mXmeawG taeeJYom wnf
cH&,fvkdY tjypfwif rapmvdkufygeJYOD;/ &Sdae&wmr[kwfbl;vm;/
uav;awG[m usrwkdYwkdif;jynf&JU tem*wf jzpf ausmif;ynma&;pepf tBuD;tus,f usqkH;ae
w,fvkdY trSefwu,fyJ ,kHMunfMuw,fqkd&ifawmh wmvm;/ &nfrSef;csufu EkdifiHa&;t& wkHPSdbma0
'Duav;awGudk pdwfzdpD;rIawG? cJGjcm;qufqHrIawG? pdwf vufcHrIeJYar;cGef; rxkwfwwfwJhvltkyfBuD;ukd arG;xkwf
ysufapjcif;awG? trsufa'goawGeJY tMurf;zufjcif; zkdYomqkdvQifawmh 'Dausmif;q&mrsm;[m olwkdYtvkyf
tay: ,kHMunfrIawGukd (vJGrSm;pGm) bmjzpfvkdY xnhfay; udk aumif;aumif;rGefrGef vkyfaewmyJ r[kwfaybl;
ae&ygovJqkdwm ar;jref;&awmhr,f/ ausmif;awGudk vm;/
omvQif tjypfwif&rSmvm;/ wu,fwrf;rSmawmh ar;p&mawG &SdvmjyefygNyD/ wkdif;jynf&JU EkdifiH

124
a&;rNidrfoufrIrSm a'gotrsufxGufaewJh vli,fawG
[m t"dutiftm;pk bmhaMumifhrsm;jzpfvmaewmvJ/
rwnfNidrfwJh awmifydkif;a'oeJY ta&mifpkHvifwJh xkdif;
]]a'ocH ,Ofaus;rIrmeudk
EkdifiHa&; aygufuJGrIBuD;rSmvnf; 'DvdkyJ jzpfygw,f/ wkdufpm;cH&wJh
tMurf;zuform;awGvkdY wyfac:ac:? ajymif;vJ ynma&;pepfjyóem&,f?
vkdwJh rlqvifvIyf&Sm;rIeJY &SyfeDvIyf&Sm;rIxJu vli,fawG
udk tpkd;&upGyfpJGwJh 'Dtac:ta0:ykHpHeJYawmh trkef;w&m; vli,fxkudk vkyfief;cGif pGrf;&nfawG
awGeJY tMurf;zufoHo&maxmifacsmufxJu usrwkdY jyifqifay;zkdY
udk u,fwifEkdifrSm r[kwfygbl;/ olwdkYwawG pdwfysuf
aeMu&ykHudk cHpm;em;vnfay;EkdifrS jzpfEkdifrSmyg/ tJ'D
ysufuGufaewmawGwif
twGuf usrwkdY jyifqifxm;NyD;vm;/ ruawmhygbl;/
odyfrMumao;cifu xkwfjyefwJh ynma&;pepfeJY ynmwwfwJh rGwfpvifawG[m
ywfoufwJh owif;twdkxGmav; 2 yk'fuawmh wpfck
ckudk ñTefjyaeygNyD/ wpfckuawmh wpfwkdif; jynfvkH;u tvkyfvufrJh jyóemawGudk
odyÜHq&mawGudk olwkdYoifwJhbmomudk ppfMunfhvkduf &ifqkdifaeMu&w,f ...}}
awmh pmar;yJGusaewmyg/ ocsFm? uGefysLwmodyHÜ? ZD0
aA'? ½lyaA'eJY "mwkaA'bmom&yfawGrSmyg/ olwkdYpm &yfygyJ/
oifay;aewJh ausmif;om;awGqDuaum 'gqkd bmudk vuf&SdBuKHawGUae&wJh EkdifiHa&;tdrfrufqkd;BuD;
arQmfvihfvkdY &rSmvJ/ [mvnf; usrwkdYudk,fwkdif zefwD;xm;wmr[kwf vm;/
q&mtwwfoifavhusihfay;rIeJY axmufyHhrI ynma&;pepfu vli,ftrsm;pkBuD;udk us½IH; olawG?
awG csdKUwJhjcif;aMumifh odyÜHynma&; usqif;ae&wm ratmifjrifolawGtaeeJYom ajymif;vJay;cJhw,f/ tm;
jzpfw,f/'DtwGufaMumifhvnf; r[da'g0dw,Ekaqmif vkH;udk pkvdkufwJhtcgusawmhwkdif;jynfrD;avmifawmh
ausmif;[m ay:xGufvmjcif;yg/ xkdif;EkdifiHynma&;u wmyJ/
taumif;qkH;qkdwmudk &EdkifwJhae&mav;ayhg/ tñTefY vlYtzGJUtpnf;txufudk a&GUvsm;wkd;wufEkdifzkdY
qkH;? tysHUqkH;jzpfw,f/ xkdif;EkdifiH &JU arQmfvifhcsufvkdYvnf; twGuf tqifhtqihfaom ynma&;qkdif&mrSm xl;cRef
jrifMuw,f/ rMumao;cifu rD;½dIUcH&wmuawmhjzihf xufjrufrI&SdzkdYu ta&;tBuD;qkH;jzpfygw,f/ avmavm
'Dtdrfrufudk xdcdkufvdkYaeawmhw,f/ q,frSmawmh pyg,f&S,fusL&Sif0dkif;awGudk wufa&muf
rQrQwwjzpfapzkdYtwGuf r[da'g0dw,eaqmif cGihf&wJh csrf;om<u,f0aom ausmif;om;tenf;pk
ausmif;tkycf sKyaf &;tzJ&GU JUausmif;ynmoifb0c&D;vrf; twGufomvQif jzpfEkdifygw,f/ ynma&;xl;cRefrI tcGifh
[modyfudk jyif;xefvGef;aewm oufomapzkdYvdkw,f tvrf;r&SdwJh vli,ftrsm;pkBuD;twGuf tjcm;a&G;cs,f
vdkY ½IjrifcJhMuw,f/ vlom;ykdqefwJh taMumif;t&m p&m bmawG&SdygovJ/ r&SdoavmufygyJ/
awGudk xnhfoGif;Muw,f/ jyif;jyif;xefxef,SOfNydKif &Gmudk? tdrfukd rjyefEkdifMuawmh/ befaumuf A[dk
aewJh pepfudkb,fvdkaumif;aumif; wnfaqmufxm; jyKxm;wJhynma&;uolw&Ydk JUZpfjrpfZmwdukdtxiftjrif
onfjzpfap? b,favmufyJtEkdif&olawGudk arG;xkwf ao;zdkY oifMum;xm;w,f/ rdbawGuawmh v,fvkyf?
Ekdifygap/ rD;½IdUcH&rIuawmh usqkH;aewJholawG&JU remvdk a<u;wif?cRwfNcKHus?qif;&JwGif;eufaeMuNyD/vrf;vJGae
0efwkdrIudk a&Smifz,fvdkYr&EkdifwJh 0rf;enf;zG,f&m jzpf wJh zHGUNzdK;wkd;wufa&; rl0g'awGaMumifh aus;&Gmobm0

125
ywf0ef;usif zsufqD; cH&qJ/ awmifydkif;rSmawmh a'ocH ,Ofaus;rIrmeukd
'Dqkd;0g;vSwJh tajctaeudk t&nftaoG; jynfhrD wkdufpm;cH&wJh ynma&;pepfjyóem&,f? vli,fxkudk
wJh oufarG;ynma&;u ukpm;ay;Ekdifygw,f/ 'gayr,hf vkyfief;cGifpGrf;&nfawG jyifqifay;zkdY ysufuGufaewm
vnf; 'Dvdkrvkyf&ao;jyefbl;/ us½IH;aeol awG&,fvkdY awGomvQif ruawmhygbl;/ ynmwwfwJh rlqvif
'Dtwdkif;udk ypfxm;cHaeMu&wkef;/ tpdk;&uvnf; awG[m tvkyfvufrJhjyóemudk &ifqkdifMu&ygw,f/
wm0efr,lEkdif/ oufarG;ynma&;eJYuvnf; tvkyf A[dkOD;pD;pepfeJY EkdifiHa&;wnfaqmufykHaMumifh olwdkY&JU
tcGihftvrf;udk rarQmfvihfEkdifjyef/ ausmif;xGufEIef; tvkyfeJYb0wkd;wuf&m vrf;pawG aysmufqkH;aeMu&
vnf; jrifhwufaewkef;/ cJGjcm;z,fxkwfcHae&jcif;&,f? w,f/ usOfz,fxm;jcif;udk cHaeMu&w,f/
arQmfvifhcsuf aysmufqkH;aewm&,fMum;rSm vli,f trsdK;om; tñTef;udef;pm&if;tif;awGt& tvkyf
trsm;pk[m rdrdukd,fudk ,kHMunfrItwGuf tMurf;zuf vufrJhxuf0uf[m vli,fawGyg/ 'g[muyfqkd;us
vkyf&yfawGudk a&G;cs,fMuw,f/ rl;,pfaq;0g;awGeJY a&mufzkdYtwGuf azmfjrLvmxJuudef;&Sif r[kwfvm;/
a0'emudk ajzazsmufaeMuw,f/ 'Dtajctaeudk ausmif;q&mrsm; vufxJrSm twif;xkd;
BuD;xGm;vkdYvmaewJh NrdKUjyqif;&Jom;tiftm;pk xnhfNyD; pepfuvnf; pdwf"mwfusqif;aewJh vli,fxk
taeeJY pdwfysufp&maumif;vSNyD; 0ifaiGenf;wJh BuD;udkom qufarG;xkwfaevdkYuawmh a'grmef[kefeJY
tvkyfawGrSm b0udkjrKyfESHMu&awmhw,f/ wkd;wuf aygufuJGrIawG&JU tusdK;quf&vm'fawGudk cHpm;MuzkdY
p&mvrf;p&,fvdkYvnf; r&SdcJh/ csrf;om<u,f0wJh NrdKUjy om jyifaya&mh/
vlwef;pm;awG&JU txiftjrifao;? tESdrfcHb0aMumifh jrwfyef;&Sif bmomjyefonf/
a'gotrsufxGufaeMuqJ? rw&m;rIawGMum;rSm ]awmuf} Sanitsuda Ekachai
acgufoHnHaeqJ? 'Dtajc taeatmufrSm tcsdefwpfck Bkk Post 21 June 2010
rSmawmh wu,faygufuJGMuawmhrSm/

South East Asia Universities TOP - 10


2010 ckESpftwGuf ta&SUawmiftm&Sxdyfwef; wuúodkvf 50 pm&if;udk Academic Ranking of World
Universities (ARWU) bkwftzJGUu rMumcifu xkwfjyefvkdufonf/ ta&SUawmiftm&Sa'otwGif; tqifhrsm;ESihf
wurÇmvHk;tqihfwdkYudk yl;wGJazmfjyxm;onf/
ta&SUawmiftm&Stqihf wuúodkvftrnf urÇmhtqihf
1 National University of Singapore 135
2 Prince of Songla University (Thailand) 295
3 Chulalongkorn Univesity (Thailand) 369
4 Kasetsart University (Thailand) 418
5 Nanyang Technological University (Singapore) 442
6 Mahidol University (Thailand) 548
7 Gadjah Mada University (Indonesia) 623
8 Chiang Mai University (Thailand) 633
9 Thammasat University (Thailand) 675
10 Institute of Technology Bandung (Indonesia) 676

126
wHcg;zGihf ynma&; vIyf&Sm;rI
E
f i
d k 0
f if;
odku
t&ifqkH; udk,fh[mukd,f rdwfqufyg&ap/ us azmif;ESpfck[m tifazmfar;&Sif; a'wmawG rsm;oxuf
aemfwkdYESpfOD;u urÇmhtBuD;rm;qkH; wHcg;zGifh rD'D,m rsm; touf0ifvmNyD;? vloef;&maygif;rsm;pGm aeYpOf
yvufazmif;ESpfckjzpfwJh Wikipedia eJY Connexions udk yg0iftokH;jyKaewJh 0bf jzpfvmygawmhw,f/
wnfaxmifolrsm;jzpfygw,f/ 'DESpfckudk pvkyfwkef;u usaemfwkdYtdrfruf? usaemfwkdYa&m*gudk cifAsm;wkdY
usaemfwkdYudktawmhfudk aMumifpDpDEkdifwJhaumifawGvkdY udkvnf; ul;pufapcsifw,f/ urÇmhynma&; wcGif
0dkif;avSmifcJhMuygw,f/ wjyifvkH; ajymif;vJypfzkdY&mrSm? tvm;tvmtaumif;
0efcH&&if usaemfwkdYuvnf; udk,fhpdwful; tkdif'D qkH;jzpfwJh vIyf&Sm;rItopfrSm vlwkdif;udk wpdwfwydkif;
,mawGeJYudk,f ½l;aeMuolawGrkdY wkefYjyefrae tm;yg;bl;/ yg0ifaeapcsifygw,f/ todynmudk b,fvkdzefqif;
vlwkdif;vGwfvyf yGifhvif;pGm oif,lEkdifr,fh? todynm Mur,f/ b,fvkdtokH;jyK&r,fqkdwm tNrJ ]zGifhqkd-
&if;jrpfawGudk tcrJhtoifhcl;cyf pm;okH;vkdY &Ekdifr,fh jyefo} ay;Ekdifr,fh vIyf&Sm;rItopfrkdY cifAsm;wkdYudkvuf
]0bfyvufazmif;wpfck} zefqif;zkdY pdwful;awGeJY rTefxl wJGyg0ifapcsifygw,f/
aecsdefaygh/ uaeY wuúodkvf? aumvdyfwcsdKUu ausmif;
rMumygbl; *sifrDu Wikipedia tGefvkdif;pG,f om;awG[m olwkdYjyXmef;pmtkyfawG&JU ukefusp&dwfu
pkHusrf;BuD;udk zefqif;vkyfaqmif&if; ay: jyLvmjzpfvm usL&Sifaps;xufawmifBuD;vGef;vkdY ausmif;xGufoGm;Mu
w,f/ &pfcs'fu pma&;q&mawG? ausmif;q&mawGeJY &ygw,f/ wcsdKU txufwef;ausmif;rsm;rSmvnf; ocsFm
ausmif;om;rsm;twGufynm&yfqidk &f mawG?oif½;kd awG? ykHESdyfpmtkyfawG ravmufiSwm aps;BuD;wmawGaMumifh
jyXmef;pmtkyfawG tcrJh&S,f,may;Ekdifr,fh Connex- &S,f,mvkyfMunfhMu zwf Mu&ygw,f/
ions 0bf yvufazmif;wpfck zHGUNzdK; atmifvkyfw,f/ 'gayrJY rdwfaqGwdkY wqdwfavmufpOf;pm;Munfh
tpu usaemfwdkY tdrfrufawGudk vlwkdif;eD;eD; yg/jyXmef;pmtkyaf wG?tjcm;oifMum;a&;qkid &f mynm&yf
y,fcscJhwmyg/ tckawmh tm;ay;axmufcHrIawGu awGeJY ydkYcsrIawGudk vlwkdif;twGuf0bfuae tcrJh&Ekdif
urÇmeJYrqefYatmifyg/ Ekdb,fqk&SifBuD;awGuae ta&SU r,fh? aps;EIef;csdKcsdKeJY y&ifhaumfyDxkwf,lvkdY &Ekdifr,fh urÇm
wDarm&JU pmoifausmif;av;awGu uav;ydpdan§muf BuD;taMumif; awG;Munfhvdkufprf;yg/
awmuftxd Wikipedia eJY Connexions [m urÇm [kwfygw,f/ uaeYtxd uav;awG olwdkY tdrf
wpfcGifvkH; rcsdrqefYudk ysUHESHYaeygw,f/ 'D0bfyvuf pmvkyfzkdYtwGuf bmompum;u t[efYtwm; jzpfae

