PUNIM

LËNDA:JURIDIKSIONI DHE PUNËT E BRENDSHME

TEMA:BASHKIMI EUROPIAN

KANDIDATI:VALON FAIKU

MENTORI:PROF.DR.LISEN BASHKURTI

05.02.2010

1
 PЁRËMBAJTJA

1.HYRJA…………………………………………………………1

2.BASHKIMI EVROPJAN……………………………………...2

3.KOMPLEKSI TEMATIK I BASHKIMIT EVROPJAN……...3

4VËSHTIRËSIT GJATË SHTJELLIMI TE MATERJES BE...4

5.QËLLIMET DHE IDEJA KRYESORE………………………5

6.ORGANIZIMI INSTUCIONAL I BES……………………….6

7.KËSHILLI I BASHKIMIT EVROPJAN……………………..7

8.KOMISIONI EVROPJAN…………………………………….8

9.PARLAMETI EVROPJAN…………………………………...9

10.GJYKATA EVROPJANE…………………………………...10

11.KËSHILLI EVROPJAN………………………………….....11

12.VENDET E PARLAMETI SIPAS MARRVESHTJES….....12

13.ZËGJERIMI I BASHKIMIT EVROPJAN…………………13

14.PËRFUNDIMI………………………………………………14

15.LITERATURA………………………………………………15

16.PËRMBATJA……………………………………………….16

2
 HYRJE
Megjithë problemet e shumta ekonomike dhe demografike Bashkimi Evropian është një
forcë e madhe thotë autori i një libri të ri mbi të ardhmen e BE-së. Në një diskutim kohët
e fundit në Qendrën Woodrow Wilson këtu në Washington disa ekspertë ranë dakort se
Bashkimi Evropian mund të ngrihet në statusin e superfuqisë, por më parë duhet të
liberalizojë ekonomitë e saj, të reformojë tregun e punës dhe të integrojë më mirë pakicat
etnike në rritje. Grupi i ekspertëve bëri thirrje që Shtetet e Bashkuara ta trajtojnë Evropën
e bashkuara si një nga aleatët kryesorë.Në librin e tij "Superfuqia e Ardhëshme? Evropa
dhe Sfidat që i shtohen Shteteve të Bashkuara", Rockwell Schnabel, ish ambasadori
amerikan në BE, parashikon ardhjen e kohës evropiane. Gjatë një diskutimi në qendrën
Woodrow Wilson në Washington ai theksoi gjithashtu se një Evropë e fortë dhe e sigurtë
është në interesin e Shteteve të Bashkuara: "Është shumë e rëndësishme për ne të
kuptojmë se Evropa është një partnere me të cilën duhet të punojmë dhe të kemi
marrëdhënie të mira", tha zoti Schnabel.Me një popullësi 500 milionëshe, 12 trilion
dollarë prodhim të përgjithshëm bruto, 25 vota në OKB, 2 vende në agjencinë bërthamore
dhe me buxhetin më të madh në botë për ndihma të huaja, Bashkimi Evropian është duke
i diktuar rregullat korporatave amerikane, thotë Stuart Eizenstat, ish zëvendësserkretari i
Thesarit dhe ambasadori amerikan në Bashkimin Evropian. Ai solli si shembull
marrëveshjen e Kiotos mbi ngrohjen globale të cilën administrata Bush refuzoi ta
ratifikonte. "Kompanitë amerikane gjithnjë e më shumë po zbatojnë regullat e Kiotos,
megjithëse Shtetet e Bashkuara nuk janë pjesë e marrëveshjes. Një numër gjithë e më i
madh i degëve evropiane të kompanive amerikane duhet të zbatojnë marrëveshje pasi
evropianët e kanë nënshkruar atë". Por përpara 25 vendeve anëtare të Bashkimit ka sfida
që duhen zgjidhur në se duan ta shohin veten si një fuqi ekonomike botërore në të
ardhmen. Një krizë e thellë ekonomike në disa pjesë të kontinentit të vjetër po kërcënon
standartet e jetetës së njerëzve të saj. Rockwell Schnabel, autori i librit i cili është
gjithashtu një bankier i suksesshëm kalifornez, beson se reformat e punës, shkurtimi i
taksave dhe liberalizimi i tregut mund ta përmirësojnë dukshëm të ardhmen ekonomike të
vendeve evropiane. Ai lavdëron përshembull transformimin e ekonomisë irlandeze
përmes reformave radikale pro-biznesit. Ekspertët në të dyja anët e Atlantikut kanë
paralajmëruar rreth pakësimit të ndjeshëm të popullësisë si një nga sfidat më të mëdha si
për ekonominë evropiane ashtu edhe për identitetin e saj kulturor. Popullësia e plakur dhe
në zhdukje evropiane, thonë shumë ekspertë, do të varet tek ardhja e imigrantëve shumica
myslimanë nga jashtë Evropës. Kritikët argumentojnë se duke i trajtuar ata si punëtorë të
përkohshëm qeveritë evropiane kanë neglizhuar ti integrojnë ata në shoqëri. Martin
Walker, gazetar britanik këtu në Amerikë thotë se myslimanët e varfër dhe të izoluar nga
shoqëria, nuk e shohin veten si evropianë dhe kanë krijuar shoqëritë e veta paralele
brenda një numri vendesh evropiano-perendimore: "Mësimi më i rëndësishëm që duhet të
marrin evropianët dhe Shtetet e Bashkuara është se suksesi nuk vjen nga ekonomia e
gjallë apo nga tregu energjik i punës por nga mundësia që të jep Amerika të asimilohesh.
Mundësia për të patur një sens më të gjerë identiteti që përfshin italiano-amerikanët,
gjermano-amerikanët, arabo-amerikanët e me rradhë. Aftësia që ta treguar dhe
demonstruar Amerika si një e vetme, e përbërë nga shumë është ajo për të cilën kemi
shumë nevojë ne evropianët".

3
 Bashkimi Evropian

Bashkimi Evropian
1. Kompleksi tematik Bashkimi Evropian

Një ndër objektivat parësore të Ddalos-it është kontribuimi drejt

bashkimit të Evropës. Çfarë nënkupton kjo? Në radhë të parë kjo do të
thotë se ne i përkrahim përpjekjet për bashkimin e tërë kontinentit
evropian. Situatën e krijuar pas ndryshimeve epokale të vitit 1989, ne e
shohim si rast historik. Kjo do të thotë se qëllimi ynë është realizimi i një
Evrope evropiane, d.m.th. i një Evrope që e ruan dhe e zhvillon identitetin e
saj evropian. Ky identitet shprehet në larminë kulturore, por edhe në
kulturën evropiane, pjesë të pandashme të së cilës janë demokracia dhe të
drejtat e njeriut, si vlera qendrore evropiane. Të dyja këtyre aspekteve u
kemi kushtuar komplekse të veçanta dhe të zgjeruara tematike në serverin
tonë edukues. Kompleksi tematik për Bashkimin Evropian trajton
institucionet, të cilat i kanë vënë vetes detyrën e "realizimit të një bashkimi
gjithnjë e më të ngushtë të popujve të Evropës". Para së gjithash do të
trajtohen këto pika:

Si u zhvilla Bashkimi Evropian (BE)?

Si funksionon ai? Cilët faktorë ndikojnë në zhvillmin e
tij?
Si duket organizimi institucional i tij? Kush vendos në
BE?
Cilat janë sfidat aktuale, para të cilave ndodhet BE-ja?
Cilat janë zhvillimet aktuale në bisedimet rreth zgjerimit
të BE-së?

njohuritë mbi BE-në kanë ngecur shumë prapa rëndësisë dhe domethënies së tyre
praktike për pothuajse të gjitha fushat e jetës në kontinentin e Evropës.

4
 Bashkimi Evropian

Vetëm një kuptim i mirëfilltë i këtij organizimi të komplikuar lejon formimin

e një mendimi të bazuar, jasht paragjykimeve dhe legjendave.Në kuadrin e
këtij kursi të parë bazë të kompleksit tematik mbi Bashkimin Evropian (BE)
do të marrim pak kohë për të diskutuar rreth lëndës që do të trajtojmë, pra
sistemin politik të BE-së. Për çfarë Sfondin e këtyre materialeve të
zgjeruara online mbi BE-në e përbën fakti se arsyesh merremi me BE-në,
çfarë e bën atë aq interesante dhe të rëndësishme për ne? Çfarë duhet
pasur parasysh gjatë trajtimit të kësaj tematike të veçantë, e cila nuk mund
të radhitet as në disiplinën shkencore të krahasimit të sistemeve politike e
as në atë të marrëdhënieve ndërkombëtare, për arsye se ajo përmban në
vetvete njëkohësisht tipare të sistemit politik kombëtar dhe të politikës
ndërkombëtare.

