c Ê

 




 



















 





 

!
c"#$
%



c

&
'


()

*+



#

,-
-"
.
'




#/
01

,2342
5

6
"7

8

49
"#:

;"
<
$
="

$

%

$
="
>
 
4
?@A

= A
 
  

 

= ã

 
 


Trongng !"ng# gia$% &#a'iên an(n)năng
rình*%!i *oo


ho*& !$ c&  i+ i
,ngc#h n#irõh n 
h#ah cnà%-

Th t ra, đó ch là nh ng bu i seminar v cách vi t và công b m t bài báo khoa h c trên các

t p san y h c qu c t , và cách trình bày m t nghiên c u khoa h c trong các di n đàn khoa h c
qu c t . Nh ng ch đ này n m trong m t lo t bài tôi đã vi t t trên ch c năm qua, và nay
có d p trình bày tr c các đ ng nghi p trong n c. Trong bài nói chuy n v cách vi t bài báo
khoa h c, tôi nói v qui trình v n hành c a m t t p san khoa h c, đ ng sau quy t đ nh đăng
hay không m t công trình nghiên c u, cách c u trúc m t bài báo khoa h c và trình bày d li u
nh bi u đ và s li u sao cho thuy t ph c, logic, và sau cùng là cách vi t c—ng nh dùng ch
cho chính xác và hay. Trong bài nói chuy n v cách trình bày m t nghiên c u khoa h c, tôi nói v
nh ng nguyên t c c b n trong vi c chuy n giao thông tin khoa h c đ n ng i nghe m t
cách h u hi u, nh ng nguyên t c v vi c ch n màu s c sao cho thích h p v i t ng lo i di n
đàn, cách ch n ch và thi t k bi u đ c—ng nh b ng s li u sao cho g n nh nh ng nói
lên đ c thông đi p mình mu n chuy n giao đ n ng i nghe. Nói tóm l i tôi ch nói v
nh ng kĩ năng c b n c a m t nhà khoa h c. Vì có c duyên ph c v trong ban biên t p c a
nhi u t p san khoa h c trên th gi i, nên tôi hi u đ c cách v n hành và làm vi c c a các
t p san này, vì th tôi có th trình bày nh ng v n đ mà ng in c ngoài h không th chia
s v i các đ ng nghi p trong n c.

] ng&a 

 % ( nh
(ăng *ài
*o*aog m
nh nggì-

‘hi b n th o bài
báo khoa h c
đ c n p cho
m t t p san,
t ng biên t p
(editor-in-chief)
đ c qua ph n
tóm l c
(abstract), và d a
vào chuyên ngành
c a bài báo, s
giao cho m t phó
biên t p
(associate editor)
ph trách, và
ng i này chính
là ng i có
th m quy n
quy t đ nh Ơs
ph nơ c a bài '
 


báo. Thông
th ng, phó biên t p đ c qua bài báo, r i quy t đ nh xem có x ng đáng đ g i đi ph n bi n
(peer review). N u bài báo có ti m năng và x ng đáng, phó biên t p s ch n 2 - 3 chuyên gia
ph n bi n (ph n l n nh ng chuyên gia này n m trong ban biên t p c a t p san). Sau 4 tu n
(th i gian trung bình), các chuyên gia này g i báo cáo ph n bi n cho phó biên t p. N u có m t
chuyên gia bình duy t đ ngh t ch i bài báo thì thông th ng phó biên t p s g i th cho
tác gi bi t r ng t p san t ch i công b bài báo.