127
wHcg;zGifhynma&; vIyf&Sm;rIu ynma&;qkdif&m ykH
ESdyfxkwfa0a&;vkyfief; (educational publishing in-
]]b,folrqdk oif½kd;ñTef;wrf;eJY dustry) topfawG wkd;wufjzpfxGef;rIudk udk,fpm;jyK
jy|mef;csufawG ygw,f/ 'g[m aqmzhf0Jvfvkyfief;qifhuJwkd;wufvmrI
tGefvdkif;ay:wufa&;EkdifNyD;? eJY tNydKifygyJ/ aw;*DwawG a'gif;avmh vkyfEkdifwmeJY
udk,fhudk,fykdifpmawG tNydKifjzpfvmwm/ tar&duefusef;rma&;Xmeu wpf
udk,fhbmom ykHESdyfjzefYcsDEkdifw,f/ ESpf 28.9 bDvD,H tukefuscHxm;wJh okawoe ynm
&yfvkyfief;awGudk rnfolrqkd 0ifa&mufMunfhEkdif ul;,l
tGefvdkif;wHcg;zGihf EkdifrIeJYtNydKif jzpfxGef;vmwmygyJ/
vIyf&Sm;rIu vlwkdif;tokH;csEkdifzkdY tckajymaewJh wHcg;zGihfynma&;rSm tcrJh yg0if
ynm&yfawG ykHatmcsay;aew,f ..}} EkdifrIu tpwum&JU tprQom&Sdygao;w,f/ wHcg;zGihf
ynma&;[m vuf&SdokH;ae&wJh ykHESdyfpmtkyfxkwfvkyfrI
wkef;ygyJ/ olwdkY ausmif;ykHESdyfpmtkyftrsm;pku t*Fvdyf twGufrvdktyfbJ rxkwfjzpfatmif aqmif&Gufay;Ekdif
pmeJY a&;xm;wmudk;/ odkYaomf ausmif;jyXmef;pmtkyf ygw,f/ wHcg;zGihfynma&;pepfu wpfOD;csif;vkdtyfcsuf
awGudk oifMum;enf;pwkdifvfaygif;pkH? bmompum; eJY udkufnDr,fhoifMum;rItwGuf jyifqifay;Ekdifygw,f/
rsdK;pkHeJY &Sif;vif;wifjyay;Ekdifr,fh urÇmBuD;taMumif; wHcg;zGifhynma&; vIyf&Sm;rI[m urÇmwvTm;u
'Du rdwfaqGwkdY pOf;pm;Munfh prf;yg/ ausmif;om;awG? q&mawGtMum; tjyeftvSef wkHYjyef
,aeYxd yvlwkdN*dKvfav;[m aerdom;pk (Solar yl;aygif;aqmif&GufzdkY vlrIenf;emtopfawG o,faqmif
system) pm&if;xJrSm yg0ifwmudk odyÜH ausmif;okH;pmtkyf ay;ygw,f/ csufcsif;wkefYjyefrI (feedback) twGuf
wkdif;u azmfjyaeao;w,f/ 'gayrJY uaeY odyÜHynm&Sif tcGifhtvrf;awG &&Sdvmygw,f/
awG&JU awGU&SdrIt& yvlwkdN*dKvf[m aerdom;pk tjyif vGefcJhwJh ESpfESpfavmufu wHcg;zGihfynma&; pepf
bufa&mufoGm;cJNh y/D yvlwu dk kdausmif;ykEH ydS pf mtkyx
f Ju twGuf tkdif'D,mopf enf;emopfawG &&SdzkdY awmiftmz
qJGxkwfzkdY tawmfhudk ESpfMumMumtcsdef,laeatmif? &duEkid if H CapeTown rSmynm&Sifud, k pf m;vS,af ygi;f pkeH JY
tNrJtopftopfjzpfatmif trSm;jznhfpGufxnhfay;ae usaemfwdkYawGUqkHaqG;aEG;jzpfcJhMuygw,f/wHcg;zGihfynm
r,hf urÇmBuD;taMumif; pOf;pm;Munfhprf;yg/ a&;twGuf ]udyfawmif;aMujimcsuf}udk usaemfwdkYtm;
tckajymaewJh urÇmBuD;rsdK;udk vGefcJhwJh q,fpk vHk; w&m;0if xkwfjyefEdkifcJhygw,f/
ESpfwpfcku pdwful;tdrfrufrufMunfh½kHyJwwfEdkif cJhwm/ tJ'DrSm azmfjycJhwmu ]vlwkdif;rSm oifp&m wpkH
EkdYayr,hf tckawmh wHcg;zGihfynma&;vIyf&Sm;rIu yÍö w&m &Sd&r,f/ urÇmBuD;twGuf todynmzHGU NzdK;Ekdif?jzefY
vufqefqef vmaeygNyD/ b,folrqkd oif½dk;ñTef;wrf;? jzL;Ekdif? tokH;jyKEkdifr,fhvrf;aMumif;topfawG ajymif;
jyXmef;csuf tGefvkdif;ay:wufa&;Ekdifw,f/ udk,fhudk,f vJzkdY twlwuG usaemfwkdY vkyfaqmifMur,f/ wHcg;zGifh
ykdifpmawG udk,fhbmomykHESdyf jzefYcsDEkdifw,f/ tGefvkdif; a&; tdrfrufawGudk vufawGU jzpfay:atmif twlwuG
wHcg;zGihf w&m;0ifvdkifpifu vlwkdif;tokH;csEkdifzkdY t vufwJGaqmif&GufMur,f} qkdwJh wHcg;zGihf ynmawmf
axmuftuljyK ynm&yfawG ykHatmcsay;aew,f/ vSefa&; a<u;aMumfoHyJ jzpfygw,f/ n
XML pepfwdkYvdk vdkoavmuf y&ifhxkwf,lEkdifwJY enf; odkufEkdif0if;
ynmawGu vG,fulaps;csKdpGmeJY ynm&yfawG ykHatmcs &nfñTef;/ The Open Education Revolution by
ay;aeygw,f/ Jimmy Wales and Richard Baraniuk.

128
t&ifajcmufESpfavmufu jyifopfrSm xkwfa0 Munfhygw,f/ 'Dpmtkyf[m w½kwfjynftaMumif;rdkY
NyD; uaeYxd ta&SUtaemuf vlBudKufrsm;ta&mif;& wGif w½kwfjynfrSmudk usaemf xkwf a0csifaewmyg/
us,faewJh pmtkyfwpftkyf&Sdonf/ ]pde}a&;&m uRrf; EkdifiHa&;eJYoabmw&m;½IaxmifhawGuaejzpfay:vmwJh
usifol jyifopfpma&;q&m rkdufu,fbGefeif (Michael vIyf&Sm;rIudk ay:vGifatmif csnf;uyf&Sif;jyxm;ygw,f}
Bonnin) a&;xm;wJh ]aysmufqkH;oGm;aomrsdK;quf} vdkY bGefeifu (The Global Times) owif;pmudk olYpm
(the lost generation) qdkonfh w½kwfynmwwf rsdK; tkyf taMumif; ajymcJhonf/
qufwpfquftaMumif; jzpfonf/ xl;jcm;wmuawmh bGefeifajymwmu w½kwftpdk;&&JU w&m;0if
'Dpmtkyfudk rESpfu w½kwfjynfrSm us,fus,fjyefYjyefY pm&if;t& 1968-1980ckESpfrSm w½kwfNrdKUjy ynmwwf
xkwfa0cGihf jyKvdkufjcif;yif jzpfonf/ vli,f 17oef;udk v,form;awGeJYtwl tvkyfvkyfzdkY
bGefeifpmtkyfu ]ZDusif;}vdkYac:wJh w½kwf ynm aus;&GmawGudk armif;ydkYcJhonf/ ydkqkd;wmu ynmwwf
wwfvli,frsm;udk 1968ckESpf? 'DZifbm 22 &ufaeY rSm vli,fawG tpkvkduftNyKHvkduf pkaygif;v,f,mvkyfief;
aus;&GmawGudk qif;ckdif;NyD; v,form;awGqDuae rsm;xJ wGef;ydkYcJhjcif; tusdK;*,ufudk olwkdYwifru?
ynmjyefoif,lzkdY (re-education) OuúX armfu trdefY w½kwfwpfjynfvkH;u jynfolawGyg 'ku©aygif;pkH cg;pnf;
xkwfcJhNyD;aemuf cg;cg;oD;oD; awGUBuKH&wmawGudk a&; cHcJh&onf/ aemufxyf olwdkY ynmqufoif,lEkdifr,fh
om;wifjyxm;wm jzpfonf/ tcGifhtvrf;awGvnf; qkH;½IH;cJh&ovdk? olwkdY rdom;pk
]]usaemfu tjyifvlav? 'Dawmh awGeJYtwl vlxkyg pdwf'Pf&mawG& &Sdap
jcm;em;wJh tjrifeJYMunfhygw,f/ bufrvdkuf cJhonf/
bJ a,bl,susus

aysmufqkH;cJh&aomrsdK;quf &Jjrifhausmf
129
]1966-1976ckESpf twGif; OuúXarmf vkyfcJhwJh ]usaemf taotcsm avhvmMunfhrdwJhtcg
,Ofaus;rIawmfvSefa&; t,ltqu w,loefvGef;? pD;yGm;a&;? tvkyftudkifeJY vlOD;a& tcsdK;tpm;rSm rSm;
tpGef;a&mufvGef;w,f/ ,Ofaus;rIawmfvSefa&; um ,Gif;aewm trsm;BuD;yJ/ wu,fu armf[m ynmwwf
vrSm vlvm;ajrmuf BuD;jyif;cJh&olawG[m wpfenf; vli,foef;aygif;rsm;pGmudk &GmawGydkYwmxuf? tJ'Dta&
enf;eJYawmh t,ltqrdIif;atmufrSm aexkdifjzwfoef; twGuf yrmPavmuf&SdwJh v,form;awGudk pufrI
ae&wm/ tJ'Dacwfvli,fawG[m qkd&S,fvpfynma&; vkyfief;awGtwGuf NrdKUBuD;awGqDac:zkdY aumif;aecsdef
udkom oifMum;cJh&NyD; uGefjrL epfyef;wkdifeJY armfpDwkef;ukd jzpfw,f/ armf&JU pdwfydkif;qkdif&mrSm acwfrDynmwwf
ykHtyfopömESHxm;cJhMuwm/ odyfNyD; t,ltq jyif;xefrI vli,fawGtay: r½I pdrfhwmuvnf; wpfaMumif;yJ}
idealistic jzp fcJhMuwm} ]1960 uxJu w½kwf[m qkdAD,ufvkd jyefvnf
]'DvdktcsdefrSmyJ yef;wkdifBuD; rkcsatmif&r,fvkdY jyifqifa&;vrf;aMumif; (Revisionist Path) vdkufrSm
wGufxm;wJh vli,fynmwwfawGtukefvkH; v,fxJ udk armf tvGefpdk;&drfaeygw,f/ qkdAD,uf,leD,HrSmu
armif;ykdYcHvdkuf&csdefrSmawmh aus;vuf&JU qif;&JrJGawrI ypönf;rJhtvTmcsnf; r[kwfawmhbJ AsL½kdu&uftvTm
'Pfukd 'kwf'kwfxd BuKHMu&NyD;? rcHpm;EkdifbJ a&Smhjzpfukef xlaxmifvkdufwmudk;/ w½kwfvli,fausmif;om;awG
ygw,f/ wu,fu w½kwfv,form;awGu armfacwf tm;vkH;uvnf; wpfaeYrSm olwkdYvnf; ynmwwf AsL½dk
rSm aeYpOf pm;zkdYtwGuf taotvJ ½kef;uefvkyfudkifae u&ufwpf jzpfvmzkdY acgif;jyLavhvmaeMucsdefyg/ jyef
Mu&wmyg/ v,fuGufxJ awmfvSefa&; ynmwwfvl vnfjyifqifa&;jzpfvmrSmudk armf vufrcHEkdifbl;/ 'D
i,fawG rvkdtyfovdk? v,form;awGuvnf; aEG;aEG; awmh olYtwGuf tEÅ&m,f&Sdvmr,fh vli,f 17oef;udk
axG;axG; rBudKqkdMubl;/ ausmif;awGrSm oif,lcJhwJh aus;vufv,fuGufxJ twif;armif;ydkYypfvkdufwmyJ}
olwdkY ynmawGuvnf; v,fuGufxJ bmrSokH;r&jzpf ]armfu w½kwforkdif;rSm&Sd&r,fh olYtaetxm;
ae w,f r[kwfvm;}vdkY bGefeifu ajymygw,f/ udk BuD;oxufBuD;csifw,f/ &ifqkdifBuKHawGUae&wJh
]tcdsKUausmif;om;awGu q&m0efjzpfzkYd? pE´&m; v,form;awGtygt0if wpfEkdifiHvkH; qif;&JrJGawrI
q&mjzpfzkdY pdwful;,OfaecJhMuwmawGvnf; &Sdw,f/ jyóem? ygwDvli,fawG&JU vrf;opf&SmcsifwJh jyóem
twif;v,fxJudk armif;ydkYuxJu aus;vufawGrSmyJ awGudk ajz&Sif;zkdYtwGuf olYrSm awmfvSefa&; urfydef;
tajccs&r,fvdkY trdefYuygNyD;om; jzpfaew,f/ aemuf xyfjr§ifhzkdYuvJGvkdY tjcm;enf; r&Sdbl;/ oludk,fwkdifu
v,form;awGuvnf; ausmif;om;awG xifjrifxm; vnf; abm*aA'ynm&yfuRrf;usifolr[kwfbl;/ olY&JU
wJh awmfvSefa&;orm;rsdK;awG r[kwfjyefbl;/ wu,hfudk ,Ofaus;rIawmfvSefa&;[m wu,fhudk ,lwdk;yD;,m;
ypönf;rJhNyD; aeYpOftouf&Sifa&; ½kef;uefae&wJhtjzpf/ ygyJ/ awmfvSefa&;atmifjrif&if wkdif;jynfpD;yGm;a&; vrf;
'geJY ynmwwfawG tm;vkH; pdwful;tdrfrufawG tukef aMumif;wnfhNyDvdkY olwGufcsufcJhwm}
vGifhaysmufNyD; ajrjyifay: Akef;Akef;vJukefygw,f}vkdY bGefeifu ]tcsdKUynmwwfvli,fawGusawmh
owif;pmudk &Sif;jyygw,f/ v,fxJrSmyJ ajr,mjyKjyifr,fqkdNyD; ,kH,kHMunfMunf
]ynmwwf vli,fawGudk v,f,mcGifxJ armif; aeMuwmvnf; &Sdw,f/ ygwD&JU awmfvSefa&;pdwf awGu
rydkYrDtxd armf&JU,Ofaus;rIawmfvSefa&; t,ltqudk olwkdYaoG;om;xJrSmudk udef;aeMuwm/ olwkdY&JU tawG;
vlxku axmyemjyKaeMuwmyg/ vlOD;a&eJY tvkyft tac:[m usefwpfEkdifiHvkH;u rsdK;qufawGtay: MoZm
udkif xdef;n§day;Ekdifr,fh ay:vpDvdkY tm;vkH;xifxm;Mu vTrf;xm;w,f/ olwkdY[m awG;awmMuwJhrsdK;quf (thi-
w,f/ armf&JU Oy"daMumifhudkyJ vlxku bmyJjzpfjzpf vkduf nking generation)yg/ 'gayrJY bmrSjzpfrvmbJ v,f
vkyfzkdY toifhjzpfaeMuw,f/} xJrSm aMuuJGp&m toufqkH;ukefwJhtwGuf qkH;½IH;oGm;

130
wJh rsdK;qufawGaygY} vdkY qufajymonf/ NyD/ tJ'DrsdK;quf[m odyfoem;p&maumif;ygw,f/ t
bGefeifu olYpmtkyftwGuf oufqkdifjzwfoef;cJY rsm;pk[m wDxGifzefwD;EkdifpGr;f (creative skills) &Sdol
olrsm;udk tifwmAsL;vkyfxm;onf/ rD'D,mowif;rsm;? awGyJ/ 1977ckESpfrSm wuúodkvf0ifcGihf atmifjrifxm;NyD;
,Ofaus;rIawmfvSefa&; pmayrsm;? okawoersm;udk olawG? b0tawGUtBuKH? t,ltqa&;&m? jzwfoef;rIeJY
tajccHa&;xm;onf[k qdkonf/ ZDusif;ay:vpDaMumifh armf'efynma&;udk &&Sdxm;MuolawGyJ/ tEkynm? pm
jzpfcJh&onfh vlrIa&;? ynma&;tusdK;qufrsm;udk t ay? vlrIodyÜHeJY bpfZeufvkyfief; bmom&yfawGrSm ukd,f
ao;pdwf azmfjyxm;onf/ pD Z &Sdxm;MuolawGyg}
]1979ckESpfrSm jyifopf pD;yGm;a&;vkyfief;wpfck&JU ]rSm;,Gif;vGJacsmfwJh rl0g'eJY armf&JU yk*¾dKvfa&; MoZm
pum;jyeftaeeYJ usaemfa&mufoGm;awmh vrf;wdkif; acgif;rmrm xlaxmifrIatmufrSm ynmwwf rsdK;quf
vrf;wkdif;rSm ynmwwfvli,fawG awmydkYa&; ZDusif; wpfck oef;csD qkH;½IH;cJh&ovkd olwkdYom;orD;rsm;txd
ay:vpDukd qG,fw&m;a[maewm awGUcJh&w,f/ tJ'D pdwf 'Pf&m'PfcsufawG &&Sdxm;Muw,ff/ uaeY
tcsdefxJu usaemf taumif;jrifMunhfcJhwm &Sdw,f/ rsKd;qufopf[m pD;yGm;a&; wdk;wufrIeJY w&kwfjynf
armfacwfrSm 'Dvdk vIyfvIyf&G&GeJY pnf;½kH;cGihf&zkdYqkdwm odyf vrf;aMumif;opfudk OD;aqmifaew,fvdkY qdkayr,fh
cufw,f/ tm;vkH; vIyfvIyf&Sm;&Sm;jzpfaeMuw,f/ v,f rlrSefao;wmr[kwf? pdwftrm&Gwf udk,fpD&Sdaewkef;} vkdY
xJudkynmwwfawG armif;ydkYa&; ay:vpDatmifjrifzkdY bGefeifuolY pmtkyftaMumif; &Sif;jy&if; w½kwftpdk;&
xuf? awmuvlawG NrdKUwufvmzkdYu ydkaocsmaewm u cGifhjyKcsuf ay;wJhtwGuf 0rf;omaMumif; The Glob-
usaemfjrifxm;cJhw,f/ aemufawmh 'Dtwdkif;jzpfoGm; al Times owif;pm udk ajymjycJhonf/
wmyJ r[kwfvm;}vdkY olYtjrifudk ajymjyonf/ &Jjrifhausmf
]wcsdKUtoufraobJ NrdKUjyefwufvmwJh olawG
awmh &SdwmyJ/ 'gayr,fh olwdkYNrdKUjyefwufvmMuwJh t &nfñTef;/ The Global Times
csdef jynfolykdifvkyfief;awG 0efxrf;avQmhcscsdefeJY wdk;ae

& ; [m o
yn m a ausmif;roGm;csifol
tar om;a& tdyf&mxawmhuG,f? ausmif;csdefaemufusOD;r,f .. x .. x/
om; [m . taruvnf; om;ausmif;roGm;csifbl;/ om;udk ausmif;uq&m q&mrawGtm;vkH;
uvnf; rkef;w,f/ ausmif;om;awGuvnf; rkef;w,f/ roGm;csifbl; tar&m/
tar aMomf ... om;&,f? 'gayr,hf .. om;ausmif;oGm;&r,fav? xawmh/
om; 'gqkd om;udk bmaMumifhausmif;oGm;&r,fqkdwm ajym/ ararajymwJh taMumif;jycsufckdifvkHrS
om;ausmif;oGm;r,f/
tar cufwJh uav;yJ/ om;ausmif;wufrSjzpfrSmayhg/ bmaMumifhvJqkdawmh om;u ausmif;tkyfBuD;
r[kwfvm;/

131
EkdifiHwum wuúodkvf 0ifcGifYrdwfquf b 0 * f
ar
EkdifiHwumynma&;ESihf wuúodkvfaumvdyf 0if w&m;rsm;udk avhvmEkdif&ef bmom&yftvdkuf yg0if
cGifhrdwfqufudk armu©ynma&;r*¾Zif;ESifh 0bfqkd'fwGif aomt"du avhusifhxm;oifhonfh acgif;pOfrsm;ESihf
,ckvrSpwif azmfjyoGm;ygrnf/ ynma&;u@tvdkuf avhusifhcef; tenf;tusOf;? erlemar;cGef;rsm;ESihf
t"du taMumif;t&mrsm;udk a&G;cs,af zmfjyoGm;rnf aumif;Ekd;&m&mrsm;udk pkpnf;wifjyoGm;rnf jzpfygonf/
jzpfonf/ ,ck pwifrdwfqufvkdonfrSm EkdifiHwum ausmif;
EkdifiHwumwuúodkvf ynma&;rdwfqufu@ om;b0pwif&ef BudK;pm;aeolrsm; pdwf0ifpm;olrsm;
onf EkdifiHwumtqifh&Sd wuúodkvfrsm;avQmuf&ef jyif twGuf rdrdESihf[efcsufnDaom a&G;cs,frI trsdK;rsdK;udk
qifxm;oifhonfhtcsufrsm;? ausmif;0ifcGihfykHpHrsm;? pOf;pm;Ekdif&ef jzpfonf/
ausmif;0ifcGihfvkdtyfcsuftwGuf avhvm&rnfh bmom
&yfrsm;? ynmoifqkavQmufxm;&ef tcGifhtvrf;rsm;udk bmom&yfa&G;cs,fjcif;
vufvSrf;rSDoavmuf rdwfquf oGm;rnfjzpfonf/ bmom&yfa&G;cs,f&mwGif rdrdtrSefwu,f 0g
xkdYjyif ausmif;om;vli,frsm;twGuf oufqkdif&m oemygaom bmom&yf? 0goemygojzihf rdrdzmom
bmom&yfrsm;ESihf ywfoufívnf; a,bl,s oabm tjyifwGif ukd,fwkdifpmzwfavhvmjcif; (self- study)
jzifhaomfvnf;aumif;? tvkyftawGUtBuKH t&aomf