Një ndër tiparet që e bëjnë BE-në interesante është padyshim domethënia e

saj e madhe praktike; fakti që ajo ndikon gjithnjë e më tepër jo vetëm fushën
politike dhe atë ekonomike, por edhe përditshmërinë e të paktën atyre shteteve
që janë anëtare të saj. Shembull për këtë ndikim është futja e monedhës Euro
si mjet pagese më 1.1.2002! Ndërkohë, kuptimi i sistemit politik i një vendi
anëtar nuk mund të mendohet më pa njohuri rreth BE-së. Vendimet e
ndryshme tanimë gjithnjë e më shpesh merren në Bruksel, jo si më parë vetëm
në kryeqytetet e shteteve anëtare.
BE-ja është aktor i rëndësishëm në politikën ndërkombëtare, p.sh. në
bisedimet e GATT-it.
Respekt të madh BE-ja meriton edhe si eksperiment i suksesshëm i zgjidhjes
paqësore të konflikteve, një aspekt ky që është lënë pas dore sidomos nga
brezi i ri. Këtu duhet theksuar se shtetet, të cilat sot bashkëpunojnë në mënyrë
jashtëzakonisht intensive, kanë formuar institucione të përbashkëta dhe kanë
futur njësinë e përbashkët monetare, 60 vjet më parë ishin kundërshtarë të
mëdhenj luftarakë! Kjo do të thotë se trajtimi i këtij procesi nga lufta në
bashkëpunim mund të na shpjegojë kushtet paraprake për arritjen e

5
 bashkëpunimit paqësor.

Me rëndësi të theksohet është gjithashtu fakti se BE-ja përbën një materie

tepër interesante për shkencat politike.

Ajo radhitet në pozitën afër disiplinave studimi i sistemeve dhe politika

ndërkombëtare dhe bën të qartë se kufijtë mes këtyre dy disiplinave kanë
filluar të shkrihen.
Ndryshimet e shpejta të kuadrit kushtetues dhe të numrit të anëtarëve lidhen
me një numër të konsiderueshëm pyetjesh interesante, si p.sh.: nga çfarë janë
shkaktuar këto ndryshime?; në ç'drejtim çojnë ato?; si mund të përmblidhen
këto procese në mënyrë analizuese dhe konceptuale?

2. Vështirësitë gjatë shtjellimit të materies BE

Të shohim në vijim se çfarë vështirësish dalin gjatë trajtimit të temës BE.

Çfarë e bën diskutimin rreth saj aq të vështirë? Më lejoni të paraqes me
ndihmën e tri diagrameve disa nga pikat e rëndësishme.

6
 Bashkimi Evropian

Siç shihet në diagramin e parë, këtu kemi të bëjmë me institucione

krejtësisht të reja, të panjohura më parë në shtetin kombëtar dhe në
politikën ndërkombëtare, të cilat në një mënyrë bashkëpunojnë me njëra-
tjetrën, bashkëpunim ky gjithashtu i panjohur më parë. Institucionet në fjalë
u nënshtrohen ndryshimeve të pandërprera. Madje edhe vetë krijimi i një
përshtypjeje të parë në këtë drejtim kërkon një angazhim shumë të madh.

Tjetra: diagrami në vijim bën të qartë se në BE nuk bëhet fjalë vetëm për
disa institucione të reja dhe të panjohura më parë për shtetin kombëtar, por
për një sistem tri nivelesh:

7
 Bashkimi Evropian

Niveli mbikombëtar me organe të reja;

Niveli i shteteve anëtare, në të cilin aktorë të rëndësishëm nuk janë vetëm
qeveritë, por edhe aktorët e tjerë si parlamenteti, shoqatat, partitë politike
Niveli i rajoneve.

Të gjitha këto elemente së bashku përbëjnë BE-në dhe përcaktojnë

politikën dhe rrjedhën e zhvillimit të saj. Të kujtojmë në këtë kontekst
diskutimet parlamentare mbi politikën evropiane, të cilat në vende si
Britania e Madhe apo Danimarka luajnë rol qendror. Apo politikën rajonale

Bashkimi Evropian

8
dhe pjesërisht edhe atë agrare, të cilat pa ndikimin e përbashkët të njësive
rajonale nuk do të mund të realizoheshin.1

Dhe, siç tregon diagrami në vazhdim, me këtë nuk është thënë gjithçka që
duhet thënë për BE-në. Sistemi i komplikuar mazhoritar, të cilin sapo e
trajtuam luan rol të ndryshëm në të tri fushat apo shtyllat.

Shtylla më e rëndësishme dhe më e zgjeruar është Bashkimi Evropian,

kompetencat e të cilit u zgjeruan me Marrëveshjen e Mastrihtit, atë të
Amsterdamit dhe së fundi me Marrëveshjen e Nicës. Një zhvillim ky tepër i
rëndësishëm, të cilin do ta trajtojmë më vonë në mënyrë të zgjeruar. Shtylla
e dytë, Politika e Përbashkët e Jashtme dhe ajo e Sigurisë (PPJS), është që
nga fillimi i viteve 70 bashkëpunimi ndërshtetëror në fushën e politikës së
jashtme, jashtë kufijve të BE-së, bazuar në një marrëveshje — kryesisht
ndërqeveritare dhe jashtë Marrëveshjes për BE-në.

Bashkimi Evropian
1
Bashkimi evropian,Jovan Kuhra,1995,New York

9
Shtyllën e tretë e përbën bashkëpunimi, i miratuar gjithashtu jashtë
marrëveshjes për BE-në, i vendeve anëtare të BE-së në fushën juridike dhe
në atë të politikës së brendshme. Këto pjesë të ndryshme të organizimit të
BE-së lidhen të paktën pjesërisht përmes institucioneve të përbashkëta
(Këshilli, Komisioni, Parlamenti Evropian, Gjykata Evropiane) dhe përmes
një katalogu të gjerë objektivash. Megjithatë, mënyra e vendim-marrjes dhe
pesha e institucioneve pjesëmarrëse dhe e aktorëve përkatës, ndryshon
tërësisht.2 Pas kësaj përmbledhjeje të shkurtër dhe me shpresë jo aq të
komplikuar të vështirësive gjatë angazhimit me BE-në, shtrohet pyetja:
çfarë sjell një angazhim i tillë kaq intensiv dhe çfarë rezultatesh mund të
presim? Një aspekt qendror është njohja me politikën në dimensionet e saj
institucionale, proceduale dhe përmbajtësore, ashtu siç paraqitet ajo
gjithnjë e më shpesh në ditët e sotme, pra pa ndarje të qartë mes politikës
"së brendshme" dhe asaj "të jashtme" dhe që karakterizohet nga një
gërshetim i ngushtë i fushave të ndryshme dhe në një masë të
konsiderueshme kompleksiteti. Me këtë rast ju njiheni me fenomenin e ri të
"qeverisjes jashtë kufijve të shtetit kombëtar", fenomen ky ende i
komplikuar për shkencat politike. I komplikuar për arsye se me të vihet në
pikëpyetje ndarja tradicionale mes disiplinës së studimit të sistemeve
politike dhe asaj të marëdhënieve ndërkombëtare.

Në këtë rast nuk bëhet fjalë vetëm për një fenomen të kufizuar brenda
kufijve të BE-së. Një riorganizim në rritje e sipër vërehet edhe në fushat e
tjera funksionale apo rajonale të marëdhënieve ndërkombëtare, ndërsa
studimi krahasues i sistemeve politike ballafaqohet me faktin se shteti
kombëtar, gjithnjë e më pak mund të konsiderohet qendër e
pakontestueshme e vendim-marrjes dhe përcaktues autoritar i vlerave.

Bashkimi Evropian

2
Gjeografija politike,Eqerem Yzeiri,Tiranë,2007

10
Parë nga ky këndvështrim, angazhimi me BE-në ju shpie në këtë mënyrë në
një problematikë themelore dhe aktuale të (shkencës së) politikës dhe në
një mjedis që ndryshon në mënyrë drastike.

3. Qëllimet dhe ideja kryesore

Cilat janë qëllimet kryesore të angazhimit mbi 50 vjeçar të integrimit

evropian? Për t'iu përgjigjur kësaj pyetjeje së pari duhen analizuar vijat e
trasha të zhvillimit, për të parë më pas se çfarë ka ndryshuar gjatë këtyre 50
vjetëve, periudhë kjo, e cila, parë në perspektivën historike, përbën vetëm
një periudhë të shkurtër kohore. Shprehur në gjuhën e artit filmik: do ta
ndryshojmë perspektivën e kamerës nga perspektiva e përgjithshme në atë
konkrete, për të zbuluar në këtë mënyrë rrethanat dhe zhvillimet e kapshme
nga kjo perspektivë. Nuk do të përshkruajmë pra vetëm etapat historike,
por edhe do të analizojmë, për të fiutar në këtë mënyrë njohuritë themelore
për BE-në.

