Φυσική Γ' Γυμνασίου (βοήθημα)

ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôç óöñáãßäá ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ
ISBN: 978-960-381-388-0
© 2008 Åêäüóåéò ÂïëïíÜêç
Ìáõñïìé÷Üëç 41 & Âáëôåôóßïõ, ÁèÞíá
ôçë.: 210 3608065, Fax: 210 3608197
www.volonaki.gr, mail: info@volonaki.gr
Äçìéïõñãéêü åîùöýëëïõ: Óôõëéáíüò Áããåëüðïõëïò

ÇëåêôñïíéêÞ óåëéäïðïßçóç:
ÈåìéóôïêëÝïõò 72, ÁèÞíá, ôçë.: 210 3623701
ÁóôÝñéïò ×ñõóï÷üïõ
Φυσική
Γ΄ Γυμνασίου
T ï âéâëßï áõôü ãñÜöôçêå ìå óôü÷ï íá áðïôå-
ëÝóåé Ýíá óçìáíôéêü âïÞèçìá ãéá ôïõò ìá-
èçôÝò ôçò Ã´ Ãõìíáóßïõ êáé âáóßæåôáé óôç
äéäáêôÝá ýëç ôçò ÖõóéêÞò.
ÐåñéëáìâÜíåé üëç ôç äéäáêôÝá ýëç ìå ôç ìïñ-
öÞ åñùôÞóåùí-áðáíôÞóåùí, ìåèïäéêÜ ëõìÝíåò
áóêÞóåéò, áðáíôÞóåéò óôéò åñùôÞóåéò-áóêÞóåéò
ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ, êáèþò êáé äéáãùíßóìáôá
óôï ôÝëïò êÜèå êåöáëáßïõ.
Óôéò ôåëåõôáßåò óåëßäåò ôïõ âéâëßïõ ðåñéëáì-
âÜíïíôáé ïé áðáíôÞóåéò êáé ïé ëýóåéò üëùí ôùí
åñùôÞóåùí êáé ôùí áóêÞóåùí.
Åêäüóåéò ÂïëïíÜêç
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
ÊåöÜëáéï 1. ÇëåêôñéêÞ äýíáìç êáé öïñôßï ........................................................... 9

1.1 Ãíùñéìßá ìå ôçí çëåêôñéêÞ äýíáìç............................................................... ......... 11
1.2 Ôï çëåêôñéêü öïñôßï ............................................................... ......................................... 12
1.3 Ôï çëåêôñéêü öïñôßï óôï åóùôåñéêü ôïõ áôüìïõ .................................. 13
1.4 Ôñüðïé çëÝêôñéóçò êáé ç ìéêñïóêïðéêÞ åñìçíåßá ................................... 16
1.5 Íüìïò ôïõ Êïõëüìð ............................................................... .......................................... 22
1.6 Ôï çëåêôñéêü ðåäßï .......................................................................................................... 24
ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ............................................ 28

Ëýóåéò ôùí áóêÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ........................................................... 44
Äéáãþíéóìá ............................................................................................................................. .............. 46
ÊåöÜëáéï 2. Çëåêôñéêü ñåýìá ............................................................... ......................... 49

2.1 Ôï çëåêôñéêü ñåýìá .......................................................................................................... 51
2.2 Çëåêôñéêü êýêëùìá............................................................... ........................................... 56
2.3 ÇëåêôñéêÜ äßðïëá .............................................................................................................. 61
2.4 ÐáñÜãïíôåò áðü ôïõò ïðïßïõò åîáñôÜôáé ç áíôßóôáóç åíüò
áãùãïý............................................................... ............................................................... ........ 66
2.5 ÅöáñìïãÝò áñ÷þí äéáôÞñçóçò óôç ìåëÝôç áðëþí çëåêôñéêþí
êõêëùìÜôùí ............................................................... ............................................................ 71
ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ............................................ 80

Ëýóåéò ôùí áóêÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ........................................................... 88
Äéáãþíéóìá ............................................................................................................................. .............. 95
ÊåöÜëáéï 3. ÇëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ................................................................................. 97

3.1 ÈåñìéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò .............................. 99
3.2 ×çìéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ............................... 109
3.3 ÌáãíçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ...................... 110
3.4 ÇëåêôñéêÞ êáé ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá ............................................................... ........ 113
3.5 ÂéïëïãéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ........................ 114
3.6 ÅíÝñãåéá êáé éó÷ýò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ......................................... 115
ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ........................................... 121

Ëýóåéò ôùí áóêÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ......................................................... 126
6 Äéáãþíéóìá ............................................................................................................................. ............ 135
ÊåöÜëáéï 4. Ôáëáíôþóåéò ................................................................................................ 137
4.1 Ôáëáíôþóåéò............................................................... ............................................................... . 139
4.2 ÌåãÝèç ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ìéá ôáëÜíôùóç .................................................. 142
4.3 ÅíÝñãåéá êáé ôáëÜíôùóç............................................................... .................................. 145
ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ .......................................... 147

Ëýóåéò ôùí áóêÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ .......................................................... 151
ÊåöÜëáéï 5. Ìç÷áíéêÜ êýìáôá .................................................................................... 153

5.1 Ìç÷áíéêÜ êýìáôá .................................................................................................................... 155
5.2 Êýìá êáé åíÝñãåéá ................................................................................................................. 157
5.3 ×áñáêôçñéóôéêÜ ìåãÝèç ôïõ êýìáôïò ............................................................... ... 158
5.4 ¹÷ïò ............................................................................................................................. .................... 164
5.5 ÕðïêåéìåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Þ÷ïõ ............................................................ 167

Äéáãþíéóìá ............................................................................................................................. ............. 181
ÊåöÜëáéï 6. Öýóç êáé äéÜäïóç ôïõ öùôüò .................................................... 183

6.1 Öùò. ¼ñáóç êáé åíÝñãåéá............................................................... ................................. 185
6.2 ÄéÜäïóç ôïõ öùôüò ............................................................................................................ 187

ÊåöÜëáéï 7. ÁíÜêëáóç ôïõ öùôüò ......................................................................... 201

7.1 ÁíÜêëáóç ôïõ öùôüò ........................................................................................................ 203
7.2 Åéêüíåò óå êáèñÝöôåò: åßäùëá ................................................................................. 205
7.3 Ðñïóäéïñéóìüò åéäþëïõ óå êïßëïõò êáé êõñôïýò êáèñÝöôåò ........ 206
ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ......................................... 209

Ëýóåéò ôùí áóêÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ .......................................................... 211
ÊåöÜëáéï 8. ÄéÜèëáóç ôïõ öùôüò .......................................................................... 215

8.1 ÄéÜèëáóç ôïõ öùôüò .......................................................................................................... 217
8.2 ÅöáñìïãÝò ôçò äéÜèëáóçò ôïõ öùôüò............................................................... 219
8.3 ÁíÜëõóç ôïõ öùôüò ............................................................................................................ 221
8.4 Ôï ÷ñþìá ............................................................................................................................. ........ 222

Ëýóåéò ôùí áóêÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ........................................................ 233
ÁðáíôÞóåéò óôéò åñùôÞóåéò-ëýóåéò ôùí áóêÞóåùí ......................................... 237 7

Ηλεκτρική δύναμη
και ηλεκτρικό φορτίο
Κεφάλαιο 1
Κεφάλαιο 1
1. ÇËÅÊÔÑÉÊÇ ÄÕÍÁÌÇ
ÊÁÉ ÇËÅÊÔÑÉÊÏ ÖÏÑÔÉÏ
1.1 ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ

ÅñùôÞóåéò - ÁðáíôÞóåéò
1. Ðïéá óþìáôá ëÝãïíôáé çëåêôñéóìÝíá; Ðþò ïíïìÜæåôáé ç äýíáìç

ðïõ áóêåßôáé ìåôáîý ôïõò; ÁíáöÝñåôå ðáñáäåßãìáôá.
ÁðÜíôçóç
ÇëåêôñéóìÝíá åßíáé ôá óþìáôá ðïõ Ý÷ïõí ôçí éäéüôçôá íá áóêïýí
äýíáìç óå åëáöñéÜ áíôéêåßìåíá.
Ç äýíáìç ðïõ áóêåßôáé ìåôáîý çëåêôñéóìÝíùí óùìÜôùí ïíïìÜæåôáé
çëåêôñéêÞ.
¸íá ðáñÜäåéãìá çëåêôñéóìÝíïõ óþìáôïò áðïôåëåß ç ÷ôÝíá ðïõ Ýëêåé
ôéò ôñß÷åò êáèþò ÷ôåíßæåéò ôá óôåãíÜ ìáëëéÜ óïõ.
¸íá áêüìç ðáñÜäåéãìá çëåêôñéóìÝíïõ óþìáôïò åßíáé ç Ýëîç ðïõ äÝ-
÷ïíôáé ìéêñÜ ÷áñôÜêéá áðü ðëáóôéêü ÷Üñáêá áöïý ðñþôá ôñßøåéò ôïí
÷Üñáêá óôá öýëëá ôïõ âéâëßïõ óïõ.
2. Ðïéåò åßíáé ïé âáóéêÝò éäéüôçôåò ôùí çëåêôñéêþí äõíÜìåùí;
ÁðÜíôçóç
Ïé âáóéêÝò éäéüôçôåò ôùí çëåêôñéêþí äõíÜìåùí åßíáé äýï.
á) ¼ôé áóêïýíôáé áðü áðüóôáóç.
â) ¼ôé ìðïñïýí íá åßíáé åßôå åëêôéêÝò åßôå áðùóôéêÝò.
11
Κεφάλαιο 1 ÅëêôéêÝò åßíáé ïé äõíÜìåéò óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ôá öïñôßá åßíáé
üìïéá êáé áðùóôéêÝò óôçí ðåñßðôùóç ðïõ åßíáé áíôßèåôá öïñôé-
óìÝíá.
1.2 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ

1. Ôé ïíïìÜæïõìå çëåêôñéêü öïñôßï Q (Þ q); Ðüóá åßäç çëåêôñéêïý

öïñôßïõ õðÜñ÷ïõí; Ðþò áëëçëåðéäñïýí ôá çëåêôñéêÜ öïñôßá
ìåôáîý ôïõò;
ÁðÜíôçóç
Çëåêôñéêü öïñôßï Q åßíáé ôï öõóéêü ìÝãåèïò ðïõ óõíäÝåôáé ìå ìéá
éäéüôçôá ðïõ Ý÷åé ç ýëç.
ÕðÜñ÷ïõí äýï äéáöïñåôéêÜ åßäç öïñôßïõ. Ôï èåôéêü öïñôßï +Q êáé
ôï áñíçôéêü öïñôßï -Q.
Ôá öïñôéóìÝíá óþìáôá, Üñá êáé ôá öïñôßá ðïõ Ý÷ïõí, ìðïñïýí íá
Ýëêïíôáé Þ íá áðùèïýíôáé áíáëüãùò ìå ôï åßäïò ôïõ öïñôßïõ ðïõ
Ý÷ïõí.
2. Ðþò ïíïìÜæïíôáé ôá óþìáôá ðïõ Ý÷ïõí öïñôßï; Ðþò äéá÷ùñß-

æïíôáé;
ÁðÜíôçóç
Ôá óþìáôá ðïõ Ý÷ïõí öïñôßï áëëçëåðéäñïýí ìå äõíÜìåéò êáé ìðï-
ñïýìå íá ðïýìå üôé åßíáé çëåêôñéêÜ öïñôéóìÝíá.
Äéá÷ùñßæïíôáé óå åêåßíá ðïõ Ý÷ïõí èåôéêü öïñôßï +Q, ïðüôå åßíáé
èåôéêÜ öïñôéóìÝíá, êáé óå åêåßíá ðïõ Ý÷ïõí áñíçôéêü öïñôßï –Q êáé
åßíáé áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíá.
3. Ðþò óõíäÝåôáé ç çëåêôñéêÞ äýíáìç Fçë ðïõ áóêåß Ýíá öïñôéóìÝíï

óþìá ìå ôï öïñôßï Q ôïõ óþìáôïò;
ÁðÜíôçóç
Ç çëåêôñéêÞ äýíáìç Fçë ðïõ áóêåß (Þ áóêåßôáé óå) Ýíá öïñôéóìÝíï
óþìá åßíáé áíÜëïãç ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ Q ôïõ óþìáôïò. ÄçëáäÞ
üóï ìåãáëýôåñï åßíáé ôï öïñôßï Q ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé êáé ç çëåêôñé-
êÞ äýíáìç Fçë ðïõ áóêåß (Þ áóêåßôáé óôï) ôï öïñôéóìÝíï óþìá.
4. Ðïéá åßíáé ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ óôï

ÄéåèíÝò Óýóôçìá ÌïíÜäùí; ÁíáöÝñåôå õðïðïëëáðëÜóéá ôïõ
12 Coulomb.
ÁðÜíôçóç Κεφάλαιο 1
Ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ óôï S.I. åßíáé ôï Êïõëüìð
(Coulomb) êáé óõìâïëßæåôáé ìå ôï ãñÜììá C.
ÌåñéêÜ õðïðïëëáðëÜóéá ôïõ Êïõëüìð öáßíïíôáé ðáñáêÜôù.
1 ìC (Ýíá ìéêñïêïõëüìð) éóïýôáé ìå 10-6C äçëáäÞ 1ìC=10-6C.
1 nC (Ýíá íáíïêïõëüìð) éóïýôáé ìå 10-9C äçëáäÞ 1nC=10-9C.
ÓõíÞèùò ïé ôéìÝò ðïõ ðáßñíïõí ôá öïñôßá åßíáé ôçò ôÜîçò ìåãÝ-

èïõò ôïõ ìéêñïêïõëüìð.
5. Ðþò õðïëïãßæåôáé ôï óõíïëéêü öïñôßï äýï Þ ðåñéóóïôÝñùí

óùìÜôùí;
ÁðÜíôçóç
Ôï óõíïëéêü öïñôßï äýï Þ ðåñéóóïôÝñùí öïñôéóìÝíùí óùìÜôùí éóïý-
ôáé ìå ôï áëãåâñéêü Üèñïéóìá ôùí öïñôßùí ôïõò. ÄçëáäÞ, áí ìéá öïñ-
ôéóìÝíç ñÜâäïò Ý÷åé öïñôßï Q1 =+4ìC, ìßá Üëëç Q2= -3ìC, ôï óõíïëéêü
öïñôßï ôùí äýï ñÜâäùí èá åßíáé Qïë= Q1 +Q2= +4ìC+(-3ìC)=+1ìC.
1.3 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ

ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ
1. Ðïéá óùìáôßäéá áðïôåëïýí ôï Üôïìï; Ðïý âñßóêïíôáé ôá óùìá-

ôßäéá áõôÜ êáé ôé öïñôßï Ý÷ïõí;
ÁðÜíôçóç
Ôï Üôïìï áðïôåëåßôáé áðü ôïí ðõñÞíá ôïõ êáé áðü ôá çëåêôñüíéá e
ðïõ âñßóêïíôáé ãýñù áðü áõôüí. Ï ðõñÞíáò áðïôåëåßôáé áðü ôá ðñù-
ôüíéá p êáé ôá íåôñüíéá n.
Áðü ôá ðáñáðÜíù óùìáôßäéá ôá çëåêôñüíéá Ý÷ïõí áñíçôéêü öïñôßï
êáé ôá ðñùôüíéá Ý÷ïõí èåôéêü öïñ-
ôßï ßóçò ôéìÞò ìå ôïõ çëåêôñïíßïõ,
åíþ ôá íåôñüíéá äåí Ý÷ïõí öïñ-
ôßï, ïðüôå ëÝìå üôé åßíáé ïõäÝôåñá.
¼ðùò öáßíåôáé óôï äéðëáíü ó÷Þìá
ôá ðñùôüíéá êáé ôá íåôñüíéá âñß-
óêïíôáé óôïí ðõñÞíá êáé ôá çëå-
êôñüíéá ãýñù áðü áõôüí. Ôï öïñôßï
ôïõ çëåêôñïíßïõ åßíáé e=1,6x10-19C.
13
Κεφάλαιο 1 Ôï öïñôßï ôïõ çëåêôñïíßïõ åßíáé êáôÜ áðüëõôç ôéìÞ ßóï ìå ôï
öïñôßï ôïõ ðñùôïíßïõ, ãåãïíüò ðïõ óçìáßíåé üôé Ýíá ðñùôüíéï
êáé Ýíá çëåêôñüíéï Ý÷ïõí óõíïëéêü öïñôßï ìçäÝí.
2. Ðüôå Ýíá Üôïìï åßíáé çëåêôñéêÜ ïõäÝôåñï; ¼ôáí äåí åßíáé ïõäÝ-
ôåñï ôï Üôïìï, ôé öïñôßï Ý÷åé;
ÁðÜíôçóç
¸íá Üôïìï åßíáé çëåêôñéêÜ ïõäÝôåñï üôáí ôï óõíïëéêü öïñôßï ôïõ
áôüìïõ åßíáé ìçäÝí. Áõôü ãéá íá óõìâåß èá ðñÝðåé ï áñéèìüò ôùí çëå-
êôñïíßùí e íá åßíáé áêñéâþò ßäéïò ìå ôïí áñéèìü ôùí ðñùôïíßùí p. Áí
ï áñéèìüò ôùí çëåêôñïíßùí êáé ôùí ðñùôïíßùí äåí åßíáé ï ßäéïò, ôüôå
ôï Üôïìï áðïêôÜ öïñôßï ßóï ìå ôï ðåñßóóåõìá ôïõ öïñôßïõ, äçëáäÞ ôï
öïñôßï ôùí ðåñéóóüôåñùí óùìáôéäßùí (çëåêôñïíßùí Þ ðñùôïíßùí).
3. Ðþò ãßíåôáé ç öüñôéóç ôùí óùìÜôùí ìå âÜóç ôç ìéêñïóêïðéêÞ

äïìÞ ôçò ýëçò;
ÁðÜíôçóç
Ç öüñôéóç ôùí óùìÜôùí ìðïñåß íá ãßíåé ìå ôç ìåôáöïñÜ ôùí çëå-
êôñïíßùí áðü Ýíá óþìá óå Ýíá Üëëï. Ìåôáêéíïýíôáé ôá çëåêôñüíéá êáé
ü÷é ôá ðñùôüíéá åîáéôßáò:
á) ôçò ìéêñüôåñÞò ôïõò ìÜæáò, êáé
â) ëüãù ôïõ üôé âñßóêïíôáé ðéï ìáêñéÜ áðü ôïí ðõñÞíá ôïõ áôüìïõ,
Üñá ìðïñïýí íá áðïóðþíôáé ðéï åýêïëá áðü ôá ðñùôüíéá.
4. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áñ÷Þ äéáôÞñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ;
ÁðÜíôçóç
Ç áñ÷Þ äéáôÞñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ åßíáé ìßá áðü ôéò ðéï
óçìáíôéêÝò áñ÷Ýò óôç öõóéêÞ. Åîçãåß ôï ãåãïíüò üôé ôá öïñôßá äåí
êáôáóôñÝöïíôáé Þ äçìéïõñãïýíôáé, áðëþò ìåôáöÝñïíôáé áðü Ýíá óþìá
óå Ýíá Üëëï Ýôóé þóôå óõíïëéêÜ ôï öïñôßï íá ðáñáìÝíåé áìåôÜâëçôï.
5. Ôé ïíïìÜæïõìå êâÜíôùóç; Ôé åßíáé ôá êâÜíôá;

ÁðÜíôçóç
ÊâÜíôùóç åßíáé ç éäéüôçôá ôïõ öïñôßïõ íá åìöáíßæåôáé óôç öýóç óå
ôéìÝò ðïõ åßíáé ðïëëáðëÜóéåò ôïõ öïñôßïõ ôïõ çëåêôñïíßïõ êáé ü÷é óå
ôõ÷áßåò ôéìÝò.
Ð.÷. ôï öïñôßï åíüò óþìáôïò ìðïñåß íá åßíáé ßóï ìå ôï öïñôßï 3
çëåêôñïíßùí ( ) Þ åíüò Üëëïõ ìå ôï öïñôßï 5
çëåêôñïíßùí ( ).
14
Äåí ìðïñåß üìùò ôï öïñôßï åíüò óþìáôïò íá åßíáé 2x10-19 C. Κεφάλαιο 1
Ç ðïóüôçôá áõôÞ ôùí öïñôßùí ôùí óùìÜôùí ôá ïðïßá åìöáíßæïíôáé
ìå áõôÝò ôéò ôéìÝò (ðïëëáðëÜóéåò ôïõ åíüò çëåêôñïíßïõ) ïíïìÜæïíôáé
êâÜíôá.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

1. Áðü ôá ðáñáêÜôù öáéíüìåíá íá îå÷ùñßóåôå åêåßíï ðïõ äåí åßíáé
çëåêôñéêü.
á) Tï ôßíáãìá ðïõ íéþèïõìå üôáí åñ÷üìáóôå óå åðáöÞ ìå Ýíá áõ-
ôïêßíçôï.
â) H Ýëîç ìéêñþí áíôéêåéìÝíùí áðü ðëáóôéêü óôõëü ðïõ Ý÷ïõìå ôñßøåé
óôï ìÜëëéíï ðïõëüâåñ ìáò.
ã) O ðñïóáíáôïëéóìüò ôçò ìáãíçôéêÞò âåëüíáò êáôÜ ôç äéåýèõíóç
ÂïññÜ - Íüôïõ.
ä) Tá ìéêñÜ ôñéîßìáôá ðïõ áêïýìå üôáí âãÜæïõìå ôï ìÜëëéíï ðïõëü-
âåñ ìáò.
2. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò íá åðéëÝîåéò ôç óùóôÞ.

¼ôáí ìéá ãõÜëéíç ñÜâäïò ôñßâåôáé ìå ìÜëëéíï ýöáóìá ôüôå:
á) Çëåêôñßæåôáé ìüíï ôï ìÜëëéíï ýöáóìá.
â) Çëåêôñßæåôáé ìüíï ç ãõÜëéíç ñÜâäïò.
ã) Çëåêôñßæïíôáé êáé ôá äýï.
ä) Äåí çëåêôñßæåôáé êáíÝíá áðü ôá äýï.
3. Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;

¼ôáí äýï ãõÜëéíåò ñÜâäïé ðïõ Ý÷ïõí ôñéöôåß ìå ìÜëëéíï ýöáóìá
ðëçóéÜæïõí êïíôÜ ç ìßá óôçí Üëëç, ôüôå:
á) Áðùèåß ç ìßá ôçí Üëëç.
â) ¸ëêïíôáé áìïéâáßá.
ã) Äåí áëëçëåðéäñïýí.
4. Óå ðïéá áðü ôéò åéêüíåò 1, 2 êáé 3 ðïõ öáßíïíôáé óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá
ôá äýï óöáéñßäéá áðü öåëéæüë ðïõ åßíáé êñåìáóìÝíá ìå ìåôáîùôÞ
15
Κεφάλαιο 1 êëùóôÞ á) Ý÷ïõí áíôßèåôç êáôÜóôáóç çëÝêôñéóçò, â) Ý÷ïõí ßäéá êá-
ôÜóôáóç çëÝêôñéóçò, ã) äåí åßíáé çëåêôñéóìÝíá;

¼ôáí äýï óþìáôá ðïõ åßíáé áðü ôï ßäéï õëéêü, áöïý ôñéöôïýí óå
ðëáóôéêÞ óáêïýëá áðùèïýíôáé ìåôáîý ôïõò, ôüôå:
á) Çëåêôñßóôçêå ìüíï ôï Ýíá áðü ôá äýï.
â) ÁðÝêôçóáí üìïéá êáôÜóôáóç çëÝêôñéóçò.
ã) Çëåêôñßóôçêáí ìå áíôßèåôï öïñôßï.
ä) Äåí çëåêôñßóôçêáí êáèüëïõ.
6. Ôñßá óþìáôá Á, Â êáé Ã åßíáé çëåêôñéóìÝíá. Ôï Á ìå ôï Â Ýëêïíôáé

áìïéâáßá, åíþ ôï Â ìå ôï Ã áðùèïýíôáé áìïéâáßá. Áí ôï óþìá Ã åßíáé
èåôéêÜ çëåêôñéóìÝíï, íá âñåßôå ôï åßäïò çëÝêôñéóçò ôùí Üëëùí äýï
óùìÜôùí.
7. ÐÝíôå óþìáôá Á, Â, Ã, Ä êáé Å åßíáé çëåêôñéóìÝíá. Áí ãíùñßæåôå üôé

ôï Á áðùèåß ôï Â, ôï Ã Ýëêåé ôï Å, ôï Â áðùèåß ôï Å, ôï Ä Ýëêåé ôï
Â êáé üôé ôï Ä åßíáé çëåêôñéóìÝíï áñíçôéêÜ, íá âñåßôå ôï åßäïò ôçò
çëÝêôñéóçò ôùí õðüëïéðùí óùìÜôùí.
8. ¸óôù ôñåéò óöáßñåò 1, 2 êáé 3 ðïõ åßíáé çëåêôñéóìÝíåò ÷ùñßò íá

ãíùñßæåôå ôï åßäïò çëÝêôñéóçò. Åßíáé äõíáôüí íá åêäçëþíïíôáé çëå-
êôñéêÝò áëëçëåðéäñÜóåéò ìåôáîý ôïõò üðùò öáßíïíôáé óôï ó÷Þìá;
ÄéêáéïëïãÞóôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò.
1.4 ΤΡΟΠΟΙ ΗΛΕΚΤΡΙΣΗΣ

ΚΑΙ Η ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥΣ
1. Ðüóïõò ôñüðïõò çëÝêôñéóçò åíüò óþìáôïò ãíùñßæåôå; Ðïéïé

åßíáé áõôïß;
16
Ïé ôñüðïé çëÝêôñéóçò åíüò óþìáôïò åßíáé ôñåéò. Ç çëÝêôñéóç á) ìå
ôñéâÞ, â) ìå åðáöÞ êáé ã) ìå åðáãùãÞ. Ìðïñïýí êáé ïé ôñåéò ôñüðïé çëÝ-
êôñéóçò íá åñìçíåõôïýí ìå âÜóç ôï ìïíôÝëï ôçò ìéêñïóêïðéêÞò äïìÞò
ôçò ýëçò.
2. Ðïéá çëåêôñüíéá ïíïìÜæïíôáé åîùôåñéêÜ; Ãéáôß áõôÜ åßíáé óç-

ìáíôéêÜ;
ÁðÜíôçóç
Ôá çëåêôñüíéá ðïõ åßíáé ðéï áðïìáêñõóìÝíá áðü ôïí ðõñÞíá ïíï-
ìÜæïíôáé åîùôåñéêÜ. Åßíáé óçìáíôéêÜ ãéáôß áõôÜ ôá çëåêôñüíéá èá ìðï-
ñïýí íá ìåôáöÝñïíôáé áðü ôï Ýíá óþìá óå Ýíá Üëëï ðñïêáëþíôáò ôç
öüñôéóÞ ôïõò. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ç äýíáìç ðïõ áóêåßôáé ðÜíù ôïõò
áðü ôïí ðõñÞíá åßíáé áóèåíÝóôåñç áðü ôá õðüëïéðá çëåêôñüíéá ëüãù
ôçò ìåãáëýôåñçò áðüóôáóçò ðïõ Ý÷ïõí áðü áõôüí. ¸ôóé ìðïñïýí ðéï
åýêïëá íá ìåôáöÝñïíôáé áðü Ýíá óþìá óå Ýíá Üëëï.
3. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí çëÝêôñéóç äýï óùìÜôùí ìå ôñéâÞ;
ÁðÜíôçóç
ÊáôÜ ôçí çëÝêôñéóç äýï óùìÜôùí ìå ôñéâÞ, ôá óþìáôá çëåêôñßæï-
íôáé üôáí Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ êáé áðïêôïýí ßóá êáé áíôßèåôá öïñôßá
ëüãù ôçò áñ÷Þò äéáôÞñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ, ðïõ áíáöÝñèçêå
ðáñáðÜíù.
Èõìßæïõìå üôé óýìöùíá ìå ôçí áñ÷Þ äéáôÞñçóçò ôïõ çëåêôñé-

êïý öïñôßïõ, ôï óõíïëéêü öïñôßï óôá äýï óþìáôá ðáñáìÝíåé
óôáèåñü. ¸ôóé, áí áñ÷éêÜ Þôáí áöüñôéóôá êáé Ýðåéôá áðü ôçí
ôñéâÞ öïñôßæïíôáé, ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ßäéï êáé áíôßèåôï öïñôßï.
4. Ðþò åîçãåßôáé ç çëÝêôñéóç åíüò óþìáôïò ìå åðáöÞ ìå ôç âïÞ-

èåéá ôùí çëåêôñïíßùí;
ÁðÜíôçóç
¼ôáí Ýíá öïñôéóìÝíï óþìá Á Ýñ÷åôáé óå åðáöÞ ìå Ýíá áöüñôéóôï Â,
ôüôå áí ôï óþìá Á åßíáé áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíï ìåôáöÝñïíôáé çëåêôñüíéá
áðü ôï Á óôï óþìá Â, ïðüôå ôï Â öïñôßæåôáé áñíçôéêÜ.
Áí ôï Á åßíáé èåôéêÜ öïñôéóìÝíï, ôüôå ìå ôçí åðáöÞ ìåôáöÝñïíôáé
çëåêôñüíéá áðü ôï áöüñôéóôï óþìá Â óôï Á, ïðüôå ôï Â öïñôßæåôáé
èåôéêÜ.
17
Κεφάλαιο 1 Ìçí îå÷íÜôå üôé ôá áöüñôéóôá óþìáôá åßíáé ïõäÝôåñá, äçëáäÞ
ï áñéèìüò ðñùôïíßùí êáé çëåêôñïíßùí åßíáé ï ßäéïò. Áí óå Ýíá
óþìá åßíáé ðåñéóóüôåñá ôá ðñùôüíéá, ôüôå ôï óþìá åßíáé èåôé-
êÜ öïñôéóìÝíï, åíþ áí ôá çëåêôñüíéá åßíáé ðåñéóóüôåñá, ôüôå
åßíáé áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíï.
5. Ðïéá óþìáôá ïíïìÜæïíôáé áãùãïß êáé ðïéá ìïíùôÝò; ÁíáöÝñåôå

ìåñéêÜ ðáñáäåßãìáôá.
ÁðÜíôçóç
Ôá óþìáôá ðïõ åðéôñÝðïõí ôï äéáóêïñðéóìü ôïõ çëåêôñéêïý ôïõò
öïñôßïõ óå üëç ôçí ÝêôáóÞ ôïõò ïíïìÜæïíôáé çëåêôñéêïß áãùãïß. Áãù-
ãïß åßíáé üëá ôá ìÝôáëëá, üðùò ï óßäçñïò, ï ÷áëêüò, ôï áëïõìßíéï êáé
ï õäñÜñãõñïò.
Ôá óþìáôá óôá ïðïßá ôï öïñôßï äå äéáóêïñðßæåôáé óå üëç ôçí Ýêôá-
óÞ ôïõò áëëÜ ðáñáìÝíåé åíôïðéóìÝíï óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ óþìáôïò ðïõ
öïñôßóáìå ïíïìÜæïíôáé ìïíùôÝò. Ðáñáäåßãìáôá ìïíùôþí áðïôåëïýí
ôï îýëï, ôï êåñß, ôï ðëáóôéêü, ôï ãõáëß, ôï êáïõôóïýê, üðùò êáé ôï
êáèáñü íåñü.
6. ÅîçãÞóôå ðïý ïöåßëåôáé ç áãþãéìç óõìðåñéöïñÜ ôùí ìåôÜëëùí.

Ôé åßíáé ôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá;
ÁðÜíôçóç
Óôá ìÝôáëëá ôá åîùôåñéêÜ çëåêôñüíéá óõãêñáôïýíôáé ìå ìéêñÝò äõ-
íÜìåéò áðü ôïõò ðõñÞíåò ôùí áôüìùí ôïõò ïðüôå äéáöåýãïõí áðü ôï
Üôïìï êáé êéíïýíôáé åëåýèåñá óôï ìÝôáëëï. Ãéá ôï ëüãï áõôü ïíïìÜæï-
íôáé êáé åëåýèåñá çëåêôñüíéá. Ôá Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí ÷Üóåé ôá åëåýèåñá
çëåêôñüíéá áðïêôïýí èåôéêü öïñôßï áëëÜ ìðïñïýí íá êéíçèïýí ãýñù
áðü óõãêåêñéìÝíåò èÝóåéò êáé ü÷é óå üëï ôï ìÝôáëëï. Áí öïñôéóôåß Ýíáò
áãùãüò, ôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá êéíïýíôáé åýêïëá ïðüôå êáé öïñôßæåôáé
ï áãùãüò. ¸ôóé ïé áãùãïß öïñôßæïíôáé åýêïëá ëüãù ôçò ýðáñîçò ôùí
åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí.
7. ÐåñéãñÜøôå ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ìïíùôþí êáôÜ ôçí çëÝêôñéóÞ

ôïõò.
ÁðÜíôçóç
Óôïõò ìïíùôÝò ôá çëåêôñüíéá åßíáé éó÷õñÜ óõíäåäåìÝíá óôïõò ðõñÞ-
íåò ôùí áôüìùí. ¸ôóé, áí ðñïóâëçèïýí ëüãù öüñôéóçò ôá çëåêôñüíéá
áõôÜ èá ðáñáìåßíïõí óå ìéá óõãêåêñéìÝíç ðåñéï÷Þ êáé èá ôç öïñôßóïõí
18
áñíçôéêÜ. Åðßóçò áí ìå êÜðïéïí ôñüðï áðïâëçèïýí çëåêôñüíéá, ôüôå ôá Κεφάλαιο 1
õðüëïéðá èá ðáñáìÝíïõí óôéò èÝóåéò ôïõò êáé èá öïñôßóïõí ôçí ðåñéï÷Þ
ôïõ åëëåßììáôïò çëåêôñïíßùí èåôéêÜ, óå áíôßèåóç ìå ôïõò áãùãïýò,
üðïõ èá óõíÝâáéíå ñïÞ öïñôßùí áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ.
¸ëëåéììá çëåêôñïíßùí åìöáíßæåôáé óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ öïñôßæï-

íôáé èåôéêÜ ëüãù ôùí ðåñéóóüôåñùí èåôéêþí öïñôßùí.
8. Ðþò ìðïñåß íá ãßíåé ç áíß÷íåõóç ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ;
ÁðÜíôçóç
Ç áíß÷íåõóç ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ ìðïñåß íá ãßíåé óôï åñãáóôÞñéï
ìå üñãáíá ðïõ ïíïìÜæïíôáé çëåêôñïóêüðéá. ¸íá ðáñÜäåéãìá çëåêôñï-
óêïðßïõ åßíáé ôï çëåêôñéêü åêêñåìÝò. Áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ìåôáëëéêü
óôÝëå÷ïò êáé áðü Ýíá Þ äýï åëáöñÜ ìåôáëëéêÜ åëÜóìáôá ðïõ ìðïñïýí
íá áíïßãïõí. ¼óï ðåñéóóüôåñï áíïßãïõí ôá öýëëá ôüóï ðåñéóóüôåñï
öïñôßï Ý÷åé ôï çëåêôñïóêüðéï.
¸íáò âáóéêüò ôýðïò çëåêôñïóêïðßïõ öáßíåôáé óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá.
9. Ðþò åñìçíåýåôå ôçí çëÝêôñéóç ìå åðáãùãÞ; Ðþò ìðïñåß ìéá

ñÜâäïò íá åßíáé çëåêôñéóìÝíç áëëÜ ü÷é öïñôéóìÝíç;
ÁðÜíôçóç
Ç çëÝêôñéóç ìå åðáãùãÞ ãßíåôáé üôáí Ýíá öïñôéóìÝíï óþìá âñåèåß
êïíôÜ óå áöüñôéóôï óþìá, ïðüôå êáé ðñïêáëåßôáé äéá÷ùñéóìüò ôùí
öïñôßùí óôï áöüñôéóôï óþìá êáé Ýôóé çëåêôñßæåôáé. Áí ãéá ðáñÜäåéãìá
ðëçóéÜæïõìå ìéá öïñôéóìÝíç óöáßñá óôï Ýíá Üêñï ìéáò áöüñôéóôçò
ìåôáëëéêÞò ñÜâäïõ, üðùò öáßíåôáé óôï ó÷Þìá ðïõ áêïëïõèåß, ôüôå ôá
åëåýèåñá çëåêôñüíéá ôçò ñÜâäïõ èá óõãêåíôñùèïýí óå áõôü ôï Üêñï
ïðüôå óôï Üëëï Üêñï ôçò ñÜâäïõ èá õðÜñ÷åé Ýëëåéììá çëåêôñïíßùí.
¸ôóé, ç ìßá Üêñç ðïõ åßíáé ðéï êïíôÜ óôï öïñôéóìÝíï áãùãü öïñôßæåôáé
áñíçôéêÜ, åíþ ôï Üëëï Üêñï öïñôßæåôáé èåôéêÜ.
19
Κεφάλαιο 1 Ç ñÜâäïò óôçí ðåñß-
ðôùóç áõôÞ åßíáé çëå-
êôñéóìÝíç áëëÜ ü÷é
öïñôéóìÝíç, äçëáäÞ óôï
åóùôåñéêü ôçò Ý÷åé äéá-
÷ùñéóôåß ôï èåôéêü áðü
ôï áñíçôéêü çëåêôñéêü
öïñôßï, óõíïëéêÜ üìùò
ôï öïñôßï ôçò ñÜâäïõ
åßíáé ìçäÝí.
10. Ðïéá óþìáôá ïíïìÜæïíôáé ðïëùìÝíá êáé ãéáôß;
ÁðÜíôçóç
Ôá óùìáôßäéá ôçò ýëçò (Üôïìá Þ ìüñéá) ðïõ âñßóêïíôáé óå ìïíùôÝò
êáé åßíáé èåôéêÜ öïñôéóìÝíá áðü ôç ìßá Üêñç êáé áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíá
áðü ôçí Üëëç Üêñç ïíïìÜæïíôáé ðïëùìÝíá.
Ï ðñïóáíáôïëéóìüò ôùí áôüìùí (Þ ìïñßùí) óôï åóùôåñéêü ôïõ ìï-
íùôÞ Ý÷åé áðïôÝëåóìá ôï Ýíá Üêñï ôïõ ìïíùôÞ íá åßíáé èåôéêÜ öïñôé-
óìÝíï êáé ôï Üëëï áñíçôéêÜ, óáí íá ó÷çìáôßæïíôáé äýï ðüëïé áíôßèåôá
öïñôéóìÝíïé.
1. Íá óõìðëçñþóåôå ôá êåíÜ óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò:

á) Ôüóï ïé áãùãïß üóï êáé ïé ìïíùôÝò çëåêôñßæïíôáé ìå …………. Ïé
áãùãïß ùóôüóï çëåêôñßæïíôáé ìå ………….. ðïëý åíôïíüôåñá áð’ ü,ôé ïé
……………..
â) Ôï çëåêôñïóêüðéï ìå êéíçôÜ öýëëá áðïôåëåßôáé áðü Ýíá óôáèåñü
………… ……………… êáé áðü äýï êéíçôÜ ………… öýëëá.
2. Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò

ëáíèáóìÝíåò;
á) Óôçí çëÝêôñéóç äýï óùìÜôùí ìå ôñéâÞ, áõôÜ áðïêôïýí åßôå èåôéêÞ
åßôå áñíçôéêÞ çëÝêôñéóç.
â) ¸íá óþìá ìðïñåß íá çëåêôñéóôåß ìüíï ìå åðáãùãÞ.
ã) ¼ôáí ðëçóéÜæïõìå ìéá ãõÜëéíç çëåêôñéóìÝíç ñÜâäï óôï Üêñï ìéáò
ìåôáëëéêÞò ìç çëåêôñéóìÝíçò ñÜâäïõ, áõôü ôï Üêñï çëåêôñßæåôáé
èåôéêÜ êáé ôï Üëëï áñíçôéêÜ.
ä) Ôá ìÝôáëëá åßíáé áãþãéìá.
3. Íá êáôáôÜîåôå ôá ðáñáêÜôù õëéêÜ óå áãþãéìá êáé ìïíùôéêÜ:

Îýëï, óßäçñïò, ãõáëß, ÷áñôß, ðëáóôéêü, áÝñáò, ðüóéìï íåñü, ÷áëêüò.
20
4. ¼ôáí öÝñíïõìå óå åðáöÞ Ýíá áãþãéìï ìç çëåêôñéóìÝíï óþìá ìå Ýíá Κεφάλαιο 1
èåôéêÜ çëåêôñéóìÝíï óþìá, ôé ìðïñåß íá óõìâåß;
á) ÈåôéêÜ çëåêôñéóìÝíá óùìáôßäéá ìåôáêéíïýíôáé áðü ôï äåýôåñï
óþìá óôï ðñþôï.
â) ÁñíçôéêÜ çëåêôñéóìÝíá óùìáôßäéá ìåôáêéíïýíôáé áðü ôï äåýôåñï
óþìá óôï ðñþôï.
ã) ¼ëá ôá èåôéêÜ çëåêôñéóìÝíá óùìáôßäéá óõãêåíôñþíïíôáé óôï ðñþ-
ôï óþìá êáé üëá ôá áñíçôéêÜ óôï äåýôåñï óþìá.
ä) ¼ëá ôá çëåêôñéóìÝíá óùìáôßäéá ìåôáêéíïýíôáé áðü ôï ðñþôï óþìá
óôï äåýôåñï.

Ìéá ñÜâäïò çëåêôñßóôçêå áñíçôéêÜ. Áõôü óçìáßíåé üôé:
á) ¸÷áóå áñíçôéêÜ öïñôßá.
â) ÐÞñå áñíçôéêÜ öïñôßá.
ã) ¸÷áóå èåôéêÜ öïñôßá.
ä) Ïýôå Ý÷áóå ïýôå ðÞñå öïñôßá.
6. ¼ôáí ëÝìå üôé Ýíá óþìá åßíáé èåôéêÜ çëåêôñéóìÝíï åííïïýìå üôé:
á) ¸÷åé ðåñéóóüôåñá èåôéêÜ ðáñÜ áñíçôéêÜ çëåêôñéóìÝíá óùìáôßäéá.
â) ¸÷åé ìüíï èåôéêÜ çëåêôñéóìÝíá óùìáôßäéá.
ã) ÄçìéïõñãÞèçêáí êáéíïýñãéá èåôéêÜ çëåêôñéóìÝíá óùìáôßäéá.
ä) Äåí õðÜñ÷ïõí êáèüëïõ áñíçôéêÜ çëåêôñéóìÝíá óùìáôßäéá.
7. Ðïéá áðü ôéò åðüìåíåò ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;

á) Óôç öýóç äåí õðÜñ÷ïõí çëåêôñéêÜ öïñôßá.
â) Óôç öýóç õðÜñ÷åé ìüíï Ýíá åßäïò çëåêôñéêïý öïñôßïõ.
ã) Óôç öýóç õðÜñ÷ïõí ìüíï äýï åßäç çëåêôñéêïý öïñôßïõ.
ä) Óôç öýóç õðÜñ÷ïõí ðïëëÜ åßäç çëåêôñéêïý öïñôßïõ.
8. ¼ôáí ðëçóéÜæïõìå ôï Üêñï ìéáò ñÜâäïõ óå Ýíá çëåêôñïóêüðéï

ðïõ ôá öýëëá ôïõ åßíáé êáôáêüñõöá, üðùò öáßíåôáé óôï ó÷Þìá,
ðáñáôçñïýìå üôé ôá öýëëá ôïõ çëåêôñïóêïðßïõ áíïßãïõí. Ðïéåò áðü
ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;
á) Ç ñÜâäïò öïñôßóôçêå áðü ôï çëåêôñïóêü-
ðéï.
â) Ôï çëåêôñïóêüðéï öïñôßóôçêå áðü ôç ñÜâäï.
ã) Ç ñÜâäïò Þôáí öïñôéóìÝíç ìå áñíçôéêü öïñ-
ôßï.
ä) Ç ñÜâäïò Þôáí öïñôéóìÝíç ìå èåôéêü öïñôßï.
å) Ç ñÜâäïò Þôáí öïñôéóìÝíç ìå Üãíùóôï öïñ-
ôßï.
21
Κεφάλαιο 1 9. Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;
Êáëýôåñïé áãùãïß ôïõ çëåêôñéóìïý åßíáé:
á) Ôá ìÝôáëëá.
â) Ôá õãñÜ.
ã) Ôá áÝñéá.
ä) Ôá óôåñåÜ.

¼ôáí óôçí ßäéá ðëáóôéêÞ óáêïýëá ôñßâïíôáé äýï êáëáìÜêéá ôüôå:
á) Ôá äýï êáëáìÜêéá öïñôßæïíôáé ìå èåôéêü öïñôßï.
â) Ìáãíçôßæïíôáé ìå áíôßèåôá öïñôßá.
ã) Äå öïñôßæïíôáé êáèüëïõ.
ä) Öïñôßæïíôáé ìå áíôßèåôá öïñôßá.
11. Ðïéåò áðü ôéò áêüëïõèåò ðñïôÜóåéò äåí áðïôåëïýí éäéüôçôåò ôïõ
çëåêôñéêïý öïñôßïõ;
á) Ôï çëåêôñéêü öïñôßï åßíáé êâáíôéóìÝíï.
â) Ôï çëåêôñéêü öïñôßï ðáßñíåé ôéìÝò êáé üôáí áíáöåñüìáóôå óå
äõíÜìåéò ôïõ âÜñïõò.
ã) Ôï çëåêôñéêü öïñôßï åßíáé äýï äéáöïñåôéêþí åéäþí.
ä) Ôï çëåêôñéêü öïñôßï äéáôçñåßôáé.
1.5 Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΥΛΟΜΠ

1. Ðïéá åßíáé ç ó÷Ýóç ôçò çëåêôñéêÞò äýíáìçò êáé ôçò áðüóôáóçò

ìåôáîý äýï öïñôßùí;
ÁðÜíôçóç
¼ôáí äýï öïñôßá âñßóêïíôáé óå êÜðïéá áðüóôáóç, áóêåßôáé çëåêôñéêÞ
äýíáìç ìåôáîý ôïõò. Ç äýíáìç áõôÞ ìåãáëþíåé üóï ôá öïñôßá Ýñ÷ïíôáé
ðéï êïíôÜ ôï Ýíá óôï Üëëï. Áðü ðáñáôçñÞóåéò êáé ìåôñÞóåéò ðïõ Ýêáíå
ï Êïõëüìð âñÝèçêå üôé ç çëåêôñéêÞ äýíáìç åßíáé áíôéóôñüöùò áíÜëïãç
ôïõ ôåôñáãþíïõ ôçò áðüóôáóçò ôùí öïñôßùí.
2. Ðïéá öïñôéóìÝíá óþìáôá ïíïìÜæïíôáé óçìåéáêÜ óôï íüìï ôïõ

Êïõëüìð;
ÁðÜíôçóç
Óôï íüìï ôïõ Êïõëüìð óçìåéáêÜ ïíïìÜæïíôáé ôá öïñôéóìÝíá óþìáôá
ôùí ïðïßùí ïé äéáóôÜóåéò åßíáé ðïëý ìéêñüôåñåò óå ó÷Ýóç ìå ôéò áðï-
22
óôÜóåéò ðïõ áðÝ÷ïõí ôá öïñôéóìÝíá óþìáôá ìåôáîý ôïõò. Κεφάλαιο 1
3. Ðþò äéáôõðþíåôáé ï íüìïò ôïõ Êïõëüìð; Ðþò ðåñéãñÜöåôáé

ìáèçìáôéêÜ; ÐåñéãñÜøôå üëá ôá ìåãÝèç ðïõ áíáöÝñïíôáé óå
áõôüí.
ÁðÜíôçóç
Ï íüìïò ôïõ Êïõëüìð äéáôõðþíåôáé ùò åîÞò: Ôï ìÝôñï ôçò çëåêôñéêÞò
äýíáìçò (F) ìå ôçí ïðïßá áëëçëåðéäñïýí äýï óçìåéáêÜ öïñôßá (Q 1 êáé
Q2) åßíáé áíÜëïãï ôïõ ãéíïìÝíïõ ôùí öïñôßùí êáé áíôéóôñüöùò áíÜëïãï
ôïõ ôåôñáãþíïõ ôçò ìåôáîý ôïõò áðüóôáóçò (r).
Ç ìáèçìáôéêÞ ðåñéãñáöÞ ôïõ íüìïõ ôïõ Êïõëüìð åßíáé: F=K× .
Ç óôáèåñÜ Ê åßíáé ìéá óôáèåñÜ áíáëïãßáò ðïõ ïíïìÜæåôáé óôáèåñÜ
Êïõëüìð êáé Ý÷åé ôéìÞ Ê=9×10-9 Nm2/C2. Ç ôéìÞ ôçò åîáñôÜôáé áðü ôï
õëéêü óôï ïðïßï âñßóêïíôáé ôá öïñôéóìÝíá óþìáôá êáé áðü ôï óýóôçìá
ìïíÜäùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå.
4. Ìåôáîý äýï öïñôßùí Q1 êáé Q2 áóêåßôáé ç ßäéá Þ äéáöïñåôéêÞ

äýíáìç áðü ôï Q1 óôï Q2 êáé áíôßóôñïöá; ÄéêáéïëïãÞóôå.
ÁðÜíôçóç
Ç çëåêôñéêÞ äýíáìç ðïõ áóêåßôáé ìåôáîý ôùí äýï öïñôßùí åßíáé ç
ßäéá êáôÜ ìÝôñï. Ç öïñÜ üìùò ôçò äýíáìçò F1 ðïõ áóêåß ôï Q1 óôï Q2
åßíáé áíôßèåôç áðü ôç öïñÜ ôçò äýíáìçò F 2 ðïõ áóêåß ôï Q2 óôï Q1.
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá öáßíïíôáé êáé ïé äýï ðéèáíÝò ðåñéðôþóåéò ôçò
çëåêôñéêÞò äýíáìçò. Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç ôá öïñôßá Ý÷ïõí áíôßèåôï
ðñüóçìï ãé’ áõôü Ýëêïíôáé, åíþ óôç äåýôåñç Ý÷ïõí áíôßèåôï ðñüóçìï,
ïðüôå áðùèïýíôáé.
Áõôü ïöåßëåôáé óôïí ôñßôï íüìï ôïõ Íåýôùíá üðïõ ç ìßá áðü ôéò äýï
äõíÜìåéò ìðïñåß íá èåùñçèåß ç äñÜóç (F1) êáé ç Üëëç ç áíôßäñáóç (F2).
5. Ðþò åîçãåßôáé ìå ôï íüìï ôïõ Êïõëüìð ç Ýëîç ìåôáîý öïñôéóìÝ-

íïõ êáé ïõäÝôåñïõ óþìáôïò;
23
Κεφάλαιο 1 ÁðÜíôçóç
¼ôáí Ýíá öïñôéóìÝíï óþìá ðëçóéÜæåé Ýíá ïõäÝôåñï, ôüôå ôï çëåêôñß-
æåé ìå åðáãùãÞ ìå áðïôÝëåóìá ç ðëåõñÜ ðïõ âñßóêåôáé ôï öïñôéóìÝíï
óþìá íá öïñôßæåôáé ìå öïñôßï áíôßèåôï áðü áõôü ôïõ öïñôéóìÝíïõ
óþìáôïò, åíþ ç Üëëç ðëåõñÜ ìå öïñôßï üìïéï ìå áõôü ôïõ öïñôéóìÝíïõ
óþìáôïò. Ç áðüóôáóç üìùò ôïõ öïñôéóìÝíïõ óþìáôïò áðü ôçí áíôßèå-
ôá öïñôéóìÝíç ðëåõñÜ åßíáé ìéêñüôåñç áðü ôçí áðüóôáóç ðïõ áðÝ÷åé
áðü ôçí ßäéá öïñôéóìÝíç ðëåõñÜ. ¸ôóé ç åëêôéêÞ äýíáìç áíÜìåóá óôç
ñÜâäï êáé ôç óöáßñá ðïõ öáßíïíôáé óôï ó÷Þìá èá åßíáé ìåãáëýôåñç
áðü ôçí áðùóôéêÞ.
1.6 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ

1. Ôé ïíïìÜæåôáé çëåêôñéêü ðåäßï; Ðüôå äçìéïõñãåßôáé; Ðþò ðåñéãñÜ-
öåôáé ç Üóêçóç çëåêôñéêÞò äýíáìçò ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ðåäßïõ;
ÁðÜíôçóç
Çëåêôñéêü ðåäßï ïíïìÜæåôáé ìéá ðåñéï÷Þ ôïõ ÷þñïõ üôáí áóêïýíôáé
çëåêôñéêÝò äõíÜìåéò óå êÜèå öïñôéóìÝíï óþìá ðïõ öÝñíïõìå ìÝóá óå
áõôÞ. Äçìéïõñãåßôáé üôáí óå ìéá ðåñéï÷Þ öÝñíïõìå Ýíá öïñôéóìÝíï
óþìá.
Ç Üóêçóç ôçò çëåêôñéêÞò äýíáìçò ðåñéãñÜöåôáé ùò äéáäéêáóßá äýï
âçìÜôùí: 1) Áñ÷éêÜ ãýñù áðü êÜèå öïñôéóìÝíï óþìá äçìéïõñãåßôáé Ýíá
çëåêôñéêü ðåäßï. 2) ¸ðåéôá ôá öïñôéóìÝíá óþìáôá áëëçëåðéäñïýí ìÝóù
ôùí çëåêôñéêþí ðåäßùí ðïõ äçìéïõñãïýí.
2. Ðïéï âáóéêü ìÝãåèïò ÷ñçóéìïðïéïýìå ãéá ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ

çëåêôñéêïý ðåäßïõ; Ôé ãíùñßæåôå ãéá áõôü;
ÁðÜíôçóç
Ôï ìÝãåèïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ ðåäßïõ åßíáé
ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ðåäßïõ. Ç Ýíôáóç óõìâïëßæåôáé ìå ôï ãñÜììá
Å êáé äåß÷íåé ðüóï éó÷õñü Þ áóèåíÝò åßíáé Ýíá çëåêôñéêü ðåäßï. Ç Ýíôá-
24
óç Å ôïõ ðåäßïõ óõíäÝåôáé ìå ôç äýíáìç F çë ðïõ áóêåßôáé óå èåôéêü Κεφάλαιο 1
çëåêôñéêü öïñôßï Q üôáí áõôü âñåèåß ìÝóá óôï çëåêôñéêü ðåäßï ìå ôç
ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç Fçë = Å x Q.
3. ÐåñéãñÜøôå ôéò çëåêôñéêÝò äõíáìéêÝò ãñáììÝò. Ãéá ðïéï ëüãï

åßíáé ÷ñÞóéìåò ãéá ôçí ðåñéãñáöÞ åíüò ðåäßïõ;
ÁðÜíôçóç
Ïé çëåêôñéêÝò äõíáìéêÝò ãñáììÝò ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí áðü ôïí Öá-
ñáíôÝé ãéá íá ðåñéãñáöåß ôï çëåêôñéêü ðåäßï ìå ðéï åýêïëï ôñüðï.
ÁõôÝò äåß÷íïõí ôç äéåýèõíóç êáé ôï ìÝôñï ôçò çëåêôñéêÞò äýíáìçò
ðïõ áóêåß ôï ðåäßï. Óå ðåñéï÷Ýò ôïõ ðåäßïõ ðïõ ôï ðåäßï åßíáé éó÷õñü
ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò åßíáé ðéï ðõêíÝò, åíþ óå ðåñéï÷Ýò ðïõ ôï ðåäßï
åßíáé áóèåíÝóôåñï ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò åßíáé ðéï áñáéÝò. ¸ôóé äåß÷íïõí
êáé óå ðïéï óçìåßï ôïõ ðåäßïõ ç Ýíôáóç ðáßñíåé áíôßóôïé÷á ìåãÜëåò Þ
ìéêñÝò ôéìÝò.
Ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò Ý÷ïõí öïñÜ áðü ôá èåôéêÜ ðñïò ôá áñíçôéêÜ
öïñôßá. ¸ôóé, üðùò öáßíåôáé óôá ðáñáêÜôù ó÷Þìáôá, óôçí á) ðåñßðôùóç
ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò áðïìáêñýíïíôáé áðü ôï èåôéêü öïñôßï, åíþ óôç â)
ðåñßðôùóç ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò ðëçóéÜæïõí ôï áñíçôéêü öïñôßï.
4. Ðüôå Ýíá çëåêôñéêü ðåäßï åßíáé ïìïãåíÝò; Ðþò äçìéïõñãåßôáé;
ÁðÜíôçóç
¸íá çëåêôñéêü ðåäßï ïíïìÜæåôáé ïìïãåíÝò üôáí ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò
åßíáé ðáñÜëëçëåò êáé éóáðÝ÷ïõí ìåôáîý ôïõò. ÄçëáäÞ üôáí ç Ýíôáóç
ôïõ çëåêôñéêïý ðåäßïõ åßíáé óôáèåñÞ óå ïëüêëçñï ôï çëåêôñéêü ðåäßï.
Ôï ïìïãåíÝò çëåêôñéêü ðåäßï áóêåß ôçí ßäéá äýíáìç óå Ýíá çëåêôñéêü
öïñôßï óå ïðïéïäÞðïôå óçìåßï ôïõ êáé áí ôï ôïðïèåôÞóïõìå.
Äçìéïõñãåßôáé óôï ÷þñï ìåôáîý äýï áíôßèåôá öïñôéóìÝíùí ðáñÜëëç-
ëùí ìåôáëëéêþí ðëáêþí, üðùò åßíáé Ýíáò åðßðåäïò ðõêíùôÞò.
5. Ðþò ïíïìÜæåôáé ç åíÝñãåéá ôïõ çëåêôñéêïý ðåäßïõ; Ðïéá åßíáé ç

ðñïÝëåõóÞ ôçò; Ðïý áðïèçêåýåôáé;
25
Ç åíÝñãåéá ôïõ çëåêôñéêïý ðåäßïõ ïíïìÜæåôáé çëåêôñéêÞ äõíáìéêÞ
åíÝñãåéá. Ïöåßëåôáé óôç äýíáìç ðïõ áóêåßôáé óå Ýíá çëåêôñéêü öïñôßï
áðü ôï ðåäßï üôáí âñåèåß ìÝóá óå áõôü. Ç ðñïÝëåõóç ôçò çëåêôñéêÞò
äõíáìéêÞò åíÝñãåéáò ïöåßëåôáé óôï Ýñãï ôçò äýíáìçò ðïõ êáôáíáëþíå-
ôáé ãéá íá åéóÝëèåé ôï çëåêôñéêü öïñôßï ìÝóá óôï çëåêôñéêü ðåäßï. ¸ôóé
ç çëåêôñéêÞ äõíáìéêÞ åíÝñãåéá áðïèçêåýåôáé óôï öïñôéóìÝíï óþìá Þ
óôï çëåêôñéêü ðåäßï ðïõ ôï ßäéï äçìéïõñãåß.