N u t t c chuyên gia ph n bi n không t ch i và yêu c u s a đ i, thì phó biên t p s

chuy n các ph n bi n này cho tác gi đ ch nh s a (k c làm thêm thí nghi m, thêm phân
tíchƦ). Sau khi ch nh s a, tác gi g i l i b n th o m i (và kèm theo nh ng tr l i cho các câu
h i mà chuyên gia ph n bi n nêu) cho phó biên t p. N u phó biên t p th y tác gi tr l i đ y
đ , thì s quy t đ nh đăng hay không đăng. N u phó biên t p th y tác gi ch a tr l i đ y
đ , thì t t c h s s chuy n cho các chuyên gia ph n bi n m t l n n a, và chu trình bình
duy t l i b t đ u. Thông th ng, m t bài báo ph i qua 2 - 3 l n ph n bi n, nh ng c—ng có
tr ng h p mà tác gi ph i kinh qua 6 l n ph n bi n. M t khi bài báo đã đ c ch p nh n
hay không ch p nh n cho công b , phó biên t p s thông báo quy t đ nh c a mình cho t ng
biên t p bi t. Tính trung bình, th i gian t lúc n p bài đ n khi quy t đ nh cho công b t n
kho ng 6 tháng. C nhiên, trong các tr ng h p bài báo đ c đánh giá là không x ng đáng ngay
thì lúc ban đ u thì th i gian đi đ n quy t đ nh ch trong vòng 1 tu n.

+h  %nhàhoah cngoàih năngch %ênm"nc nh ic#nh ngi nh cà)

năngnàohc-

B n đang nói đ n kĩ năng m m ph i không? Theo tôi thì có 2 kĩ năng m m mà các nhà khoa h c
Vi t Nam c n ph i c i ti n và h c h i, đó là: ‘ĩ năng thông tin và ngo i giao. ‘ĩ năng thông tin
đây là kh năng truy n đ t thông tin khoa h c đ n đ ng nghi p trong và ngoài n c qua
vi t và nói chuy n. Vi t trên các t p san khoa h c qu c t đòi h i nh ng kĩ năng v ti ng Anh
(vì ph n l n t p san khoa h c ngày nay s d ng ti ng Anh) và cách bi n lu n, mà các đ ng
nghi p trong n c đ u r t y u. Ði u này thì có th hi u đ c vì ti ng Anh không ph i là
ti ng m đ và theo kinh nghi m c a tôi, ngay c nh ng ng i đã t ng đi du h c các
n c nói ti ng Anh c—ng ch a th vi t hoàn ch nh m t bài báo khoa h c vì làm đ c vi c
này đòi h i m t th i gian Ơc sátơ khá lâu m i tr thành chuyên nghi p đ c. Ngay c nh ng
nghiên c u sinh mà ti ng Anh là ti ng m đ c—ng khó có th vi t m t bài báo khoa h c m t
cách ch n chu.

Nói chuy n trong các h i ngh khoa h c đòi h i nh ng kĩ năng ch ng nh ng v ngôn ng mà

còn ngh thu t. Tôi đã th y nhi u đ ng nghi p trong n c nói chuy n trong các h i ngh
khoa h c qu c t , và h ph m ph i nh ng l i l m h t s c c b n nh ch n màu s c
không thích h p, ch n font ch sai, s d ng quá nhi u ho t hình màu mè, di n gi i không
thông và logic, cách nói quá đ n đi u, không bi t cách tr l i ng i ch t v n,Ʀ Có ng i
nh m l n gi a tr l i ch t v n và lên l p, nên bi n bài nói chuy n thành m t bu i trao đ i
khôi hài và không chuyên nghi p.

C ng đ ng khoa h c, c—ng nh xã h i, là m t t p th v i nh ng quan h đa chi u. Nhà khoa

h c ph i ph thu c l n nhau đ t n t i và phát tri n. Trong m i quan h đa chi u nh th ,
kĩ năng ngo i giao r t quan tr ng trong vi c qu ng bá công trình nghiên c u c a mình.

Có nhi u nhà khoa h c trong n c nghĩ r ng h công b k t qu nghiên c u và th là xong.

Nh ng khoa h c ngày nay c nh tranh ác li t, c nh tranh đ đ c ghi nh n. Trong b t c lĩnh
v c nghiên c u nào c—ng có nhi u ng i cùng làm, và vi c t ng tác v i đ ng nghi p đ
qu ng bá nghiên c u c a mình là m t kĩ năng r t c n thi t đ thành đ t trong khoa h c ngày
nay. Tôi th y đây c—ng là m t đi m y u nh t c a nhi u đ ng nghi p trong n c vì h h u
nh ch ng có ý ni m gì v lobby trong khoa h c.