Analizën do ta fillojmë me identifikimin e çështjeve themelore që

parashtrohen në kontekstin e procesit të integrimit. Cilat pyetje themelore
parashtrohen gjatë vështrimit të zhvillimit të BE-së? Një prej tyre është
pyetja se si ishte e mundur që shtetet kombëtare, të cilat deri para pak
vitesh kishin luftuar kundër njëri-tjetrit, tani të bashkëpunojnë në mënyrën
më të ngushtë të mundur, dhe kjo praktikisht në të gjitha fushat e jetës,
duke futur madje edhe një monedhë të përbashkët! Kjo pyetje do të na
shoqërojë si udhëzues gjatë gjithë këtij kompleksi tematik.

Si do të duket kjo praktikisht? Fillimisht do të paraqesim në mënyrë

kronologjike të dhënat kryesore, duke ju lutur njëkohësisht, që interesin
tuaj të mos e përqendroni në radhë të parë në këto fakte dhe të dhëna,
sepse ato janë të renditura në vështrimin tonë kronologjik.

Bashkimi Evropian

11
Përqendroni më tepër vëmendjen tuaj në pyetjen se çfarë ka mbetur për t'u
sqaruar në zhvillimin 50 vjeçar të BE-së, si dhe në faktorët, të cilët sipas
mendimit tuaj mund të kontribuojnë në këtë sqarim. Pikërisht për këtë do të
bëhet fjalë në momentin kur ne, në fund të kursit bazë 2 dhe 3, në kuadër të
një analize dhe vlerësimi të zgjeruar, do të përpiqemi të konkludojmë se:

cilat janë pyetjet kryesore që na parashtrohen,

cilët faktorë përcaktues, cilat forca nxitëse dhe cilat sfida kemi mundur të zbulojmë
cilat përfundime mund të bëhen me rastin e vlerësimit të BE-së dhe zhvillimit të saj të
mëtejshëm.

Etapa e dytë përfshin periudhën kohore nga hyrja në fuqi e Marrëveshjes

për BEQÇ-në deri në themelimin e Bashkësisë Ekonomike Evropiane (BEE).
Procesi i integrimit kishte ngecur pas dështimit të planeve ambicioze për
krijimin e një Bashkësie Evropiane të Mbrojtjes në vitin 1954, e bashkë me
të kishin ngecur edhe planet për krijimin e një Bashkësie Politike
Evropiane, pra për arritjen e një bashkëpunimi mbikombëtar në një fushë
tepër të komplikuar dhe të ndjeshme. Në një situatë të tillë, qeveritë e
shteteve të Beneluksit, paraqitën propozimet e tyre për vazhdimin e hapave
të integrimit, të cilat tani përqendroheshin në fushën ekonomike.

Propozimet e shteteve të Beneluksit u shtruan për diskutim nga ana e

ministrave të jashtëm të BEQÇ-së në mesin e vitit 1955 në Konferencën e
Mesinës dhe u pranuan në mënyrë shumë pozitive. Në këtë drejtim u krijua
një komision i përbërë nga përfaqësuesit e qeverive dhe i drejtuar nga
kryeministri i jashtëm belg Paul-Henri Spaak, i cili kishte për detyrë
përgatitjen e një raporti përkatës.

Bashkimi Evropian

12
Spaak ftoi në bisedime edhe Britaninë e Madhe, vend ky që u tërhoq sërish
në nëntor 1955, për arsye të shanseve të pakta që i jepte realizimit të një
zone të lirë tregtare.

Raporti i paraqitur në prill

1956 nga ministri Spaak
do të përbënte më vonë
bazën e bisedimeve që u
organizuan brenda të
njëjtit vit dhe në të cilat
parashikohej të arrihej një
balancim i interesave,
veçanërisht i atyre mes
Gjermanisë dhe Francës.
Marrëveshja megjithatë u
realizua në fund me
nënshkrimin më 25 mars
1957 në Romë të
Marrëveshjeve për
Themelimin e Bashkësisë
Ekonomike Evropiane
(BEE) dhe të Bashkësisë
Bërthamore Evropiane
(BBE) — për këtë arsye,
ato quhen Marrëveshjet e
Romës. Marrëveshjet në
fjalë u nënshkruan nga
gjashtë shtete anëtare të
BEQÇ-së (foto majtas) dhe
hynë në fuqi më 1 janar
1958.

Të përmbledhim në fillim shkurtimisht përmbajtjen e Marrëveshjes për

BEE-në, për të cilën do të flasim në kuadër të kësaj përmbledhjeje të 50
vjetëve të zhvillimit të historisë së integrimit evropian. Prioritet në fillim
kishte krijimi i një tregu të përbashkët, pra heqja tërësisht e barrierave
tregtare mes vendeve pjesëmarrëse,

Bashkimi Evropian

13
ku bënte pjesë edhe dogana e jashtme e përbashkët, e domosdoshme në
aspektin funksional, si dhe politika e përbashkët tregtare. Pikërisht për këtë
angazhohej edhe shumica e rregulloreve të marrëveshjes. Kryesisht të
përgjithësuara mbetën nga ana tjetër rregulloret për koordinimin e politikës
ekonomike dhe asaj monetare si dhe për fushat e tjera si ajo e politikës
agrare, komunikacionit apo aspektet e ndryshme të politikës sociale.Me
krahasimin e Marrëveshjes me kushtetutat e sistemeve përkatëse politike
kombëtare, bëhet e qartë se këtu kemi të bëjmë me një situatë krejtësisht
tjetër. Ndërsa në kushtetutat e sistemeve politike kombëtare nuk gjendet
pothuajse asgjë për politikat apo fushat përkatëse, përcaktimet e tyre
përbëjnë thelbin e Marrëveshjes për BEE-në. Ajo natyrisht përmban edhe
përcaktime klasike kushtetuese dhe bën fjalë për ngritjen e përbërjes
institucionale të Bashkësisë së re dhe për raportin e ndërsjellë të organeve
të ndryshme. Me këtë rast unë nuk dua të zgjerohem tepër, meqë aspektin
institucional do ta trajtojmë më hollësisht në kursin bazë 4.Bazë për
krijimin e kornizës institucionale shërbeu Marrëveshja për BEQÇ-në, gjë që
bëhet e qartë edhe nga fakti i adaptimit të emërimit të tri organeve (Këshilli
i Ministrave, Asambleja, Gjykata). Në vend të Zyrës së Lartë u krijua një
komision, i cili kishte për qëllim të shërbente si nismëtar i ushtrimit dhe
zbatimit të politikës së përbashkët dhe që përveç kësaj zotëronte edhe disa
kompetenca të tjera vetjake. Në dallim nga BEQÇ-ja, në raportin mes
Komisionit dhe Këshillit të Ministrave, vërehej një kalim i dukshëm i
kompetencave (të shteteve anëtare) në Këshill.

Bashkimi Evropian

4. Organizimi institucional në nivelin mbikombëtar

14
Dallimi kryesor në organizimin institucional të nivelit mbikombëtar ndaj
sistemeve kombëtare politike është padyshim fakti se vendimet në BE,
merren kryesisht nga organi i përbërë nga përfaqësues të qeverive të
shteteve anëtare, Këshilli i Bashkimit Evropian (apo Këshilli i Ministrave).
Me të do të fillojmë trajtimin e temës.

5. Këshilli i Bashkimit Evropian

Këshilli i Ministrave përbën organin kryesor vendim-marrës të BE-së. Ai

miraton me propozimin e Komisionit dhe me pjesëmarrjen e Parlamentit
Evropian ligjet e Bashkësisë. Kjo përbën procesin e vendim-marrjes që nga
fillimi i Bashkësisë Evropiane. Ajo që ka ndryshuar ndërkohë është pesha
relative e tri organeve pjesëmarrëse. Këshilli paraqitet në përbërje të
ndryshme, në varësi të fushës politike, p.sh. si Këshilli i Ministrave të
Bujqësisë, Këshill i Ministrave të Mjedisit etj. Përveç kësaj, pjesëmarrës në
procedurën e ligjvënies është edhe anëtari përkatës i Komisionit.

Bashkimi Evropian

15
Për shumë ministra të shteteve anëtare, puna e Këshillit përbën pjesën më
të madhe të detyrës së tyre. Meqenëse ata në Bruksel mund të jenë vetëm
për një kohë të shkurtër, ministrat në fjalë janë të varur nga përkrahja. Me
rëndësi në këtë kontekst është para së gjithash Komisioni me seli në
Bruksel i Përfaqësuesve të Përhershëm, i përbërë nga zyrtarët kompetentë
të fushave përkatëse politike të shteteve anëtare, i cili për kryerjen e
funksionit të tij në fushat e ndryshme të aktivitetit të BE-së përbëhet nga
180 komisione dhe grupe pune. Me këtë ai kryen pjesën më të madhe të
përgatitjes së vendimeve në çështjet e ndryshme përmbajtësore.
Sekretariati i Këshillit përbëhet nga rreth 2000 bashkëpunëtorë. Detyrat e tij
janë kryesisht të natyrës administrative, që do të thotë se në të kryhen
punë si përgatitja e axhendës së punës, përpilimi i raporteve, shërbimi i
përkthimeve, shqyrtimi i çështjeve ligjore etj. Diagrami i mëposhtëm
lehtëson kuptimin e përbërjes së Këshillit.