Ï íüìïò ôïõ Êïõëüìð éó÷ýåé:
á) Ãéá äýï ìÜæåò m1 êáé m2.
â) Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ôá öïñôßá ðïõ áëëçëåðéäñïýí åßíáé üìïéá.
ã) Ãéá äýï ïðïéáäÞðïôå öïñôéóìÝíá óþìáôá.
ä) Ãéá äýï ìéêñÜ öïñôéóìÝíá óùìáôßäéá.
2. ¼ôáí ç áðüóôáóç ìåôáîý äýï çëåêôñéóìÝíùí óöáéñþí

äéðëáóéÜæåôáé, ôüôå ç çëåêôñéêÞ äýíáìç áíÜìåóá óôéò óöáßñåò:
á) ÕðïäéðëáóéÜæåôáé.
â) ÄéðëáóéÜæåôáé.
ã) ÕðïôåôñáðëáóéÜæåôáé.
ä) ÔåôñáðëáóéÜæåôáé.
3. Äýï öïñôéóìÝíá óþìáôá Á êáé Â âñßóêïíôáé óå ïñéóìÝíç áðüóôáóç

ìåôáîý ôïõò êáé ôï óþìá Á Ý÷åé ðåíôáðëÜóéï öïñôßï áðü ôï óþìá
Â. Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;
á) Ôï óþìá Á äÝ÷åôáé ìåãáëýôåñç äýíáìç áðü ôï óþìá Â.
â) Ôï óþìá Â äÝ÷åôáé ìåãáëýôåñç äýíáìç áðü ôï óþìá Á.
ã) Ôá äýï óþìáôá äÝ÷ïíôáé ßóåò äõíÜìåéò.
4. Äýï öïñôßá Á êáé Â åßíáé óå óôáèåñÞ áðüóôáóç ìåôáîý ôïõò. Áí ôï

öïñôßï ôïõ Á äéðëáóéáóôåß, ôüôå:
á) Ç çëåêôñéêÞ äýíáìç áíÜìåóá óôá öïñôßá èá ôåôñáðëáóéáóôåß.
â) Ç çëåêôñéêÞ äýíáìç áíÜìåóá óôá öïñôßá èá ðáñáìåßíåé ç ßäéá.
ã) Ç çëåêôñéêÞ äýíáìç áíÜìåóá óôá öïñôßá èá äéðëáóéáóôåß.
ä) Ç çëåêôñéêÞ äýíáìç áíÜìåóá óôá öïñôßá èá õðïäéðëáóéáóôåß.
5. Äýï öïñôßá Á êáé Â âñßóêïíôáé óå óôáèåñÞ áðüóôáóç ìåôáîý ôïõò.

Áí äéðëáóéÜóïõìå ôï öïñôßï ôçò Á êáé ôáõôü÷ñïíá ìåéþóïõìå
óôï ìéóü ôç ìåôáîý ôïõò áðüóôáóç, ôüôå ç çëåêôñéêÞ äýíáìç ðïõ
26
áóêåßôáé ìåôáîý ôïõò: Κεφάλαιο 1
á) ÄéðëáóéÜæåôáé.
â) ÔåôñáðëáóéÜæåôáé.
ã) ÏêôáðëáóéÜæåôáé.
ä) ÕðïäéðëáóéÜæåôáé.
6. Íá óõìðëçñþóåôå ôá êåíÜ óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò.

Ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá íá áðåéêïíßóïõí ôï ………….
………….. Óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò åßíáé áñáéÝò ôï ðåäßï
åßíáé ……………….., åíþ óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ åßíáé ðõêíÝò ôï ðåäßï åßíáé
………………. ¼óï ìåãáëþíåé ç áðüóôáóç áðü Ýíá ………………. ………………… ôï çëå-
êôñéêü ôïõ ðåäßï ãßíåôáé áóèåíÝóôåñï.
7. Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé ç óùóôÞ;

Çëåêôñéêü ðåäßï ïíïìÜæåôáé ï ÷þñïò:
á) Ðïõ ðåñéÝ÷åé ôá çëåêôñéêÜ öïñôßá.
â) Ãýñù áðü èåôéêÜ ìüíï öïñôßá.
ã) Ãýñù áðü áñíçôéêÜ ìüíï öïñôßá.
ä) ÌÝóá óôïí ïðïßï üëá ôá åßäç öïñôßùí äÝ÷ïíôáé äõíÜìåéò.
8. Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé ç óùóôÞ;

Óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò áðÝ÷ïõí ìåãÜëåò áðïóôÜóåéò
ìåôáîý ôïõò:
á) Ôï çëåêôñéêü ðåäßï åßíáé áóèåíÝò.
â) Ôï çëåêôñéêü ðåäßï åßíáé éó÷õñü.
ã) Ôï çëåêôñéêü ðåäßï åßíáé ðïëý áóèåíÝò.
ä) Ôï çëåêôñéêü ðåäßï åßíáé ðïëý éó÷õñü.
9. Íá åðéëÝîåôå ôç óùóôÞ áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò.

Ðþò ó÷åäéÜæïíôáé ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò ìÝóá óå Ýíá çëåêôñéêü ðå-
äßï;
á) Íá îåêéíïýí áðü ôá áñíçôéêÜ öïñôßá êáé íá êáôáëÞãïõí óôá èå-
ôéêÜ.
â) Íá îåêéíïýí áðü ôá èåôéêÜ öïñôßá êáé íá êáôáëÞãïõí óôá áñíç-
ôéêÜ.
ã) Íá îåêéíïýí êáé áðü ôá èåôéêÜ êáé áðü ôá áñíçôéêÜ êáé íá óõíá-
íôþíôáé óôç ìÝóç.
ä) Íá îåêéíïýí áðü ôá èåôéêÜ êáé íá êáôáëÞãïõí ðÜëé óå áõôÜ.

Ðïéá åßíáé ç ðñïÝëåõóç ôçò çëåêôñéêÞò äõíáìéêÞò åíÝñãåéáò ôïõ çëå-
êôñéêïý ðåäßïõ;
27
Κεφάλαιο 1 á) Åßíáé áðïèçêåõìÝíç ðÜíôá óôá öïñôéóìÝíá óþìáôá áêüìç êáé ðñéí
áðü ôç öüñôéóÞ ôïõò.
â) ÕðÜñ÷åé óå üëá ôá óþìáôá áíåîÜñôçôá áí åßíáé öïñôéóìÝíá Þ ü÷é.
ã) Ïöåßëåôáé óôï Ýñãï ôçò äýíáìçò ðïõ áóêåßôáé ãéá íá âñåèåß Ýíá
öïñôßï óôï çëåêôñéêü ðåäßï.
ä) ÕðÜñ÷åé ìüíï óôá èåôéêÜ öïñôéóìÝíá óþìáôá.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ

1. Äýï öïñôéóìÝíåò óöáßñåò ìå öïñôßï Q1=2x10-6 C êáé Q23x10-6 C
âñßóêïíôáé óå áðüóôáóç r=2 m ìåôáîý ôïõò. Íá õðïëïãßóåôå ôçí ôéìÞ
ôçò çëåêôñéêÞò äýíáìçò ðïõ áóêåßôáé áíÜìåóÜ ôïõò. Äßíåôáé üôé
Ê=
2. Äýï çëåêôñéóìÝíåò óöáßñåò Ýëêïíôáé ìåôáîý ôïõò. Áí äéðëáóéÜóïõìå

ôï öïñôßï ôçò êáèåìéÜò óöáßñáò êáé õðïäéðëáóéÜóïõìå ôç ìåôáîý
ôïõò áðüóôáóç, ôüôå ðüóï èá Ý÷åé ìåôáâëçèåß ç çëåêôñéêÞ äýíáìç
ðïõ áóêåßôáé ìåôáîý ôùí óöáéñþí;
3. Äýï óþìáôá ìå üìïéï öïñôßï âñßóêïíôáé óå áðüóôáóç r=5 m ìå-

ôáîý ôïõò. Áí ç çëåêôñéêÞ äýíáìç ðïõ áóêåßôáé ìåôáîý ôïõò åßíáé
Fçë=4x10-2 Í, íá âñåèåß ôï öïñôßï ôùí äýï óùìÜôùí. Äßíåôáé üôé Ê=
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ

ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
×ñçóéìïðïßçóå êáé åöÜñìïóå ôéò Ýííïéåò ðïõ Ýìáèåò
1. Íá ó÷çìáôßóåéò ðñïôÜóåéò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôéò Ýííïéåò: çëå-

êôñéóìÝíï óþìá, çëåêôñéêÞ äýíáìç, çëå êôñéêü åêêñåìÝò, çëå-
êôñéêü öïñôßï.
ÁðÜíôçóç
á) ¼ôáí ðåñÜóïõìå ìåñéêÝò öïñÝò ôç ÷ôÝíá óôá ìáëëéÜ ìáò áõôÞ ìðï-
ñåß íá Ýëêåé ìéêñÜ ÷áñôÜêéá, áðïôåëåß äçëáäÞ çëåêôñéóìÝíï óþìá.
â) Ìåôáîý çëåêôñéóìÝíùí óùìÜôùí áóêåßôáé çëåêôñéêÞ äýíáìç.
ã) Ôï çëåêôñéêü åêêñåìÝò åßíáé ìéá áðëÞ óõóêåõÞ ìå ôçí ïðïßá äéá-
ðéóôþíïõìå áí Ýíá óþìá åßíáé çëåêôñéóìÝíï.
ä) ¸íá óþìá ëÝìå üôé åêöïñôßæåôáé, üôáí ôï çëåêôñéêü öïñôßï ôïõ
áõîÜíåôáé.
28
2. Íá ðåñéãñÜøåéò äýï öáéíüìåíá ðïõ ðñïêáëïýíôáé áðü çëåêôñé- Κεφάλαιο 1
óìÝíá óþìáôá.
ÁðÜíôçóç
i) ¸íá ðáñÜäåéãìá çëåêôñéóìÝíïõ óþìáôïò åßíáé ôï ôñßîéìï ðïõ íéþ-
èïõìå üôáí ôï ÷åéìþíá âãÜæïõìå ôï ìÜëëéíï ðïõëüâåñ ìáò êáé áõôü
ôñßâåôáé ìå ôï óõíèåôéêü ðïõêÜìéóï, ïðüôå êáé çëåêôñßæåôáé.
ii) ¸íá äåýôåñï ðáñÜäåéãìá åßíáé üôé üôáí ç ÷ôÝíá ÷ôåíßæåé ôá îçñÜ
ìáò ìáëëéÜ, ôüôå êáé áõôÞ êáé ôá ìáëëéÜ çëåêôñßæïíôáé.
3. Íá óõìðëçñþóåéò ôéò ëÝîåéò ðïõ ëåßðïõí áðü ôï ðáñáêÜôù

êåßìåíï Ýôóé þóôå ïé ðñïôÜóåéò ðïõ ðñïêýðôïõí íá åßíáé åðé-
óôçìïíéêÜ ïñèÝò:
á. Ìåôáîý äýï öïñôéóìÝíùí óùìÜôùí áóêåßôáé åßôå ........ äýíáìç åßôå
........... äýíáìç. Äýï öïñôéóìÝíá óþìáôá áëëçëåðéäñïýí ÷ùñßò íá âñß-
óêïíôáé áðáñáßôçôá óå ........... ìåôáîý ôïõò. Ç çëåêôñéêÞ äýíá ìç äñá
áðü ..........
â. Óôç öýóç åìöáíßæïíôáé äýï åßäç öïñôéóìÝíùí óùìÜôùí, ôá ......................
êáé ôá .......... öïñôéóìÝíá.
Äýï .................. öïñôéóìÝíá óþìáôá áðùèïýíôáé, åíþ äýï ........... öïñôé-
óìÝíá óþìáôá Ýëêïíôáé.
ÁðÜíôçóç
á. Ìåôáîý äýï öïñôéóìÝíùí óùìÜôùí áóêåßôáé åßôå åëêôéêÞ äýíáìç
åßôå áðùóôéêÞ äýíáìç. Äýï öïñôéóìÝíá óþìáôá áëëçëåðéäñïýí ÷ùñßò
íá âñßóêïíôáé áðáñáßôçôá óå åðáöÞ ìåôáîý ôïõò. Ç çëåêôñéêÞ äýíáìç
äñá áðü áðüóôáóç.
â. Óôç öýóç åìöáíßæïíôáé äýï åßäç öïñôéóìÝíùí óùìÜôùí, ôá èåôéêÜ
êáé ôá áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíá.
Äýï üìïéá öïñôéóìÝíá óþìáôá áðùèïýíôáé, åíþ äýï áíôßèåôá öïñ-
ôéóìÝíá óþìáôá Ýëêïíôáé.
4. Óôéò ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò íá êõêëþóåéò ôï ãñÜììá ðïõ áíôé-

óôïé÷åß óôç óùóôÞ áðÜíôçóç:
Á. Ôá Üôïìá åßíáé çëåêôñéêÜ ïõäÝôåñá ãéáôß áðïôåëïýíôáé áðü ßóïõò
áñéèìïýò ðñùôïíßùí êáé çëåêôñïíßùí ðïõ:
á. äåí Ý÷ïõí çëåêôñéêü öïñôßï, â. Ý÷ïõí ôï ßäéï çëåêôñéêü öïñôßï,
ã. Ý÷ïõí áíôßèåôá çëåêôñéêÜ öïñôßá, ä. åßíáé ëéãüôåñá áðü ôá íåôñüíéá.
Â. Ç öüñôéóç ìå ôñéâÞ åðéôõã÷Üíåôáé ìå ìåôáöïñÜ:
á. ìüíï ðñùôïíßùí, â. ìüíï çëåêôñïíßùí, ã. êáé ðñùôïíßùí êáé çëå-
êôñïíßùí, ä. ìüíï íåôñïíßùí.
Ã. Ôñßâïõìå éó÷õñÜ ìéá ñÜâäï áðü åâïíßôç ìå Ýíá ìåôáîùôü Þ ìÜëëéíï
29
Κεφάλαιο 1 ýöáóìá. Ôï öïñôßï ðïõ èá áðïêôÞóåé ç ñÜâäïò åßíáé:
á. ìåñéêÜ Êïõëüìð (Ï), â. ìåñéêÜ ÷éëéïóôÜ ôïõ Êïõëüìð (Ï), ã. ìåñéêÜ
åêáôïììõñéïóôÜ ôïõ Êïõëüìð (Ï), ä. ìåñéêÜ äéóåêáôïììõñéïóôÜ ôïõ
Êïõëüìð (Ï).
ÁðÜíôçóç
Á â
Â â
Ã ä
5. Íá ðåñéãñÜøåéò äýï çëåêôñéêÜ öáéíüìåíá êáé íá ôá óõíäÝóåéò

ìå ôïõò ôñüðïõò çëÝêôñéóçò.
ÁðÜíôçóç
á) ¼ôáí ôñßâïõìå ìéá ãõÜëéíç ñÜâäï ìå ìåôáîùôü ýöáóìá, ôüôå ç
ñÜâäïò öïñôßæåôáé èåôéêÜ åíþ ôï ýöáóìá öïñôßæåôáé áñíçôéêÜ. Áõôüò
ï ôñüðïò çëÝêôñéóçò ãßíåôáé ìå ôñéâÞ.
â) Áí ðëçóéÜóïõìå ìéá öïñôéóìÝíç ÷ôÝíá óå êïììáôÜêéá ÷áñôéïý,
èá ðáñáôçñÞóïõìå üôé ôá Ýëêåé. Áõôüò ï ôñüðïò çëÝêôñéóçò åßíáé ìå
åðáãùãÞ.
6. Ðïéá üñãáíá ïíïìÜæïíôáé çëåêôñïóêüðéá; Íá ðåñéãñÜøåéò ôá

êýñéá ìÝñç áðü ôá ïðïßá áðïôåëåßôáé Ýíá çëåêôñïóêüðéï ìå
êéíçôÜ öýëëá.
ÁðÜíôçóç
Çëåêôñïóêüðéá åßíáé ôá üñãáíá ðïõ
÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí áíß÷íåõóç ôïõ
çëåêôñéêïý öïñôßïõ êáé ôç ìåëÝôç ôçò çëÝ-
êôñéóçò óôï åñãáóôÞñéï. ¸íá çëåêôñïóêü-
ðéï áðïôåëåßôáé áðü:
á) Ýíá ìåôáëëéêü óôÝëå÷ïò
â) äýï êéíçôÜ åëáöñÜ ìåôáëëéêÜ åëÜ-
óìáôá.

êåßìåíï Ýôóé þóôå ïé ðñïôÜóåéò ðïõ ðñïêýðôïõí íá åßíáé åðé-
á. ¼ôáí ôñßâïõìå äýï ............ ïõäÝôåñá óþìáôá ìåôáêéíïýíôáé ................
30
............. áðü ôï Ýíá óôï Üëëï êáé ôá óþìáôá öïñôßæïíôáé .............................. Κεφάλαιο 1
¼ôáí áããßîïõìå ìå Ýíá ............................. óþìá Ýíá çëåêôñéêÜ ïõäÝôåñï
óþìá, ôüôå áõôü öïñôßæåôáé ìå ............................. åßäïò öïñôßïõ.
â. ¼ôáí Ýíá õëéêü öïñôßæåôáé ìå åðáöÞ óå üëç ôïõ ôçí Ýêôáóç ôï ïíï-
ìÜæïõìå .............................., åíþ üôáí öïñôßæåôáé ìüíï ôïðéêÜ ôï ïíïìÜæïõìå
.............................. Ôï ðëáóôéêü êáé ôï ãõáëß åßíáé ................................, åíþ ôá ìÝôáë-
ëá åßíáé ............................... Ïé ............................... åðéôñÝðïõí ôçí êßíçóç ôùí öïñôé-
óìÝíùí óùìáôéäßùí óôï åóùôåñéêü ôïõò, åíþ ïé ............................... ü÷é.
ÁðÜíôçóç
á. ¼ôáí ôñßâïõìå äýï çëåêôñéêÜ ïõäÝôåñá óþìáôá ìåôáêéíïýíôáé
åîùôåñéêÜ çëåêôñüíéá áðü ôï Ýíá óôï Üëëï êáé ôá óþìáôá öïñôßæï-
íôáé áíôßèåôá. ¼ôáí áããßîïõìå ìå Ýíá öïñôéóìÝíï óþìá Ýíá çëåêôñéêÜ
ïõäÝôåñï óþìá, ôüôå áõôü öïñôßæåôáé ìå üìïéï åßäïò öïñôßïõ.
â. ¼ôáí Ýíá õëéêü öïñôßæåôáé ìå åðáöÞ óå üëç ôïõ ôçí Ýêôáóç ôï
ïíïìÜæïõìå áãùãü, åíþ üôáí öïñôßæåôáé ìüíï ôïðéêÜ ôï ïíïìÜæïõìå
ìïíùôÞ. Ôï ðëáóôéêü êáé ôï ãõáëß åßíáé ìïíùôÝò, åíþ ôá ìÝôáëëá åßíáé
áãùãïß. Ïé áãùãïß åðéôñÝðïõí ôçí êßíçóç ôùí öïñôéóìÝíùí óùìáôéäßùí
óôï åóùôåñéêü ôïõò, åíþ ïé ìïíùôÝò ü÷é.
8. Óôéò ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò íá êõêëþóåéò ôï ãñÜììá ðïõ áíôé-

óôïé÷åß óôç óùóôÞ áðÜíôçóç:
Á. Ôñßâïõìå ìéá ãõÜëéíç ñÜâäï ìå ìåôáîùôü ýöáóìá. Ç ñÜâäïò öïñ-
ôßæåôáé èåôéêÜ äéüôé:
á. ÐÞñå öïñôéóìÝíá óùìáôßäéá áðü ôçí áôìüóöáéñá.
â. ÌåôáöÝñèçêáí ðñùôüíéá áðü ôï ýöáóìá óôç ñÜâäï.
ã. ÌåôáöÝñèçêáí çëåêôñüíéá áðü ôç ñÜâäï óôï ýöáóìá.
ä. Ôá çëåêôñüíéá ôçò ñÜâäïõ ìåôáôñÜðçêáí ëüãù ôçò ôñéâÞò óå
ðñùôüíéá.
Â. Äýï ìïíùìÝíåò ìåôáëëéêÝò óöáßñåò Ý÷ïõí öïñôßá 2 ìQ êáé 3 ìQ
áíôßóôïé÷á. Ôéò öÝñíïõìå óå åðáöÞ êáé ôéò áðïìáêñýíïõìå, ðñïóÝ-
÷ïíôáò íá ðáñáìÝíïõí çëåêôñéêÜ áðïìïíùìÝíåò áðü ôï ðåñéâÜë ëïí
ôïõò. Ìå âÜóç ôçí áñ÷Þ äéáôÞñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ ìåôÜ
ôçí åðáöÞ ôïõò ïé óöáßñåò Ý÷ïõí öïñôßá áíôßóôïé÷á:
á. 2 ìQ êáé 2 ìQ.
â. 1 ìQ êáé 4 ìQ.
ã. 5 ìQ êáé 1 ìQ.
ä. 3 ìQ êáé 3 ìQ.
ÁðÜíôçóç
Á ã
Â â
31
Κεφάλαιο 1 9. Ôé åííïïýìå ìå ôç öñÜóç: «Ôï óõíïëéêü öïñôßï äéáôçñåßôáé óôá-
èåñü»; Íá ÷ñçóéìïðïéÞóåéò ó÷åôéêÜ ðáñáäåßãìáôá.
ÁðÜíôçóç
ÊáôÜ ôçí çëÝêôñéóç ìå åðáöÞ, ôñéâÞ Þ åðáãùãÞ ôï óõíïëéêü öïñôßï
ôùí óùìÜôùí ðáñáìÝíåé ôï ßäéï ðñéí êáé ìåôÜ ôç äéáäéêáóßá ôçò çëÝ-
êôñéóçò. ÄçëáäÞ ôï öïñôßï äå äçìéïõñãåßôáé ïýôå êáôáóôñÝöåôáé áëëÜ
ìåôáöÝñåôáé áðü Ýíá óþìá óå Ýíá Üëëï.
á) Óôçí çëÝêôñéóç ìå ôñéâÞ ôï Ýíá óþìá áðïêôÜ èåôéêü öïñôßï åíþ
ôï Üëëï áñíçôéêü, üìùò ôï óõíïëéêü öïñôßï åßíáé ìçäÝí ðñéí êáé ìåôÜ
ôç öüñôéóç ôùí óùìÜôùí.
â) Óôçí çëÝêôñéóç ìå åðáöÞ ôï ôåëéêü Üèñïéóìá ôùí öïñôßùí èá åßíáé
ßóï ìå ôïí áñ÷éêü áñéèìü ôùí öïñôßùí ôïõ çëåêôñéóìÝíïõ óþìáôïò.
ã) Óôçí çëÝêôñéóç ìå åðáãùãÞ ï áñéèìüò ôùí öïñôßùí äå ìåôáâÜë-
ëåôáé óôá óþìáôá, åöüóïí äåí Ý÷ïõìå ìåôáêßíçóç çëåêôñïíßùí áðü ôï
Ýíá óþìá óå Ýíá Üëëï.
10. Ôé åííïïýìå ìå ôç öñÜóç: «Ôï çëåêôñéêü öïñôßï åìöáíßæåôáé óå

êâÜíôá»; Íá ÷ñçóéìïðïéÞóåéò ó÷åôéêÜ ðáñáäåßãìáôá.
ÁðÜíôçóç
Åííïïýìå üôé ôï çëåêôñéêü öïñôßï èá åìöáíßæåôáé óôá óþìáôá óå ðï-
óüôçôåò ðïõ åßíáé áêÝñáéá ðïëëáðëÜóéá ìéáò óôïé÷åéþäïõò ðïóüôçôáò,
ôçò 1,6x10-19 C, ðïõ åßíáé ôï öïñôßï ôïõ åíüò çëåêôñïíßïõ.
Óôç öýóç ôï öïñôßï ðïõ óõíáíôÜìå ìðïñåß íá åßíáé 2x1,6×10 -19 C,
5x1,6x10-19 C, ü÷é üìùò 1,5x1,6x10-19 C.

êåßìåíï, Ýôóé þóôå ïé ðñïôÜóåéò ðïõ ðñïêýðôïõí íá åßíáé åðé-
á. Óýìöùíá ìå ôï íüìï ôïõ Êïõëüìð ôï ìÝôñï ôçò ..................... äýíáìçò
ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôçí áëëçëåðßäñáóç äýï óçìåéáêþí öïñôßùí åßíáé
..................... ôïõ ãéíïìÝíïõ ôùí öïñôßùí êáé áíôéóôñüöùò áíÜëïãï ôïõ
..................... ôçò ìåôáîý ôïõò áðüóôáóçò. Ôá äéáíýóìáôá ðïõ ðáñéóôÜ-
íïõí ôéò äõíÜìåéò âñßóêïíôáé óôçí ..................... ðïõ ôá óõíäÝåé.
â. ¼ôáí ó’ Ýíá ÷þñï áóêïýíôáé ....................., ëÝìå üôé óôï ÷þñï õðÜñ÷åé
Ýíá ..................... äõíÜìåùí. Ãýñù áðü Ýíá óþìá ðïõ Ý÷åé çëåêôñéêü öïñ-
ôßï õðÜñ÷åé ..................... ðåäßï.
ã. ¼ôáí ó’ Ýíá ðåäßï ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò åßíáé åõèåßåò ðáñÜëëçëåò
êáé éóáðÝ÷ïõóåò, ôï ðåäßï Ý÷åé ..................... Ýíôáóç êáé ëÝìå üôé åßíáé
..................... Óôï åóùôåñéêü ôùí áãùãþí äåí õðÜñ÷åé ..................... ðåäßï. ËÝìå
32
üôé ïé áãùãïß ..................... ôïí åóùôåñéêü ôïõò ÷þñï áðü ôá çëåêôñéêÜ Κεφάλαιο 1
ðåäßá ðïõ õðÜñ÷ïõí óôïí åîùôåñéêü.
ÁðÜíôçóç
á. Óýìöùíá ìå ôï íüìï ôïõ Êïõëüìð ôï ìÝôñï ôçò çëåêôñéêÞò äý-
íáìçò ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôçí áëëçëåðßäñáóç äýï óçìåéáêþí öïñôßùí
åßíáé áíÜëïãï ôïõ ãéíïìÝíïõ ôùí öïñôßùí êáé áíôéóôñüöùò áíÜëïãï
ôïõ ôåôñáãþíïõ ôçò ìåôáîý ôïõò áðüóôáóçò. Ôá äéáíýóìáôá ðïõ ðá-
ñéóôÜíïõí ôéò äõíÜìåéò âñßóêïíôáé óôçí åõèåßá ðïõ ôá óõíäÝåé.
â. ¼ôáí ó’ Ýíá ÷þñï áóêïýíôáé äõíÜìåéò, ëÝìå üôé óôï ÷þñï õðÜñ÷åé
Ýíá ðåäßï äõíÜìåùí. Ãýñù áðü Ýíá óþìá ðïõ Ý÷åé çëåêôñéêü öïñôßï
õðÜñ÷åé çëåêôñéêü ðåäßï.
ã. ¼ôáí ó’ Ýíá ðåäßï ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò åßíáé åõèåßåò ðáñÜëëçëåò
êáé éóáðÝ÷ïõóåò, ôï ðåäßï Ý÷åé óôáèåñÞ Ýíôáóç êáé ëÝìå üôé åßíáé ïìï-
ãåíÝò. Óôï åóùôåñéêü ôùí áãùãþí äåí õðÜñ÷åé çëåêôñéêü ðåäßï. ËÝìå
üôé ïé áãùãïß èùñáêßæïõí ôïí åóùôåñéêü ôïõò ÷þñï áðü ôá çëåêôñéêÜ
ðåäßá ðïõ õðÜñ÷ïõí óôïí åîùôåñéêü.
12. Äýï èåôéêÜ öïñôéóìÝíåò óöáßñåò ôïðïèåôïýíôáé óå ìéá ïñé-

óìÝíç áðüóôáóç ìåôáîý ôïõò. Íá ÷áñáêôçñßóåéò ìå Ó ôéò ðñï-
ôÜóåéò ôùí ïðïßùí ôï ðåñéå÷üìåíï åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ïñèü
êáé ìå Ë áõôÝò ðïõ ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò åßíáé åðéóôçìïíéêÜ
ëáíèáóìÝíï.
á. Ïé çëåêôñéêÝò äõíÜìåéò ðïõ áóêïýíôáé ìåôáîý ôùí óöáéñþí åßíáé
áðùóôéêÝò.
â. Ôï ìÝôñï ôçò äýíáìçò ðïõ áóêåß ç ðñþôç óöáßñá óôç äåýôåñç åßíáé
ßóï ìå ôï ìÝôñï ôçò äýíáìçò ðïõ áóêåß ç äåýôåñç óôçí ðñþôç.
ã. ¼ôáí áõîÞóïõìå ôçí áðüóôáóç ìåôáîý ôùí óöáéñþí, ïé äõíÜìåéò
áõîÜíïíôáé.
ä. ¼ôáí ìåéþóïõìå ôçí áðüóôáóç ôùí óöáéñþí óôï ìéóü, ïé äõíÜìåéò
ôåôñáðëáóéÜæïíôáé.
å. ¼ôáí äéðëáóéÜóïõìå ôéò áðïóôÜóåéò ôùí óöáéñþí, ïé äõíÜìåéò
ðáñáìÝíïõí óôáèåñÝò.
óô. ¼ôáí äéðëáóéÜóïõìå ôï öïñôßï ôçò ìßáò óöáßñáò, ïé äõíÜìåéò
äéðëáóéÜæïíôáé.
æ. ¼ôáí äéðëáóéÜóïõìå ôï öïñôßï êáé ôùí äýï óöáéñþí, ïé äõíÜìåéò
ôåôñáðëáóéÜæïíôáé.
ÁðÜíôçóç
á Ó, â Ó, ã Ë, ä Ó, å Ë, óô Ó, æ Ó
13. Ðëçóßáóå ìéá öïñôéóìÝíç ñÜâäï óå ìéêñÜ óöáéñßäéá áðü öåëé-

33
Κεφάλαιο 1 æüë ðïõ åßíáé áöüñôéóôá. Ôá óöáéñßäéá Ýëêïíôáé áðü ôç ñÜâäï.
ÐñïóðÜèçóå íá åñìçíåýóåéò ôï öáéíüìåíï áõôü óõíäõÜæïíôáò:
á) ôéò éäéüôçôåò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ, â) ôï ìç÷áíéóìü çëÝ-
êôñéóçò ìå åðáãùãÞ êáé ã) ôï íüìï ôïõ Êïõëüìð.
ÁðÜíôçóç
Ç öïñôéóìÝíç ñÜâäïò çëåêôñßæåé ôï êÜèå óöáéñßäéï ìå åðáãùãÞ. Ôï
ìÝñïò êÜèå óöáéñéäßïõ ðïõ âñßóêåôáé áðÝíáíôé áðü ôç ñÜâäï öïñôßæåôáé
áíôßèåôá áðü áõôÞ, åíþ ôï ìÝñïò ðïõ åßíáé ðéï ìáêñéÜ áðü ôç ñÜâäï Ý÷åé
ôï ßäéï öïñôßï ìå áõôÞ. ¸ôóé ç ñÜâäïò èá Ýëêåé ôï ìÝñïò ðïõ åßíáé ðéï
êïíôÜ óå áõôÞ, åíþ èá áðùèåß ôï ìÝñïò ðïõ âñßóêåôáé ðéï ìáêñéÜ áðü ôç
ñÜâäï. Ãíùñßæïõìå üôé ïé äõíÜìåéò Êïõëüìð åßíáé ðéï ìåãÜëåò óå ìéêñÝò
áðïóôÜóåéò, ïðüôå ïé åëêôéêÝò äõíÜìåéò ìåôáîý ñÜâäïõ êáé óöáéñéäßùí
åßíáé ðéï éó÷õñÝò áðü ôéò áðùóôéêÝò ìåôáîý ñÜâäïõ êáé óöáéñéäßùí.
14. Ìå ðïéïõò ôñüðïõò ìðïñïýìå íá ðåñéãñÜøïõìå ôï öáéíüìåíï

ôçò áëëçëåðßäñáóçò äýï öïñôéóìÝíùí óùìÜôùí;
ÁðÜíôçóç
Ôï öáéíüìåíï ôçò áëëçëåðßäñáóçò äýï öïñôéóìÝíùí óùìÜôùí ìðïñåß
íá ðåñéãñáöåß ìå äýï ôñüðïõò:
á) ¸íá çëåêôñéóìÝíï óþìá áóêåß äýíáìç áðü áðüóôáóç óå Ýíá Üëëï
÷ùñßò íá åðçñåÜæåé ï ÷þñïò ãýñù áðü áõôü.
â) Ôï çëåêôñéóìÝíï óþìá äçìéïõñãåß ãýñù ôïõ Ýíá ðåäßï äõíÜìåùí
(çëåêôñéêü ðåäßï) êáé ç çëåêôñéêÞ äýíáìç áóêåßôáé ìÝóù ôïõ ðåäßïõ
áõôïý.
15. Ðïéåò ðëçñïöïñßåò ìðïñåßò íá ðÜñåéò ãéá Ýíá çëåêôñéêü ðåäßï

áí ãíùñßæåéò ôç ìïñöÞ ôùí äõíáìéêþí ôïõ ãñáììþí; Ìå ðïéï
ôñüðï ìðïñåßò íá áíôëÞóåéò áõôÝò ôéò ðëçñïöïñßåò;
ÁðÜíôçóç
Ç äéåýèõíóç ôùí äõíáìéêþí ãñáììþí ìÜò äåß÷íåé êáé ôç äéåýèõíóç
ôçò çëåêôñéêÞò äýíáìçò. Åðßóçò ç ðõêíüôçôá ôùí äõíáìéêþí ãñáììþí
ìÜò äßíåé ðëçñïöïñßåò ãéá ôï ðüóï éó÷õñü Þ áóèåíÝò åßíáé ôï çëåêôñéêü
ðåäßï. ÐõêíÝò äõíáìéêÝò ãñáììÝò óçìáßíåé éó÷õñü çëåêôñéêü ðåäßï.
ÅöÜñìïóå ôéò ãíþóåéò óïõ êáé ãñÜøå ôåêìçñéùìÝíåò áðáíôÞóåéò

óôéò åñùôÞóåéò ðïõ áêïëïõèïýí:
1. Ðþò ìðïñåßò íá êáôáóêåõÜóåéò Ýíá çëåêôñéêü åêêñåìÝò; Óå ôé

èá óïõ ÷ñçóéìåýóåé;
34
Ãéá íá êáôáóêåõÜóïõìå Ýíá çëåêôñéêü åêêñåìÝò êñåìÜìå Ýíá ìðáëÜêé
áðü ÷áñôß (ðïõ åßíáé ìç çëåêôñéóìÝíï) óå ìéá êëùóôÞ. ¸ôóé èá ìðïñïý-
ìå íá äéáðéóôþóïõìå áí Ýíá óþìá ðïõ ðëçóéÜæïõìå óôï ìðáëÜêé áðü
÷áñôß åßíáé öïñôéóìÝíï Þ ü÷é. Áí ôï óþìá Ýëêåé ôï ìðáëÜêé áðü ÷áñôß,
ôüôå åßíáé çëåêôñéóìÝíï.
2. Ðþò ìðïñåßò íá äéáðéóôþóåéò áí ç çëåêôñéêÞ äýíáìç åßíáé ßäéá

Þ äéáöïñåôéêÞ áðü ôç ìáãíçôéêÞ; Ðïéï åßíáé ôï áðïôÝëåóìá ôçò
Ýñåõíáò;
ÁðÜíôçóç
Ìðïñïýìå íá îå÷ùñßóïõìå ôçí çëåêôñéêÞ áðü ôç ìáãíçôéêÞ äýíáìç
÷ñçóéìïðïéþíôáò ôï çëåêôñéêü åêêñåìÝò. Ï ìáãíÞôçò äåí Ýëêåé ôï çëå-
êôñéêü åêêñåìÝò ðáñÜ ìüíï áíôéêåßìåíá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí óéäçñïìáãíçôéêÜ
õëéêÜ. ¢ñá ç çëåêôñéêÞ äýíáìç åßíáé äéáöïñåôéêÞ áðü ôç ìáãíçôéêÞ.
3. Ðüóá åßäç çëåêôñéêþí öïñôßùí õðÜñ÷ïõí óôç öýóç; Ìå ðïéá

åðé÷åéñÞìáôá èá ìðïñïýóåò íá ðåßóåéò êÜðïéïí ãéá ôçí ïñèü-
ôçôá ôçò áðÜíôçóÞò óïõ;
ÁðÜíôçóç
Óôç öýóç õðÜñ÷ïõí äýï åßäç çëåêôñéêïý öïñôßïõ. Áí ôñßøïõìå ìéá
ãõÜëéíç ñÜâäï ìå ìåôáîùôü ýöáóìá êáé ìéá Üëëç ìå ìÜëëéíï ýöáóìá,
ðáñáôçñïýìå üôé ïé äýï ðáñáðÜíù ñÜâäïé Ýëêïíôáé ìåôáîý ôïõò üôáí
ôéò ðëçóéÜæïõìå. Áí üìùò ðëçóéÜóïõìå äýï ãõÜëéíåò ñÜâäïõò ðïõ çëå-
êôñßóôçêáí ìå ôïí ßäéï ôñüðï, ðáñáôçñïýìå üôé áðùèïýíôáé.
4. Óå ìéá åöçìåñßäá äéáâÜæåéò üôé Ýíáò åðéóôÞìïíáò áíáêÜëõøå

êÜðïéï õëéêü ôï ïðïßï Ýðåéôá áðü ôñéâÞ Ýëêåé êáé ôéò äýï äéá-
öïñåôéêÝò ñÜâäïõò ôéò åéêüíáò 1.5. Ðþò èá ó÷ïëßáæåò áõôÞ ôçí
áíáêïßíùóç;
35
Ç áíáêïßíùóç áõôÞ äåí åßíáé áëçèÞò ãéáôß ïé äýï ñÜâäïé ôçò åéêüíáò
(öáßíåôáé ðáñáðÜíù) åßíáé áíôßèåôá öïñôéóìÝíåò êáé óôç öýóç õðÜñ÷ïõí
ìüíï äýï åßäç öïñôßïõ. ¢ñá áðïêëåßåôáé íá õðÜñ÷åé õëéêü ðïõ íá Ýëêåé
êáé ôéò äýï ñÜâäïõò.
5. Ðïý âáóßæåôáé ç ìÝôñçóç ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ ðïõ Ý÷åé Ýíá

öïñôéóìÝíï óþìá;
ÁðÜíôçóç
Ç ìÝôñçóç ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ ìðïñåß íá ãßíåé ðáñáôçñþíôáò
ôçí Ýëîç Þ ôçí Üðùóç ðïõ ðñïêáëåß Ýíá öïñôéóìÝíï óþìá óå ïõäÝôåñá
óþìáôá. Áí ç Ýëîç Þ ç Üðùóç åßíáé éó÷õñÞ, ôüôå ôï çëåêôñéêü öïñôßï
åßíáé ìåãáëýôåñï áð’ ü,ôé óå ìéá áóèåíÞ Ýëîç Þ Üðùóç.
6. Ðþò ïíïìÜæïíôáé ôá äéáöïñåôéêÜ åßäç çëåêôñéêþí öïñôßùí; Ç

ïíïìáóßá åêöñÜæåé êÜðïéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ çëåêôñéêïý öïñ-
ôßïõ;
ÁðÜíôçóç
Ôá äýï åßäç çëåêôñéêþí öïñôßùí åßíáé ôá èåôéêÜ êáé ôá áñíçôéêÜ.
Ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ôá èåôéêÜ öïñôßá åßíáé åêåßíá ðïõ Ý÷ïõí ôá
óþìáôá ðïõ åßíáé üìïéá öïñôéóìÝíá ìå ôç ãõÜëéíç ñÜâäï ðïõ ôñßøáìå
ìå ìåôáîùôü ýöáóìá, åíþ ôá áñíçôéêÜ öïñôßá åßíáé åêåßíá ðïõ Ý÷ïõí
ôá óþìáôá ðïõ åßíáé üìïéá öïñôéóìÝíá ìå ôçí ðëáóôéêÞ ñÜâäï ðïõ
ôñßøáìå ìå ìÜëëéíï ýöáóìá.
7. Ðïéá åßíáé ç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôï çëåêôñéêü öïñôßï ôùí ðñù-

ôïíßùí êáé ôùí çëåêôñïíßùí; Ãéáôß ôá Üôï ìá åßíáé çëåêôñéêÜ
ïõäÝôåñá;
ÁðÜíôçóç
Ôá ðñùôüíéá êáé ôá çëåêôñüíéá åßíáé óùìáôßäéá ðïõ âñßóêïíôáé óôá
Üôïìá. Ôá ðñùôüíéá âñßóêïíôáé óôïí ðõñÞíá ôïõ áôüìïõ, åíþ ôá çëå-
êôñüíéá âñßóêïíôáé ãýñù áðü ôïí ðõñÞíá. Ôá ðñùôüíéá Ý÷ïõí èåôéêü
öïñôßï, åíþ ôá çëåêôñüíéá áñíçôéêü. Ç ôéìÞ ôïõ öïñôßïõ åíüò ðñùôïíßïõ
åßíáé áêñéâþò ßóç ìå ôçí ôéìÞ ôïõ öïñôßïõ ôïõ çëåêôñïíßïõ. Ôá Üôïìá
åßíáé çëåêôñéêÜ ïõäÝôåñá ãéáôß ðåñéÝ÷ïõí ôïí ßäéï áñéèìü ðñùôïíßùí
êáé çëåêôñïíßùí, Ýôóé þóôå ôï óõíïëéêü öïñôßï ôïõ áôüìïõ íá åßíáé
ìçäÝí.
8. ÄéáèÝôåéò ìéá ãõÜëéíç ñÜâäï ðïõ ôçí Ý÷åéò öïñôßóåé ìå ìåôáîùôü

36
ýöáóìá. Ðþò èá âñåéò áí Ýíá Üãíùóôï öïñôéóìÝíï óþìá åßíáé Κεφάλαιο 1
èåôéêÜ Þ áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíï;
ÁðÜíôçóç
Ãíùñßæïõìå üôé ç ãõÜëéíç ñÜâäïò ðïõ ôñßâåôáé ìå ìåôáîùôü ýöáóìá
åßíáé öïñôéóìÝíç èåôéêÜ. ÊñåìÜìå ôç ãõÜëéíç ñÜâäï ìå íÞìá êáé ðëçóé-
Üæïõìå óå áõôÞí ôï Üãíùóôá öïñôéóìÝíï óþìá. Áí ç ñÜâäïò áðùèåßôáé,
ôüôå ôï Üãíùóôï óþìá åßíáé êáé áõôü öïñôéóìÝíï èåôéêÜ, åíþ áí ç ñÜ-
âäïò Ýëêåôáé áðü ôï óþìá, ôüôå áõôü åßíáé öïñôéóìÝíï áñíçôéêÜ.
9. Ðïéá åßíáé ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ óôï S.I.;

Ðþò óõíäÝåôáé ìå ôï öïñôßï åíüò çëåêôñïíßïõ;
ÁðÜíôçóç
Ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ óôï S.I. (ÄéåèíÝò Óýóôçìá
ÌïíÜäùí) åßíáé ôï Êïõëüìð (Coulomb) êáé óõìâïëßæåôáé ìå ôï ãñÜììá C.
Ôï öïñôßï ôïõ çëåêôñïíßïõ åßíáé ßóï ìå 1,6x10-19 C (coulomb).
10. Ðþò ó÷åôßæåôáé ôï çëåêôñéêü öïñôßï åíüò óþìáôïò ìå ôïí áñéè-

ìü ôùí çëåêôñïíßùí ðïõ ìåôáêéíÞèçêáí áðü Þ ðñïò áõôü;
ÁðÜíôçóç
Ôï çëåêôñéêü öïñôßï åíüò óþìáôïò ðïõ öïñôßóôçêå áñíçôéêÜ èá éóïý-
ôáé ìå ôï Üèñïéóìá ôùí öïñôßùí ôùí çëåêôñïíßùí ðïõ ìåôáêéíÞèçêáí
ðñïò áõôü êáé èá åßíáé áñíçôéêü.
Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ áðïìáêñýíïíôáé çëåêôñüíéá áðü ôï óþìá, ôüôå
ôï çëåêôñéêü ôïõ öïñôßï èá éóïýôáé ìå ôï Üèñïéóìá ôùí öïñôßùí ôùí
çëåêôñïíßùí ìå áíôßèåôï üìùò ðñüóçìï, äçëáäÞ èåôéêü.
11. Ôá óþìáôá Á, Â, Ã êáé Ä åßíáé öïñôéóìÝíá. Ôï Á Ýëêåôáé áðü

ôï Â, ôï Â Ýëêåôáé áðü ôï Ã, åíþ ôá Ã êáé Ä áðùèïýíôáé ìåôáîý
ôïõò. Áí ãíùñßæïõìå üôé ôï Ä åßíáé èåôéêÜ öïñôéóìÝíï, íá âñåéò
ôï åßäïò çëåêôñéêïý öïñôßïõ ôùí õðïëïßðùí óùìÜôùí.
ÁðÜíôçóç
Áí ôï Ä åßíáé èåôéêÜ öïñôéóìÝíï êáé áðùèåßôáé ìå ôï Ã ôüôå êáé ôï Ã
åßíáé èåôéêÜ öïñôéóìÝíï. Åöüóïí ôï Â Ýëêåôáé áðü ôï Ã èá åßíáé áñíç-
ôéêÜ öïñôéóìÝíï. ÔÝëïò, ôï Á ðïõ Ýëêåôáé áðü ôï Â èá åßíáé áíôßèåôá
öïñôéóìÝíï áð’ ü,ôé ôï Â, äçëáäÞ èåôéêÜ. Óõíïøßæïíôáò:
Á èåôéêü öïñôßï
Â áñíçôéêü öïñôßï
Ã èåôéêü öïñôßï
Ä èåôéêü öïñôßï
37
Κεφάλαιο 1 Ôñüðïé çëÝêôñéóçò êáé ç ìéêñïóêïðéêÞ åñìçíåßá ôïõò
12. Ïé Ýííïéåò çëÝêôñéóç êáé öüñôéóç åßíáé ôáõôüóçìåò Þ äéáöïñå-

ôéêÝò; Íá äéêáéïëïãÞóåéò ôçí áðÜíôçóÞ óïõ.
ÁðÜíôçóç
Ïé Ýííïéåò çëÝêôñéóç êáé öüñôéóç åßíáé äéáöïñåôéêÝò. ¸íá óþìá ìðï-
ñåß íá åßíáé çëåêôñéóìÝíï áëëÜ ü÷é öïñôéóìÝíï. ÄçëáäÞ óå ìéá ñÜâäï áí
ôá áñíçôéêÜ öïñôßá Ý÷ïõí äéá÷ùñéóôåß áðü ôá èåôéêÜ öïñôßá, ç ñÜâäïò
åßíáé çëåêôñéóìÝíç, üìùò ôï óõíïëéêü öïñôßï ôçò ñÜâäïõ ìðïñåß íá
åßíáé ìçäÝí, ïðüôå äå èá åßíáé öïñôéóìÝíç.
13. ¸íá áíôéêåßìåíï öïñôßæåôáé áñíçôéêÜ. ÐñïóðÜèçóå íá åñìç-

íåýóåéò áõôü ôï öáéíüìåíï èåùñþíôáò üôé ç öüñôéóç ïöåßëåôáé
óå ìåôáêßíçóç çëåêôñïíßùí. Ìå áíÜëïãï ôñüðï åñìÞíåõóå ôç
äéáäéêáóßá ìå ôçí ïðïßá áðïêôÜ èåôéêü öïñôßï.
ÁðÜíôçóç
¼ôáí Ýíá áíôéêåßìåíï öïñôßæåôáé áñíçôéêÜ, óçìáßíåé üôé çëåêôñüíéá
ìåôáöÝñèçêáí óôï áíôéêåßìåíï. ¸ôóé áðü áöüñôéóôï óþìá ðïõ Þôáí
áñ÷éêÜ, öïñôßæåôáé áñíçôéêÜ.
Ôï áíôßèåôï óõìâáßíåé üôáí çëåêôñüíéá öåýãïõí áðü ôï áíôéêåßìåíï.
Ôá èåôéêÜ öïñôßá ðïõ Ý÷åé ðëÝïí ôï óþìá åßíáé ðåñéóóüôåñá áðü ôá
çëåêôñüíéá ðïõ Ýìåéíáí, ïðüôå ôï óþìá öïñôßæåôáé èåôéêÜ.
14. Ôñßâåéò ìåôáîý ôïõò äýï óþìáôá Á êáé Â, ïðüôå ôá óþìáôá

öïñôßæïíôáé. Ôé èá Ýðñåðå íá ãíùñßæåéò ãéá íá ðñïâëÝøåéò ðïéï
óþìá èá áðïêôÞóåé èåôéêü êáé ðïéï áñíçôéêü öïñôßï;
ÁðÜíôçóç
Áí ãíùñßæïõìå ôï õëéêü ôùí äýï óùìÜôùí, ôüôå èá ìðïñïýìå íá
ðñïâëÝøïõìå ðïéï áðü ôá äýï óþìáôá áðïêôÜ èåôéêü öïñôßï êáé ðïéï
áñíçôéêü. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ôá Üôïìá ïñéóìÝíùí õëéêþí óõãêñáôïýí
ôá åîùôåñéêÜ çëåêôñüíéá ðéï êïíôÜ óôïí ðõñÞíá óå ó÷Ýóç ìå ôá Üôïìá
Üëëùí õëéêþí. ¸ôóé ôá åîùôåñéêÜ çëåêôñüíéá ðïõ âñßóêïíôáé ðéï êïíôÜ
óôïí ðõñÞíá ôïõ áôüìïõ áðïìáêñýíïíôáé ðéï äýóêïëá. Ïðüôå èåôéêÜ
èá öïñôéóôåß ôï áíôéêåßìåíï ðïõ ôá ÜôïìÜ ôïõ óõãêñáôïýí ëéãüôåñï ôá
åîùôåñéêÜ çëåêôñüíéá, Üñá èá ìåôáêéíçèïýí ðñïò ôï Üëëï áíôéêåßìåíï,
ðïõ èá ôï öïñôßóïõí áñíçôéêÜ.
15. ×ñçóéìïðïßçóå ôïí ðßíáêá 1.2 ôçò óåëßäáò 17 êáé ðñïóäéüñéóå

ôï åßäïò ôïõ öïñôßïõ ðïõ áðïêôÜ ìéá ãõÜëéíç ñÜâäïò áí ôçí
38
ôñßøåéò ìå ýöáóìá áðü á) áìßáíôï êáé â) ìåôÜîé; Íá åîçãÞóåéò Κεφάλαιο 1
ôï óõìðÝñáóìÜ óïõ.
ÁðÜíôçóç
Óôïí ðßíáêá 1.2 âëÝðïõìå ðþò ìåôáêéíïýíôáé ôá åîùôåñéêÜ çëåêôñü-
íéá. á) ¸ôóé, üôáí ôñßâåôáé ìéá ãõÜëéíç ñÜâäïò ìå ýöáóìá áðü áìßáíôï,
çëåêôñüíéá èá ìåôáöåñèïýí áðü ôï ýöáóìá áðü áìßáíôï óôç ãõÜëéíç
ñÜâäï, Üñá ç ñÜâäïò öïñôßæåôáé áñíçôéêÜ, åíþ ï áìßáíôïò èåôéêÜ.
â) Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ç ãõÜëéíç ñÜâäïò ôñßâåôáé ìå ýöáóìá áðü
ìåôÜîé, çëåêôñüíéá ìåôáêéíïýíôáé áðü ôç ãõÜëéíç ñÜâäï ðñïò ôï ýöáóìá
áðü ìåôÜîé. ¸ôóé ç ñÜâäïò öïñôßæåôáé èåôéêÜ, åíþ ôï ìåôáîÝíéï ýöáóìá
áñíçôéêÜ.
16. Ìå ìéá ðëáóôéêÞ óáêïýëá ôñßâåéò ìéá ìåôáëëéêÞ óöáßñá. Äéá-

ðéóôþíåéò üôé ç óöáßñá öïñôßóôçêå èåôéêÜ. Ðïéï åßíáé ôï åßäïò
ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ ðïõ áðÝêôçóå ç óáêïýëá ìåôÜ ôçí ôñéâÞ;
Ðþò åñìçíåýåéò ôï öáéíüìåíï áõôü;
ÁðÜíôçóç
Ç óáêïýëá ìåôÜ ôçí ôñéâÞ áðÝêôçóå áñíçôéêü öïñôßï. Áõôü óõìâáß-
íåé ãéáôß ôï óýíïëï ôùí öïñôßùí ôùí äýï óùìÜôùí ðñéí êáé ìåôÜ ôç
öüñôéóç èá ðñÝðåé íá åßíáé ôï ßäéï. Áñ÷éêÜ ôá óþìáôá åßíáé áöüñôéóôá,
ïðüôå üôáí ç óöáßñá áðïêôÜ èåôéêü öïñôßï ç óáêïýëá áðïêôÜ áêñéâþò
ôçí ßäéá ôéìÞ öïñôßïõ áëëÜ áñíçôéêü. ¸ôóé, óõíïëéêÜ äå ìåôáâÜëëåôáé
ôï Üèñïéóìá ôùí öïñôßùí ôùí äýï óùìÜôùí.
17. ÄéáèÝôåéò äýï ßäéåò ìåôáëëéêÝò óöáßñåò. Ç ìßá Ý÷åé èåôéêü öïñ-
ôßï +10 ìC êáé ç Üëëç åßíáé ïõäÝôåñç. Ôéò öÝñíåéò óå åðáöÞ
ìåôáîý ôïõò êáé óôç óõíÝ÷åéá ôéò áðïìáêñýíåéò. á) Ðïéï åßíáé
39
Κεφάλαιο 1 ôï åßäïò êáé ç ðïóüôçôá çëåêôñéêïý öïñôßïõ êÜèå óöáßñáò ìåôÜ
ôçí åðáöÞ ôïõò; â) Íá äéêáéïëïãÞóåéò ôçí áðÜíôçóÞ óïõ.
ÁðÜíôçóç
Ôï öïñôßï ôùí +10 ìC ìåôÜ ôçí åðáöÞ èá ìïéñáóôåß ìå ôïí ßäéï áêñé-
âþò ôñüðï óôéò äýï ìåôáëëéêÝò óöáßñåò. ÄçëáäÞ êÜèå óöáßñá èá Ý÷åé
áðü +5 ìC. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ãíùñßæïõìå üôé ôï öïñôßï äå ÷Üíåôáé
áëëÜ äéáôçñåßôáé.
18. Ìå ìßá èåôéêÜ öïñôéóìÝíç ñÜâäï áããßæåéò ôï äßóêï åíüò çëå-

êôñïóêïðßïõ. Ôé èá ðáñáôçñÞóåéò óôá öýëëá ôïõ çëåêôñïóêï-
ðßïõ; Ðþò åîçãåßò áõôü ðïõ óõìâáßíåé;
ÁðÜíôçóç
Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ Ý÷ïõìå çëÝêôñéóç ìå åðáöÞ. Ôá öýëëá ôïõ
çëåêôñïóêïðßïõ áíïßãïõí ãéáôß öïñôßæïíôáé ìå ßäéï öïñôßï, ïðüôå êáé
áðùèïýíôáé ìåôáîý ôïõò.
19. ÐëçóéÜæåéò óôï óôÝëå÷ïò åíüò çëåêôñïóêïðßïõ, ÷ùñßò íá ôï