132
vnf;aumif;? rdrdESifhtuRrf;w0if&Sdaom bmom&yfrsdK; xifonfqkdaom ar;cGef;rsm;udk rdrdukd,frdrdjyefar;jcif;
udk a&G;cs,f&efoifhygonf/ xkdYjyif rdrdtem*wfa&SU jzifY ausmif;0ifcGifhESihf rdrdtem*wfvkyfief;twGuf
avQmufwGif rnfuJhodkYaom professional tvkyfrsdK;udk taxmuftul&apEkdifygonf/
aZmufcsvkyfrnfenf; [laom tcsufay:rlwnfí 4if;
tvkyfESihfoufqkdfifrnfhbmomudk a&G;cs,foifhyg onf/ wuúodkvfa&G;cs,fjcif;
txl;ojzifh bJGUvGefwef;wufrnfholrsm;twGuf rdrd\ rdrdavQmufoihfonhf wuúodkvfudk rdrdoif,lvdk
profession ESihf wpwp ydkrdkeD;pyfvmNyDjzpfojzihf txl; onfh bmom&yfay:wGifrlwnfí pkHprf;ar;jref; a&G;cs,f
jyKbmom&yf taotcsm a&G;cs,fzdkYomí ta&;BuD;yg oifhonf/ xdkYjyif okawoe (research) u@udkOD;pm;
onf/ ay;aom wuúodkvfonf ydkía&csdefjrifhygonf/
bJGUBudKwef;onf bGJUvGefwef;xuf tenf;i,f emrnfBuD;aom wuúodkvfwkdif; tzufzuf
a,bl,sqefojzifh rdrdvkdcsifaom bmom&yfudk r&Ekdif jynfhpkHcsifrS jynfhpkHayvdrfhrnf/ tcsdKUwuúodkvfrsm;onf
vQifvnf; tjcm;eD;pyf&m bmom&yfudk ,lEkdifygonf/ bmom&yfe,fy,fwpfcktwGufom emrnfBuD;onf/
rdrdESifhvkH;0rudkufnDaom bmom&yfudk ,lrdjyefvnf; tcsdKUwuúodkvfrsm;onf rdrd,lvkdaom bmom&yft
ynmoifqkESihf ausmif;wufjcif; r[kwfvQif ausmif; wGuf Faculty rsm;enf;yg;onf/ Oyrm tar&duef
pnf;urf;t& abmif0ifygu tjcm;bmom&yf jyef jynfaxmifpk&Sd Massachusette Institute of Technol-
ajymif;Ekdifygao;onf/ ynmoifqkESihf ausmif;wuf ogy (MIT) onf tkdifwDESihf tif*sifeD,m bmom&yf
vQifawmh taMumif;jycsuf rckdifvkHbJ ajymif;&ef rvG,f rsm;wGif eHygwfwpfpJGaomfvnf; Arts and Humanities
ulyg/ odkYaomf udpör&Sd/ bJGUBudKbmom&yfrsm;onf a,bl ydkif;rSm aemufusvsuf &Sdaeao;onf/
,sqefojzihf oifMum;vufpudk qufvufoifMum;ae Times Higher Education (http://www.time
NyD; aemufxyf bJGU BudKwef; second degree ,lEkdifyg -shighereducation.co.uk) rS ESpfpOfaMujimaom EkdifiH
ao;onf/ odkYr[kwf r[mwef;wGifvnf; bJGU BudKudk wumwuúodkvftñTef;udk udk;um;a&G;cs,fygu t
rnfonfh bmom&yfrsdK;ESihf txl;jyKcJhonfjzpfap tcsdKU aumif;qkH;jzpfygvdrfhrnf/ xkdxJwGifrSm tm&SrSEkdifiH
tEkpdwfvGef;aom bmom&yfrsdK;rSvJGí (Oyrm-Oya'? wum tqihfrD wuúodkvfrsm;onf taemufEkdifiHrsm;ESihf
aq;ynm) trsm;tm;jzihf rdrdESpfoufuRrf;usif&mudk EdIif;,SOfygu jrefrmEkdifiHom;rsm; ynmoifqkavQmuf
a&G;cs,fcGihf&Sdygao;onf/ xm;&ef ydkrdkvG,fulygonf/
ynmoifqkrsm;udk bmom&yftuefYtowf rnfonfhausmif;udk OD;pm;ay; avQmufxm;oifh
jzihfom ay;ygonf/ xkdYaMumihf ynmoifqkavQmufxm; onf/rdrdoif,lvdkonfh bmom&yf? rdrdavQmufvkdonfh
&ef tusKH;0ifolrsm;onf rdrdoif,lvdkonfh bmom&yf ynmoifqktpDtpOfESihf rnfodkYudkufnDí xkdausmif;udk
ESihf ynmoifqkay;aomausmif; (odkY) tzJGUtpnf;aumf OD;pm;ay;avQmufxm;rnfenf; qkd aomar;cGef;rsm;tm;
rwDrS jyXmef;xm;onfh bmom&yfrsm;udk udkufnDrI&Sd udk,fwkdifajzMunfhzkdY vdkrnf/
atmifvnf; pOf;pm;oifhygonf/ tm&SrSynmoifqk
tcsdKUESihf ywfoufí tGefvdkif;vifhcf http://www.myan- tcsdef
marstudyabroad.org/index.html ay:wGif avhvm ausmif;om;b0udk pwifrnfqkH;jzwfvQif rdrd
Edkifygonf/ tcsdefudk okH;oifhoavmuf okH;&rnfjzpfonf/ tcsdKU
þbmom&yfudk tb,fhaMumifh rdrdoif,lvdk ausmif;om;rsm;onf 4 ESpf 5 ESpf[laomtcsdefudk tMum
onf? tb,ftcsufrsm;aMumifh rdrdESihfudkufnD onf[k BuD;yJ[kxifNyD; ESajrmwwfMuonf? avmwwfMuonf/

133
Oyrm- 4ESpfudk 3ESpfESihfNyD;atmif Credit rsm;rsm; wNydKif tcsdefpDrHcefYcJGrIESihf ywfoufNyD; rnfonfhtcsdefpm&if;
eufxJ ,lvkdufjcif;onf rdrdtwGuf bmom&yfrsm;rsm; onf rdrdESifhtudkufnDqkH;jzpfonf/ tdyfcsdef? pm;csdef? pm
vGef;ojzihf tifrwef tcuftcJjzpfNyD; Academic Per- vkyfcsdef? tvkyfvkyfygu tvkyfcsdef? tyef;ajzcsdef?
formancetqihfusEkdifjcif;? usef;rma&;xdcdkufjcif;rsm; oli,fcsif;rsm;ESihf awGUqkHcsdefpojzifhwkdYudk tBudKpdwf
jzpfay:vmEkdifonf/ ul;jzihf pDrHMunfhoihfygonf/
trsm;tm;jzihf Academic Program rsm;wGif
tcsdefjynfh (full times)ESihf tcsdefydkif; (part times) Self Study udk,fwkdifudk,fus avhvmjcif;
ausmif;om;ESpfrsdK; cJGjcm;xm;onf/ tcsdefjynf wuf wuúodkvfynma&;wGif tifrwef ta&;BuD;yg
a&mufvQifESpfwkdNyD;? tcsdefydkif;url ESpftenf; i,fydk&Snf onf/ q&mu Guideline cs½kHom csay;rnfjzpfNyD; rdrd
ygonf/ rdrdtay:wGif rlwnfygonf/ tcsdKUu tcsdefydkif; ESihfoufqkdifaom pmtkyfrsm;udk pmMunfhwkdufwGif udk,f
ausmif;wufum? tcsdefydkif; tvkyfvkyfMuonf/ tcsdKU wkdif&SmazG avhvmokH;oyf&ygrnf/ udk,fwkdifukd,fus
tcsdefydkif; tpDtpOfrsm;onf ynmoifqkray;yg/ avhvmjcif;onf wu,fwrf; vlwkdif; b0wavQmuf
xkdYjyif tcsdefpDrHcefYcJGrI (Time Management) vkH;wGif tokH;jyK&rnhf udk,fydkifvufeufwpfpkHjzpfyg
onf ausmif;om;b0wGifomru tem*wfvkyfief; onf/
cGiftwGufvnf; tifrwefta&;BuD;ygonf/ rnfrQBudK; ausmif;? q&m? rdb? ywf0ef;usif rnfrQ aumif;
pm;apumrl tcsdefpDrHcefYcJGrI tm;enf;vQif t&m&mwGif aumif; rdrdudk,fwkdifudk,fus ravhvmygu xkdufoifh
tNrJwap ½kef;&if;qefcwf jzpfaeayvdrfhr,f/ oavmuf ynm&rnfr[kwfyg/ xkdYaMumifh ywf0ef;usif
xkdYaMumifh yJGr0ifcif tjyifuusif;yqkdovkd tm;vkH;udk acwåvspfvsL½Ium rdrdpdwf BudKufe,fy,f

134
wpfckudk udk,fwkdifudk,fus avhvmMunfhyg/ pmzwfjcif; today than it was in the past. Because of comput-
ESihf ywf0ef;usifavhvmjcif;onf tvG,fulqkH;ESihf ers, you can call information and get a number in
tajccHtusqkH; self study rsm;jzpfNyD; tifwmeufESihf seconds. Computers have made life easier, espe-
pmMunfhwkdufwkdYonf tcaMu;aiGenf;enf;ESihf ynm cially in banking telephoning.
rsm;rsm;&Ekdifaom t&if;tjrpfrsm;jzpfMuonf/ wuú Computers have also created a tremendous
odkvfrsm;a&mufNyD; tusyftwnf;awGUumrS ywf0ef; job market in the United States. Data keypunch
usifudk ar;jref;jcif;xuf? EkdifiHwumynma&;pepfudk operators and word processors are a result of the
rdrdESifh ydkrdkeD;pyfvmatmif tjyifuwnf;u wjznf; invention of computers. There is also a whole
jznf; vkyf,lxm;oifhygonf/ new computer serviic field. Because of comput-
aemufqkH; Google Search Engine ESifh http:// ers, people have jobs writing and correcting pro-
en.wikipedia.org/Main_Page rS Search Box wkdY grams. People build, repair and sell computers.
wGif rdrdzmom Self Study pwif jyKvkyfMunfh&ef tBuH Some people now have jobs teaching classes
jyKvkdygonf/ that show others how to work computers. There
tBuHjyKvdkaom acgif;pOfrsm; are new jobs in the television, film and music
1. Personal time management industry since computers have become popular.
2. What is self-studying? In music, for example, people have jobs creating
3. rdrdavhvmvkdaom bmom&yfwpfck (Eg: Nurs- sound effects and backup music in different
ing, Education) ways with the help of computers.
qufvufNyD; General Educational Computers have a great effect on the way
Development (GED) wuúodkvf0ifcGifh pmar;yJG we live today. Many daily chores can be done in
twGuf erlem tufaq;wpfyk'fudk ,ckv wifjy less time because of computers. Many new jobs
vdkuf&ygonf/ have been created by the invention of the com-
Computer puter. The computer has made the world better.
Computers have changed the way we live
in many ways. Many everyday chores can now rSwfpk
be done more easily because of computers. Com- chores (n) tdrfrIa0,sm0pö?
puters have also created many jobs. Life is easier NiD;aiGUzG,ftvkyfrsm;
today because of computers. thanks to .. (idm) = because of .. wpfckck
Many daily tasks have become easier be- aMumihf? wpfa,mufa,mufaMumihf
cause of computers. Thanks to computers, you deposit (v)(n) aiGtyfESH? p&Hay;?
can deposit and withdraws money without even tmrcH
going into the bank, which can save you a lot of telles (n) bPfwGifaiGvufcHol?
time. Tellers can quickly figure out how much xkwfay;ol?
money is in an account witth the use of comput- automatic teller machines (ATM)
ers. The telephone system works better because
of computers. It is easier to call long distance arb0*f

135
uAsmu@

ausmif;oGm;csdefodkY a&mufvdkYvm
eHeufvif;a&mifjzm
ausmif;cef;qDokdY ta&mufoGm;
ynmawGudk 'kdYoifMum;/
q&moifwJh oifcef;pm
igwkdYusufrSwfwm
oif,l&mrSm wu,faumif;
&Tifvef;xufjrufajymif; .../
vufawGUe,frS ywf0ef;usif
aygif;pnf;bmom 'dkYuRrf;usif
twGuftcsufwGif ocsFmrsm;
jrefrmpmudk &if0,fxm; .../
urÇmokH;u t*Fvdyfpm
&TifNyKH;avhvmyg ..
tEkynmarhr&
igwkdY"avhtvS .../
pm&dwåu &ifxJwGif
tNrJrSwfpGJvQif
jzLpifygw,f ESvkH;om;
igwkdY arwåmrsm; ...../
i,fpOfuwnf;u BudK;pm;yg
]q&maumif;wynfh} awGjzpfzkdY&m
vlwumawG aumif;pm;a&;
igwkdY aqmif&Gufay; .../

pdefyef;ndK

136
om;&J wd&pämef
rkqkd;&efawGeJY
aMumufp&maumif;wJh
awm½dkif;udk ausmcdkif;vdkY
acsmif;uav;udkjzwf
wpfbuf&Gmpyfudk
a&mufcJhwJh arsmufuav;[m
aumufyifaumufESH
oD;0vHawGursm;
pm;csifwdkif;pm;
Adkufuav; um;vdkYaygh/

'DvkdeJY
om,mjynfhpkHwJh &Gmpyf
wpfyifeJYwpfyifjzwf&if; vJT&if; ckawmh arsmufo&rf;
csOf;eif;0ifa&mufcJhwJh arsmuf cg;rSm BudK;wef;vef;
axmifacsmufolrod pnf;EIwfcrf;ywfNyD;
ausmhuGif;rSm rdcJh&NyDav vuftkyfudkcsD wkwfudkrSD
axmifacsmuf&Sif&JU tMuifem qkdif;csufusus *Rrf;xkd;jyaomf/
,k,rI apwematmufrSm
pm;zdkYauR; aezdkYay;vdkY oem;wwfolawG
aEG;axG;oa&mif vSLvdkufMuwm
arsmuftacsmif aumif;pm;aeovdk/ rkefY? tojympkHvkdYygyJ
olYykckH;jyif 'gayr,hf
wkwfuav;wif tuoif arsmufr&
qkdif;oHu wvGifvGif arsmufr0
wifyg;av;udk ajr§muf taemufu ../
aemuf*Ref;xkd;vkdY
aAwkdY aAwkdY *sd pdk;0if;(tkef;jyefY)

137
toGm;xufapzkdY
tm;pGufum onfrSmaoG;ygawmh
oHacs;awG udk,frSmrcsdwfapzkdY
zdwfvkdYac:r,f/
rif;&JUb0rSm
owif;tvSawG xdefa0zkdY
odefoa& udk,frSmEGrf;aomfvnf;
pdwf0rf;ri,f/
"m;wpfcsuf&,fu
rSm;uGufudk ckwf z,f &Sif;w,fvkdY
owif;awG ysHUysHU oif;vQifjzihf
&ifwGif;rSm yDwdwG,f
epfemw,fvkdY pdwf0,frrSef;/
tvSqkH;jzpfatmifvkdY
b0½IH;um tepfemcHyg&JU
opömESH "m;wpfvuf&,fvdkY
toGm;xufpGm rif;0ifh<um;cJhvQif
("m;uav;a& .. udk,hfb0awmh ...)
yg;yapprf;/ /

tepfemcH q&m? q&mr rsm;odkY .......


wifNrdKifpdk; (aumvd,)

138
yavwkd aqmhca&;wD;wkdYpum;
urÇmrSm tjiif;yGm;aeMuqJ/
tarwkdY&JU arwåmpum;
opömw&m;awGudkawmh
wavmuvkH;u vufcHxm;cJh/
]tar}qkdwJh *kPfyk'fuvJG&if
usaemfh tarrSm ..
*kPf"eqkdwm ew¬d
uBuD; cacG;awmif rodwJh
cyfrJGrJG yJjyKwfonfyg/
om;twGufajymMum; tarhpum;u
]ighom;
olrsm;xkdifwkef; udk,fx&yf
olrsm;x&yf&if udk,fajy;
yef;wkdiftwGufqkd
ajcvSrf;awG aES;raeapeJY} wJh
½dk;pif;vSwJh tarhpum;
toJMum;u aygufzGm;vkdY
om;twGuf wGef;tm;ay;
uJ .. b,folawG jiif;csifMuao;vJ .../

ppfrkef;aoG;

