Κεφάλαιο 3ο Πιθανότητες 0

ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ

3.1 ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ – ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΑ

Πείραμα τύχης

Αιτιοκρατικό (deterministic) ονομάζεται το πείραμα κατά το οποίο η γνώση

των συνθηκών κάτω από τις οποίες εκτελείτε καθορίζει πλήρως το
αποτέλεσμα.(δηλ. όσες φορές και αν πραγματοποιηθεί έχει το ίδιο αποτέλεσμα).

Πείραμα τύχης (random experiment) ονομάζεται το πείραμα του οποίου δεν

μπορούμε εκ των προτέρων να προβλέψουμε το αποτέλεσμα, μολονότι
επαναλαμβάνεται κάτω από τις ίδιες συνθήκες.

Δείγματικός χώρος
Δυνατά αποτελέσματα ή δυνατές περιπτώσεις του πειράματος λέγονται όλα τα
αποτελέσματα που μπορούν να εμφανιστούν σε ένα πείραμα τύχης και
συμβολίζονται με ω1,ω2,…,ωκ.

Δειγματικός χώρος λέγονται το σύνολο όλων των δυνατών αποτελεσμάτων και

συμβολίζεται με Ω.
Επομένως Ω={ ω1,ω2,…,ωκ}.

Ενδεχόμενα
Ενδεχόμενο (event) ή γεγονός λέγεται το σύνολο που έχει ως στοιχεία ένα ή
περισσότερα αποτελέσματα ενός πειράματος τύχης.

Απλό λέγεται το ενδεχόμενο που έχει μόνο ένα στοιχείο.

Σύνθετο λέγεται το ενδεχόμενο που έχει περισσότερα από ένα στοιχεία.

Ένα ενδεχόμενο λέμε ότι πραγματοποιείται ή συμβαίνει όταν το αποτέλεσμα

ενός πειράματος σε μία συγκεκριμένη εκτέλεσή του είναι στοιχείο του
ενδεχομένου.

Βέβαιο ενδεχόμενο ονομάζεται το Ω.

Αδύνατο ενδεχόμενο ονομάζεται το κενό σύνολο ∅ .

Με Ν(Α) συμβολίζουμε το πλήθος των στοιχείων του Α.

Ν(∅)=0 .
Κεφάλαιο 3ο Πιθανότητες 1

Πράξεις με ενδεχόμενα
• Α∩Β : όταν πραγματοποιούνται
συγχρόνως και τα δύο ενδεχόμενα Α
και Β. Α Α∩B Β
Ω

• Α∪Β : όταν πραγματοποιείται ένα

τουλάχιστον από τα Α, Β. Α Β

Ω
A∪Β

• Α΄ «συμπληρωματικό του Α» : όταν

δεν πραγματοποιείται το Α .Το Α΄
λέγεται και αντίθετο του Α Α΄
Α

• Α - Β «διαφορά του Β από το Α»,

όταν πραγματοποιείται το Α αλλά
Α Β
όχι το Β
Ισχύει Α- Β =Α ∩ Β΄ Ω
A−Β

Ασυμβίβαστα Ενδεχόμενα

Δύο ενδεχόμενα Α και Β λέγονται

ασυμβίβαστα , όταν Α∩Β=∅.
Α Β

Ω
Κεφάλαιο 3ο Πιθανότητες 2

3.2 ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ

Εισαγωγή
Πιθανότητα ενός ενδεχομένου Α είναι ένας αριθμός που εκφράζει ένα μέτρο
της «προσδοκίας» με την οποία αναμένουμε να πραγματοποιηθεί το Α και
συμβολίζουμε με P(A).

Έννοια και Ιδιότητες Σχετικής Συχνότητες

κ
Σχετική συχνότητα fA του ενδεχομένου Α ονομάζεται ο λόγος ,όπου ν είναι
ν
ο αριθμός εκτελέσεων του πειράματος και κ ο αριθμός που δείχνει πόσες φορές
πραγματοποιήθηκε το ενδεχόμενο Α.

Έστω Ω={ω1 ,ω2 ,…,ωκ} ο δειγματικός χώρος ενός πειράματος και είναι ν
εκτελέσεις ενός πειράματος. Αν τα απλά ενδεχόμενα {ω1},{ω2},…,{ωλ}
πραγματοποιούνται κ1,κ2,…,κλ φορές αντίστοιχα τότε για τις σχετικές συχνότητες
κ1 κ κ
f1 = , f 2 = 2 ,…., f λ = λ ισχύει:
ν ν ν
1. 0 ≤ f λ ≤ 1 i=1,2,…,λ (αφού 0 ≤ κi ≤ ν)
κ + κ 2 + ... + κ λ ν
2. f 1 + f 2 +... + f λ = 1 = =1
ν ν

Στατιστική Ομαλότητα ή νόμος Μεγάλων Αριθμών

Οι σχετικές συχνότητες πραγματοποίησης των ενεχομένων ενός πειράματος

σταθεροποιούνται γύρω από κάποιους αριθμούς (όχι πάντοτε οι ίδιοι),καθώς ο
αριθμός των δοκιμών επαναλαμβάνεται απεριόριστα.