áêïõìðÞóåéò, ìéá èåôéêÜ öïñôéóìÝíç ñÜâäï. Ðáñáôçñåßò üôé ôá
öýëëá ôïõ çëåêôñïóêïðßïõ áíïßãïõí. ÐñïóðÜèçóå íá åñìçíåý-
óåéò áõôü ôï öáéíüìåíï. Ôé èá ðáñáôçñïýóåò óôçí ðåñßðôùóç
ðïõ ç ñÜâäïò Þôáí áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíç; ÅîÞãçóÝ ôï.
ÁðÜíôçóç
¼ôáí ç èåôéêÜ öïñôéóìÝíç ñÜâäïò ðëçóéÜæåé ôï çëåêôñïóêüðéï, ôüôå
áõôü áðïêôÜåé èåôéêü öïñôßï ìå ôç ìÝèïäï ôçò çëÝêôñéóçò ìå åðáãùãÞ.
¸ôóé ôá öýëëá ôïõ çëåêôñïóêïðßïõ ðïõ öïñôßæïíôáé áðïêôïýí êáé ôá
äýï èåôéêü öïñôßï, ïðüôå áðùèïýíôáé êáé áíïßãïõí.
Áí ç ñÜâäïò Þôáí áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíç, ôüôå ôá öýëëá ôïõ çëå-
êôñïóêïðßïõ èá öïñôßæïíôáí áñíçôéêÜ üôáí ðëçóßáæå ç ñÜâäïò, ïðüôå,
Ý÷ïíôáò ðÜëé áíôßèåôï öïñôßï, èá Üíïéãáí. ¢ñá ôï çëåêôñïóêüðéï äåí
ìðïñåß íá ìáò äåßîåé ôï åßäïò ôïõ öïñôßïõ.
40
20. Óýíäåóå ôï ìåôáëëéêü äßóêï åíüò çëåêôñïóêïðßïõ ìå ôï Ýäáöïò Κεφάλαιο 1
ìÝóù åíüò óýñìáôïò êáé ðëçóßáóå óôï äßóêï ìéá áñíçôéêÜ öïñ-
ôéóìÝíç óöáßñá. Ôé èá ðáñáôçñÞóåéò êáé ðþò ôï åîçãåßò; Ôé èá
óõìâåß áí áðïìáêñýíåéò ôç óöáßñá á) ìå ôï óýñìá óõíäåäåìÝíï;
â) áöïý áðïóõíäÝóåéò ôï óýñìá áðü ôï çëåêôñïóêüðéï; ÅîÞãçóÝ
ôï. Ìå âÜóç ôï ðáñáðÜíù ðåßñáìá ìðïñåßò íá óõìðåñÜíåéò áí
Ýíáò áãùãüò åßíáé äõíáôüí íá öïñôéóôåß ìå åðáãùãÞ Þ ü÷é;
ÁðÜíôçóç
á) Áí ôï óýñìá åßíáé óõíäåäåìÝíï ìå ôï çëåêôñïóêüðéï, ôüôå üôáí
áõôü öïñôéóôåß ôá öïñôßá ôïõ ìåôáöÝñïíôáé ìÝóù ôïõ óýñìáôïò óôï
Ýäáöïò, ïðüôå ôá öýëëá ôïõ äåí áíïßãïõí.
â) Áí áðïóõíäåèåß ôï óýñìá, ôüôå üôáí ðëçóéÜóåé ç áñíçôéêÜ öïñ-
ôéóìÝíç óöáßñá ôï çëåêôñïóêüðéï ôá öýëëá ôïõ áíïßãïõí, ðñÜãìá ôï
ïðïßï óçìáßíåé üôé öïñôßóôçêå áñíçôéêÜ.
¸íáò áãùãüò ëïéðüí ìðïñåß íá öïñôéóôåß ìå åðáãùãÞ.
21. Ìéá öïñôéóìÝíç ÷ôÝíá Ýëêåé ìéêñÜ êïììÜôéá ÷áñôß Þ ìéá ëåðôÞ
öëÝâá íåñïý. Íá åñìçíåýóåéò ôá äýï öáéíüìåíá åðéóçìáßíïíôáò
ôéò ïìïéüôçôÝò ôïõò.
ÁðÜíôçóç
Ìéá öïñôéóìÝíç ÷ôÝíá Ýëêåé êáé ôá ìéêñÜ êïììÜôéá ÷áñôéïý êáé ôç
ëåðôÞ öëÝâá íåñïý. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ç öïñôéóìÝíç ÷ôÝíá çëåêôñßæåé
ôá êïììÜôéá ÷áñôéïý, ïðüôå ôï öïñôßï ðïõ åßíáé áíôßèåôï áðü áõôü ðïõ
Ý÷åé ç ÷ôÝíá Ýëêåôáé áðü ôï öïñôßï ôçò ÷ôÝíáò. Ôï ßäéï óõìâáßíåé êáé
óôç ëåðôÞ öëÝâá íåñïý.
22. Ôñßâåéò Ýíá ìðáëüíé ìå ìÜëëéíï ýöáóìá êáé ôï ðëçóéÜæåéò óå

Ýíáí ôïß÷ï. Ðáñáôçñåßò üôé ôï ìðáëüíé áñ÷éêÜ êïëëÜåé óôïí ôïß-
÷ï, áëëÜ Ýðåéôá áðü ëßãï ðÝöôåé. ÅîÞãçóå ìå âÜóç ôïõò ôñüðïõò
çëÝêôñéóçò üëç ôç äéáäéêáóßá.
ÁðÜíôçóç
Áñ÷éêÜ ôï ìðáëüíé öïñôßæåôáé áðü ôï ìÜëëéíï ýöáóìá ïðüôå üôáí ôï
ðëçóéÜæïõìå óå Ýíáí ôïß÷ï ôïí çëåêôñßæåé êáé Ýôóé áðü ïõäÝôåñï ðïõ
Þôáí áñ÷éêÜ, ôï óçìåßï åðáöÞò ìå ôï ìðáëüíé öïñôßæåôáé. ¸ôóé üìùò ôï
åðéðëÝïí öïñôßï ôïõ ìðáëïíéïý ðåñíÜåé óôïí ôïß÷ï, ìå áðïôÝëåóìá ôï
ìðáëüíé Ýðåéôá áðü ëßãï íá ÷Üíåé ôï öïñôßï ôïõ êáé ãéá ôï ëüãï áõôü
íá áñ÷ßæåé íá ðÝöôåé.
23. ¸íáò öïéôçôÞò óôï åñãáóôÞñéï ôçò âéïëïãßáò éó÷õñßóôçêå üôé:

41
Κεφάλαιο 1 «Ôï öïñôßï åíüò öïñôéóìÝíïõ ìïñßïõ Ýðåéôá áðü ìÝôñçóç ðñï-
Ýêõøå üôé åßíáé 4x10-19 C». Ìðïñåßò íá áðïäåßîåéò üôé ç ðñüôáóç
áõôÞ äåí ìðïñåß íá åßíáé áëçèÞò;
ÁðÜíôçóç
Ãíùñßæïõìå üôé ôï öïñôßï åìöáíßæåôáé óôç öýóç óå áêÝñáéåò ôéìÝò
ôïõ 1,6x10-19 C. Ç ôéìÞ 4x10-19 C äåí åßíáé áêÝñáéï ðïëëáðëÜóéï ôïõ öïñ-
ôßïõ ôïõ çëåêôñïíßïõ, ðïõ åßíáé 1,6x10-19 C. Ãéá ôï ëüãï áõôü ç ðñüôáóç
äåí åßíáé áëçèÞò.
24. Ìå âÜóç ôï ãåãïíüò üôé ç öüñôéóç ôùí óùìÜôùí ïöåßëåôáé óå

ìåôáêßíçóç çëåêôñïíßùí ðþò èá åñìçíåýóåéò á) ôç äéáôÞñçóç
êáé â) ôçí êâÜíôùóç ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ;
ÁðÜíôçóç
á) Ç äéáôÞñçóç ôïõ öïñôßïõ êáôÜ ôç öüñôéóç ôùí óùìÜôùí åîçãåß
ôï ãéáôß ïñéóìÝíá çëåêôñüíéá ìåôáöÝñïíôáé áðü ôï Ýíá óþìá óå Ýíá
Üëëï êáé ôï öïñôßæïõí Ýôóé þóôå óõíïëéêÜ ôï öïñôßï óôá äýï óþìáôá
íá ìç ìåôáâëçèåß.
â) ÊáôÜ ôç öüñôéóç ôùí óùìÜôùí ïñéóìÝíïò áñéèìüò çëåêôñïíßùí
èá ìåôáêéíçèåß áðü ôï Ýíá óôï Üëëï óþìá, ïðüôå ôï öïñôßï ôïõ óþ-
ìáôïò ðïõ èá öïñôéóôåß åßíáé áêÝñáéï ðïëëáðëÜóéï ôïõ öïñôßïõ ôïõ
çëåêôñïíßïõ, üóï äçëáäÞ åßíáé ôï óõíïëéêü öïñôßï ôùí çëåêôñïíßùí
ðïõ ìåôáêéíÞèçêáí óôï óþìá.
25. Ìå ðïéï ôñüðï ìðïñåßò íá óõìðåñÜíåéò áí ó’ Ýíá ÷þñï õðÜñ-

÷åé çëåêôñéêü ðåäßï üôáí äéáèÝôåéò Ýíá çëåêôñéêü åêêñåìÝò ôïõ
ïðïßïõ ôï óöáéñßäéï åßíáé çëåêôñéêÜ öïñôéóìÝíï;
ÁðÜíôçóç
Áí ôïðïèåôçèåß ôï çëåêôñéêü åêêñåìÝò ìÝóá óôï çëåêôñéêü ðåäßï,
ôüôå ôï óöáéñßäéï ôïõ åêêñåìïýò ðïõ åßíáé öïñôéóìÝíï èá áðïêëßíåé áðü
ôçí êáôáêüñõöç èÝóç ôïõ. Áõôü ïöåßëåôáé óôç äýíáìç ðïõ èá äå÷ôåß
ôï óöáéñßäéï ôïõ åêêñåìïýò áðü ôï çëåêôñéêü ðåäßï. Áí äåí áðïêëßíåé
ôï åêêñåìÝò, ôüôå äåí õðÜñ÷åé çëåêôñéêü ðåäßï.
26. Íá ó÷åäéÜóåéò ðïéïôéêÜ ôéò äõíáìéêÝò ãñáììÝò ôïõ çëåêôñéêïý

ðåäßïõ ðïõ äçìéïõñãåßôáé óôï ÷þñï ìåôáîý äýï áíôßèåôá öïñ-
ôéóìÝíùí ðáñÜëëçëùí ìåôáëëéêþí ðëáêþí.
ÁðÜíôçóç
Áí Ý÷ïõìå äýï öïñôéóìÝíåò ðëÜêåò Á êáé Â, ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò ôïõ
42
çëåêôñéêïý ðåäßïõ óôïí åóùôåñéêü ÷þñï ìåôáîý ôùí ðëáêþí èá öáßíï- Κεφάλαιο 1
íôáé óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá. Ôï ðåäßï åßíáé ïìïãåíÝò ãéáôß ïé äõíáìéêÝò
ãñáììÝò éóáðÝ÷ïõí ìåôáîý ôïõò.
27. Óôï çëåêôñéêü ðåäßï ðïõ äçìéïõñãåßôáé ãýñù áðü Ýíá öïñ-
ôéóìÝíï óþìá áðïèçêåýåôáé åíÝñãåéá. Ðïéá åßíáé ç ðñïÝëåõóç
áõôÞò ôçò åíÝñãåéáò;
ÁðÜíôçóç
Ç åíÝñãåéá ðïõ Ý÷åé ôï çëåêôñéêü ðåäßï åßíáé ç çëåêôñéêÞ äõíáìéêÞ
åíÝñãåéá êáé éóïýôáé ìå ôï Ýñãï ôçò äýíáìçò ðïõ áóêïýìå ãéá íá öïñ-
ôßóïõìå ôï óþìá.
28. ÖÝñíåéò óå åðáöÞ ôï óöáéñßäéï åíüò çëåêôñéêïý åêêñåìïýò ìå

ôïí Ýíáí ðüëï ìéáò ìç÷áíÞò Wimshurst (åéêüíá 1.42). Ðáñáôç-
ñåßò üôé ôï óöáéñßäéï êéíåßôáé áðü ôïí Ýíáí ðüëï ôçò ìç÷áíÞò
óôïí Üëëï. Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò;
Íá ôåêìçñéþóåéò ôçí åðéëïãÞ óïõ.
á. Ôï óöáéñßäéï åßíáé öïñôéóìÝíï êáé
âñßóêåôáé ìÝóá óôï çëåêôñéêü ðåäßï
ðïõ Ý÷åé äçìéïõñãçèåß ìåôáîý ôùí ðü-
ëùí ôçò ìç÷áíÞò.
â. Ç çëåêôñéêÞ äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ
óöáéñéäßïõ ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ.
ã. Ôï óöáéñßäéï êéíåßôáé ãéáôß ðÜíù
ôïõ áóêåßôáé ôï âÜñïò ôïõ êáé ç
äýíáìç áðü ôï íÞìá ôïõ åêêñå ìïýò
(ôÜóç ôïõ íÞìáôïò).
ä. Ç çëåêôñéêÞ äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ
óöáéñéäßïõ åßíáé ßóç ìå ôï Ýñãï ôçò
äýíáìçò ðïõ áóêåßôáé óôï óöáéñßäéï
ãéá íá ðëçóéÜóåé óôïí üìïéá öïñôé-
óìÝíï ðüëï ôçò ìç÷áíÞò.
43
á. Ç ðñüôáóç åßíáé óùóôÞ. Ïé äýï ðüëïé ôçò ìç÷áíÞò Wimshurst äçìé-
ïõñãïýí çëåêôñéêü ðåäßï åðåéäÞ åßíáé áíôßèåôá öïñôéóìÝíïé.
â. Ç ðñüôáóç åßíáé óùóôÞ. Ôï óöáéñßäéï Ý÷åé çëåêôñéêÞ äõíáìéêÞ
åíÝñãåéá åðåéäÞ åßíáé öïñôéóìÝíï, üôáí üìùò âñßóêåôáé óôï ðåäßï, ôüôå
ç åíÝñãåéá áõôÞ ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ëüãù ôçò êßíçóÞò
ôïõ áðü ôïí Ýíáí ðüëï óôïí Üëëï.
ã. Ç ðñüôáóç áõôÞ åßíáé ëÜèïò. Ôï óöáéñßäéï êéíåßôáé ëüãù ôçò äýíá-
ìçò ðïõ äÝ÷åôáé áðü ôï çëåêôñéêü ðåäßï.
ä. Ç ðñüôáóç áõôÞ åßíáé óùóôÞ. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ðåôõ÷áßíåôáé
ç áðïèÞêåõóç ôçò çëåêôñéêÞò äõíáìéêÞò åíÝñãåéáò óôç öïñôéóìÝíç
óöáßñá.
ΛΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ï Íüìïò ôïõ Êïõëüìð êáé ôï çëåêôñéêü ðåäßï
1. Äýï ìåôáëëéêÝò óöáßñåò Á êáé Â åßíáé öïñôéóìÝíåò ìå öïñôßá

-1 ìC êáé +4 ìC áíôßóôïé÷á. Ôá êÝíôñá ôïõò âñßóêïíôáé óå áðü-
óôáóç 2 m. Íá õðïëïãßóåéò êáé íá ó÷åäéÜóåéò (óå êïéíü ó÷Þìá)
ôç äýíáìç ðïõ áóêåß ç ìßá óöáßñá óôçí Üëëç. Ìðïñåßò íá óõí-
äÝóåéò áõôü ðïõ ó÷åäßáóåò ìå ôïí ôñßôï íüìï ôïõ Íåýôùíá ðïõ
äéäÜ÷ôçêåò óôçí ðñïçãïýìåíç ôÜîç;
Ëýóç
Áñ÷éêÜ ìåôáôñÝðïõìå üëåò ôéò ìïíÜäåò óôï S.I.
QA= -1ìC = -10-6C, QB = +4ìC = +4x10-6C, rAB = 2 m, K = 9x10-9 Nm2/C2.
Ç äýíáìç ðïõ áóêåß ç óöáßñá Á óôç Â êáé áíôßóôñïöá åßíáé ßäéåò,
ïðüôå FA = FB = K× üðïõ K ç óôáèåñÜ Êïõëüìð, QA, QB ôá öïñôßá
ôùí óöáéñþí Á êáé Â áíôßóôïé÷á êáé rAB ç áðüóôáóç ôùí äýï óöáéñþí.
¸ôóé
44
Ôï üôé FA = FB åîçãåßôáé áðü ôïí 3ï íüìï ôïõ Íåýôùíá. Áí èåùñÞóïõìå Κεφάλαιο 1
üôé ç FA åßíáé ç äñÜóç, ôüôå ç FB åßíáé ç áíôßäñáóç, Ýôóé þóôå ïé äýï
äõíÜìåéò íá åßíáé ßóåò êáé ôá äýï öïñôßá èá Ýëêïíôáé ìåôáîý ôïõò.
2. Ôá êÝíôñá äýï ìéêñþí öïñôéóìÝíùí óöáéñþí áðÝ÷ïõí 24 cm.

Ïé óöáßñåò Ýëêïíôáé ìå äýíáìç ôçò ïðïßáò ôï ìÝôñï åßíáé 0,036
Í. Óå ðüóç áðüóôáóç ðñÝðåé íá ôïðïèåôçèïýí ïé óöáßñåò þóôå
ç äýíáìç ìå ôçí ïðïßá Ýëêïíôáé íá ãßíåé 0,004 Í;
Ëýóç
×ñçóéìïðïéïýìå ôï íüìï ôïõ Êïõëüìð ãéá ôéò äýï äõíÜìåéò F1=0,036
Í êáé F2=0,004 Í, üðïõ ç áñ÷éêÞ áðüóôáóç åßíáé r1=24 cm=0,24 m.
¸ôóé
F1 = K× (1) êáé F2 = K× (2).
Äéáéñþíôáò ôéò (1) êáé (2) êáôÜ ìÝëç Ý÷ïõìå:
Üñá r2=0,08 m.
3. ÌéêñÞ ÷Üëêéíç óöáßñá Ý÷åé öïñôßï +3,2 ìC. Ç ÷Üëêéíç óöáßñá

áðùèåß ìéá åðßóçò öïñôéóìÝíç óéäåñÝíéá óöáßñá ìå äýíáìç ìÝ-
ôñïõ 6,4 Í. Ðüóá çëåêôñüíéá ðñÝðåé íá ìåôáöåñèïýí áðü ôç
÷Üëêéíç óöáßñá þóôå ç äýíáìç íá ãßíåé 3,2 Í;
Ëýóç
Q1 = + 3,2 ìC = + 3,2x10-6 C. F = 6,4 N F’ = 3,2 N Q1´=;
Ãíùñßæïõìå üôé ï íüìïò ôïõ Êïõëüìð åßíáé F = K×
(1) êáé ìåôÜ ôç ìåôáöïñÜ ôùí çëåêôñïíßùí ãßíåôáé: F ’= K×
(2). Äéáéñþíôáò ôéò (1) êáé (2) êáôÜ ìÝëç Ý÷ïõìå:
45
Κεφάλαιο 1
ðïõ åßíáé ôï óõíïëéêü öïñôßï ðïõ ìÝíåé. ¼ìùò ï áñéèìüò çëåêôñïíßùí
èá åßíáé:
Üñá
çëåêôñüíéá ìåôáöÝñïíôáé.
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ÈÅÌÁ 1ï
Íá óõìðëçñþóåôå ôá êåíÜ óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò.

Á) Ç áëëçëåðßäñáóç äýï çëåêôñéóìÝíùí óùìÜôùí åêäçëþíåôáé åßôå
ìå ……………......... åßôå ìå ……………....
Â) Óôá …………………… óþìáôá ï áñéèìüò ôùí áñíçôéêÜ êáé èåôéêÜ öïñôé-
óìÝíùí óùìÜôùí åßíáé ï ßäéïò, åíþ óôá áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíá óþìáôá
ï áñéèìüò ôùí ……………....... çëåêôñéóìÝíùí óùìÜôùí åßíáé ìåãáëýôåñïò
áðü ôïí áñéèìü ôùí …………………... çëåêôñéóìÝíùí óùìÜôùí.
Ã) Ôá ìüñéá áðïôåëïýíôáé áðü ………………….... êáé ………………….... óùìáôßäéá.
ÈÅÌÁ 2ï
Íá åðéëÝîåôå ôç óùóôÞ áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò.

1. ¼ôáí ëÝìå üôé ôï çëåêôñéêü öïñôßï åßíáé êâáíôéóìÝíï åííïïýìå
üôé:
á) Ôï çëåêôñéêü öïñôßï ìðïñåß íá ðÜñåé üëåò ôéò ðñáãìáôéêÝò ôé-
ìÝò.
â) Óôç öýóç ôï çëåêôñéêü öïñôßï ìðïñåß íá ðÜñåé ôéìÝò ìÝ÷ñé ìéá
ìÝãéóôç.
ã) Ç ôéìÞ ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ åßíáé áêÝñáéï ðïëëáðëÜóéï ôçò
ôéìÞò ôïõ öïñôßïõ ôïõ çëåêôñïíßïõ (1,6x10-19 C).
ä) Ôï öïñôßï õðÜñ÷åé óôç öýóç óå óõíå÷åßò ðïóüôçôåò.
2. Ãéá íá çëåêôñßóïõìå Ýíá óþìá áñíçôéêÜ ðñÝðåé:

á) Íá ôïõ ðñïóöåñèïýí áñíçôéêÜ óùìáôßäéá.
â) Íá ôïõ ðñïóöåñèïýí èåôéêÜ óùìáôßäéá.
ã) Íá ôïõ áöáéñåèïýí áñíçôéêÜ óùìáôßäéá.
ä) Íá ôïõ áöáéñåèïýí èåôéêÜ óùìáôßäéá.
46
ÈÅÌÁ 3ï Κεφάλαιο 1
Á) ¸óôù ôÝóóåñá óþìáôá Á, Â, Ã, Ä åßíáé öïñôéóìÝíá.

Ãíùñßæïõìå üôé ôï Á Ýëêåé ôï Â, ôï Ã áðùèåß ôï Â êáé ôï Á Ýëêåé ôï
Ä. Áí ôï Ã åßíáé çëåêôñéóìÝíï èåôéêÜ, íá âñåßôå ôï åßäïò çëÝêôñéóçò
ôçò Ä.
Â) Äýï çëåêôñéóìÝíåò óöáßñåò áðùèïýíôáé ìåôáîý ôïõò.
Áí ôåôñáðëáóéÜóïõìå ôï öïñôßï ôçò êÜèå óöáßñáò êáé õðïäéðëáóé-
Üóïõìå ôç ìåôáîý ôïõò áðüóôáóç, íá âñåèåß ï ëüãïò ôçò áñ÷éêÞò
çëåêôñéêÞò äýíáìçò ðïõ áóêåßôáé ìåôáîý ôùí óöáéñþí ðñïò ôçí çëå-
êôñéêÞ äýíáìç ìåôÜ ôç ìåôáâïëÞ.
ÈÅÌÁ 4ï
Äýï óþìáôá ìå öïñôßï Q1= +5x10-6 C êáé Q2 âñßóêïíôáé óå áðüóôáóç

r= 2x10-2 m. Ìåôáîý ôïõò áóêåßôáé çëåêôñéêÞ äýíáìç F=0,5 N.
Íá âñåèåß ôï åßäïò êáé ç ðïóüôçôá ôïõ öïñôßïõ Q2. Äßíåôáé K=9x10-9
Nm2/C2.
ÊÁËÇ ÅÐÉÔÕ×ÉÁ!
47
Ηλεκτρικό ρεύμα
Κεφάλαιο 2
Κεφάλαιο 2
2. ÇËÅÊÔÑÉÊO ÑÅÕÌÁ
2.1 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ

ÅñùôÞóåéò - áðáíôÞóåéò
1. Ìå ðïéåò èåìåëéþäåéò Ýííïéåò óõíäÝåôáé ôï çëåêôñéêü ñåýìá;
ÁðÜíôçóç
Ôï çëåêôñéêü ñåýìá óõíäÝåôáé ìå äýï èåìåëéþäåéò Ýííïéåò ôïõ çëå-
êôñéóìïý. Ìå ôï çëåêôñéêü ðåäßï êáé ôï çëåêôñéêü öïñôßï. Áõôü ãßíåôáé
ìåëåôþíôáò ôçí êßíçóç ôùí çëåêôñéêþí öïñôßùí ìÝóá óå çëåêôñéêÜ
ðåäßá. Ôá áðïôåëÝóìáôá áðü ôçí êßíçóç áõôÞ áðïôåëïýí ôçí áñ÷Þ ðÜíù
óôçí ïðïßá âáóßæïíôáé ôá óõìðåñÜóìáôá óôá ïðïßá êáôáëÞãïõìå ãéá
ôï çëåêôñéêü ñåýìá.
2. Ôé ïíïìÜæïõìå çëåêôñéêü ñåýìá;
ÁðÜíôçóç
Óå áãùãïýò ìðïñåß íá äçìéïõñãçèåß êßíçóç ðñïò óõãêåêñéìÝíç êá-
ôåýèõíóç ôùí öïñôéóìÝíùí óùìáôéäßùí. Áõôü äåí ìðïñåß íá óõìâåß
óôïõò ìïíùôÝò, óôïõò ïðïßïõò ôá çëåêôñéêÜ öïñôßá êéíïýíôáé ìå ðïëý
ìåãáëýôåñç äõóêïëßá.
ÃåíéêÜ ç ðñïóáíáôïëéóìÝíç êßíçóç ôùí çëåêôñïíßùí Þ ãåíéêÜ ôùí
çëåêôñéêþí öïñôßùí ïíïìÜæåôáé çëåêôñéêü ñåýìá.
Ç êßíçóç ôùí çëåêôñïíßùí óå ïñéóìÝíç êáôåýèõíóç óôo åîÞò èá

áíáöÝñåôáé êáé ùò ðñïóáíáôïëéóìÝíç êßíçóç.
51
Κεφάλαιο 2 3. Ìðïñåß ôï çëåêôñéêü ñåýìá íá äéáññÝåôáé óå üëá ôá õëéêÜ; Äé-
êáéïëüãçóå ôçí áðÜíôçóÞ óïõ.
ÁðÜíôçóç
Ôï çëåêôñéêü ñåýìá äåí ìðïñåß íá äéáññÝåôáé óå üëá ôá õëéêÜ. Áõôü
óõìâáßíåé ãéáôß õðÜñ÷ïõí õëéêÜ ðïõ åðéôñÝðïõí óôá åëåýèåñá çëå-
êôñüíéá íá êéíïýíôáé åëåýèåñá óôï åóùôåñéêü ôïõò (áãùãïß), åíþ õðÜñ-
÷ïõí êáé Üëëá ðïõ åìðïäßæïõí ôç äéÝëåõóç ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí
(ìïíùôÝò). Ïé ìïíùôÝò äéáèÝôïõí ðïëý ìéêñüôåñï áñéèìü åëåýèåñùí
çëåêôñïíßùí óå ó÷Ýóç ìå ôïõò áãùãïýò, ãé’ áõôü êáé ôá çëåêôñüíéá óå
áõôïýò êéíïýíôáé ìå ìåãáëýôåñç äõóêïëßá.
ÕðÜñ÷ïõí õëéêÜ ðïõ óõìðåñéöÝñïíôáé Üëëïôå óáí áãùãïß êáé

Üëëïôå óáí ìïíùôÝò êáé ïíïìÜæïíôáé çìéáãùãïß.
4. Ðþò ìå ôç âïÞèåéá ìéáò ìðáôáñßáò äéáðéóôþíïõìå ôçí ýðáñîç

çëåêôñéêïý ðåäßïõ;
ÁðÜíôçóç
Ãíùñßæïõìå üôé ìéá ìðáôáñßá áðïôåëåß çëåêôñéêÞ ðçãÞ. Ç çëåêôñéêÞ
áõôÞ ðçãÞ áðïôåëåßôáé áðü äýï ðüëïõò (áíôßèåôá öïñôéóìÝíåò ðåñéï-
÷Ýò). Áí óõíäÝóïõìå ôïõò ðüëïõò ôçò ðçãÞò ìå äýï ìåôáëëéêÝò ðëÜêåò
ðáñÜëëçëåò ìåôáîý ôïõò êáé ôïðïèåôÞóïõìå Ýíá çëåêôñéêü åêêñåìÝò
áíÜìåóá óôéò äýï ðëÜêåò, èá ðáñáôçñÞóïõìå üôé ôï çëåêôñéêü åê-
êñåìÝò áðïêëßíåé áðü ôçí êáôáêüñõöç äéåýèõíóÞ ôïõ. Áõôü óõìâáßíåé
ãéáôß áíÜìåóá óôéò äýï ìåôáëëéêÝò ðëÜêåò õðÜñ÷åé çëåêôñéêü ðåäßï ôï
ïðïßï áóêåß äýíáìç óôï åêêñåìÝò, Üñá êáé áíÜìåóá óôïõò ðüëïõò ôçò
ðçãÞò.
Çëåêôñéêü åêêñåìÝò åßíáé ìéá äéÜôáîç ðïõ ìðïñåß íá åêôåëåß ôá-

ëÜíôùóç ëüãù ôçò åðßäñáóçò åíüò çëåêôñéêïý ðåäßïõ.
5. ÐåñéãñÜøôå ôçí êßíçóç ôùí çëåêôñïíßùí ìÝóá óå Ýíá ìåôáëëéêü

áãùãü üôáí óõíäÝóïõìå ôïí áãùãü ìå ìðáôáñßá. Ðïý ïöåßëåôáé;
ÁðÜíôçóç
Óå Ýíáí áãùãü õðÜñ÷ïõí åëåýèåñá çëåêôñüíéá üðùò êáé èåôéêÜ éüíôá
ôïõ ìåôáëëéêïý áãùãïý. ¼ôáí óõíäÝóïõìå ôïí áãùãü ìå ìéá ìðáôáñßá
(ðçãÞ), ôüôå ôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá äåí êéíïýíôáé óå ôõ÷áßåò êáôåõ-
èýíóåéò áëëÜ ðñïóáíáôïëßæïíôáé óå ìéá óõãêåêñéìÝíç. Áõôü óõìâáßíåé
ãéáôß ôï çëåêôñéêü ðåäßï ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü ôïõò ðüëïõò ôçò ìðá-
ôáñßáò üðùò åßäáìå ðáñáðÜíù, áóêåß çëåêôñéêÞ äýíáìç óôá åëåýèåñá
52
çëåêôñüíéá. ¸ôóé áõôÜ êéíïýíôáé áðü ôïí áñíçôéêü ðñïò ôï èåôéêü ðüëï, Κεφάλαιο 2
ìå áðïôÝëåóìá íá äçìéïõñãïýí çëåêôñéêü ñåýìá.
Ôá èåôéêÜ éüíôá ôïõ ìåôáëëéêïý áãùãïý óõãêñáôïýíôáé êáé äåí

êéíïýíôáé åëåýèåñá üðùò ôá çëåêôñüíéá. ¢ñá ç äýíáìç ôïõ çëå-
êôñéêïý ðåäßïõ äåí ôá åðçñåÜæåé.
6. Ðþò ïñßæåôáé ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò;
ÁðÜíôçóç
Ç Ýíôáóç É ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé Ýíáí áãùãü ïñß-
æåôáé ùò ôï ðçëßêï ôïõ öïñôßïõ q ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü ìéá äéáôïìÞ ôïõ
áãùãïý óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá t ðñïò ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá áõôü. ÄçëáäÞ:
7. Ôé äåß÷íåé ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò; Ôé ìÝãåèïò åßíáé;

Ðïéá åßíáé ç ìïíÜäá ìÝôñçóÞò ôçò óôï ÄéåèíÝò Óýóôçìá ÌïíÜ-
äùí (S.I.);
ÁðÜíôçóç
Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò åîçãåß üôé üóï ðåñéóóüôåñá çëå-
êôñüíéá äéÝñ÷ïíôáé áðü ìéá êÜèåôç äéáôïìÞ óå ïñéóìÝíï ÷ñüíï ôüóï
ðåñéóóüôåñï öïñôßï èá ðåñíÜ áðü áõôÞ, Üñá èá õðÜñ÷åé êáé éó÷õñüôåñï
çëåêôñéêü ñåýìá.
ÄçëáäÞ:
ðåñéóóüôåñá çëåêôñüíéá ðåñéóóüôåñï öïñôßï éó÷õñüôåñï çëå-
êôñéêü ñåýìá.
Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò åßíáé èåìåëéþäåò ìÝãåèïò (äçëá-
äÞ äåí ðñïÝñ÷åôáé áðü êÜðïéï Üëëï ìÝãåèïò). Ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôïõ
çëåêôñéêïý ñåýìáôïò åßíáé ôï Ampere (1 A) (ÁìðÝñ).
Ç ó÷Ýóç ðïõ óõíäÝåé ôï ÁìðÝñ ìå ôï Êïõëüìð åßíáé:
8. Ðïéá üñãáíá ÷ñçóéìïðïéïýìå ãéá ôç ìÝôñçóç ôçò Ýíôáóçò ôïõ

çëåêôñéêïý ñåýìáôïò; Ðþò óõíäÝïíôáé ôá üñãáíá áõôÜ;
ÁðÜíôçóç
Ôá üñãáíá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå
ãéá íá ìåôñÞóïõìå ôçí Ýíôáóç ôïõ
çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ïíïìÜæïíôáé
áìðåñüìåôñá. ÊÜèå áìðåñüìåôñï
Ý÷åé äýï áêñïäÝêôåò ìå ôïõò ïðïß-
53
Κεφάλαιο 2 ïõò óõíäÝåôáé ìå ôçí ðçãÞ êáé ôïõò áãùãïýò. Ôá áìðåñüìåôñá óå Ýíá
êýêëùìá ðñÝðåé íá óõíäåèïýí óå óåéñÜ ìå ôá õðüëïéðá óôïé÷åßá ôïõ
êõêëþìáôïò, Ýôóé þóôå ôï çëåêôñéêü ñåýìá íá ðåñÜóåé áðü ôï åóùôå-
ñéêü ôïõò ãéá íá ìðïñÝóåé íá ìåôñçèåß. Óôï ó÷Þìá ôçò ðñïçãïýìåíçò
óåëßäáò ôï áìðåñüìåôñï óõíäÝåôáé ìå ôçí áíôßóôáóç óå óåéñÜ.
Ôá óýã÷ñïíá áìðåñüìåôñá åßíáé åíóùìáôùìÝíá óå üñãáíá ðïõ

ìðïñïýí åðßóçò íá ìåôñïýí ôçí çëåêôñéêÞ ôÜóç êáé áíôßóôáóç
êáé ïíïìÜæïíôáé ðïëýìåôñá.
9. Ðþò óõíäÝåôáé ç öïñÜ ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ìå ôç öïñÜ

êßíçóçò ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí;
ÁðÜíôçóç
¼ðùò áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù, ç öïñÜ êßíçóçò ôùí åëåýèåñùí çëå-
êôñïíßùí èá åßíáé áðü ôïí áñíçôéêü ðñïò ôï èåôéêü ðüëï ôçò ðçãÞò. Ãéá
ëüãïõò üìùò éóôïñéêïýò, Ý÷åé åðéêñáôÞóåé üôé ç öïñÜ ôïõ çëåêôñéêïý
ñåýìáôïò ðïõ ëáìâÜíïõìå ìåëåôþíôáò Ýíá êýêëùìá åßíáé áíôßèåôç áðü
ôçí êßíçóç ôùí çëåêôñïíßùí. ÁõôÞ èá ïíïìÜæåôáé êáé óõìâáôéêÞ öïñÜ
ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò.
10. Ôé åßäïõò áðïôåëÝóìáôá ðñïêáëåß ôï çëåêôñéêü ñåýìá; ÁíáöÝ-

ñåôå ðáñáäåßãìáôá.
ÁðÜíôçóç
Ôï çëåêôñéêü ñåýìá ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé:
á) ÈåñìéêÜ áðïôåëÝóìáôá, ëüãù ôçò èÝñìáíóçò ôùí óùìÜôùí ðïõ äé-
áññÝïíôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá, ð.÷. èåñìïóßöùíáò, çëåêôñéêÞ êïõæßíá.
â) ÇëåêôñïìáãíçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá, ëüãù ôïõ ìáãíçôéêïý ðåäßïõ
ðïõ äçìéïõñãåß ôï çëåêôñéêü ñåýìá óôïõò áãùãïýò ðïõ äéáññÝåé, ð.÷.
ç ìßæá ôïõ áõôïêéíÞôïõ, çëåêôñïìáãíçôéêïß ãåñáíïß.
ã) ×çìéêÜ áðïôåëÝóìáôá, üôáí ôï ñåýìá ðïõ äéáññÝåôáé ìÝóá áðü
÷çìéêÝò ïõóßåò ðñïêáëåß ÷çìéêÝò ìåôáâïëÝò, ð.÷. ç ðáñáóêåõÞ ÷çìéêþí
óôïé÷åßùí üðùò íáôñßïõ-õäñïãüíïõ.
ä) ÖùôåéíÜ áðïôåëÝóìáôá, üôáí ôï ñåýìá ðñïêáëåß åêðïìðÞ öùôüò,
üðùò óõìâáßíåé ð.÷. óôïõò ëáìðôÞñåò ðõñáêôþóåùò.
ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. ¸íáò áãùãüò äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá Ýíôáóçò É=4 Á.
Íá âñåèïýí:
á) ôï öïñôßï q ðïõ ðåñíÜåé áðü ìéá äéáôïìÞ ôïõ áãùãïý óå ÷ñüíï
54 t=4 s.
â) ï áñéèìüò N ôùí çëåêôñïíßùí ðïõ ðåñíÜ áðü ìéá äéáôïìÞ ôïõ Κεφάλαιο 2
áãùãïý óôïí ßäéï ÷ñüíï t.
Äßíåôáé ôï öïñôßï ôïõ çëåêôñïíßïõ
Ëýóç
á) Áðü ôïí ïñéóìü ôçò Ýíôáóçò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ãíùñßæïõìå üôé
üðïõ q åßíáé ôï óõíïëéêü öïñôßï ôùí çëåêôñïíßùí. ¸ôóé,
â) ôï óõíïëéêü öïñôßï èá éóïýôáé ìå ôïí áñéèìü ôùí çëåêôñïíßùí åðß

ôï öïñôßï ôïõ êáèåíüò çëåêôñïíßïõ, äçëáäÞ,
çëåêôñüíéá.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

1. Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò ëáíèá-
óìÝíåò;
á) Ç ðñáãìáôéêÞ öïñÜ ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò åßíáé ç öïñÜ êßíçóçò
ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí.
â) Ç çëåêôñéêÞ ðçãÞ ðáñÜãåé çëåêôñéêÜ öïñôßá.
ã) Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
êáé óôï S.I. ôç ìåôñÜìå óå Á (áìðÝñ).
ä) Ôï áìðåñüìåôñï óõíäÝåôáé óå Ýíá êýêëùìá óå óåéñÜ ìå ôá õðü-
ëïéðá óôïé÷åßá ôïõ êõêëþìáôïò.
2. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò íá åðéëÝîåôå ôç óùóôÞ.

Ôï çëåêôñéêü ñåýìá óôïõò ìåôáëëéêïýò áãùãïýò ïöåßëåôáé óôçí êß-
íçóç:
á) Tùí èåôéêÜ öïñôéóìÝíùí óùìáôéäßùí ôïõ ìåôÜëëïõ.
â) Tùí èåôéêÜ öïñôéóìÝíùí óùìáôéäßùí êáé ôùí åëåýèåñùí çëåêôñï-
íßùí.
ã) Tùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí.
ä) Tùí çëåêôñïíßùí ãýñù áðü ôïõò ðõñÞíåò ôùí áôüìùí.
3. Óôï ó÷Þìá ðïõ áêïëïõèåß ôá ôñßá ëáìðÜêéá öùôïâïëïýí. Áí ôï ëá-

ìðÜêé Ë3 êáåß, ôüôå:
á) Ïé ëÜìðåò Ë2 êáé Ë1 èá öùôïâïëïýí.
â) Èá öùôïâïëåß ìüíï ç ëÜìðá Ë1. 55
Κεφάλαιο 2 ã) Äå èá öùôïâïëåß êáìßá ëÜìðá.
ä) Èá öùôïâïëåß ìüíï ç ëÜìðá Ë2.

1. Óå Ýíá óõñìÜôéíï áãùãü äçìéïõñãÞèçêå çëåêôñéêü ñåýìá Ýíôáóçò
É=4 Á ãéá ÷ñïíéêü äéÜóôçìá t=10 s. Ðüóç åßíáé ç ðïóüôçôá q ôïõ
çëåêôñéêïý öïñôßïõ ðïõ ðÝñáóå áðü ôï óýñìá óå áõôü ôï ÷ñïíéêü
äéÜóôçìá;
2. ¸íáò çëåêôñéêüò ëáìðôÞñáò äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá Ýíôáóçò

É= 20 mA.
á) Óå ðüóï ÷ñüíï ðåñíÜåé ìÝóá áðü ôï ëáìðôÞñá öïñôßï q=4 C;
â) Ðüóï öïñôßï ðåñíÜ ìÝóá áðü ôï ëáìðôÞñá óå ÷ñüíï t=20 s;
3. ¸íáò ìåôáëëéêüò áãùãüò äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá óôáèåñÞò

Ýíôáóçò.
á) Íá õðïëïãßóåôå ôçí Ýíôáóç É ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò óå mA áí
óå ÷ñüíï t=1 min ðåñíÜ áðü äéáôïìÞ ôïõ áãùãïý öïñôßï q=24 C.
â) Ðüóï öïñôßï q´ ðåñíÜ áðü ìéá äéáôïìÞ ôïõ áãùãïý óå ÷ñüíï t´=30 s;
2.2 ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ

ÅñùôÞóåéò - áðáíôÞóåéò
1. Ôé ãíùñßæåôå ãéá Ýíá çëåêôñéêü êýêëùìá; Ðþò Ýíá êëåéóôü êý-

êëùìá ìðïñåß íá ìåôáôñáðåß óå áíïéêôü;
ÁðÜíôçóç
ÊÜèå äéÜôáîç ìÝóá áðü ôçí ïðïßá ìðïñåß íá
äéÝëèåé ôï çëåêôñéêü ñåýìá ïíïìÜæåôáé çëåêôñé-
êü êýêëùìá. Êëåéóôü ïíïìÜæåôáé Ýíá êýêëùìá
üôáí ç äéáäñïìÞ ðïõ áêïëïõèïýí ôá åëåýèåñá
çëåêôñüíéá åßíáé êëåéóôÞ. ÐáñÜäåéãìá áðïôåëåß
áí óõíäÝóïõìå ôïõò ðüëïõò ìéáò ìðáôáñßáò
ìÝóù äýï óõñìÜôéíùí áãùãþí ìå Ýíá ëáìðÜêé.
56
Ôï êýêëùìá ìåôáôñÝðåôáé óå áíïéêôü áí ôá çëåêôñüíéá äåí ìðïñïýí Κεφάλαιο 2
ðëÝïí íá áêïëïõèïýí ôçí êëåéóôÞ äéáäñïìÞ ëüãù ôçò äéáêïðÞò óå êÜ-
ðïéï óçìåßï ôïõ êõêëþìáôïò. Ôüôå ôï êýêëùìá ëÝìå üôé åßíáé áíïéêôü.
¸ôóé áí óôï ðáñáðÜíù ðáñÜäåéãìá áðïóõíäÝóïõìå ôï Ýíá óýñìá áðü
ôïí Ýíáí ðüëï ôçò ðçãÞò, ôï êýêëùìá ìåôáôñÝðåôáé óå áíïéêôü.
2. Áðü ðïý ðñïÝñ÷åôáé ç åíÝñãåéá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò; Ìå

ðïéï Ýñãï äýíáìçò éóïýôáé;
ÁðÜíôçóç
¼ðùò áíáöÝñèçêå, ôï çëåêôñéêü ñåýìá åßíáé ç ðñïóáíáôïëéóìÝíç
êßíçóç ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí. ÁõôÞ ç êßíçóç ãßíåôáé ìå ôçí åðß-
äñáóç ôçò äýíáìçò ôïõ çëåêôñéêïý ðåäßïõ ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü ôçí
ðçãÞ. Ôï Ýñãï áõôÞò ôçò äýíáìçò èá éóïýôáé ìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ ðñï-
óöÝñåé ç ðçãÞ óôá êéíïýìåíá çëåêôñüíéá. ¢ñá ç åíÝñãåéá ôïõ çëåêôñéêïý
ñåýìáôïò ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï Ýñãï ôçò äýíáìçò ôïõ çëåêôñéêïý ðåäßïõ
ôçò ðçãÞò.
3. Ôé ïíïìÜæïõìå çëåêôñéêÞ ðçãÞ; Ãéá ðïéï ëüãï åßíáé óçìáíôéêü

íá ãíùñßæïõìå ôï åßäïò ôçò çëåêôñéêÞò ðçãÞò;
ÁðÜíôçóç
ÃåíéêÜ çëåêôñéêÞ ðçãÞ ïíïìÜæïõìå ïðïéáäÞðïôå óõóêåõÞ ìåôáôñÝðåé
ìéá ìïñöÞ åíÝñãåéáò óå çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá. ÁíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôçò
ðçãÞò äéáöÝñïõí êáé ïé ìåôáôñïðÝò åíÝñãåéáò ðïõ óõìâáßíïõí. ¸ôóé,
ãéá ðáñÜäåéãìá, áðü ìéá ìðáôáñßá ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôçò ìðáôáñßáò
ìåôáôñÝðåôáé óå çëåêôñéêÞ, åíþ óå ìéá ãåííÞôñéá ç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá
ìåôáôñÝðåôáé óå çëåêôñéêÞ.
4. Ðþò ïñßæåôáé ç äéáöïñÜ äõíáìéêïý óôïõò ðüëïõò ìéáò çëåêôñé-

êÞò ðçãÞò êáé ðïéá åßíáé ç ìáèçìáôéêÞ äéáôýðùóÞ ôçò;
ÁðÜíôçóç
ÄéáöïñÜ äõíáìéêïý Þ çëåêôñéêÞ ôÜóç (VðçãÞò) ìåôáîý äýï ðüëùí ìéáò
çëåêôñéêÞò ðçãÞò ïíïìÜæåôáé ôï ðçëßêï ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò
(ÅçëåêôñéêÞ) ðïõ ðñïóöÝñåôáé áðü ôçí ðçãÞ, üôáí äéÝñ÷ïíôáé áðü áõôÞí
çëåêôñüíéá ìå óõíïëéêü öïñôßï q ðñïò ôï öïñôßï áõôü. ÄçëáäÞ:
Ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôçò çëåêôñéêÞò ôÜóçò åßíáé ôï
57
Κεφάλαιο 2 5. Ôé ïíïìÜæåôáé êáôáíáëùôÞò; Ðþò ïñßæåôáé ç çëåêôñéêÞ ôÜóç óôá
Üêñá ôïõ êáôáíáëùôÞ;
ÁðÜíôçóç
ÊáôáíáëùôÞò Þ ìåôáôñïðÝáò ïíïìÜæåôáé êÜèå óõóêåõÞ ðïõ ìåôáôñÝ-
ðåé ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óå åíÝñãåéá Üëëçò ìïñöÞò. Ãéá ðáñÜäåéãìá
ï ëáìðôÞñáò ï ïðïßïò äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá, ìåôáôñÝðåé ôçí
çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óå öùôåéíÞ.
Ç çëåêôñéêÞ ôÜóç óôá Üêñá ôïõ êáôáíáëùôÞ ïñßæåôáé ìå ðáñüìïéï
ôñüðï üðùò ïñßóôçêå óôïõò ðüëïõò ôçò ðçãÞò. ÄçëáäÞ, çëåêôñéêÞ ôÜóç
(Þ äéáöïñÜ äõíáìéêïý) ìåôáîý äýï Üêñùí åíüò êáôáíáëùôÞ ïíïìÜæïõìå
ôï ðçëßêï ôçò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôïí êáôáíáëùôÞ áðü ôá
çëåêôñüíéá óõíïëéêïý öïñôßïõ q ðñïò ôï öïñôßï áõôü. ¸ôóé:
6. Ìå ðïéåò äéáôÜîåéò ìåôñÜìå ôç äéáöïñÜ äõíáìéêïý ôùí óôïé÷åß-

ùí åíüò êõêëþìáôïò;
ÁðÜíôçóç
Ïé äéáôÜîåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá íá ìåôñçèåß ç äéáöïñÜ äõ-
íáìéêïý ôùí óôïé÷åßùí åíüò êõêëþìáôïò ïíïìÜæïíôáé âïëôüìåôñá. Ôï
âïëôüìåôñï óõíäÝåôáé ðÜíôá ðáñÜëëçëá ìå ôï óôïé÷åßï ôïõ ïðïßïõ
èÝëïõìå íá ìåôñÞóïõìå ôçí ôÜóç. ÄçëáäÞ ôá Üêñá ôïõ âïëôüìåôñïõ
óõíäÝïíôáé ìå ôá Üêñá ôïõ óôïé÷åßïõ. ¼ðùò öáßíåôáé óôï ðáñáêÜôù
ó÷Þìá, ôá Üêñá Á êáé Â ôïõ âïëôüìåôñïõ áðïôåëïýí êáé ôá Üêñá ôçò
áíôßóôáóçò R. Óôï ó÷Þìá öáßíåôáé üôé ôï áìðåñüìåôñï óõíäÝåôáé óå
óåéñÜ ìå ôï õðüëïéðï êýêëùìá, üðùò áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù.
7. Óå ôé äéáöÝñåé ç çëåêôñéêÞ ôÜóç óôá Üêñá ìéáò çëåêôñéêÞò ðçãÞò

áðü ôçí ôÜóç óôá Üêñá åíüò êáôáíáëùôÞ;
ÁðÜíôçóç
Ç ôÜóç óôá Üêñá ìéáò ðçãÞò åßíáé ðÜíôïôå äéÜöïñç ôïõ ìçäåíüò,
áíåîÜñôçôá áí ç ðçãÞ ôñïöïäïôåß Ýíá êëåéóôü êýêëùìá Þ ü÷é (äçëáäÞ
58
äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá), åíþ ç ôÜóç óôá Üêñá åíüò êáôáíáëù- Κεφάλαιο 2
ôÞ èá åßíáé ìçäÝí üôáí áðü áõôüí äå äéÝñ÷åôáé çëåêôñéêü ñåýìá.
¼ôáí ìéá ðçãÞ ôñïöïäïôåß Ýíá êëåéóôü êýêëùìá, èá äéáññÝåôáé

ðÜíôá áðü çëåêôñéêü ñåýìá.
8. Ìå ôé ôá÷ýôçôá êéíïýíôáé ôá çëåêôñüíéá óå Ýíá çëåêôñéêü êý-

êëùìá; Áðü ðïý ðñïÝñ÷ïíôáé ôá çëåêôñüíéá áõôÜ;
ÁðÜíôçóç
Ç ôá÷ýôçôá ìå ôçí ïðïßá êéíåßôáé Ýíá çëåêôñüíéï ìÝóá óå Ýíáí áãùãü
Þ óå çëåêôñéêü êýêëùìá åßíáé ðïëý ìéêñÞ, ìéêñüôåñç áðü åêåßíç åíüò
óáëéãêáñéïý. ¸íá çëåêôñüíéï ãéá íá äéáíýóåé Ýíá óýñìá 0,5 ìÝôñïõ èá
Ýêáíå ðåñßðïõ 1,5 þñá.
Ç ðçãÞ ôùí çëåêôñïíßùí óå Ýíá êýêëùìá åßíáé ïé ßäéïé ïé áãùãïß
ðïõ áðïôåëïýí ôï êýêëùìá êáé ü÷é ïé çëåêôñéêÝò ðçãÝò. Áíáëüãùò ìå
ôï õëéêü êáôáóêåõÞò ôïõ áãùãïý ðåñéÝ÷ïíôáé ëéãüôåñá Þ ðåñéóóüôåñá
çëåêôñüíéá óå Ýíá êýêëùìá.
Ïé ðçãÝò äåí ðáñÜãïõí ôá çëåêôñéêÜ öïñôßá, áðëþò ôá èÝôïõí

óå ðñïóáíáôïëéóìÝíç êßíçóç.
1. Öïñôßï q=+ 10 ìC ìåôáöÝñåôáé ìåôáîý äýï ðüëùí Á êáé Â ìéáò
çëåêôñéêÞò ðçãÞò. Áí åßíáé ãíùóôü üôé VAB= 20 V, íá âñåßôå ôçí
çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ôçò ðçãÞò.
Ëýóç
Áðü ôïí ïñéóìü ôçò äéáöïñÜò äõíáìéêïý ìåôáîý äýï ðüëùí Á êáé Â
ìéáò çëåêôñéêÞò ðçãÞò éó÷ýåé üôé
Åßíáé ãíùóôü üôé 1ìC=10-6 C.
59
Κεφάλαιο 2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ
1. Íá óõìðëçñùèïýí ôá êåíÜ óôéò ðñïôÜóåéò ðïõ áêïëïõèïýí.
á) ¼ôáí óõíäÝïõìå ìå êáëþäéá ôéò Üêñåò åíüò ëáìðôÞñá ìå ôïõò
ðüëïõò ìðáôáñßáò, ôüôå ó÷çìáôßæåôáé Ýíá çëåêôñéêü …………….
â) Ï ëáìðôÞñáò, ç ………………… êáé ôá êáëþäéá äéáññÝïíôáé áðü ……………
………….
ã) Áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá íá óõìâáßíåé ôï ðáñáðÜíù åßíáé ìå-
ôáîý ôùí ðüëùí ôçò ìðáôáñßáò íá õðÜñ÷åé …………………… …………………….
óìÝíåò;
á) Áí Ýíá áíïéêôü êýêëùìá ìåôáôñáðåß ìå ôç âïÞèåéá åíüò äéáêüðôç
óå êëåéóôü, äåí ìðïñåß íá îáíáãßíåé áíïéêôü êýêëùìá.
â) Ç åíÝñãåéá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò åßíáé ç åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝ-
ñåôáé óôá êéíïýìåíá öïñôßá áðü ôçí ðçãÞ.
ã) Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðáñÜãåôáé óå ìéá ãåííÞôñéá êáé äåí ðñïÝñ-
÷åôáé áðü ìåôáôñïðÞ ìéáò Üëëçò ìïñöÞò åíÝñãåéáò.
ä) Ôï âïëôüìåôñï óõíäÝåôáé ðáñÜëëçëá ìå ôï óôïé÷åßï ôïõ ïðïßïõ
èÝëïõìå íá ìåôñÞóïõìå ôç äéáöïñÜ äõíáìéêïý.

á) Ç ôÜóç óôá Üêñá åíüò êáôáíáëùôÞ åßíáé ìçäÝí üôáí áðü áõôüí äå
äéÝñ÷åôáé çëåêôñéêü ñåýìá.
â) Ç ôÜóç óôá Üêñá åíüò êáôáíáëùôÞ äåí åßíáé ðïôÝ ìçäÝí, áíåîÜñ-
ôçôá áí äéÝñ÷åôáé çëåêôñéêü ñåýìá Þ ü÷é áðü áõôüí.
ã) Ç ôÜóç óôá Üêñá ìéáò ìðáôáñßáò èá åßíáé ìçäÝí áí äå äéáññÝåôáé
áðü çëåêôñéêü ñåýìá ç ìðáôáñßá.
ä) ¼ôáí ôá çëåêôñüíéá ðåñíïýí ìÝóá áðü Ýíá ëáìðôÞñá, ç çëåêôñéêÞ
åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé ìüíï óå öùôåéíÞ åíÝñãåéá.