139
140
0wåKwkdu@
orD;wdkY aexkdif&mt&yfu &efukefNrdKU&JU qifajczkH; u cyfBuD;BuD;wpfa,mufu ]q&modrSmyg}vkdYqkdNyD; ..
wpfae&mrSm/ tazu tpdk;&0efxrf;uaexGufNyD; qif usefwJhtoHudkawmh orD;wdkY qufrMum;&awmhyg/ cyf
ajczkH;&JU usL&Sifq&mtjzpfESihf orD;wdkYrdom;pkudk apmifh wkd;wkd;yJ tazeJYajymaeMuygw,f/ NyD;awmh tazhtdyf&m
a&SmufcJhwmyg/ taru tpdk;&tvkyfuae usef;rma&; udkjycdkif;NyD; 0ifa&muf&SmazGMuw,f/ a':atmifqef;pk
t& xGufcJhwJh aq;yifpifpm;wpfa,muf/ MunfygwJh "gwfykHawGpmtkyfpifu pmtkyfwpfcsdKU qJGxkwf
tazh&JU vkyfief;uawmh wwfEkdifwJholawGqDu ,lMuw,f/ NyD;awmh ckeuvlBuD;BuD;u ]uJAsm tusÐ
oifhawmfwJh usL&Sifc,lw,f/ rwwfEkdifolawGqkd&if ESpfpkH avmufxnhf? oGm;wkdufaq;yg,l? ESpfnavmuf
vcr,lbl;/ ESpfaygufwJhtxd q,fwef; atmifoGm;wJh awmhMumr,f? cPvdkufcJhyg}wJh ../
txd wm0ef,lNyD; oifay;w,f/ 'Dtjyif wuúodkvf orD;wdkYvnf; tazhtwGuf ypönf;awGudk tazh
yxrESpf? 'kwd,ESpfa&mufoGm;wJh ausmif;om;awGqkd vG,ftdwfxJ xnhfay;vdkufw,f/ tazhudk olwdkYac:
rjywfao;wJh oHa,mZOfeJY tcrJh pmqufoifay;ae oGm;MuygNyD/ ESpfnNyD;&if tazjyefvmvdrhfr,fvkdY orD;
w,f/ b,fvkdyJjzpfjzpf apwemawGeJY a&m>yrf;aewJh wkdYwpfawG arQmfvifhaeMuygw,f/ ykHrSeftwkdif; ausmif;
tazh&JUusL&Sifausmif; uav;[m tawmfav;udk 0ef; oGm;? ausmif;wufygyJ/ ESpfnausmfvdkY okH;na&muf
usif twkdif;twmwpfckt&awmh vlodrsm; xif&Sm;vm vnf; tazay:rvm/ tarhrsufESmu t&ifvkdrMunf
w,f/ vifawmhyg/ tarhrsufESmrSm aeYwkdif;rsuf&nfawGpD;vkdY/
tazhausmif;xGuf aq;ausmif;wuf? tif*sif orD;wdkYvnf; tarhudkMunfhNyD; idkaerdygw,f/ orD;wkdY
eD,mynmoifawG tawmfuav;&SdaeNyD/ orD;wdkY tar okH;a,mufudkawmhtaruaeYpOfrysufausmif;udkoGm;
vnf; a&Tpa&Teav;awG vnfrSm0J? vufrSmwJGvkdY/ zkdYom wkdufwGef;ygw,f/ tarhqE´twkdif; orD;wkdY
ausmif;ydwf&ufawGqkd orD;wkdY rdom;pk 5 a,muf&JU ausmif;wufrysufcJhyg/
tyef;ajzc&D;awG? bk&m;zl; c&D;awGeJY orD;wkdYrdom;pk taztd r f u xG u f o G m ;NyD ; 2vtMumrS m awmh
urÇmav;[m vSywJh tdrfrufyrmvkdY ajym&if&rvm;yJ/ tazaxmif 13 ESpfusoGm;NyDqkdwm Mum;&awmhwmygyJ/
aemufxyf orD;wdkYrdom;pkxJ xl;xl;jcm;jcm; orD;wdkY pm;zkdYaomufzkdY aiG&Smay;aewJh taz? orD;wkdY
armifav;ESihf nDrav;t>rmav;awG a&mufvmMu aysmfaysmf&Tif&Tif aexkdifae&wJh rdom;pkb0udk zefwD;ay;
awmhvnf; 0rf;omrqkH; cspfMu&jyefygw,f/ taz[m wJh t&Sifocif? tcktaz orD;wkdY tem;rSmr&SdbJ b,f
pmoifwmtjyif bmawGvkyfw,fqkdwmawmh orD;wdkY a&mufaeNyDvJ ../ tazeJYorD;wdkY rdom;pk 13 ESpfMum
rodayr,hf a':atmifqef;pkMunfeJY taztygt0if uHrukefrS jyefqkHMu&r,fhtjzpf/ orD;wkdYudk b,folu
tdrfvmzl;wJh rdwfaqGawGpkaygif;½dkufxm;wJh "gwfykHwpf vma&muf &SmazGauR;rSmwJhvJ/ orD;wdkY ynmawGaum
ykHawmh tazh&JU'dkif,m&DxJrSm awGUcJhzl;ygw,f/ b,fvkdvJ/ orD;wdkY urÇmav;awmh ysufygNyD/
'DvdkeJY 1996 ckESpf Mo*kwfv 12 &ufaeYn/ orD; 8vom;t&G,f t>rmarmifav;ESifh nDrav;
wdkY rdom;pk&JU vSywJhtdrfrufuav; wpfppD aMurGvGihf uawmh bmrSrod/ t&ifu tNrJ&Sif;oefYaewJh tarh
jy,foGm;wJhaeYygyJ/ orD;touf 11 ESpf 6 wef;wufwJh rsufESm a&Tv0ef;[m aeYpOfeJYtrQ rsuf&nfpD;aMumif;
ESpf/ n 8 em&DavmufrSm wpfcgrS rjrifzl;wJh vlpdrf;wpfcsdKU awG? tarhcE¨mudk,f[mydefvDazsmhawmh/ orD;wkdYb0
tazhemrnfar;NyD; tdrfxJ0ifvmygw,f/ tazu tay: b,furf;qkdufrSmvJ? urf;rjrifb0/ rl;a0aemufusd?
xyfrSmpmoifaew,f/ atmufrSmvloHMum;&vdkYeJYwl wpfcgwpfcg owdrsm;yif r&Sdawmhovdk..../
w,f/ taz qif;vmygw,f/ tazhvdk pdwf"mwf&SdwJhol? tazhudk av;pm; wJhol
tazu bmudpövJ ar;Munfhawmh vlpdrf;awGxJ wpfa,mufESpfa,mufavmufu tazh&JU vuf&SdusL&Sif

141
udk qufxdef;ay;NyD; u,fwifay;cJhygw,f/ tazhemrnf
eJYawmh usL&SifzGihfcGihfr&awmhygbl;/ 'gayrJY taz&SdpOf
wkef;uvkdawmh aysmfp&mawG r&Sdawmhbl;/ pm;csifwm ]] ICRC u EdkifiHa&;tusOf;om;ESihf
vnf; vkHvkHavmufavmuf pm;vkdYr&awmhbl;/ r
avmufrib0eJYta<u;awGwif/taz&SdpOft&ifuvkd rdom;pkrsm; ykHrSefwpfvwpfacguf
r[kwfawmhbJ? usL&Sifu wpfppeJYajcmufuyfvmcJhyg awGUqkHEkdifzkdY
w,f/ aemufqkH;awmh q&mawGudkvnf; tm;emwmeJY
c&D;p&dwfeJY wnf;cdkcef;cawG
usL&SifydwfNyD; tazh&JabmfwcsdKU&JU tultnDeJY trsdK;
orD;rsm; wnf;cdk&mabmf'gaqmifzGifhNyD; rdom;pk&JU aeYpOf xkwfay;wJhtwGuf
touf&SifzkdY jyóemudkqufvuf ajz&Sif;Mu&jyefyg ICRC udk orD;wkdYrdom;pkawG
w,f/
taz tif;pdefaxmifrSm wpfESpfaecJh&pOf umv aus;Zl;txl;wif&ygw,f/
rSmvnf; tar[m tdrfwGif;NcdK;NcHacRwmNyD; 0wå&m;r ICRC rS rul&if ...}}
ysuf t>rmuav;wpfa,mufudkusrxuf tBuD;jzpfol
8 wef;ausmif;ol ]r0gBuD;} eJY tdrfrSmxm;/ usefwpf
a,mufudk &ifcGifydkufvkdY orD;eJY orD;nDrti,fav;wdkY &nfqkdifawG? wcgw&Hawmh um;rSwfwkdifvkd ae&mrsKd;
[m tazhqD axmif0ifpm oGm;awGUMu&w,f/ aemuf awGrSm todr&SdwJh olpdrf;w&Hpme,fajrrSm aMumuf
awmh tazhudk awmifilaxmifqD ajymif;a&TUvdkufvkdY wpf aMumufvefYvefYeJYyJ reufaetxGufudk apmifharQmf&if;
cgrS ra&mufzl;wJh awmifiludk taru Mum;Mum;jcif; tcsdefukefcJh&ygw,f/
orD;wdYkarmifErS awGukdxm;cJNh y;D vdu
k o
f Gm;ygawmhw,f/ awmifil&moD[m yl&iftvGefylNyD;? at;&if tvGef
t>rmwpfa,mufudkawmh ac:oGm;NyD; wpfa,mufudk trif;at;wwfygw,f/ aqmif;&moDvkd tcsdeftcgudk
awmh EkdYbl;eJY orD;wkdYnDtrawGqDrSmyJ xm;cJhygw,f/ cdkufckdufwkef BuKHcJh&wm renf;awmhygbl;/ 1999 ckESpf
tar[m nbuf&xm;pD; wpfntdyfc&D;eJY aemufaeY 'DZifbmavmufrSm ICRC urÇmh MuufajceDtzJGUu
nbuf oef;acgif (odkYr[kwf) oef;acgif ausmfausmf axmifwGi;f Ekid if aH &;orm;tusO;f om;awGukd0ifa&muf
avmufrSm orD;wdkYqD jyefa&mufvmyg w,f/ awGUqkHcGihf&NyD;wJh aemuforD;wdkY&JU wpfvwpfacguf ykHrSef
'Dumv nawGtwGuf orD;wdkY nDtr okH; axmif0ifpmawGUEkdifa&;[m tenf;i,f tqifacsmvdkY
a,mufeJY t>rmuav;wpfOD;wdkY[m tarjyeftvmudk vmygw,f/ ICRC u EkdifiHa&;tusOf;om;ESihf rd om;pk
arQmf&if; ausmfjzwfcJh&wJh&ufawGudk vufcsdK;a&cJh&yg rsm; ykHrSefwpfvwpfacguf awGUqkHEkdifzkdY c&D;p&dwfeJY wnf;
w,f/ aemufydkif;rSm orD;wdkY tBuD;okH;a,mufudk t ckdcef;cawG xkwfay;wJhtwGuf ICRC udk orD;wkdY rdom;
vSnfhuswpfa,mufpD axmif0ifpmoGm;awGUwkdif; ac: pkawG aus;Zl;txl;wif&ygw,f/ ICRC rS rul&if orD;
oGm;wwfygw,f/tazudkawGUcsifMuwJhorD;wdkYtwGuf wdkYeJY taz&JUawGUqkHa&;[m ESpfawGMumvmonf ESihftrQ
tazudk awGUcJh& ygw,f/ a0;Mu&awmhrSmyg/ ICRC [m orD;wkdYtwGuf rkefwkdif;
wcgw&H naeydkif; um;pD;jzpf&ifawmifiludk n Mum;xJu avajyat;uav; wpfckaygh ../
ESpfem&DausmfavmufrSm a&mufwwfw,f/ wnf;ckdcef;c orD;wkdY nDtrawG[m i,fi,fuwnf;u
rwwfEkdifwJh orD;wdkYrdom;pktwGufawmh awmifilbl ausmif;rSmESpfpOf qk&aeusyg/ taz axmifusoGm;ay
wm&JUxkdifckHawG? wcgw&H nvkH;aygufzGifhwJh vufbuf r,hfvnf; qk&rysufyg/ 'gayr,hf tazr&SdwJhtcsdefawG

142
rSm ausmif;qkay;yJG wufzkdY awmif orD;wdkY rSm0wfpm;p&m idkvdkufcsifygw,f/
ajymifajymifa&mifa&mifr&Sd? r0,fEkdifwmaMumihf qkay;yJG &moDawGajymif; ESpfawGvnf; Mumanmif;cJh
tcrf;tem;udk qkwufr,l jzpfMuawmhyg/ ayr,fh tareJYorD;wdkY&JU axmif0ifpmawGUqkHrIuawmh
'DvdkeJY orD;udk;wef;udk a&mufvmw,f/ olrsm; wpfvwpfcg ykHrSefa&mufcJhygw,f/ aemufESpfrSm orD;
awGusL&Sif,lMuw,f/ orD;r,lEkdifbl;/ ausmif;ykHrSef vnf; *kPfxl;ryg Avmusif;eJY q,fwef;atmifcJhygNyD/
wufayr,fh pmawGursm;NyD; em;rvnfwmu wpfaeY trSwfu odyfrenf;vSwJhtwGuf GTC udk avQmufcJh
wpfjcm; wkd;vmaew,f/ 'gayrJh orD; pdwf"mwfrusyJ wm tqifajyoGm;ygw,f/ taru orD;udk GTC
pGrf;tm;&Sdoavmuf BudK;pm;cJhygw,f/ uHaumif;axmuf ausmif;udk vdkuftyfay;yg w,f/ 'geJYyJ orD;wpfa,muf
rpGmeYJ 'Dtwef;udk orD;atmifcJhygw,f/ tJ'DESpfrSmyJ GTC wufjzpfNyDrkdYtif*sifeD,mwpfa,mufjzpfa&;awG;
orD;tr 0gBuD;vnf; q,fwef;udk ocsFm*kPfxl;jzihf NyD; aomuawGMum;u tiftm;tvif;a&mif wpfcsuf
atmifcJhygw,f/ &Spfwef;wkef;u ig;bmom*kPfxl; &cJh vufcJhygNyD/
wJh orD;tr [m tckawmh ocsFmwpfbmomeJYyJ ESpfodrfh &efukefESifh tvSrf;a0;wJh arSmfbDukd tar xnfh
vkduf& ygw,f/ tazom&Sdr,fqkd&if tazoifwJh ½ly? ay;xm;wJhxrif;bl;qJG?reufapmapmausmif;um;pD;Ny;D

]]taz[m vlqkd;jzpfvkdY
axmifuswm r[kwfwJhtaMumif;?
wkdYwkdif;jynfaumif;pm;&if tm;vkH;aumif;pm;MurSmrdkY
tcsif;csif; tmCmwawGeJY
&efolvkdY rjrifMubJ? ppftpdk;&aum twkduftcHygrusef
wkdif;&if;om;awGtm;vkH; oifhoifhjrwfjrwf
pum;ajymMuygvkdY pma&;ajymrdwmeJY ....}}

"mwkaA' ynmawGrSm orD;wkdYwawG *kPfxl;&&rSm aeYpOfwufcJh&w,f/ tpm;enf;wJh orD;twGuf bm


tao tcsmyg/ tckawmh orD;wkdYuHqkd;ykHu udk,fhtazeJY [if;&,fqkdwm rpOf;pm;awmYbJ? taz&Sdwkef;uvdk acs;
pmroifvkduf&wJhb0yg/ tazuvnf; 'gudkyJ 0rf;enf; rsm;wmrsdK; rvkyfrdwm tawmfMumcJhygNyD/ ausmif;um;
rqkH;jzpfcJh&wm ,aeYxdwkdif ygyJ/ ay: vSrf;twuf xrif;bl;udkifxm;wJh vuftvIyft
q,fwef;atmifoGm;wJh tpfr0gBuD;[morD;wkdY &rf;rSm xGufvmwJhtoHu ]*avmuf . *avmuf ..}
pmqufoifEkdifa&;eJY rdom;pktwGuf tjyifrSm tvkyf 'gqkd&if ig;ajcmufaMumf? toHrMum;bl;qkd&if MuufO?
vkyf&if; pmay;pm,loifwef;eJYom ynmqufcJh&yg bJOaMumfygyJ/
w,f/ orD;wdkY wkdif;jynf&JU edrfhyg;vSwJh ynma&;xJu 'gaMumifh ausmif;rSmoli,fcsif; taygif;toif;
tedrfhqkH; wuúodkvf ynma&;ygvkdY tazudk,fwkdif pdwf odyfr&Smjzpfbl;/ xrif;pm;csdefqkd wpfa,mufxJ wpfae
tysufqkH;jzpfaewJh pmay;pm,ludk tazhorD;wpf &mrSmayhg/ taz&SdpOfuqkd b,foGm;oGm; orD;wkdY nDtr
a,mufawmh wufae&NyD taza& ..vdkYom orD;atmf okH;a,muf tNrJwrf;ygw,f/ a&mufwJhae&m? a&mufwJh

