UNIVERSITARIA

M A N U A I S
SUB Hamburg

A/480496

Estatuto xurídico
da lingua galega
Antonio Xavier Ferreira Fernández
Alba Nogueira López
Anxo Tato Plaza
Luís Villares Naveira

EDICIÓNSXERAIS DE GALICIA
 índice

jmiar 7

^PROXIMACIÓN AO MARCO XURÍDICO INTERNACIONAL

i CONSTITUCIONAL DO GALEGO 9
l. Introdución 11
As linguas no dereito intemacional 15
O plurilingüismo en Europa 17
Estados de réxime plurilingüe 17
Estados con linguas minoritarias 18
l. O galego no seo da UE: oficialidade lingüística na UE e liberdades
:omunitarias 21
O funcionamento da UE: competencias e poderes que condicionan
a actuación en materia lingüística 21
O status das linguas nas institucións da UE 22
A acción da UE con incidencia nos dereitos lingüísticos 24
As liberdades comunitarias e a súa repercusión nos dereitos
lingüísticos 24
Libre circulación de traballadores e protección das linguas
propias do Estado membro receptor 25
A etiquetaxe de produtos como obstáculo lingüístico á libre
circulación de mercadorías 27
A constitución europea e a incidencia da carta de dereitos
fundamentais no futuro das linguas na UE 28
As competencias autonómicas para promover o uso da lingua
naUE 29
3. 0 marco constitucional e estatutario 31
Os dereitos e deberes lingüísticos no ámbito xurídico-público 34
Remisión da configuración dos dereitos e deberes lingüísticos
á normativa autonómica 35
Excepcións ao deber de coñecer o castelán e áfalta de deber
de coñecer o galego que matizan a declaración do Tribunal
Constitucional 38
 Indice

Limiar 7

APROXIMACIÓN AO MARCO XURÍDICO INTERNACIONAL

E CONSTITUCIONAL DO GALEGO 9
1. Introdución 11
As linguas no dereito internacional 15
O plurilingüismo en Europa 17
Estados de réxime plurilingüe 17
Estados con linguas minoritarias 18
2. O galego no seo da UE: oficialidade lingüística na UE e liberdades
comunitarias 21
O funcionamento da UE: competencias e poderes que condicionan
a actuación en materia lingüística 21
O status das linguas nas institucións da UE 22
A acción da UE con incidencia nos dereitos lingüísticos 24
As liberdades comunitarias e a súa repercusión nos dereitos
lingüísticos 24
Libre circulación de trabaüadores e protección das linguas
propias do Estado membro receptor 25
A etiquetaxe de produtos como obstáculo lingüístico á libre
circulación de mercadorías 27
A constitución europea e a incidencia da carta de dereitos
fundamentais no futuro das linguas na UE , 28
As competencias autonómicas para promover o uso da lingua
naUE 29
3. O marco constitucional e estatutario 31
Os dereitos e deberes lingüísticos no ámbito xurídico-público 34
Remisión da configuración dos dereitos e deberes lingüísticos
á normativa autonómica 35
Excepcións ao deber de coñecer o castelán e áfalta de deber
de coñecer o galego que matizan a declaración do Tribunal
Constitucional 38
250 A. X. FERREIRA FDEZ. / ALBA NOGUEIRA / A. TATO PLAZA / Luís VILLARES

A progresividade no deber de coñecemento como límite temporal

á interpretación da Constitución 40
Os dereitos e deberes lingüísticos nas relacións inter-privatos 41
A posibilidade de intervir no ámbito privado deforma coactiva 42
O alcance das intervencións coactivas nas relacións privadas 45
O papel dos poderes públicos respecto da oficialidade do galego 47
A competencia da CAG en materia lingiiística 48
Os poderes públicos de Galicia 51
4. Breve análise da evolución da lexislación lingiiística de Galicia 55
5. Especial referencia ao estatuto xurídico do galego exterior 59
Situación legal do galego na CA de Castela e León 59
Situación legal do galego na CA de Asturias 61