1. Ìåôáîý äýï óçìåßùí Á êáé Â åíüò çëåêôñéêïý êõêëþìáôïò õðÜñ÷åé
äéáöïñÜ äõíáìéêïý VAB= 10 V. Íá âñåßôå ôç ìåôáâïëÞ ôçò çëåêôñéêÞò
åíÝñãåéáò åíüò ðñùôïíßïõ ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôïõ áðü ôï óçìåßï Á
óôï Â.
Äßíåôáé öïñôßï ðñùôïíßïõ p=+ qe=
2. Ôï çëåêôñéêü ñåýìá ðïõ äéáññÝåé Ýíá ëáìðôÞñá óå ÷ñüíï t=1 min åßíáé
É=2 Á. Íá âñåèåß ç åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôï çëåêôñéêü ñåýìá
60
óôï ëáìðôÞñá, áí åßíáé ãíùóôü üôé ç çëåêôñéêÞ ôÜóç óôá Üêñá ôïõ Κεφάλαιο 2
ëáìðôÞñá åßíáé V=20 V.
2.3 ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΔΙΠΟΛΑ

1. Ôé ïíïìÜæåôáé çëåêôñéêü äßðïëï; ÁíáöÝñåôå ìåñéêÝò ôÝôïéåò
äéáôÜîåéò.
ÁðÜíôçóç
ÇëåêôñéêÜ äßðïëá ïíïìÜæïíôáé üëåò ïé çëåêôñéêÝò óõóêåõÝò ðïõ
÷ñçóéìïðïéïýìå óôéò ïðïßåò åíþíïíôáé ôá äýï Üêñá ôïõò (ðüëïé) ìå ôï
çëåêôñéêü êýêëùìá.
Ïé ïéêéáêÝò çëåêôñéêÝò óõóêåõÝò, ïé ìðáôáñßåò êáé ïé ëáìðôÞñåò áðï-
ôåëïýí ìåñéêÜ áðü ôá ðéï óõíçèéóìÝíá çëåêôñéêÜ äßðïëá.
2. Ðþò ïñßæåôáé ç çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç åíüò çëåêôñéêïý äßðïëïõ;

Ãéá ðïéï ëüãï äçìéïõñãÞèçêå ç áíÜãêç ïñéóìïý ôçò;
ÁðÜíôçóç
ÇëåêôñéêÞ áíôßóôáóç (R) åíüò çëåêôñéêïý äßðïëïõ åßíáé ôï ðçëßêï ôçò
çëåêôñéêÞò ôÜóçò (V) ðïõ åöáñìüæåôáé óôá Üêñá (ðüëïõò) ôïõ äßðïëïõ
ðñïò ôçí Ýíôáóç (I) ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôï äßðïëï.
ÄçëáäÞ:
Ç áíÜãêç íá ïñßóïõìå ôçí çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç ðñïÞëèå áðü ôï

ãåãïíüò üôé Ýðñåðå íá åêôéìçèåß ôï ìÝãåèïò ôçò Ýíôáóçò ôïõ çëåêôñé-
êïý ñåýìáôïò ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü Ýíá äßðïëï, üôáí åöáñìüæåôáé óôïõò
ðüëïõò ôïõ çëåêôñéêÞ ôÜóç óõãêåêñéìÝíçò ôéìÞò.
3. Ðïéá åßíáé ç ìïíÜäá ìÝôñçóÞò ôçò; Ðïéá üñãáíá ÷ñçóéìïðïéïý-

íôáé ãéá ôç ìÝôñçóç ôçò çëåêôñéêÞò áíôßóôáóçò;
ÁðÜíôçóç
Ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôçò çëåêôñéêÞò áíôßóôáóçò åßíáé ôï Ùì (Ohm).
Ôï 1 Ùì èá éóïýôáé:
Ôá üñãáíá ìå ôá ïðïßá ìåôñÜìå ôçí çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç ïíïìÜæï-

íôáé ùìüìåôñá êáé óõíÞèùò åßíáé åíóùìáôùìÝíá óå ðïëýìåôñá.
Ôá ðïëýìåôñá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá íá ìåôñïýí Ýíôáóç çëåêôñé-

êïý ñåýìáôïò, çëåêôñéêÞ ôÜóç êáé çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç, ìðïñïýí
íá Ý÷ïõí äçëáäÞ ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá ëåéôïõñãßåò.
61
Κεφάλαιο 2 4. Óå ôé äéáöÝñåé ç çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç áðü Ýíáí áíôéóôÜôç;
ÁðÜíôçóç
Ç çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç åíüò äßðïëïõ ãåíéêÜ ìåôáâÜëëåôáé ìå ôç ìå-
ôáâïëÞ ôçò åöáñìïæüìåíçò ôÜóçò. ÕðÜñ÷ïõí üìùò ðåñéðôþóåéò óôéò
ïðïßåò ç áíôßóôáóç äå ìåôáâÜëëåôáé áí ìåôáâëçèåß ç ôÜóç ðïõ åöáñ-
ìüæåôáé áëëÜ äéáôçñåßôáé óôáèåñÞ. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ ôï äßðïëï èá
ïíïìÜæåôáé áíôéóôÜôçò.
5. Ðþò ìåôáâÜëëåôáé ç ôéìÞ ôçò Ýíôáóçò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò

ðïõ äéáññÝåé Ýíáí áãùãü üôáí ìåôáâÜëëïõìå ôç äéáöïñÜ äõíá-
ìéêïý ðïõ åöáñìüæïõìå óôá Üêñá ôïõ; Áðü ðïéï íüìï ðåñéãñÜ-
öåôáé ç ìåôáâïëÞ áõôÞ;
ÁðÜíôçóç
Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé Ýíáí áíôéóôÜôç
(áãùãü) áõîÜíåôáé üôáí áõîÜíåôáé ç çëåêôñéêÞ ôÜóç (äéáöïñÜ äõíá-
ìéêïý) ðïõ åöáñìüæåôáé óôá Üêñá ôïõ áíôéóôÜôç, êáé ìåéþíåôáé üôáí
ìåéþíåôáé ç çëåêôñéêÞ ôÜóç.
Ç ðáñáðÜíù ðñüôáóç áðïôåëåß ôï íüìï ôïõ Ùì, ï ïðïßïò åðéâåâáé-
þèçêå ðåéñáìáôéêÜ. Óýìöùíá ìå ôïí Ùì, ç çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç åíüò
áãùãïý åßíáé áíåîÜñôçôç ôçò ôÜóçò ðïõ åöáñìüæåôáé óôá Üêñá ôïõ
êáé ôçò Ýíôáóçò ôïõ ñåýìáôïò ðïõ ôï äéáññÝåé. ÄçëáäÞ ç ìáèçìáôéêÞ
ðåñéãñáöÞ ôïõ íüìïõ ôïõ Ùì åßíáé:
6. Íá êáôáóêåõÜóåôå ðïéïôéêÜ ôï äéÜãñáììá ôçò Ýíôáóçò ôïõ çëå-

êôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé Ýíá ìåôáëëéêü áãùãü óå óõíÜñ-
ôçóç ìå ôçí ôÜóç ðïõ åöáñìüæåôáé óôá Üêñá ôïõ. Ó÷ïëéÜóôå ôï
áðïôÝëåóìá.
ÁðÜíôçóç
Áðü ôç ìáèçìáôéêÞ ðåñéãñáöÞ ôïõ
íüìïõ ôïõ Ùì ðáñáôçñïýìå üôé ç
Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò åßíáé áíÜëïãç
ôçò ôÜóçò ðïõ åöáñìüæåôáé ìå ìéá
óôáèåñÜ áíáëïãßáò . Ç ãñáöéêÞ
ðáñÜóôáóç èá åßíáé åõèåßá ðïõ äé-
Ýñ÷åôáé áðü ôçí áñ÷Þ ôùí áîüíùí
ìå êëßóç ðïõ èá êáèïñßæåôáé áðü ôïí
ðáñÜãïíôá . ¸ôóé ç Ýíôáóç ôïõ ñåý-
62
ìáôïò åßíáé áíÜëïãç ìå ôçí åöáñìïæüìåíç ôÜóç. ¼ðùò öáßíåôáé óôï Κεφάλαιο 2
ðáñáðÜíù ó÷Þìá ç åöö êáèïñßæåé ôçí êëßóç ôçò åõèåßáò, üðùò èá
óõíáíôÞóåôå óôá ìáèçìáôéêÜ.
7. Éó÷ýåé ï íüìïò ôïõ Ùì ãéá êÜèå çëåêôñéêü äßðïëï;
ÁðÜíôçóç
Ï íüìïò ôïõ Ùì äåí éó÷ýåé ãéá êÜèå çëåêôñéêü äßðïëï ðáñÜ ìüíï ãéá
åêåßíá ôá äßðïëá óôá ïðïßá ç çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ
óå ïðïéáäÞðïôå ìåôáâïëÞ ôçò ôÜóçò. ¼ðùò áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù
ôÝôïéá äßðïëá åßíáé ïé áíôéóôÜôåò. ¸ôóé, ôá äßðïëá ðïõ éêáíïðïéïýí ôï
íüìï ôïõ Ùì åßíáé åêåßíá ìå óôáèåñÞ çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç.
ÃåíéêÜ üôáí ëÝìå áíôéóôÜôåò èá åííïïýìå åêåßíá ôá äßðïëá ðïõ

éêáíïðïéïýí ôï íüìï ôïõ Ùì.
8. Ðþò åîçãåßôáé ìå ôç âïÞèåéá ôùí çëåêôñïíßùí üôé üôáí áõîÜíåôáé

ç ôÜóç ðïõ åöáñìüæïõìå óôá Üêñá åíüò áãùãïý, áõîÜíåôáé êáé
ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ ôïí äéáññÝåé;
ÁðÜíôçóç
¼ôáí áõîÜíåôáé ç ôÜóç ðïõ åöáñìüæåôáé óôïí áãùãü, áõîÜíåôáé êáé ç
åíÝñãåéá ðïõ äÝ÷ïíôáé ôá çëåêôñüíéá, Üñá áðïêôïýí ìåãáëýôåñç êéíçôéêÞ
åíÝñãåéá êáé êéíïýíôáé ìå ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá. ¼óï ôá÷ýôåñá êéíïýíôáé
ôá çëåêôñüíéá ôüóï ðåñéóóüôåñá èá ðåñÜóïõí áðü ìéá äéáôïìÞ åíüò
áãùãïý óôïí ßäéï ÷ñüíï. Ôï ôåëåõôáßï óõìðÝñáóìá Ý÷åé áðïôÝëåóìá ôçí
áýîçóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé Ýíáí áãùãü.
9. Ôé åêöñÜæåé ç áíôßóôáóç åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý; ÐåñéãñÜøôå

óõíïðôéêÜ ôçí êßíçóç ôùí çëåêôñïíßùí óôï åóùôåñéêü åíüò
ìåôáëëéêïý áãùãïý.
ÁðÜíôçóç
Ç áíôßóôáóç åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý åêöñÜæåé ôç äõóêïëßá ðïõ
óõíáíôïýí ôá çëåêôñüíéá ôïõ áãùãïý êáôÜ ôçí ðñïóáíáôïëéóìÝíç êß-
íçóÞ ôïõò.
¼ôáí ôá Üêñá åíüò áãùãïý óõíäåèïýí ìå ðçãÞ, ôüôå ç äéáöïñÜ äõíá-
ìéêïý èá äçìéïõñãÞóåé çëåêôñéêü ðåäßï óôï åóùôåñéêü ôïõ áãùãïý. Ôï
çëåêôñéêü ðåäßï áóêåß äýíáìç óôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá êáé Ýôóé áõôÜ
åðéôá÷ýíïíôáé. ÊáôÜ ôçí êßíçóÞ ôïõò üìùò óõãêñïýïíôáé ìå ôá èåôéêÜ
éüíôá êáé åðéâñáäýíïíôáé. ¸ðåéôá, ìå ôçí åðßäñáóç ôïõ çëåêôñéêïý ðå-
äßïõ ôá çëåêôñüíéá åðéôá÷ýíïíôáé îáíÜ. Ôï öáéíüìåíï áõôü óõíå÷ßæåôáé
63
Κεφάλαιο 2 äéáñêþò ìÝ÷ñé ôåëéêÜ íá èåùñÞóïõìå üôé üëá ôá çëåêôñüíéá êéíïýíôáé ìå
ìéá ìÝóç ôá÷ýôçôá ìÝóá óôï óýñìá ôïõ áãùãïý. ¼óï ðåñéóóüôåñá åßíáé
ôá èåôéêÜ éüíôá ôïõ áãùãïý ôüóï ìåãáëýôåñç áíôßóôáóç óõíáíôïýí ôá
çëåêôñüíéá êáôÜ ôçí êßíçóÞ ôïõò.
1. Ç ôÜóç óôá Üêñá åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý åßíáé V=50 V (Volt)
êáé ç áíôßóôáóÞ ôïõ åßíáé R=10 Ù (Ùì). Íá âñåèåß ç Ýíôáóç É ôïõ
çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôï ìåôáëëéêü áãùãü.
Ëýóç
Áðü ôï íüìï ôïõ Ùì Ý÷ïõìå:
2. Íá âñåèåß ç óôáèåñÞ ôÜóç V óôá Üêñá åíüò áíôéóôÜôç ìå áíôß-

óôáóç R=10 Ù, áí åßíáé ãíùóôü üôé óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá t=1 min
ðåñíÜ áðü ìéá äéáôïìÞ ôïõ öïñôßï q=360 C.
Ëýóç
Áñ÷éêÜ õðïëïãßæïõìå ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äé-
áññÝåé ôïí áíôéóôÜôç áðü ôç ó÷Ýóç ôïõ ïñéóìïý ôçò Ýíôáóçò ôïõ çëå-
êôñéêïý ñåýìáôïò.
Áðü ôï íüìï ôïõ Ùì
ÌåôáôñÝðïõìå ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá óå s. ÄçëáäÞ t=1 min=60 s.

¼ôáí óå Ýíá êýêëùìá äéðëáóéÜæåôáé ç ôÜóç óôá Üêñá ôïõ äéáôçñþ-
íôáò óôáèåñÞ ôçí çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç, ôüôå ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý
ñåýìáôïò:
á) ÔåôñáðëáóéÜæåôáé.
â) ÐáñáìÝíåé áìåôÜâëçôç.
64
ã) ÕðïôåôñáðëáóéÜæåôáé. Κεφάλαιο 2
ä) ÄéðëáóéÜæåôáé.
óìÝíåò;
á) Ï íüìïò ôïõ Ùì éó÷ýåé ãéá üëåò ôéò áíôéóôÜóåéò.
â) Óôï äéÜãñáììá Ýíôáóçò çëåêôñéêïý ñåýìáôïò – çëåêôñéêÞò ôÜóçò
ç êëßóç ôçò åõèåßáò åêöñÜæåé ôï ðüóï ìåãÜëç åßíáé ç áíôßóôáóç.
ã) ÏñéóìÝíïé ìåôáëëéêïß áãùãïß áíôéóôÝêïíôáé óôç äéÝëåõóç çëåêôñï-
íßùí ìÝóá áðü áõôïýò.
ä) Ç áíôßóôáóç åíüò áãùãïý åêöñÜæåé ôç äõóêïëßá ðïõ ðñïâÜëëåé
Ýíáò áãùãüò êáôÜ ôç äéÝëåõóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò.

Ï íüìïò ôïõ Ùì ãéá áíôéóôÜôç éó÷ýåé üôáí:
á) Ç ôÜóç óôá Üêñá ôïõ áíôéóôÜôç ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ.
â) Ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç äå ìåôáâÜë-
ëåôáé.
ã) Ç èåñìïêñáóßá ôïõ áíôéóôÜôç äéáôçñåßôáé óôáèåñÞ.
ä) Ç èåñìïêñáóßá ôïõ áíôéóôÜôç áõîÜíåôáé.

Ç çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç åíüò ìåôáëëéêïý óýñìáôïò ïöåßëåôáé:
á) Óôçí ýðáñîç çëåêôñéêïý ñåýìáôïò.
â) Óôçí êßíçóç ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ìÝóá óôïí áãùãü.
ã) Óôçí êßíçóç ôùí èåôéêþí éüíôùí ôïõ ìåôáëëéêïý óýñìáôïò.
ä) Óôç óýãêñïõóç ôùí èåôéêþí éüíôùí ôïõ óýñìáôïò ìå ôá åëåýèåñá
çëåêôñüíéá.
5. Ãéá äýï ìåôáëëéêÜ óýñìáôá Á êáé Â ôá äéáãñÜììáôá Ýíôáóçò çëå-

êôñéêïý ñåýìáôïò É ìå çëåêôñéêÞ ôÜóç ôïõ óýñìáôïò V öáßíïíôáé óôï
ðáñáêÜôù äéÜãñáììá.
Áí RA êáé RB ïé áíôéóôÜóåéò ôùí äýï óõñìÜôùí, íá åðéëÝîåôå ôç óùóôÞ
áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò:
á) RA < RB
â) RA > RB
ã) RA = RB
65
Κεφάλαιο 2 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ
1. ÓõíäÝïõìå ìéá ìðáôáñßá ôÜóçò V=2 V ìå ôá Üêñá åíüò ëáìðôÞñá
áíôßóôáóçò R=5 Ù. Íá õðïëïãéóôåß ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò
ðïõ äéáññÝåé ôï ëáìðôÞñá óå mA.
2. ¸íá ìåôáëëéêü óýñìá äéáññÝåôáé áðü ñåýìá Ýíôáóçò É1=100 mA üôáí

óôá Üêñá ôïõ óýñìáôïò õðÜñ÷åé ôÜóç V1=10 V.
á) Ðüóç åßíáé ç áíôßóôáóç ôïõ óýñìáôïò;
â) ¼ôáí ôï óýñìá èá äéáññÝåôáé áðü ñåýìá Ýíôáóçò É2=0,4 Á, ðüóç èá
åßíáé ôüôå ç ôÜóç V2 óôá Üêñá ôïõ óýñìáôïò;
3. ÁíôéóôÜôçò áíôßóôáóçò R=10 Ù ôñïöïäïôåßôáé áðü ìðáôáñßá ôÜóçò

V=50 V.
á) Ðüóç åßíáé ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôçí áíôßóôáóç;
â) Óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá t=10 s ðüóá çëåêôñüíéá ðåñíïýí áðü ìéá
äéáôïìÞ ôïõ áíôéóôÜôç;
Äßíåôáé üôé qe=
2.4 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ

ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΕΝΟΣ ΑΓΩΓΟΥ
1. Áðü ðïéïõò ðáñÜãïíôåò åîáñôÜôáé ç áíôßóôáóç åíüò ìåôáëëéêïý
óýñìáôïò;
ÁðÜíôçóç
Ç áíôßóôáóç åíüò ìåôáëëéêïý óýñìáôïò åîáñôÜôáé áðü:
á) Ôç èåñìïêñáóßá óôçí ïðïßá âñßóêåôáé ôï ìåôáëëéêü óýñìá.
â) Ôï ìÞêïò ôïõ ìåôáëëéêïý óýñìáôïò.
ã) Ôï åìâáäüí ôçò äéáôïìÞò ôïõ óýñìáôïò.
ä) Ôï åßäïò ôïõ õëéêïý áðü ôï ïðïßï åßíáé êáôáóêåõáóìÝíï ôï óõ-
ãêåêñéìÝíï óýñìá.
2. Ðïéá ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç ðåñéãñÜöåé ôçí åîÜñôçóç ôçò áíôßóôáóçò

ôïõ áãùãïý áðü ôá ãåùìåôñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ; ÐåñéãñÜøôå.
ÁðÜíôçóç
Ç ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç ðïõ ìáò äåß÷íåé ðþò ìåôáâÜëëåôáé ç áíôßóôáóç
åíüò áãùãïý äßíåôáé áðü ôçí ðáñáêÜôù åîßóùóç:
66
¼ðïõ Κεφάλαιο 2
R: ç áíôßóôáóç ôïõ áãùãïý
ñ: ç åéäéêÞ áíôßóôáóç ôïõ áãùãïý
l: ôï ìÞêïò ôïõ áãùãïý
Á: ôï åìâáäüí ôçò äéáôïìÞò ôïõ áãùãïý.
Áðü ôç ó÷Ýóç áõôÞ öáßíåôáé üôé ç áíôßóôáóç åíüò áãþãéìïõ óýñìáôïò
åßíáé: á) áíÜëïãç ìå ôï ìÞêïò ôïõ óýñìáôïò êáé â) áíôéóôñüöùò áíÜëïãç
ôïõ åìâáäïý ìéáò äéáôïìÞò ôïõ óýñìáôïò.
Ç åéäéêÞ áíôßóôáóç ôïõ áãùãïý ðåñéãñÜöåé ôçí åîÜñôçóç ôçò

áíôßóôáóçò áðü ôï õëéêü áðü ôï ïðïßï åßíáé êáôáóêåõáóìÝíïò
ï áãùãüò.
3. á) Ðïéá ó÷Ýóç óõíäÝåé ôçí åéäéêÞ áíôßóôáóç åíüò õëéêïý ìå ôç

èåñìïêñáóßá;
â) Ðþò áõôÞ ç ó÷Ýóç ìåôáôñÝðåôáé óå åîÜñôçóç ôçò áíôßóôáóçò
ôïõ áãùãïý áðü ôç èåñìïêñáóßá;
ÁðÜíôçóç
á) ¼ðùò áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù, ãåíéêÜ ç áíôßóôáóç áõîÜíåé ìå ôçí
áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò. Áõôü ðñïêýðôåé áðü ìéá áñ÷éêÞ åîÜñôçóç ôçò
åéäéêÞò áíôßóôáóçò åíüò áãùãïý áðü ôç èåñìïêñáóßá. ¸÷åé áðïäåé÷èåß
üôé ç åéäéêÞ áíôßóôáóç åíüò áãùãïý óõíäÝåôáé ìå ôç èåñìïêñáóßá ùò
åîÞò:
¼ðïõ ôï åßíáé ç åéäéêÞ áíôßóôáóç ôïõ õëéêïý óôïõò êáé

ç åéäéêÞ áíôßóôáóç óå ìéá èåñìïêñáóßá è. Ï óõíôåëåóôÞò á ïíïìÜæåôáé
èåñìéêüò óõíôåëåóôÞò åéäéêÞò áíôßóôáóçò êáé åßíáé óôáèåñü ìÝãåèïò
ãéá êÜèå õëéêü.
â) Ëüãù ôçò åîÜñôçóçò ôçò áíôßóôáóçò åíüò áãùãïý áðü ôçí åéäéêÞ
áíôßóôáóÞ ôïõ, ðñïêýðôåé üôé ç áíôßóôáóç èá áõîÜíåôáé ìå ôç èåñìï-
êñáóßá óýìöùíá ìå ôç ó÷Ýóç:
¼ðïõ êáé åßíáé ç áíôßóôáóç óôïõò è êáé áíôßóôïé÷á.
Ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôïõ èåñìéêïý óõíôåëåóôÞ á åßíáé 1 grad-1.
4. Ðþò åñìçíåýåôáé ç åîÜñôçóç ôçò áíôßóôáóçò áðü ôç èåñìïêñá-

óßá;
67
Ç áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý óçìáßíåé üôé ç
êßíçóç ôùí èåôéêþí éüíôùí ôïõ ìåôÜëëïõ ãßíåôáé åíôïíüôåñç. ¸ôóé ïé óõ-
ãêñïýóåéò ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ðïõ êéíïýíôáé ìÝóá óôïí áãùãü
ìå ôá éüíôá ôïõ áãùãïý åßíáé ðåñéóóüôåñåò, Üñá êáé ç óõíïëéêÞ áíôßóôáóç
ôïõ áãùãïý èá åßíáé ìåãáëýôåñç êáé ìåãáëýôåñåò ïé èåñìïêñáóßåò.
Ãíùñßæïõìå üôé ç áíôßóôáóç ôùí ìåôÜëëùí ïöåßëåôáé óôéò óõ-

ãêñïýóåéò ôùí éüíôùí ìå ôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá.
5. Ðïéá åßäç ìåôáâëçôÞò áíôßóôáóçò ãíùñßæåôå; ÐåñéãñÜøôå ôçí

áñ÷Þ ëåéôïõñãßáò ôïõ êáèåíüò.
ÁðÜíôçóç
Ïé äýï ðéï ãíùóôïß ìåôáâëçôïß áíôéóôÜôåò åßíáé ï ñïïóôÜôçò êáé ôï
ðïôåíóéüìåôñï.
Ç ëåéôïõñãßá ôïõ ñïïóôÜôç âáóßæåôáé
óôçí åîÜñôçóç ðïõ õðÜñ÷åé áíÜìåóá
óôçí áíôßóôáóç åíüò áãùãïý áðü ôï
ìÞêïò ôïõ áãùãïý.
¼ðùò öáßíåôáé óôï ó÷Þìá, ìåôáêéíþ-
íôáò ôï ñïïóôÜôç ìðïñïýìå êÜèå öïñÜ
íá ìåôáâÜëëïõìå ôçí áíôßóôáóç óå Ýíá
êýêëùìá. Ìå äåäïìÝíï üôé äéáôçñåßôáé ç
ôÜóç óôáèåñÞ êáé ãíùñßæïíôáò ôï íüìï
ôïõ Ùì
áýîçóç ôïõ ìÞêïõò Üñá êáé ôçò áíôßóôáóçò èá ðñïêáëÝóåé ìåßùóç óôï
çëåêôñéêü ñåýìá ðïõ äéáññÝåé ôï êýêëù-
ìá, åíþ ìåßùóç ôïõ ìÞêïõò ôçò áíôßóôá-
óçò èá áõîÞóåé ôï óõíïëéêü çëåêôñéêü
ñåýìá.
Óôï ðïôåíóéüìåôñï õðÜñ÷åé óôáèåñü
çëåêôñéêü ñåýìá ðïõ äéáññÝåé ôï êýêëù-
ìá áëëÜ ìåôñþíôáò äéáöïñåôéêÞ áíôß-
óôáóç ìðïñïýìå íá ìåôáâÜëëïõìå ôçí
çëåêôñéêÞ ôÜóç. ¸íá ôõðéêü ðïôåíóéüìå-
ôñï öáßíåôáé óôï äéðëáíü ó÷Þìá.
68
ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Κεφάλαιο 2
1. ¸íá êõëéíäñéêü óýñìá Ý÷åé äéÜìåôñï ä=1 mm êáé åéäéêÞ áíôßóôáóç

ñ=10-8 Ùm. Ðüóï ìÞêïò l áðü áõôü ôï óýñìá ðñÝðåé íá ÷ñçóéìï-
ðïéçèåß ãéá íá êáôáóêåõáóôåß áíôßóôáóç R=10 Ù;
Ëýóç
Ãíùñßæïõìå üôé ç áíôßóôáóç åíüò óýñìáôïò óõíäÝåôáé ìå ôá ãåùìå-
ôñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óýñìáôïò ìå ôç ó÷Ýóç
üðïõ Á ôï åìâáäüí ôçò êõêëéêÞò äéáôïìÞò ôïõ óýñìáôïò. Ôï åìâáäüí

èá äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
¸ôóé áðü ôçí ðñþôç ó÷Ýóç
2. ¸íáò áãùãüò Ý÷åé áíôßóôáóç R=20 Ù óå èåñìïêñáóßá è=20 ïC.

¼ôáí ï áãùãüò äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá, ç èåñìïêñá-
óßá ôïõ óýñìáôïò áõîÜíåôáé óå è´=50 ïC. Íá âñåèåß ç Ýíôáóç
ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áãùãü, áí ç ôÜóç óôá Üêñá ôïõ
åßíáé V=111,1 V. Äßíåôáé ï èåñìéêüò óõíôåëåóôÞò áíôßóôáóçò ôïõ
áãùãïý á = 4x10-3 grand-1 .
Ëýóç
Èá ðñÝðåé íá õðïëïãßóïõìå ôï çëåêôñéêü ñåýìá üôáí ç áíôßóôáóç åßíáé R´.
Ãíùñßæïõìå üôé
ðïõ éó÷ýåé êáé ãéá R´, äçëáäÞ,
Äéáéñïýìå êáôÜ ìÝëç ôéò ðáñáðÜíù äýï ó÷Ýóåéò, ïðüôå
69
Κεφάλαιο 2
Áðü ôï íüìï ôïõ Ùì ãíùñßæïõìå üôé

Áí Ýíá ÷Üëêéíï óýñìá äéðëùèåß óôá äýï, ôüôå ç åéäéêÞ ôïõ áíôßóôáóç:
á) ÕðïäéðëáóéÜæåôáé.
â) ÐáñáìÝíåé óôáèåñÞ.
ã) ÕðïôåôñáðëáóéÜæåôáé.
ä) ÄéðëáóéÜæåôáé.
óìÝíåò;
á) Ïé üñïé áíôéóôÜôçò êáé áíôßóôáóç ôáõôßæïíôáé.
â) Ç áíôßóôáóç åíüò áãùãïý åîáñôÜôáé áðü ôç èåñìïêñáóßá ôïõ.
ã) Ç åéäéêÞ áíôßóôáóç åîáñôÜôáé áðü ôá ãåùìåôñéêÜ óôïé÷åßá ôïõ
áãùãïý.
ä) ËÝìå üôé Ýíáò áíôéóôÜôçò Ý÷åé áíôßóôáóç 10 Ù.
3. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò íá åðéëÝîåôå åêåßíåò ðïõ åßíáé óùóôÝò.

á) Ç ìåôáâëçôÞ áíôßóôáóç ìðïñåß íá ëåéôïõñãÞóåé êáé ùò ðïôåíóéü-
ìåôñï êáé ùò ñïïóôÜôçò.
â) Ï ñïïóôÜôçò åßíáé ñõèìéóôÞò çëåêôñéêïý ñåýìáôïò.
ã) Ôï ðïôåíóéüìåôñï åßíáé ñõèìéóôÞò çëåêôñéêÞò ôÜóçò.
ä) Óôï ñïïóôÜôç üëç ç ìåôáâëçôÞ áíôßóôáóç äéáññÝåôáé áðü ñåýìá.
4. Äýï ìåôáëëéêÜ óýñìáôá óôçí ßäéá èåñìïêñáóßá Ý÷ïõí ôï ßäéï åìâáäüí

äéáôïìÞò. Ôá óýñìáôá Ý÷ïõí åðßóçò ßäéá çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç áëëÜ
äéáöïñåôéêÜ ìÞêç. Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò
êáé ðïéåò ëáíèáóìÝíåò;
á) Ôá óýñìáôá áðïôåëïýíôáé áðü ôï ßäéï õëéêü.
â) Ôá óýñìáôá áðïôåëïýíôáé áðü äéáöïñåôéêÜ õëéêÜ.
ã) Ôá óýñìáôá Ý÷ïõí ôçí ßäéá åéäéêÞ áíôßóôáóç.
ä) Ôï õëéêü ôïõ óýñìáôïò ìå ôï ìéêñüôåñï ìÞêïò Ý÷åé ìåãáëýôåñç
åéäéêÞ áíôßóôáóç áðü ôï õëéêü ôïõ Üëëïõ óýñìáôïò.

70
Ï ñïïóôÜôçò åßíáé ìéá äéÜôáîç ìå ôçí ïðïßá: Κεφάλαιο 2
á) Äéáêüðôïõìå ôç ñïÞ ôùí çëåêôñïíßùí óå Ýíá êýêëùìá.
â) ÌåôáâÜëëïõìå ôçí ôÜóç ðïõ åöáñìüæåôáé óôá Üêñá ìéáò çëåêôñé-
êÞò óõóêåõÞò.
ã) Ìçäåíßæïõìå ôçí áíôßóôáóç åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý.
ä) ÌåôáâÜëëïõìå ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé
ìéá çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ.

1. ¸íá óýñìá áðü ëåõêü÷ñõóï Ý÷åé ìÞêïò ℓ=10 m êáé ìÜæá m=3,6 g. Íá
âñåßôå ôçí áíôßóôáóç ôïõ óýñìáôïò.
Äßíåôáé ç ðõêíüôçôá ôïõ ëåõêü÷ñõóïõ d=21 g/cm3, ç åéäéêÞ ôïõ áíôß-
óôáóç
2. ¸íá ìåôáëëéêü óýñìá Ý÷åé áíôßóôáóç R=40 Ù êáé ìÞêïò ℓ=2 m. Ëéþíïõ-
ìå ôï óýñìá êáé öôéÜ÷íïõìå Ýíá Üëëï, ðïõ èÝëïõìå íá Ý÷åé áíôßóôáóç
R´=160 Ù. Íá âñåßôå ôï êáéíïýñãéï ìÞêïò ℓ´.
3. á) Óå ðïéá èåñìïêñáóßá è ç ôéìÞ ôçò åéäéêÞò áíôßóôáóçò ôïõ ÷áëêïý

ãßíåôáé äéðëÜóéá áðü ôçí ôéìÞ ðïõ Ý÷åé óå 0˚C;
â) Éó÷ýåé ôï ßäéï ãéá üëïõò ôïõò ÷Üëêéíïõò áãùãïýò, áíåîÜñôçôá áðü
ôç ìïñöÞ êáé ôï ìÝãåèüò ôïõò;
ã) Éó÷ýåé ôï ßäéï ãéá áãùãïýò ðïõ åßíáé êáôáóêåõáóìÝíïé áðü äéá-
öïñåôéêü õëéêü;
Äßíåôáé èåñìéêüò óõíôåëåóôÞò áíôßóôáóçò ãéá ôï ÷áëêü
á÷áëêïý=
4. Óôá Üêñá åíüò óýñìáôïò åöáñìüæïõìå óôáèåñÞ äéáöïñÜ äõíáìéêïý

(ôÜóç) êáé äéáðéóôþíïõìå üôé óå èåñìïêñáóßá è1=20ï C ç Ýíôáóç ôïõ
ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôï óýñìá åßíáé É 1=2 Á, åíþ óå èåñìïêñáóßá
è2=2520ï C ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò åßíáé É2=1 Á. Íá âñåèåß ï èåñìéêüò
óõíôåëåóôÞò á ôçò áíôßóôáóçò ôïõ õëéêïý ôïõ óýñìáôïò.
2.5. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΡΧΩΝ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΣΤΗ ΜΕΛΕ-

ΤΗ ΑΠΛΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ
1. Äéáôõðþóôå ôçí áñ÷Þ äéáôÞñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ.
ÁðÜíôçóç
Ìßá áðü ôéò ðéï óçìáíôéêÝò áñ÷Ýò óôç öõóéêÞ êáé éäéáßôåñá óôïí
ôïìÝá ôçò çëåêôñïíéêÞò áðïôåëåß ç áñ÷Þ äéáôÞñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý 71
Κεφάλαιο 2 öïñôßïõ. Óýìöùíá ìå ôçí áñ÷Þ áõôÞ ôï öïñôßï äåí ðáñÜãåôáé ïýôå êáé
êáôáóôñÝöåôáé.
2. Ðþò åöáñìüæåôáé ç áñ÷Þ äéáôÞñçóçò ôçò åíÝñãåéáò óôçí ðåñß-

ðôùóç åíüò çëåêôñéêïý êõêëþìáôïò;
ÁðÜíôçóç
Åéäéêüôåñá ãéá ôá çëåêôñéêÜ êõêëþìáôá èá ìðïñïýóå íá åéðùèåß üôé:
Ôá çëåêôñüíéá äå äçìéïõñãïýíôáé ïýôå êáôáóôñÝöïíôáé áëëÜ êáé äå
óõóóùñåýïíôáé óå êÜðïéï óçìåßï ôïõ êõêëþìáôïò.
ÄçëáäÞ ï áñéèìüò ôùí çëåêôñïíßùí ðïõ ðåñíÜåé áðü êÜèå äéáôïìÞ
ôïõ áãùãïý óôïí ßäéï ÷ñüíï èá åßíáé ðáíôïý ï ßäéïò áíåîÜñôçôá áðü ôï
ðïý âñßóêåôáé ç äéáôïìÞ áõôÞ. Óå áõôÞí ôçí áñ÷Þ ïöåßëåôáé ôï óõìðÝ-
ñáóìá üôé ôï çëåêôñéêü ñåýìá óå Ýíá êýêëùìá åßíáé óôáèåñü.
Ìçí îå÷íÜôå üôé óôáèåñü çëåêôñéêü ñåýìá óå Ýíá êýêëùìá õðÜñ-

÷åé ìüíï óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ôï êýêëùìá áðïôåëåßôáé ìüíï áðü
Ýíá óõñìÜôéíï áãùãü.
3. Ðïéá ç ó÷Ýóç ôùí åíôÜóåùí ôùí ñåõìÜôùí êáé ôùí äéáöïñþí äõ-
íáìéêïý óå êýêëùìá üðïõ äýï áíôéóôÜôåò åßíáé óõíäåäåìÝíïé:
á) óå óåéñÜ
â) ðáñÜëëçëá;
ÁðÜíôçóç
á) ¼ôáí äýï áíôéóôÜôåò åßíáé óõí-
äåìÝíïé óå óåéñÜ, ôüôå ï áñéèìüò ôùí
çëåêôñïíßùí ðïõ äéÝñ÷ïíôáé áðü ìéá äé-
áôïìÞ ôïõ óýñìáôïò åßíáé ï ßäéïò, ïðü-
ôå ôï çëåêôñéêü ñåýìá É ðïõ äéáññÝåé
ôïõò áíôéóôÜôåò èá åßíáé ôï ßäéï.
ÄçëáäÞ É = É1 = É2.
Ç óõíïëéêÞ ôÜóç óôá Üêñá ôïõ çëå-
êôñéêïý êõêëþìáôïò èá åßíáé V= V1+V2.
â) ¼ôáí äýï áíôéóôÜôåò åßíáé ðáñÜë-
ëçëá óõíäåäåìÝíïé, ôüôå ôï óõíïëéêü
çëåêôñéêü ñåýìá èá åßíáé É = É1+É2. Ç óõ-
íïëéêÞ ôÜóç óôá Üêñá ôïõ êõêëþìáôïò
èá åßíáé ßóç ìå ôçí ôÜóç óôá Üêñá êÜèå
ìéáò áíôßóôáóçò. ÄçëáäÞ: V = V1 = V2.
Óôï äéðëáíü ó÷Þìá öáßíåôáé ç ðáñÜë-
ëçëç óýíäåóç äýï áíôéóôÜóåùí.
72
Èåùñïýìå É1 êáé É2 ôéò åíôÜóåéò ôùí ñåõìÜôùí ðïõ äéáññÝïõí ôéò
Κεφάλαιο 2
áíôéóôÜóåéò R1 êáé R2 êáé V1 êáé V2 ôéò ôÜóåéò óôá Üêñá ôùí R1
êáé R2.
4. Ôé ïíïìÜæïõìå éóïäýíáìç áíôßóôáóç åíüò óõóôÞìáôïò; Ðïéá

ó÷Ýóç éêáíïðïéåß;
ÁðÜíôçóç
Áí óå Ýíá êýêëùìá ìå áíôéóôÜôåò åöáñìüóïõìå çëåêôñéêÞ ôÜóç V óôá
Üêñá ôïõò êáé ôï óýóôçìá ôùí áíôéóôáôþí äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü
ñåýìá É, ôüôå éóïäýíáìç áíôßóôáóç ôïõ óõóôÞìáôïò èá åßíáé ç áíôßóôáóç
R ðïõ èá éêáíïðïéåß ôï íüìï ôïõ Ùì, äçëáäÞ:
Ç R áíôéðñïóùðåýåé ôç óõíïëéêÞ áíôßóôáóç áðü ôï óýóôçìá ôùí áíôé-

óôáôþí ôïõ êõêëþìáôïò êáé èá ìðïñåß íá õðïëïãßæåôáé áí ãíùñßæïõìå
ôïí ôñüðï óýíäåóçò ôùí áíôéóôáôþí.
5. Áðïäåßîôå ôç ó÷Ýóç ôçò éóïäýíáìçò áíôßóôáóçò üôáí äýï áíôé-

óôÜôåò R1 êáé R2 óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ. ÐáñáóôÞóôå ó÷çìáôéêÜ ôï
êýêëùìá, ðåñéãñÜöïíôáò üëá ôá óôïé÷åßá ðïõ áðåéêïíßæïíôáé.
ÁðÜíôçóç
¼ôáí äýï áíôéóôÜôåò óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ, üðùò öáßíåôáé óôï ó÷Þìá,
èá äéáññÝïíôáé, üðùò áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù, áðü ôï ßäéï çëåêôñéêü
ñåýìá I åíþ ç ó÷Ýóç ðïõ èá éó÷ýåé ãéá ôéò ôÜóåéò óôá Üêñá ôïõò êáé
ôçí ôÜóç ôïõ êõêëþìáôïò åßíáé V= V1+V2. ¼ðïõ V1 ç ôÜóç óôá Üêñá ôçò
R1 êáé V2 ç ôÜóç óôá Üêñá ôçò R2. ¸ôóé,
üðïõ R åßíáé ç éóïäýíáìç áíôßóôáóç ôùí R1 êáé R2.
6. Áðïäåßîôå ôç ó÷Ýóç ôçò éóïäýíáìçò áíôßóôáóçò óå êýêëùìá

ðáñÜëëçëçò óýíäåóçò äýï áíôéóôáôþí R1 êáé R2. Ðþò áðåéêïíß-
æïíôáé ó÷çìáôéêÜ;
73
¼ðùò åßíáé Þäç ãíùóôü, óôçí ðáñÜëëçëç óýíäåóç äýï áíôéóôáôþí R1
êáé R2 ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôï êýêëùìá èá
åßíáé É=É1+É2, üðïõ É1 êáé É2 ïé åíôÜóåéò ôùí ñåõìÜôùí ðïõ äéáññÝïõí ôïõò
áíôéóôÜôåò R1 êáé R2 áíôßóôïé÷á. Åðßóçò åßíáé ãíùóôü üôé V=V1=V2, üðïõ
V ç ôÜóç óôá Üêñá ôïõ êõêëþìáôïò êáé V1 êáé V2 ïé ôÜóåéò óôá Üêñá
ôùí R1 êáé R2. ¸ôóé,
ãéáôß V=V1=V2. Ç ðáñÜëëçëç óýíäåóç äýï áíôéóôáôþí êáé ç éóïäýíáìÞ

ôïõò öáßíåôáé óôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá.
Ç ðáñáðÜíù ó÷Ýóç ðïëëÝò öïñÝò èá ìåôáôñÝðåôáé óôçí
1. Äýï áíôéóôÜóåéò R1=4 Ù êáé R2=6 Ù óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ êáé
óôá Üêñá ôçò óõíäåóìïëïãßáò åöáñìüæåôáé ôÜóç V=100 V. Íá
âñåèïýí:
á) Ç éóïäýíáìç áíôßóôáóç Rïë.
â) Ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êÜèå áíôßóôáóç.
ã) Ç ôÜóç óôá Üêñá ôçò êÜèå áíôßóôáóçò.
Ëýóç
á) ¼ðùò ãíùñßæïõìå, ç éóïäýíáìç äýï áíôéóôÜóåùí ðïõ óõíäÝïíôáé
óå óåéñÜ äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
â) Åöüóïí ïé áíôéóôÜóåéò R1 êáé R2 óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ, ôï ñåýìá

ðïõ èá äéáññÝåé ôçí êáèåìßá áðü áõôÝò èá åßíáé ôï ßäéï êáé ßóï ìå Éïë.
ÄçëáäÞ Éïë = É1 = É2
74
áðü ôï íüìï ôïõ Ùì Κεφάλαιο 2
Üñá ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êÜèå áíôßóôáóç åßíáé É1 = É2 = 10Á.
ã) ç ôÜóç óôá Üêñá êÜèå áíôßóôáóçò åßíáé
êáé
2. Äýï áíôéóôÜóåéò R1=10 Ù êáé R2=15 Ù óõíäÝïíôáé ðáñÜëëçëá

êáé óôéò Üêñåò ôïõ óõóôÞìáôïò åöáñìüæåôáé ôÜóç V=90 V. Ná
âñåèïýí:
á) Ç éóïäýíáìç áíôßóôáóç Rïë.
â) Ïé ôÜóåéò V1 êáé V2 óôá Üêñá ôùí áíôéóôÜóåùí R1 êáé R2.
ã) Ïé åíôÜóåéò ôùí ñåõìÜôùí É1 êáé É2 ðïõ äéáññÝïõí ôéò áíôéóôÜ-
óåéò R1 êáé R2 áíôßóôïé÷á êáèþò êáé ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò
ðïõ äéáññÝåé ôçí ðçãÞ ôÜóçò V.
Ëýóç
á) Ç ó÷Ýóç ðïõ ìáò äßíåé ôçí éóïäýíáìç áíôßóôáóç üôáí äýï áíôé-
óôÜóåéò óõíäÝïíôáé ðáñÜëëçëá åßíáé
â) ÅðåéäÞ ïé áíôéóôÜôåò óõíäÝïíôáé ðáñÜëëçëá ìå ôçí ðçãÞ êáé ìå-

ôáîý ôïõò èá Ý÷ïõí êïéíÜ Üêñá, ïðüôå V=V1=V2=90 V.
ã) Áðü ôï íüìï ôïõ Ùì õðïëïãßæïõìå ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ
äéáññÝåé êÜèå áíôßóôáóç, üðùò êáé ôç óõíïëéêÞ Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò.
¸ôóé,
75
Κεφάλαιο 2 êáé
3. Äßíåôáé ôï áðÝíáíôé ó÷Þìá üðïõ ïé áíôéóôÜóåéò åßíáé R1=2 Ù, R2=3

Ù, R3=10 Ù êáé R4=5 Ù. Ç ðçãÞ åßíáé ôÜóçò V=30 V. Íá âñåèïýí:
á) ç óõíïëéêÞ áíôßóôáóç Rïë ôïõ êõêëþìáôïò,
â) ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êÜèå áíôßóôáóç,
ã) ç ôÜóç óôá Üêñá ôçò êÜèå áíôßóôáóçò.
Ëýóç
á) ¼ðùò ðáñáôçñïýìå áðü ôï ó÷Þìá, ïé áíôéóôÜóåéò R1 R2 êáé R3 R4
óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ, ïðüôå ðñïêýðôïõí ïé R12 êáé R34 ìå R12 = R1 + R2 = 2
+ 3 = 5 Ù êáé R34 = R3 + R4 = 10 + 5 = 15 Ù. ¸ôóé ïé R12 êáé R34 óõíäÝïíôáé
ðáñÜëëçëá ôþñá, ïðüôå
â) Åöüóïí ïé áíôéóôÜóåéò R1 êáé R2 åßíáé óõíäåäåìÝíåò óå óåéñÜ èá

äéáññÝïíôáé áðü ôï ßäéï çëåêôñéêü ñåýìá É1. Ôï ßäéï éó÷ýåé êáé ãéá ôéò R3
êáé R4, ðïõ èá äéáññÝïíôáé áðü ôï çëåêôñéêü ñåýìá É2. Åðßóçò ç ôÜóç óôá
Üêñá ôùí R1 êáé R2 åßíáé ç ßäéá ìå ôçí ôÜóç óôá Üêñá ôùí R3 êáé R4 êáé
ßäéá ìå ôçí ôÜóç óôá Üêñá ôïõ êõêëþìáôïò. ÄçëáäÞ V=V1+V2=V3+V4 üðïõ
V1,V2,V3 êáé V4 åßíáé ïé ôÜóåéò óôá Üêñá ôùí R1, R2, R3 êáé R4 áíôßóôïé÷á.
Ç Ýíôáóç I1 ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôéò R1 êáé R2 åßíáé:
Ç Ýíôáóç I2 ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôéò R3 êáé R4 åßíáé:
76
ã) Áðü ôï íüìï ôïõ Ùì åßíáé: Κεφάλαιο 2

1. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò ðïéåò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò åßíáé
¼ôáí äýï áíôéóôÜóåéò óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ éó÷ýåé:
á)
â)
ã)
ä)
¼ôáí äýï áíôéóôÜóåéò óõíäÝïíôáé ðáñÜëëçëá:
á)
â)
ã)
ä)
3. ¸÷ïõìå ôÝóóåñéò ßäéïõò áíôéóôÜôåò ìå áíôéóôÜóåéò 10 Ù. Ìå ðïéïí

ôñüðï ðñÝðåé íá óõíäåèïýí þóôå ç éóïäýíáìç áíôßóôáóç (ïëéêÞ) íá
åßíáé:
á) 40 Ù.
â) 2,5 Ù.
ã) 10 Ù.
ä) 25 Ù. 77
Κεφάλαιο 2 4. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò ðïõ áöïñïýí ôï áêüëïõèï ó÷Þìá, ðïéåò
åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò ëáíèáóìÝíåò;
á) Ç ïëéêÞ áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò åßíáé 20 Ù.
â) Ôï áìðåñüìåôñï äåß÷íåé 1 Á.
ã) Ïé áíôéóôÜóåéò äéáññÝïíôáé áðü ôï ßäéï çëåêôñéêü ñåýìá Ýíôáóçò
1 Á.
ä) Ïé ôÜóåéò V1, V2 åßíáé äéáöïñåôéêÝò.
5. Ðïéá áðü ôéò åðüìåíåò ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ.

Óôï ðáñáêÜôù êýêëùìá áöáéñïýìå ôï ëáìðÜêé Ë1.
á) Ôï ëáìðÜêé Ë2 èá öùôïâïëåß
â) Ôï ëáìðÜêé Ë2 ðáýåé íá öùôïâïëåß
ã) Êáé ôá äõï ëáìðÜêéá èá öùôïâïëïýí.
ä) ÊáíÝíá ëáìðÜêé äå èá öùôïâïëåß.

1. Äýï áíôéóôÜôåò R1=4 Ù êáé R2=8 Ù óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ êáé óôá Üêñá
ôïõ óõóôÞìáôïò åöáñìüæåôáé ôÜóç V=12 Volt. Ðüóç åßíáé ç Ýíôáóç ôïõ
ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êÜèå áíôéóôÜôç êáé ðüóç ç ôÜóç óôá Üêñá
êÜèå áíôéóôÜôç;
2. Äýï áíôéóôÜóåéò R1=30 Ù êáé R2=60 Ù óõíäÝïíôáé ðáñÜëëçëá êáé óôéò

Üêñåò ôïõ êõêëþìáôïò åöáñìüæåôáé ôÜóç V=120 Volt. Íá âñåßôå ôçí
ïëéêÞ áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò êáé ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ
äéáññÝåé ôï êýêëùìá êáé êÜèå áíôßóôáóç.
3. Óôï ðáñáêÜôù êýêëùìá íá õðïëïãßóåôå:

78 á) Ôçí éóïäýíáìç (ïëéêÞ) áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò.
â) Ôçí ôÜóç ðïõ åöáñìüæåôáé óôá Üêñá êÜèå áíôßóôáóçò. Κεφάλαιο 2
ã) Ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êÜèå áíôßóôáóç.
4. Óôï ðáñáêÜôù êýêëùìá íá õðïëïãßóåôå:

á) Ôçí éóïäýíáìç (ïëéêÞ) áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò.
â) Ôçí ôÜóç ðïõ åöáñìüæåôáé óôá Üêñá êÜèå áíôßóôáóçò.
ã) Ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êÜèå áíôßóôáóç.
5. Äýï áíôéóôÜôåò R1 êáé R2 åßíáé óõíäåäåìÝíïé óå óåéñÜ êáé ôá Üêñá

ôçò óõíäåóìïëïãßáò óõíäÝïíôáé ìå ôïõò ðüëïõò çëåêôñéêÞò ðçãÞò.
Áí ãéá ôéò áíôéóôÜóåéò éó÷ýåé R1 = R2, íá áðïäåßîåôå üôé ïé ôÜóåéò V1
êáé V2 óôá Üêñá ôùí áíôéóôáôþí åßíáé ßóåò.
6. Óôç óõíäåóìïëïãßá ôïõ ðáñáêÜôù ó÷Þìáôïò íá õðïëïãßóåôå ôçí

éóïäýíáìç áíôßóôáóç áí R1=2 Ù, R2=1 Ù, R3=4 Ù êáé R4=3 Ù.
7. Äýï áíôéóôÜôåò R1=60 Ù êáé R2=120 Ù óõíäÝïíôáé ðáñÜëëçëá ìåôáîý

ôïõò êáé óå óåéñÜ ìå áõôïýò óõíäÝåôáé ôñßôïò áíôéóôÜôçò R3= 20 Ù.
Óôá Üêñá ôïõ êõêëþìáôïò åöáñìüæåôáé ôÜóç V=150 Volt.
79
Κεφάλαιο 2 Íá ó÷åäéáóôåß ôï êýêëùìá êáé Ýðåéôá íá âñåèïýí:
á) Ç óõíïëéêÞ áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò.
â) Ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êÜèå áíôéóôÜôç.
ã) Ç ôÜóç óôá Üêñá êÜèå áíôéóôÜôç.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ

×ñçóéìïðïßçóå êáé åöÜñìïóå ôéò Ýííïéåò ðïõ Ýìáèåò:
1. ÓõìðëÞñùóå ôéò ëÝîåéò ðïõ ëåßðïõí áðü ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï,

Ýôóé þóôå ïé ðñïôÜóåéò ðïõ ðñïêýðôïõí íá åßíáé åðéóôçìïíéêÜ
ïñèÝò:
á. Ôçí ........................ êßíçóç ôùí ........................ Þ ãåíéêüôåñá ôùí ................. óù-
ìáôéäßùí ôçí ïíïìÜæïõìå çëåêôñéêü ñåýìá.
â. Ïñßæïõìå ôçí ............... (É) ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé Ýíáí
áãùãü ùò ôï ðçëßêï ôïõ............... (á) ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü ìéá .................. ôïõ
áãùãïý óå ..............................(À) ðñïò ôï...............................
Óôç ãëþóóá ôùí ìáèçìáôéêþí É =------ Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåý-
ìáôïò åßíáé ............... ìÝãåèïò ........ êáé ìïíÜäá ìÝôñçóÞò ôçò óôï ÄéåèíÝò
Óýóôçìá ÌïíÜäùí åßíáé ôï ................... Ôá üñãáíá ðïõ ÷ñç óéìïðïéïýìå
ãéá íá ìåôñÜìå ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ïíïìÜæïíôáé
......................
ã. ÊÜèå äéÜôáîç ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ............... áãþãéìïõò «äñüìïõò»,
ìÝóù ôùí ïðïßùí ìðïñåß íá äéÝë èåé çëåêôñéêü ñåýìá ïíïìÜæåôáé
.....................................
ä. ÊÜèå óõóêåõÞ óôçí ïðïßá ìéá ìïñöÞ åíÝñãåéáò ìåôáôñÝðåôáé óå
çëåêôñéêÞ ïíïìÜæåôáé ......................... åíÝñãåéáò. Ôï çëåêôñéêü óôïé÷åßï
(ìðáôáñßá) Þ ï óõóóùñåõôÞò (ìðáôáñßá áõôïêéíÞôïõ) ìåôáôñÝðåé ôçí
............... åíÝñãåéá óå çëåêôñéêÞ. Ç ãåííÞôñéá ìåôáôñÝðåé ôç ............... åíÝñ-
ãåéá óå çëåêôñéêÞ. Ôï öùôïóôïé÷åßï ìåôáôñÝðåé ôçí åíÝñãåéá ôçò
..................... óå çëåêôñéêÞ, åíþ ôï èåñìïóôïé÷åßï ôç ................... åíÝñãåéá óå
çëåêôñéêÞ.
å. ÏíïìÜæïõìå çëåêôñéêÞ ............... Þ äéáöïñÜ ............... (íðçãÞò) ìåôáîý ôùí
äýï ðüëùí ìéáò çëåêôñéêÞò ðçãÞò ôï ðçëßêï ôçò ............... (ÅçëåêôñéêÞ) ðïõ
ðñïóöÝñåôáé áðü ôçí ðçãÞ óå çëåêôñüíéá óõíïëéêïý ............... (á) üôáí
äéÝñ÷ïíôáé áðü áõôÞí ðñïò ôï ............. ÏíïìÜæïõìå ............... ôÜóç Þ äéá-
öïñÜ ............... ìåôáîý ôùí äýï Üêñùí ôïõ êáôáíáëùôÞ, ôï ðçëßêï ôçò
............... ðïõ ìåôáöÝñïõí óôïí êáôáíáëùôÞ çëåêôñüíéá óõíïëéêïý .........
üôáí äéÝñ÷ïíôáé áðü áõôüí ðñïò ôï ...........
80
á. ðñïóáíáôïëéóìÝíç, çëåêôñïíßùí, öïñôéóìÝíùí
â. Ýíôáóç, öïñôßïõ, äéáôïìÞ, ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, ÷ñïíéêü äéÜóôçìá.
, èåìåëéþäåò, 1 Ampere, áìðåñüìåôñá.
ã. êëåéóôïýò, çëåêôñéêü êýêëùìá.

ä. ðçãÞ çëåêôñéêÞò. ÷çìéêÞ, êéíçôéêÞ. áêôéíïâïëßáò, èåñìéêÞ.
å. ôÜóç, äõíáìéêïý, åíÝñãåéáò, öïñôßïõ, öïñôßï. ÇëåêôñéêÞ, äõíáìéêïý,
åíÝñãåéáò, öïñôßïõ q, öïñôßï.
2. ÓõìðëÞñùóå ôéò ëÝîåéò ðïõ ëåßðïõí áðü ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï

ïñèÝò:
á. ÇëåêôñéêÞ ............... (Â) åíüò çëåêôñéêïý äßðïëïõ ïíïìÜæåôáé ôï ðçëß-
êï ôçò .............................. (V) ðïõ åöáñìüæåôáé óôïõò ðüëïõò ôïõ äßðïëïõ
ðñïò ôçí ............ (É) ôïõ .............................. ðïõ ôï äéáññÝåé: Ñ =------. Ç ìïíÜäá
áíôßóôáóçò óôï ÄéåèíÝò Óýóôçìá ÌïíÜäùí åßíáé ôï ......... (1 .....).........
â. Ç áíôßóôáóç ôïõ ìåôáëëéêïý áãùãïý ðñïÝñ÷åôáé áðü ôéò ............... ôùí
åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ìå ôá ............... ôïõ ìåôÜëëïõ.
ã. Ç Ýíôáóç (É) ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé Ýíá ìåôáëëéêü
áãùãü åßíáé ............... ôçò äéáöïñÜò äõíáìéêïý (V) ðïõ åöáñìüæåôáé óôá
Üêñá ôïõ ìå óôáèåñÜ áíáëïãßáò ôï ........
ä. ÊÜèå äßðïëï ðïõ éêáíïðïéåß ôï íüìï ôïõ Ùì ïíïìÜæåôáé ............... êáé
Ý÷åé ôçí éäéüôçôá íá ìåôáôñÝðåé åî ïëïêëÞñïõ ôçí ............... åíÝñãåéá
óå ................
å. Ç áíôßóôáóç åíüò ìåôáëëéêïý óýñìáôïò óôáèåñÞò äéáôïìÞò óå üëï
ôï ìÞêïò ôïõ: i) åßíáé ............... ôïõ ............... ôïõ (ℓ)…………. …………… ôïõ åìâáäïý
(Á) ôçò äéáôïìÞò ôïõ, ii) åîáñôÜôáé áðü ôï ............. ôïõ ........... áðü ôï ïðïßï
åßíáé êáôáóêåõáóìÝíï ôï óýñìá êáé áðü ôç ............... ôïõ áãùãïý.
óô. ¼ôáí ï ìåôáâëçôüò áíôéóôÜôçò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá ñõèìßæïõìå
ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ìéá óõóêåõÞ ïíï-
ìÜæåôáé ..................... åíþ ãéá íá ñõèìßæïõìå ôçí çëåêôñéêÞ ôÜóç
ðïõ åöáñìüæåôáé óôïõò ðüëïõò ôçò ïíïìÜæåôáé ........................
ÁðÜíôçóç
á. áíôßóôáóç, çëåêôñéêÞò ôÜóçò, Ýíôáóç, ñåýìáôïò, Ùì (1
Ohm).
â. Óõãêñïýóåéò, éüíôá.
ã. áíÜëïãç, 1/R.
ä. ÁíôéóôÜôçò, çëåêôñéêÞ, èåñìéêÞ.
å. áíÜëïãç, ìÞêïõò, áíôéóôñüöùò áíÜëïãç, åßäïò, õëéêïý, èåñìïêñáóßá.
óô. ñïïóôÜôçò, ðïôåíóéüìåôñï.
81
Κεφάλαιο 2 3. ÓõìðëÞñùóå ôéò ëÝîåéò ðïõ ëåßðïõí áðü ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï,
ïñèÝò:
á. Ç ôÜóç VÁÃ óôá Üêñá ôïõ êõêëþìáôïò äýï ëáìðôÞñùí óõíäåäåìÝ-
íùí óå óåéñÜ éóïýôáé ìå ôï ................. ôùí ôÜóåùí VÁÂ êáé VÂÃ óôá Üêñá
êÜèå ëáìðôÞñá. Áõôü åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò áñ÷Þò ............................. ôçò
.......................
â. Ç Ýíôáóç (É) ôïõ ïëéêïý çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé Ýíá
êýêëùìá äýï ëáìðôÞñùí óõíäåäåìÝíùí ðáñÜëëçëá åßíáé ßóç ìå ôï
.................. ôùí ............... (É 1 êáé É2) ôùí .................... ðïõ äéáññÝïõí ôïõò äýï
ëáìðôÞñåò. Áõôü åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò áñ÷Þò ............... ôïõ ......................
...............
ÁðÜíôçóç
á. Üèñïéóìá, äéáôÞñçóçò, åíÝñãåéáò.
â. Üèñïéóìá, åíôÜóåùí, ñåõìÜôùí. ÄéáôÞñçóçò, çëåêôñéêïý öïñôßïõ.