143
qkdif0if BudKufwmpm;yJ/ orD;wdkY pm;csifwmudk tNrJ0,f 0ifcJh&ygw,f/ orD;wkdY ausmif;qufwufEkdifzkdYta&;
auR;aeMu/ 'gawGawG;rd&if &ifxJrSm qkdYeifhNyD; rsuf&nf taruvnf; olYoli,fcsif;qDu ajryJqm;avSmfawG
u b,fvdkusvmrSef;rodawmhygbl;/ azmufonf,lNyD; qkdifawGvkdufpyf&w,f/ odrfBuD;
ausmif;jyefa&mufawmhvnf; pmoifcef;0if? n aps;uokH;ydómtav;&SdwJhzmvmykH;udkvomum;*dwf
aeausmif;utdrfjyefa&muf&if bmrQudkvkyfcsifudkifcsif udko,f? tdrfa&muf&if rdom;pkawG zmvmaphudk tBuD;
pdwfr&Sdatmif wpfaeYwm yifyef;Mu&wJh ynma&;yg/ tao;a&G;Mu&w,f/ a&G;NyD;zmvmaphawGudk aemuf
ynmvdkcsifvkdYom oGm;Mu&w,f vESihfcsDvmawmh odyf &ufawGrSm odrfBuD; aps;jyeftyf&wmawG? orD;nDri,f
rvG,fvSbl;/ wcsdKUqkd&if ausmif;ra&mufawmhbl;/ av;qkd ausmif;ydwf&uf zdeyfpuf½kHrSm om;a&zdeyfawG
ausmif;ua0;? rdbESiafh 0;qkdawmhausmif;ysuNf y;D pmar; ta&mifwifwJhtvkyf? txnfcsKyfrSm txnfñSyfwJh
yJGusMuw,f/ 'DtjzpfrsdK;rjzpfatmif orD;BudK;pm;NyD; tvkyfudk 8 wef;ausmif;olb0rSm vkyfcJh&ao;w,f/
tm;,l&ygw,f/ q,fwef;wkef;u b,favmufyJ *kPf t&G,fESihf rvdkufatmif vkyfcJh&awmh waeukef&yfNyD;
xl;awG&aeygaparSmb f aD &mufawmhuspm&if;xJa&muf txnfn§yf&awmh, b,fcHEkdifyhgrvJ/ aemufNyD; uyf
olawG vnf;&Sdyg&JU/ yxrESpfawmh orD;atmifjrifoGm; aMu;n§yf&awmh vufrESihfvufnd§;awGrSm ta&jym;yGef;
ygNyD/ tJ'DESpfrSm nDri,fav;vnf; q,fwef;udk ½ly? yJhukefvdkY tdrfjyefa&muf&if olYvufuav;awG Munfh&if;
"mwkESpfbmom *kPfxl;eJYatmifNyD; uGefysLwmwuúodkvf rsuf&nfusaewJhtcg rdom;pkawGyg rsuf&nfus&jyef
wufcGifh&cJhygw,f/ ygw,f/
b,favmufyif 'ku©yifv,fa0ygap vdSKif;awG aemufwpfESpfrSm jyifyajzudk 0ifajzzkdY twGuf
udk ausmfjzwfcJhygNyD/ 'gayr,hf 'DvSKdif;qkdwJh avmu"H[m aqmufvkyfa&;wkef;u vpmudkpkNyD; ar*smbmom&yf
wufvkdufusvkduf/ tdrf&JUpD;yGm;a&; rajyvnfrIawG? awGudk q&mawGxHrSm usL&Sif,l? rkdifembmom&yfawG
ESpfawGMumanmif;vkdY tazeJY a0;ae&wJhb0awG? tarh udk oli,fcsif;awGar;? udk,fwkdifavhvm,l jyifyajzeJYyJ
&JU yifyef;½kef;uefae&rIawGudk Munfh&if; orD;pmoif trSwfaumif;aumif;eJY atmifcJhawmh B.Tech wuf
vkdwJh pdwf"mwfawGusvmw,f/ 'kwd,ESpfudk ajzcJh cGihf&cJhygNyD/ avmu"HvdSKif; jyefwufjyefygNyD/ tarh&JU BudK;
ayr,fh pmar;yJGusoGm;ygNyD/ 'kwd,ESpfjyefwufzkdY yrf;&SmazGrIaMumihf tpfrBuD;0g&JU B.A (Eco) bGJUudk bJGUESif;
ausmif;jyeftyfawmhvnf; ausmif;tyfzkdY aiGr&Sdawmh obif wuf,lay;EkdifcJhygw,f/ tjcm;olrsm;u rdom;pk
vdkufvHacs;iSm;&wJh tcsdefaMumihf wpfvMumrSoGm;tyf pkHpGmeJY trSwfw&bGJU"mwfykH½dkufaeMuwJhtcg? tazryg
awmh ausmif;wpfvaemufuswJhtwGuf 'Dwpfv bJ tarESihftpfr0gBuD;&JU "mwfykHudkMunfh&if; orD;tae
twGif;ausmif;ac:Budrf oknjzpfwmrdkY ausmif;tyfcGihf eJY &ifxJrSm[mwmwmjzpfNyD; rsuf&nfusrdcJhygw,f/
r&cJhygbl;/ 'DESpfrSm ausmif;em;vdkuf&ygawmhw,f/ axmif0ifpmawGUwkdif; tazajymwJh pum;&Sd
'kwd,ESpfu ESpfESpfqufwkdufusovdk jzpfoGm;wJh w,f/ taz[m vlqkd;jzpfvkdY axmifuswm r[kwfwJh
twGuf tjyifajzcGihfom &cJhygw,f/ ausmif;wufcGihf taMumif;? wkdYwkdif;jynfaumif;pm;&if tm;vkH;aumif;
r&ayr,hf ausmif;vcESihf tjcm;p&dwfzdk;qkdNyD; 8000 pm;MurSmrkdY tcsif;csif; tmCmwawGeJY &efolvkdYrjrifMu
usyfeD;yg; oGif;cJh&ygw,f/ bJ ppftpkd;&aum twkduf tcHygrusef wkdif;&if;om;awG
ausmif;rwufjzpfawmhwJhtwGuftJ'DrSmorD;wkdY tm;vkH; oifhoifhjrwfjrwfpum;ajymMuygvkdY pma&;ajym
aexkdif&m ordkif;? c0JNcHuae a&v,fbk&m; &SdwJh rdwmeJY tazwdkYudk axmifcswmjzpfw,f/ tazu ppft
ausmufwef;NrdKUtxdoGm;a&mufNyD; aqmufvkyfa&; pdk;&udk wkdufr,f? cdkufr,f? ½dkufr,fvkyfr,fvdkY ajymwm
vkyfief;wpfckrSm vQyfppftif*sifeD,mtaejzihf tvkyf r[kwfovdk'DvdkpdwfrsdK;vnf;r&Sdbl;/tm;vkH;twlwuG

144
csifcifMuzkdYom wkdufwGef;cJhwm ygwJh/ wpfpkwnf;rS r[kwfwm/ axmifxJrSm tusOf;usaewJh
orD;awG;Munfhrdwmuawmh tazwkdY wkdufwGef; tazhvkd EkdifiHa&;tusOf;om;awG &JUrdom;pkawGvnf;
csufudk olwdkYrBudKufvkdY tazwkdYudk axmifcswmyJaygh/ xyfwlxyfrQyJav/'gwifb,furvJ orD;wdkY&JU jrefrm
olwkdYrBudKufwmudk ajymrdvdkY olwdkYu tazhudk vufpm; jynfom;tm;vkH;[m rkefwdkif;eJY vrkdufnawGatmufrSm
acsvdkufwmvkdYyJ orD;xifrdw,f/ ]ighudkrxdeJY rD;yGifh a&mufaeMuwm r[kwfyguvm; ../
oGm;r,f}aygh/ 'gvlrkdufawG&JU p½dkufyJ/ &ufpufvkdufMu 2005 ckESpf? Zlvkdifv 2 &ufaeY tazhaxmif 0ifpm
wmrsm;? 'gqkd tcsif;csif; roifhjrwfvkdYjzpfrSmaygh/ ppf oGm;awGUw,f/ nDri,fav;yJ ac:oGm;awmhw,f/
tpdk;&u &efjzpfae&wm olYtwGuf oufqkd;ydk&Snfr,f t>rmawGvnf; tawmfav;BuD;vmNyD/ vufvTwfvkdY
vkdY xifw,feJY wlw,f/ tif;av .. olYrSmuvufeuf &aeNyD/ av;wef;awmifa&mufMuNyD rkdY taru tdrfrSmyJ
awG tjynfheJYqdkawmY &efjzpf&wm ydktm;&SdrSmayhg/ vuf xm;cJhawmhw,f/
euf r&SdwJholudk b,faMumufyghrvJ/ tarwkdY jyefa&mufNyD; okH;&ufajrmuf naerSm
b,favmufrsm; urf;ukefatmif rkduf½dkif;ae awmh tdyfrufvefYEkd;qdkovkd orD;wkdYtdrfom;awG cHpm;
ovJqkd&if 'DyJ,if;ta&;tcif;udkyJ Munfhav/ vlqkd; vdkuf&wm[m.. tdrfrufvm;? wu,fyJvm;/ nae
vlrkdufawG? vufr&GHUvlowform;awG? iwfjywfaevdkY orD; arSmfbDausmif;u tjyefrSmawmh orD;wkdY puúefY
ydkufqH&&if bmrqkdvkyfyghr,fqkdwJh BuHhzGHUvdk vl,kwfrm wkdif;? rdepfwkdif;? em&Dwdkif;rSm awmifhwarQmfvifhcJh&wJh
awG&JU vlowfyJGukdyJMunfh&if &Sif;aewmyJ/ bk&m;a[m tiftm; r[mtaz[m tdrfudk jyefa&mufvkdYaeygNyD/
rSm ]tao0emp AmvmeH y@dwmeOö ao0em} qdkwJh 0rf;omvGef;vkdY rsuf&nfusjyefygNyD/ tazhaxmif
vlrkdufudk a0;a0;ua&Smif raygif;zkdYeJY ynm&SdudkcsOf;uyfzkdY oufu wu,fawmh 13 ESpf/ tck 9 ESpf awmifrjynfh
bk&m;&JUtqkH;trudk 'Dppftpdk;&u qefYusifYaewmygyJ/ ao;rD? wpfvtvkdrSmjyefvGwfvmawmh [kwfrS[kwfygh
wkdif;jynftaeeJY tefrwefudk &Sufp&mvnf; jzpfygw,f/ rvm;/ taz orD;wdkYqD wu,fjyef a&mufvmwmyg
,Ofaus;ygw,fqkdwJh orD;wkdYwkdif;jynf[m tawmfudk aemf/ tazvkdY .. orD;EIwfu vTwfceJ xGufcJhjcif;eJYtwl
,kwfrm&ufpuf ½dkif;jyaeMuygvm;vdkY awG;rd&if; udk,fh taz[kwf&JUvm;vkdY tazhvufudk qGJudkifxm;rdygawmh
wkdif;jynfESihf vlrsdK;twGuf &ifxJrcsdatmif 0rf;enf;aerd w,f/
ygw,f/ oufxufESif;vdIif
aMomf .. orD;wkdY&JUrkefwkdif;us vrdkufnawG b,f (C.D.C)
awmhrsm;rS ukefqkH;rSmvJ jyefpOf;pm;rdawmh ukd,fhrdom;pk

vlawG&JU trSm;
vlwdkYonf olwyg; trSm;rS oifcef;pm r,lbJ?
rdrdukd,fwdkifrSm;rSom oifcef;pm ,lwwfavh&Sdonf/
xdkUaMumifhyif ordkif;wGif tMudrfMudrf trSm; usL;vGefaeMujcif;jzpfonf/
tDvsm tm&ifbm*f (&k&Sm; pma&;q&m)

145
(1)
xrif;pm;NyD;vdkY ausmif;ay: jyefwufawmh olYwudk,fvkH; emusifudkufcJvsuf &Sdawmhonf/ waeukef aeyluGif; atmuf
pyg;&dyfcJh&ojzihf olYajc olYvufrsm;rSm av;vHqkdif;wJGvsuf&Sdonf/ pmoifausmif;ay:wufvmawmh ausmif;ay:wGif arSmif
rJvsuf&Sdonf/
]armif<uufuifvm;a[h bmvkyfrvdkYvJ rD;cGufxGef;rvkdYvm;uG}
vl&dyfo@mefu ae&mrSmwGif &yfoGm;onf/ cPMumrS tarSmifxJu ajcoHMum;&onf/
]q&mwdkY 'DuaeYn rD;cGufrxGef;yJ aeMu&atmifuGm? tjyifrSmv,a&mifu xdefaewmyJ[m? NyD;awmh a&eHqDvnf;
odwfr&Sdawmhbl;uG? q&m naeu&GmxJrSm 0,fcJhzkdY arhaecJhw,f}
]'gqkd&if usaemf oGm;0,fvdkufr,fav q&mav;? [kd udk&ifvSat;wkdYvnf; ausmif;udk vmaeavmufNyDyJ[m olwdkY eJY

146
twlwl jyefvmrSmayhg q&mav;} pOfu udkat;armif ajymcJhaom p vkH;vkH; aeylBuJwJatmuf pyg;&dyfcJh
]aeyap armif<uufuif? vrf; um;/ &onfrsm;udk jyefawG;aerdjyefonf/
rSm ydk;aumifrTm;aumifeJY wkd;aeygOD; ]&GmrSm pmoifausmif; r&SdvdkY reuf 7 em&DupNyD; nae 6 em&D
r,f? vuvnf; tckrSompjyKwm usaemfhom;udktoufBuD;rS ausmif; a&mufonftxd olESifh ausmif;
qkdawmh? r0,fygeJYawmhuGm? wn xm;&wm? usaemfhvkd yifyifyrf;yrf; om;BuD;wcsdKU pyg;&dyfcJhMu&onf/
wav a&eHqD acRwmvdkufMuwm tvkyf? pyg;&dyfysdK;EIwf tvkyfawG onfuaeYygESihfqkdvQif ausmif;ydwf
ayhg/} usaemfhom;udk rvkyfapcsifbl;av? p&ufuwnf;u pyg;&dyfcJhonfrSm
va&mifoGefusae&m 0g;&Hwm 'gaMumifhrkdY q&mav;vnf; bmrS em;&uf 4 &ufrQom &SdcJhonf/ w
ab;wGif q&mwynfhESpfa,muf tm;ri,feJY? ausmif;twGuf vkdtyf vjynfv h mawmh pyg;&dyfcaiGrSm cefY
xkdifvkduMf uonf/ armif<uufuif wm&S&d if usaemhfudkvnf;ajym? us rSef;xm;onfxufyif ydkípkaqmif;
u Murf;jyifay: a&aEG;Murf;tdk;ESihf aemfwwfEkdifwJhbufu tpGrf;ukef vmEkdifcJhonf/ pyg;&dyfc&onfh aiG
a&aEG;yef;uefyg csvkdufonf/ q&m ulnDyghr,f} udk olu ausmif;&HykHaiGtjzpf pk
jzpfolESihf vufwurf;tuGmwGif olu armif<uufuif\ zcif aqmif;xm;rnfjzpfNyD; ausmif;t
xkdifonf/ udkat;armif\ pum;udk jyefawG; wGuf pmoifckHrsm;vkyf&ef pdwu f l;
]'Dzufu yef;uefu bmvJ um yDwdjzpfrdonf/ xm;onf/
uG? jrnf;p&mrsm;vm;} va&mifatmufwGif xkdifae ]armifvSat;wdkYvm;a[h}
][kwfw,f q&mav;? taz &mrS 0g;x&Hab;wGif oGm;NyD;&yf ausmif;atmufu ajcoH
Z&yfBuD;u jyefvmvkdY q&mav; onf/ aomifyk&GmqD OD;wnfNyD; oGm; Mum;&onf/ olESihftdyfaz:vmtdyf
twGuf ZD;xef;vsuf 0,fvmwm? aeonfh wmvrf;uav;udk pmoif ay;Muonhf ausmif;om;rsm;jzpf
tckewkef;u q&mav; xrif;pm; ausmif;uav;ay:rSwqifh ajzmifh onf/ ajcoHu avSum;xdyftxd
aewkef; tazvmay;oGm;wm} wef;pGm jrifae&onf/ va&mifrsm; wufvmonf/
armif<uufuif&JU pum;udk u vloGm;vrf;ay: aiGpa&Tprsm; BuJ ][kwfuJh q&mav;? q&m
Mum;awmh udkufcJemusifaeonf csovdk ae&muGufNyD; vufvuf yy av; xrif;pm;NyD;NyDvm;}
rsm;yif avsmhyg;oGm;onf[kxif jzpfaeonf/ wmvrf;uav;onf armifvSat;\ pum;udk Mum;
vkduf&onf/ onfvkdtaetxm; aomifyk&Gm tarSmif&dyfxJodkY wajz; awmh olwpfa,mufxJ NyKH;rdjyef
rsdK;u olYtzkdY wrifzefwD;wnf ajz; wkd;0ifoGm;ae\/ onf/
aqmuf,lcJhonfh taetxm;rsdK; aomifyk&Gmudk opfyifrJrJ tkyf onfausmif;udkola&mufum
r[kwfonfhwkdifatmif tckkvdk tkyfrsm;atmufwGif &Gmwef;&Snf pu armifvSat; tygt0if rnf
ausmif;om;rdbrsm;\ arwåm? ap BuD;tjzpf jrifae&onf/ opfyifrJrJ onfh ausmif;om;rQ olYudk w&if;
wemrsdK;udkrl awmifhwaechJrdonf tkyftkyfrsm;ay:wGifvnf; va&mif wESD; pum;rajym&J/ ar;wcGef;?
rSmvnf; trSefyifjzpfonf/ armif rsm; zJGzJGqkyfqkyf usaeonf/ t&Snf ajzwcGef;om &Sdonf/ xkdpOfu
<uufuif\ zcifjzpfol udkat; vkduf jzefYcif;xm;onfh aiGem;uGyf ausmif;om;rsm;rSm ausmif;q&m t
armifu pmoifausmif;jzpfajrmuf apgiftrnf;wpfckvdk jzpfaeonf/ ay: aMumuf&GHUvGef;onf[k ol ,l
a&;tay: pdwf0ifpm;ol? apwem va&mifatmufu wmvrf; qcJhonf/ xkdYaMumifh ausmif; pwif
xufoefol jzpfonf/ om;jzpfol uav;udk ai;Munhf&if;? aomifyk zGihfygNyDqkdonfESihfwNydKifeuf olESihf
armif<uufuifudk ausmif;vmtyf &GmajcqDudk vSrf;Munfh&if; waeY ausmif;om;rsm;Mum; jcm;xm;onfh

147
tumt&HwHwkdif;udk olu pepf rm; wkd;wufvmcJhonf/ xkdYaMumifh v,f&Sifu ausmif;q&m acgif;
wus NzdKcszkdYBudK;pm;cJhonf/ olESihf pmoifausmif;uav;rSm taqmif aqmifonfh pyg;&dyfokyftzJGUudk
ausmif;om;rsm;rSm oGm;twl? vm opfwckwdk;csJU jcif;? pmoifckHrsm; wkd; [if;aumif;aumif; csufauR;
twl? tdyftwl oabmaecJhonf/ vmjcif;jzihf ausmif;\t*Fg&yfESihf nD onf/ pyg;uGif;ab;wGif "gwfpuf
ausmif;wGif zGJUpnf;ay;xm;onfh ñGwfvmcJhonf/ ausmif;yef;NcH? iSm;NyD; waeukef zGihfay;onf/
toif; 5 oif;teuf toif;w ausmif;pdkufcif;udk ausmif;om;rsm; ]q&mav; aeraumif;bl;
oif;udk oluyJ acgif;aqmifonf/ \ vkyftm;jzihf zefwD;EkdifcJhonf/ vm;? usaemfwkdY eif;ay;&rvm;
toif; 5 oif;pvkH; pnf;urf;? ynm ESpfqkH;onfhtcg t wef;wifpmar;yJG q&mav;}
a&;? tm;upm;? vlrI0efxrf; vkyf udkvnf; &GmESit hf eD;qkH;&Gmu tpdk;& ]tkd tkd aeygapom;&,f? q&m
ief;rsm;udk toif;vdkuf trSwfay; pmoifausmif;wGif oGm;a&mufajz bmrS rjzpfygbl;? reufjzef o&uf
pHepfjzihf NydKifqkdicf JhMuonf/ toif; qkdcJhonf/ awmrSm oGm;NyD; pyg;&dyfrSm qdkwm
om; ausmif;om;wpfOD; tjypfusL; aEG a usmif ; yd w f c sd e f w G i f r l awG;aewmyg? reufus&if wdkYapm
vGefygu jypf'Pftjzpf trSwfavQmh ausmif;rS ausmif;om;BuD; 20 jzihf apmxrS&r,faemf armif<uufuif}
cH&onfvnf; &Sdonf/ xkdtcg udk,fh pyg;&dyfokyf (tokyftzGJU) axmifjyef ][kwfuJh q&mav;? udk&if
toif;&&Sd atmifjrifxm;onfh & onf/ udk,hf&GmwGifru &GmeD;csKyf vSat;eJY usaemf tapmBuD;xNyD;
rSwfudk ravQmhapcsifvsif usef pyfrsm;odkYyg pyg;&dyfokyfiSm;&ef t &GmxJrSm ausmif;om;awGvdkufNyD; EdI;
toif;om;tm;vkH;u xif;ayguf? aMumif;Mum;cJhonf/ pyg;&dyfvdkY& zkdY ajymxm;NyD;ygNyD q&mav;}
a&cyf? oefY&Sif;a&;tvkyfrsm;udk w onfhaiGudk ausmif;&HykHaiGtjzpf pk ol E S i f h n td y f a zmf a &muf v m
jcm;toif;rsm;\ owfrSwfay;csuf &ef &nf&G,fcJhonf/ Muol ausmif;om;rsm;u olYtem;rS
twkdif; vkyfMu&onf/ wcgw&H ausmif;om;BuD;rsm;\ tBujH yK cGmum tdyf,mtdyfcif;jyif Muonf/
tjypfusL;vGefrdol ausmif;om;yg csuft& ausmif;q&m acgif;aqmif olYtwGuf tdyf,mudrk l acgif;&if;
0ifonfh toif;\acgif;aqmifrSm onfh pyg;&dyfokyftzJGUu tcsdefrSef zufü zsmwpfcsyfcif;NyD; jyifay;xm;
ausmif;q&m jzpfaewwf\/ xkdtcg &rnf? jref&rnf? pyg; tustayguf vkdufMu\/ ausmif;om;awG pum;
olonfvnf; ausmif;om;rsm;ESihf enf;&rnf[laom tmrcHcsufudk wD;wdk;ajymaeMu&if;rS cPtMum
wef;wl xif;ayguf? a&cyf? oefY&Sif; v,fydkif&Sifrsm;odap&ef aqmfMo wGif toHwdwfoGm;onf/ wae
a&; vkyf&awmhonf/ cJhonf/ xkdtcg v,f&Sifrsm;u ukef pyg;&dyfcJhMu&ojzihf yifyrf;Mu
ausmif;zGihfNyD; 2 vrQ &Sdaom ausmif;om; pyg;&dyfokyftzJGUudk onf/ ESpEf SpfcsdKufcsdKuf tdyfaysmf
tcg olESihfausmif;om;rsm;\ Mum; pdwf0ifpm;Muonf? tm;ay;csifMu oGm;Mu[efwlonf/ olwdkYxHrS
wGif jcm;xm;onfh rvkdvm;tyf onf/ wjcm; pyg;&dyfokwfudk iSm; a[muforH sm;udkyif wcsufwcsuf
onfh wHwkdif;BuD;rSm NydKusoGm;awmh vQif ESpf&uf&dwf&rnfh uGif;udk Mum;&onf/
onf/ xkdtcg ausmif;om;rsm;ESifh ausmif;om; pyg;&dyfokyfu w&uf ausmif;0if;xJu opfyif opf
omru ausmif;om;rdbrsm;onf wnf;ESihf tjyD;&dwfonf/ xdktcg udkif;vGwf&mae&mrsm;wGif va&mif
vnf; olESihftxdtawGU tquftqH v,f&Sifu ESpf&uf&dyf&rnfh v,f rsm; xkESihfxnfESihf usae\/ pmoif
rsm;vmcJhonf/ ausmif;zGHGU NzdK;a&;vkyf udk w&ufwnf;ESifYjyD;onf/ tcsdef ausmif;uav;ESihf NcHcsif;uyfvsuf
ief;rsm;wGif ausmif;om;rdbrsm;\ ukef oufomonf/ ukefusp&dwf bkef;awmfBuD; ausmif;rBuD;qDu
yl;aygif;aqmif&GufrI t&SdefrSm jrifh xuf0ufoufomonf/ xkdtcg awmufwJhjrnfoHyifvsif twkdif;