Bashkimi Evropian

16
Siç kemi theksuar në kursin bazë 2, për shkak të Kompromisit të
Luksemburgut, vendimet fillimisht merreshin parimisht sipas sistemit të
votimit të njëzëshëm. Që nga vitet 80, e sidomos që nga Marrëveshja e
Mastrihtit dhe ajo e Amsterdamit, mënyrë gjithnjë e më e shpeshtë e
vendim-marrjes është bërë sistemi i votimit me shumicë të kualifikuar,
zhvillim ky i cili pa dyshim do të vazhdojë edhe pas hyrjes në fuqi të
Marrëveshjes së Nisës. Përveç kësaj (këtë do ta shohim edhe më poshtë)
janë zgjerur edhe kompetencat e bashkëvendosjes së Parlamentit
Evropian.

Si tipar tjetër i rëndësishëm i këtij organi qendror duhet përmendur edhe

fakti se puna e tij ka përjetuar një diferencim gjithnjë në rritje që nga
themelimi i BEE-së. Kjo do të thotë se fushat përkatëse politike, të cilat
mbulohen nga këshillat e pjesshëm, po shndërrohen gjithnjë e më tepër në
organe të pavarura, dhe kjo për dy arsye:

Koordinimi zhvillohet gjithnjë e më pak në nivelin e shteteve anëtare. E njëjta gjë vlen
edhe për përcaktimin e pozicioneve p.sh. gjermane, italiane apo britanike. Me këtë
bëhet e qartë se në ç`masë politika e shteteve anëtare e ka humbur karakterin e saj si
"politikë e jashtme" kundrejt BE-së!
Së dyti, me kalimin në vendim-marrje me shumicë të kualifikuar, u bë gjithnjë e më
tepër i nevojshëm praktikimi i të ashtuquajturve package deals.

Rezultat kryesor i këtij zhvillimi është rritja e rëndësisë së elementeve të

fushave përkatëse politike kundrejt atyre të shteteve anëtare. Kjo do të
thotë se linjat e ndarjes kalojnë gjithnjë e më shpesh përmes fushave
përkatëse dhe gjithnjë e më rrallë përmes shteteve anëtare. Kjo paraqet
edhe një shenjë tjetër të rëndësishme për karakterin e veçantë, tashmë jo
krejtësisht ndërshtetëror të bashkëpunimit brenda BE-së.3

Bashkimi Evropian

3
Hugh Clout,Wester Tu Europ,New York,2006

17
 6. Komisioni Evropian

Me Komisionin Evropian, gjithashtu të pashembullt në politikën

ndërkombëtare, kalojmë në organin e parë të vërtetë mbikombëtar.
Diagrami i mëposhtëm bën të mundur krijimin e një përshtypjeje të parë.

Momentalisht ai përbëhet nga gjithsej 20 anëtarë, të propozuar nga shtetet

anëtare dhe të emëruar për pesë vite, ndërkohë që për këtë nevojitet edhe
pëlqimi i Parlamentit Evropian. Komisionerët nuk veprojnë për vendet e
tyre, por janë të detyruar të angazhohen krejtësisht të pavarur për interesat
e përbashkëta. Në punën e tyre ata përkrahen nga 19.000 nëpunës (më pak
se disa qytete të mëdha!) në 24 të ashtuquajtura drejtori të përgjithshme

Bashkimi Evropian

18
(p.sh. të transportit, bujqësisë, marrëdhënieve të jashtme, politikës
rajonale, etj.) dhe institucione të veçanta si Sekretariati i Përgjithshëm,
Shërbimi i Përkthimeve apo ai i Çështjeve Ligjore.

Marrëveshja e Nisës do të sjellë ndryshime të rëndësishme edhe në punën

e Komisionit.4 Nevoja për këtë paraqitet nga fakti se, po të vazhdohet me
sistemin e tanishëm edhe pas anëtarësimit të të gjitha dymbëdhjetë
shteteve, me të cilat negociohet momentalisht, ky organ do të ketë 33
anëtarë. Krahasuar me gjendjen e fillimit, ai do të katërfishohej dhe me këtë
do të bëhej tepër i madh për të qenë në gjendje për të vazhduar të kryejë
me efikasitet funksionin e tij. Për këtë arsye, Marrëveshja e Nisës
parashikon që secili shtet anëtar, duke filluar nga viti 2005, të ketë vetëm
një përfaqësues në Komision. Numri i komisionerëve do të kufizohet me
anëtarësimin e shtetit të 27-të. Numrin e saktë të tyre do ta përcaktojë
Këshilli me votim të njëzëshëm (më pak se 27). Me qëllim sigurimin e
barazisë së të gjitha shteteve anëtare do të zbatohet sistemi i rotacionit,
sipas të cilit do të përcaktohet edhe kombësia e pjesëtarëve të Komisionit.
Përveç kësaj, Marrëveshja e Nisës shton edhe kompetencat e Presidentit të
Komisionit. Duke pasur parasysh Kolegjiumin me mbi 20 pjesëtarë, një
masë e tillë është e pashmangshme në interes të një veprimi unik.
Presidenti i Komisionit vendos mbi ndarjen e resurseve. Në këtë mënyrë, ai
ka mundësinë e rindarjes së kompetencave gjatë ushtrimit të detyrës së tij.
Me pëlqimin e Kolegjiumit ai mund t'i shtyjë komisionerët për të dhënë
dorëheqjen.

Bashkimi Evropian

4
Mullur,R.,Historia e bashkimit Europian,2005

19
Detyrat e Komisionit mund të përshkruhen shkurtimisht si më poshtë:

E drejta e iniciativës: Çdo vendim i Këshillit duhet të paraprihet nga propozimi

përkatës i Komisionit. Si motor i integrimit ai duhet të përgatisë në të njëjtën kohë
propozime për zhvillimin e politikës së përbashkët. Kjo e drejtë e përcaktimit të rendit
të ditës, e paraqitjes së propozimeve në një kohë të caktuar dhe e bashkimit të
iniciativave të ndryshme, bën që Komisioni të ketë ndikim të madh në procesin e
ligjvënies.
Mbrojtës i marrëveshjeve: Komisioni kontrollon zbatimin e përcaktimeve të
marrëveshjeve dhe të vendimeve të organeve të Bashkimit Evropian. Në rast të
shkeljes së tyre, ai mund të njoftojë Gjykatën Evropiane.
Organ ekzekutiv për zbatimin e politikës së përbashkët: Me këtë nënkuptohet
administrimi i mjeteve financiare dhe zbatimi i politikave të Bashkësisë Evropiane. Kjo
natyrisht nuk do të thotë se Komisioni merr përsipër edhe shpalljen e rregulloreve dhe
direktivave. Për një gjë të tillë ai as nuk do të ishte në gjendje për shkak të numrit të
vogël të personelit. Shpallja e tyre është në kompetencën e administratës së shteteve
anëtare apo edhe të njësive të tyre rajonale. Detyra kryesore e Komisionit është
mbikqyrja dhe kontrollimi i zbatimit të rregulloreve të Bashkësisë nga shtetet anëtare.
Përfaqësimi jashtë: Komisioni ka për detyrë të përfaqësojë Bashkësinë Evropiane p.sh.
në raundet e GATT-it dhe në organizatat ndërkombëtare; kjo zhvillohet pjesërisht në
bashkëpunim me shtetet anëtare dhe/ose presidencën përkatëse.

Si karakteristika të veçanta të Komisionit duhen përmendur: diferencimi i tij

i theksuar funksional dhe fakti se bëhet fjalë për një burokraci
shumëkombëshe me një sistem të zgjeruar, të përbërë nga komisione pune
(komitologji), në kuadër të të cilave zhvillohet një bashkëpunim tepër i
ngushtë si me administratat e shteteve anëtare, ashtu edhe me shoqatat
kombëtare dhe evropiane.

Bashkimi Evropian

20
 7. Parlamenti Evropian

Me Parlamentin Evropian (PE) kalojmë në organin e parë të nivelit

mbikombëtar, i cili mban emrin e një organi të njohur në sistemet
politike kombëtare. Edhe këtu rekomandohet fillimisht vështrimi i
diagramit të mëposhtëm.