4. Íá ðñáãìáôïðïéÞóåéò ôï êýêëùìá ðïõ ðáñéóôÜíåôáé óôçí åéêüíá

ôçò äéðëáíÞò óåëßäáò. ÆùãñÜöéóå óôï ôåôñÜäéü óïõ ôç ó÷çìá-
ôéêÞ ôïõ áíáðáñÜóôáóç.
Íá ðåñéãñÜøåéò ôé èá óõìâåß ìåôÜ ôï êëåßóéìï ôïõ äéáêü ðôç
÷ñçóéìïðïéþíôáò ôéò Ýííïéåò «çëåêôñéêÞ ôÜóç», «çëåêôñéêü ñåý-
ìá», «çëåêôñéêü êýêëùìá», «çëåêôñéêü ðåäßï», «åëåýèåñá çëåêôñü-
íéá».
ÁðÜíôçóç
Ìå ôï êëåßóéìï ôïõ äéáêüðôç ç çëåêôñéêÞ ôÜóç ìåôáîý ôùí ðüëùí
ôçò ìðáôáñßáò (ðïõ áðïôåëåß çëåêôñéêÞ ðçãÞ) åßíáé õðåýèõíç ãéá ôç
äçìéïõñãßá çëåêôñéêïý ñåýìáôïò.
Ôï ôåëåõôáßï äéáññÝåé ôï çëåêôñéêü êýêëùìá ïðüôå ôï ëáìðÜêé öù-
ôïâïëåß.
Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ç êßíçóç ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ðïõ áðï-
ôåëåß ôï çëåêôñéêü ñåýìá ìðïñåß áñ÷éêÜ íá åðéâñáäýíåôáé ëüãù ôùí
óõãêñïýóåùí ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ìå ôá éüíôá ôïõ óýñìáôïò,
üìùò ìå ôçí åðßäñáóç ôïõ çëåêôñéêïý ðåäßïõ ôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá
èá åðéôá÷ýíïíôáé îáíÜ êáé èá óõíå÷ßóïõí ôçí êßíçóÞ ôïõò.
ÁõôÞ ç äéáäéêáóßá åðáíáëáìâÜíåôáé äéáñêþò, ïðüôå ôåëéêÜ åðéêñáôåß
ìéá óôáèåñÞ ìÝóç ôá÷ýôçôá ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí êáôÜ ìÞêïò
ôïõ óýñìáôïò. Óôï áêüëïõèï ó÷Þìá ç ìðáôáñßá åßíáé ç ðçãÞ, ï äéáêü-
82
ðôçò åéêïíßæåôáé ìå ôï ãñÜììá ä êáé ôï ëáìðÜêé ðáñéóôÜíåôáé ìå ôçí Κεφάλαιο 2
áíôßóôáóç R.
5. ÄéáèÝôåéò ìéá ìðáôáñßá, Ýíá ëáìðôÞñá, Ýíá áìðåñüìåôñï, Ýíá

âïëôüìåôñï, Ýíá äéáêüðôç êáé êáëþäéá. Ðñáãìáôïðïßçóå Ýíá
êýêëùìá ôÝôïéï þóôå üôáí êëåßíåéò ôï äéáêüðôç, ï ëáìðôÞñáò íá
öùôïâïëåß, åíþ ôï áìðåñüìåôñï íá äåß÷íåé ôçí Ýíôáóç ôïõ çëå-
êôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôï ëáìðôÞñá êáé ôï âïëôüìåôñï
ôçí çëåêôñéêÞ ôÜóç óôá Üêñá ôïõ. Íá ó÷åäéÜóåéò ôç ó÷çìáôéêÞ
áíáðáñÜóôáóç ôïõ ðáñáðÜíù êõêëþìáôïò êáèþò êáé ôç óõì-
âáôéêÞ öïñÜ ôïõ ñåýìáôïò.
ÁðÜíôçóç
Ôï áìðåñüìåôñï èá ðñÝðåé íá óõíäåèåß áíÜìåóá óôçí ìðáôáñßá
êáé óôï ëáìðôÞñá, Ýôóé þóôå íá äåß÷íåé ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ
äéáññÝåé ôï êýêëùìá. Ôï âïëôüìåôñï ðñÝðåé íá óõíäåèåß ðáñÜëëçëá
ìå ôï ëáìðôÞñá ãéá íá ìåôñÜåé ôç äéáöïñÜ äõíáìéêïý óôá Üêñá ôïõ. Ç
óõìâáôéêÞ öïñÜ ôïõ ñåýìáôïò åßíáé áíôßèåôç áðü ôç öïñÜ êßíçóçò ôùí
åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí. Óôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá ôï ëáìðÜêé ðáñéóôÜíåôáé
ìå ôçí áíôßóôáóç R.
6. Íá êáôáóêåõÜóåéò ôï êýêëùìá ðïõ ðáñéóôÜíåôáé óôçí åéêüíá

ôçò åðüìåíçò óåëßäáò. Áí êëåßóåéò ôï äéáêüðôç, ôé ðåñéìÝíåéò
íá óõìâåß; Íá ÷áñáêôçñßóåéò ìå Ó ôéò ðñïôÜóåéò ôùí ïðïßùí
ôï ðåñéå÷üìåíï åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ïñèü êáé ìå Ë áõôÝò ðïõ ôï
ðåñéå÷üìåíü ôïõò åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ëáíèáóìÝíï.
á) Óôï åóùôåñéêü ôïõ ìåôáëëéêïý óýñìáôïò ôïõ ëáìðôÞñá Ý÷åé
83
Κεφάλαιο 2 äçìéïõñãçèåß Ýíá çëåêôñéêü ðåäßï.
â) ÊáôÜ ìÞêïò ôïõ óýñìáôïò êéíïýíôáé åëåýèåñá çëåêôñüíéá ðïõ
ðáñÜãïíôáé áðü ôçí ìðáôáñßá.
ã) ÊáôÜ ìÞêïò ôïõ óýñìáôïò êéíïýíôáé ôá èåôéêÜ éüíôá ôïõ ìåôÜëëïõ
áðü ôï ïðïßï Ý÷åé êáôáóêåõáóôåß ôï óýñìá ôïõ ëáìðôÞñá.
ä) Ôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá ôïõ ìåôáëëéêïý óýñìáôïò áëëçëåðéäñïýí
ìå ôá éüíôá ôïõ ìåôÜëëïõ êáé ìåôá öÝñïõí ó’ áõôÜ Ýíá ìÝñïò ôçò
êéíçôéêÞò ôïõò åíÝñãåéáò.
å) Ç åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝñåôáé óõíïëéêÜ óôá éüíôá ôïõ óýñìáôïò
áðü êÜèå çëåêôñüíéï ðïõ êéíåßôáé áðü ôï Ýíá Üêñï ôïõ ëáìðôÞñá
óôï Üëëï åßíáé áíÜëïãç ôçò çëåêôñéêÞò ôÜóçò ðïõ åöáñìüæåôáé óôá
Üêñá ôïõ.
ÁðÜíôçóç
á Ó
â Ó
ã Ë
ä Ó
å Ë
7. Íá ÷áñáêôçñßóåéò ìå Ó ôéò ðñïôÜóåéò ôùí ïðïßùí ôï ðåñéå÷üìå-

íï åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ïñèü êáé ìå Ë áõôÝò ðïõ ôï ðåñéå÷üìåíü
ôïõò åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ëáíèáóìÝíï.
Ç áíôßóôáóç åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý:
á) Ìåãáëþíåé üôáí áõîÜíïõìå ôçí ôÜóç ðïõ åöáñìüæïõìå óôá Üêñá
ôïõ, åíþ ç èåñìïêñáóßá ôïõ äéáôçñåßôáé óôáèåñÞ.
â) Ìåãáëþíåé üôáí áõîÜíïõìå ôç èåñìïêñáóßá ôïõ, åíþ ç çëåêôñéêÞ
ôÜóç ðïõ åöáñìüæåôáé óôá Üêñá ôïõ ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ.
ã) Ìåãáëþíåé üôáí áõîÜíïõìå ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò
ðïõ ôïí äéáññÝåé, åíþ ç èåñìïêñáóßá ôïõ äéáôçñåßôáé óôáèåñÞ.
ä) Åßíáé ßóç ìå ôï ðçëßêï ôçò Ýíôáóçò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ
äéáññÝåé ôïí áãùãü ðñïò ôçí çëåêôñéêÞ ôÜóç ðïõ åöáñìüæïõìå óôá
Üêñá ôïõ.
84
å) ÅîáñôÜôáé áðü ôï õëéêü ôïõ áãùãïý. Κεφάλαιο 2
óô) Äå ìåôáâÜëëåôáé áí äéðëáóéÜóïõìå óõã÷ñüíùò ôï ìÞêïò ôïõ
áãùãïý êáé ôï åìâáäüí ôçò äéáôïìÞò ôïõ. Íá áéôéïëïãÞóåéò ðåñéëç-
ðôéêÜ ôéò áðáíôÞóåéò óïõ.
ÁðÜíôçóç
á Ë. Ç áíôßóôáóç äåí åîáñôÜôáé áðü ôçí ôÜóç ðïõ åöáñìüæåôáé
óôá Üêñá ôïõ.
â Ó. Ç áíôßóôáóç åîáñôÜôáé áðü ôç èåñìïêñáóßá ôïõ áãùãïý êáé
ìÜëéóôá áõîÜíåé ìå áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò.
ã Ë. Ç áíôßóôáóç äåí åîáñôÜôáé áðü ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ
äéáññÝåé ôïí áãùãü.
ä Ë. Ç áíôßóôáóç éóïýôáé ìå ôï ðçëßêï ôçò ôÜóçò ðïõ åöáñìüæå-
ôáé ðñïò ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áãùãü êáé ü÷é ôï
ðçëßêï ôçò Ýíôáóçò ôïõ ñåýìáôïò ðñïò ôçí ôÜóç.
å Ó. Ç åîÜñôçóç áõôÞ ðåñéãñÜöåôáé ìå ôçí åéäéêÞ áíôßóôáóç ñ ôïõ
õëéêïý.
óô Ó. Áðü ôç ó÷Ýóç ðïõ äßíåôáé ðáñáôçñïýìå üôé ãéá äéðëáóéáóìü
ôïõ ìÞêïõò êáé ôáõôü÷ñïíï äéðëáóéáóìü ôïõ åìâáäïý ôçò äéáôïìÞò ôïõ
ç áíôßóôáóç ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ.
8. Ç áíôßóôáóç åíüò áãùãïý äéðëáóéÜæåôáé üôáí äéðëáóéÜæïõìå

ôçí çëåêôñéêÞ ôÜóç óôá Üêñá ôïõ. Õðáêïýåé ï áãùãüò áõôüò óôï
íüìï ôïõ Ùì; Íá áéôéïëïãÞóåéò ôçí áðÜíôçóÞ óïõ.
ÁðÜíôçóç
Ï áãùãüò áõôüò äåí õðáêïýåé óôï íüìï ôïõ Ùì. Óýìöùíá ìå ôï
íüìï ôïõ Ùì ç áíôßóôáóç äå èá Ýðñåðå íá åîáñôÜôáé áðü ïðïéáäÞðïôå
ìåôáâïëÞ ôçò çëåêôñéêÞò ôÜóçò. Åöüóïí üìùò äéðëáóéÜæåôáé ç áíôß-
óôáóç ìå äéðëáóéáóìü ôçò çëåêôñéêÞò ôÜóçò, ï áãùãüò äåí õðáêïýåé
óôï íüìï ôïõ Ùì.
9. Äýï áíôéóôÜôåò Ý÷ïõí ßäéï ìÞêïò êáé åìâáäüí äéáôïìÞò êáé

âñßóêïíôáé óôçí ßäéá èåñìïêñáóßá. Ùóôüóï ðáñïõóéÜæïõí äéá-
öïñåôéêÞ áíôßóôáóç. Ðþò åîçãåßò ôï öáéíüìåíï áõôü;
ÁðÜíôçóç
Ïé áíôéóôÜôåò ìðïñåß íá Ý÷ïõí äéáöïñåôéêÞ áíôßóôáóç R ãéáôß ðñï-
öáíþò èá Ý÷ïõí äéáöïñåôéêÞ åéäéêÞ áíôßóôáóç ñ, äçëáäÞ èá åßíáé êá-
ôáóêåõáóìÝíïé áðü äéáöïñåôéêü õëéêü.
Èõìßæïõìå ôç ó÷Ýóç ðïõ äßíåé ôçí áíôßóôáóç åíüò áãùãïý

üðïõ öáßíåôáé ç åîÜñôçóç ôçò áíôßóôáóçò.
85
Κεφάλαιο 2 10. Óôçí ðáñáêÜôù åéêüíá âëÝðåéò ôç ó÷çìáôéêÞ áíáðáñÜóôáóç
åíüò çëåêôñéêïý êõêëþìáôïò. Íá ó÷åäéÜóåéò ôç öïñÜ ôïõ ñåý-
ìáôïò ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü êÜèå áíôéóôÜôç. Íá ÷áñáêôçñßóåéò ìå
Ó ôéò ðñïôÜóåéò ôùí ïðïßùí ôï ðåñéå÷üìåíï åßíáé åðéóôçìïíéêÜ
ïñèü êáé ìå Ë áõôÝò ðïõ ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò åßíáé åðéóôçìï-
íéêÜ ëáíèáóìÝíï.
á) Ïé áíôéóôÜôåò R1 êáé R2 óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ.
â) Ïé áíôéóôÜôåò R2 êáé R3 óõíäÝïíôáé ðáñÜëëçëá.
ã) Ïé áíôéóôÜôåò R3 êáé R4 óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ.
ä) Ï áíôéóôÜôçò R2 óõíäÝåôáé ðáñÜëëçëá ìå ôïí éóïäýíáìï áíôéóôÜôç
ôùí R3 êáé R4.
å) Ï áíôéóôÜôçò R1 óõíäÝåôáé óå óåéñÜ ìå ôïí éóïäýíáìï áíôéóôÜôç
ôùí R2, R3 êáé R4.
óô) Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç
R1 åßíáé ßóç ìå ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí R2.
æ) Ç ôÜóç óôá Üêñá ôïõ R2 åßíáé ßóç ìå ôï Üèñïéóìá ôùí ôÜóåùí óôá
Üêñá ôùí áíôéóôáôþí R3 êáé R4.
ç) Ôá çëåêôñéêÜ ñåýìáôá ðïõ äéáññÝïõí ôéò R 3 êáé R4 Ý÷ïõí ßóåò
åíôÜóåéò.
è) Ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí R1 åßíáé ßóç ìå ôï Üèñïé-
óìá ôùí åíôÜóåùí ôùí ñåõìÜôùí ðïõ äéáññÝïõí ôïõò áíôéóôÜôåò
R2 êáé R3.
é) Ç ôÜóç óôïõò ðüëïõò ôçò ðçãÞò (Á, Â) åßíáé ßóç ìå ôï Üèñïéóìá ôùí
ôÜóåùí óôá Üêñá ôùí áíôéóôáôþí R1 êáé R2.
Íá áéôéïëïãÞóåéò ðåñéëçðôéêÜ ôéò åðéëïãÝò óïõ.
ÁðÜíôçóç
á Ë. ×ùñßæïíôáé áðü ôïí êüìâï óôï Ã.
â Ë. Ãéá íá óõíäÝïíôáí ïé áíôéóôÜóåéò R 2 êáé R3 ðáñÜëëçëá, èá
Ýðñåðå íá Ý÷ïõí êïéíÜ Üêñá.
ã Ó.
ä Ó.
å Ó.
óô Ë. Ôï çëåêôñéêü ñåýìá ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç R 1 üôáí
öôÜíåé óôï Ã, Ýíá ìÝñïò ìüíï äéáññÝåé ôïí R 2, åíþ ôï õðüëïéðï äéáñ-
86
ñÝåé ôïõò áíôéóôÜôåò R3 êáé R4. Κεφάλαιο 2
æ Ó.
ç Ó.
è Ó.
é Ó.
11. ÄéáèÝôåéò äýï ëáìðôÞñåò äéáöïñåôéêþí áíôéóôÜóåùí, R1 êáé R2,

ìßá ìðáôáñßá êáé êáëþäéá. Íá ðñáãìáôïðïéÞóåéò Ýíá êýêëùìá
Ýôóé þóôå íá äéáññÝåé ôïõò ëáìðôÞñåò ôï ßäéï çëåêôñéêü ñåýìá.
Ðþò èá ìåôáâëçèåß ç öùôïâïëßá êÜèå ëáìðôÞñá áí óõíäÝóïõ-
ìå (âñá÷õêõêëþóïõìå) ôá Üêñá åíüò åî áõôþí ìå Ýíá ÷ïíôñü
êáëþäéï áìåëçôÝáò áíôßóôáóçò. Ðþò ìðïñåßò íá åîçãÞóåéò ôï
öáéíüìåíï áõôü; Óå êÜèå ðåñßðôùóç íá ó÷åäéÜóåéò ôç ó÷çìáôéêÞ
áíáðáñÜóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò.
ÁðÜíôçóç
Ãéá íá äéáññÝïíôáé ïé ëáìðôÞñåò áðü ôï ßäéï ñåýìá, èá ðñÝðåé íá åßíáé
óõíäåìÝíïé óå óåéñÜ üðùò öáßíåôáé óôï äéðëáíü ó÷Þìá.
Áí óõíäÝóïõìå ôá Üêñá ôïõ áíôéóôÜôç R 2 ìå êáëþäéï áìåëçôÝáò
áíôßóôáóçò, ôüôå ïëüêëçñï ôï ñåýìá ðïõ èá ðåñÜóåé áðü ôï R 1 äå èá
ðåñÜóåé áðü ôï R2 áëëÜ áðü ôï êáëþäéï ãýñù áðü áõôü ãéáôß åêåß äå óõ-
íáíôÜåé áíôßóôáóç. ¸ôóé ï ëáìðôÞñáò ôçò áíôßóôáóçò R1 èá öùôïâïëåß,
åíþ ï ëáìðôÞñáò ôçò áíôßóôáóçò R2 èá óôáìáôÞóåé íá öùôïâïëåß.
12. ÄéáèÝôåéò äýï ëáìðôÞñåò äéáöïñåôéêþí áíôéóôÜóåùí R1 êáé R2,

ìßá ìðáôáñßá êáé êáëþäéá. Íá ðñáãìáôïðïéÞóåéò Ýíá êýêëùìá
Ýôóé þóôå óôïõò äýï ëáìðôÞñåò íá åöáñìüæåôáé ç ßäéá äéáöïñÜ
äõíáìéêïý. Ðþò èá ìåôáâëçèåß ç öùôïâïëßá êÜèå ëáìðôÞñá áí
óõíäÝóïõìå (âñá÷õêõêëþóïõìå) ôá Üêñá åíüò åî áõôþí ìå Ýíá
÷ïíôñü êáëþäéï áìåëçôÝáò áíôßóôáóçò; Ðþò èá ìåôáâëçèåß óôçí
ðåñßðôùóç áõôÞ ôï çëåêôñéêü ñåýìá ðïõ äéáññÝåé ôçí ðçãÞ; Ðþò
ìðïñåßò íá åîçãÞóåéò ôï öáéíüìåíï áõôü; Óå êÜèå ðåñßðôùóç
ó÷åäßáóå ôç ó÷çìáôéêÞ áíáðáñÜóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò.
87
Ãéá íá åöáñìüæåôáé ç ßäéá äéáöïñÜ äõíáìéêïý óôïõò äýï áíôéóôÜôåò,
èá ðñÝðåé áõôïß íá åßíáé óõíäåìÝíïé ðáñÜëëçëá ìåôáîý ôïõò.
Áí óõíäÝóïõìå ìå êáëþäéï áìåëçôÝáò áíôßóôáóçò Ýíáí áðü áõôïýò,
ôüôå èá ó÷çìáôéóôåß âñá÷õêýêëùìá êáé ïëüêëçñï ôï ñåýìá èá åðéëÝîåé
íá äéáññÝåôáé áðü ôïí áãùãü ðïõ äåí ðáñïõóéÜæåé áíôßóôáóç, ïðüôå
èá óôáìáôÞóïõí íá öùôïâïëïýí êáé ïé äýï ëáìðôÞñåò ëüãù ôçò ßäéáò
çëåêôñéêÞò ôÜóçò ðïõ Ý÷ïõí.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò óôçí ïèüíç åíüò çëåêôñïíé-
êïý õðïëïãéóôÞ åßíáé 320 ìÁ. Ðüóá çëåêôñüíéá «÷ôõðïýí» ôçí
åðéöÜíåéá ôçò ïèüíçò ôïõ õðïëïãéóôÞ êÜèå äåõôåñüëåðôï; Ôï
óôïé÷åéþäåò çëåêôñéêü öïñôßï åßíáé e=1,6x10-19 C.
Ëýóç
Ãíùñßæïõìå üôé ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
üðïõ:
É ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò,
q ôï óõíïëéêü öïñôßï ðïõ ÷ôõðÜ ôçí ïèüíç ôïõ õðïëïãéóôÞ
t ï ÷ñüíïò ðïõ äéáñêåß ç åðáöÞ (óôçí ðåñßðôùóç ìáò 1 s).
Õðïëïãßæïõìå áðü ôçí ðáñáðÜíù ó÷Ýóç ôï óõíïëéêü öïñôßï
Ãíùñßæïõìå üôé ôï öïñôßï ôïõ åíüò çëåêôñïíßïõ åßíáé e=1,6x10-19 C, ïðüôå
çëåêôñüíéá ÷ôõðïýí óôçí ïèüíç åíüò õðïëïãéóôÞ.
2. ¸íáò ëáìðôÞñáò óõíäÝåôáé, ìå ôç âïÞèåéá êáëùäßùí, óå óåéñÜ

ìå Ýíá áìðåñüìåôñï êáé ìéá ìðáôáñßá êáé öùôïâïëåß. Ç çëåêôñé-
88
êÞ ôÜóç óôïõò ðüëïõò ôçò ìðáôáñßáò åßíáé 9 V. Ç Ýíäåéîç ôïõ Κεφάλαιο 2
áìðåñïìÝôñïõ åßíáé É =1,5 Á.
á. Ðüóï çëåêôñéêü öïñôßï äéÝñ÷åôáé áðü ìéá äéáôïìÞ ôïõ óýñìáôïò
ôïõ ëáìðôÞñá áíÜ äåõôåñüëåðôï;
â. Ðüóï çëåêôñéêü öïñôßï äéÝñ÷åôáé áðü ôçí ìðáôáñßá áíÜ äåõôå-
ñüëåðôï;
ã. Ðüóç åßíáé ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôçò ìðáôáñßáò ðïõ ìåôáôñÝðåôáé óå
éóïäýíáìç çëåêôñéêÞ áíÜ äåõôåñüëåðôï;
Ëýóç
á. Áðü ôç ó÷Ýóç õðïëïãßæïõìå ôï öïñôßï ãíùñßæïíôáò üôé
É=1,5 Á êáé t=1 s. ¸ôóé
â. Ôï çëåêôñéêü öïñôßï ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü ôçí ìðáôáñßá óå 1 s åßíáé

ôï ßäéï ìå áõôü ðïõ ðåñíÜåé áðü ìéá äéáôïìÞ ôïõ óýñìáôïò ôïõ ðáñá-
ðÜíù êõêëþìáôïò. ¸ôóé q=1,5 C.
ã. Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ìðïñåß íá õðïëïãéóôåß áðü ôç ó÷Ýóç
Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá èá éóïýôáé ìå ôçí çëåêôñéêÞ, ïðüôå Å÷çìéêÞ=13,5 J.
3. ¸íá ìïôïðïäÞëáôï êáé Ýíá É.×. áõôïêßíçôï ÷ñçóéìïðïéïýí êáé

ôá äýï ìðáôáñßåò ßäéáò ôÜóçò 12 V, ïé ïðïßåò ìðïñïýí íá äéáêé-
íÞóïõí äéáöïñåôéêÞ ðïóüôçôá çëåêôñéêïý öïñôßïõ. Áí õðïèÝ-
óïõìå üôé ç ìðáôáñßá ôïõ ìïôïðïäçëÜôïõ ìðïñåß íá äéáêéíÞóåé
öïñôßï 4 êC êáé ôïõ áõôïêéíÞôïõ 30 êC, íá õðïëïãßóåéò ôï ìÝãé-
óôï ðïóü åíåñãåßáò ðïõ ìðïñåß êÜèå ìðáôáñßá íá ðñïóöÝñåé.
Ëýóç
Ãíùñßæïõìå üôé ç çëåêôñéêÞ ôÜóç óõíäÝåôáé ìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ
ìåôáöÝñïõí óôïí êáôáíáëùôÞ ôá öïñôßá q ìå ôç ó÷Ýóç
ïðüôå:
¼ðïõ ôï ðïóü ôçò åíÝñãåéáò ðïõ ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé

ôï ðñþôï öïñôßï êáé ôï ðïóü ôçò åíÝñãåéáò ðïõ ìðïñåß íá
ðñïóöÝñåé ôï äåýôåñï öïñôßï.
4. ¸íáò áíôéóôÜôçò Ý÷åé áíôßóôáóç 50 Ù. ÓõíäÝïõìå ôá Üêñá ôïõ

áíôéóôÜôç ìå ôïõò ðüëïõò ìéáò ìðáôáñßáò. Óôïõò ðüëïõò ôçò
89
Κεφάλαιο 2 ìðáôáñßáò óõíäÝïõìå êáé Ýíá âïëôüìåôñï. Ç Ýíäåéîç ôïõ âïë-
ôüìåôñïõ åßíáé 5 V.
á. Íá áíáðáñáóôÞóåéò óôï ôåôñÜäéü óïõ ôç ó÷çìáôéêÞ áíáðáñÜóôá-
óç ôïõ áíôßóôïé÷ïõ êõêëþìáôïò. â Íá ó÷åäéÜóåéò ôçí Ýíôáóç ôïõ
çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç êáé ôçí Ýíôáóç ôïõ
ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôçí ðçãÞ.
Ëýóç
Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç êáé
ôçí ðçãÞ èá Ý÷åé ôçí ßäéá ôéìÞ, ðïõ èá åßíáé
5. ¸íáò ìáèçôÞò åíäéáöÝñåôáé íá äéáðéóôþóåé áí ï çëåêôñéêüò

êéíçôÞñáò åíüò áõôïêßíçôïõ-ðáé÷íéäéïý õðáêïýåé óôï íüìï ôïõ
Ùì. Ðñáãìáôïðïéåß ôï êýêëùìá ôçò ðáñáðÜíù åéêüíáò. Ìåôá-
âÜëëåé ôçí ôÜóç ðïõ åöáñìüæåôáé óôïõò ðüëïõò ôïõ äßðïëïõ
(êéíçôÞñá) êáé ìå Ýíá áìðåñüìåôñï ìåôñÜ ôçí Ýíôáóç ôïõ çëå-
êôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ ôïí äéáññÝåé. Óôç óõíÝ÷åéá êáôáãñÜöåé ôá
áðïôåëÝóìáôá ôùí ìåôñÞóåþí ôïõ óôïí ðßíáêá Á1. Ðïéï ôñüðï
åðåîåñãáóßáò ôùí äåäïìÝíùí ôïõ ðßíáêá èá ðñüôåéíåò óôï ìá-
èçôÞ ðñïêåéìÝíïõ íá áðáíôÞóåé óôï åñþôçìá ôïõ; Áéôéïëüãçóå
ôçí ðñüôáóÞ óïõ.
Ëýóç
Ãéá íá äéáðéóôþóïõìå áí ïé ðáñáðÜíù ìåôñÞóåéò õðáêïýïõí óôï
íüìï ôïõ Ùì, ðñÝðåé êÜèå öïñÜ ï ëüãïò ôçò ôÜóçò óôïí êéíçôÞñá ìå
90
ôçí Ýíôáóç ðïõ ìåôñÜ ôï áìðåñüìåôñï íá åßíáé ï ßäéïò. Áõôüò ï ëüãïò Κεφάλαιο 2
èá åßíáé ç áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò. ÄçëáäÞ
Áðü êÜèå æåýãïò ôéìþí õðïëïãßæïõìå ôï ëüãï
¸ôóé
Ìå áíÜëïãï ôñüðï âñßóêïõìå üôé:

R2=100 Ùì, R3=171,43 Ùì R4=170,21 Ùì R5=163,9 Ùì. ¸ôóé, ëüãù ôçò äéáöï-
ñåôéêÞò ôéìÞò ôçò áíôßóôáóçò ðïõ âñßóêïõìå êÜèå öïñÜ, óõìðåñáßíïõìå
üôé ï çëåêôñéêüò êéíçôÞñáò ôïõ áõôïêéíÞôïõ-ðáé÷íéäéïý äåí õðáêïýåé
óôï íüìï ôïõ Ùì.
6. ¸íá óýñìá áðü ÷ñùìïíéêåëßíç Ý÷åé ìÞêïò 47,1 m êáé äéÜìåôñï

2 mm. Íá õðïëïãßóåéò ôçí áíôßóôáóç ôïõ óýñìáôïò ôçò ÷ñùìï-
íéêåëßíçò ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôá äåäïìÝíá ôïõ ðßíáêá 2.2 ôçò
óåëßäáò 50.
Ëýóç
Áðü ôïí ðßíáêá 2.2 ôçò óåëßäáò 50 ðáñáôçñïýìå üôé ç åéäéêÞ áíôßóôá-
óç ôçò ÷ñùìïíéêåëßíçò åßíáé ñ=100 =10-6 Ù
Ç áíôßóôáóç ôïõ óýñìáôïò èá õðïëïãßæåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
üðïõ R ç áíôßóôáóç ôïõ óýñìáôïò, l ôï ìÞêïò ôïõ áãùãïý, êáé Á ôï

åìâáäüí ôïõ óýñìáôïò.
Áðü ôá ìáèçìáôéêÜ ãíùñßæïõìå üôé ãéá êýêëï
91
Κεφάλαιο 2
m 2,
ðïõ åßíáé ôï åìâáäüí ôçò äéáôïìÞò ôïõ óýñìáôïò. ¸ôóé,
7. Ðñüêåéôáé íá óõíäÝóåéò Ýíá ìéêñüöùíï ôï ïðïßï Ý÷åé áíôßóôá-

óç 4 Ù ìå ôï óôåñåïöùíéêü óïõ óõãêñüôçìá ðïõ âñßóêåôáé
óå áðüóôáóç 15 m áðü áõôü. Ç áíôßóôáóç ôùí êáëùäßùí ðïõ
èá ÷ñçóéìïðïéÞóåéò ãéá ôç óýíäåóç äå èÝëåéò íá îåðåñíÜ ôá
0,25 Ù. Õðïëüãéóå ôç äéÜìåôñï ôïõ ÷Üëêéíïõ óýñìáôïò ðïõ èá
÷ñçóéìïðïéÞóåéò ãéá ôç óýíäåóç, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôéò ôéìÝò
ãéá ôçí åéäéêÞ áíôßóôáóç ôïõ ÷áëêïý áðü ôïí ðßíáêá 2.2 ôçò
óåëßäáò 50.
Ëýóç
Áðü ôïí ðßíáêá 2.2 ôçò óåëßäáò 50 (âëÝðå ðñïçãïýìåíç Üóêçóç)
ðáñáôçñïýìå üôé ç åéäéêÞ áíôßóôáóç ôïõ ÷áëêïý åßíáé ñ=1,72
Ù Ãíùñßæïíôáò ôçí áíôßóôáóç R=0,25 Ù, ôï ìÞêïò ôïõ ÷Üëêéíïõ
óýñìáôïò l=15 m êáé ôçí åéäéêÞ áíôßóôáóç ôïõ ÷áëêïý ìðïñïýìå íá
õðïëïãßóïõìå ôï åìâáäüí Á ôçò äéáôïìÞò ôïõ ÷Üëêéíïõ óýñìáôïò. ¸ôóé,
áðü ôç ó÷Ýóç
Ôï åìâáäüí ôçò äéáôïìÞò ôïõ óýñìáôïò åßíáé Á=103,2 x 10-8 m2.

¼ìùò ïðüôå:
92
Κεφάλαιο 2
Ç äéÜìåôñïò åßíáé ôï äéðëÜóéï ôçò áêôßíáò, ïðüôå

ä=2 .
8. Óôá Üêñá åíüò êáëùäßïõ ìå óýñìá áðü ÷ñùìïíéêåëßíç óõíäÝïõ-

ìå ôïõò ðüëïõò ìéáò ìðáôáñßáò. Ñåýìá Ýíôáóçò 1 mÁ äéáññÝåé
ôï êáëþäéï. Êüâïõìå ôï êáëþäéï óôç ìÝóç, óõãêïëëïýìå ôá
Üêñá ôùí êïììáôéþí êáé óôá Üêñá ôçò óõóôïé÷ßáò óõíäÝïõìå
ôïõò ðüëïõò ôçò ßäéáò ôçò ìðáôáñßáò. Ðüóç åßíáé ç Ýíôáóç ôïõ
ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôçí ìðáôáñßá ó’ áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç;
Ëýóç
Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ ç áíôßóôáóç äåí Ý÷åé áëëÜîåé ãéáôß åíþ äéðëá-
óéÜóôçêå ôï åìâáäüí ôçò äéáôïìÞò ôïõ óýñìáôïò, ôï ìÞêïò ôïõ óýñìá-
ôïò Ý÷åé õðïäéðëáóéáóôåß Ýôóé þóôå ôåëéêÜ ç áíôßóôáóç íá äéáôçñÞóåé
óôáèåñÞ ôçí ôéìÞ ôçò. Åöüóïí êáé ç ôÜóç ôçò ìðáôáñßáò åßíáé ç ßäéá,
ôï çëåêôñéêü ñåýìá èá ðáñáìåßíåé ôï ßäéï.
9. ÄéáèÝôïõìå ìßá ìðáôáñßá, Ýíá áìðåñüìåôñï, ôñßá âïëôüìåôñá,

äýï áíôéóôÜôåò áíôéóôÜóåùí R1=40 Ù êáé R2=60 Ù, êáèþò êáé
êáëþäéá. Ðñáãìáôïðïéïýìå ôï êýêëùìá, ç ó÷çìáôéêÞ áíáðáñÜ-
óôáóç ôïõ ïðïßïõ ðáñïõóéÜæåôáé óôç óõíÝ÷åéá. ÌåôÜ ôï êëåß-
óéìï ôïõ äéáêüðôç ä ç Ýíäåéîç ôïõ âïëôüìåôñïõ åßíáé V=6 V. Íá
õðïëïãßóåéò:
á) Ôçí éóïäýíáìç áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò êáèþò êáé ôçí Ýíäåéîç
ôïõ áìðåñïìÝôñïõ.
â) Ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç R1.
ã) Ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç R2.
ä) Ôéò åíäåßîåéò ôùí âïëôüìåôñùí V1 êáé V2.
Ëýóç
á) Ç éóïäýíáìç áíôßóôáóç èá åßíáé:
Rïë=R1+R2 åðåéäÞ ïé áíôéóôÜôåò åßíáé óõíäåìÝíïé óå óåéñÜ. ¸ôóé,
93
Κεφάλαιο 2 Rïë=40+60=100 Ù. Ç Ýíäåéîç ôïõ áìðåñïìÝôñïõ äåß÷íåé ôï óõíïëéêü
çëåêôñéêü ñåýìá óôï êýêëùìá, ïðüôå
â-ã) Ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êáé ôïõò äýï áíôéóôÜôåò
åßíáé ç ßäéá êáé åßíáé ßóç ìå ôç óõíïëéêÞ Ýíôáóç ðïõ äéáññÝåé ôï êýêëùìá,
åðåéäÞ áõôïß óõíäÝïíôáé óå óåéñÜ ìåôáîý ôïõò. ¸ôóé É1=É2=É=0,06 Á.
ä) Áðü ôï íüìï ôïõ Ùì åßíáé
áíôßóôïé÷á ãéá ôç R2,
10. ÄéáèÝôïõìå ìßá ìðáôáñßá, Ýíá áìðåñüìåôñï, äýï áíôéóôÜôåò

áíôéóôÜóåùí R1=60 Ù êáé R2=30 Ù êáé êáëþäéá. Ðñáãìáôïðïéïýìå
ôï êýêëùìá ðïõ ðáñïõóéÜæåôáé ðáñáêÜôù. ÌåôÜ ôï êëåßóéìï ôïõ
äéáêüðôç ç Ýíäåéîç ôïõ áìðåñüìåôñïõ åßíáé I=0,3 Á.
á) Ðüóç åßíáé ç éóïäýíáìç áíôßóôáóç ôïõ óõóôÞìáôïò ôùí äýï áíôé-
óôáôþí;
â) Õðïëüãéóå ôçí ôÜóç óôá Üêñá ôïõ óõóôÞìáôïò ôùí äýï áíôéóôáôþí
êáé óôïõò ðüëïõò ôçò ðçãÞò.
ã) Ðüóç åßíáé ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êÜèå
áíôéóôÜôç;
Ëýóç
á) Ç éóïäýíáìç áíôßóôáóç èá åßíáé:
åðåéäÞ ïé áíôéóôÜôåò åßíáé óõíäåäåìÝíïé ðáñÜëëçëá ìåôáîý ôïõò. ¸ôóé,
94
â) Ç ôÜóç óôá Üêñá ôïõ óõóôÞìáôïò êáé óôá Üêñá ôçò êáèåìßáò Κεφάλαιο 2
áíôßóôáóçò èá åßíáé ç ßäéá ëüãù ôçò ðáñÜëëçëçò óýíäåóÞò ôïõò.
¸ôóé, V1 = V2 = V = IRïë.
ÄçëáäÞ V1 = V2 = V = 0,3x20 = 6 Volt.
ã) Ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé êÜèå áíôéóôÜôç õðïëïãßæåôáé
áðü ôï íüìï ôïõ Ùì åöáñìüæïíôÜò ôïí ãéá êáèåìßá áðü áõôÝò.
ÄçëáäÞ,
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 2ΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΘΕΜΑ 1Ο
Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò ëáí-
èáóìÝíåò;
á) Óôï çëåêôñéêü ñåýìá ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü ìéá ìðáôáñßá ç çëå-
êôñéêÞ åíÝñãåéá ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí
åíÝñãåéá ðïõ Ý÷åé áðïèçêåõìÝíç ç ìðáôáñßá.
â) Óå Ýíá êëåéóôü çëåêôñéêü êýêëùìá ôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá êéíïý-
íôáé áðü ôï èåôéêü ðüëï ðñïò ôïí áñíçôéêü ðüëï.
ã) Ç çëåêôñéêÞ ôÜóç óôá Üêñá åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý åßíáé ç áéôßá
ðïõ ðåñíÜåé áðü ôïí áãùãü çëåêôñéêü ñåýìá, åíþ ôï çëåêôñéêü ñåýìá
ðïõ äéáññÝåé ôïí áãùãü åßíáé ôï áðïôÝëåóìá.
ä) Óôçí ðáñÜëëçëç óýíäåóç áíôéóôáôþí ç éóïäýíáìç áíôßóôáóç áõ-
îÜíåôáé.
ΘΕΜΑ 2Ο
1. Ðïéåò áðü ôéò ðñïôÜóåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá
åßíáé óùóôÝò;
95
Κεφάλαιο 2 á) Ç Ýíäåéîç ôïõ áìðåñüìåôñïõ åßíáé 1 Á.
â) Ç áíôéóôÜóåéò Ý÷ïõí óôá Üêñá ôïõò ôçí ßäéá ôÜóç 20 V.
ã) Ïé åíôÜóåéò ôùí ñåõìÜôùí ðïõ äéáññÝïõí ôïõò áíôéóôÜôåò éóïýíôáé
ìå 1 Á.
ä) Ç ïëéêÞ áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò åßíáé 20 Ù.
2. Íá äéáôõðþóåôå êáé íá áðïäåßîåôå ôç ó÷Ýóç ðïõ äßíåé ôç óõíï-

ëéêÞ áíôßóôáóç åíüò êõêëþìáôïò äýï áíôéóôáôþí ðïõ óõíäÝïíôáé
ðáñÜëëçëá ìåôáîý ôïõò êáé ôá Üêñá ôïõò óõíäÝïíôáé ìå ðçãÞ
ôÜóçò V.
ΘΕΜΑ 3Ο
Äýï ëáìðôÞñåò ìå áíôéóôÜóåéò R1=10 Ù êáé R2=15 Ù äéáññÝïíôáé
áðü ôï ßäéï ñåýìá Ýíôáóçò É=3 Á êáé ôá Üêñá ôïõ óõóôÞìáôïò åßíáé
óõíäåäåìÝíá ìå ìðáôáñßá.
á) Íá âñåßôå ðþò óõíäÝïíôáé ïé áíôéóôÜóåéò êáé íá äéêáéïëïãÞóåôå
ôçí áðÜíôçóÞ óáò.
â) Íá âñåßôå ôç óõíïëéêÞ áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò.
ã) Íá õðïëïãßóåôå ôçí ôÜóç ôçò ìðáôáñßáò êáé ôçí ôÜóç óôá Üêñá
êÜèå ëáìðôÞñá.
ä) Ðþò èá ìðïñïýóáìå íá âñá÷õêõêëþóïõìå ôï ëáìðôÞñá áíôßóôá-
óçò R2; Ðüóç èá åßíáé ôüôå ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí
áíôéóôÜôç R1;
ΘΕΜΑ 4Ο
Äýï áíôéóôÜóåéò R1=6 Ù êáé R2=3 Ù óõíäÝïíôáé ðáñÜëëçëá. Óå óåé-
ñÜ ìå ôï óõíäõáóìü ôùí áíôéóôÜóåùí óõíäÝåôáé áíôßóôáóç R3=10
Ù êáé ðáñÜëëçëá ìå ôï óýóôçìá ôùí ôñéþí ðñþôùí áíôéóôáôþí
óõíäÝåôáé áíôßóôáóç R4=4 Ù. Ôá Üêñá ôïõ óõóôÞìáôïò ôùí áíôé-
óôÜóåùí óõíäÝïíôáé ìå ðçãÞ ôÜóçò V=36 Volt. Íá âñåèïýí:
á) Ç éóïäýíáìç áíôßóôáóç ôïõ êõêëþìáôïò ó÷åäéÜæïíôáò ôï áñ÷éêü
êýêëùìá êáé üëá ôá åíäéÜìåóá óôÜäéá ìÝ÷ñé ôïí ôåëéêü õðïëïãéóìü
ôçò Rïë.
â) Ç ôÜóç óôá Üêñá êÜèå áíôßóôáóçò, ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ
äéáññÝåé êÜèå áíôéóôÜôç êáèþò êáé ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äé-
áññÝåé ôçí ðçãÞ.
96
3. Ηλεκτρική
ενέργεια
Κεφάλαιο 3
Κεφάλαιο 3
3. ÇËÅÊÔÑÉÊÇ ÅÍÅÑÃÅÉÁ
3.1 ΘΕΡΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ
1. Ðþò åðéôõã÷Üíåôáé ç ìåôáöïñÜ çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò;
ÁðÜíôçóç
Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìç ãéá ôçí áðëÞ êáèçìåñéíü-
ôçôÜ ìáò. Ç ÷ñçóéìüôçôÜ ôçò üìùò äå èá Þôáí ôüóï ìåãÜëç áí äåí
ìðïñïýóå íá ìåôáöåñèåß ãéá íá áîéïðïéçèåß óå äéÜöïñåò óõóêåõÝò.
Ç ìåôáöïñÜ ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò åðéôõã÷Üíåôáé ìå ôï çëåêôñéêü
ñåýìá ðïõ äéáññÝåé Ýíá êëåéóôü çëåêôñéêü êýêëùìá.
2. Ðþò ëåéôïõñãïýí ïé êáôáíáëùôÝò;
ÁðÜíôçóç
Ïé êáôáíáëùôÝò åßíáé çëåêôñéêÝò óõóêåõÝò ðïõ ìåôáôñÝðïõí ôçí çëå-
êôñéêÞ åíÝñãåéá óå Üëëåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò áíÜëïãá ìå ôéò áíÜãêåò ðïõ
äçìéïõñãïýíôáé. ¸ôóé, ìðïñïýí íá ìåôáôñÝðïõí ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá
óå èåñìéêÞ, ìç÷áíéêÞ, ÷çìéêÞ êáé åíÝñãåéá ìáãíçôéêïý ðåäßïõ.
3. á) Ôé ïíïìÜæåôáé öáéíüìåíï ÔæÜïõë;

â) ÐåñéãñÜøôå ôéò ìåôáöïñÝò åíÝñãåéáò ðïõ óõìâáßíïõí êáôÜ
ôç èÝñìáíóç åíüò áíôéóôÜôç.
ÁðÜíôçóç
á) ¸÷åé ðáñáôçñçèåß üôé üôáí áðü Ýíáí áíôéóôÜôç äéÝñ÷åôáé çëåêôñé-
99
Κεφάλαιο 3 êü ñåýìá ç èåñìïêñáóßá ôïõ áíôéóôÜôç áõîÜíåôáé. Ôï öáéíüìåíï áõôü
ïíïìÜæåôáé öáéíüìåíï ÔæÜïõë (Joule) êáé ðÞñå ôçí ïíïìáóßá ôïõ áðü
ôïí ¢ããëï öõóéêü ðïõ ôï ìåëÝôçóå ðñþôïò.
â) ¼ôáí Ýíáò áíôéóôÜôçò èåñìáßíåôáé (áõîÜíåôáé äçëáäÞ ç èåñìïêñá-
óßá ôïõ) áõîÜíåôáé ç èåñìéêÞ ôïõ åíÝñãåéá. ¼ôáí ç èåñìïêñáóßá ôïõ
áíôéóôÜôç îåðåñÜóåé ôç èåñìïêñáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, ôüôå åíÝñãåéá
ìå ôç ìïñöÞ èåñìüôçôáò èá ìåôáöåñèåß áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï ðåñé-
âÜëëïí. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ ìðïñåß íá óõíå÷éóôåß ìÝ÷ñéò üôïõ ïëüêëçñç ç
çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá íá ìåôáöåñèåß óôï ðåñéâÜëëïí. Ôüôå ç èåñìïêñáóßá
ôïõ áíôéóôÜôç äå èá ìåôáâëçèåß.
H åíÝñãåéá, üðùò ãíùñßæïõìå, äåí ðáñÜãåôáé ïýôå åîáöáíßæåôáé.

Áðëþò ìåôáôñÝðåôáé áðü ìéá ìïñöÞ óå ìéá Üëëç.
4. Ðïéá åßíáé ç ðñïÝëåõóç ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé

áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï ðåñéâÜëëïí;
ÁðÜíôçóç
Ï áíôéóôÜôçò ãéá íá äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá èá åßíáé ìÝñïò
åíüò êëåéóôïý êõêëþìáôïò. Åßäáìå üìùò üôé êÜèå êëåéóôü êýêëùìá ðïõ
äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá ìåôáöÝñåé çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá. ¸ôóé ç
èåñìéêÞ åíÝñãåéá (èåñìüôçôá) ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï
ðåñéâÜëëïí ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ôïõ êõêëþìáôïò
óôï ïðïßï áíÞêåé ï áíôéóôÜôçò.
5. Áðü ðïéïõò ðáñÜãïíôåò åîáñôÜôáé ç ðïóüôçôá èåñìüôçôáò ðïõ

ìåôáöÝñåôáé áðü Ýíáí áíôéóôÜôç óôï ðåñéâÜëëïí;
ÁðÜíôçóç
Ôï ðïóü èåñìüôçôáò Q ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü Ýíáí áíôéóôÜôç óôï
ðåñéâÜëëïí åîáñôÜôáé áðü ôçí áíôßóôáóç R ôïõ áíôéóôÜôç, áðü ôçí
Ýíôáóç É ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç, áðü ôç
÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá t ðïõ äéáññÝåé ôï çëåêôñéêü ñåýìá ôïí áíôéóôÜôç.
6. Ðþò õðïëïãßæåôáé ôï ðïóü ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé

óôï íåñü üôáí óå ìïíùìÝíï äï÷åßï âõèßæåôáé áíôéóôÜôçò ðïõ
äéáññÝåôáé áðü ñåýìá;
ÁðÜíôçóç
¼ðùò öáßíåôáé óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá, ï áíôéóôÜôçò ôïõ êõêëþìáôïò
åßíáé âõèéóìÝíïò óå ìïíùìÝíï äï÷åßï ìå íåñü. Ãíùñßæïõìå ðëÝïí üôé
ðïóü èåñìüôçôáò èá ìåôáöåñèåß áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï íåñü êáé áõôü
100
èá Ý÷åé áðïôÝëåóìá ôçí áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò ôïõ íåñïý. Κεφάλαιο 3
Ôï ðïóü èåñìüôçôáò Q ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôï íåñü èá åîáñôÜôáé áðü
ôç ìÜæá m ôïõ íåñïý, áðü ôç ìåôáâïëÞ ôçò èåñìïêñáóßáò Äè ôïõ íåñïý
êáé Ýíáí áêüìç ðáñÜãïíôá ðïõ åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêüò ãéá êÜèå õëéêü.
Ç ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç ðïõ ðåñéãñÜöåé ôçí ðáñáðÜíù åîÜñôçóç åßíáé:
üðïõ
: Ýíáò ðáñÜãïíôáò ðïõ ïíïìÜæåôáé åéäéêÞ èåñìüôçôá
ôïõ íåñïý.
Ç ó÷Ýóç áõôÞ éó÷ýåé ãéá üëá ôá óþìáôá ðïõ áíôáëëÜóóïõí ðïóÜ

èåñìüôçôáò ìå ôï ðåñéâÜëëïí ôïõò.
7. Ìå ðïéï ôñüðï ó÷åôßæåôáé ç ðïóüôçôá èåñìüôçôáò ðïõ ìåôá-

öÝñåôáé áðü Ýíáí áíôéóôÜôç ìå ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ
ôïí äéáññÝåé;
ÁðÜíôçóç
Ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé Ýíáí áíôéóôÜôç åðçñåÜæåé ôï
ðïóü ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü áõôüí. Áðü ìåôñÞóåéò ðïõ
Ý÷ïõí ãßíåé óôï åñãáóôÞñéï ðáñáôçñÞèçêå üôé ôï ðïóü Q ôçò èåñìü-
ôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü Ýíáí áíôéóôÜôç R åßíáé áíÜëïãï ìå ôï
ôåôñÜãùíï ôçò Ýíôáóçò I ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí
áíôéóôÜôç.
8. Ðþò ìåôáâÜëëåôáé ç ðïóüôçôá èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü

Ýíáí áíôéóôÜôç óå óõíÜñôçóç ìå ôçí áíôßóôáóÞ ôïõ áí ç Ýíôáóç
ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò êáé ï ÷ñüíïò äéÝëåõóçò ðáñáìÝíïõí
óôáèåñÜ;
ÁðÜíôçóç
Ãéá óôáèåñÝò ôéìÝò ôçò Ýíôáóçò I ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáñ-
101
Κεφάλαιο 3 ñÝåé ôïí áíôéóôÜôç R êáé ôïõ ÷ñüíïõ äéÝëåõóçò t ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìá-
ôïò áðü áõôüí, ôï ðïóü èåñìüôçôáò Q áðïäåß÷ôçêå üôé åßíáé áíÜëïãï
ìå ôçí áíôßóôáóç R ôïõ áíôéóôÜôç.
9. Ðþò ìåôáâÜëëåôáé ç ðïóüôçôá èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé

áðü Ýíáí áíôéóôÜôç óå óõíÜñôçóç ìå ôï ÷ñüíï äéÝëåõóçò ôïõ
çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ìÝóá áðü áõôüí ãéá óôáèåñÝò ôéìÝò ôçò
áíôßóôáóçò êáé ôçò Ýíôáóçò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò;
ÁðÜíôçóç
ÊáôÜ ðáñüìïéï ôñüðï ìå ôéò äýï ðñïçãïýìåíåò åñùôÞóåéò áðïäåéêíý-
åôáé üôé ôï ðïóü èåñìüôçôáò Q ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü Ýíáí áíôéóôÜôç
ãéá óôáèåñÝò ôéìÝò ôçò áíôßóôáóçò R êáé ôçò Ýíôáóçò I ôïõ çëåêôñéêïý
ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç åßíáé áíÜëïãï ìå ôï ÷ñüíï äéÝ-
ëåõóçò t.
10. Äéáôõðþóôå êáé ðåñéãñÜøôå ôï íüìï ôïõ ÔæÜïõë.
ÁðÜíôçóç
Ï íüìïò ôïõ ÔæÜïõë óõíïøßæåé ôá óõìðåñÜóìáôá ðïõ äéáìïñöþèçêáí
áðü üëá ôá ðåéñÜìáôá ðïõ áöïñïýóáí ôç ìåôáöïñÜ ðïóïý èåñìüôçôáò
áðü Ýíáí áíôéóôÜôç óôï ðåñéâÜëëïí.
Ï íüìïò ôïõ ÔæÜïõë äéáôõðþíåôáé ùò åîÞò:
Ç ìåôáâïëÞ ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò Q (èåñìüôçôáò) åíüò áíôéóôÜôç
áíôßóôáóçò R üôáí áðü áõôüí äéÝñ÷åôáé çëåêôñéêü ñåýìá óôáèåñÞò
Ýíôáóçò É óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá t èá åßíáé:
1) áíÜëïãç ôïõ ôåôñáãþíïõ ôçò Ýíôáóçò É ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò
ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç,
2) áíÜëïãç ôçò áíôßóôáóçò R ôïõ áíôéóôÜôç,
3) áíÜëïãç ôïõ ÷ñüíïõ t äéÝëåõóçò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò áðü ôïí
áíôéóôÜôç.
Ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá èá éóïýôáé ìå ôç èåñìüôçôá ðïõ ìåôáöÝñåôáé

áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï ðåñéâÜëëïí.
11. ÁíáöÝñåôå êáé áðïäåßîôå ôç ó÷Ýóç ðïõ óõíäÝåé ôç èåñìüôçôá Q

ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï ðåñéâÜëëïí, ôçí Ýíôá-
óç É ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç, ôçí
áíôßóôáóç R êáé ôï ÷ñüíï t.
ÁðÜíôçóç
Ç ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç ðïõ óõíäÝåé ôï ðïóü èåñìüôçôáò Q ðïõ ìåôá-
102
öÝñåôáé áðü ôïí áíôéóôÜôç, ôçí Ýíôáóç É ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, ôçí Κεφάλαιο 3
áíôßóôáóç R ôïõ áíôéóôÜôç êáé ôï ÷ñüíï t äéÝëåõóçò ôïõ çëåêôñéêïý
ñåýìáôïò áðü ôïí áíôéóôÜôç åßíáé êáé ç ìáèçìáôéêÞ ðåñéãñáöÞ ôïõ íüìïõ
ôïõ ÔæÜïõë.
Ç áðüäåéîÞ ôçò åßíáé ùò åîÞò:
Ãíùñßæïõìå üôé ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôá åëåý-
èåñá çëåêôñüíéá óôïí áíôéóôÜôç åßíáé
ÁõôÞ ç åíÝñãåéá üìùò éóïýôáé ìå ôï æçôïýìåíï ðïóü èåñìüôçôáò.
ÄçëáäÞ,
Ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò åßíáé ôï ÔæÜïõë (Joule).
12. Íá ó÷åäéÜóåôå ôéò ãñáöéêÝò ðáñáóôÜóåéò ôçò èåñìéêÞò åíÝñ-