Κλασικός ορισμός Πιθανότητας

Πλήθος Ευνοϊκών Περιπτώσεων Ν(Α)

P(A)= =
Πλήθος Δυνατών Περιπτώσεων Ν(Ω)

Από τον προηγούμενο ορισμό προκύπτει:

1.P(Ω)=1
2.P(∅)=0
3. Για κάθε ενδεχόμενο Α ισχύει 0 ≤ P(A) ≤ 1 .
Κεφάλαιο 3ο Πιθανότητες 3

Αξιωματικός Ορισμός Πιθανότητας

Έστω Ω= {ω1 ,ω2 ,…,ων} ένας δειγματικός χώρος με πεπερασμένο πλήθος

στοιχείων. Σε κάθε απλό ενδεχόμενο {ωi} αντιστοιχίζουμε έναν πραγματικό
αριθμό , που τον συμβολίζουμε P(ωi), έτσι ώστε να ισχύουν :

ƒ 0 ≤ P(ωi) ≤ 1
ƒ P(ω1) +P(ω2)+…+ P(ων)=1

Τον αριθμό P(ωi) ονομάζουμε πιθανότητα του ενδεχομένου {ωi}.

Ως πιθανότητα P(A) ενός ενδεχομένου Α={α1,α2,…,ακ} ≠ ∅ ορίζουμε το

άθροισμα P(α1)+P(α2)+…+ P(ακ), ενώ ως πιθανότητα του αδύνατου
ενδεχομένου ∅ ορίζουμε τον αριθμό P(∅)=0.

Κανόνες Λογισμού των Πιθανοτήτων

1. Απλός προσθετικός νόμος.

Για οποιαδήποτε ασυμβίβαστα μεταξύ τους ενδεχόμενα Α και Β ισχύει:

P( A ∪ B ) = P ( A) + P ( B )

Απόδειξη

Επειδή Α, Β ασυμβίβαστα θα είναι: N ( A ∪ B) = N ( A) + N ( B) (1)

N ( A ∪ B) (1) N ( A) + N ( B) N ( A) N ( B)
Έτσι: P( A ∪ B) = = = + = P( A) + P( B)
N ( Ω) N ( Ω) N ( Ω) N ( Ω)

Α Β

Ω
Κεφάλαιο 3ο Πιθανότητες 4

2. Προσθετικός νόμος.
Για δυο ενδεχόμενα Α και Β ενός δ.χ. Ω ισχύει:

P ( A ∪ B ) = P ( A) + P ( B ) − P ( A ∩ B)
Απόδειξη

Για δύο ενδεχόμενα Α και Β έχουμε:

N ( A ∪ B ) = N ( A) + N ( B ) − N ( A ∩ B ) (1), Α Β
γιατί στο άθροισμα Ν(Α)+Ν(Β), το πλήθος
Ω
των στοιχείων του Α∩Β λαμβάνεται δύο
φορές. Άρα: A∪Β
N( A ∪ B) (1) N( A) + N(B) − N( A ∩ B)
P( A ∪ B) = = =
N(Ω) N(Ω)
N( A) N(B) N( A ∩ B)
+ − = P( A) + P(B) − P( A ∩ B)
N(Ω) N(Ω) N(Ω)

3. Για δύο συμπληρωματικά ενδεχόμενα Α και Β ισχύει:

P( A ') = 1 − P ( A)

Απόδειξη

Είναι Α∩Α΄=Ø, άρα τα ενδεχόμενα Α, Α΄

είναι ασυμβίβαστα, οπότε ισχύει: Α΄
P( A ∪ A ') = P( A) + P( A ') ⇒ Α

P(Ω) = P( A) + P( A ') ⇒
Ω
1 = P( A) + P( A ') ⇒ P( A ') = 1 − P( A)

4. Αν A ⊆ B τότε P(A) ≤ P(B) .

Απόδειξη
Β
Επειδή
A ⊆ B ⇒ N ( A) ≤ N ( B) ⇒ Α
N ( A) N ( B)
≤ ⇒ P( A) ≤ P( B)
N (Ω) N ( Ω) Ω
Κεφάλαιο 3ο Πιθανότητες 5

5. Για δύο ενδεχόμενα Α και Β ενός δ.χ. Ω ισχύει:

P(A-B)=P(A)-P(A ∩ B)

Απόδειξη

Τα ενδεχόμενα (Α-Β) και (Α∩Β) είναι ασυμβίβαστα γιατί (Α-Β)∩(Α∩Β)=Ø.

Άρα:

P[( A − B ) ∪ ( A ∩ B )] = P ( A − B ) + P ( A ∩ B ) ⇒
⇒ P ( A) = P ( A − B ) + P ( A ∩ B ) ⇒ P ( A − B ) = P ( A) − P ( A ∩ B )

Α Β

Ω
A−Β