148
om; Mum;vkduf&onf/ a&odrfu puuzGihfonfh jyZmwftajymtqdk ajctaeü aomifyk&Gm ausmif;om;
av;qDu ZD;uGufjrnfoH Mum;& rsm;udk ausmif;om;? ausmif;olrsm; rdbrsm;? olaY usmif;om;rsm;rSm olYb
onf/&GmESihfa0;onhfae&mjzpfonfh u tcsDtcs vkdufvHajymqkd Zmwf 0\ oifq&m? jrifq&m? Mum;q&m
twGuf wdwfqdwfrIrSm odomvGef; cif;onfh toHrsm;udk wreufcif; rsm;tjzpf cH,laexkdifcJYojzihf olYrSm
onf/ avwcsufwcsuf ta0hwGif vkH; Mum;cJh&onf/ wefzkd;rjzwfEkdifaom tawGUtBuKH
opf&Gufrsm; wdk;wdkufoH w&SJ &SJudk o&uf a wm&G m om;tcsd K U u opfrsm; &vmcJhonf[k tcdkiftrm
Mum;&onf/ olurl 0g;x&H ab;u uefoif;½kd;txdvmum pyg;&dyf ,kHMunfaecJhrd\/
ukvm;xkdiaf y:wGif wpfOD;wnf; ausmif;om;rsm;\ taysmfudk ul; ]q&mav; usaemfhudk ydk;xd
xkdifaerdqJ/ puf cHpm;cJhMuonf/ wcsdKUu ausmif; xm;w,f? aemufudkqkwf aemuf
trSefwu,f tm;jzihfrl tck om;rsm;udk vufckyfvuf 0g;wD;um udkqkwfyg}
vkd vomonfh nrsdK; qkdygu olu tm;ay;oGm;Muonf/ olYwudk,fvkH; teD;uyfNyD; rdk;
tdyf,m0if apmavhr&Sd/ va&mif olu armif<uufuif? armif BudK;xpfcsKef;oHMum;vdkuf&ovdk
atmuf jrifuGif;udk nOfheufonfh vSat;ESifh &ifabmifwef;NyD; &dyf wk e f v I y f a jcmuf j cm;oG m ;&onf /
tcsdeftxd xkdifMunfhaewwf\/ onf/ trSefwu,ftm;jzihfrl olu ½kwfw&uf *a,mifuwrf;ESihf armif
tckawmh olYtzkdY tdyf,m 0if&awmh ausmif;om;BuD;rsm;udk rDatmif pyg; <uufuifbufodkY wkd;uyfvdkufrd
rnfjzpfonf/ yifyrf;onfh'Pfu r&dwfEkdifyg/ olonfum; pyg;&dyf onf/ ausmif;om;rsm; tvefYw
vnf;&Sd? reufjzef reuf wjcm;&Gm enf;udk ausmif;om;BuD;rsm; xHrSyif Mum;ESihf ab;okdY&SJoGm;Muonf/ xkd
wGifoGm;NyD; pyg;&dyf&rnfh udpöu oif,lcJh&ol jzpfonf/ pmoifcef; tcdkufrSmyif armif<uufuifu a&SU
vnf; &Sdaejyefojzihf tdyf,m 0if&ef xJwGif olu q&mjzpfcJhNyD; pyg;cif;xJ udkudkif;um pyg;yifrsm;udk vufw
qkH;jzwfvkduf&awmhonf/ wGifrl ausmif;om;BuD;rsm;u q&m zufESihfz,fonf/ z,fae&if;rSyif
(2) jzpfaecJYonf/ odkYaomf olu aus cE¨mudk,fu pyg;cif;ay: ypfusoGm;
pyg;cif;rSm oefvSonf/ pyg; eyfpGmoif,lcJhonf/ trSefwu,f \/ xkdYaemuf pyg;yifrsm;udk wGef;xkd;
yifrsm;u vlw&yfpmtxdjrifhonf/ tm;jzihfajym&vsif vwfwavm t z,f&rf;um vJusae&mrS tvJvJ
ajccsp&majrudkyif rawGUEkdifatmif
pyg;yifawG ydwfae xlaeonf/ atmif
jrifonfh oufBuD;pyg;uGif; jzpfojzifY
tyifoef&Hkru tcsKdYae&mrsm;rSm pyg;
ykwfrsm; xlydef;vkH;cJvsuf &Sdaeonf/
tyifatmufajcajrrSmrl tpdk"gwf r
aysmufcsifao;/ tif;uGif;ESihf quf
aeojzifhvnf; wcsdKUae&mrsm;rSm
ajcrsufaphjrKyfvkrwwf a&pyfpyf
udk eif;rdonf/
"mwfpufoH? pyg;&dwfonfh
ausmif;om;rsm; pyg;&dwf&if; vdkuf
qkdonfhoDcsif;oH? wcgw&H "mwf

149
tNydKNydKESihf x&yfvmjyefonf/ csvdkufovdkvJusoGm;jyefonf/ &GmwGif&Sdaom armif<uufuif
]q&m q&mav; aemufudk (3) \rdbrsm;xHausmif;om;ESpfa,muf
qkwf qkwfyg/ wjcm;taumif t olBuD;r ½dIajrmifxJu xGuf tjrefvTwfNyD;taMumif; Mum;cJhaomf
aumifrsm;&Sd &Sdaetkef;rvm;yJ/q&m vmuwnf;u armif<uufuifu p vnf; rdbrsm;a&mufvmonftxd
av;udk xd xdaetkH;r,f/ aemuf um;rrSefawmh/ armif<uufuif\ awmh olYrSmrapmifEh kdif/ ydk;xdxm;
qkwyf g/} rsufvkH;rsm;u rMumcP rsucf GHrsm; onhf armif<uuf uifudk aq;cef;okdY
',D;',dkifESihf x&yfvmonfh av;vHpGm ydwfoGm;ae\/ tcsdefrDa&mufzkdYudkom olqkH;jzwf&
armif<uufuif\ vufxJwGif a>r ]armif<uufuif tdyfrypf onf/ o&ufawm&Gmu todrdwfaqG
ayG;wpfaumif ukd,fwydkif;jywfNyD; vdkufeJY q&mav;ajymwm em;axmif? wpfa,muf\ vSnf;jzihf abmeyfBuD;
ygvmonf/ armif<uufuifu a>r rtdyfeJYaemf pdwfudkwif;xm;} odkY tjrefxGufonf/ vSnf;ay:wGif
ayG;\ acgif;ydkif;udk vnfyif;ae&mrS oluom armif<uufuifudk tazmfqkdvkdY ausmif;om;BuD; armif
qkyfudkifxm;\/ wHpOfESihf jzwfxm; owday;ae&ayonfh ab;wGif vSat;wpfa,mufom ygvmcJhonf/
onfh usef&o Sd nfh a>r\udk,fwpf xkdifaeonfh armifvSat;url wpf ]armif<uufuif? armif<uuf
ydkif;u armif<uufuif\ vuf zufodkYvSnhfum rsuf&nfokwf onf/ uif a[h armif<uufuif rtdyfeJY?
aumuf0wfudk wjzef;jzef;ESihf ½dkuf vSnf;q&mu vSnf;ukd cyfjyif;jyif; rtdyfeJY? q&majymwmMum;vm;?
ae\/ armif;aeonf/ rnfodkYyifjzpfap ol armif<uufuif armif<uufuif}
xkdtcgusrSyif olYrSm usef wkdYtzdkY aq;cef;&Sd&m abmeyfBuD;udk olYvufay: acgif;wifxm;
ausmif;om;rsm;twGuf owdwcsuf a&mufzkdY aemufxyfem&D0ufcefY oGm; onfh armif<uufuif\ tav;csdef
0ifvmcJhonf/ csufcsif;qkdovkd Mu&OD;rnf/ rSm csufcsif;qkdovkd av;usoGm;
armif<uufuif\ tem;rS aemuf olu armif<uufuif\ ab;rS onf/ armif<uufuifu rsuv f kH;rsm;
odkYqkwfonf/ pyg;cif;xJ z½kdz&JESihf pum;oH rjywfatmif ajymvmcJh udk rSdwfxm;vsufu &ifudkaumhNyD;
MuufaoaoNyD; &yfMunhaf eMuonfh onf/ armif<uufuifudk tdyfraysmf toufjyif;jyif;½Ionf/ xkdYaemuf
ausmif;om;rsm;udk vufjzifhwm;um atmif toHay;vmcJhonf/ tu,f ESmacgif;aygufrS aoG;tenf;i,f
wnDwnmwnf; aemufudkqkwf&ef í tdyfaysmfoGm;ygu armif<uufuif xGufusvmonf/ acgif;uwzuf
ajymvdkufonf/ wcsdKUausmif;om; tzkdYjyefvnfEkd;vmawmhrnfr[kwf odkY apmif;oGm;onf/ yg;apmifrS aoG;
rsm;u uefoif;½kd;ay:odkY a&mufESihf [k olodxm;aomaMumihfjzpfonf/ wcsdKU pD;usvmonf/
aeMuNyDjzpfonf/ xkdpOfrSmyif armif armif<uufuifudk ydk;xdawmh olu armif<uufuifudk ayGU
<uufuifu vufxJrS a>rayG;ukd aq;cef;&Sd&m abmeyfBuD;odkY tjref zufxm;&if;u vSnf;q&m\ ykckH;udk
atmufodkYcsum wHpOf½dk;jzihf xk qkH;ydkYEkdifzkdYudkom olqkH;jzwfcJh&onf/ udkifum vSnf;udk &yfapvkduf onf/
onf/ pyg;yifrsm;udk z,fum wpkH ydk;xdxm;onfh armif<uufuif\ vSnf;&yfaomtcg toufr&Sdawmh
w&mudk&Smonf/ xkdYaemuf a>rtNrD; ajczrkd;txuf ajcovkH;wGif BudK; aom armif<uufuifudk vufay:rS
jywfudk udkifumx&yfonf/ a>rt wpfacsmif;pnf;onf/'l;qpftxuf tomcsum vSnf;ay:rS qif;onf/
NrD;jywfudk [xm;onfh yg;pyfxJodkY aygifwGif aemufxyf BudK;wpfacsmif; vSnf;vrf;aMumif;ab;wGif oGm;NyD;
xnhfonf/ rsufESmwcsuf½IHUrJhum pnf;onf/ armif<uufuifurl &yfonf/ aumif;uifBuD;udk armh
NrdKcsEkdifzkdY BudK;pm;onf/ xkdYaemuf acgif;rl;onf[o k m wcsdefvkH; nD;nL Munfo h nf/ vufESpfzufudk rsufESm
vQyfwysuftwGif; pyg;cif;ay:odkY ½kduf ae&Smonf/ ay:tkyfonf/ xkdpOfrSmyif vSnf;ay:

150
rS armifvSat;\ idkoHuus,favmif
pGm xGufay:vmavonf/
(4) ]]&GmjyifwGif qkH;onfhtwGuf
]q&mav;? q&mav;?
ausmif;ay:rSmvm; usaemfwdkY cP tavmif;udk &GmjyifrSmyJ
vmrvkdYyg/} xm;&efwm;onf/
olu ausmif;ay:wGif rD;r
&GmxkH;pHt& &GmjyifwGif
xGef;bJ tarSmifxJwGifyif vJavsmif;
vsuf&Sdaeonf/ nae ae0ifp u qkH;onfhtavmif;udk
wnf;u &GmxJu vlBuD;wcsdKUESihf &GmxJokdY oGif;cGihfr&Sd/
pum;ajymqkdNyD; ausmif;udk olwpf
a,mufwnf; jyefvmcJhonf/ ausmif; xkdtcg
ay:odkYwufum tdyf,may:vSJonf/ armif<uufuif\ rdcifrSm
rnfonfhtcsdefwGif rkd;csLyfoGm;onf
udkyif olowdrjyKrdawmY/
vSnf;ay:rSmyif owdvpfoGm;awmhonf ../}}
naeav;em&DcefYwGif armif
<uufuifwpfa,muf ykd;xdonfh aomifyk&GmxdyfwGif vlq,f pDpOfp&mudpörsm; pDpOfNyD;onfESihf w
'PfESihf toufaysmufoGm;&onf/ a,mufcefY&yfNyD; apmifhaeonfudk NydKifeuf? &GmvlBuD;wcsdKUESifh umv
xkdtcsdefu armif<uufuifudk vSnf; awGUonf/ &GmvlBuD;wcsdKUu olwdkYudk om;acgif; udkuwkd;a&Tudk ajymum
ay:wifum abmeyfBuD; aq;cef;odkY apmifhaeMujcif; jzpfonf/ armif pmoifausmif;qD acgif;idkufpdkufcs
tvsiftjrefoGm;aeaom tcsdefjzpf <uufuif\ tavmif;udk &GmxJokdY um jyefvmcJhonf/
onf/armif<uufuifuvSnf;ay:rSm oGif;cGihfrjyKEkdif[kqkdonf/ &GmjyifwGif ]q&mav;? ausmif;ay:rSm
yif toufaysmufoGm;cJhonf/ olY qkH;onfhtwGuf tavmif;udk &Gm q&mav;&Sdovm;? usaemfwdkY cP
vufay:wGifyif touf½I&yfoGm;cJh jyifrSmyJ xm;&efwm;onf/ &GmhxkH;pH vmcsifvkdY}
onf/ t& &GmjyifwGifqkH;onfh tavmif; tdyf,mxJ tawG;vGefum vJ
armif<uufuif\ tavmif;udk udk &GmxJodkY oGif;cGifhr&Sd[kqkdonf/ avsmif;ae&mu uref;uwef; x
&Gmudkjyefo,fvmpOf aemufrSvkduf xkdtcg armif<uufuif\ rdcifrSm onf/ ausmif;atmufu udkuwkd;
vmaom &GmrSvSnf;okH;pD;udk awGU vSnf;ay:rSmyif owdvpfoGm;awmh a&T\ ac:oHudk olrSwfrdonf/
onf/ armif<uufuif\ zcifjzpfol onf/ ausmif;ay:udk wufvmzkdY ac:vkduf
u Z&yfBuD;&GmrSm a&mufaeojzihf rwwfomonhftqkH; &Gmjyif onf/
vlvTwfNyD; tac: ckdif;xm;&onf/ rSmyif tavmif;pifjyif&efESihf tpp armif<uufuif\ tokb
vSnf;ay:ü armif<uufuif\ rdcif vdktyfonfrsm; pDrH&ef vl BuD;rsm;ESifh r@yfrS jyefvmuwnf;u tdyf,m
jzpfolomygvmonf/ vSnf;av;pD; wkdifyif&jyefonf/ atmufvif; xJvSJaecJhpOf olonf rMumcP
vSnf;vrf;ay:wGif &yfxm;pOf armif "mwfrD;iSm;&efutp? ,m,Dr@yf tdyfaysmfoGm;cJh\/ tjzpftysufrsm;
<uufuif\ rdcifjzpfol a':at;r\ xkd;&eftxd umvom;acgif; udku udk tdyfrufvdk jyefjrifum rMumcP
idkoHu wuGif;vkH;udk jyefYoGm; cJh\/ wdk;a&TESihf wkdifyifum pDpOf&onf/ tdyf,mrS Ekd;vmcJh\/ xkdokdY Ekd;vdkuf