Megjithatë, siç do të shohim edhe më poshtë, PE dallon shumë nga

parlamentet kombëtare. Kompetencat dhe roli i PE-së në Bashkësi i
nënshtrohen një transformimi të pandërprerë që nga themelimi i BEQÇ-së,
një transformimi të tillë, ndikimi i të cilit është rritur gjithnjë e më tepër.
Etapa të rëndësishme në këtë kontekst ishin zgjerimi i kompetencave të tij
në çështjet buxhetore (1975)5, mbajtja e zgjedhjeve të para të drejtpërdrejta
(1979), futja e procedurës së bashkëpunimit (1986) dhe asaj të
bashkëvendosjes (1992), si dhe në fund zgjerimi i madh i fushave të
veprimit të kësaj procedure të bashkëvendosjes përmes Marrëveshjes së
Amsterdamit. Ndryshime të tjera do të pasojnë edhe me hyrjen në fuqi të

Bashkimi Evropian

5
Marks,K.,Rreth kritikës së ekonomisë politike,Tiranë,1977

21
Marrëveshjes së Nisës. Roli i PE-së si instancë bashkëligjvënëse (përballë
Këshillit të Ministrave) përjeton një zgjerim dhe forcim tjetër. Përveç kësaj,
duke pasur parasysh zgjerimin e ardhshëm të BE-së, numri i
përfaqësuesve do të kufizohet në 732, ndërkohë që në të ardhmen, ndarja e
vendeve mes shteteve anëtare dhe kandidatëve për anëtarësim, do të
rishqyrtohet (duke filluar nga zgjedhjet e ardhshme për Parlamentin
Evropian). Diagrami i mëposhtëm sqaron mënyrën e ndarjes së vendeve
pas marrëveshjes së Nisës. Përfaqësuesit e vendeve konkurruese në
Parlament do të përfaqësohen natyrisht pas anëtarësimit të tyre.6

Bashkimi Evropian

6
Rothschild,J.,Kthim në diversitet,Oxford,1993

22
Dallimet kundrejt parlamenteve kombëtare vërehen edhe në mënyrën e
organizimit dhe në përbërjen e PE-së. Ai përbëhet nga fraksionet me
pjesëtarë të vendeve të ndryshme si p.sh. fraksioni i Partisë Social-
Demokrate të Evropës, ai Kristian-Demokrat, i cili që nga zgjedhjet për PE-
në në vitin 1999 përbën fraksionin më të madh, apo fraksioni i Liberalëve
dhe i Partisë Demokratike Evropiane. Tepër i rëndësishëm për punën dhe
ndikimin e PE-së janë 20 komisionet e përhershme, si Komisioni për
Çështje të Jashtme, Siguri dhe Mbrojtje, Komisioni për Bujqësi dhe Zhvillim
Rural, Komisioni Buxhetor apo Komisioni për Ekonomi, Njësi Monetare dhe
Industri. Parlamentarët e angazhuar për pesë vjet në komisionet përkatëse
janë në gjendje të përvetësojnë njohuri substanciale profesionale. Në këtë
mënyrë ata jo vetëm që mund ta ndjekin intensivisht punën e drejtorive të
përgjithshme të Komisionit dhe të këshillave të ministrave profesionalë me
nënstrukturimin e tyre në fusha përkatëse të kompetencave, por mund të
ndikojnë tek ata. Është e rëndësishme të trajtohet në këtë kontekst edhe
bashkëpunimi me zyrat përkatëse të Komisionit si dhe me shoqatat
ndërkombëtare e kombëtare. Si karakteristika kryesore të PE-së mund të
përmendim: bëhet fjalë për një parlament shumëkombësh, gjithnjë në
transformim, në të cilin paraqiten linja ideologjike (në fraksione jashtë
kufijve shtetërorë) dhe kombëtare (në prejardhjen e deputetëve të shteteve
përkatëse). Si në organet e lartpërmendura, edhe në Parlament ekziston një
diferencim i theksuar funksional. Këtu duhen përmendur lidhjet
jashtëzakonisht të ngushta dhe bashkëpunimi intensiv me Komisionin,
shpesh kundër Këshillit të Ministrave.Një vlerësim i mundshëm në
krahasim me parlamentet kombëtare varet nga këndvështrimi. Parë nga
këndvështrimi shtetëror, sot, në fillim të shek. XXI mund të thuhet se
rëndësia e PE-së (ende) ka mbetur prapa rëndësisë së parlamenteve në

Bashkimi Evropian

23
sistemet kombëtare, edhe pse ai është shumë më e madhe se sa rëndësia e
mbledhjeve apo organeve ekzistuese parlamentare të organizatave
ndërkombëtare. Po t'i hidhet një vështrim zhvillimit të dy dekadave të fundit
mund të thuhet se rëndësia e tij në krahasim me organet e tjera është rritur
shumë: një shenjë tjetër e rëndësishme që dëshmon "mbikombëtarizimin"
e Bashkësisë Evropiane.

8. Përbërja institucionale në nivelin mbikombëtar

8.1Gjykata Evropiane

Edhe Gjykata Evropiane (GJE), njësoj si parlamenti Evropian (PE), mban

emër të njohur nga shtetet kombëtare. Përveç kësaj, në aspektin e ndarjes
së pushtetit të kësaj Gjykate, zbatohet edhe ndarja e pushtetit, e njohur
gjithashtu nga sistemet liberale demokratike. GJE është përgjegjëse për
kontrollimin e zbatimit të së drejtës së Bashkësisë. Në kompetencat e saj
bëjnë pjesë çështjet gjyqësore mes shteteve anëtare, mes BE-së dhe
shteteve anëtare, mes organeve dhe institucioneve të BE-së, si dhe mes
personave privatë dhe BE-së. Përveç kësaj, GJE-së mund t`i drejtohen
edhe gjykatësit kombëtar, për çështjet kontestuese, të cilat kanë të bëjnë
me të drejtën e Bashkësisë dhe që zhvillohen brenda kuadrit të një
procedure gjyqësore, të hapur në një gjykatë kombëtare. Diagrami në vijim
sqaron procedurën në fjalë. Në të bëhet e qartë se përballë Gjykatës
Evropiane ekziston edhe një e ashtuquajtur Gjykatë e Shkallës së Parë, e
cila u themelua në vitin 1989.7

Bashkimi Evropian

7
Pour l’europe,Schuman,R.,Paris,2005

24
GJE-ja mund të aktivizohet në dy mënyra. Nga njëra anë nëpërmjet të
ashtuquajturës procedurë paraprake të vendosjes sipas nenit 234 të
Marrëveshjes për Bashkësinë Evropiane, të formuluar në Marrëveshjen e
Amsterdamit, sipas së cilës gjykatat kombëtare kërkojnë interpretimin e
aspekteve të së drejtës së Bashkësisë, të cilat u nevojiten për vendim-
marrje në rastet e shqyrtuara prej tyre. Mundësia tjetër e aktivizimit të saj
është paditja e drejtpërdrejtë. Sidoqoftë rëndësia e vërtetë e Gjykatës bëhet
e qartë vetëm nëse i hidhet një vështrim punës së saj në fushat përkatëse.
Ajo ka ndikuar në masë të madhe në kuadrin kushtetues drejt
mbikombëtarizimit dhe veç të tjerash në parimin e ndikimit të drejtpërdrejtë
të së drejtës së BE-së për çdo qytetar të BE-së, d.m.th. pa ndërmjetësimin e
shteteve anëtare.

Bashkimi Evropian

25
Ajo ka realizuar gjithashtu përparësinë e së drejtës së Bashkësisë para të
drejtës kombëtare. Për këtë moment të rëndësishëm në zhvillimin e
Bashkësisë Evropiane kemi folur edhe në kursin bazë 2. Gjakata Evropiane
ka ndikuar në masë të madhe edhe në politikën materiale, duke bërë të
mundur në këtë mënyrë, ndër të tjera, përmes një vendimi epokal parimin e
njohjes së ndërsjelltë të standardeve të shteteve anëtare, parim ky i cili
zëvendësoi harmonizimin e mundimshëm të normave dhe standardeve,
duke krijuar në këtë mënyrë kushtet paraprake të rëndësishme për
realizimin e projektit të tregut të brendshëm. Me rëndësi të konsiderueshme
për rritjen e ndikimit të GJE-së ishte përfshirja përmes një strategjie të
mençur dhe të qëllimshme e gjykatave kombëtare në sistemin juridik të
Bashkësisë.

Me rastin e një vlerësimi të rëndësisë së GJE-së duhet theksuar se ndikimi i

saj është më i madh madje edhe në krahasim me gjykatat kombëtare me
ndikim të madh si p.sh. Supreme Court në SHBA apo Gjykata Kushtetuese
Gjermane. GJE-ja i ka dhënë impulse vendimtare procesit të integrimit. Roli
i saj dhe rendi juridik i krijuar prej saj përbëjnë pa dyshim tiparet kryesore
të "mbikombëtarizimit" të BE-së, i cili e dallon BE-në thelbësisht nga të
gjitha organizatat e tjera ndërkombëtare.

8.2Këshilli Evropian

Këshillin Evropian shtrihet njëkohësisht mbi të trija shtyllat e BE-së, i lidh

ato me njëra-tjetrën dhe merr përsipër detyrat kryesore udhëheqëse. Edhe
këtu rekomandohet fillimisht hedhja e vështrimit mbi diagramin në vijim.