óo**%ronghoah c'àm hini mcònhm im ( i igi ihoah c.i 

+am
,ngc#h n#irõh n-

Nói ra ý này tôi c—ng nghĩ làm nhi u đ ng n ghi p ng c nhiên, vì ít ai nghĩ r ng trong ho t đ ng
khoa h c mà c—ng có lobby và v n đ ng. Chúng ta có câu "h u x t nhiên h ng", v i hàm ý
nói n u công trình nghiên c u c a mình t t thì đ ng nghi p s trích d n và ghi nh n. Nh ng
r t ti c là ngày nay lí t ng đó khó t n t i trong th c t khoa h c. Trong khoa h c, luôn có
nhi u nhóm cùng làm nghiên c u v m t đ tài, nh ng t i sao có nh ng nhà khoa h c hay công
trình khoa h c đ c ghi nh n và n i ti ng h n các đ ng nghi p và công trình khác. Ngoài lí do
v ch t l ng và ý nghĩa c a nghiên c u, tôi nghi m ra m t ph n c a câu tr l i là kĩ năng
ngo i giao c a nhà khoa h c. Do đó, khi nói lobby đây, tôi mu n nói đ n nh ng kĩ năng làm cho
công trình nghiên c u c a mình đ c ghi nh n, đ c đ c p và trích d n, và qua đó gây nh
h ng trong chuyên ngành.

Mu n cho công trình c a mình đ c nhi u ng i bi t đ n thì nhà khoa h c ph i bi t cách

Ơchào hàngơ ý t ng và công trình c a mình trong các di n đàn khoa h c, ph i bi t t n d ng
t t c c h i (k c tranh th các t p san) đ qu ng bá nghiên c u c a mình đ n c ng
đ ng khoa h c. Nh ng bài báo t ng quan (review), bình lu n (commentary), ch ng sáchƦ là
nh ng c h i lí t ng đ gi i thi u nh ng công trình nghiên c u c a mình đ n đ ng nghi p
qu c t .

Nh ng đ đ c m i vi t nh ng t ng quan hay bình lu n thì cá nhân nhà khoa h c ph i có

m t v th uy tín trong môi tr ng khoa h c và đ t o ra m t v th đó, ngoài thành tích
khoa h c ra, c n ph i có kĩ năng ngo i giao. Nói cách khác, nhà khoa h c ph i bi t và tranh th
 ng h c a các nhà khoa h c đàn anh, các nhóm nghiên c u có ti ng trên th gi i đ đ c
n m trong quĩ đ o c a nh ng ng i Ơeliteơ (tinh tú, xu t s c - B n tin ÐHQGHN).

,ng(nhgi)năngc accnhàhoah c.i +amnh h nào-

Theo tôi thì câu tr l i là: Ch a. Các đ i h c n c ta ch a chu n b t t cho nghiên c u sinh
v các kĩ năng thông tin. Tôi đã d r t nhi u h i ngh , h i th o, khoa h c trong n c và có
th nói r ng h u h t các nghiên c u sinh, th m chí c các giáo s , ch a có kinh nghi m trình
bày m t nghiên c u khoa h c cho m ch l c, ch a am hi u nh ng qui c trong vi c so n
th o powerpoint và nh t là ch a nói ti ng Anh thông th o. Nh tôi nói ti ng Anh thì có th thông
c mđ c vì nó không ph i là ti ng m đ , nh ng m t nhà khoa h c c p giáo s mà trình
bày m t nghiên c u quá s sài, quá c u th , và b t ch p qui c khoa h c thì khó mà ch p
nh n đ c. Trong th c t , tôi đã th y (và báo chí c—ng có l n ph n nh) v các nhà khoa h c
hàng đ u n c ta khi nói chuy n trong h i ngh qu c t làm cho ch t a c l c đ u. Do đó,
tôi nghĩ nh ng kĩ năng c b n nh kĩ năng thông tin c n ph i đ c đ a vào ch ng trình h c
b t bu c (compulsory subject) cho sinh viên đ i h c. Trong khi ch a có nh ng ch ng trình
gi ng d y nh th , tôi nghĩ chúng ta có th t ch c nhi u khóa h c theo d ng workshop cho
các đ ng nghi p trong n c đ chúng ta nhanh chóng làm quen v i Ơlu t ch iơ khoa h c
ngoài.