151
tdyfaysmfvdkufjzpfaepOf udkuwkd; vkdY usaemfwkdY 0dkif;NyD; ajzmif;jzxm;
a&TwkdY a&mufvmMujcif; jzpfonf/ Mu&w,f? awmfMumq&mav;qD
]rD;cGufxGef;rvdkYvm; q&m a&mufcsifa&mufvmrSmpdk;vdkY q&m
av;? rxGef;eJYtkH; q&mav;? ta&; av;qD usaemfwdkYt&if vmajym
BuD;wJhpum; enf;enf;ajymp&m&Sd wm? a&mufvm&ifvnf; usaemfwdkY
vdkY} 0kdif;NyD; wm;EkdifatmifqkdNyD; vmvkduf
rD;cGufxGef;&ef jyifqifaepOf MuwmyJ}
udkuwkd;a&T\ pum;udkMum;awmh olu tarSmifwGif;rSmyif xkdif
olutarSmifxJrSmyif xkdifaevkduf NyD; pOf;pm;onf/ wkefvIyfajcmufjcm;&
&onf/ cg;0ufomomjrihfonfh 0&H rnfhtpm; aMuuJGrIonfom vTrf;rkd;
wmbufrS Mu,fa&mifjyjyaMumifh ]]ausmif;q&mwpfa,muf vmaeonf/ ausmif;om; armif
udkuwkd;a&TwkdYvlodkufudk tarSmif <uufuif tckvkd aoqkH;oGm;&onf
xJü cyfa&;a&; jrifae&\/
todÓPfr&SdvdkY rSm olYya,m*aMumifh[k qkdvdkufyg
]bmajymp&m&SdvdkYvJ udku vm;/ olonf vlowform;jzpf
todÓPfenf;vGef;vdkY
wkd;a&T? bmjyóemrsm;vJAs} onf[k qkdvkdufygvm;/
]Z&yfBuD;rSmoGm;NyD; pm&if;iSm; ausmif;om;wpfa,muf olYcE¨mukd,fwckvkH; ½kwfw
vkyfaewJh <uufuifwdkYtaz tcke &uf ausmufwkH;wckvkd at;puf
urS jyefa&mufvmw,f? tJ'g olY toufqkH;½IH;oGm;&w,f rmausmoGm;&onf/ armif<uuf
om;ao&wm[m q&mav;aMumihf uifudkowfolrSm a>rayG;wpfaumif
ao&wm? olYom;udk q&mav; qkdwm .. [kwfw,f ../ r[kwf/ armif<uufuif\zcif udk
owfwmqkdNyD; atmfidkNyD; ajymae at;armif\ ajympum;rSm olYudk rD;
awmhwmyJ? oluolYom;udk ckdif;pm;
usaemfhrSm oHacsmif;ESifh xkd;vkdufovkd ylavmif
&if&wJht&G,fqkdwm odw,fwJh? vkH;vkH; wm0ef&Sdw,f/ emusif oGm;&onf/ olonf trSef
cdkif;rpm;csifvkdY ynmwwfatmif qkd wu,fyif armif<uufuifudk owf
NyD;olutyifyrf;cHpm&if;iSm;vkyfNyD; usaemf cJhrdNyDvm;/ qifjcifwkHw&m; EkeH JYvS
cdkif;rpm;bJ ausmif;xm;cJhwmwJh onfh ausmif;q&m\ vufcsuf
ausmif;q&mqdkwm pmoif½kHouf a&Smifraeawmhygbl; ..}} aMumifh ausmif;om;wpfa,muf\
ouf r[kwfbl;wJh? ausmif;om; toufwpfacsmif;onf tcsnf;ESD;
awG&JU ab;&efudkvnf; od&r,fwJh? qkH;½IH;cJh&NyDvm;/
pyg;&dwf&if ydk;aumifeJY wdk;wwf aomifyk&GmxdyfqDrS vloH ql
w,fqkdwm ausmif;q&mu odudk oHwcsdKU cyfoJhoJhMum;&onf/pm
od&r,f? BudKNyD;awG;udkawG;&r,fh oifausmif;uav;qD OD;wnfvm
udpöwJh? tckawmh olYom;ao&wm aeonfh wmvrf;uav;\ xdyfrS
[m todÓPfrJhwJh ausmif;q&m vloHrsm;Mum;&onf/ vufESdyf"mwf
aMumifhao&wm? q&mav;udk ol rD;a&mifrsm; w0if;0if; wvuf
udk,fwkdifowfr,fqkdNyD; "m;ajy;qJG vuf awGU&onf/

152
awmhygbl;? udkat;armif a&mufvm
vkdY pdwfrxdef;EkdifvkdY usaemfhudk owf
r,fqkdvJ usaemf towfcHr,f}
avoHjywfjywf? qkH;jzwfcsuf
tckdiftrmjzihf ajymvkdufonhf olY
pum;aMumifh udkuwkd;a&TqDrS rnf
onfhpum;rQ xyfNyD;rMum;&awmh/
ukduwkd;a&Tu olESifhtwl vdkufyg
vmonfh &Gmom;rsm;udk tajctae
apmihfMunfhaezkdY ajymvdkufonf/ ol
wkdYtm;vkH; ausmif;ayguf0wGif
oGm;apmifhaeMu&ef wkdifyifonf/
ausmif;ay:wGif udkuwkd;a&TESihf ol
]a[m <uufuifwkdY taz udk odkY tjrefqkwf&ef ajymjzpfatmif ESpfa,mufom wdwfqdwfpGm usef
at;armif? 'Dukdvmr,fqkdvdkY vl ajymvdkufao;onf/ NyD;awmh armif ae&pfcJhonf/
awG0dkif;qJGaeMuwmeJYwlw,f? 'Dvdk <uufuif\ taz? udkat;armif aomifyk&GmxdyfqDu vloH
vkyf q&mav;? q&mav;u ajymvdkuo f nhfpum;/ ausmif;q&m rsm; rMum;&awmh/ vufESdyf"mwfrD;
ausmif;rBuD;ay: cPoGm;aeyg? qkdwm pmoif½kHoufoufr[kwf bl;? a&mifrsm;udkvnf; rawGU&awmh/ &Gmvl
q&mawmfbk&m;udkajymNyD; cP ausmif;om;awG&JU ab;&efukd vnf; BuD;rsm;? &Gmom;rsm;? ausmif;om;rdb
a&Smifaeyg/ roum udkat;armifeJY BudKwifNyD;od&r,f BudKNyD;awG; wwf&r,f rsm;u udkat;armifudk 0kdif;0ef;
'Dtcsdef vlcsif;awGU&if udkat;armif ....... qkdonfh pum;/ olYem;xJwGif ajzmif;jzvdYk&oGm;Mu[efwlonf[k
ydkNyD;pdwfrxdef;EkdifrSm pdk;&w,f/ uJ armif<uufuif aemufqkH;ajymcJh olawG;rdonf/
uJ xyg q&mav;? ausmif;rBuD;ay: onfhpum;ESihf udk at;armif ol u ausmif ; uav;ay:rS
oGm;rS&r,f/ usaemfwkdYu 'DrSmyJ idk,dkatmf[pfNyD; ajym vdkufonfh wqifh aomifyk&Gmuav;qD vSrf;
apmihfNyD; udkat;armifa&mufvm&if pum;rsm;udk AvkH;AaxG; jzihf Munfhaerdonf/ aomifyk&Gmu av;
vnf; r&&atmifajzmifhjzNyD; xdef; Mum;ae&onf/ qDrS rnfonfhtoHrQ rMum;&awmh/
xm;&rSmyJ/ uJ xyg q&mav; cyf ]aeygapawmh udkuwdk;a&T vufESdyf"mwfrD;a&mifrsm;udkvnf;
jrefjrefoGm;rSjzpfr,f} &m? usaemf a&Smifraecsifawmhyg rawGU& awmh/
tarSmifxkxJwGif oluxdkif bl;/ udkat;armifajymwm [kwf aomif y k & G m uav;tay:?
&mrSrx/ umvom;acgif; udkuwkd; w,f/ armif<uufuif ao&wm us pmoifausmif;uav;ESihf bkef;
a&T\ pum;ukd olurMum;/ armif aemfhaMumifhyJ/ ausmif;q&m wpf awmfBuD;ausmif;tay: tarSmifxk
<uufuif ydk;xdNyD; vJruscif olYtm; a,muf todÓPfr&SdvkdY tod BuD;u odyfonf;oxuf odyf onf;
ajymvdkufonfhpum; udkomem;xJ ÓPfenf;vGef;vdkY ausmif;om; wpf pGm vTrf;rkd;zdpD;vmae\/
wGif Mum;aerdonf/ a,muf toufqkH;½IH;oGm;&w,f olonf tarSmifxkatmuf
armif<uufuifu wjcm;ol qkdwm [kwfw,f/ usaemhf rSmvkH;vkH; wGif rwfwyf&yf&if; aMuuJGaerd\/
rsm;udkyg ydk;xdrnfpdk;ojzihf olYudkab; wm0ef&Sdw,f/ usaemf a&Smifrae Nidrf;a0

153
154
]taz taz bndK bndK} tdrfay:wufNyD; aq;ayhgvdyf 4 vdyf? pyfab;wGif udkwifaiGwkdY om;tz
tdrfa&SU uGyfypfü ajcypf vuf rD;jcpfESihf aMu;uGrf;tpfav;udk wodkufESihf qkHonf/ udkwifaiGwkdY
ypf tdyfarmusaeaom udkndK'ifudk vG,ftdwfxJxnhf\/ bk&m;pif om;tzodkuf EGm;pmjruf&dwfjyef
a&Tb vIyfEdI;vdkufonf/ udkndK'if axmihfu 0g;usnfawmufxJrS aiG vmMujcif;jzpf\/ jrpftxufbuf
udk,fudk vl;vGefYí wzufodkYvSnhf 100udkvnf;vG,ftdwfxJxkd;xnhf udk tqeftwkdif; 2 rkdifavmuf
apmif;oGm;jyef onf/ a&Tbuvnf; vkdufjyefonf/ ukdndK'if tdrfa&SU wufoGm;NyD; jrufxlonfh ajrEkuRef;
xyfjyef wvJvJvSKyfí EIwfuvnf; xGufvmawmh a&Tb tkef;rIwfcGuf ay:wufí aeukefa&crf;&dwfMu&
'&pyf ac:ae\/ tif [k cyfwkd;wkd; ESpfcGufudkifí 0ifvmonf/ onf/ vkdoavmuf&rS a&aMumif;
nnf;wGm;&if; udkndK'if ikwfwkwf ]rif;tar bmrSmoGm;ao; twkdif; jyefpkefqif;vmcJhjcif;jzpf
xxkdifvkdufum rsufvkH;ESpfzufudk vJ} onf/
yGwfoyfNyD; vnfyif;rSacR;rsm;udk vkH ]bmrS rSmroGm;bl;? xef; ][aumif ndK'ifBuD;? rawGU
jcnf jzihf okwfvkduf\/ awmpyfrSm ig;a<u;oGm;awmif; wmawmifMumNyD? rif; ig;a&m vkyf
]bmvJ a&Tb? bmta&; tkef;r,fvkdY ajymwmyJ} ao;vm;}
BuD;vkdYvJ/} ]oGm;r,fvm} ]igu wHigyJOpöm? ig;rvkyf vdkY
][m tazuvnf; aeapmif; udkndK'ifwkdY om;tzvrf;xdyf axG;&Dvifvkyf&rSmvm;}
&if ig;wef;oGm;csr,fqkd? tazyJ wGif ausmif;qif;csdefESihf yufyif;wkd; ]aemufusoGm;ygNyD ndK'if&m?
reufrSmxm;NyD;? ckb,ftcsdef&SdNyDvJ onf/ a&Tboli,fcsif;okH;aumif pdwfavQmh pdwfavQmh? axG;&D u
Munfhtkef;/} u a&Tbudk ajc[efvuf[ef vkyfjy cav;awmifav;a,mufjzpfaeNyD/
udkndK'if bk&m;pifay:u pm;yJG Mu\/ udkndK'if em;rvnf? r&dyfrd txD;awGcsnf;yJarmifndK'if?tBuD;
wifem&D0dkif;av;udk Munfhvdkuf jrifawmhjrifvdkuf\/ a&Tbudk tuJ qkH;aumifawmif umvom;ayguf
awmh av;em&DpGef;aeNyD/ cwfapGMunfhvdkufawmh oGm;ESihfqkd jzpfaeNyD r[kwfvm;? w&m;eJYajz
]tdrfatmufu yJGUvsufeJY a& onfh vuf[efjyaeonf/ a&Tb vkdufygndK'if&m? [m;[m;[m;}
eHacs;ykH; xkwfxm;uGm/ ig;wef;BudK; acgif;idkufpdkufESihf ajz;ajz;rSefrSef udkwifaiG udkndK'ifudk w[m;
eJY ig;pmawGa&m rif;jyifxm;NyD;NyD avQmuf vdkufvmonf/ 'Daumif olY [m;&,farm&if; aemufajymifae
vm;} oli,fcsif;awG ausmif;0wfpkHawG onf/ axG;&Du xaemif;ukef; ajrEk
]tif;} ESihfausmif;ujyefvmwmawGU vdkuf uRef;&Gmol/ udkif;awmifolorD;/ olY
a&Tbu olYtazcdkif;onfh t &vdkY pdwfraumif;jzpfoGm;ovm; &GmwGif olY½kyfuav;ESihfol uGrf;
wkdif; trSm;t,Gif;uif;atmif *½k udkndK'ifpOf;pm;rdonf/ tkd olyJ awmifudkif? NrdKUrSm ausmif;vmwuf
wpkdufvkyfaeonf/ ausmif;rwufcsifbl; ajymwmyJ? aeol? xaemif;ukef; udkif;awm
]yufcGufvnf; raumif; a&;wwfzwfwwfaeNyDyJ? q&mBuD; buf udkwifaiGwdkY? udkndK'ifwkdY EGm;
awmhbl;uGm/ tkef;rIwfcGufcyf BuD; OD;ckdifqDrSm tm;&if olpmoGm;tHae pmoGm;&dwf&if; wjcm;&Gmom;awG
BuD; wpfcGufavmufvnf; &SmcJh? r&Sd wmyJav/ udkndK'if uGrf;wpf,m ESihf axG;&Dukd tNydKifydk;cJhMuonf/ NrdKU
&if tkef;cifwkdYtdrfoGm;,l/ tkef;cif xkwf0g;&if; avSmfwufrBuD;udk nm u bBuD;tdrfrSmae&if; axG;&Du
rdef;r xef;oD;rkefY vkyfa&mif;ae buf ajymif;xrf;vdkuf\/ ausmif;wufolqkdawmh nbuf
awmh olwkdYtdrfrSm&SdEkdifw,f} jrpfurf;ezl;a&mufawmh olY axG;ndKoDcsif;av;jzihf axG;&DbBuD;
a&TbxGufoGm;pOf udkndK'if avSarSmufxm;onfh acsmif;0urf; tdrfa&SUudk wifaiGu vlysdKvSnhfwkdif;

155
udkndK'if?tkef;cifwkdYuvkduf&onf/ bufwGifjzpfonf/ jrpfa&BuD;csdef
axG;&D rdbawGu taomuftpm;? udkndK'ifwkdY ukef;ay:&Sdtdrfuav;odkY
avmif;upm;uif;NyD; aysmfaysmfae jyefwufaeonfhtcg avSudk udkwif
wwfonfh udkwifaiGudk oabm aiGwdkYxH tyfxm;&onf/ udkwifaiG
usMuonf/ ukdwifaiGuvnf; tdrfaemufbuf acsmif;0wGif avS
vSnf;orm;rsdK;½kd;qkdayr,fh ½kd;½kd; qd y f o zG , f w H i gtvk y f v k y f o nh f
om;om; &SmazGpm;aomufMuonfh
]]udkwifaiGuvnf; udkndK'ifwkdY vlodkuf\ avSuav;
vSnf;orm;rdom;pkrS qif;oufvm vSnf;orm;rsdK;½kd;qkdayrJh rsm; csdwfqufoD qkdufuyfxm;
ol/bmoma&;ESihf&yfa&;&Gma&;udpö onfudk awGU&rnf/
rsm;wGif a&SUuOD;aqmifOD;&Guf vkyf ½dk;½dk;om;om; udkwifaiG om;tBuD; vlysdK
MuudkifMuolawG? axG;&Du ½kd;½kd;xkH aygufaumifu EGm;pmavSmifonfh
xkH? ausmif;pmvnf;rawmf? ajcmuf &SmazGpm;aomufMuonfh tdrfaemufbufwif;ukyfwGifntdyf
wef;wcgusawmh wifaiGESihf BudKuf naeaeonfhtwGuf 'Daumifu
p/ ESpfcgqufusawmh udkwifaiGu
vSnf;orm; rdom;pkrS avSuav;rsm;udk na&;nwm
olYrdbawGudk awmif;cdkif;NyD; ,l qif;oufvmol/ apmihfMunfhay;&Smonf/ avSapmifh
vdkufonf/ udkwifaiGwkdY rdom;pk c wpfjym;wpfcsyfrSvnf; ay;p&m
av;rSm r<u,f0aomfvnf; t bmoma&;ESihf rvkd/ rdwfaqGpdwfjzihf apmifha&Smuf
awmftoifhjynfhpkHonf/ axG;&Du ulnDMuonfhavmu0wf/ udkndK
vnf; ½kd;xkHaomfvnf; tdrfrIudpö &yfa&;&Gma&; udpörsm;wGif 'ifwkdY t&yfwGif avSckd;onf? avS
ukdawmh EkdifEkdifeif;eif; &Sdonf[k aysmufonf r&Sd/ vdSKif;xefvGef;í
ajym&rnf/ tvSLtwef; a[hqkd
a&SUu OD;aqmifOD;&Guf BudK;jywfum avSarsmoGm;onfudk
vQifvnf; rsufESmrysufwwf onfh vkyfudkifMuolawG rodvdkuf&ifawmif aemufaeYNrdKU
vifr,m;? udkndK'ifwkdY udkwifaiGwkdY atmufbuf wpf&Gm&Gmu avSq,f
u vnfyif;zufi,f aygif;BuD;azmf axG;&Du xm;aMumif; &GmeD;csKyfpyf taMumif;
awGvnf;jzpfMuí ajymrem? qkdr Mum;vmMuonf/ avSydkif&Sifu
em/ wa,muftaMumif; wa,muf ½dk;½dk;xkHxkH? vm,l/ a&tqkH; ukef;wpf0uf
odMuolcsif; wa,muf tcuftcJ oabmrsdK; avSq,fxm;oludk avS
udk wa,mufu ½dkif;yif;ulaxmuf ausmif;pmvnf;rawmf ydkif&Sifu arwåm o'´gaMu; b,fa&GU
pNrJ/ udkndK'ifwdkYudk pD;u&ufav;? b,frQr[kwf aus;Zl;wkefYjyefMu
uGrf;xkwfav;rsm;jzihf vmvm tm;
ajcmufwef; onfh obm0/
ay;pum; ajym&Smonf/ udkwifaiG wcgusawmh ..}} udkwifaiGwdkY om;tz EGm;pm
wkdYrdom;pku urf;em;vrf;ay:wGif jrufxkH;rsm;xrf;um EGm;pm wif;
aeonf/ udkndK'ifESihf w&yfuGufxJ ukwf qDudk wufoGm;Mu\/ udkndK
r[kwf/ udkndK'ifwkdY ig;vkyfcsdef 'if &&m xif;ajcmufuav;rsm;
jrpfurf;ab; wJtpDt&Dxkd;aeMuNyD aumufí rD;zkdvkdufonf/ a&Gb
qkdvQif udkwifaiGwkdY tdrfaemuf xrf;vmaom *kHeDtdwfxJrS wDwl;