ãåéáò óå óõíÜñôçóç ìå ôïõò ðáñÜãïíôåò áðü ôïõò ïðïßïõò
åîáñôÜôáé.
ÁðÜíôçóç
Ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá Q üðùò åßäáìå åîáñôÜôáé áðü:
á) ôçí Ýíôáóç É ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç,
â) ôçí áíôßóôáóç R ôïõ áíôéóôÜôç,
ã) ôï ÷ñüíï äéÝëåõóçò t ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ìÝóá áðü ôïí
áíôéóôÜôç.
Ïé ãñáöéêÝò ðáñáóôÜóåéò ôïõ ðïóïý èåñìüôçôáò Q ãéá êáèÝíáí áðü
ôïõò ðáñáðÜíù ðáñÜãïíôåò öáßíïíôáé óôá ðáñáðÜíù ó÷Þìáôá.
Ôï äéÜãñáììá ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò ìå ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò
åßíáé êáìðýëç ìïñöÞ ëüãù ôçò ôåôñáãùíéêÞò åîÜñôçóçò ôïõ ðïóïý
èåñìüôçôáò áðü ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò.
13. ÐåñéãñÜøôå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áõîÜíåôáé ç èåñìïêñáóßá

åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý.
ÁðÜíôçóç
Åßíáé ãíùóôü üôé Ýíáò ìåôáëëéêüò áãùãüò áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ðëÝã-
ìá éüíôùí ðïõ åêôåëïýí ìéêñÝò ôáëáíôþóåéò óå ôõ÷áßåò äéåõèýíóåéò
ãýñù áðü óõãêåêñéìÝíåò èÝóåéò. Ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ ìåôÜëëïõ áðï-
ôåëåßôáé áðü ôçí êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ôùí ðáñáðÜíù éüíôùí. ¸ôóé, áýîçóç
óôçí êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ôùí éüíôùí èá ðñïêáëÝóåé êáé áýîçóç óôç èåñ-
103
Κεφάλαιο 3 ìïêñáóßá ôïõ ìåôÜëëïõ. ¼ôáí ôá Üêñá ôïõ ìåôáëëéêïý áãùãïý óõíäå-
èïýí ìå çëåêôñéêÞ ðçãÞ, ôüôå óôï åóùôåñéêü ôïõ áãùãïý äçìéïõñãåßôáé
çëåêôñéêü ðåäßï ôï ïðïßï áóêåß äõíÜìåéò óôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá. Ôá
åëåýèåñá çëåêôñüíéá áðïêôïýí ìåãáëýôåñç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá üóï ìåãá-
ëýôåñç åßíáé ç äýíáìç ðïõ äÝ÷ïíôáé áðü ôï çëåêôñéêü ðåäßï. ¸ôóé, êáôÜ
ôéò óõãêñïýóåéò ìå ôá éüíôá ôïõ ìåôáëëéêïý áãùãïý ìåôáöÝñïõí ôçí
êéíçôéêÞ ôïõò åíÝñãåéá óå áõôÜ, ìå áðïôÝëåóìá íá áõîÜíåôáé ç èåñìéêÞ
åíÝñãåéá ôïõ ìåôÜëëïõ, Üñá êáé ç èåñìïêñáóßá ôïõ.
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá öáßíåôáé ç êßíçóç ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí óå
Ýíá ìåôáëëéêü áãùãü üôáí áõôüò åßíáé óõíäåäåìÝíïò ìå çëåêôñéêÞ ðçãÞ.
ÎÝñïõìå üôé ç êáôåõèõíüìåíç êßíçóç ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí

áðïôåëåß ôï çëåêôñéêü ñåýìá.
14. Íá áíáöÝñáôå ìåñéêÝò óõóêåõÝò ðïõ ç ëåéôïõñãßá ôïõò âáóß-

æåôáé óôï öáéíüìåíï ÔæÜïõë.
ÁðÜíôçóç
ÌåñéêÝò áðü ôéò çëåêôñéêÝò óõóêåõÝò ç ëåéôïõñãßá ôùí ïðïßùí âáóß-
æåôáé óôï öáéíüìåíï ÔæÜïõë åßíáé:
á) Ï ëáìðôÞñáò ðõñáêôþóåùò, óôïí ïðïßï Ýíá ìÝñïò ôçò èåñìéêÞò
åíÝñãåéáò ìåôáôñÝðåôáé óå öùôåéíÞ.
â) Ç çëåêôñéêÞ êïõæßíá êáé ï çëåêôñéêüò èåñìïóßöùíáò, ðïõ óõíÞèùò
áðïôåëïýíôáé áðü ðåñéóóüôåñïõò áðü Ýíáí áíôéóôÜôåò.
ã) Ôï çëåêôñéêü óßäåñï.
15. Ôé ïíïìÜæåôáé âñá÷õêýêëùìá êáé ðþò ðñïêáëåßôáé;
ÁðÜíôçóç
Âñá÷õêýêëùìá åßíáé ôï åßäïò ôçò óýíäåóçò óôï ïðïßï åßíáé äõíáôü äýï
ðüëïé ìéáò çëåêôñéêÞò ðçãÞò íá óõíäåèïýí ìåôáîý ôïõò ìå áãùãü ðïëý
ìéêñÞò áíôßóôáóçò. Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ èá ðåñÜóåé
áðü ôçí áíôßóôáóç ôïõ áãùãïý áõôïý èá åßíáé ðïëý ìåãÜëç ëüãù ôçò
áìåëçôÝáò áíôßóôáóçò ôïõ áãùãïý.
104
16. Ðþò ëåéôïõñãåß ìéá ôçêüìåíç áóöÜëåéá; Κεφάλαιο 3
ÁðÜíôçóç
Ç ëåéôïõñãßá ôçò ôçêüìåíçò áóöÜëåéáò âáóßæåôáé óôï öáéíüìåíï
ÔæÜïõë. Ïé áóöÜëåéåò ôÝôïéïõ ôýðïõ óõíäÝïíôáé ðÜíôá óå óåéñÜ ìå
ôï õðüëïéðï êýêëùìá. ¸÷ïõí ôï ÷áñáêôçñéóôéêü üôé üôáí äéáññÝïíôáé
áðü çëåêôñéêü ñåýìá õøçëÞò Ýíôáóçò ôÞêïíôáé êáé ðñïêáëïýí äéáêïðÞ
ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò êáé êáôÜ óõíÝðåéá Üíïéãìá ôïõ êõêëþìáôïò.
Óçìáíôéêü ñüëï ðáßæåé ôï õëéêü áðü ôï ïðïßï åßíáé êáôáóêåõáóìÝíç
ìéá ôçêüìåíç áóöÜëåéá. Ãéá ôï ëüãï áõôü óõíÞèùò åßíáé Ýíá åýôçêôï
ìÝôáëëï.
1. ÁíôéóôÜôçò ìå áíôßóôáóç R=50 Ù ôñïöïäïôåßôáé áðü çëåêôñéêÞ
ðçãÞ ôÜóçò V=200 Volt. Íá âñåèïýí:
á) Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôé-
óôÜôç.
â) Ï áñéèìüò ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ðïõ ðåñíïýí áðü ìéá
äéáôïìÞ ôïõ áíôéóôÜôç óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôïõ åíüò ëåðôïý.
ã) Ç èåñìüôçôá ðïõ ìåôáöÝñåé ï áíôéóôÜôçò óôï ðåñéâÜëëïí óôç
äéÜñêåéá ôïõ åíüò ëåðôïý.
Äßíåôáé öïñôßï ôïõ çëåêôñïíßïõ
Ëýóç
á) Áðü ôï íüìï ôïõ Ùì õðïëïãßæïõìå ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý
ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç. ¸ôóé,
â) Áí åßíáé Í ï áñéèìüò ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí, ôüôå
üðïõ q ôï óõíïëéêü öïñôßï ðïõ ðåñíÜ áðü ôç äéáôïìÞ ôïõ áíôéóôÜôç

êáé e ôï öïñôßï ôïõ åíüò çëåêôñïíßïõ. Ôï óõíïëéêü öïñôßï õðïëïãßæåôáé
áðü ôïí ïñéóìü ôçò Ýíôáóçò, äçëáäÞ
¸ôóé
105
Κεφάλαιο 3 ã) Ç èåñìüôçôá ðïõ ìåôáöÝñåé ï áíôéóôÜôçò äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
¸ôóé,
2. Óå Ýíá èåñìéêÜ ìïíùìÝíï äï÷åßï ðïõ âñßóêåôáé óå èåñìïêñá-

óßá 20ïC õðÜñ÷åé íåñü ìÜæáò 600 gr. Óôï äï÷åßï ôïðïèåôåßôáé
çëåêôñéêÞ áíôßóôáóç R=40 Ù ðïõ óõíäÝåôáé ìå çëåêôñéêÞ ðçãÞ
ôÜóçò V=80 Volt. Íá âñåèåß ï ÷ñüíïò ðïõ áðáéôåßôáé ãéá íá ôñé-
ðëáóéáóôåß ç èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý.
Äßíåôáé ç åéäéêÞ èåñìüôçôá ôïõ íåñïý
Ëýóç
Áí è1=20ï C, ôüôå ç ôåëéêÞ èåñìïêñáóßá èá åßíáé è2=60ï C. ¢ñá Äè= è2-
è1 =40ï C. Ãíùñßæïõìå üôé ôï ðïóü èåñìüôçôáò QáíôéóôÜôç ðïõ ìåôáöÝñåôáé
áðü ôïí áíôéóôÜôç èá éóïýôáé ìå ôç èåñìüôçôá Qíåñïý ðïõ ðñïóöÝñåôáé
óôï íåñü ãéá íá áõîçèåß ç èåñìïêñáóßá ôïõ. ¸ôóé QáíôéóôÜôç=Qíåñïý. Õðïëï-
ãßæïõìå ôçí Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç áðü ôï
íüìï ôïõ Ùì. ÄçëáäÞ,
¸ôóé,
3. Ç áíôßóôáóç R1 ôïõ ó÷Þìáôïò åßíáé âõèéóìÝíç óå íåñü ìÜæáò

m=0,5 Kg. Ç èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý áõîÜíåôáé óå ÷ñüíï t=
42 s áðü è 1=20 ï C óå è 2= 70 ï C. Íá âñåèåß ç ôéìÞ ôçò R 2 áí
V=2.000 Volt êáé R1=100 Ù. Äßíåôáé ç åéäéêÞ èåñìüôçôá ôïõ íåñïý
Ëýóç
Ôï ðïóü ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôçí áíôßóôáóç R1 óôï
íåñü åßíáé
Ãíùñßæïõìå üìùò üôé
¸ôóé ìðïñïýìå íá õðïëïãßóïõìå ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò

ðïõ äéáññÝåé ôï çëåêôñéêü êýêëùìá.
106
Κεφάλαιο 3
Åöáñìüæïíôáò ôï íüìï ôïõ Ùì ãéá ôï êýêëùìá Ý÷ïõìå:

1. Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò;
á) ÇëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ïíïìÜæåôáé ç åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝñåé ôï çëå-
êôñéêü ñåýìá.
â) ¼ôáí ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé Ýíáí áíôé-
óôÜôç ôåôñáðëáóéáóôåß, èá ôåôñáðëáóéáóôåß êáé ôï ðïóü ôçò èåñ-
ìüôçôáò ðïõ ðáñÜãåôáé óôïí áíôéóôÜôç.
ã) ÊÜèå áãùãüò ðïõ äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá èåñìáßíåôáé.
ä) ¼ôáí Ýíáò áíôéóôÜôçò äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá óôáèåñÞò
Ýíôáóçò, ôüôå óå äéðëÜóéï ÷ñüíï ôï ðïóü ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ðá-
ñÜãåôáé óôïí áíôéóôÜôç èá äéðëáóéáóôåß.
2. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò íá åðéëÝîåôå ôç óùóôÞ áðÜíôçóç.

Áí ç çëåêôñéêÞ ôÜóç óôá Üêñá ìéáò áíôßóôáóçò äéðëáóéÜæåôáé, ôüôå
ç èåñìüôçôá ðïõ áðïâÜëëåôáé áðü ôçí áíôßóôáóç óôï ðåñéâÜëëïí
óôïí ßäéï ÷ñüíï ìåôáâÜëëåôáé:
á) 100%.
â) 200%.
ã) 300%.
ä) 400%.
á) ¼ôáí ìéá çëåêôñéêÞ ðçãÞ óõíäÝåôáé óå çëåêôñéêü êýêëùìá, Ý÷ïõìå
ðáñáãùãÞ åíÝñãåéáò áðü ôï ìçäÝí.
â) ÌÝóá áðü ìéá çëåêôñéêÞ ðçãÞ äéÝñ÷ïíôáé çëåêôñéêÜ öïñôßá.
ã) Ôï öáéíüìåíï ÔæÜïõë êáé ï íüìïò ôïõ ÔæÜïõë ôáõôßæïíôáé.
ä) Ôï ðïóü ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé óå ìïíùìÝíï äï÷åßï ìå
íåñü åßíáé áíÜëïãï ìå ôç ìåôáâïëÞ ôçò èåñìïêñáóßáò ôïõ íåñïý.

107
Κεφάλαιο 3 Ôé åííïïýìå üôáí ëÝìå üôé ìéá áóöÜëåéá êáßãåôáé;
á) ¼ôé ðåñíÜåé ðïëëÞ çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá áðü ôï åóùôåñéêü ôçò.
â) ¼ôé ôç äéáðåñíÜ ðåñéóóüôåñï çëåêôñéêü öïñôßï.
ã) ¼ôé ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ ôç äéáðåñíÜ åßíáé ìå-
ãáëýôåñç áðü ìéá ïñéóìÝíç ôéìÞ.
5. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò ðïéåò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò ëáíèá-
óìÝíåò;
á) Ç èåñìüôçôá êáé ç èåñìïêñáóßá ìåôñþíôáé ìå ôçí ßäéá ìïíÜäá
ìÝôñçóçò.
â) Óôïí çëåêôñéêü èåñìïóßöùíá ç åíÝñãåéá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò
ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìéêÞ.
ã) ¼óï ðéï Ýíôïíç åßíáé ç Üôáêôç êßíçóç ôùí éüíôùí åíüò ìåôÜëëïõ,
ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá êáé ç èåñìïêñáóßá ôïõ
ìåôÜëëïõ.
ä) Óå âñá÷õêýêëùìá ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðáßñíåé ìé-
êñüôåñåò ôéìÝò.

Öáéíüìåíï ÔæÜïõë åßíáé üôáí:
á) Ôï çëåêôñéêü óßäåñï ëåéôïõñãåß.
â) Ìéá ìïôïóõêëÝôá öñåíÜñåé áðüôïìá.
ã) Ôï íåñü ôïõ ìðÜíéïõ èåñìáßíåôáé áðü ôïí çëéáêü èåñìïóßöùíá.

1. ¸íáò áíôéóôÜôçò ìå áíôßóôáóç R=200 Ù äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü
ñåýìá Ýíôáóçò É=2 Á ãéá ÷ñïíéêü äéÜóôçìá t=2 min. Ï áíôéóôÜôçò åß-
íáé ôïðïèåôçìÝíïò ìÝóá óå èåñìéêÜ ìïíùìÝíï äï÷åßï ìå íåñü. Ðüóç
èåñìüôçôá ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï íåñü;
2. Ç áíôßóôáóç åíüò ëáìðôÞñá ðïõ åßíáé âõèéóìÝíïò óå íåñü Ý÷åé ôéìÞ

R=30 Ù êáé äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá Ýíôáóçò É=4 Á. Áí ç ìÜæá
ôïõ íåñïý åßíáé M=1 Kg êáé áðïññïöÜ üëç ôç èåñìüôçôá ôïõ áíôéóôÜ-
ôç, íá âñåßôå óå ðüóï ÷ñüíï ç èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý èá áõîçèåß
êáôÜ Äè=20ï C.
3. ¸íáò èåñìïóßöùíáò åßíáé ãåìÜôïò ìå íåñü ìÜæáò 20 Kg êáé èåñìï-

êñáóßáò 10ï C. Ç áíôßóôáóç ôïõ èåñìïóßöùíá åßíáé R=10 Ù êáé áõôüò
óõíäÝåôáé ìå äßêôõï ôÜóçò V=220 Volt. Áí ôï 20% ôçò ðáñáãüìåíçò
èåñìüôçôáò åêëýåôáé óôï ðåñéâÜëëïí, íá âñåßôå óå ðüóï ÷ñüíï ç
108
èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý èá áíÝâåé óôïõò 80ï C. Κεφάλαιο 3
3.2 ΧΗΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1. Ðïéá äéáëýìáôá ïíïìÜæïíôáé çëåêôñïëõôéêÜ;
ÁðÜíôçóç
ÇëåêôñïëõôéêÜ äéáëýìáôá åßíáé ôá äéáëýìáôá ïõóéþí üðùò ïîÝá, âÜ-
óåéò êáé Üëáôá ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ìéá éäéáßôåñç óõìðåñéöïñÜ. Ôá õäáôéêÜ
ôïõò äéáëýìáôá åßíáé êáëïß áãùãïß ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò. ÄçëáäÞ
ôï çëåêôñéêü ñåýìá ìðïñåß íá ôá äéáðåñÜóåé üôáí åßíáé äéáëõìÝíá óôï
íåñü, óå áíôßèåóç ìå ôï êáèáñü íåñü ðïõ äåí åðéôñÝðåé óôï çëåêôñéêü
ñåýìá íá ðåñÜóåé áðü áõôü.
2. Ãéáôß ôï ÷ëùñéïý÷ï íÜôñéï åßíáé óçìáíôéêÞ ÷çìéêÞ Ýíùóç; Ðþò

åîçãåßôáé ìå ôç ìåëÝôç ôùí áôüìùí ôïõ íáôñßïõ êáé ôïõ ÷ëùñßïõ
ç áãþãéìç óõìðåñéöïñÜ ôïõ üôáí äéáëýåôáé óôï íåñü;
ÁðÜíôçóç
Ôï ÷ëùñéïý÷ï íÜôñéï åßíáé óçìáíôéêÞ Ýíùóç (Üëáò) ãéáôß ó÷çìáôßæåôáé
áðü ôçí Ýíùóç äýï áôüìùí, ôïõ íáôñßïõ êáé ôïõ ÷ëùñßïõ, ìå áðïâïëÞ
åíüò çëåêôñïíßïõ áðü ôï íÜôñéï êáé ðñüóëçøç ôïõ ßäéïõ çëåêôñïíßïõ
áðü ôï ÷ëþñéï. Ìåôáîý ôùí éüíôùí íáôñßïõ êáé ÷ëùñßïõ áíáðôýóóåôáé
åëêôéêÞ çëåêôñéêÞ äýíáìç. ¸ôóé, óå óõíçèéóìÝíç èåñìïêñáóßá ôï ÷ëùñé-
ïý÷ï íÜôñéï åßíáé óôåñåÜ Ýíùóç ó÷çìáôßæïíôáò êñõóôÜëëïõò.
¼ôáí ôï ÷ëùñéïý÷ï íÜôñéï óõíáíôÜôáé óå óôåñåÝò åíþóåéò, ôá éüíôá
äåí ìðïñïýí íá êéíçèïýí êáé åðïìÝíùò ôï çëåêôñéêü ñåýìá äåí ìðïñåß íá
ôï äéáðåñÜóåé. ¼ôáí üìùò ôï ÷ëùñéïý÷ï íÜôñéï äéáëõèåß óôï íåñü, ôüôå
ôá ìüñéá ôïõ íåñïý ðáñåìâÜëëïíôáé ìåôáîý ôùí éüíôùí êáé ç áëëçëåðß-
109
Κεφάλαιο 3 äñáóç ôùí éüíôùí åîáóèåíåß, ïðüôå ï êñýóôáëëïò êáôáóôñÝöåôáé. ¸ôóé
ôá éüíôá ÷ëùñßïõ êáé íáôñßïõ ìðïñïýí ðëÝïí íá êéíïýíôáé åëåýèåñá óôï
äéÜëõìá êáé åðïìÝíùò ôï çëåêôñéêü ñåýìá ìðïñåß íá ôï äéáðåñÜóåé.
Óôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá öáßíåôáé ç äïìÞ ôùí êñõóôÜëëùí ôïõ ÷ëùñé-
ïý÷ïõ íáôñßïõ.
3. Ðïéï öáéíüìåíï ïíïìÜæåôáé çëåêôñüëõóç; ÁíáöÝñåôå ðáñáäåßã-

ìáôá óôá ïðïßá åöáñìüæåôáé ôï öáéíüìåíï áõôü.
ÁðÜíôçóç
Çëåêôñüëõóç åßíáé ôï öáéíüìåíï ðïõ óõìâáßíåé ôáõôü÷ñïíá ìå ôç
äéÝëåõóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò áðü ôï äéÜëõìá ôïõ ÷ëùñéïý÷ïõ
íáôñßïõ. ¸ôóé öõóáëßäåò áåñßïõ åìöáíßæïíôáé óôï áñíçôéêü çëåêôñüäéï
åíþ ôï äéÜëõìá êïíôÜ óôï èåôéêü çëåêôñüäéï èïëþíåé. Áõôü óõìâáßíåé
ãéáôß óôçí ðåñéï÷Þ ôùí çëåêôñïäßùí ó÷çìáôßæïíôáé äéÜöïñåò ÷çìéêÝò
åíþóåéò óôéò ïðïßåò áðïèçêåýåôáé ÷çìéêÞ åíÝñãåéá. Ç åíÝñãåéá áõôÞ
ðñïÞëèå áðü ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ
äçìéïõñãÞèçêå.
ÐáñÜäåéãìá çëåêôñüëõóçò áðïôåëåß ç ìðáôáñßá ôïõ áõôïêéíÞôïõ êáé
ãåíéêÜ üëá ôá åßäç ôùí ìðáôáñéþí. Áêüìç, ç çëåêôñüëõóç ÷ñçóéìåýåé óôç
âéïìç÷áíßá ãéá ôçí åîáãùãÞ ïñéóìÝíùí ìåôÜëëùí áðü ìåôáëëåýìáôá.
3.3 ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1. Ðïéïò ÷þñïò ïíïìÜæåôáé ìáãíçôéêü ðåäßï; Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôéò

ìáãíçôéêÝò äõíÜìåéò;
ÁðÜíôçóç
Ìáãíçôéêü ðåäßï åßíáé ï ÷þñïò óôïí ïðïßï áóêïýíôáé ìáãíçôéêÝò
äõíÜìåéò. Ðáñáäåßãìáôá ìáãíçôéêþí äõíÜìåùí óõíáíôÜìå ðïëëÝò öïñÝò
ìå ôçí ýðáñîç åíüò áðëïý ìáãíÞôç. Ôï ðéï óçìáíôéêü ìáãíçôéêü ðåäßï
åßíáé ôçò Ãçò, êáèþò óôï ÷þñï ãýñù áðü ôç Ãç áóêïýíôáé ìáãíçôéêÝò
äõíÜìåéò. Ïé ìáãíçôéêÝò äõíÜìåéò ãåíéêÜ ìðïñåß íá åßíáé åßôå åëêôéêÝò
åßôå áðùóôéêÝò. Ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé åßíáé ïé áíôßóôïé÷åò ôùí çëå-
êôñéêþí äõíÜìåùí óôï çëåêôñéêü ðåäßï.
2. Ãéáôß ôï öáéíüìåíï ôïõ ¸ñóåíô åßíáé óçìáíôéêü; Ôé ðåñéãñÜöåé;
ÁðÜíôçóç
110 Ï ¸ñóåíô ðñþôïò áíáêÜëõøå ôç äçìéïõñãßá ìáãíçôéêïý ðåäßïõ áðü
ñåõìáôïöüñï áãùãü. ÔïðïèÝôçóå ìéá ìáãíçôéêÞ âåëüíá äßðëá óå Ýíá Κεφάλαιο 3
åõèýãñáììï óýñìá êáé ðáñáôÞñçóå üôé üôáí ôï óýñìá äéáññåüôáí áðü
çëåêôñéêü ñåýìá, ç ìáãíçôéêÞ âåëüíá áðüêëéíå áðü ôçí áñ÷éêÞ ôçò
èÝóç.
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá öáßíåôáé ç áðüêëéóç ôçò ìáãíçôéêÞò âåëüíáò
üôáí êëåßíåé ï äéáêüðôçò ôïõ êõêëþìáôïò.
¢ñá óõìðÝñáíå üôé Ýíáò áãùãüò ðïõ äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá
èá äçìéïõñãåß ãýñù ôïõ ìáãíçôéêü ðåäßï.
3. Ðþò ó÷åôßæåôáé Ýíá çëåêôñéêü öïñôßï ìå ôï çëåêôñéêü êáé ôï

ìáãíçôéêü ðåäßï;
ÁðÜíôçóç
ÃåíéêÜ ãíùñßæïõìå üôé ç ýðáñîç åíüò çëåêôñéêïý öïñôßïõ äçìéïõñãåß
çëåêôñéêü ðåäßï. Åßäáìå áðü ôï ðåßñáìá ôïõ ¸ñóåíô üôé ôï ìáãíçôéêü
ðåäßï äçìéïõñãåßôáé áðü ôï çëåêôñéêü ñåýìá ðïõ åßíáé Ýíá óýíïëï
öïñôßùí ðïõ êéíåßôáé óå óõãêåêñéìÝíç êáôåýèõíóç. Óõìðåñáßíïíôáò,
ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ôï ìáãíçôéêü ðåäßï äçìéïõñãåßôáé áðü êéíïýìåíá
çëåêôñéêÜ öïñôßá.
¢ñá ëïéðüí äåí õðÜñ÷ïõí ìáãíçôéêÜ öïñôßá áëëÜ êéíïýìåíá çëåêôñé-
êÜ öïñôßá ðïõ äçìéïõñãïýí ôï ìáãíçôéêü ðåäßï.
¸íá êéíïýìåíï çëåêôñéêü öïñôßï èá äçìéïõñãåß êáé çëåêôñéêü êáé

ìáãíçôéêü ðåäßï.
4. ÐåñéãñÜøôå ôï ó÷çìáôéóìü ìéáò óùëçíïåéäïýò äéÜôáîçò. Ðüôå

áõôü ïíïìÜæåôáé êáé çëåêôñïìáãíÞôçò;
ÁðÜíôçóç
Ìéá óùëçíïåéäÞò äéÜôáîç Þ ðéï áðëÜ óùëçíïåéäÝò áðïôåëåßôáé áðü
Ýíá ìïíùìÝíï êýëéíäñï ãýñù áðü ôïí ïðïßï åßíáé ôõëéãìÝíï Ýíá óýñìá
äçìéïõñãþíôáò ðïëëïýò êõêëéêïýò áãùãïýò ðïõ ïíïìÜæïíôáé óðåßñåò
ôïõ óùëçíïåéäïýò. Ìéá ôÝôïéá äéÜôáîç öáßíåôáé óôï ó÷Þìá ðïõ áêïëïõ-
èåß. Ìå ôï óùëçíïåéäÝò, ðïõ ïíïìÜæåôáé åíáëëáêôéêÜ êáé ðçíßï, ðåôõ-
111
Κεφάλαιο 3 ÷áßíïõìå ìåãáëýôåñåò ìáãíçôéêÝò äõíÜìåéò ëüãù ôçò ÷ñçóéìïðïßçóçò
ðïëëþí áãùãþí.
ÇëåêôñïìáãíÞôçò èá ïíïìÜæåôáé Ýíá ðçíßï (ðïõ óõìðåñéöÝñåôáé óáí
ìáãíÞôçò) üôáí äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá.
5. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ìïñöÞ ôùí äõíáìéêþí ãñáììþí óå Ýíá

ðçíßï;
ÁðÜíôçóç
ÊÜèå ðåäßï ðåñéãñÜöåôáé áðü ôéò äõíáìéêÝò ôïõ ãñáììÝò. ¸ôóé üðùò
ôï çëåêôñéêü ðåäßï ðåñéãñÜöåôáé áðü çëåêôñéêÝò äõíáìéêÝò ãñáììÝò,
Ýôóé êáé ôï ìáãíçôéêü ðåäßï ðåñéãñÜöåôáé áðü ìáãíçôéêÝò äõíáìéêÝò
ãñáììÝò.
Óôï åóùôåñéêü ôïõ ðçíßïõ ïé äõíáìéêÝò ãñáììÝò åßíáé ðõêíüôåñåò
áð’ ü,ôé Ýîù áðü áõôü, ðïõ óçìáßíåé üôé ïé ìáãíçôéêÝò äõíÜìåéò åßíáé
ðéï éó÷õñÝò. ¸íá ôõðéêü ìáãíçôéêü ðåäßï óùëçíïåéäïýò åéêïíßæåôáé óôï
ðáñáêÜôù ó÷Þìá, üðïõ öáßíåôáé ç ìïñöÞ ôùí äõíáìéêþí ãñáììþí.
6. ÐåñéãñÜøôå ìéá äéÜôáîç ìå ôçí ïðïßá ìðïñåß íá áíé÷íåõôåß ç

ýðáñîç ôçò åíÝñãåéáò ìáãíçôéêïý ðåäßïõ.
ÁðÜíôçóç
Áí äçìéïõñãÞóïõìå Ýíá çëåêôñéêü êýêëùìá ðïõ íá áðïôåëåßôáé áðü
Ýíá ðçíßï, ìßá ìðáôáñßá, Ýíá äéáêüðôç êáé Ýíá ëáìðôÞñá, üôáí ï äéáêü-
ðôçò åßíáé êëåéóôüò, ôï ëáìðÜêé öùôïâïëåß üðùò öáßíåôáé óôï ðñþôï
ó÷Þìá. Ìå ôï Üíïéãìá ôïõ äéáêüðôç ðáñáôçñïýìå üôé ç öùôïâïëßá ôïõ
ëáìðôÞñá óõíå÷ßæåôáé ãéá ëßãï áêüìç. ÊÜôé ôÝôïéï öáßíåôáé óôï äåýôåñï
112 ó÷Þìá.
Áõôü óçìáßíåé üôé óôï êýêëùìá ðáñÜ ôï Üíïéãìá ôïõ äéáêüðôç åîá- Κεφάλαιο 3
êïëïõèåß íá õðÜñ÷åé åíÝñãåéá ðïõ ìåôáôñÝðåôáé óå öùôåéíÞ êáé öùôï-
âïëåß ï ëáìðôÞñáò. Ç åíÝñãåéá áõôÞ åßíáé ç åíÝñãåéá ôïõ ìáãíçôéêïý
ðåäßïõ ôïõ ðçíßïõ. Ç åíÝñãåéá ôïõ ìáãíçôéêïý ðåäßïõ ðñïÞëèå áðü ôçí
çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ôïõ êõêëþìáôïò.
7. Óå ðïéï âáóéêü óõìðÝñáóìá êáôÝëçîå ï ÁìðÝñ ãéá ôï ìáãíçôéêü

ðåäßï êáé Ýíá ñåõìáôïöüñï áãùãü;
ÁðÜíôçóç
Ï ÁìðÝñ ðáñáôÞñçóå ôé óõìâáßíåé üôáí óôçí ðåñéï÷Þ üðïõ õðÜñ÷åé
ìáãíçôéêü ðåäßï ðëçóéÜóïõìå Ýíá ñåõìáôïöüñï áãùãü. ¸ôóé ëïéðüí
åðéâåâáßùóå üôé üôáí Ýíáò áãùãüò âñßóêåôáé óå ìáãíçôéêü ðåäßï êáé
äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá, ôüôå ï áãùãüò äÝ÷åôáé äýíáìç áðü
ôï ìáãíçôéêü ðåäßï.
3.4 ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

1. Ðïéåò óõóêåõÝò ïíïìÜæïíôáé çëåêôñéêïß êéíçôÞñåò; Ðþò ëåé-

ôïõñãïýí;
ÁðÜíôçóç
Çëåêôñéêïß êéíçôÞñåò ïíïìÜæïíôáé ïé óõóêåõÝò ðïõ ìåôáôñÝðïõí ôçí
çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óå êéíçôéêÞ. ¸íáò çëåêôñéêüò êéíçôÞñáò èá ðñÝðåé
íá áðïôåëåßôáé áðü Ýíá êëåéóôü êýêëùìá ðïõ ôñïöïäïôåßôáé áðü ìéá
çëåêôñéêÞ ðçãÞ (ìðáôáñßá). Ôï çëåêôñéêü ñåýìá ðïõ äéáññÝåé ôï êýêëù-
ìá ðñïêáëåß ôçí êßíçóç ôïõ êéíçôÞñá. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ç çëåêôñéêÞ
åíÝñãåéá ôïõ êõêëþìáôïò ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ óôïí êéíçôÞñá.
Ðáñáäåßãìáôá çëåêôñïêéíçôÞñùí åßíáé ôï ðëõíôÞñéï ñïý÷ùí, ôï çëå-
êôñéêü øõãåßï, ç ìßæá ôïõ áõôïêéíÞôïõ.
2. Ðïéåò ìåôáôñïðÝò óõìâáßíïõí óå ìéá çëåêôñéêÞ ãåííÞôñéá;
ÁðÜíôçóç
Óå áíôßèåóç ìå Ýíáí çëåêôñéêü êéíçôÞñá, üðïõ ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá
113
Κεφάλαιο 3 ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ, õðÜñ÷ïõí óõóêåõÝò ðïõ ìåôáôñÝðïõí ôçí
êéíçôéêÞ åíÝñãåéá óå çëåêôñéêÞ êáé ïíïìÜæïíôáé çëåêôñïãåííÞôñéåò.
Ïé çëåêôñïãåííÞôñéåò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êõñßùò áðü ìåãÜëåò åôáéñåß-
åò ðáñï÷Þò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò.
¸íá óçìáíôéêü ðáñÜäåéãìá çëåêôñéêÞò ãåííÞôñéáò åßíáé ôï äõíáìü
ôïõ ðïäçëÜôïõ.
3.5 ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1. Ðïéïé åßíáé ïé êßíäõíïé áðü ôçí åðßäñáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìá-

ôïò óôïí áíèñþðéíï ïñãáíéóìü;
ÁðÜíôçóç
Ïé óçìáíôéêüôåñïé êßíäõíïé åßíáé:
á) åãêáýìáôá áðü ôçí õðåñèÝñìáíóç ôïõ óþìáôïò,
â) âëÜâåò áðü óõóðÜóåéò ôùí ìõþí,
ã) ðáñÝìâáóç óôç ëåéôïõñãßá ôïõ íåõñéêïý óõóôÞìáôïò.
Ïé ðáñáðÜíù êßíäõíïé ðñïêýðôïõí áðü ôç äéÜäïóç ôùí íåõñéêþí
åñåèéóìÜôùí ðïõ ðñáãìáôïðïéïýíôáé üôáí äéï÷åôåýåôáé çëåêôñéêü ñåý-
ìá óôïí áíèñþðéíï ïñãáíéóìü êáé åìöáíßæåôáé óå áõôüí ìå ôç ìïñöÞ
çëåêôñéêþí ðáëìþí.
2. Ðüôå Ýíá Üôïìï ðáèáßíåé çëåêôñïðëçîßá;
ÁðÜíôçóç
¼ôáí ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéï÷åôåýåôáé óôï áí-
èñþðéíï óþìá îåðåñÜóåé ìéá ïñéóìÝíç ôéìÞ, ôüôå ìðïñïýí íá ðñïêëç-
èïýí ìõúêÝò óõóðÜóåéò êáé öõóéêÜ Ýíôïíïò ðüíïò. ¼ôáí áõôÝò ïé ìõúêÝò
óõóðÜóåéò åßíáé óõíå÷åßò ëüãù ôçò åðáöÞò ôïõ áíèñþðïõ ìå ñåõìáôï-
öüñï áãùãü, ôüôå ôï Üôïìï ðáèáßíåé çëåêôñïðëçîßá.
3. Ç áíôßóôáóç óôï óþìá ôïõ áíèñþðïõ åßíáé ç ßäéá óå üëá ôá

ìÝñç ôïõ óþìáôïò;
ÁðÜíôçóç
Ç áíôßóôáóç ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò åßíáé äéáöïñåôéêÞ óôá äéÜöï-
ñá ìÝñç ôïõ óþìáôïò. Ç áíôßóôáóç ôïõ äÝñìáôïò åßíáé ó÷åôéêÜ õøçëÞ
áëëÜ ðïéêßëëåé áíÜëïãá ìå ôï áí ðñüêåéôáé ãéá õãñü (ìåãáëýôåñç) Þ
îçñü äÝñìá. ÃåíéêÜ ç áíôßóôáóç óôï äÝñìá êõìáßíåôáé áðü 1,5 kÙ ìÝ÷ñé
100 kÙ ãéá îçñüôåñá äÝñìáôá.
114
Ôá õãñÜ ôïõ óþìáôïò åìöáíßæïõí åðßóçò áíôßóôáóç ëüãù ôùí éüíôùí Κεφάλαιο 3
ðïõ ðåñéÝ÷ïõí.
3.6 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΧΥΣ

1. Ðüóç åßíáé ç åíÝñãåéá ðïõ ðñïóöÝñåôáé óå Ýíáí çëåêôñéêü áíôé-

óôÜôç;
ÁðÜíôçóç
ÌÜèáìå üôé ç åíÝñãåéá ðïõ ðñïóöÝñåôáé óå Ýíáí êáôáíáëùôÞ åßíáé
Áðü ôïí ïñéóìü ôçò Ýíôáóçò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò Ý÷ïõìå
üðïõ t ï ÷ñüíïò ëåéôïõñãßáò ôïõ êáôáíáëùôÞ êáé q ôï öïñôßï ðïõ

ðåñíÜåé áðü ìéá äéáôïìÞ ôïõ áãùãïý óôï ÷ñüíï t. ¸ôóé,
ÄçëáäÞ ç åíÝñãåéá ðïõ ðñïóöÝñåôáé óå Ýíáí áíôéóôÜôç áðü Ýíá

çëåêôñéêü êýêëùìá åîáñôÜôáé áðü ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìá-
ôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç, áðü ôçí ôÜóç óôá Üêñá ôïõ áíôéóôÜôç
êáé ôï ÷ñüíï óôïí ïðïßï ëåéôïõñãåß ï êáôáíáëùôÞò (ðïõ ðåñéÝ÷åé ôïí
áíôéóôÜôç).
2. Ôé ïíïìÜæïõìå éó÷ý ìéáò óõóêåõÞò; Áðü ðïéá ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç

äßíåôáé; Ðïéá åßíáé ç ìïíÜäá ìÝôñçóÞò ôçò óôï ÄéåèíÝò Óýóôçìá
ÌïíÜäùí (S.I.);
ÁðÜíôçóç
Áõôü ðïõ Ý÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá óå ìåôáöïñÜ ðïóþí åíÝñãåéáò åß-
íáé, åêôüò áðü ôï ßäéï ôï ðïóü åíÝñãåéáò, êáé ç ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá ðïõ
äéáñêåß ç ìåôáöïñÜ áõôÞ. ¸ôóé ïñßæïõìå Ýíá êáéíïýñãéï ìÝãåèïò ðïõ
ïíïìÜæåôáé éó÷ýò P êáé éóïýôáé ìå ôï ðçëßêï ôçò åíÝñãåéáò Å ðñïò ôï
÷ñüíï t. Åéäéêüôåñá ãéá ôçí éó÷ý ðïõ êáôáíáëþíåé ìéá çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ
èá éó÷ýåé:
üðïõ Å ç ðïóüôçôá ôçò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáôñÝðåé ìéá ìç÷áíÞ ðñïò ôïí
áíôßóôïé÷ï ÷ñüíï t.
115
Κεφάλαιο 3 Ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôçò éó÷ýïò óôï ÄéåèíÝò Óýóôçìá ÌïíÜäùí åßíáé
ôï 1 Watt, üðïõ
Åðßóçò, 1.000 W= 1 kW
1.000.000 W= 1 MW.
3. Íá áðïäåßîåôå êÜíïíôáò ôéò êáôÜëëçëåò äéåõêñéíßóåéò üôé ç çëå-

êôñéêÞ éó÷ýò ðïõ êáôáíáëþíåé ìéá çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ åßíáé ßóç
ìå , üðïõ V ç äéáöïñÜ äõíáìéêïý óôá Üêñá ôçò óõ-
óêåõÞò êáé É ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôç óõóêåõÞ.
ÁðÜíôçóç
Åßäáìå óôçí ðñïçãïýìåíç åñþôçóç üôé ç çëåêôñéêÞ éó÷ýò ðïõ êáôá-
íáëþíåé ìéá çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
Åðßóçò ãíùñßæïõìå üôé
¸ôóé
üðïõ V êáé I åßíáé ç ôÜóç óôá Üêñá ôçò óõóêåõÞò êáé ç Ýíôáóç ôïõ ñåý-
ìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôç óõóêåõÞ áíôßóôïé÷á.
4. Ìå ôé éóïýôáé ç ìßá êéëïâáôþñá; Ðïý ÷ñçóéìïðïéåßôáé áõôÞ ç

ìïíÜäá ìÝôñçóçò;
ÁðÜíôçóç
Ç êéëïâáôþñá åßíáé ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò êáé
÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü åôáéñåßåò ðáñï÷Þò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò. Ðéï óõ-
ãêåêñéìÝíá, ìéá êéëïâáôþñá (1 kWh) éóïýôáé ìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ êáôá-
íáëþíåôáé áðü ìéá óõóêåõÞ éó÷ýïò 1 kW Þ 1.000 W üôáí ëåéôïõñãåß åðß
ìßá þñá.
5. ÐåñéãñÜøôå ôéò ìåôáôñïðÝò åíÝñãåéáò ðïõ óõìâáßíïõí êáôÜ ôç

ëåéôïõñãßá åíüò çëåêôñéêïý êéíçôÞñá.
ÁðÜíôçóç
¸íáò çëåêôñéêüò êéíçôÞñáò ãéá íá ëåéôïõñãÞóåé áðáéôåßôáé íá ðñï-
116
óöåñèåß óå áõôüí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá. ÁõôÞ ìðïñåß íá ìåôáöåñèåß ìÝóù Κεφάλαιο 3
åíüò çëåêôñéêïý êõêëþìáôïò ðïõ Ý÷åé ùò çëåêôñéêÞ ðçãÞ ìéá ìðáôáñßá.
¸ôóé ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôçò ìðáôáñßáò ìåôáôñÝðåôáé óå çëåêôñéêÞ åíÝñ-
ãåéá ôïõ êõêëþìáôïò. Ç çëåêôñéêÞ áõôÞ åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé êáôÜ
Ýíá ìÝñïò óå ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá, êÜôé ðïõ ìðïñåß íá åßíáé ÷ñÞóéìï óå
äéÜöïñåò åöáñìïãÝò, êáé ôï õðüëïéðï ðïóü ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò
÷Üíåôáé õðü ôç ìïñöÞ èåñìüôçôáò.
Ó÷çìáôéêÜ
1. Ìéá ñáäéïöùíéêÞ óõóêåõÞ Ý÷åé áíôéóôÜôç áíôßóôáóçò R=40 Ù
êáé üôáí ëåéôïõñãåß äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá Ýíôáóçò
É=1 Á. Íá õðïëïãßóåôå ôçí éó÷ý êáé ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ
êáôáíáëþíåé ôï ñáäéüöùíï üôáí ëåéôïõñãåß åðß ìéóÞ þñá.
Ëýóç
Ãíùñßæïõìå üôé ç ó÷Ýóç ðïõ ìáò äßíåé ôçí éó÷ý ðïõ êáôáíáëþíåé ôï
ñáäéüöùíï åßíáé
¢ñá áñ÷éêÜ áðü ôï íüìï ôïõ Ùì õðïëïãßæïõìå ôçí ôÜóç óôá Üêñá
ôùí äåêôþí ôïõ ñáäéïöþíïõ. ¸ôóé,
Êáé
Ç ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá ðïõ êáôáíáëþíåé åíÝñãåéá ôï ñáäéüöùíï åßíáé
Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ êáôáíáëþíåôáé óå ìéá çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ åßíáé
2. Äýï áíôéóôÜóåéò ìå áíôéóôÜóåéò R1=10 Ù êáé R2=5 Ù óõíäÝïíôáé

óå óåéñÜ. Ôï óýóôçìá ôùí äýï áíôéóôáôþí ôñïöïäïôåßôáé áðü
117
Κεφάλαιο 3 çëåêôñéêÞ ðçãÞ ôÜóçò V. Áí ç çëåêôñéêÞ éó÷ýò ðïõ êáôáíáëþíåé
ï áíôéóôÜôçò R1 åßíáé P1=250 W, íá âñåèïýí:
á) ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôï êýêëùìá,
â) ç éó÷ýò ðïõ êáôáíáëþíåé ï áíôéóôÜôçò R2,
ã) ç éó÷ýò ðïõ ðñïóöÝñåé ç çëåêôñéêÞ ðçãÞ óôï êýêëùìá,
ä) ç ôÜóç ôçò ðçãÞò.
Ëýóç
á) Èá õðïëïãßóïõìå ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò áðü ôçí
éó÷ý ðïõ êáôáíáëþíåé ç áíôßóôáóç R1:
â) Ìå áíÜëïãï ôñüðï üðùò óôï ðñïçãïýìåíï åñþôçìá êáé Ý÷ïíôáò

ùò äåäïìÝíï üôé ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò åßíáé É=5 Á, ðïõ
åßíáé ç ßäéá êáé ãéá ôéò äýï áíôéóôÜóåéò (åßíáé óõíäåäåìÝíåò óå óåéñÜ),
áðïäåéêíýåôáé üôé ç éó÷ýò ðïõ êáôáíáëþíåé ç áíôßóôáóç R 2 åßíáé:
ã) Ç éó÷ýò ðïõ ìåôáöÝñåé ç çëåêôñéêÞ ðçãÞ óôï êýêëùìá èá éóïýôáé

ìå ôï Üèñïéóìá ôùí éó÷ýùí ðïõ êáôáíáëþíåôáé óôïõò äýï áíôéóôÜôåò.
ÄçëáäÞ,
ä) Ç ó÷Ýóç ðïõ åðßóçò ìáò äßíåé ôçí éó÷ý ðïõ ðñïóöÝñåé ç ðçãÞ óôï
çëåêôñéêü êýêëùìá åßíáé:
3. ¸íáò êéíçôÞñáò ðïõ ìåôáôñÝðåé êáôÜ 80% ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñ-

ãåéá óå ùöÝëéìï Ýñãï ôñïöïäïôåßôáé ìå ðçãÞ ôÜóçò V=20 Volt.
Áí ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí êéíçôÞñá
åßíáé É=2 Á, íá âñåèïýí óå ÷ñüíï t=1 min:
á) ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ðñïóöÝñåé ç ðçãÞ óôïí êéíçôÞñá,
â) ç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá ðïõ áðïäßäåé ôåëéêÜ ï êéíçôÞñáò,
ã) ç éó÷ýò ðïõ äßíåé ç ðçãÞ óôïí êéíçôÞñá.
Ëýóç
á) Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ðñïóöÝñåé ç ðçãÞ óôïí êéíçôÞñá äßíåôáé
118 ¢ñá
Κεφάλαιο 3
â) ÅðåéäÞ ï êéíçôÞñáò äå ìåôáôñÝðåé üëç ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óå

ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá áëëÜ ìüíï ôï 80%, ç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá èá åßíáé ôï
80% ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò, äçëáäÞ
ã) Ç éó÷ýò ðïõ äßíåé ç ðçãÞ óôïí êéíçôÞñá, üðùò Ý÷ïõìå ìÜèåé, åßíáé:

1. Íá êÜíåôå ôéò áíôéóôïé÷ßóåéò ìåôáîý ôùí öõóéêþí ìåãåèþí êáé ôùí
ìïíÜäùí ìÝôñçóçò
1) öïñôßï q á) W
2) Ýíôáóç çëåêôñéêïý ñåýìáôïò I â) C
3) çëåêôñéêÞ ôÜóç V ã) J
4) çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá Åçë ä) A
5) éó÷ýò P å) V
2. ¸íá ñáäéüöùíï ðáñïõóéÜæåé áíôßóôáóç R=10 Ù êáé üôáí ëåéôïõñãåß

äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá Ýíôáóçò É=1 Á. Ðïéåò áðü ôéò ðáñá-
êÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò ëáíèáóìÝíåò;
á) Ç ôÜóç óôá Üêñá ôïõ ñáäéïöþíïõ åßíáé 10 V.
â) Ç éó÷ýò ôïõ ñáäéïöþíïõ åßíáé 10 W.
ã) Óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ëåéôïõñãßáò 5 sec ôï ñáäéüöùíï êáôáíáëþíåé
åíÝñãåéá 50 Joule.
ä) Ç ðçãÞ äßíåé çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá 100 Joule óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 5
sec.

Ç ó÷Ýóç ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá õðïëïãßóïõìå ôç èåñìüôçôá ðïõ
ðáñÜãåôáé óå ìéá áíôßóôáóç åßíáé:
á)
â)
ã)
4. Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò;

119
Κεφάλαιο 3 á) Ï çëåêôñéêüò êéíçôÞñáò ìåôáôñÝðåé ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óå
ìç÷áíéêÞ.
â) Ç ìðáôáñßá êáôÜ ôç öüñôéóÞ ôçò ìåôáôñÝðåé ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñ-
ãåéá óå ÷çìéêÞ.
ã) Ï ëáìðôÞñáò ìåôáôñÝðåé ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óå öùôåéíÞ.
ä) Ç ìðáôáñßá êáôÜ ôçí åêöüñôéóÞ ôçò ìåôáôñÝðåé ôç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá
óå çëåêôñéêÞ.

Ìéá çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ Ý÷åé éó÷ý 200 W êáé äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêü
ñåýìá Ýíôáóçò 4 Á. Ç áíôßóôáóç ôçò óõóêåõÞò åßíáé:
á) 50 Ù.
â) 12,5 Ù.
ã) 15 Ù.