Th còn ] ih c+/01o h2a'/&n i"ng(ang'àmi c!ng ia ch c* i

$ ngnh ng)năngnà%choccnhàhoah cnh h nào-

Ð i h c New South Wales và Vi n Garvan, chúng tôi có nh ng khóa h c ch chuyên d y v

cách vi t m t bài báo khoa h c hay đ n xin tài tr , cách vi t m t đ n xin h c b ng, cách trình
bày m t nghiên c u khoa h c cho nghiên c u sinh. Tôi c—ng t ng tham gia gi ng d y và so n tài
li u v cách vi t m t bài báo khoa h c, nên qua đó c —ng có th chia s v i các đ ng nghi p
trong n c. Nh v y, mu n ti p c n trình đ qu c t , các nhà khoa h c và các nhà qu n lý
đ ih c c n ph i quan tâm đ c bi t đ n kĩ năng m m.

Th/o"ng!cc( ih c.i +amc nh i'àmh nào( ccnhàhoah cc#h h c

ho c h c( nângcaonh ng)năngnà%-

ng bà ta có câu ƠKhông th y đ mày làm nênơ. Nói đ n Ơkĩ năngơ là nói đ n th c hành, và th c
hành thì khó mà t h c đ c. Nh ng bài gi ng, k c bài gi ng v cách vi t bài báo khoa
h c, tràn ng p trên internet, nh ng không ph i có nh ng bài gi ng đó là có th vi t m t bài
báo khoa h c đ c. B t c kĩ năng nào c—ng c n ph i h c và ti p c n v i nh ng ng i có
kinh nghi m.

Qua làm vi c th c t v i các b n trong n c, tôi th y cái khó khăn l n nh t là các đ i h c

Vi t Nam chúng ta thi u nh ng ng i có kinh nghi m v các kĩ năng m m này, đ n gi n vì
nhi u giáo s và nhà khoa h c n c ta ch a t ng công b các nghiên c u khoa h c trên các
t p san qu c t . Tuy ngày nay các đ i h c n c ta c —ng có m t s nhà khoa h c đ c đào
t ot n c ngoài, nh ng kh năng đ c l p mà h có th công b m t công trình nghiên
c u trên các t p san qu c t v n còn r t h n ch . Do đó, ch có m t cách h u hi u nh t là
m i các chuyên gia n c ngoài v tr c ti p giúp trang b các kĩ năng m m này cho các nhà khoa
h c trong n c.

M t kinh nghi m mà tôi th y c n h c t các n c láng gi ng nh Thái Lan và Nh t là m t

s đ i h c l n t i các n c này, ng i ta có h n m t hay hai ng i ngo i qu c nói ti ng
Anh chuyên làm ngh biên t p khoa h c (scientific editor) cho tr ng. ‘hi nhà khoa h c so n
xong m t b n th o, h tr c ti p làm vi c v i các chuyên gia này đ hoàn ch nh b n th o
tr c khi g i đi n p cho m t t p san khoa h c. Tôi th y đây c—ng là m t mô hình th c t có
th giúp nâng cao s có m t c a khoa h c Vi t Nam trên tr ng qu c t . C ng đ ng khoa
h c, c—ng nh xã h i, là m t t p th v i nh ng quan h đa chi u. Nhà khoa h c ph i ph
thu c l n nhau đ t n t i và phát tri n. Trong m i quan h đa chi u nh th , kĩ năng ngo i
giao r t quan tr ng trong vi c qu ng bá công trình nghiên c u c a mình.