Bashkimi Evropian

________________________________________________________________

26
Ndërsa Këshilli i Ministrave figuroi në Marrëveshje që nga fillimi, nuk mund
të thuhet e njëjta gjë për Këshillin Evropian. Ai lindi në samitet e kryetarëve
të shteteve dhe qeverive të Bashkësisë Evropiane që nga viti 1969. Këto
samite fillimisht organizoheshin në periudha jo te rregullta kohore, për t'u
shndërruar më vonë përmes një vendimi të marrë në Samitin e Parisit të
vitit 1974 si Këshill Evropian në një organ të rregullt të Bashkësisë, edhe
pse jo i formuluar në Marrëveshjen për Bashkësinë Evropiane. Ai merrej
fillimisht me temat qendrore të Bashkësisë, në mënyrë të veçantë me
temën e të ashtuquajturit Bashkëpunim Politik Evropian (BPE), të
institucionalizuar që nga viti 1970 mbi baza ndërshtetërore, përmes së cilit
bëhet përpjekje për koordinimin e politikave të jashtme të shteteve anëtare.
Për shkak të përbërjes së tij ai u shndërrua në organin më të lartë të
vendim-marrjes, edhe pse një gjë e tillë nuk ishte parashikuar në asnjë
marrëveshje. Megjithatë përcaktimi i saktë i rolit të tij u bë vetëm pas
miratimit të Dokumentit të Njësuar Evropian (DNJE) në vitin 1986. Në të u
bazua më pas edhe Marrëveshja e Mastrihtit mbi BE-në, e cila e rikonfirmoi
Këshillin Evropian në funksionin e tij si nxitës të integrimit evropian në
përgjithësi dhe si bartës të fushave të ndryshme të këtij integrimi.

Bashkimi Evropian

27
Në nenin D të Marrëveshjes për BE-në thuhet: "Këshilli Evropian i jep BE-së
impulset e nevojshme për zhvillim dhe përcakton objektivat e përgjithshme
politike të këtij zhvillimi." Kjo vlen para së gjithash për drejtimin e Politikës
së Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë. Marrëveshja e Amsterdamit, e
plotfuqishme që nga 1.5.1999, parashikon madje edhe kompetencën e
dhënies së direktivave për Bashkimin Evro-Perëndimor (BEP). Përveç
kësaj, Këshilli Evropian thirret në të ardhmen edhe në rastet kur Ministrat
në Këshillin e Ministrave në fusha përkatëse nuk mund të arrijnë pëlqim, si
dhe në rastet kur bëhet e nevojshme arritja e marrëveshjeve dhe e
"paketave" (package deals) në fusha të ndryshme politike.

8.3 Zgjerimi i Bashkimit Evropian

Zgjerimi përbën sfidën më të madhe për BE-në. Këtë tematikë komplekse

do ta trajtojmë më hollësisht në disa hapa. Fillimisht do t'iu hedhim një
vështrim zgjerimeve të deritanishme, ku do të shohim se çfarë vështirësish
dhe pyetjesh u paraqitën në secilin zgjerim, cilët faktorë ndikuan vendimet
për pranimin e anëtarëve të rinj dhe ngritjen e kritereve për pranim dhe si
ndikuan zgjerimet në fjalë në zhvillimin e mëtejshëm të Bashkësisë. Kjo
është e rëndësishme para së gjithash për dy arsye. Së pari natyrisht për të
fituar një shkallë reference për vlerësimin e zgjerimit më të ri të planifikuar,
e cila mundëson gjetjen e veçorive të saj në krahasim me zgjerimet e
mëparshme. Së dyti për të sqaruar mbi bazën e rasteve të deritanishme
determinantet dhe rrjedhën e bisedimeve aktuale për anëtarësim. Në vijim
të kësaj do t'i përkushtohemi rrjedhës së deritanishme të këtij raundi të
zgjerimit: Cilat etapa u kaluan deri tani dhe çfarë është planifikuar për
rrjedhën e mëtejshme të bisedimeve në fjalë?

Bashkimi Evropian

28
Me këtë arritëm në pikën e parë, pra në vështrimin e raundeve të
deritanishme të zgjerimit. Për këtë zgjerim është folur në disa pika edhe në
Marrëveshjet e Romës. Kështu përmendet p.sh. në preambulën e tyre
vullneti i fortë për krijimin e kushteve për një bashkim gjithnjë e më të
ngushtë të popujve evropianë. Ndërsa popujt e tjerë të Evropës këshillohen
t'iu bashkëngjiten përpjekjeve të përshkruara në preambulë. Përveç kësaj,
me një nen të veçantë (neni 237) është përcaktuar procedura për pranimin e
anëtarëve të rinj. Sipas tij, të drejtën e paraqitjes së kërkesës për
anëtarësim e ka çdo shtet evropian. Këshilli, të cilit i duhet drejtuar
kërkesa, vendos më pas me vendim të njëzëshëm pas shqyrtimit të
qëndrimit të Komisionit. Kushtet për pranim përcaktohen në një
marrëveshje të lidhur mes shteteve anëtare dhe shtetit konkurrues. Kjo
marrëveshje duhet të ratifikohet nga të gjitha shtetet anëtare, duke u
bazuar në rregulloret e tyre kushtetuese. Në këtë drejtim është bërë një
ndryshim i konsiderueshëm me revizionin e parë të madh të Marrëveshjes,
Dokumentin e Njësuar Evropian, pas të cilit është bërë e domosdoshme
dhënia e pëlqimit nga ana e Parlamentit Evropian. Kjo rregullore u bart
edhe në Marrëveshjen e Mastrihtit, konkretisht në nenin O të Marrëveshjes
mbi BE-në, i cili zëvendësoi nenin 237 të Marrëveshjes mbi Bashkësinë
Evropiane. Rregullorja në fjalë vlen edhe pas hyrjes në fuqi të Marrëveshjes
së Amsterdamit — tani në nenin 49 të Marrëveshjes për BE-në. Edhe pse në
marrëveshjet e përmendura u krijua instrumenti për zgjerim, nuk mund të
thuhet se është bërë përpjekje e madhe dhe e vazhdueshme për zgjerimin e
rrethit të shteteve anëtare. Përgjegjëse për këtë ishte para së gjithash frika
se rritja e numrit të anëtarëve sjell edhe

Bashkimi Evropian

29
rritjen e heterogjenitetit dhe vështirësimin e bashkëpunimit. Për këtë shkak,
kërkesat për anëtarësim i ka ndjekur gjithnjë pyetja nëse dhe në ç`masë
zgjerimi në fjalë mund të ketë pasoja negative për thellimin e mëtejshëm të
procesit të integrimit. Kjo gjendje e tensionuar mes zgjerimit dhe thellimit,
edhe në raundin aktual të zgjerimit paraqet një rol qendror. Megjithatë,
vendimet për pranimin e anëtarëve të rinj, deri tani asnjëherë nuk kanë
qenë rezultat i një hamendjeje të qëllimtë mes zgjerimit dhe thellimit. Këtë e
tregojnë qartë edhe zgjerimet e deritanishme. Vendimtare për sjelljen e
aktorëve të Bashkimit Evropian ishin tri aspekte apo dimensione të tjera
qendrore:

Interesat specifike sektoriale, pra fakti që degët përkatëse ekonomike druheshin nga
pasojat negative që mund t'u shkaktonin produktet më të afta për konkurencë të
shteteve konkurruese. Si shembull në këtë drejtim mund të shërbejë sektori agrar dhe
zgjerimi në jug me Greqinë, Spanjën dhe Portugalinë.
Interesat "kombëtare", pra frika se zgjerimi mund ta influencojë negativisht ndikimin e
shteteve anëtare në procesin e vendim-marrjes. Të përmendim në këtë kontekst
çështjen e balancimit të votave në Këshill, për të cilën kemi folur ndër të tjera edhe në
pjesën për Marrëveshjen e Nisës.
Sistemi i BE-së si i tillë, në radhë të parë struktura e tij institucionale, fazat dhe aftësia
e tij në procesin e vendim-marrjes.

Një analizë e shkurtër e zgjerimeve të deritanishme do të tregojë se

vendimet për pranimin e anëtarëve të rinj, gjithnjë kanë qenë rezultat i një
bashkëveprimi kompleks të këtyre dimensioneve.

Të fillojmë me Zgjerimin e parë (në veri). Kërkesa e parë për anëtarësim u

paraqit qysh në vitin 1961, pra vetëm katër vjet pas hyrjes në fuqi të
Marrëveshjeve të Romës. Megjithatë u desh të kalojnë edhe 11 vjet të tjerë
deri në anëtarësimin e Britanisë së Madhe, Danimarkës dhe Irlandës. Cilat
ishin arsyet për këtë?