1. Äýï áíôéóôÜôåò ìå áíôéóôÜóåéò R1=20 Ù êáé R2=30 Ù óõíäÝïíôáé ìå
ìðáôáñßá. Ïé áíôéóôÜôåò äéáññÝïíôáé áðü ôï ßäéï çëåêôñéêü ñåýìá
Ýíôáóçò É=2 Á.
á) Íá ó÷åäéÜóåôå ôï êýêëùìá êáé íá âñåßôå ôçí ôÜóç ôçò ìðáôáñß-
áò.
â) Íá âñåßôå ôçí çëåêôñéêÞ éó÷ý ðïõ êáôáíáëþíåé êÜèå áíôéóôÜôçò.
ã) Íá âñåèåß ç èåñìüôçôá ðïõ ìåôáöÝñåé óôï ðåñéâÜëëïí óå ÷ñüíï
t=10 min ôï óýóôçìá ôùí áíôéóôáôþí.
2. Äýï áíôéóôÜóåéò R1 êáé R2 (R1>R2) óõíäÝïíôáé ðñþôá óå óåéñÜ êáé

ìåôÜ ðáñÜëëçëá. Óôá Üêñá ôïõ óõóôÞìáôïò êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò
åöáñìüæåôáé ç ßäéá ôÜóç V. Óå ðïéá áðü ôéò äýï áíôéóôÜóåéò ç éó÷ýò
åßíáé ìåãáëýôåñç üôáí:
á) Åßíáé óõíäåìÝíåò óå óåéñÜ.
â) Åßíáé óõíäåìÝíåò ðáñÜëëçëá.
3. Çëåêôñéêüò ëáìðôÞñáò óõíäÝåôáé ìå ôÜóç V=220 Volt. Áí ç éó÷ýò ôïõ

ëáìðôÞñá åßíáé P=110 W, íá âñåèïýí:
á) Ç áíôßóôáóç ôïõ ëáìðôÞñá êáé ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ ôïí
äéáññÝåé.
â) Ç èåñìüôçôá ðïõ ðáñÜãåôáé óôï ëáìðôÞñá óå 1 min.
ã) Ðüóï êïóôßæåé ç ëåéôïõñãßá ôïõ ëáìðôÞñá ãéá t= 10 h, áí ç ÄÅÇ
÷ñåþíåé ôç ìßá kWh 0,07 åõñþ.
4. Çëåêôñéêüò êéíçôÞñáò óõíäÝåôáé ìå ðçãÞ ôÜóçò V=200 Volt êáé äéáñ-

120
ñÝåôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá Ýíôáóçò É=2 Á. Áí ï êéíçôÞñáò áðïäßäåé Κεφάλαιο 3
ìç÷áíéêÞ éó÷ý Pìç÷=300 W, íá âñåèïýí:
á) Ç çëåêôñéêÞ éó÷ýò ðïõ êáôáíáëþíåé ï êéíçôÞñáò.
â) Ç èåñìüôçôá ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí êéíçôÞñá óôï ðåñéâÜëëïí
óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìéóÞò þñáò.
ã) Óå ôé ðïóïóôü ìåôáôñÜðçêå ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ôïõ êéíçôÞñá óå
ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


ïñèÝò:
á. ¼ôáí áðü Ýíáí áíôéóôÜôç äéÝñ÷åôáé .................... ......................., ç èåñìï-
êñáóßá ôïõ ................ Ç áýîçóç áõôÞ óõíäÝåôáé ìå áýîçóç ôçò .........................
åíÝñãåéáò ôïõ áíôéóôÜôç. ÅðéðëÝïí üôáí ç ........................ ôïõ áíôéóôÜôç
ãßíåôáé ìåãáëýôåñç áðü ôç èåñìïêñáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, ôüôå
åíÝñãåéá (.......................) èá ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï ðåñéâÜë-
ëïí ôïõ. Ç åíÝñãåéá áõôÞ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí ............................. åíÝñãåéá.
â. Ç áýîçóç ôçò ................. åíÝñãåéáò åíüò áíôéóôÜôç áíôßóôáóçò R,
üôáí áðü áõôüí äéÝñ÷åôáé ................. ..................... óôáèåñÞò Ýíôáóçò (É) êáé
åðïìÝíùò ç ðïóüôçôá ôçò ............................. Q ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü áõ-
ôüí ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá t åßíáé ............................. i)
ôïõ ............................................... ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò (É) ðïõ äéáññÝåé ôïí
áíôéóôÜôç, ii) ôçò ........................... (R) ôïõ áíôéóôÜôç êáé iii) ôïõ .................. (t)
................. ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò áðü ôïí áíôéóôÜôç.
ã. ¼ôáí áðü Ýíá ìåôáëëéêü áãùãü äéÝñ÷åôáé çëåêôñéêü ñåýìá, Ýíá
ìÝñïò ôçò .................. åíÝñãåéáò ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ìåôáöÝñå-
ôáé óôá ................... ôïõ ìåôáëëéêïý ðëÝãìáôïò. Ç Üôáêôç êßíçóç üëùí
ôùí äïìéêþí ëßèùí ôïõ áãùãïý ãßíåôáé ................. Ç ............... åíÝñãåéá
ôïõ áãùãïý êáé ç .......................... ôïõ áõîÜíïíôáé. Ç .................. åíÝñãåéá ôùí
åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ìåéþíåôáé ðñïóùñéíÜ. ¼ìùò, ïé äõíÜìåéò ôïõ
çëåêôñéêïý ðåäßïõ ðñïêáëïýí åê íÝïõ .................. ôçò ôá÷ýôçôÜò ôïõò
êáé áíáðëçñþíïõí ôçí ................ åíÝñãåéÜ ôïõò.
ÁðÜíôçóç
á. çëåêôñéêü ñåýìá, áõîÜíåôáé. èåñìéêÞò. èåñìïêñáóßá, èåñìéêÞ. çëå-
êôñéêÞ.
â. èåñìéêÞò, çëåêôñéêü ñåýìá, èåñìüôçôáò, áíÜëïãç, áíôßóôáóçò, ÷ñü-
íïõ äéÝëåõóçò.
121
Κεφάλαιο 3 ã. êéíçôéêÞò, éüíôá, åíôïíüôåñç. èåñìéêÞ, èåñìïêñáóßá. êéíçôéêÞ. áýîçóç,
÷áìÝíç.
2. ÓõìðëÞñùóå ôéò ðñïôÜóåéò, Ýôóé þóôå íá åßíáé åðéóôçìïíéêÜ

ïñèÝò:
á. Áéôßá ôçò çëåêôñüëõóçò åßíáé ç äéÝëåõóç ôïõ ............... ................. áðü ôï
................ äéÜëõìá. ÊáôÜ ôçí çëåêôñüëõóç ç ................ åíÝñãåéá ìåôáôñÝ-
ðåôáé óå ................
â. Ôï çëåêôñéêü ñåýìá äçìéïõñãåß ................ ðåäßï. Óôï ðåäßï áõôü
................... åíÝñãåéá ç ïðïßá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí ........................... åíÝñãåéá.
¼ôáí Ýíáò áãùãüò âñßóêåôáé ìÝóá óå ìáãíçôéêü ðåäßï êáé ôïí äéáñ-
ñÝåé ........................... ñåýìá, ôüôå ôï ðåäßï áóêåß ........................... óôïí áãùãü.
ã. Ïé çëåêôñïêéíçôÞñåò åßíáé ìç÷áíÝò ðïõ ìåôáôñÝðïõí ôçí ................
åíÝñãåéá óå ...................... åíÝñãåéá. Ç ëåéôïõñãßá ôïõò óôçñßæåôáé óôï üôé
ôï ................. ................. áóêåß äýíáìç óå Ýíáí áãùãü áðü ôïí ïðïßï äéÝñ-
÷åôáé ....................... ...........................
ä. Ïé ãåííÞôñéåò åßíáé ìç÷áíÝò ðïõ ìåôáôñÝðïõí ôçí êéíçôéêÞ åíÝñãåéá
óå .................. ......................
ÁðÜíôçóç
á. çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, çëåêôñïëõôéêü. çëåêôñéêÞ, ÷çìéêÞ.
â. ìáãíçôéêü. áðïèçêåýåôáé, çëåêôñéêÞ. çëåêôñéêü, äýíáìç.
ã. çëåêôñéêÞ, êéíçôéêÞ. ìáãíçôéêü ðåäßï, çëåêôñéêü ñåýìá.
ä. çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá.
3. ÓõìðëÞñùóå ôéò ëÝîåéò ðïõ ëåßðïõí áðü ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï

ïñèÝò:
Ôï çëåêôñéêü ñåýìá üôáí äéáññÝåé ïðïéáäÞðïôå óõóêåõÞ Þ ìç÷áíÞ ìå-
ôáöÝñåé ó’ áõôÞ ...................... ç ïðïßá åßíáé áíÜëïãç ôçò ..................... ........................
(V) ðïõ åöáñìüæåôáé óôá Üêñá (ðüëïõò) ôçò óõóêåõÞò, ôçò .......................
(É) ôïõ ....................... ....................... ðïõ ôç äéáññÝåé êáé ôïõ ......................
........................... (t). Ç åíÝñãåéá áõôÞ ........................... óå åíÝñãåéá Üëëçò ìïñ-
öÞò.
ÁðÜíôçóç
ÅíÝñãåéá, äéáöïñÜò äõíáìéêïý, Ýíôáóçò, çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, ÷ñüíïõ
ëåéôïõñãßáò. ÌåôáôñÝðåôáé.
122
ÅöÜñìïóå ôéò ãíþóåéò óïõ êáé ãñÜøå ôåêìçñéùìÝíåò áðáíôÞóåéò Κεφάλαιο 3

i. Âõèßæïõìå Ýíáí áíôéóôÜôç áðü ÷áëêü óå íåñü ðïõ âñßóêåôáé ìÝóá
óå èåñìéêÜ ìïíùìÝíï äï÷åßï. Áðü ôïí áíôéóôÜôç äéÝñ÷åôáé çëåêôñéêü
ñåýìá, ôçí Ýíôáóç ôïõ ïðïßïõ ñõèìßæïõìå ìå Ýíá ñïïóôÜôç. ¼ôáí
áðü ôïí áíôéóôÜôç äéÝñ÷åôáé ñåýìá Ýíôáóçò 1 Á, ç èåñìïêñáóßá ôïõ
íåñïý áõîÜíåôáé áðü ôïõò 20°C óôïõò 22°C óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá
ìéóïý ëåðôïý.
á. Óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá äýï ëåðôþí ç èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý áõîÜ-
íåôáé áðü ôïõò 20°C óôïõò 28°C.
â. Áí ìåôáêéíÞóïõìå ôï äñïìÝá ôïõ ñïïóôÜôç êáé áõîÞóïõìå ôçí
Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò óå 2 Á, ôüôå óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá
ìéóïý ëåðôïý ç èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý áõîÜíåôáé áðü ôïõò 20°C
óôïõò 24°C.
ã. Áí áíôéêáôáóôÞóïõìå ôïí áíôéóôÜôç ìå Üëëï äéðëÜóéáò áíôßóôá-
óçò êáé ñõèìßóïõìå ôï ñïïóôÜôç Ýôóé þóôå ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò
ðïõ ôïí äéáññÝåé íá åßíáé 1 Á, óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìéóïý ëåðôïý ç
èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý áõîÜíåôáé áðü ôïõò 20°C óôïõò 24°C.
ä. Áí ìå ôïí áñ÷éêü áíôéóôÜôç ñõèìßóïõìå ôçí Ýíôáóç óôá 0,5 Á êáé
èåñìÜíïõìå ôï íåñü ãéá äýï ëåðôÜ, ç èåñìïêñáóßá ôïõ èá áõîçèåß
áðü ôïõò 20°C óôïõò 24°C.
ii. Ç áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý, üôáí áðü
áõôüí äéÝñ÷åôáé çëåêôñéêü ñåýìá, ïöåßëåôáé ôåëéêÜ:
á. Óôçí áýîçóç ôçò êéíçôéêÞò åíÝñãåéáò ìüíïí ôùí åëåýèåñùí çëå-
êôñïíßùí ôïõ.
â. Óôçí áýîçóç ôçò êéíçôéêÞò åíÝñãåéáò ìüíïí ôùí éüíôùí ôïõ ìåôáë-
ëéêïý ðëÝãìáôïò.
ã. Óôçí ðñïóáíáôïëéóìÝíç êßíçóç ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ôïõ.
ä. Óôçí áýîçóç ôçò êéíçôéêÞò åíÝñãåéáò ëüãù ôçò Üôáêôçò êßíçóçò
ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ôïõ êáé ôùí éüíôùí ôïõ ìåôáëëéêïý ðëÝã-
ìáôïò.
ÁðÜíôçóç
i) á Ó Ãéá óôáèåñü çëåêôñéêü ñåýìá ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá t êáé ç
ìåôáâïëÞ ôçò èåñìïêñáóßáò Äè åßíáé ðïóÜ áíÜëïãá.
â Ë
ã Ó
ä Ë
123
Κεφάλαιο 3 ii) á Ë
â Ë
ã Ë
ä Ó
5. Çëåêôñéêü ñåýìá ïñéóìÝíçò Ýíôáóçò äéáññÝåé áíôéóôÜôç ãéá

÷ñïíéêü äéÜóôçìá äýï ëåðôþí. Ôï ðïóü ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñ-
ãåéáò ðïõ ï áíôéóôÜôçò ìåôáôñÝðåé óå èåñìéêÞ åßíáé 30 J. Áí
äéðëáóéáóôåß ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, ðïéá åßíáé ç
áíôßóôïé÷ç ðïóüôçôá ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáôñÝðå-
ôáé óå èåñìéêÞ óå Ýíá ëåðôü;
ÁðÜíôçóç
Ãíùñßæïõìå üôé ôï ðïóü ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáôñÝðåôáé óå
èåñìüôçôá óå Ýíáí áíôéóôÜôç äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
¼ðïõ,
Q: ôï ðïóü èåñìüôçôáò,
É: ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò,
R: ç áíôßóôáóç ôïõ áíôéóôÜôç,
t: ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôçò ìåôáôñïðÞò ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò óå
èåñìéêÞ.
Áí äéðëáóéáóôåß ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, ôüôå É´=2É êáé áí
ìåéùèåß ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá óôï Ýíá ëåðôü t´=t/2. Ôüôå,
6. Ìå ðïéï ôñüðï ðñïóôáôåýåôáé ìéá çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ ìå ôç

âïÞèåéá ìéáò ôçêüìåíçò áóöÜëåéáò;
ÁðÜíôçóç
Ç ôçêüìåíç áóöÜëåéá áðïôåëåßôáé áðü Ýíáí áíôéóôÜôç êáôáóêåõá-
óìÝíï áðü åýôçêôï ìÝôáëëï (ëéþíåé åýêïëá). ÓõíäÝåôáé ðÜíôá óå óåéñÜ
ìå ôçí çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ ðïõ èÝëïõìå íá ðñïóôáôåõôåß. ¼ôáí ç Ýíôáóç
ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôçí ôçêüìåíç áóöÜëåéá –Üñá êáé
ôçí çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ– îåðåñÜóåé ìéá ôéìÞ, ôüôå ç áóöÜëåéá ôÞêåôáé êáé
ðñïêáëåß äéáêïðÞ ôïõ êõêëþìáôïò (ôï êýêëùìá áíïßãåé).
Ìå áõôüí ôïí ôñüðï ðñïóôáôåýåôáé ç çëåêôñéêÞ óõóêåõÞ.
Ç ëåéôïõñãßá ôùí ôçêüìåíùí áóöáëåéþí óôçñßæåôáé óôï öáéíüìåíï
ÔæÜïõë (Joule).
124
7. Íá ÷áñáêôçñßóåéò ìå Ó ôéò ðñïôÜóåéò ôùí ïðïßùí ôï ðåñéå÷üìå- Κεφάλαιο 3
Óôïõò ðüëïõò åíüò çëåêôñéêïý êéíçôÞñá åöáñìüæåôáé äéáöïñÜ äõíá-
ìéêïý 5 V, ïðüôå áðü áõôüí äéÝñ÷åôáé çëåêôñéêü ñåýìá Ýíôáóçò 0,1 Á.
Ï êéíçôÞñáò ðåñéóôñÝöåôáé êáé êéíåß Ýíá áõôïêéíçôÜêé:
á. Ç ìç÷áíéêÞ éó÷ýò ðïõ áðïäßäåé ï êéíçôÞñáò åßíáé 0,5 W.
â. Óôïí êéíçôÞñá ìåôáöÝñåôáé çëåêôñéêÞ éó÷ýò 0,5 W.
ã. ¸íá ìÝñïò ôçò çëåêôñéêÞò éó÷ýïò ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôïí êéíçôÞñá
ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìéêÝò áðþëåéåò ëüãù ôïõ öáéíïìÝíïõ ÔæÜïõë.
ä. ÊÜèå äåõôåñüëåðôï 0,5 J çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáöÝñïíôáé
áðü ôï çëåêôñéêü ñåýìá óôïí êéíçôÞñá ìåôáôñÝðïíôáé óå èåñìéêÞ
åíÝñãåéá.
å. Ç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá ðïõ áðïäßäåé ï êéíçôÞñáò óå Ýíá ëåðôü åßíáé
ìéêñüôåñç ôùí 30 J.
ÁðÜíôçóç
Ç ó÷Ýóç ðïõ óõíäÝåé ôçí éó÷ý Pçë åíüò êéíçôÞñá ìå ôç äéáöïñÜ äõ-
íáìéêïý V óôïõò ðüëïõò ôïõ êáé ôçí Ýíôáóç I ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò
ðïõ äéáññÝåé ôïí êéíçôÞñá åßíáé
Ç ó÷Ýóç ðïõ óõíäÝåé ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá Eçë ðïõ êáôáíáëþíåé ï
êéíçôÞñáò ìå ôçí çëåêôñéêÞ éó÷ý Pçë åßíáé:
üðïõ t ï ÷ñüíïò ëåéôïõñãßáò ôïõ çëåêôñéêïý êéíçôÞñá.

á Ë
â Ó
ã Ó
ä Ë. ¸íá ìÝñïò ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ìåôáôñÝðåôáé óå ìç÷áíéêÞ
êáé ôï õðüëïéðï åßíáé áðþëåéá ëüãù èåñìéêÞò åíÝñãåéáò.
å Ó. Ãíùñßæïõìå üôé
Ëüãù ôùí áðùëåéþí ç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá ðïõ áðïäßäåé ï êéíçôÞñáò

åßíáé óßãïõñá ìéêñüôåñç áðü ôá 30 J ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ôïõ
êéíçôÞñá óå 1 min.
8. Íá ðåñéãñÜøåéò ôéò ìåôáôñïðÝò Þ ìåôáöïñÝò åíÝñãåéáò ðïõ

óõìâáßíïõí óå Ýíá çëåêôñéêü êýêëùìá ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ìéá
ìðáôáñßá êáé Ýíáí áíôéóôÜôç ï ïðïßïò åßíáé âõèéóìÝíïò óå íåñü
ðïõ âñßóêåôáé ìÝóá óå èåñìéêÜ ìïíùìÝíï äï÷åßï.
ÁðÜíôçóç
Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôçò ìðáôáñßáò ìåôáöÝñåôáé óôï êýêëùìá êáé ìå-
125
Κεφάλαιο 3 ôáôñÝðåôáé óå çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ìÝóù ôïõ çëåêôñéêïý êõêëþìáôïò.
Óôç óõíÝ÷åéá ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìéêÞ ëüãù ôïõ
áíôéóôÜôç êáé ìåôáöÝñåôáé óôï íåñü óôï ïðïßï åßíáé âõèéóìÝíï ôï
çëåêôñéêü êýêëùìá. Áõôü Ý÷åé áðïôÝëåóìá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý êáé
Üñá ôçí áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò ôïõ.
9. Íá ðåñéãñÜøåéò ôéò ìåôáôñïðÝò åíÝñãåéáò ðïõ óõìâáßíïõí êáôÜ

ôç ëåéôïõñãßá ôïõ êéíçôÞñá åíüò áíåëêõóôÞñá êáèþò áíõøþíåé
ôï èÜëáìï áðü ôïí 1ï óôïí 5ï üñïöï ìéáò ðïëõêáôïéêßáò.
ÁðÜíôçóç
Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ðáñÝ÷åôáé óôïí áíåëêõóôÞñá áðü ôï äßêôõï
ôçò ÄÅÇ ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ êáèþò áíõøþíåôáé ï èÜëáìïò ôïõ
áíåëêõóôÞñá áëëÜ êáé óå âáñõôéêÞ äõíáìéêÞ åíÝñãåéá (äõíáìéêÞ åíÝñ-
ãåéá ëüãù âÜñïõò). Áí ï èÜëáìïò áíÝñ÷åôáé ìå óôáèåñÞ ôá÷ýôçôá ðñïò
ôá åðÜíù, ôüôå óå üëç ôç äéÜñêåéá áðü ôïí 1ï óôïí 5ï üñïöï ç çëåêôñéêÞ
åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ëüãù âÜñïõò.
10. Ìðïñåß Ýíáò êéíçôÞñáò íá áðïäßäåé ìç÷áíéêÞ éó÷ý ìåãáëýôåñç

áðü ôçí çëåêôñéêÞ éó÷ý ðïõ ìåôáöÝñåé ôï çëåêôñéêü ñåýìá óå
áõôüí; Íá áéôéïëïãÞóåéò ôçí áðÜíôçóÞ óïõ.
ÁðÜíôçóç
¸íáò êéíçôÞñáò äåí ìðïñåß íá áðïäßäåé ìç÷áíéêÞ éó÷ý ìåãáëýôåñç
áð’ ü,ôé ç çëåêôñéêÞ éó÷ýò ðïõ ìåôáöÝñåôáé óå áõôüí áðü ôï çëåêôñéêü
êýêëùìá. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß êáôÜ ôç ìåôáôñïðÞ ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñ-
ãåéáò óå ìç÷áíéêÞ, Ýíá ìÝñïò ôçò çëåêôñéêÞò ÷Üíåôáé ëüãù èåñìüôçôáò,
äçëáäÞ ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìéêÞ åíÝñãåéá.
¢ñá ëïéðüí Ýíá ðïóïóôü ôçò çëåêôñéêÞò éó÷ýïò ìåôáôñÝðåôáé óå
ìç÷áíéêÞ.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ãéá üëåò ôéò áóêÞóåéò äßíåôáé ç åéäéêÞ èåñìüôçôá ôïõ íåñïý:
1. Óå çëåêôñéêü êáôáíáëùôÞ áíáãñÜöïíôáé áðü ôïí êáôáóêåõáóôÞ

ïé åíäåßîåéò «12 V, 30 W». Ôé óçìáßíåé áõôÞ ç ðëçñïöïñßá; Áí
åöáñìüóïõìå óôïõò ðüëïõò ôïõ êáôáíáëùôÞ ôÜóç 12 V, ðüóç èá
åßíáé ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ èá ôïí äéáññÝåé;
ÁðÜíôçóç
126 Ïé åíäåßîåéò 12 V êáé 30 W óçìáßíïõí üôé ãéá íá ëåéôïõñãåß êáíïíéêÜ ï
êáôáíáëùôÞò ðñÝðåé óôá Üêñá ôïõ íá åöáñìüæåôáé ôÜóç 12 V êáé ôüôå ç Κεφάλαιο 3
éó÷ýò ðïõ èá êáôáíáëþíåé èá åßíáé 30 W. Áí îåðåñáóôïýí ïé ôéìÝò áõôÝò
ôüôå ï êáôáíáëùôÞò èá êéíäõíåýóåé íá êáåß (äçëáäÞ íá êáôáóôñáöåß ç
áíôßóôáóÞ ôïõ). Ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí êáôáíáëùôÞ
õðïëïãßæåôáé áðü ôç ó÷Ýóç . ÄçëáäÞ,
2. Ôñåéò çëåêôñéêÝò óõóêåõÝò, Ýíáò áíôéóôÜôçò, Ýíáò êéíçôÞñáò

êáé Ýíáò óõóóùñåõôÞò Ý÷ïõí ÷áñáêôçñéóôéêÜ ëåéôïõñãßáò (12 V,
6 W), (12 V, 30 W) êáé (12 V, 24 W) áíôßóôïé÷á. Ðþò ðñÝðåé íá ôéò
óõíäÝóïõìå ìå ðçãÞ óôáèåñÞò ôÜóçò 12 V, þóôå íá ëåéôïõñãÞóïõí
óýìöùíá ìå ôéò ðñïäéáãñáöÝò ôïõ êáôáóêåõáóôÞ ôïõò; Ðüóç åßíáé
ç ïëéêÞ çëåêôñéêÞ éó÷ýò ðïõ ðáñÝ÷åé ôüôå ç çëåêôñéêÞ ðçãÞ êáé
óôéò ôñåéò óõóêåõÝò;
ÁðÜíôçóç
Ðáñáôçñïýìå üôé êáé ïé ôñåéò çëåêôñéêÝò óõóêåõÝò ëåéôïõñãïýí ìå ôçí
ßäéá ôÜóç 12 V, Üñá èá ðñÝðåé ìåôáîý ôïõò íá óõíäåèïýí ðáñÜëëçëá.
Ôüôå ç ðçãÞ èá ðñÝðåé íá ðáñÝ÷åé ôüóç éó÷ý þóôå íá ëåéôïõñãÞóïõí
êáé ïé ôñåéò óõóêåõÝò. ¸ôóé,
¼ðïõ P1, P2 êáé P3 åßíáé ç éó÷ýò ðïõ êáôáíáëþíïõí ï áíôéóôÜôçò, ï

êéíçôÞñáò êáé ï óõóóùñåõôÞò áíôßóôïé÷á.
¸÷ïõìå ìÜèåé üôé óôçí ðáñÜëëçëç óýíäåóç ôùí óôïé÷åßùí ç ôÜóç

ôïõò åßíáé ç ßäéá.
3. Óôïõò ðüëïõò çëåêôñéêÞò ðçãÞò óôáèåñÞò ôÜóçò 6 V óõíäÝïõìå

áíôéóôÜôç áíôßóôáóçò 6 Ù óå óåéñÜ ìå áìðåñüìåôñï. á. Ó÷åäßáóå
ôï êýêëùìá, â. Ðïéá åßíáé ç Ýíäåéîç ôïõ áìðåñüìåôñïõ; ã. Ðïéá
åßíáé ç ðïóüôçôá ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí áíôé-
óôÜôç ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí óå ÷ñüíï äýï ëåðôþí; ä. Ðüóç åßíáé
ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ðñïóäßäåé ç ðçãÞ óôï êýêëùìá óôïí
ßäéï ÷ñüíï; å. Áí áíôéêáôáóôÞóïõìå ôïí áíôéóôÜôç ìå Ýíáí Üëëï
ðïõ Ý÷åé ôç ìéóÞ áíôßóôáóç, óå ðüóï ÷ñüíï èá ðáñá÷èåß áðü
áõôüí ç ßäéá ðïóüôçôá èåñìüôçôáò; óô. Ðüóç åßíáé ç çëåêôñéêÞ
åíÝñãåéá ðïõ ðñïóäßäåé ç çëå êôñéêÞ ðçãÞ óôï êýêëùìá áíÜ
äåõôåñüëåðôï, óå êáèåìßá áðü ôéò äýï ðåñéðôþóåéò;
ÁðÜíôçóç
á. Ôï êýêëùìá öáßíåôáé óôï áêüëïõèï ó÷Þìá. 127
Κεφάλαιο 3
â. Ç Ýíäåéîç ôïõ áìðåñüìåôñïõ ìðïñåß íá âñåèåß áðü ôï íüìï ôïõ Ùì

ðïõ ìÜèáìå óôï ðñïçãïýìåíï êåöÜëáéï. ¸ôóé,
ã. Ôï ðïóü ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí áíôéóôÜôç ðñïò

ôï ðåñéâÜëëïí èá äßíåôáé áðü ôç ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç
Ôá äýï ëåðôÜ (min) ìåôáôñÝðïíôáé óå äåõôåñüëåðôá (sec). 2

min=120 sec.
ä. Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ðñïóäßäåé ç ðçãÞ åßíáé
Ðáñáôçñïýìå üôé ïëüêëçñï ôï ðïóü ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ

ðñïóäßäåé ç ðçãÞ óôï êýêëùìá ìåôáöÝñåôáé ìÝóù ôïõ áíôéóôÜôç óôï
ðåñéâÜëëïí ìå ôç ìïñöÞ èåñìüôçôáò óôïí ßäéï ÷ñüíï.
å. Áí ç áíôßóôáóç ôïõ áíôéóôÜôç ìåéùèåß óôï ìéóü, ôüôå óßãïõñá óôïí
ßäéï ÷ñüíï ç èåñìüôçôá ðïõ èá ìåôáöÝñåôáé óôï ðåñéâÜëëïí èá åßíáé
ç ìéóÞ. Ç èåñìüôçôá èá ãßíåé ßóç ìå áõôÞ ôçò áñ÷éêÞò ðåñßðôùóçò üôáí
ï ÷ñüíïò ãßíåé äéðëÜóéïò. ÄçëáäÞ üôáí t´=2t=4 min. ¢ñá óå 4 ëåðôÜ èá
ðáñá÷èåß ôï ßäéï ðïóü èåñìüôçôáò.
óô. Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá áíÜ ìïíÜäá ÷ñüíïõ
ðïõ ðñïóäßäåé ç çëåêôñéêÞ ðçãÞ óôï êýêëùìá åßíáé
Ðáñïìïßùò óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç
ÅðåéäÞ ç áíôßóôáóç åßíáé ç ìéóÞ óôç äåýôåñç áð’ ü,ôé óôçí ðñþ-
ôç ðåñßðôùóç, ãéá ôï ëüãï áõôü .

128
4. ÄéáèÝôåéò Ýíáí áíôéóôÜôç áíôßóôáóçò R=12 Ù, ìéá çëåêôñéêÞ Κεφάλαιο 3
ðçãÞ óôáèåñÞò ôÜóçò V=6 V, êáëþäéá óýíäåóçò, äéáêüðôç êáé
Ýíá èåñìéêÜ ìïíùìÝíï äï÷åßï ðïõ ðåñéÝ÷åé íåñü ìÜæáò 0,1 kg
áñ÷éêÞò èåñìïêñáóßáò 18°C.
á. Íá ó÷åäéÜóåéò ôç ó÷çìáôéêÞ áíáðáñÜóôáóç ôçò äéÜôáîçò ðïõ èá
÷ñçóéìïðïéÞóåéò ãéá íá èåñìÜíåéò ôï íåñü.
â. Íá õðïëïãßóåéò ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé
ôïí áíôéóôÜôç.
ã. Óå ðüóï ÷ñüíï ç èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý èá ìåôáâëçèåß áðü ôïõò
15°C óôïõò 25°C;
ÁðÜíôçóç
á. Áñ÷éêÜ ôïðïèåôïýìå ôïí áíôéóôÜôç ìÝóá óôï ìïíùìÝíï äï÷åßï.
¸ðåéôá óõíäÝïõìå ìå ôá êáëþäéá ôá Üêñá ôïõ áíôéóôÜôç ìå ôçí ðçãÞ,
áöïý ðñþôá ðáñåìâÜëëïõìå ôï äéáêüðôç. Ç ó÷çìáôéêÞ äéÜôáîç ðïõ
ðåñéãñÜöçêå ðáñáðÜíù öáßíåôáé óôï äéðëáíü ó÷Þìá.
â. Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ äéáññÝåé ôïí áíôéóôÜôç èá
õðïëïãßæåôáé áðü ôï íüìï ôïõ Ùì. ÄçëáäÞ,
ã. Ïëüêëçñï ôï ðïóü èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí áíôé-

óôÜôç óôï ðåñéâÜëëïí ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá èåñìÜíåé ôï íåñü Ýôóé
QáíôéóôÜôç=Qíåñïý.
Ãíùñßæïõìå üìùò üôé êáé üðïõ

m: ìÜæá ôïõ íåñïý,
: ç åéäéêÞ èåñìüôçôá ôïõ íåñïý,
Äè = è2 - è1: ç äéáöïñÜ èåñìïêñáóßáò ôïõ íåñïý ðñéí êáé ìåôÜ ôçí áðïñ-
ñüöçóç ôçò èåñìüôçôáò áðü ôïí áíôéóôÜôç.
¸ôóé,
5. Çëåêôñéêüò èåñìïóßöùíáò (åéêüíá 3.13, óåë. 70) ðåñéÝ÷åé íåñü

ìÜæáò 10 kg, Ý÷åé áíôéóôÜôç áíôßóôáóçò 60 Ù, åíþ ôï çëåêôñéêü
ñåýìá ðïõ ôïí äéáññÝåé Ý÷åé Ýíôáóç 4 Á.
á. Ìå âÜóç ôá ðáñáðÜíù äåäïìÝíá íá õðïëïãßóåéò ôçí çëåêôñéêÞ
åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôï èåñìïóßöùíá óå ÷ñüíï 2 min.
â. Áí ãíùñßæåéò üôé ôï 70% ôïõ ðïóïý ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝ-
ñåôáé áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï ðåñéâÜëëïí áðïññïöÜôáé áðü ôï íåñü 129
Κεφάλαιο 3 ôïõ èåñìïóßöùíá, íá õðïëïãßóåéò ôçí áýîçóç ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò
êáé ôçò èåñìïêñáóßáò ôïõ íåñïý óôá 2 min.
ÁðÜíôçóç
á. Ãíùñßæïõìå üôé ôï ðïóü ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé
óôï èåñìïóßöùíá åßíáé:
â. Ç áýîçóç ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò ôïõ íåñïý ôïõ èåñìïóßöùíá

éóïýôáé ìå
Ç áýîçóç áõôÞ èá åðéöÝñåé êáé áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò ôïõ íåñïý
ôçí ïðïßá ìðïñïýìå íá âñïýìå áðü ôçí åîßóùóç ôçò èåñìéäïìåôñßáò.
¸ôóé,
6. Óôï êýêëùìá ôçò äéðëáíÞò åéêüíáò ïé äýï áíôéóôÜôåò Ý÷ïõí

áíôéóôÜóåéò R1=20 Ù êáé R2=40 Ù áíôßóôïé÷á. Ìüëéò êëåßóïõìå
ôï äéáêüðôç, ç Ýíäåéîç ôïõ âïëôüìåôñïõ åßíáé 12 V. á. Ðïéá èá
åßíáé ôüôå ç Ýíäåéîç ôïõ áìðåñüìåôñïõ; â. Íá õðïëïãßóåéò ôçí
ðïóüôçôá ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü êÜèå áíôéóôÜôç
óôï ðåñéâÜëëïí óå äýï ëåðôÜ. ã. Íá õðïëïãßóåéò ôçí çëåêôñéêÞ
åíÝñãåéá ðïõ ðáñÝ÷åé ç ðçãÞ óôï êýêëùìá óôïí ßäéï ÷ñüíï. ä.
Íá õðïëïãßóåéò ôçí ðáñáãüìåíç èåñìüôçôá áíÜ äåõôåñüëåðôï
óå êÜèå áíôéóôÜôç. å. Íá õðïëïãßóåéò ôçí åíÝñãåéá ðïõ ðáñÝ÷åé
ç ðçãÞ óôï êýêëùìá áíÜ äåõôåñüëåðôï.
130
á. Ãéá íá õðïëïãßóïõìå ôçí Ýíäåéîç ôïõ áìðåñüìåôñïõ, âñßóêïõìå
áñ÷éêÜ ôç óõíïëéêÞ áíôßóôáóç óôï êýêëùìá êáé Ýðåéôá ìå ôï íüìï ôïõ
Ùì âñßóêïõìå ôï óõíïëéêü çëåêôñéêü ñåýìá ôïõ êõêëþìáôïò.
¸ôóé,
Êáé
â. Tï ðïóü ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü êÜèå áíôéóôÜôç

åßíáé Q1 êáé Q2, üðïõ
êáé
ã. Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá éóïýôáé ìå
Ðáñáôçñïýìå üôé ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá éóïýôáé ìå ôï Üèñïéóìá ôùí

ðïóþí èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôïõò äýï áíôéóôÜôåò.
ä. Ç ðáñáãüìåíç èåñìüôçôá áíÜ äåõôåñüëåðôï óå êÜèå áíôéóôÜôç
èá åßíáé áíôßóôïé÷á:
êáé
å. Ç åíÝñãåéá ðïõ ðáñÝ÷åé ç ðçãÞ óôï êýêëùìá áíÜ äåõôåñüëåðôï

åßíáé
7. Ìéá ìðáôáñßá óõíäÝåôáé ìå ôá Üêñá åíüò êéíçôÞñá, Ýôóé þóôå ï

êéíçôÞñáò íá ðåñéóôñÝöåôáé. Ìå ôç âïÞèåéá åíüò áìðåñüìåôñïõ
ìåôñÜìå ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ôïõ êõêëþìáôïò.
Ìå Ýíá âïëôüìåôñï ìåôñÜìå ôçí ôÜóç óôïõò ðüëïõò ôçò ìðá-
ôáñßáò.
á. Íá ó÷åäéÜóåéò ôï áíôßóôïé÷ï êýêëùìá.
â. Áí ç Ýíäåéîç ôïõ áìðåñüìåôñïõ ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ êáé ßóç ìå I=0,5
Á, íá õðïëïãßóåéò ôï çëåêôñéêü öïñôßï ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü ôçí ìðáôá- 131
Κεφάλαιο 3 ñßá êáé áðü ôïí êéíçôÞñá óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá åíüò ëåðôïý.
ã. Áí ç Ýíäåéîç ôïõ âïëôüìåôñïõ ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ êáé åßíáé ßóç ìå 6
V, íá õðïëïãßóåéò ôçí ðïóüôçôá ôçò ÷çìéêÞò åíÝñãåéáò ôçò ìðáôáñßáò
ðïõ ìåôáôñÜðçêå óå çëåêôñéêÞ óôï ßäéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá.
ä. Áí ãíùñßæåéò üôé ó÷åäüí üëç ç åíÝñãåéá ðïõ ðñïóäßäåé ç ìðáôáñßá
óôï êýêëùìá ìåôáôñÝðåôáé óå ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá óôïí êéíçôÞñá, èá
Þôáí äõíáôüí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôïí êéíçôÞñá ãéá íá áíõøþóïõìå
ìéá ðÝôñá ìÜæáò 1 kg óå ýøïò 15 m; (g=10 m/s2)
ÁðÜíôçóç
á. Ç ôÜóç óôïõò ðüëïõò ôçò ìðáôáñßáò éóïýôáé ìå ôçí ôÜóç óôá Üêñá
ôçò áíôßóôáóçò.
â. Áðü ôïí ïñéóìü ôçò Ýíôáóçò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ãíùñßæïõìå
üôé:
ã. Ç ðïóüôçôá ôçò ÷çìéêÞò åíÝñãåéáò ôçò ìðáôáñßáò åßíáé ßóç ìå ôçí

çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ôïõ êõêëþìáôïò óôï ßäéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. ¸ôóé,
¢ñá êáé Å÷çì=180 Joule.

ä. Áí ïëüêëçñç ç åíÝñãåéá ðïõ ðñïóäßäåé ç ìðáôáñßá óôï êýêëùìá
ìåôáôñÝðåôáé óå ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá áíýøùóçò ìéáò ðÝôñáò, ôüôå èá
ðñÝðåé ç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôçò ðÝôñáò íá åßíáé ìéêñüôåñç Þ ßóç áðü
ôç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôçò ìðáôáñßáò. ÄçëáäÞ Åìç÷=U=mgh üðïõ m: ç ìÜæá
ôçò ðÝôñáò, h ôï ýøïò ðïõ áíõøþíåôáé ç ðÝôñá. ¢ñá U=150 Joule. Ïðüôå
ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôçò ìðáôáñßáò áñêåß ãéá íá áíõøùèåß ç ðÝôñá óôá
15 ìÝôñá.
8. ÓõíäÝïõìå ôïõò ðüëïõò êéíçôÞñá ìå çëåêôñéêÞ ðçãÞ óôáèåñÞò

ôÜóçò 12 V, ïðüôå ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ ôïí
äéáññÝåé åßíáé 2 Á. Ï êéíçôÞñáò áðïäßäåé óå Ýíá ëåðôü ìç÷áíéêÞ
åíÝñãåéá 1.000 J.
á. Íá õðïëïãßóåéò ôçí çëåêôñéêÞ éó÷ý ðïõ ìåôáöÝñåé ôï çëåêôñéêü
ñåýìá óôïí êéíçôÞñá.
132 â. Íá õðïëïãßóåéò ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝñåé ôï çëåêôñéêü
ñåýìá óôïí êéíçôÞñá óå ÷ñüíï åíüò ëåðôïý. Κεφάλαιο 3
ã. Íá õðïëïãßóåéò ôçí ðïóüôçôá ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé
áðü ôïí êéíçôÞñá óôï ðåñéâÜëëïí óôïí ßäéï ÷ñüíï.
ä. Íá õðïëïãßóåéò ôçí áðüäïóç ôïõ êéíçôÞñá.
ÁðÜíôçóç
á. Ãíùñßæïõìå üôé ç çëåêôñéêÞ éó÷ýò äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
â. Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óõíäÝåôáé ìå ôçí çëåêôñéêÞ éó÷ý ìå ôçí ðá-

ñáêÜôù ó÷Ýóç:
ã. Ôï ðïóü ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôï ðåñéâÜëëïí óôïí

ßäéï ÷ñüíï èá éóïýôáé ìå áõôü ðïõ èá ðñïêýøåé áí áðü ôç óõíïëéêÞ çëå-
êôñéêÞ åíÝñãåéá áöáéñåèåß ç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá ôïõ êéíçôÞñá. ÄçëáäÞ,
ä. Ç áðüäïóç ôïõ êéíçôÞñá èá äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
9. Óå êéíçôÞñá ðïõ ëåéôïõñãåß õðü ôÜóç 120 V ìðïñåß íá ìåôáöåñ-

èåß çëåêôñéêÞ éó÷ýò 600 W, óýìöùíá ìå ôéò ðñïäéáãñáöÝò ôïõ
êáôáóêåõáóôÞ ôïõ. Ôüôå ôï 80% ôçò çëåêôñéêÞò éó÷ýïò ìåôá-
ôñÝðåôáé áðü ôïí êéíçôÞñá óå ìç÷áíéêÞ éó÷ý. ¼ôáí ï êéíçôÞñáò
ëåéôïõñãåß êÜôù áðü áõôÝò ôéò óõíèÞêåò, íá õðïëïãßóåéò:
á. Ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôïí êéíçôÞñá üôáí ëåé-
ôïõñãåß åðß äÝêá ëåðôÜ.
â. Ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ ôïí äéáññÝåé.
ã. Ôç ìç÷áíéêÞ éó÷ý ðïõ áðïäßäåé.
ä. Ôç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá ðïõ áðïäßäåé óå äÝêá ëåðôÜ ëåéôïõñãßáò.
å. Ôï ìÝñïò ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôï ðåñéâÜë-
ëïí ìå ôç ìïñöÞ èåñìüôçôáò êÜèå äåõôåñüëåðôï.
óô. Ôï ìÝñïò ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìü-
ôçôá êáé ìåôáöÝñåôáé óôï ðåñéâÜëëïí óå äÝêá ëåðôÜ ëåéôïõñãßáò.
ÁðÜíôçóç
á. Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôïí êéíçôÞñá èá äßíåôáé
133
Κεφάλαιο 3 â. Ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò èá âñåèåß áðü ôç ó÷Ýóç ôçò
çëåêôñéêÞò éó÷ýïò
ã. Ç áðüäïóç ôïõ êéíçôÞñá èá äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
ä.
å. Ôï ìÝñïò ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôï ðåñéâÜë-

ëïí ìå ôç ìïñöÞ èåñìüôçôáò óå êÜèå äåõôåñüëåðôï èá åßíáé
óô.
10. Ç ìÝãéóôç çëåêôñéêÞ éó÷ýò ðïõ ìðïñåß íá ìåôáöåñèåß ó’ Ýíáí

áíôéóôÜôç áíôßóôáóçò 100 Ù, ÷ùñßò íá êáåß, åßíáé 4 W.
á. Íá õðïëïãßóåéò ôç ìÝãéóôç ôéìÞ ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ
ìðïñåß íá ôïí äéáññÝåé.
â. Íá õðïëïãßóåéò ôç ìÝãéóôç ôéìÞ ôçò çëåêôñéêÞò ôÜóçò ðïõ ìðï-
ñïýìå íá åöáñìüóïõìå óôá Üêñá ôïõ. Ðïéá åßíáé ôüôå ç ðïóüôçôá
ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï ðåñéâÜëëïí
ôïõ óå ÷ñüíï äýï ëåðôþí;
ã. Áí åöáñìüóïõìå óôá Üêñá ôïõ ôÜóç 10 V, ðüóç åßíáé ç Ýíôáóç
ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ðïõ ôïí äéáñ ñÝåé; Ðüóç çëåêôñéêÞ åíÝñ-
ãåéá ìåôáôñÝðåôáé áð’ áõôüí óå èåñìüôçôá áíÜ äåõôåñüëåðôï; Ðüóç
èåñìüôçôá ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï ðåñéâÜëëïí óå ÷ñüíï
äýï ëåðôþí; Óýãêñéíå ôçí ôéìÞ áõôÞ ìå ôçí áíôßóôïé÷ç ôïõ åñùôÞ-
ìáôïò (â).
ÁðÜíôçóç
á. Áðü ôï íüìï ôïõ Ùì Ý÷ïõìå
134 ðïõ åßíáé ç ìÝãéóôç ôéìÞ ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò.

â. Ç ìÝãéóôç ôéìÞ ôçò çëåêôñéêÞò ôÜóçò èá åßíáé Κεφάλαιο 3
Ãíùñßæïõìå üôé
ã. Ç êáéíïýñãéá Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò åßíáé
Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìüôçôá áíÜ äåõôåñü-

ëåðôï éóïýôáé ìå ôçí çëåêôñéêÞ éó÷ý P´.
Ðáñáôçñïýìå üôé ãéá ìéêñüôåñç ôéìÞ ôçò ôÜóçò óôá Üêñá ôçò áíôßóôá-
óçò ç èåñìüôçôá ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôï ðåñéâÜëëïí ãéá ôïí ßäéï ÷ñüíï
èá åßíáé ìéêñüôåñç.
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 3ΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΘΕΜΑ 1Ο
Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò ëáí-
èáóìÝíåò;
á) Ç èåñìéêÞ éó÷ýò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò åßíáé
â) Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ êáôáíáëþíåé ìéá óõóêåõÞ åßíáé áíÜëïãç
ìå ôï ÷ñüíï, åíþ ç éó÷ýò åßíáé óôáèåñÞ êáé áíåîÜñôçôç ôïõ ÷ñüíïõ
ëåéôïõñãßáò.
ã) Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ äáðáíÜ Ýíáò çëåêôñéêüò êáôáíáëùôÞò
ðïõ äéáññÝåôáé áðü ñåýìá Ýíôáóçò É êáé Üêñá ôïõ õðÜñ÷åé ôÜóç V
ðïõ äßíåôáé áðü ôç ó÷Ýóç
ä) Ç Wh êáé ç kWh åßíáé ìïíÜäåò éó÷ýïò.
ΘΕΜΑ 2Ο
1) Óõìðëçñþóôå ôïí ðáñáêÜôù ðßíáêá:
Øõãåßï Óßäåñï Ôçëåüñáóç

ÔÜóç (V) 220 220 220
¸íôáóç ñåýìáôïò (É) 1
Áíôßóôáóç (R) 110
Éó÷ýò (W) 110
135
Κεφάλαιο 3 2) Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò
á) Ç èåñìïêñáóßá åíüò ìåôáëëéêïý áãùãïý ó÷åôßæåôáé ìå ôçí êéíçôé-
êÞ åíÝñãåéá ôùí éüíôùí ôïõ ìåôáëëéêïý áãùãïý ëüãù ôçò Üôáêôçò
êßíçóÞò ôïõò.
â) Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå öùôåéíÞ óå Ýíáí áíôéóôÜ-
ôç.
ã) Ôï ðïóü ôçò èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñåôáé áðü Ýíáí áíôéóôÜôç óôï
ðåñéâÜëëïí äåí åîáñôÜôáé áðü ôçí áíôßóôáóç ôïõ áíôéóôÜôç.
ä) Óôïõò çëåêôñéêïýò ëáìðôÞñåò ôï óýñìá óôï åóùôåñéêü ôïõò ôï-
ðïèåôåßôáé óå ÷þñï êåíü áðü áÝñá Þ óå ÷þñï ðïõ ðåñéÝ÷åé áäñáíÝò
áÝñéï ðïõ ðåñéâÜëëåôáé áðü ãõÜëéíï ðåñßâëçìá, ãéá íá ìçí áíôéäñÜóåé
ôï õëéêü ôïõ óýñìáôïò ÷çìéêÜ ìå ôï ïîõãüíï ôçò áôìüóöáéñáò êáé
ïîåéäùèåß.
ΘΕΜΑ 3Ο
ËáìðôÞñáò áíôßóôáóçò R1=40 Ù óõíäÝåôáé óå óåéñÜ ìå áíôßóôáóç
R2=20 Ù êáé óôá Üêñá ôïõ óõóôÞìáôïò åöáñìüæåôáé ôÜóç V=120
Volt.
á) Ðüóç åßíáé ç éó÷ýò ôïõ ëáìðôÞñá;
â) Áí ðáñÜëëçëá ìå ôï ëáìðôÞñá óõíäåèåß áíôßóôáóç R3=40 Ù, ðüóç
åßíáé ç åðß ôçò åêáôü (%) ìåôáâïëÞ ôçò éó÷ýïò ôïõ ëáìðôÞñá;
ΘΕΜΑ 4Ο
¸íáò áíôéóôÜôçò ìå áíôßóôáóç R=18 Ù ôïðïèåôåßôáé ìÝóá óå èåñ-
ìéêÜ ìïíùìÝíï äï÷åßï ðïõ ðåñéÝ÷åé íåñü ìÜæáò m=4 Kg. Ï áíôé-
óôÜôçò ôñïöïäïôåßôáé ìå çëåêôñéêü ñåýìá óôáèåñÞò Ýíôáóçò ãéá
÷ñïíéêü äéÜóôçìá t= 2 min, ïðüôå ç èåñìïêñáóßá ôïõ áõîÜíåôáé
êáôÜ Äè= 10ï C. Íá õðïëïãßóåôå:
á) Ôç èåñìïêñáóßá ðïõ ìåôáöÝñèçêå áðü ôïí áíôéóôÜôç óôï íåñü.
â) Ôçí Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò.
ã) Ôçí ôÜóç óôá Üêñá ôïõ áíôéóôÜôç.
136
Ταλαντώσεις
Κεφάλαιο 4
Κεφάλαιο 4
4. ÔÁËÁÍÔÙÓÅÉÓ
4.1 ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ
1. Ðïéåò êéíÞóåéò ïíïìÜæïíôáé ðåñéïäéêÝò; ÁíáöÝñåôå ìåñéêÝò ðå-

ñéïäéêÝò êéíÞóåéò ðïõ ãíùñßæåôå.
ÁðÜíôçóç
ÃåíéêÜ ðåñéïäéêÝò ïíïìÜæïíôáé ïé êéíÞóåéò ðïõ åðáíáëáìâÜíïíôáé óå
ôáêôÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá.
ÔÝôïéá åßíáé ç êßíçóç ôçò êïýíéáò ðïõ îåêéíÜ áðü ÷áìçëÜ, Ýðåéôá
áíåâáßíåé, ìåôÜ êáôåâáßíåé êáé óõíå÷ßæåé äéáñêþò ôçí ßäéá êßíçóç.
¢ëëç ðåñéïäéêÞ êßíçóç åßíáé ç êßíçóç ôçò Ãçò ãýñù áðü ôïí ¹ëéï. Áí
êáé åßíáé ïìáëÞ êõêëéêÞ êßíçóç, åßíáé êáé ðåñéïäéêÞ ãéáôß åðáíáëáìâÜíå-
ôáé óõíå÷þò ç ßäéá êßíçóç.
2. Ðïéåò êéíÞóåéò ïíïìÜæïíôáé ôáëáíôþóåéò; ÁíáöÝñåôå ðáñáäåßã-

ìáôá ôáëáíôþóåùí êáé ðåñéïäéêþí êéíÞóåùí ðïõ äåí åßíáé ôá-
ëáíôþóåéò.
ÁðÜíôçóç
Ôáëáíôþóåéò åßíáé ïé êéíÞóåéò ðïõ áíÞêïõí óå ìéá êáôçãïñßá ôùí
ðåñéïäéêþí êéíÞóåùí, äçëáäÞ áñ÷éêÜ åßíáé êéíÞóåéò ðïõ åðáíáëáìâÜíï-
íôáé óå ôáêôÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá. ÁõôÝò üìùò ïé ðåñéïäéêÝò êéíÞóåéò
óõìâáßíïõí ìåôáîý äýï áêñáßùí óçìåßùí. Óõíïøßæïíôáò ìðïñïýìå íá
ðïýìå üôé ôáëáíôþóåéò åßíáé ïé ðåñéïäéêÝò êéíÞóåéò ðïõ ãßíïíôáé ìåôáîý
äýï áêñáßùí óçìåßùí.
139
Κεφάλαιο 4 Ç êßíçóç ôçò êïýíéáò ðïõ áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù äåí åßíáé áðëþò ìéá
ðåñéïäéêÞ êßíçóç áëëÜ åßíáé ìéá ôáëÜíôùóç.
¸íá ñïëüé ôïß÷ïõ, ôï ïðïßï êÜíåé ìéá åðáíáëáìâáíüìåíç êßíçóç ìå-
ôáîý äýï áêñáßùí èÝóåùí, êÜíåé åðßóçò ôáëÜíôùóç.
3. ÐåñéãñÜøôå ôé óõìâáßíåé üóïí áöïñÜ ôéò äõíÜìåéò ðïõ áóêïý-

íôáé óå Ýíá óþìá ðïõ åêôåëåß ôáëÜíôùóç. Ôé ïíïìÜæåôáé èÝóç
éóïññïðßáò;
ÁðÜíôçóç
¸íá óþìá ðïõ åêôåëåß ôáëÜíôùóç äÝ÷åôáé êÜðïéåò äõíÜìåéò Ýôóé
þóôå íá ìðïñåß íá óõíå÷ßæåé áõôÞ ôçí åðáíáëáìâáíüìåíç êßíçóç. Ïé
äõíÜìåéò Þ ç äýíáìç áõôÞ ìåôáâÜëëåôáé óõíå÷þò êáé åßíáé ôÝôïéá þóôå
íá áíáãêÜæåé ôï óþìá ðïõ åêôåëåß ôáëÜíôùóç íá åðéóôñÝöåé óôç èÝóç
áðü ôçí ïðïßá åßíáé ðåñÜóåé êáé ðéï ðñéí. Ç èÝóç ãýñù áðü ôçí ïðïßá
ãßíåôáé ìéá ôáëÜíôùóç ïíïìÜæåôáé èÝóç éóïññïðßáò ôçò ôáëÜíôùóçò.
Ïé äõíÜìåéò ðïõ áíáãêÜæïõí Ýíá óþìá íá åêôåëÝóåé ôáëÜíôùóç Ý÷ïõí
ðÜíôá öïñÜ ðñïò ôç èÝóç éóïññïðßáò. Ìå Üëëá ëüãéá ôåßíïõí íá åðá-
íáöÝñïõí ôï óþìá óôç èÝóç éóïññïðßáò.
Ïé äõíÜìåéò åðáíáöïñÜò óôç èÝóç éóïññïðßáò Ý÷ïõí ìçäåíéêÞ ôéìÞ,
åíþ óôéò áêñáßåò èÝóåéò ôçò ôáëÜíôùóçò ðáßñíïõí ôç ìÝãéóôÞ ôïõò
ôéìÞ.
Ïé äõíÜìåéò ðïõ áóêïýíôáé óôéò ôáëáíôþóåéò ïíïìÜæïíôáé êáé

äõíÜìåéò åðáíáöïñÜò.
4. Ðïéá ôáëÜíôùóç áíáöÝñåôáé ùò áðëÞ áñìïíéêÞ; Ôé ãíùñßæåôå

ãéá áõôÞí;
ÁðÜíôçóç
ÁðëÞ áñìïíéêÞ ôáëÜíôùóç åßíáé ìéá éäéáßôåñç ðåñßðôùóç ôáëÜíôùóçò
óôçí ïðïßá ç äýíáìç åðáíáöïñÜò åßíáé áíÜëïãç ìå ôçí áðïìÜêñõíóç
áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò. ÄçëáäÞ üóï ôï óþìá ðëçóéÜæåé óôç ìÝãé-
óôç áðïìÜêñõíóç ôçò ôáëÜíôùóçò ôüóï ìåãáëýôåñç ãßíåôáé ç äýíáìç
140
åðáíáöïñÜò êáé ãßíåôáé ìÝãéóôç üôáí öôÜóåé óôéò áêñáßåò èÝóåéò ôçò Κεφάλαιο 4
ôáëÜíôùóçò.
Ç ãñáöéêÞ ðáñÜóôáóç áõôÞò ôçò äýíáìçò ìå ôçí áðïìÜêñõíóç öáß-

íåôáé óôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá.
Áðü ôï ó÷Þìá ðáñáôçñïýìå üôé ç äýíáìç êáé ç áðïìÜêñõíóç ìðïñïýí
íá ðÜñïõí êáé áñíçôéêÝò ôéìÝò.
×áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá ìéáò äýíáìçò ðïõ åßíáé áíÜëïãç ìå ôçí
áðïìÜêñõíóç áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò áðïôåëåß ç äýíáìç ôïõ åëáôç-
ñßïõ ðïõ äßíåôáé áðü ôï íüìï ôïõ Hook ðïõ ìÜèáìå ðÝñõóé. Óýìöùíá
ìå áõôÞí, ç äýíáìç ôïõ åëáôçñßïõ åßíáé áíÜëïãç ìå ôçí åðéìÞêõíóç Þ
ôç óõìðßåóç ôïõ åëáôçñßïõ.
Ïé áñíçôéêÝò ôéìÝò ôçò äýíáìçò êáé ôçò áðïìÜêñõíóçò ïöåßëï-

íôáé óôï ãåãïíüò üôé êáé ïé äýï ðáñáðÜíù åßíáé äéáíõóìáôéêÜ
ìåãÝèç.

1. Íá óõìðëçñþóåôå ôá êåíÜ óôéò åðüìåíåò ðñïôÜóåéò.
á) Ãéá íá åêôåëÝóåé Ýíá óþìá áðëÞ áñìïíéêÞ ôáëÜíôùóç, ðñÝðåé ç
óõíéóôáìÝíç ôùí äõíÜìåùí ðïõ äÝ÷åôáé íá åßíáé áíÜëïãç ìå ……………………
êáé íá Ý÷åé öïñÜ ðñïò ôç …………………… …………………….
â) Ôáëáíôþóåéò åßíáé ïé ……………… êéíÞóåéò ðïõ ãßíïíôáé áíÜìåóá óå äýï
……………… …………… ôçò ôñï÷éÜò.

¸íá óþìá ãéá íá åêôåëÝóåé áðëÞ áñìïíéêÞ ôáëÜíôùóç ðñÝðåé:
á) Ìßá áðü ôéò äõíÜìåéò ðïõ áóêïýíôáé óå áõôü íá ìåôáâÜëëåôáé ìå
ôçí áðïìÜêñõíóç.
â) ¼ëåò ïé äõíÜìåéò ðïõ áóêïýíôáé óå áõôü íá ìåôáâÜëëïíôáé ìå ôçí
áðïìÜêñõíóç.
ã) Êáìßá áðü ôéò äõíÜìåéò ðïõ áóêïýíôáé óå áõôü íá ìç ìåôáâÜëëåôáé
ìå ôçí áðïìÜêñõíóç.
ä) ¼ëåò ïé äõíÜìåéò ðïõ áóêïýíôáé íá åßíáé óôáèåñÝò.
141
Κεφάλαιο 4 3. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò ðïéåò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò åßíáé
á) Ç êßíçóç ôçò Ãçò ãýñù áðü ôïí ¹ëéï åßíáé ôáëÜíôùóç.
â) Ç êßíçóç ôùí äåéêôþí ôïõ ñïëïãéïý åßíáé ðåñéïäéêÞ êßíçóç.
ã) Ç êßíçóç åíüò óþìáôïò ðïõ êÜíåé ôáëÜíôùóç åßíáé ïìáëÞ.
ä) ¼ôáí Ýíá óþìá ðïõ êÜíåé ôáëÜíôùóç ðåñíÜ áðü ôç èÝóç éóïññï-
ðßáò, ôüôå ç óõíïëéêÞ äýíáìç ðïõ ðñïêáëåß ôçí ôáëÜíôùóç ìçäåíß-
æåôáé.
4.2 ΜΕΓΕΘΗ ΠΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΥΝ

ΜΙΑ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ
1. Ðïéá öõóéêÜ ìåãÝèç ÷áñáêôçñßæïõí ìéá ôáëÜíôùóç; ÐåñéãñÜøôå

óõíïðôéêÜ ôï êÜèå ìÝãåèïò.
ÁðÜíôçóç
Ôá öõóéêÜ ìåãÝèç ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ìéá ôáëÜíôùóç åßíáé ç ðåñßï-
äïò Ô, ç óõ÷íüôçôá f êáé ôï ðëÜôïò ôçò ôáëÜíôùóçò.
Ðåñßïäïò Ô åßíáé ï ÷ñüíïò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé Ýíá óþìá ðïõ åêôåëåß ôá-
ëáíôþóåéò ãéá íá êÜíåé ìéá ðëÞñç ôáëÜíôùóç. Ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôçò
ðåñéüäïõ åßíáé ôï 1 sec.
Óõ÷íüôçôá f ìéáò ôáëÜíôùóçò åßíáé ï áñéèìüò ôùí ôáëáíôþóåùí ðïõ
ðñáãìáôïðïéåß Ýíá óþìá óå ïñéóìÝíï ÷ñüíï ðñïò ôï ÷ñüíï áõôü. Ç
ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôçò óõ÷íüôçôáò åßíáé ôï Hz (÷åñôæ).
Ôï ðëÜôïò ôçò ôáëÜíôùóçò åßíáé ç ìÝãéóôç áðïìÜêñõíóç áðü ôç èÝóç
éóïññïðßáò åíüò óþìáôïò ðïõ êÜíåé ôáëÜíôùóç. Ôï ðëÜôïò äçëþíåé
áðüóôáóç êáé ç èåìåëéþäçò ìïíÜäá ìÝôñçóÞò ôïõ åßíáé ôï 1 m.
Ìéá åðéðëÝïí ìïíÜäá ìÝôñçóçò ãéá ôç óõ÷íüôçôá ôáëÜíôùóçò

åßíáé ôï s-1.
2. Ðïéá åßíáé ç ó÷Ýóç ðïõ ìáò äßíåé ôç óõ÷íüôçôá ìéáò ôáëÜíôùóçò;

Ðþò óõíäÝåôáé ìå ôçí ðåñßïäï Ô;
ÁðÜíôçóç
Óýìöùíá ìå ôá ðáñáðÜíù, ç ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç ðïõ ìáò äßíåé ôç
óõ÷íüôçôá ìéáò ôáëÜíôùóçò åßíáé:
142
¼ðïõ Í ï áñéèìüò ôùí ôáëáíôþóåùí ðïõ ðñáãìáôïðïéåß Ýíá óþìá Κεφάλαιο 4
êáé Ät ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïõ ãßíïíôáé ïé Í ôáëáíôþóåéò.
¸ôóé ôï 1 Hz åßíáé ç óõ÷íüôçôá ôáëÜíôùóçò åíüò óþìáôïò üôáí åêôå-
ëåß ìéá ôáëÜíôùóç óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 1 äåõôåñïëÝðôïõ.
Ç ó÷Ýóç ðïõ óõíäÝåé ôç óõ÷íüôçôá ìå ôçí ðåñßïäï ôçò ôáëÜíôùóçò
åßíáé:
ÄçëáäÞ ç óõ÷íüôçôá åßíáé ôï áíôßóôñïöï ìÝãåèïò ôçò ðåñéüäïõ.
3. ÐåñéãñÜøôå ôç ëåéôïõñãßá ôïõ áðëïý åêêñåìïýò.
ÁðÜíôçóç
Ôï áðëü åêêñåìÝò åßíáé ìéá äéÜôáîç ðïõ áðïôåëåßôáé áðü Ýíá óþìá
ðïõ åßíáé êñåìáóìÝíï áðü Ýíá óçìåßï ìÝóù åíüò íÞìáôïò Þ åíüò ó÷ïé-
íéïý. Ç êßíçóç ðïõ êÜíåé ôï óþìá áí ôï áöÞóïõìå áðü êÜðïéï óçìåßï
äéáöïñåôéêü áðü ôçí êáôáêüñõöç èÝóç ôïõ íÞìáôïò åßíáé ôáëÜíôùóç.
Ç èÝóç éóïññïðßáò ôçò ôáëÜíôùóçò ôïõ åêêñåìïýò åßíáé üôáí ôï íÞìá
åßíáé óôçí êáôáêüñõöç èÝóç ôïõ. Ïé äõíÜìåéò ðïõ áóêïýíôáé óôï óþìá
(êáé Üñá êáèïñßæïõí ôçí êßíçóç ôïõ åêêñåìïýò) åß-
íáé ç ôÜóç (Ô) ôïõ íÞìáôïò êáé ôï âÜñïò (w) ôïõ
óþìáôïò.
¼ðùò üëåò ïé ôáëáíôþóåéò, Ýôóé êáé ç êßíçóç
ôïõ áðëïý åêêñåìïýò Ý÷åé ÷áñáêôçñéóôéêÜ êßíç-
óçò üðùò ðåñßïäï, óõ÷íüôçôá êáé ðëÜôïò ôçò ôá-
ëÜíôùóçò. Óôï äéðëáíü ó÷Þìá öáßíåôáé Ýíá áðëü
åêêñåìÝò.
Ðñïóï÷Þ óôá óýìâïëá! Áí êáé ç ôÜóç óõìâïëßæåôáé ìå ôï ãñÜììá

Ô, äåí Ý÷åé êáìßá ó÷Ýóç ìå ôçí ðåñßïäï, ðïõ åðßóçò óõìâïëßæåôáé
ìå ôï ãñÜììá Ô.
4. Áðü ðïéá ìåãÝèç åîáñôÜôáé ç ðåñßïäïò ôïõ åêêñåìïýò;
ÁðÜíôçóç
Ç ðåñßïäïò åíüò åêêñåìïýò åîáñôÜôáé áðü:
á) Ôï ìÞêïò ôïõ íÞìáôïò áðü ôï ïðïßï åßíáé êñåìáóìÝíï ôï óþìá.
â) Ôïí ôüðï óôïí ïðïßï âñßóêåôáé ôï óþìá. ÄçëáäÞ ìéá ôáëÜíôùóç
Ý÷åé äéáöïñåôéêÞ ôéìÞ ôçò ðåñéüäïõ áí óõìâáßíåé óôïí Éóçìåñéíü ôçò
Ãçò êáé äéáöïñåôéêÞ áí óõìâáßíåé óôïõò ðüëïõò.
Èá ðåñßìåíå êÜðïéïò ç ðåñßïäïò íá åîáñôÜôáé áðü ôï ðëÜôïò ôçò
ôáëÜíôùóçò êáé áðü ôç ìÜæá ôïõ óþìáôïò. ¸÷åé üìùò áðïäåé÷ôåß üôé ç
143
Κεφάλαιο 4 ðåñßïäïò åíüò åêêñåìïýò åßíáé áíåîÜñôçôç áðü:
á) Ôç ìÜæá ôïõ óþìáôïò.
â) Áðü ôï ðëÜôïò ôçò ôáëÜíôùóçò, üôáí üìùò ðñüêåéôáé ãéá ìéêñÝò
ôéìÝò ôçò ãùíßáò (êÜôù áðü 10ï).
Ç åîÜñôçóç ôçò ðåñéüäïõ áðü ôïí ôüðï ïöåßëåôáé óôï ãåãïíüò

üôé ç åðéôÜ÷õíóç ôçò âáñýôçôáò áëëÜæåé áðü ôüðï óå ôüðï, ïðüôå
ç ðåñßïäïò åîáñôÜôáé áðü ôçí åðéôÜ÷õíóç ôçò âáñýôçôáò.