§& %3(( **  

1. Nên c͙ g̷ng đ̿t t͹a đ͉ vͣi m͡t thông đi͏p mͣi. Làm đưͫc như th͇ r̭t d͍ gây s͹ chú ý cͯa ngưͥi đ͕c. Ví dͭ: ³A
novel relationship between osteocalcin and diabetes mellitus´, ͧ đây chͷ novel có tác dͭng gͫi ra m͡t cái mͣi và
làm cho ngưͥi đ͕c th̭y thích thú.

'. Không nên vi t t a đ theo ki u phát bi u (statement). Khoa h c không có gì là b t bi n và

Ơs th tơ hôm nay có th sai trong t ng lai. Do đó nh ng t a đ nh ƠSmoking causes cancerơ
nó ch ng nh ng cho th y s u trĩ hay ngây th trong khoa h c c a tác gi mà còn làm cho
ng i đ c c m th y r t khó ch u.

3. Không bao gi s d ng vi t t t trong t a đ bài báo. M i công trình nghiên c u th ng

t p trung vào m t v n đ chuyên sâu nào đó, và n u chúng ta s d ng vi t t t thì ch nh ng
ng i trong ngành m i hi u, còn ng i ngoài ngành không hi u và đó là m t thi t thòi cho
nghiên c u c a mình.

4. Không nên vi t t a đ theo ki u ngh ch lí. Nh ng t a đ ngh ch lí là ƠY u A nh h ng

x u đ n X, nh ng tác đ ng t t đ n Yơ. Nh ng t a đ ki u này có th làm cho ng iđ c
khó ch u, và có khi làm l n l n v n đ c a nghiên c u.

5. T a đ không nên quá dài hay nhi u ch . T a đ có nhi u ch làm khó đ c và làm cho
ng i đ cƦ d quên. Thông th ng, tác gi nên c g ng đ t t a đ d i ' ch . Có
nhi u bài báo mà t a đ có khi ch m t ch !

§& %345*% 0/4 *   

1. Nên dùng font chͷ không có chân và Sans Serif như Arial hay Tahoma đ͋ khán gi̫ d͍ đ͕c. Nhͷng font chͷ có
chân như Times New Roman hay Courier làm cho khán gi̫ t͙n nhi͉u thͥi gian hơn đ͋ theo dõi.

'. Nên dùng c ch t 18 tr lên, vì ch nh h n làm cho ng i có tu i khó đ c, còn ch quá

l n thì t n nhi u không gian.

3. Tránh vi t toàn b b ng ch in hoa vì r t khó đ c, và gây nt ng là di n gi đang la hét!

4. Nên ch n ch t i trên n n sáng cho gi ng d y hay nói chuy n trong gi ng đ ng nh .

5. Nên ch n ch sáng trên n n t i cho các báo cáo khoa h c và trong các gi ng đ ng r ng.
Tránh ch màu xanh lá cây trên n n màu đ vì d gây "ng đ c màu" cho ng i theo dõi.

6. Không nên cho âm thanh ch y theo ch . Không nên s d ng ho t hình quá nhi u, vì nó gây n
t ng di n gi i làƦ tr con.

7. Không nên nh i nhét quá nhi u thông tin và hình nh trong m t slide, vì nó làm gi ms chú ý
O gây l n l n cho di n gi .

8. Không nên đ c slide! Ð c slide gây nt ng Ơtr b
 O l  cho ng
nghe không có h ng

thú theo dõ
.

§&% '  /

‘͇t qu̫ nghiên cͱu trên 159 khán gi̫ v͉ nhͷng y͇u t͙ làm cho
ngưͥi nghe c̫m th̭y chán và sao lãng v̭n đ͉.

1. Di n gi đ c slide (60%)

2. Ch quá nh (51%)

3. Câu dài và không có g ch đ u dòng (48%)

4. Ch n màu khó đ c (37%)

5. Ch ch y lòng vòng, ho t c nh nhi u (25%)

6. Dùng âm thanh đ m vào ch (22%)

7. Bi u đ , hình minh ho quá ph c t p (22%)

BC
2%
?D
A
E01

,234
2

7
<

FGH/
FIIJ