Bashkimi Evropian

30
Rëndësi qendrore kishte rezistenca e madhe e presidentit francez të shtetit
de Gaulle. Rol në këtë drejtim mund të kenë luajtur edhe motivet
ekonomike, por vendimtare ishin pa dyshim llogaritjet politike, apo më
konkretisht frika se me anëtarësimin e Britanisë së Madhe (mike e ngushtë
e SHBA-së), do të rritet ndikimi i Shteteve të Bashkuara në zhvillimin e
Bashkimit Evropian. Pikërisht kjo rritje e ndikimit ishte në kundërshtim me
pikëpamjet e de Gaulle, i cili preferonte organizimin e Bashkësisë
Evropiane si bashkëpunim të shteteve sovrane dhe të pavarura nga ndikimi
amerikan. Nga ana tjetër, shtetet e tjera anëtare dhe Komisioni e shihte
anëtarësimin e mundshëm të Britanisë së Madhe si kundërpol të
dëshirueshëm ndaj dominimit francez. Me fjalë të tjera: sjellja e shteteve
anëtare karakterizohej nga grindjet mes pikëpamjeve bazë mbi kahun e
zhvillimit të Bashkësisë. Anëtarësimi potencial britanik shihej si faktor, i cili
mund ta forconte apo ta zvogëlonte pozitën vetjake në këtë çështje, e jo si
problematikë e veçantë.

Megjithatë parë në aspektin afatgjatë, Franca nuk arriti ta pengojë zgjerimin

e Bashkësisë. Në Kongresin e Hagës në vitin 1969, pasardhësi i de Gaulle,
Georges Pompidou, u pajtua me vendimin për rifillimin e bisedimeve për
anëtarësim me Britaninë e Madhe, Danimarkën, Irlandën dhe Norvegjinë.
Vendimtar për këtë marrëveshje nuk ishte vetëm ndërrimi i presidentit
francez. Rol të rëndësishëm luajti edhe fakti se në kuadër të një package
deals të gjerë, u arrit të përfillen interesat e të gjitha vendeve anëtare. Në
kuadër të kësaj zgjidhjeje, Franca fitoi si dëmshpërblim për pëlqimin e saj
për zgjerim pëlqimin e vendeve të tjera për zgjerimin e mëtejshëm dhe
përmirësimin e politikës së përbashkët agrare.

Bashkimi Evropian

31
Ne këtu natyrisht nuk mund t'i trajtojmë hollësisht ndikimet e këtij zgjerimi
të parë në rrjedhën e procesit të integrimit. Megjithatë mund të
përfundojjmë se me Britaninë e Madhe dhe Danimarkën, Bashkësisë
Evropiane iu shtuan dy shtete me pikëpamje krejtësisht të ndryshme mbi
rolin e Bashkësisë. Për të dyja këto shtete, Bashkësia Evropiane përbënte
në mënyrë primare një bashkësi ekonomike, nga e cila shpresonin të
përfitonin ekonomikisht. Për to nuk diskutohej çështja e kufizimeve të tjera
në aspektin e sovranitetit kombëtar e shtetëror. Vetë anëtarësimi në BE, e
jo organizimi i tij konkret përbënte një çështje, në të cilën ishin të përçara
opinioni publik, grupimet në shoqëri dhe partitë politike në të dy këto
shtete. Kjo situatë e krijuar ishte përgjegjëse në masë të madhe për krizat
dhe pengesat që e karakterizuan zhvillimin e Bashkësisë në vitet 70 dhe në
fillim të viteve 80 në aspektin e domosdoshmërisë së vendim-marrjes së
njëzëshme.

Ndërsa vullneti për anëtarësimin e Britanisë së Madhe parimisht ishte vënë

në pikëpyetje, anëtarësimi i Greqisë, Spanjës dhe Portugalisë, pra zgjerimi
në jug, konsiderohej si pozitiv dhe i domosdoshëm, duke pasur parasysh
aspektin politik dhe atë strategjik. Brengat ekzistuese në lidhje me këtë
zgjerim më tepër kishin të bënin me rrjedhojat ekonomike dhe
institucionale. Niveli i zhvillimit ekonomik i këtyre tri vendeve ishte shumë
më i ulët se mesatarja e shteteve anëtare. Heterogjeniteti në rritje dhe rritja
e konsiderueshme e numrit të shteteve anëtare, të lidhura ngushtë me këtë
zgjerim, bëri që të rritet frika nga ndikimi negativ mbi efektshmërinë e
institucioneve dhe rrjedhën e proceseve të vendim-marrjes. Megjithatë,
zgjerimi në jug u ndikua më tepër nga vështirësitë e brendshme të
Bashkësisë në fillimin e viteve 80. Edhe pse parë në aspektin sipërfaqësor
këto konflikte të brendshme kishin të bënin më tepër me çështjen e

Bashkimi Evropian

32
kontributit të Britanisë së Madhe në buxhetin e Bashkësisë, në fakt bëhej
fjalë megjthatë për mospajtime të mëdha në lidhje me zhvillimin e
mëtejshëm të procesit të integrimit. Këto vështirësi i ngadalësuan
bisedimet për anëtarësim. Vetëm pas marrëveshjes për orientimin e
Bashkësisë drejt Tregut të Brendshëm dhe përpilimit të Dokumentit të
Njësuar Evropian në Kongresin e Fontainebleau në vitin 1984, u arrit
pëlqimi për caktimin e një date konkrete për anëtarësimin e Spanjës dhe
Portugalisë (1 janar 1986), ndërsa Greqia u anëtarësua në vitin 1981. Edhe
zgjerimi në jug ishte i lidhur me konsekuenca për zhvillimin e Bashkësisë.
Prej tij u prekën në radhë të parë fushat të ndryshme politike si Politika e
Përbashkët Agrare. Një shembull tjetër paraqet nevoja e zgjerimit të
politikës me qëllim të ruajtjes së pëlqimit të anëtarëve të rinj në qështjen e
krijimit të Tregut të Brendshëm. Më pak problematik se të gjitha zgjerimet e
tjera të deritanishme ishte zgjerimi i fundit pas anëtarësimit të Austrisë,
Suedisë dhe Finlandës. Marrëdhëniet mes shteteve të EFTA-s dhe
Bashkësisë ishin rregulluar që nga viti 1972 përmes marrëveshjeve
dypalëshe për tregtinë e lirë, të cilat në janar të vitit 1994 u zëvendësuan
nga Zona Ekonomike Evropiane (ZEE). Pra, marrëdhëniet ekonomike ishin
të ngushta për një kohë të gjatë; shumë nga rregulloret e Bashkësisë,
veçanërisht ato në fushën e tregut të brendshëm, praktikoheshin nga këto
tri vende përmes Marrëveshjes mbi BEE-në qysh para anëtarësimit të tyre.
Përveç kësaj, këto shtete kishin një shkallë relativisht të lartë zhvillimi
ekonomik. Njëri nga problemet kryesore potenciale në fushën politike,
statusi i neutralitetit, e kishte humbur rëndësinë pas përfundimit të
Konfliktit Jug-Perëndim. Interesimi i tyre për çështje si rritja e
transparencës apo politika sociale dhe ajo mbi ambientin lejonte të
shpresohej në krijimin e impulseve të reja për politikat ekzistuese të BE-së.

Bashkimi Evropian

33
Po t'iu hidhet edhe një herë një vështrim këtyre tri raundeve të zgjerimit, del
në pah një aspekt tepër interesant. Edhe pse të tri këto zgjerime u zhvilluan
në rrethana krejtësisht të ndryshme, në rrjedhën dhe rezultatet e tyre u
ndikuan nga një kombinim specifik i faktorëve, të cilët u përmendën edhe
më lart, pra nga interesat specifike sektoriale dhe interesat kombëtare, si
dhe nga mendimet mbi aftësinë e funksionimit të sistemit të Bashkësisë.
Pika e fundit vërehet para së gjithash në faktin se të gjitha zgjerimet ishin
të lidhura me thellimin e procesit të integrimit, gjë që njëkohësisht përbën
edhe pikën qendrore të përbashkët të të gjitha zgjerimeve të deritanishme.
Të përmendim në këtë kontekst Dokumentin e Njësuar Evropian të vitit
1987 apo Marrëveshjen e Mastrihtit të vitit 1992. Kaq përsa u përket
rrjedhës dhe determinanteve të raundeve të deritanishme të zgjerimit.