O GALEGO NO ÁMBITO XURÍDICO PÚBLICO 63

1. O galego no eido parlamentario 65
O galego no Parlamento de Galicia 65
O galego no Valedor do Pobo 67
2. O galego no eido administrativo 69
O galego lingua ofícial das administracións públicas en Galicia 70
As administracións públicas territoriais que actúan no ámbito
territorial de Galicia 71
As administracións instrumentais que actúan no ámbito territorial
de Galicia 73
O uso normal do galego polas administracións públicas en Galicia 77
O uso do galego nas relacións internas e institucionais das
administracións públicas 79
O dereito ao uso do galego perante a Administración Pública e nos
procedementos administrativos 83
O uso do galego no eido militar 91
3. A normalización lingüística 93
A capacitación e formación do persoal ao servizo das administracións
públicas 94
As bases xurisprudenciais 94
O desenvolvemento normativo da esixencia do coñecemento do
galego para o acceso á función pública 98
Aformación do persoal en materia lingüística 104
A normalización lingüística no ensino primario e secundario 105
O deber de coñecemento da lingua dos estudantes 105
O réxime lingüístico do persoal docente 111
Asformas de control dos incumprimentos 112
A normalización lingüística no ensino universitario 114
 Estatuto xurídico da lingua galega 251

A autonomía universitaria e a lingua 114

Análise competencial: Lingua, profesorado e réxime das
administracións públicas 115
A situación nas universidades galegas 116
Os exemplos catalán e vasco 118
A promoción do galego 121
A toponimia e a sinalización 122
Os medios de comunicación 125
4. A protección do dereito ao uso do galego perante a Administración
pública 129
Os vicios das actuacións administrativas 129
Os medios de control 131
O control dos órganos constitucionais 131
O control xurisdicional 132
Os controis administrativos 132

O GALEGO NO ÁMBITO XUDICIARIO 135

1. A lingua perante os procesos xurisdicionais 137
Disposicións comúns a todo tipo de procesos 137
A Lei Orgánica do Poder Xudicial 138
A Lei de Axuizamento Civil 141
Especialidades no Proceso Civil 143
Especialidades no Proceso Penal 143
As garantías lingüísticas do detido oupreso 143
As garantías lingüísticas nos procedementos penais 145
Especialidades na execución penal 146
Especialidades do proceso contencioso-administrativo 148
Especialidades do proceso laboral 148
Especialidades do proceso militar 148
Mandato aos órganos Xudiciais Militares e á Fiscalía Xurídico
Militar 149
Dereitos lingüísticos das partes e outros intervinientes 149
Eficacia dos documentos e actuacións presentados en galego perante
a Xurisdición Militar en órganos con sede na Comunidade Autónoma
de Galicia 150
2. Tutela xurisdicional dos dereitos lingüísticos 153
A tutela xurisdicional na orde civil 153
Obxecto de protección na xurisdición civil 153
Canle procesual da protección civil 155
A tutela xurisdicional na orde penal 156
A protección dos dereitos lingüísticos na xurisdición penal 156
252 A. X. FERREIRA FDEZ. / ALBA NOGUEIRA / A. TATO PLAZA / Lufs VILLARES

Canles procesuais de pwtección dos dereitos lingüísticos na

orde penal 159
A tutela xurisdicional na orde contencioso-administrativa 159
Actividade administrativa impugnable 159
Canles procesuais da tutela contencioso-administrativa 160
A tutela xurisdicional na orde social 161
Protección normativa no eido laboral fronte ás discriminacións
por causa da lingua 161
Canles procesuais para a tutela da non discriminación laboral
por causa da lingua 163
3. As arbitraxes 165
Ámbito de aplicación 165
Especialidades normativas en materia lingüística 166