156
onfh oHwl&Gif;wkdav;udk qJGxkwfí
rD;zkdxJxkd;xnhfvkdufonf/ yGJnuf
tenf;i,fESihf a&eHacs;ykH;udkzGihfNyD;
tkef;rIwfcGuf wckxJwGif xnfhí
y,fy,fe,fe,f ES,fae\/ yJGUvsuf
aysmhvmrS qJGíqJGí vdrfvdkuf? e,f
vkduf vkyfae\/ udkndK'if olYpdwf
wkdif;usyJGUvsufudk e,fNyD;aomtcg
rD;zkdxJrS rD;zkwfxm;onfh oHwl&Gif;
wkdukd qJGxkwfvdkufNyD; avSpyf
aMumif;rsm;udk tylvdkufuyfonf/
cece 'ku©ay;aeonhf a&,kdonfh
avS0rf;Akdufae&mudk taotcsm
aphaphpyfpyf oHwl&Gif;wkdjzihf tyl ]a&eHacs; &JT&TJav;okwfuGm udkwifaiG atmfajymonfudk
uyfay;aeonf/ avSwGif&SdNyD; yJGU a&Tb? avSeHawGvnf; wcgxJ acgif;Nidrfhjyvdkuf&if; acsmif;0pyfrS
vsufajcmufzwfrsm;rSm rD;tylESihf okwf? ae enf;aeNyD? 'gNyD;rS ig; ausmufaqmifauGU jrpfa&Nidrf onfh
awGYxdrdNyD; aysmftdvmum vwf wef;cs&rSm} a&jyifqD avSudk avSmfxGufvmcJh
vwfqufquf avSax;vdkuf a&Tb pGwfus,fpkwfydkif;udk onf/
ouJhodkY ayguftmaeaom avSpyf a&eHacs;ykH;xJ ESpfvdkufavSukd cyf +++++++
aMumif;rsm;rSm jyefvnfydwfqkdYoGm; oGufoGufokwfvkdufESihf cPt wk d u f o pf a usmif ; bk e f ; BuD ;
onf/ odkYjzihf udk;awmifavSuav; wGif;rSmyif avSwpif;vkH; a&eHacs; ausmif;rS tkef;armif;acgufoHu
wavSvkH; oHwl&Gif;yluyfNyD;rS pyf okwfNyD;oGm;onf/ udkndK'ifwkdY rdom;pkav;udk ykwfEkd;
aMumif; wcsdKUwGif a&pdrfh0ifayguf ]wifaiGa&? wifaiG wqdwf vkdufonf/ udkndK'if tdyf&mrS x
jzpfaeonfh ae&mwdkYudk vkdufMunfh vmprf;ygtkef;[? avSa&cscsifvkdY} vmNyD; xrif;pm;yJGav;ay:&Sd a&eHqD
vdkufonf/ xkdYaemuf udkndK'if pGyf udkwifaiGwdkY om;tzESpf rD;cGufav;udk rD;n§dvdkufonfhtcg
us,fpkwfa[mif;udk vdkoavmuf a,mufESihf udkndK'ifwkdY om;tz ESpf tdrfuav;xJwGif 0gusihfusihfrD;
NzJum vdrfuspfí aygufaeaom a,muf uRef;om;udk;awmif avSu a&mifav;u vl;vGefYae\/ aemuf
avSpyfaMumif;xJ "m;r OD;zsm;jzihf av;udk jrpfa&xJ tomt,mrcs az;pnfydkif;jywf&Sd &mrS a&avmif;oH
zGzG&G&G xkd;oGif;vkduf\/ ES,fxm; vdkufMuonf/ udkndK'if ypönf;ypö& Mum;vdkuf&onf/ a&TbrsufESm
onfh yJGUvsufudk wzJhwzJh,lum pyf av;rsm; odrf;qnf;aepOf a&Tbu opfaeykH&\/ tdyfrIefpkHrTm;ESihf jcif
aMumif;rsm;rSm zmax;onf/ avSa& avSuyfrsm;? ig;wef;BudK;? ig;pmykH;? axmifBudK; jzKwf&if; ]"mwfrD;u
vkHavmufNyDqkdrS a&eHacs;okwf&ef avSmfwufponfwkdYudk avS0rf;xJ bk&m;pifay:rSmaemf udkndK'if} [k
a&Tbudk atmfac:vdkuf\/ a&Tb wGif aeom;wus cif;xm;vdkuf rvkH; udkndK'ifudk vSrf;ajymonf/ udk
udkwifaiGU om;tBuD;aumif tdyf onf/ ukef;ay: jyefwuf&if;rS ]rif; ndK'ifrsufESmudk a&wcsufESpfcsuf
onfh EGm;pmwif;ukwfrS tajy;qif; jyefcgeD; tdrfwcsuf0ifcJhtkef;? csOf ½kdufí rD;aoG;cJjzihf oGm;wdkufvdkuf
vmonf/ aygifav;? yJoD;av;,loGm;} onf/ ykkqdk;pjzihf a&okwfvdkufNyD;

157
u,ufqJGxkwf,lNyD; udkndK'if udk
wifaiGwkdY tdrfbuf tajy;wuf
]]vlqkdwm uH ÓPf 0D&d,udk oGm;\/
avS0rf;xJwGif vIyfcgvl;vdrfh
rQwatmif qifjciftokH;jyKEkdif&r,fuG/ wkd;a0SYckef&rf;aeonfh taumifvwf
uHudkcsnf; ½kd;r,fzJGU ykHcsvkdYr&ovkd vwfig;bwfBuD;rsm;ESihf ig; a>rxdk;
BuD;rsm;udk bmvDcsKdifhBuD; wvkH;wGif
ÓPf&Sdwkdif;vnf; 0D&d,pkdufxkwfEkdifrS a&Tbaumufxnhf vdkufonf/
aemufcsdKifhwpfvkH;xJodkY ig;Zif½dkif;
atmifjrifrI yef;wkdifudk taumifvwfrsm;ESifhig;ajyrrsm;udk
ajz;ajz;csif; aumufxnhfvkduf\/
a&mufEkdifw,f qkdwm ..}} avS0rf; a&pyfpyfxJwGif ig;ajyrokH;
aumifom ckefvdkufysHvdkuf vl;vdkuf
vdrfhvdkuf usefaeonfudk awGU&
]om;a&Tba&? oGm;Mu &atmif} wG,faeaom ig;wkdYudk tomt,m
onf/ vSKycf gckef&rf;aeonfh ig;ajyr
vrf;"mwfrD;wkdifrsm;u rD;r qJG,l&if; Nidaeonfhig;rsm;udk jzKwf
okH;aumifudk aumufrxnhfrD a&Tb
ay;onfrSm ESpfeJYcsDMumvmNyD jzpfí í avS0rf;xJodkY ypfypfxnhfvkduf
awGawG ai;ai;Munfhvkdufrdonf/
vufESdyf"mwfrD;udkyJ tm;udk;&onf/ onf/ onfaeY odyfrqkd;vS[k udk
wavmu q&mBuD;OD;ckdif oifMum;
a&SUurD;xkd;oGm;ae&if; vufESdyf ndK'if ig;rQm;wef;BudK;rsm;udk jzKwf
jyoay;onfh ig;okH;aumiftaMumif;
"mwfrD;a&mifurSdef azsmhazsmhom &if; &onfhig;rsm;udk cefYrSef; wGuf
udk EIwfu&Gwfqkdrdovkd jzpfoGm; \/
vif;ae\/ "mwfcJ0,fzkdY arhae csufMunfhrdonf/ ig;bwftaumif
q&mBuD; a&;jycdkif;ívnf; aumif;
vkdufwm[k udkndK'if pOf;pm;rdonf/ vwfvwfawGygawmh pkpk&& 2
aumif;a&;jyEkdifcJhonf/ q&mBuD;
avSqdyfa&mufawmh udkwifaiGom; ydócJG 3ydó avmufawmh&SdEkdif
udk oltvGwf &GwfqkdjycJhonfh t
udk toHjyKum avSay:om;tzESpf onf[k pdwfu atmufarh&if; yifr
wkdif; wkd;wkd;zGzGa&&Gwf Munfhaerd
a,muf wufvdkufMuonf/ udkndK ig;wef;BudK;udk vufawmifjzihf&pfí
onf/
'ifu avSOD;rSmxkdifí a&Tbu yJh &pfíjzKwv f kdufonf/ t½kPfusif;
]waeYoü a&wHigwpfOD;
udkif avSmfcwfvmonf/ avSmf NyD/ tvif;a&mifjyLpjyKNyD/ a&TbavS
onf jrpfxJüydkufuGefjzihf ig;zrf; &m
wufrBuD;ESihf a&Tbt&G,furrQ/ udk cyfoGufoGuf acsmif;0 urf;buf
t&Sifvwfvwf ig;okH;aumif Nid
odkYayr,fh a&Tb rEkdifwEkdifjzihfyif avSmfcwfvmcJhonf/ acsmif;0
wG,fzrf;qD;&rd\/ xkdig;okH;aumif
avSukd aumif;aumif; xdef;Edkif a&mufawmh tarSmifjy,f tvif;
udk avS0rf;xJwGif t&Sifvwfvwf
avSmfEkdifaeNyDav/ jrpfxJuvSdKif; 0ifa&mufp/ ]a&Tb om;? taz
ypfxnhfxm;vkduf\/ ig;t&SifokH;
½kdufcwfoHav;rsm;udk [dkta0; wifaiGwdkYtdrfrSm tdrfomoGm;
aumifrSm a&pyfpyf avS0rf;xJwGif
onftem;rSm MuufwGefoHwkdYu wuftkef;r,f? rif;ig;awG bmvD
ckefvkdufysHvdku&f rf;cg wkd;a0SYvdkuf
BudKMum;&Hcg zkH;vTrf;aeaponf/ csdKifhBuD;ESpfcsdKifhxJ cJGxnfhxm;? ay;prf;
ESihf avSpkefarsm&mtwkdif; ygvm
udkndK'if ig;BudK;wef;rScsdwfaxmif uGm tazhvG,ftdwf} vG,ftdwfxJ
onf/ xkdig;okH;aumifxJrSwpfaumif
xm;aom ig;rQm;csdwfav;rsm;rS Nid rS aq;ayghvdyfESihf rD;jcpfudk uokwf
aomig;onf þodkYawG;awmpOf;

158
onf/ wHigonf uGefypfwkdif;avS
onfvl;cgoGm;\/ avSeHonf uGefypf
onfh bufodkY apmif;&GJUoGm;\/ avSeH
ESihf a&jyifonf xdvkrcef;nDrQoGm;
\/ xkdcsif;&mrsm;udkMunfhíokH;aumif
ajrmufig;onf tcGifhta&;udk BuH
pnftm;xkwfum acsmif;ajrmif;ae
avonf/ xkdtckduf wHigonf
onfvnf; ykckH;ay: xrf;wifxm;
onfh ydkufuGefudkqumajr§mufum
jrpfwGif;odkY ypfcsvdkufavonf/
xkda&mtcg avSonfapmif;íoGm;
\/ avSeHonf a&rsufESmjyifESihf
Murf;wajy;nDjzpfoGm;\/ ig;onf&Sd
orQ cGeftm;udkokH;í jrpfxJokdY ckefysH
pm;\/ uHqkd;vkdY wHigvufrSmtzrf; aeonf/ 0rf;Akdufuvnf;qmavmif
qif;oufvdkuf&m wHigvufrS vGwf
cH& NyD; toufao&awmhr,f/ ighuH rSKamumifh wusKwfusKwfatmfjrnf
ajrmufoGm;avawmhonf/ wHig
ayghqkdNyD; uHudk½kd;r,fzJGUum avS0rf; awmufavmif aejyefonf/ avS
onfonf ig;vGwfoGm;í a'goydk
axmifhrSm rvSKyfr&Sm;? rckefrysH awmh 0rf;xJrS *PmrNidrf ckefysHvSKyf&Sm;ae
xGufoGm;um avS0rf;ü acGuyfae
bJ acGNyD; aevdkufawmhonfwJh/ aemuf aomig;udk Munfhum a'goydkxGuf
aom ig;udkygavSmfwufjzihf½kdufowf
ig;wpfaumifuawmh ,ckvdk pOf; vmjyefonf/ odkYESihf avSmfwufjzihf
vkdufjyefavonf/}
pm;jyef\/ uHqkd;vkdY wHigvufxJudk ig;\acgif;udk aocsmcsdef&G,fí½kduf
xkdpm q&mBuD;udk zwf&Gwfjy
a&mufaomfjim; ighrSmhÓPf&Sd\/ igh csvkduf\/ ig;onf OD;acgif;uJGum
pOfu q&mBuD; qkH;rajymMum;vdkuf
ÓPfynmudk tokH;csNyD; wHigvuf aoyJG0if&Sm&onf/ usefig;wpf
onfhpum;udk a&Tb xyfrHMum;
uvGwfatmif ig½kef;xGufrnf[k aumifurl aoG;pufvufjzihf aoyJG
a,mifrdjyefonf/
pdwfydkif;jzwfNyD; avS0rf;xJuae jrpf 0ifoGm;aomig;ESihf avS0rf;xJwGif
]tJ'gyJ armifa&Tb? vlqkdwm
xJa&xJa&mufatmif wapGUapGUckef aocsdefxkdifapmihfaeaom ig;wkdYudk
uH ÓPf 0D&d,udk rQwatmif
ckefNyD; BudK;pm;aeayonf/ avS0rf; Munfhí ydkif;jcm;a0zefokH;oyf pOf;pm;
qifjcif tokH;jyKEkdif&r,fuG/ uHukd
rSm jrifhojzihf tvG,fwul vGwf ae\/ uHqkd;rkd;arSmifusí wHig onf
csnf; ,dk;r,fzJGUykHcsvkdY r&ovkd? ÓPf
atmif rckefEkdifyJ&Sd&m em;vkduf? rkqkd;vufwGif; oufqif;&onf/
&Sdwkdif;vnf; 0D&d, pdkufxkwfrSatmif
touf½Ivkduf? tarmajzvkdufjzihf ÓPfynm tajrmftjrif&Sdaomf
jrifrI yef;wkdifudk a&mufEkdifw,fqkd
vGwaf jrmufa&;udk BudK;yrf;ae&Sm vnf; vkHv0D&d,wkdYudk tcsnf;ESD;
wm ighwynfh aoatmif rSwfay
onf/ aejrifhvmí aeyl&Sdefuvnf; jzKef;wD;í aovGef&onf/ odkYt
awmh/n
rD;&SdefozG,fyljyif;vm\/ wHigonf wGuf igtodkY BuHaqmifoihfoenf;
armifvGrf;PD
rSm uGef½kwfwkdif; ig;rygonfcsnf;jzpf [k ar;cGef;xkwf&if; avS0rf;xJü
(7.7.2010)
aeí a'govnf; wjznf;jznf; xGuf Nidrfqdwfum tBuHxkwfaeav

159
ynma&;tzGJUtpnf; rdwfquf

EdkifiHwum ynma&;tzGJ Ytpnf; - tD;tdkif


Education International - EI
EdkifiHwum ynma&;tzGJYtpnf; (EI )onf urÇmw0Srf;&Sd ausmif;q&mq&mr oef; 30 udk udk,fpm;jyKaom Ekdi fiHw um
ynma&;tzGJUtpnf;MuD;jzpfonf/EkdifiH173EkdifiHtwGif;&SdrlMudKrSwuúodkvftqifhxdtzGJUtpnf;aygif;402zGJYyg0ifzGJUpnf;xm;jcif;
jzpfonf/ urÇmhtMuD;qHk; ynma&; nTefUaygif;or*¾MuD;taejzihf urÇmajrjyifaxmifhwkdif;&Sd ynma&;vkyfom; q&mq&mrrsm;udk
udk,fpm;jyKxm;onfh wpfckwnf;aom tzGJUtpnf;vnf;jzpfonf/ rnfonfhae&mwGif&Sdonfjzpfap ausmif;q&mq&mrrsm;udk
udk,fpm;jyKonf/

q&mq&mrwdkif;ESihf olwdkU pmoifjyoay;aeonfh ausmif;om;wkdif;\ tcGifhta&;wkdYudk umuG,fapmihfa&Smufonfh


tzGJ Ytpnf;vnf;jzpfonf/ ausmif;q&mwdkYudk ukd,fpm;jyKrnfh 'Drdkua&pD ynma&;tzGJYtpnf;rsm;? or*¾rsm; ay:xGef;vmapa&;?
pnf;vHk;nDnGwfa&;ESihf tjyeftvSef tusKd;jyKvkyfaqmifa&; wdkYudk wnfaqmuf&ef tultnDay;onf/

ynma&;wGifvnf;aumif;? vlYtzGJUtpnf;twGif;wGifvnf;aumif; vlrsKd;a&;cGJjcm;rI? z,fxkwfxm;rIrsm;udk
awmfvSefwkdufyGJ0ifonf/ EdkifiHwdkif;wGif&Sdonfh ynma&;vkyfom;rsm;tMum; aumif;rGefaom qufqHa&;jzpfxGef;ap&ef
a&S;&Ivkyfaqmifonf/urÇmwvTm;&Sd ynma&;vkyfom; ausmif;q&mq&mrrsm;\ toHvnf;jzpfonf/

oHk;ESpfwpfMudrf urÇÇmvHk;qdkif&muGef*&ufrS tvkyftrIaqmifbkwfudk a&G;cs,fwifajrSmufjyD; vkyfief;pOfrsm;


csrSwfa&;qGJonf/ tD;tkdif\ taxGaxGtwGif;a&;rSL;&Hk;csKyfudk b,fvf*sD,efEkdifiH? b&yfqJvfjrdKUwGifxm;&Sdonfhtjyif
Oa&my? tmz&du? tm&S? vufwiftar&duESihf um&pfbD,efa'owdkYwGifvnf; XmecGJrsm;zGihfvSpfxm;&Sdonf/ tcsKdUaom
tpdk;&at*sifpDrsm;ESihfvn;f yl;wGJ vIyf&Sm;onf/

tifwmeuf 0bfqkduf http://www.ei-ie.org/en/ wGif EkdifiHwum ynma&; vIyf&Sm;rIrsm;udk yHkrSef owif;


xkwfjyefonf/

160

You might also like