9.Përfundimi

34
Nga Parlamenti Evropian eshte aprovuar çeshtja e mprehte e dhenies se lejeqendrimeve e
hyrjejeve ne Bashkimin Evropian edhe per nje qendrim te perkohshem per 6 muaj. Eshte
arritur ne nje marreveshje qe lejon dhenien e lejeqendrimeve te perkohshme per qytetaret
jo komunitare qe hyjne e kane si qellim qe te gjejne nje pune ose te frekuentojne kurse te
formimit profesional. Ne nje dokument te aprovuar me iniciativen e nje relatoreje
spanjolle, deputetet evropiane kane kerkuar modifikimin e nje propozimi te bere nga
Komisioni Evropian, ne lenden e harmonizimit te leje qendrimeve ne 15 vendet e
Bashkimit Evropian. Ne fakt Europarlamenti ka kerkuar qe “te krijohet mundesia qe
shtetet anetare te japin lejeqendrime te perkoheshme, deri ne 6 muaj, me qellim kerkimin
e nje pune ose per formim”. Kohe te shkuara kemi nenvizuar zgjedhjen, qe permbahet ne
kuadrin e ligjit Bossi Fini, per çfuqizimin e istitutit te sponsorit ne Itali (per kerkimin e
nje pune, mekanizem qe lejon, ne baze te kuotave vjetore te flukseve, per te hyre ne Itali
per kerkimin e nje pune te rregullt). Dihet mire qe asnje punedhenes nuk merr ne pune
nje te huaj qe nuk e ka pare kurre e qe nuk e ka njohur. E dihet mire gjithashtu qe, te
gjitha autorizimet per punesimin nga jashte te dhena formalisht, kane te bejne me persona
te cilet gjenden ne Itali, ne kushte jo te rregullta, qe kane fatin e kane gjetur nje
punedhenes qe merr persiper te nisi kete praktike te rrezikshme e te lodheshme. Kjo
zgjedhje e çfuqizimit te sponsorit bie ne kundershtim me propozimin e bere ne nivel
komunitar e me zgjedhjen e çdo vendi anetare ne rregullimin e hyrjeve per kerkim pune.
Tani çdo vend, me ligje te brendshme, mund te disiplinoj kete tip hyrjeje. Punetori
emigrant, kur te gjej pune, do te kete mundesine qe te konvertoj lejeqendrimin e
perkohshem ne nje lejeqendrimi te rinovueshem, pa qene e nevojshme qe te lere vendin
evropian ne te cilin ndodhet. Natyrisht qe urojme qe vendet anetare te ndjekin kete
udhezim te rendesishem duke shpresuar edhe nje pendim nga ana e legjislatorit italian
duke rifutur mundesine e hyrjes ne Itali per kerkim pune.

a.Eshte aprovuar direktiva e akoljences (mikpritjes) se kerkuesve te azilit

Keshilli i Bashkimit Evropian mardheniet e pergjitheshme e lidhjet e jashtme qe mban

daten 27 janar 2003 ka aprovuar formalisht direktiven qe permban normat minimale per
akoljencen e kerkuesve te azilit te prillit 2001, pas Keshillit te nentorit 2002 ku ishte
arritur nje marreveshje politike. Direktiva parashikon qe kerkuesit te azilit ne pritje te
perfundimit te analizes se kerkeses se tij t’i garantohet nje shtepi, ushqim, veshje e nje
mbeshtetje ekonomike per shpenzimet e perditshme si dhe sherbimet mjeksore,
informacione e rregjistrim ne shkolle. Aspektet me te dobta te direktives kane te bejne me
futjen ne pune dhe trajtimin e familjareve. Me fjale te tjera, gjate kohes se pritjes vazhdon
qe te jete e ndaluar futja ne pune te rregullt. Kjo do te thote qe, gjate kohes mesatare prej
nje viti pritjeje ne Itali, keta persona nuk kane mundesi per te punuar ne rregull por jane
te detyruar qe te punojne ne te zeze. Nje tjeter aspekt ka te bej me mundesine e bashkimit
me familjaret e tyre. Edhe kjo ndalohet gjate kohes se pritjes per perfeksionimin e
proçedures per njohjen e statusit te refugjatit. Kjo direktive evropiane mbi azilin duhet qe
te futet ne urdhrat e brendeshme te vendeve anetare brenda janarit 2005.

b. Kontrolli ne kufi dhe emigracioni klandestine

35
Ne lenden e drejtimit te kufijve te jashtem e luften kunder emigracionit klandestin eshte
ritheksuar “nevoja e berjes se kontrolleve me te rrepta ne kufijte e jashtem e sidomos ne
hyrje”. Natyrisht qe per daljen nga shtetet anetare nuk ka probleme... edhe pse gjithnje e
me shpesh (sidomos ne kufirin austriak) policia jep provedimente te espulsionit (debimit)
te vlefshme ne te gjithe territorin Shengen. Shembull praktik: kur nje qytetar jo komunitar
, pa dokumenta, ne tranzit eshte duke dale, per te shkuar ne vendin e tij te origjines,
goditet nga nje provediment espulsioni.

Ne masen e adoptuar nga Keshilli nenvizohet qe ne çdo hyrje duhet qe te vihet nje vule
nga ana e autoriteteve te kufirit qe verteton, perveç informacioneve te kerkuara nga
manuali i perbashket, daten e kalimit te kufirit. Ne rastin kur pashaporta e qytetarit te
vendit te trete do te jete pa asnje vule duhet te kalohet ne vleresimin e legjitimitetit te
qendrimit te personit ne fjale. Me fjale te tjera udhezimi qe jepet (e qe do te kryhet
menjehere nga te gjitha vendet anetare) eshte qe te behet e mundur qe policia e kufirit te
vej GJITHNJE nje vule hyrjeje ne momentin e futjes ne hapsiren Shengen. Udhezohet qe
ne momentin ne te cilin i huaji me pashaporte ne dore, paraqitet per te kerkuar
lejeqendrimin, te verifikohet nese hyrja e tij ne territorin Shengen eshte e rregullt ose jo, e
kjo gje do te behet nepermjet vulave ne pashaporte. Ne rast se vula mungon, kjo do te
thote qe kemi te bejme me nje hyrje te pa rregullt. Dihet mire qe shpesh ne shume pika
kufitare jo gjithmone aplikohet venia e vulave te hyrjes ne pashaporte. Shembull praktik:
mund te merret kufiri mes Sllovenise e Italise. Ne ditet me trafik te ngjeshur si kroatet
por edhe sllovenet hyjne thjesht me karte identiteti e nuk ju vihet asnje lloj vule. Si
rrjedhim, udhezimi i detyrimit te vulave, mund te krijoj shume konfuzion, e kjo mund te
çoj ne konkluzionin e hyrjes se parregullt edhe kur mund te ndodhemi perballe hyrjeve te
rregullta e kemi te bejme me nje mungese eficience te tyre.

c. E drejta e azilit: skedimi Eurodac

Eshte bere operativ duke filluar nga 15 janari 2003 sistemi i rilevimit te shenjave te
gishtave per kerkuesit e azilit parashikuar nga rregullorja Eurodac. Eurodac eshte nje
sistem informativ mes vendeve qe aplikojne Konventen e Dublinit, ne lenden e njohjes se
statusit te refugjatit, nepermejt te cilit jane stabilizuar masa te metejshme per te garantuar
efektivitetin e parimeve te Konventes. Kujtojme qe, ne baze te Konventes se Dublinit,
kerkuesit e azilit kane nje mundesi te vetme per berjen e proçedures per njohjen e statusit
te refugjatit, duke evituar keshtu qe i njejti person te bej kerkese ne disa vende te
ndryshme. Si rrjedhim, per te siguruar qe kerkuesi i azilit te bej kerkesen vetem nje here,
eshte krijuar programi Eurodac. Ky program parashikon magazinimin e shenjave te
gishtave te kerkuesit te azilit si dhe shkembimin mes vendeve anetare, per te verifikuar
qe, i njejti person me nje emer tjeter te nisi kerkesen ne disa vende.

36
 LITERATURA

• Kuhra,J.,Bshkimi Evropjan,1995
• Yzeiri,E.,Gjeografija Politike,Tiranë,2006
• Schumann,W.,Parlameti evropjan,2004
• Müller,R. ,Historia e Bashkimit Evropian,2005
• Clout,H.,Wester Tu Europ,New York,2006
• Laçi,S.,Gjeografija e Europes Juglindore,Tiranë,2007
• Shcuman,R.,Pour l’europe,Paris,2005
• Rothschild,J.,Kthim në diversitet,Oxford,1993
• Sela,Y&Reka,B.,E drejta e Bashkimit Europian,Tetovë,2006
• Marks,K.,Rreth kritikës së ekonomisë politike,Tiranë,1977

37
 PЁRËMBAJTJA

1.HYRJA…………………………………………………………1

2.BASHKIMI EVROPJAN……………………………………...2

3.KOMPLEKSI TEMATIK I BASHKIMIT EVROPJAN……...3

4VËSHTIRËSIT GJATË SHTJELLIMI TE MATERJES BE...4

5.QËLLIMET DHE IDEJA KRYESORE………………………5

6.ORGANIZIMI INSTUCIONAL I BES……………………….6

7.KËSHILLI I BASHKIMIT EVROPJAN……………………..7

8.KOMISIONI EVROPJAN…………………………………….8

9.PARLAMETI EVROPJAN…………………………………...9

10.GJYKATA EVROPJANE…………………………………...10

11.KËSHILLI EVROPJAN………………………………….....11

12.VENDET E PARLAMETI SIPAS MARRVESHTJES….....12

13.ZËGJERIMI I BASHKIMIT EVROPJAN…………………13

14.PËRFUNDIMI………………………………………………14

15.LITERATURA………………………………………………15

16.PËRMBATJA……………………………………………….16

38