O GALEGO NO EIDO DO DEREITO PRIVADO 169

1. A lingua perante os rexistros públicos 171
A lingua perante o Rexistro Civil 171
Disposicións xerais sobre a lingua nos asentos rexistrais. Eficacia
xurídica dos docwnentos en galego e lingua dos asentos rexistrais....\l\
Réxime legal da imposición e cambio de nome e apelidos 173
Fontes normativas da regulación de nomes e apelidos 174
ONome 174
Os Apelidos 175
A orde dos apelidos 176
A regularización dos apelidos 176
Procedemento para o cambio de nome e apelidos e sistema
de recursos 178
Procedemento para o cambio do nome 178
Procedemento para o cambio dos apelidos 179
Recursos contra a denegación dos actos anteriores 180
Praxe e orientacións da DXRN nesta materia 180
Disposicións sobre nacionalidade 181
Disposicións sobre matrimonio 182
Outros documentos da persoa 183
A lingua perante o Rexistro da Propiedade 185
Disposicións xerais sobre lingua no Rexistro da Propiedade.
Eficacia xurídica dos documentos escritos en galego 185
Disposicións especiais sobre a lingua na actividade dos rexistros 186
2. A lingua nos instrumentos públicos 189
Disposicións xerais sobre as actividades notariais 189
Especialidades lingüísticas nos procedementos desenvolvidos
perante notario 192
 Estatuto xurídico da lingua galega 253

Especialidades lingüísticas no eido testamentario 192

Disposicións xerais sobre aforma dos testamentos 193
O testamento notarial aberto 194
O testamento ológrafo 194
3. A lingua nos documentos privados 197
Disposicións comúns a todos os negocios xurídicos en materia
"delingua 197
A autonomía privada nas relacións entre particulares 197
Aspectos xerais da documentación das obrigas e os contratos 198
O problema da lingua e os vicios do consentimento 199
Disposicións sobre lingua nos contratos en particular 202
Contratos de consumo 200
Contrato de seguro 202
A Lei de aproveitamento por turno de bens inmobles para
uso turístico 202
Contratación electrónica 203
Lei de Propiedade Intectual 203

O GALEGO NO ÁMBITO XÚRIDICO ECONÓMICO E MERCANTIL ..205

1. Introdución 207
2. O Estatuto xurídico da lingua galega perante os Rexistros Mercantís ..209
O estatuto xurídico da lingua galega perante o Rexistro Mercantil 209
Réxime lingüístico do Rexistro Mercantil no Regulamento do
Rexistro Mercantil 209
A xurisprudencia do Tribunal Constitucional sobre o réxime
lingüístico establecido no Regulamento do Rexistro Mercantil 210
Conclusións: o estatuto xurídico da lingua galega perante
o Rexistro Mercantil 211
O estatuto xurídico da lingua galega perante o Rexistro de
Cooperativas 213
O idioma dos asentos do Rexistro de Cooperativas 213
Idioma das certificacións 214
Réxime lingüístico da Oficina Española de Patentes e Marcas 215
O réxime lingüístico establecido pola Lei de Marcas de 1988 215
Xurisprudencia do Tribunal Constitucional sobre o réxime
lingüístico establecido pola Lei de Marcas de 1988 216
O réxime lingüístico establecido pola nova Lei de Marcas de 2001 ..216
Réxime lingüístico da Oficina de Harmonización do Mercado Interior ..217
O réxime lingüístico da Oficina de Harmonización do Mercado
Interior 217
A sentenza do Tribunal de Primeira Instancia da Comunidade
Europea de 12 de xullo de 2001 (asunto Kik) 218
254 A. X. FERREIRA FDEZ. / ALBA NOGUEIRA / A. TATO PLAZA / Lufs VILLARES

Consideracións finais sobre o réxime lingüístico da Oficina de

Harmonización do Mercado Interior 219
Réxime lingüístico da Oficina Europea de Patentes 220
3. O idioma da etiquetaxe dos produtos comercializados en Galicia 223
Normativa autonómica 223
Normativa estatal 223
A normativa estatal sobre idioma da etiquetaxe dos produtos 223
A normativa estatal sobre idioma da etiquetaxe dos produtos
e a orde constitucional española 225
A normativa estatal sobre idioma da etiquetaxe dos produtos
e o Dereito comunitario europeo 227
O idioma da etiquetaxe dos restantes produtos no Dereito
comunitario europeo 231
4. A utilización do idioma galego na publicidade 233
5. Consideracións fínais sobre o estatuto xurídico do galego no tráfico
mercantil 235
índice de abreviaturas 237
Bibliografía 239
Anexo de xurisprudencia 243
Anexo de lexislación 245