Professional Documents
Culture Documents
r r
Soient U et V deux champs scalaires et a et b deux champs vectoriels.
a. Gradient:
→ ∂ U r ∂ U r ∂ U r
* cartésiennes: grad U = ex + ey + ez
∂x ∂y ∂z
→ ∂ U r 1 ∂ U r ∂ U r
* cylindriques: grad U = er + eθ + ez
∂r r ∂θ ∂z
→ ∂U r 1 ∂ U r 1 ∂ U r
* sphériques: grad U = er + eθ + eϕ
∂r r ∂θ r sin θ ∂ ϕ
b. Divergence:
r ∂a ∂ a ∂ a
* cartésiennes: div a = x + y + z
∂x ∂ y ∂z
r 1 ∂ r ar 1 ∂ aθ ∂ az
* cylindriques: div a = + +
r ∂ r r ∂θ ∂ z
r 1 ∂ r 2 ar 1 ∂ a θ sin θ 1 ∂ aϕ
* sphériques: div a = + +
r 2 ∂ r r sin θ ∂ θ r sin θ ∂ ϕ
c. Rotationnel:
→ r ∂a ∂ ay r ∂ ax ∂ az r ∂ ay ∂ ax r
* cartésiennes: rot a = z − ex + − ey + − ez
∂y ∂z ∂z ∂x ∂x ∂y
→ r 1 ∂a ∂ aθ r ∂ ar ∂ az r 1 ∂ ( r aθ ) ∂ a r r
* cylindriques: rot a = − er + − eθ + −
z
ez
r ∂ θ ∂ z ∂ z ∂ r r ∂r ∂θ
* sphériques:
→r 1 ∂ (a ϕ sin θ) ∂ a θ r 1 1 ∂ a r ∂ ( r a ϕ ) r 1 ∂ ( r aθ ) ∂ a r r
rot a = − er + − eθ + − eϕ
r sin θ ∂θ ∂ϕ r sin θ ∂ ϕ ∂r r ∂r ∂θ
d. Laplacien:
∂ 2 U ∂ 2 U ∂2 U
* cartésiennes: ∆U = + +
2 2 2
∂x ∂ y ∂z
∂2 U 1 ∂ U 1 ∂2 U ∂2 U
* cylindriques: ∆U = + + 2 +
2 ∂ 2 2
∂r r r r ∂θ ∂ z
∂2 U 2 ∂ U 1 ∂2 U 1 ∂ ∂ U
* sphériques: ∆U = + + + sin θ
∂ r r ∂ r r sin θ ∂ ϕ r sin θ ∂ θ
2 2 2 2 2 ∂ θ
a. coordonnées cylindriques:
→r r →r r
ez → r r
rot er = 0 ; rot eθ = ; rot e z = 0 pour le rotationnel
r
r 1 r r
div er = ; div eθ = 0 ; div ez = 0 pour la divergence
r
b. coordonnées sphériques:
→r r →r r
eϕ → r
r
cosθ r eθ
rot er = 0 ; rot eθ = ; rot eϕ = er − pour le rotationnel
r r sin θ r
r 2 r 1 r
div er = ; div eθ = ; div eϕ = 0 pour la divergence
r r tanθ