óìÝíåò;
Ç ðåñßïäïò êáé ç óõ÷íüôçôá åíüò ðåñéïäéêïý öáéíïìÝíïõ óõíäÝïíôáé
ìå ôç ó÷Ýóç:
á)
â)
ã)
ä)
óìÝíåò;
Ç ðåñßïäïò åíüò áðëïý åêêñåìïýò åîáñôÜôáé:
á) Áðü ôï ìÞêïò ôïõ íÞìáôïò.
â) Áðü ôç ìÜæá ôïõ óþìáôïò.
ã) Áðü ôçí åðéôÜ÷õíóç ôçò âáñýôçôáò.
ä) Áðü ôï ðëÜôïò.

ÊáôÜ ôçí ôáëÜíôùóç åíüò åêêñåìïýò:
á) Ôï óþìá Ý÷åé ôç ìÝãéóôç ôá÷ýôçôÜ ôïõ üôáí ðåñíÜ áðü ôç èÝóç
éóïññïðßáò.
â) Ç êáôáêüñõöç èÝóç ôïõ íÞìáôïò äåí åßíáé êáé ç èÝóç éóïññïðßáò
ôçò ôáëÜíôùóçò.
ã) Ç êßíçóç ôïõ áðëïý åêêñåìïýò åßíáé ïìáëÜ åðéôá÷õíüìåíç.
ä) Ç ðåñßïäïò åíüò áðëïý åêêñåìïýò óôç ÓåëÞíç èá åßíáé ìéêñüôåñç
áðü ôçí ðåñßïäï ôïõ ßäéïõ åêêñåìïýò óôç Ãç.
144
4.3 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ Κεφάλαιο 4
1. Ðïéåò åíåñãåéáêÝò ìåôáâïëÝò óõìâáßíïõí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò

ôáëÜíôùóçò;
ÁðÜíôçóç
¼ôáí Ýíá óþìá ðïõ êÜíåé ôáëÜíôùóç âñßóêåôáé óôç èÝóç ìÝãéóôçò
áðïìÜêñõíóÞò ôïõ, ç ìïíáäéêÞ åíÝñãåéá ðïõ Ý÷åé åßíáé ç äõíáìéêÞ åíÝñ-
ãåéá. Êáèþò ôï óþìá ðëçóéÜæåé ðñïò ôç èÝóç éóïññïðßáò, ìåéþíåôáé
óôáäéáêÜ ç äõíáìéêÞ ôïõ åíÝñãåéá êáé ôáõôü÷ñïíá áõîÜíåé ç êéíçôéêÞ
åíÝñãåéá ôïõ óþìáôïò. ¼ôáí öôÜóåé óôç èÝóç éóïññïðßáò ç äõíáìéêÞ
åíÝñãåéá ôçò ôáëÜíôùóçò ôïõ óþìáôïò åßíáé ìçäÝí, åíþ ç êéíçôéêÞ åßíáé
ìÝãéóôç. ¼ôáí óõíå÷ßæåé ðñïò ôçí Üëëç áêñáßá èÝóç ôçò ôáëÜíôùóçò
óõìâáßíåé ôï áíôßèåôï. ÄçëáäÞ áõîÜíåé ç äõíáìéêÞ ôïõ åíÝñãåéá êáé
ìåéþíåôáé ç êéíçôéêÞ ìÝ÷ñéò üôïõ íá öôÜóåé óôç èÝóç ðëÜôïõò üðïõ ç
äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ãßíåôáé ìÝãéóôç êáé ç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ìçäåíéêÞ.
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò ôáëÜíôùóçò äçëáäÞ, èá óõìâáßíåé ðåñéïäéêÞ
ìåôáôñïðÞ ôçò äõíáìéêÞò óå êéíçôéêÞ åíÝñãåéá êáé ôï áíôßóôñïöï.
Óõíïøßæïíôáò êÜíïõìå ôïí ðáñáêÜôù ðßíáêá
ÄõíáìéêÞ åíÝñãåéá ÊéíçôéêÞ åíÝñãåéá

ÐëÜôïò ÌÝãéóôç ÌçäåíéêÞ
ÈÝóç éóïññïðßáò ÌçäåíéêÞ ÌÝãéóôç
2. ÕðÜñ÷ïõí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá áðëÝò áñìïíéêÝò ôáëáíôþóåéò;

Äéêáéïëüãçóå ôçí áðÜíôçóÞ óïõ.
ÁðÜíôçóç
Ç áðëÞ áñìïíéêÞ ôáëÜíôùóç áðïôåëåß ôçí êßíçóç åíüò óþìáôïò üôáí
äåí õðÜñ÷ïõí ôñéâÝò. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá üìùò äåí õðÜñ÷åé áðëÞ
áñìïíéêÞ ôáëÜíôùóç, äçëáäÞ ç ìÝãéóôç áðïìÜêñõíóç ôïõ óþìáôïò
áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò äåí ìðïñåß íá åßíáé áìåôÜâëçôç üóï ðåñíÜåé
ï ÷ñüíïò ëüãù ôùí ôñéâþí. Ç ìïíáäéêÞ ðåñßðôùóç íá õðÜñ÷åé ôáëÜ-
íôùóç ìå óôáèåñü ðëÜôïò åßíáé íá åîáëåéöèïýí åíôåëþò ïé ôñéâÝò ôïõ
óþìáôïò ðïõ êÜíåé ôáëÜíôùóç ìå ôïí áÝñá Þ ìå ïðïéïäÞðïôå Üëëï
áíôéêåßìåíï Ýñ÷åôáé óå åðáöÞ. Ìéá ôÝôïéá ôáëÜíôùóç èá ïíïìÜæåôáé
áìåßùôç ôáëÜíôùóç.
Óôéò ôáëáíôþóåéò üìùò ðïõ óõìâáßíïõí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ìåéþ-
íåôáé ôï ðëÜôïò ôïõò, ïðüôå ïíïìÜæïíôáé öèßíïõóåò ôáëáíôþóåéò.
145
Κεφάλαιο 4 3. Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ óå ìéá ôáëÜíôùóç äåí õðÜñ÷ïõí ôñéâÝò,
ðüóç åßíáé ç óõíïëéêÞ åíÝñãåéá ìéáò ôáëÜíôùóçò; ÌåôáâÜëëåôáé
Þ ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ;
ÁðÜíôçóç
Óå ìéá ôáëÜíôùóç ðïõ äåí õðÜñ÷ïõí ôñéâÝò, ôï ðëÜôïò ôçò ôáëÜíôù-
óçò èá ðáñáìÝíåé óôáèåñü ïðüôå êáé ç ìÝãéóôç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá èá
ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ. Åðßóçò ç ìÝãéóôç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá èá ðáñáìÝíåé
óôáèåñÞ. Åßäáìå üôé üôáí áõîÜíåôáé ç äõíáìéêÞ ìåéþíåôáé ç êéíçôéêÞ
åíÝñãåéá êáé ôï áíôßóôñïöï. Áõôü ðïõ åßíáé óçìáíôéêü üìùò åßíáé üôé
ôï ÜèñïéóìÜ ôïõò ðáñáìÝíåé ðÜíôá óôáèåñü óôéò ôáëáíôþóåéò üðïõ
äåí õðÜñ÷ïõí ôñéâÝò.
ÌÜèáìå üôé ôï Üèñïéóìá ôçò äõíáìéêÞò êáé ôçò êéíçôéêÞò åíÝñãåéáò
áðïôåëïýí ôç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá.
ÊáôáëÞãïíôáò èá ãíùñßæïõìå üôé ç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá ìéáò ôáëÜíôù-
óçò ðïõ äåí Ý÷åé ôñéâÝò ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ êáé éóïýôáé ìå ôï Üèñïéóìá
ôçò êéíçôéêÞò êáé ôçò äõíáìéêÞò åíÝñãåéáò ôçò ôáëÜíôùóçò.
Óçìáíôéêü! Ôï Üèñïéóìá ôçò êéíçôéêÞò êáé ôçò äõíáìéêÞò åíÝñ-

ãåéáò óå ìéá áðëÞ áñìïíéêÞ ôáëÜíôùóç åßíáé óôáèåñü!

Óå ìéá ðñáãìáôéêÞ ôáëÜíôùóç üôáí ðåñíÜåé ï ÷ñüíïò ôï ðëÜôïò ôçò
ôáëÜíôùóçò:
á) ÁõîÜíåôáé.
â) Ìåéþíåôáé.
ã) ÐáñáìÝíåé óôáèåñü.

¸íá óþìá êÜíåé ôáëÜíôùóç ãýñù áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò Ï êáé ìå
áêñáßåò èÝóåéò Á êáé Â.
á) Ôï óþìá üôáí ðåñíÜ áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò Ï Ý÷åé ôç ìÝãéóôç
êéíçôéêÞ åíÝñãåéá.
â) Ôï óþìá óôéò áêñáßåò èÝóåéò Á êáé Â Ý÷åé ôç ìÝãéóôç äõíáìéêÞ
åíÝñãåéá.
ã) Ôï óþìá óôéò èÝóåéò Á, Â, Ï Ý÷åé ôçí ßäéá åíÝñãåéá.
ä) Ôï óþìá óå ìéá ôõ÷áßá èÝóç Ã ôçò ôáëÜíôùóçò Ý÷åé ìüíï êéíçôéêÞ
åíÝñãåéá.
3. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò ðïéåò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò åßíáé ëáí-
146 èáóìÝíåò;
á) Óå Ýíá åêêñåìÝò ðïõ áéùñåßôáé Ýðåéôá áðü êÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜ- Κεφάλαιο 4
óôçìá ç óõíïëéêÞ ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá åëáôôþíåôáé üôáí äåí õðÜñ÷ïõí
ôñéâÝò.
â) ¸íá óþìá ðïõ êÜíåé ôáëÜíôùóç Ý÷åé ôç ìÝãéóôç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá
üôáí äéÝñ÷åôáé áðü ìéá áêñáßá èÝóç.
ã) Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äåí õðÜñ÷ïõí áðëÝò áñìïíéêÝò ôáëáíôþ-
óåéò.
ä) Ôï Üèñïéóìá ôçò êéíçôéêÞò êáé ôçò äõíáìéêÞò åíÝñãåéáò ôáëÜíôù-
óçò åßíáé êÜèå öïñÜ ßóï ìå ôç ìÝãéóôç äõíáìéêÞ Þ ôç ìÝãéóôç êéíçôéêÞ
åíÝñãåéá.

1 . ÓõìðëÞñùóå ôéò ëÝîåéò ðïõ ëåßðïõí áðü ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï,

ïñèÝò:
á. Ïé êéíÞóåéò ðïõ åðáíáëáìâÜíïíôáé óå ßóá ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá
ïíïìÜæïíôáé ……………
â. Ïé ðåñéïäéêÝò êéíÞóåéò ðïõ ðñáãìáôïðïéïýíôáé áíÜìåóá óå äýï
áêñáßá óçìåßá ôçò ôñï÷éÜò ïíïìÜæïíôáé ……………………
ã. Ç ìÝãéóôç áðïìÜêñõíóç áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò ïíïìÜæåôáé
………………… ôçò ôáëÜíôùóçò.
ä. O ÷ñüíïò ìéáò ðëÞñïõò …………………… ïíïìÜæåôáé …………………… ôçò ôá-
ëÜíôùóçò (Ô). Ï áñéèìüò ôùí ðëÞñùí ……………………… (Í) ðïõ åêôåëåß ôï
óþìá óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá Ät ðñïò ôï áíôßóôïé÷ï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá
ïíïìÜæåôáé ……………………… (f).
å. Óôç äéÜñêåéá ìéáò ôáëÜíôùóçò ðñáãìáôïðïéåßôáé ìåôáôñïðÞ ôçò
………………… åíÝñãåéáò óå …………….... êáé áíôßóôñïöá êáé üôáí äåí õðÜñ÷ïõí
………………….. ç ……………..... åíÝñãåéá ôçò ôáëÜíôùóçò äéáôçñåßôáé óôáèåñÞ.
ÁðÜíôçóç
á) ðåñéïäéêÝò
â) ôáëáíôþóåéò
ã) ðëÜôïò
ä) ôáëÜíôùóçò, ðåñßïäïò, ôáëáíôþóåùí, óõ÷íüôçôá
å) äõíáìéêÞò, êéíçôéêÞ, ôñéâÝò, ìç÷áíéêÞ
2. Óôçí åéêüíá 4.7, óåëßäá 91, áðåéêïíßæåôáé ôï Ýìâïëï ìéáò ìç-

÷áíÞò. ÊáôÜ ôç ëåéôïõñãßá ôçò áõôü åêôåëåß ôáëÜíôùóç ìåôáîý
ôùí Á, Â. Íá ÷áñáêôçñßóåéò ìå Ó ôéò ðñïôÜóåéò ôùí ïðïßùí ôï 147
Κεφάλαιο 4 ðåñéå÷üìåíï åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ïñèü êáé ìå Ë áõôÝò ðïõ ôï
ðåñéå÷üìåíü ôïõò åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ëáíèáóìÝíï.
Óå ÷ñüíï ìéáò ðåñéüäïõ ôï Ýìâïëï êéíåßôáé:
á) Áðü ôï Á óôï Ï óôï Â.
â) Áðü ôï Á óôï Ï óôï Â óôï Ï ìÝ÷ñé ôï Á.
ã) Áðü ôï Á óôï Ï,
ä) Áðü ôï Á óôï Ï óôï Á óôï Ï óôï Â óôï Ï.
å) Áðü ôï Á óôï Â óôï Ï óôï Á óôï Ï óôï Â.
ÁðÜíôçóç
á Ë
â Ó
ã Ë
ä Ë
å Ë

á. ÊÜèå ôáëÜíôùóç åßíáé ðåñéïäéêÞ êßíçóç.
â. ¼ôáí áõîÜíåôáé ç ðåñßïäïò ìéáò ôáëÜíôùóçò áõîÜíåôáé êáé ç óõ-
÷íüôçôÜ ôçò.
ã. Ç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá ôçò ôáëÜíôùóçò äéáôçñåßôáé óôáèåñÞ áíå-
îÜñôçôá áðü ôï ðïéåò äõíÜìåéò áóêïýíôáé óôï óþìá ðïõ ôáëáíôþ-
íåôáé.
ä. Ç ðåñßïäïò åíüò áðëïý åêêñåìïýò åßíáé áíåîÜñôçôç ôçò ìÜæáò êáé
ôïõ ðëÜôïõò ôçò ôáëÜíôùóçò, åöüóïí áõôü åßíáé ìéêñü.
ÁðÜíôçóç
á Ó
â Ë
ã Ó
ä Ó

4. Óôçí åéêüíá ôçò äéðëáíÞò óåëßäáò åéêïíßæïíôáé äýï ðáéäéÜ ðïõ

êÜíïõí êïýíéá. Óå ðïéá èÝóç ôï êÜèå ðáéäß Ý÷åé: á) Ôç ìÝãéóôç
äõíáìéêÞ åíÝñãåéá êáé óå ðïéá ôç ìÝãéóôç êéíçôéêÞ; â) Ôç ìÝãéóôç
ôá÷ýôçôá; Íá äéêáéïëïãÞóåéò ôéò áðáíôÞóåéò óïõ. Ìðïñåßò íá
åîçãÞóåéò ôï ãåãïíüò üôé ç áéþñçóç ôåëéêÜ óôáìáôÜ;
148
Κεφάλαιο 4
ÁðÜíôçóç
á) Ç èÝóç óôçí ïðïßá êÜèå ðáéäß Ý÷åé ôç ìÝãéóôç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá
êáé ôç ìÝãéóôç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá åßíáé ç ßäéá êáé ãéá ôá äýï ðáéäéÜ. ¼ðùò
ìÜèáìå, ìÝãéóôç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá Ý÷åé Ýíá óþìá ðïõ åêôåëåß ôáëÜ-
íôùóç üôáí åßíáé óôç ìÝãéóôç áðïìÜêñõíóç áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò,
äçëáäÞ óôç èÝóç üðïõ Ý÷åé ôï ðëÜôïò ôïõ, ç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá èá åßíáé
ìÝãéóôç åíþ ç êéíçôéêÞ ìçäÝí. ÁõôÞ ç èÝóç åßíáé ç øçëüôåñç èÝóç ðïõ
öôÜíåé ç êïýíéá.
Ôç ìÝãéóôç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá èá ôçí Ý÷åé óôç èÝóç éóïññïðßáò, äçëá-
äÞ óôç ÷áìçëüôåñç õøïìåôñéêÜ èÝóç ðïõ âñßóêåôáé ç êïýíéá. Óôç èÝóç
áõôÞ ç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôçò ôáëÜíôùóçò åßíáé ìçäÝí.
â) Ôç ìÝãéóôç ôá÷ýôçôá èá ôçí Ý÷åé óôç èÝóç üðïõ Ý÷åé êáé ôç ìÝãéóôç
êéíçôéêÞ åíÝñãåéá, äçëáäÞ óôç èÝóç éóïññïðßáò. ÁõôÞ ç èÝóç åßíáé ç
÷áìçëüôåñç õøïìåôñéêÜ, üðùò áíáöÝñèçêå êáé ðñéí.
5. ¸íáò åñåõíçôÞò áðü ôïí Éóçìåñéíü ðñüêåéôáé íá åãêáôáóôáèåß

óå ìéá åðéóôçìïíéêÞ âÜóç óôçí ÁíôáñêôéêÞ ðñïêåéìÝíïõ íá ìå-
ëåôÞóåé ìéá óåéñÜ áðü öáéíüìåíá ðïõ áöïñïýí ôçí ôÞîç ôùí
ðÜãùí. Ìáæß ôïõ ìåôáöÝñåé êáé Ýíá ñïëüé åêêñåìÝò, äþñï ôçò
ãéáãéÜò ôïõ, ôï ïðïßï åßíáé ñõèìéóìÝíï Ýôóé þóôå ç ñÜâäïò ôïõ
íá åêôåëåß 1 ðëÞñç ôáëÜíôùóç óå 1 s.
Óôéò ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò íá êõêëþóåéò ôï ãñÜììá ðïõ áíôéóôïé÷åß
óôç óùóôÞ áðÜíôçóç.
¼ôáí ï åñåõíçôÞò öôÜíåé óôç âÜóç á) ðñÝðåé íá ñõèìßóåé ôï ñïëüé
ãéáôß ðçãáßíåé ìðñïóôÜ, â) ðñÝðåé íá ñõèìßóåé ôï ñïëüé ãéáôß ðçãáß-
íåé ðßóù, ã) ëüãù ôçò ðïëý ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò ôï ñïëüé äå ëåé-
ôïõñãåß, ä) ôï ñïëüé äå ÷ñåéÜæåôáé êáìßá ñýèìéóç.
Íá áéôéïëïãÞóåéò ôçí åðéëïãÞ óïõ, ëáìâÜíïíôáò õðüøç üôé ôï ìÞêïò
ôçò ñÜâäïõ ôïõ ñïëïãéïý ðáñáìÝíåé óôáèåñü.
ÁðÜíôçóç
Ç óùóôÞ áðÜíôçóç åßíáé ôï ä.
Ôï ñïëüé äå ÷ñåéÜæåôáé êáìßá ñýèìéóç ãéáôß ç ðåñßïäïò åíüò åêêñå-
149
Κεφάλαιο 4 ìïýò ñïëïãéïý åîáñôÜôáé áðü ôïí ôüðï áðü ôïí ïðïßï âñßóêåôáé. ¢ñá
ôï ñïëüé äåí Ý÷åé êáìßá âëÜâç, áðëþò ç ðåñßïäïò ôçò ôáëÜíôùóçò ôïõ
ñïëïãéïý åßíáé óôïõò ðüëïõò ìéêñüôåñç áð’ ü,ôé óôïí Éóçìåñéíü. Áõôü
Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôçí åðéôÜ÷õíóç ôçò âáñýôçôáò ðïõ åðçñåÜæåé ôçí ðå-
ñßïäï ôïõ åêêñåìïýò. ¼óï ðåñéóóüôåñï ìåãáëþíåé ç åðéôÜ÷õíóç ôçò
âáñýôçôáò (ðáßñíåé ôç ìåãáëýôåñç ôéìÞ ôçò óôïõò ðüëïõò) ôüóï èá
ìéêñáßíåé ç ðåñßïäïò ôáëÜíôùóçò åíüò åêêñåìïýò - ü÷é üìùò áíÜëïãá.
6. Ðïéåò äõíÜìåéò áóêïýíôáé óôï óöáéñßäéï åíüò áðëïý åêêñåìïýò;

Ãéáôß üôáí áðïìáêñýíïõìå ôï åêêñåìÝò áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò
ôåßíåé íá åðáíÝëèåé ó’ áõôÞ;
ÁðÜíôçóç
Óôï óöáéñßäéï áóêïýíôáé ç ôÜóç ôïõ íÞìáôïò áðü ôï ïðïßï óõãêñá-
ôåßôáé ôï óöáéñßäéï êáé ôï âÜñïò ôïõ, ðïõ Ý÷åé öïñÜ ôï êÝíôñï ôçò
Ãçò.
¼ôáí áðïìáêñýíïõìå ôï åêêñåìÝò áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò ôïõ, êáôÜ
ôç äéåýèõíóç ðïõ ôåßíåé áõôü íá êéíçèåß áóêåßôáé ìüíï ç óõíéóôþóá
ôïõ âÜñïõò ôïõ êáé Ý÷åé ðÜíôá öïñÜ ðñïò ôç èÝóç éóïññïðßáò. ¸ôóé
ç äýíáìç ðïõ áíáãêÜæåé ôï åêêñåìÝò íá åêôåëÝóåé ôáëÜíôùóç åßíáé ç
óõíéóôþóá ôïõ âÜñïõò.
7. Ðþò ìåôáâÜëëåôáé ç ðåñßïäïò åíüò åêêñåìïýò üôáí: á) áõîçèåß

ôï ìÞêïò ôïõ åêêñåìïýò; â) åëáôôùèåß ôï ðëÜôïò ôçò ôáëÜíôù-
óÞò ôïõ; ã) áõîçèåß ç ìÜæá ôïõ;
ÁðÜíôçóç
¼ðùò ãíùñßæïõìå, ç ðåñßïäïò åíüò åêêñåìïýò åîáñôÜôáé áðü ôï ìÞ-
êïò ôïõ åêêñåìïýò êáé áðü ôïí ôüðï ðïõ ãßíåôáé ç ôáëÜíôùóç.
¸ôóé, áí
á) áõîçèåß ôï ìÞêïò ôïõ åêêñåìïýò, ç ðåñßïäüò ôïõ èá áõîçèåß,
â) åëáôôùèåß ôï ðëÜôïò ôçò ôáëÜíôùóÞò ôïõ, ç ðåñßïäïò ôïõ åêêñå-
ìïýò äå èá ìåôáâëçèåß,
ã) áõîçèåß ç ìÜæá ôïõ óþìáôïò ðïõ åßíáé äåìÝíï óôï íÞìá, ç ðåñßïäïò
èá ðáñáìåßíåé áìåôÜâëçôç.
8. Íá ðåñéãñÜøåéò ôéò ìåôáôñïðÝò åíÝñãåéáò ðïõ óõìâáßíïõí óå

Ýíá áðëü åêêñåìÝò óå ìéá ðåñßïäï, áí áãíïçèïýí ç ôñéâÞ êáé ç
áíôßóôáóç ôïõ áÝñá.
ÁðÜíôçóç
Áí õðïèÝóïõìå üôé ç ôáëÜíôùóç ôïõ åêêñåìïýò îåêéíÜåé áðü ôç èÝóç
150
éóïññïðßáò ôïõ, ôüôå áñ÷éêÜ ôï åêêñåìÝò Ý÷åé ìüíï êéíçôéêÞ åíÝñãåéá. ¼óï Κεφάλαιο 4
ìåôáöÝñåôáé ðñïò ôï ðëÜôïò ôïõ ìåéþíåôáé ç êéíçôéêÞ êáé áõîÜíåôáé ç
äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ åêêñåìïýò ìÝ÷ñé ôï ðëÜôïò ôçò ôáëÜíôùóçò, üðïõ
åêåß ç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá åßíáé ìçäÝí êáé ç äõíáìéêÞ ãßíåôáé ìÝãéóôç.
¸ðåéôá, êáôÜ ôçí åðéóôñïöÞ óôç èÝóç éóïññïðßáò ç êéíçôéêÞ ãßíåôáé
ìÝãéóôç êáé ç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ìçäÝí.
¼ôáí öôÜóåé óôï Üëëï ðëÜôïò, ç äõíáìéêÞ ãßíåôáé ìÝãéóôç êáé ç êéíç-
ôéêÞ åíÝñãåéá ìçäÝí êáé ôÝëïò üôáí ïëïêëçñþóåé ìéá ðëÞñç ôáëÜíôùóç
öôÜíïíôáò óôç èÝóç éóïññïðßáò, ç êéíçôéêÞ ôïõ åíÝñãåéá åßíáé ìÝãéóôç
êáé ç äõíáìéêÞ ìçäÝí.
9. Óôçí åéêüíá 4.9, óåëßäá 92, óå ðïéåò èÝóåéò ôï åêêñåìÝò Ý÷åé:
á. ÌÝãéóôç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá;

â. ÌÝãéóôç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá;
ã. ÌçäåíéêÞ äõíáìéêÞ åíÝñãåéá;
ä. ÌçäåíéêÞ êéíçôéêÞ åíÝñãåéá;
ÁðÜíôçóç
á) Ôç ìÝãéóôç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôï åêêñåìÝò ôçí Ý÷åé óôéò áêñáßåò
èÝóåéò ôçò ôáëÜíôùóçò, äçëáäÞ óôéò èÝóåéò Â êáé Ã.
â) Ôç ìÝãéóôç êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ôï åêêñåìÝò ôçí Ý÷åé óôç èÝóç éóïñ-
ñïðßáò, äçëáäÞ óôç èÝóç ðïõ ôï íÞìá åßíáé êáôáêüñõöï.
ã) Ç ìçäåíéêÞ äõíáìéêÞ åíÝñãåéá åßíáé åêåß ðïõ åßíáé ìÝãéóôç ç êéíç-
ôéêÞ, äçëáäÞ üôáí ôï íÞìá åßíáé êáôáêüñõöï.
ä) Ç ìçäåíéêÞ êéíçôéêÞ åíÝñãåéá åßíáé óôéò èÝóåéò üðïõ ç äõíáìéêÞ
åíÝñãåéá åßíáé ìÝãéóôç, äçëáäÞ óôéò èÝóåéò Â êáé Ã.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. ¸íá åêêñåìÝò åêôåëåß 60 ðëÞñåéò ôáëáíôþóåéò óå 2 ëåðôÜ. Íá
âñåéò ôçí ðåñßïäï êáé ôç óõ÷íüôçôá ôïõ åêêñåìïýò.
Ëýóç
Ç óõ÷íüôçôá ôçò ôáëÜíôùóçò ôïõ åêêñåìïýò õðïëïãßæåôáé áðü ôç
ó÷Ýóç
151
Κεφάλαιο 4 üðïõ Í ï áñéèìüò ôùí ôáëáíôþóåùí êáé Ät ï óõíïëéêüò ÷ñüíïò ðïõ
äéáñêïýí ïé Í ôáëáíôþóåéò.
¸ôóé,
Åðßóçò ãíùñßæïõìå üôé ðåñßïäïò óõíäÝåôáé ìå ôç óõ÷íüôçôá ìå ôç

ó÷Ýóç
2. Ôá öôåñÜ ôçò ìÝëéóóáò, üôáí áõôÞ ðåôÜåé, åêôåëïýí ôáëÜíôùóç

ìå óõ÷íüôçôá 225 Çz. Íá õðïëïãßóåéò ðüóåò öïñÝò áíåâïêá-
ôåâáßíïõí ôá öôåñÜ ôçò óôï 1 s êáèþò êáé ôçí ðåñßïäï ôçò
ôáëÜíôùóçò.
Ëýóç
Áðü ôç ó÷Ýóç
ãíùñßæïõìå ôç óõ÷íüôçôá f êáé ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá Ät. ¸ôóé õðïëï-

ãßæïõìå ôïí áñéèìü ôùí ôáëáíôþóåùí Í.
Ç ðåñßïäïò ôçò ôáëÜíôùóçò èá åßíáé:
152
Μηχανικά
κύματα
Κεφάλαιο 5
Κεφάλαιο 5
5. ÌÇ×ÁÍÉÊÁ ÊÕÌÁÔÁ
5.1 ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ

1. Ôé ïíïìÜæåôáé êýìá êáé ôé ìç÷áíéêü êýìá;
ÁðÜíôçóç
ÃåíéêÜ êýìá èá ìðïñïýóå íá åéðùèåß üôé åßíáé ç äéÜäïóç ìéáò äéáôá-
ñá÷Þò ðïõ ðñïêëÞèçêå ìå êÜðïéï ôñüðï.
Ç ðéï óçìáíôéêÞ êáôçãïñßá êõìÜôùí åßíáé ôá ìç÷áíéêÜ êýìáôá. Ãéá
íá äéáäïèïýí ôá ìç÷áíéêÜ êýìáôá, áðáéôåßôáé Ýíá ìÝóï äéÜäïóçò. Ðá-
ñáäåßãìáôá ìç÷áíéêþí êõìÜôùí åßíáé ç äéÜäïóç ìáò äéáôáñá÷Þò ðïõ
ðñïêáëïýìå ìå ôï ÷Ýñé ìáò óå Ýíá ó÷ïéíß, ôá êýìáôá ðïõ äçìéïõñãïýíôáé
óôï íåñü, ç äéáôáñá÷Þ ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü ôçí êßíçóç ôùí ðåôñùìÜôùí
óôï åóùôåñéêü ôçò Ãçò.
2. Ðïéá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ Ý÷ïõí ôá ìç÷áíéêÜ êýìáôá;
ÁðÜíôçóç
Ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ìç÷áíéêþí êõìÜôùí åßíáé ôá åîÞò:
á) Ãéá ôç äéÜäïóÞ ôïõò áðáéôåßôáé êÜðïéï ìÝóï äéÜäïóçò.
â) ÊáôÜ ôç äéÜäïóÞ ôïõò ìåôáöÝñïõí åíÝñãåéá.
¸íá ìç÷áíéêü êýìá ìðïñåß íá ìåôáöÝñåé ôç ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá áðü
ìÝñïò ôïõ ìÝóïõ óå Ýíá Üëëï.
¸ôóé ôï êýìá ðïõ äéáäßäåôáé óôï ó÷ïéíß Ý÷åé ùò ìÝóï äéÜäïóçò ôï ßäéï
ôï ó÷ïéíß, ôá óåéóìéêÜ êýìáôá Ý÷ïõí ùò ìÝóï äéÜäïóçò ôá ðåôñþìáôá
ôçò Ãçò.
155
Κεφάλαιο 5 Ç ìåôáöïñÜ åíÝñãåéáò óå Ýíá ìÝóï äéÜäïóçò ãßíåôáé áðü êÜèå
óùìáôßäéï ôïõ ìÝóïõ óôï ãåéôïíéêü ôïõ.
3. Ìå ðïéï êñéôÞñéï äéáêñßíïõìå ôá ìç÷áíéêÜ êýìáôá; Ðïéá åßäç

ãíùñßæåôå;
ÁðÜíôçóç
Ôá ìç÷áíéêÜ êýìáôá äéáêñßíïíôáé áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ðïõ êéíïýíôáé
ôá óùìáôßäéá ôïõ ìÝóïõ äéÜäïóçò.
¸ôóé áí ôá óùìáôßäéá ôïõ ìÝóïõ êéíïýíôáé êÜèåôá óôç äéåýèõíóç
äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò, ôá êýìáôá ïíïìÜæïíôáé åãêÜñóéá, åíþ áí ôá
óùìáôßäéá ôïõ ìÝóïõ äéÜäïóçò êéíïýíôáé ðáñÜëëçëá ìå ôç äéåýèõíóç
äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò, ôá êýìáôá ïíïìÜæïíôáé äéáìÞêç.
4. ÅãêÜñóéá-ÄéáìÞêç êýìáôá. Ïìïéüôçôåò êáé äéáöïñÝò. ÁíáöÝñåôå

ðáñáäåßãìáôá óå êÜèå ðåñßðôùóç.
ÁðÜíôçóç
¼ðùò áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù, ç êýñéá äéáöïñÜ ôùí åãêÜñóéùí áðü
ôá äéáìÞêç êýìáôá åßíáé ç êßíçóç ôùí óùìáôéäßùí ôïõ ìÝóïõ, ðïõ äéá-
öÝñåé óôá äýï åßäç êõìÜôùí. Ùóôüóï, õðÜñ÷ïõí êáé Üëëåò óçìáíôéêÝò
äéáöïñÝò ðïõ êÜíïõí ôá äýï êýìáôá íá îå÷ùñßæïõí. ¸ôóé, ôá åãêÜñóéá
êýìáôá äéáäßäïíôáé ìüíï óôá óôåñåÜ åíþ ôá äéáìÞêç óôá óôåñåÜ óôá
õãñÜ êáé óôá áÝñéá.
Áêüìç, óôá åãêÜñóéá êýìáôá êáôÜ ôç äéÜäïóÞ ôïõò äçìéïõñãïýíôáé
«üñç» êáé «êïéëÜäåò», åíþ óôá äéáìÞêç äçìéïõñãïýíôáé «ðõêíþìáôá» êáé
«áñáéþìáôá».
ÐáñÜäåéãìá åãêÜñóéùí êõìÜôùí åßíáé ç äéáôáñá÷Þ ðïõ ìåôáöÝñåôáé
ìÝóù åíüò ó÷ïéíéïý óôçí ïðïßá åíþ ôï êýìá äéáäßäåôáé êáôÜ ìÞêïò ôïõ
ó÷ïéíéïý ç êßíçóç ôùí óùìáôéäßùí åßíáé ðÜíù Þ êÜôù êáé äåîéÜ Þ áñéóôå-
ñÜ. ¸íá ðáñÜäåéãìá åãêÜñóéïõ êýìáôïò öáßíåôáé óôç äéðëáíÞ åéêüíá.
ÐáñÜäåéãìá äéáìçêþí êõìÜôùí åßíáé ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá Þ áêüìç êáé
ôá êýìáôá ðïõ äéáäßäïíôáé ìÝóù åíüò åëáôçñßïõ, üðïõ ðáñáôçñïýìå
ðõêíþìáôá êáé áñáéþìáôá ôïõ åëáôçñßïõ.
¸íá ðáñÜäåéãìá äéáìÞêïõò êýìáôïò öáßíåôáé óôçí ðáñáêÜôù åéêüíá.
156
5. Ôé åßäïõò êýìá åßíáé ôï åðéöáíåéáêü êýìá; Κεφάλαιο 5
ÁðÜíôçóç
Ôï åðéöáíåéáêü êýìá åßíáé ôï êýìá ðïõ äéáäßäåôáé óôçí åðéöÜíåéá
åíüò õãñïý óôï ïðïßï ôá óùìáôßäéá ôïõ ìÝóïõ äéÜäïóçò ôáëáíôþíïíôáé
êáé êÜèåôá êáé ðáñÜëëçëá óôç äéåýèõíóç äéÜäïóçò ôïõ ìÝóïõ.
Áõôü óçìáßíåé üôé ôï åðéöáíåéáêü êýìá åßíáé Ýíá ìåßãìá åãêÜñóéùí
êáé äéáìÞêùí êõìÜôùí êáé ç ôåëéêÞ åéêüíá ôïõ êýìáôïò áõôïý åßíáé íá
ó÷çìáôßæïíôáé êõêëéêÝò ôñï÷éÝò.
5.2 ΚΥΜΑ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

1. Ðþò ðáñÜãåôáé Ýíá êýìá; Ðþò åîçãåßôáé ç ìåôáöïñÜ åíÝñãåéáò;
ÁðÜíôçóç
ÊÜèå êýìá ðáñÜãåôáé áðü ìéá ðçãÞ. Ç ðçãÞ áõôÞ èá ðñÝðåé íá åêôå-
ëåß ôáëÜíôùóç Ýôóé þóôå íá äçìéïõñãåß ìéá äéáôáñá÷Þ ðïõ èá ìåôáäïèåß
ìÝóù ôïõ êýìáôïò. Ãéá íá èÝóïõìå ìéá ðçãÞ óå ôáëÜíôùóç ðñÝðåé íá
ôïõ ðñïóöÝñïõìå êÜðïéá åíÝñãåéá. ÁõôÞ ç åíÝñãåéá ìåôáöÝñåôáé áðü
ôçí ðçãÞ óôï êýìá êáé Ýðåéôá äéáäßäåôáé ìÝóù ôïõ êýìáôïò.
Ôï ìÝóï óôï ïðïßï ãßíåôáé ç äéÜäïóç ôïõ êýìáôïò áðïôåëåßôáé áðü
ìéêñïóêïðéêÜ ìüñéá Þ óùìáôßäéá üðùò èá ôá áíáöÝñïõìå. ÁõôÜ åßíáé
õðåýèõíá ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôçò åíÝñãåéáò óôá êýìáôá. Ôá óùìáôßäéá
ôïõ ìÝóïõ äéÜäïóçò åêôåëïýí ôáëáíôþóåéò ßäéåò ìå áõôÝò ôçò ðçãÞò
áðïêôþíôáò åíÝñãåéá áðü ôï ðñïçãïýìåíü ôïõò óùìáôßäéï. ¸ôóé ôç
ìåôáäßäïõí óôï áìÝóùò ãåéôïíéêü ôïõò êáé ìå áõôÞ ôç äéáäéêáóßá óõ-
íå÷ßæåôáé ç äéÜäïóç.
2. ÅîçãÞóôå ôé íïìßæåôå üôé èá óõíÝâáéíå áí ôá êýìáôá ìåôÝöåñáí

ýëç.
ÁðÜíôçóç
Áí ôá êýìáôá åêôüò áðü åíÝñãåéá ìåôÝöåñáí êáé ýëç, ôüôå ç åíÝñãåéá
ðïõ èá ìåôÝöåñáí óõíå÷þò èá áõîáíüôáí (åðåéäÞ ôï êÜèå óùìáôßäéï
Ý÷åé åíÝñãåéá), ìå áðïôÝëåóìá óôï ôÝëïò ôçò äéÜäïóçò íá ðáñáôç-
ñïýíôáé ôåñÜóôéáò äéÜóôáóçò êýìáôá. ÊÜôé ôÝôïéï äå èá ìðïñïýóå íá
óõìâåß ãéáôß äå èá ìðïñïýóå íá åðéæÞóåé æùíôáíüò ïñãáíéóìüò.
157
Κεφάλαιο 5 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ
óìÝíåò;
á) Ôá åãêÜñóéá êýìáôá äéáäßäïíôáé óôá óôåñåÜ êáé óôçí åðéöÜíåéá
ôùí õãñþí.
â) Ôá åãêÜñóéá êýìáôá äéáäßäïíôáé óôá õãñÜ êáé óôá óôåñåÜ åíþ ôá
äéáìÞêç óå õãñÜ, óôåñåÜ êáé áÝñéá.
ã) Ôï åðéöáíåéáêü êýìá áðïôåëåßôáé ìüíï áðü äéáìÞêç êýìáôá.
ä) Ôá äéáìÞêç êýìáôá äéáäßäïíôáé óå õãñÜ, óôåñåÜ êáé áÝñéá.

Ôá ìç÷áíéêÜ êýìáôá åßíáé:
á) Ôá åãêÜñóéá êýìáôá.
â) Ôá äéáìÞêç êýìáôá.
ã) ¼ëá ôá êýìáôá ðïõ ìåôáöÝñïõí åíÝñãåéá óå Ýíá ìÝóï.
3. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò íá åðéëÝîåôå ôéò óùóôÝò.

Ôá åãêÜñóéá êýìáôá äéáöÝñïõí áðü ôá äéáìÞêç óôá åîÞò óçìåßá:
á) Ôá åãêÜñóéá êýìáôá äå äéáäßäïíôáé óôá óôåñåÜ óþìáôá.
â) Ôá åãêÜñóéá êýìáôá ó÷çìáôßæïõí üñç êáé êïéëÜäåò åíþ ôá äéáìÞêç ü÷é.
ã) Ôá åãêÜñóéá êýìáôá äéáäßäïíôáé ìå ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá üôáí
äéáäßäïíôáé óôá óôåñåÜ áð’ ü,ôé ôá äéáìÞêç.
ä) Óôá åãêÜñóéá êýìáôá ôá ìüñéá ôïõ ìÝóïõ ôáëáíôþíïíôáé ðáñÜë-
ëçëá ìå ôç äéåýèõíóç äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò.
óìÝíåò;
á) Ôá äéáìÞêç êýìáôá ðñïêáëïýí üñç êáé êïéëÜäåò.
â) ¸íá êýìá ìåôáêéíåßôáé êáé óõã÷ñüíùò ìåôáêéíåßôáé êáé ç ýëç ôïõ
ìÝóïõ, ðïõ äéáäßäåôáé êáôÜ ôç äéåýèõíóç ôçò äéÜäïóçò.
ã) Ôá äéáìÞêç êýìáôá äéáäßäïíôáé óôá óôåñåÜ, óôá õãñÜ êáé óôá áÝñéá.
ä) Ôá óåéóìïß åßíáé ìç÷áíéêÜ êýìáôá.
5.3 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ

1. ÁíáöÝñåôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìåãÝèç ôùí ìç÷áíéêþí êõìÜôùí.
ÁðÜíôçóç
Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ öõóéêÜ ìåãÝèç ôùí êõìÜôùí åßíáé:
á) ç óõ÷íüôçôá, â) ç ðåñßïäïò, ã) ôï ðëÜôïò ôáëÜíôùóçò ôùí óùìá-
158 ôéäßùí, ä) ç ôá÷ýôçôá, å) ôï ìÞêïò êýìáôïò ôïõ êýìáôïò.
Ç óõ÷íüôçôá êáé ç ðåñßïäïò ôïõ êýìáôïò åßíáé ßäéåò ìå ôç óõ÷íüôçôá Κεφάλαιο 5
êáé ôçí ðåñßïäï ôùí óùìáôéäßùí ôïõ ìÝóïõ ðïõ ìåôáöÝñïõí ôï êýìá.
¼ðùò áíáöÝñèçêå, ôá óùìáôßäéá åêôåëïýí ôáëáíôþóåéò ìå üëá

ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ åßäáìå óôï ðñïçãïýìåíï êåöÜëáéï. ¸÷ïõí
äçëáäÞ óõ÷íüôçôá f, ðåñßïäï T êáé ðëÜôïò A ôáëÜíôùóçò.
2. ÅîçãÞóôå óõíïðôéêÜ ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï ìÞêïò êýìáôïò.
ÁðÜíôçóç
ÌÞêïò êýìáôïò åßíáé ç áðüóôáóç ðïõ äéáíýåé Ýíá êýìá óôï ÷ñïíéêü
äéÜóçìá ìéáò ðåñéüäïõ. Ìå Üëëá ëüãéá åßíáé ç ìéêñüôåñç áðüóôáóç
ìåôáîý äýï óçìåßùí ìå ôçí ßäéá áðïìÜêñõíóç áðü ôç èÝóç éóïññïðßáò
êáé ôçí ßäéá êáôåýèõíóç êßíçóçò.
Áí ôñáâÞîïõìå ìéá öùôïãñáößá åíüò êýìáôïò êÜðïéá ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ, èá
ðÜñïõìå ôï óôéãìéüôõðï ôïõ êýìáôïò. ¸íá óôéãìéüôõðï ôïõ êýìáôïò áðü ôï
ïðïßï äéáêñßíåôáé ôï ìÞêïò êýìáôïò öáßíåôáé óôï áêüëïõèï ó÷Þìá.
3. Ðïéá äéáöïñÜ ðáñïõóéÜæïõí ôá åãêÜñóéá êáé ôá äéáìÞêç êýìáôá

üóïí áöïñÜ ôç ìïñöÞ ôùí êõìÜôùí ðïõ äéáäßäïíôáé;
ÁðÜíôçóç
Ðáñáôçñþíôáò ôéò êõìáôïìïñöÝò ôùí åãêÜñóéùí êáé äéáìÞêùí êõ-
ìÜôùí ðáñáôçñïýìå äýï óçìáíôéêÝò äéáöïñÝò. Óôá åãêÜñóéá ó÷çìá-
ôßæïíôáé üñç êáé êïéëÜäåò, åíþ óôá äéáìÞêç êýìáôá ó÷çìáôßæïíôáé ðõ-
êíþìáôá êáé áñáéþìáôá. Ôï ìÞêïò êýìáôïò óôá åãêÜñóéá êýìáôá åßíáé
ç áðüóôáóç äýï äéáäï÷éêþí ïñÝùí.
Óôá äéáìÞêç õðÜñ÷ïõí ðåñéï÷Ýò áõîçìÝíçò ðßåóçò (ðõêíþìáôá) êáé
ðåñéï÷Ýò ÷áìçëÞò ðßåóçò (áñáéþìáôá). Ôï ìÞêïò êýìáôïò óôá äéáìÞêç
êýìáôá éóïýôáé ìå ôçí áðüóôáóç äýï äéáäï÷éêþí ðõêíùìÜôùí Þ áñáé-
ùìÜôùí.
159
Κεφάλαιο 5 4. Ôé ïíïìÜæåôáé ðëÜôïò ôïõ êýìáôïò; Ìå ôé ó÷åôßæåôáé;
ÁðÜíôçóç
Ôï ðëÜôïò ôïõ êýìáôïò éóïýôáé ìå ôï ðëÜôïò ôáëÜíôùóçò ôùí óù-
ìáôéäßùí ôïõ ìÝóïõ äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò. Ôï ðëÜôïò åíüò êýìáôïò
ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå ôï ðïóü ôçò åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáöÝñåé Ýíá êýìá.
¼óï ìåãáëýôåñï åßíáé ôï ðëÜôïò ôüóï ìåãáëýôåñï åßíáé ôï ðïóü ôçò
åíÝñãåéáò ðïõ ìåôáöÝñåé ôï êýìá.
¸ôóé êáôáíïïýìå åýêïëá üôé êýìáôá ìå ìåãÜëá ðëÜôç ìåôáöÝñïõí
ìåãÜëá ðïóÜ åíÝñãåéáò. Ôá ðáëéññïúêÜ êýìáôá, ãéá ðáñÜäåéãìá, åßíáé
êýìáôá ìå åíÝñãåéá éêáíÞ íá ðñïêáëÝóåé ìåãÜëåò êáôáóôñïöÝò.
5. Áðïäåßîôå ôï èåìåëéþäç íüìï ôçò êõìáôéêÞò. Áðü ðïéïõò ðáñÜ-

ãïíôåò åîáñôÜôáé ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò;
ÁðÜíôçóç
ÅðåéäÞ ôï êýìá äéáäßäåôáé ìå óôáèåñÞ ôá÷ýôçôá õ, ç ó÷Ýóç ðïõ ìáò
äßíåé ôçí ôá÷ýôçôá áõôÞ åßíáé:
üðïõ Äx åßíáé ç áðüóôáóç ðïõ äéáíýåé ôï êýìá óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá Ät.

Åßíáé ãíùóôü üôé óå ÷ñüíï ìéáò ðåñéüäïõ Ô ôï êýìá äéáäßäåôáé êáôÜ Ýíá
ìÞêïò êýìáôïò ë. ¸ôóé, ç ðáñáðÜíù ó÷Ýóç ãñÜöåôáé êáé
ÅðåéäÞ ç ðåñßïäïò Ô óõíäÝåôáé ìå ôç óõ÷íüôçôá f ìå ôç ó÷Ýóç
êáôáëÞãïõìå óôç ó÷Ýóç:
ðïõ åßíáé ç èåìåëéþäçò åîßóùóç (íüìïò) ôçò êõìáôéêÞò. Óýìöùíá ìå

áõôüí:
Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò óå Ýíá ìÝóï éóïýôáé ìå ôï ãéíüìåíï
ôçò óõ÷íüôçôÜò ôïõ åðß ôï ìÞêïò êýìáôïò.
Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò óå Ýíá ìÝóï åîáñôÜôáé ìüíï áðü
ôéò éäéüôçôåò ôïõ ìÝóïõ óôï ïðïßï ãßíåôáé ç äéÜäïóç.
Óôï ßäéï ìÝóï äéÜäïóçò ôá åãêÜñóéá êýìáôá äéáäßäïíôáé ôá÷ý-

ôåñá áðü ôá äéáìÞêç.
160
6. ÐåñéãñÜøôå ìå ëßãá ëüãéá ôï íüìï ôçò áíÜêëáóçò. Κεφάλαιο 5
ÁðÜíôçóç
Áí Ýíá êýìá êáôåõèýíåôáé ðñïò ìéá åðéöÜíåéá ìå ôç äéåýèõíóç äéÜ-
äïóçò ôïõ êýìáôïò íá ìçí åßíáé êÜèåôç óôçí åðéöÜíåéá, ôüôå ç áêôßíá
èá õðïóôåß áíÜêëáóç, äçëáäÞ èá ðÝóåé ðÜíù óôçí åðéöÜíåéá êáé èá
åðéóôñÝøåé.
Ó÷çìáôéêÜ ôï öáéíüìåíï ôçò áíÜêëáóçò ðáñéóôÜíåôáé óôï äéðëáíü
ó÷Þìá. Ôï êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ öáéíïìÝíïõ ôçò áíÜêëáóçò åßíáé
üôé ç ãùíßá ðïõ ó÷çìáôßæåé ç áêôßíá ìå ôçí êÜèåôç óôçí åðéöÜíåéá –ðïõ
èá ôçí ïíïìÜæïõìå ãùíßá ðñüóðôùóçò ð- éóïýôáé ìå ôç ãùíßá ôçí ïðïßá
ó÷çìáôßæåé ç áêôßíá ìå ôçí êÜèåôç óôçí åðéöÜíåéá üôáí öåýãåé áðü ôçí
åðéöÜíåéá ðïõ ïíïìÜæåôáé ãùíßá áíÜêëáóçò á.
Ôçí êáôåýèõíóç äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò èá ôç ëÝìå áêôßíá.
7. Ðïéï öáéíüìåíï ïíïìÜæåôáé äéÜèëáóç ôùí êõìÜôùí;
ÁðÜíôçóç
ÄéÜèëáóç ôùí êõìÜôùí åßíáé ôï öáéíüìåíï óôï ïðïßï ç áêôßíá áëëÜæåé
ôçí åõèýãñáììç ðïñåßá äéÜäïóÞò ôçò üôáí óõíáíôÜåé óôçí ðïñåßá ôçò
Ýíá äéáöïñåôéêü ìÝóï áðü ôï ïðïßï êéíåßôáé ìÝ÷ñé åêåßíç ôç óôéãìÞ.
¸ôóé, ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé äéÜèëáóç åßíáé ôï öáéíüìåíï ôçò ìåôáâïëÞò
ôçò äéåýèõíóçò ôùí êõìÜôùí óôç äéá÷ùñéóôéêÞ åðéöÜíåéá äýï ìÝóùí.
Ç ôåëéêÞ äéåýèõíóç ôçò áêôßíáò Ý÷åé äéáöïñåôéêÞ äéåýèõíóç üôáí
ðåñÜóåé áðü êÜðïéï Üëëï ìÝóï äéÜäïóçò.
Äéá÷ùñéóôéêÞ åðéöÜíåéá åßíáé ôï

óýíïñï ôùí äýï ìÝóùí.
161
Κεφάλαιο 5 ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. ¸íá êýìá äéáäßäåôáé óôïí áÝñá ìå ôá÷ýôçôá õ=100 m/s êáé Ý÷åé
ìÞêïò êýìáôïò ë=20 cm. Áí ôï ßäéï êýìá äéáäßäåôáé óôç èÜëáó-
óá ìå ôá÷ýôçôá õ´=500 m/s, íá âñåèåß ôï ìÞêïò êýìáôïò óôï
èáëáóóéíü íåñü.
Ëýóç
Ç óõ÷íüôçôá ôïõ êýìáôïò èá åßíáé ç ßäéá åßôå äéáäßäåôáé óôïí áÝñá
åßôå óôï èáëáóóéíü íåñü. ¸ôóé, áðü ôï èåìåëéþäç íüìï ôçò êõìáôéêÞò,
¸ôóé, ôï ìÞêïò êýìáôïò óôï èáëáóóéíü íåñü èá åßíáé:
2. ¸íá äéÜìçêåò êýìá ÷ñåéÜæåôáé ÷ñüíï t=2 sec ãéá íá äéáôñÝîåé ìéá
áðüóôáóç Äx= 800 m üôáí äéáäßäåôáé óôïí áÝñá. Áí ç áðüóôáóç
ìåôáîý ôïõ ðñþôïõ ðõêíþìáôïò êáé ôïõ ðñþôïõ áñáéþìáôïò
åßíáé ℓ=40 cm, íá âñåèåß ç óõ÷íüôçôá ôïõ êýìáôïò.
Ëýóç
Áí ãíùñßæïõìå ôï ÷ñüíï t ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá äéáôñÝîåé ôï êýìá
ìéá áðüóôáóç Äx, ìðïñïýìå íá õðïëïãßóïõìå ôçí ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò
ôïõ êýìáôïò. ¸ôóé,
Åßíáé ãíùóôü üôé Ýíá ðýêíùìá áðÝ÷åé áðü ôï äéáäï÷éêü ôïõ ðýêíùìá
áðüóôáóç åíüò ìÞêïõò êýìáôïò ë. Ìåôáîý ôïõò üìùò ðáñåìâáßíåé Ýíá
áñáßùìá. ¢ñá ç áðüóôáóç åíüò ðõêíþìáôïò áðü ôï äéáäï÷éêü ôïõ
áñáßùìá åßíáé ôï ìéóü ôïõ ìÞêïõò êýìáôïò ë/2. ¸ôóé,
Áðü ôï èåìåëéþäç íüìï ôçò êõìáôéêÞò
162
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ Κεφάλαιο 5
1. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò íá åðéëÝîåôå åêåßíç ðïõ åßíáé óùóôÞ.

¼ôáí Ýíá ìç÷áíéêü êýìá áëëÜæåé ìÝóï äéÜäïóçò, äå ìåôáâÜëëåôáé:
á) Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò.
â) Ç óõ÷íüôçôá ôïõ êýìáôïò.
ã) Ôï ìÞêïò êýìáôïò.
ä) Ôßðïôá áðü ôá ðáñáðÜíù.
2. Íá åðéëÝîåôå ôéò óùóôÝò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò.

¸íá ìç÷áíéêü êýìá ìå ïñéóìÝíç óõ÷íüôçôá äéáäßäåôáé óå Ýíá ìÝóï.
Áí äéðëáóéÜóïõìå ôç óõ÷íüôçôá ôïõ êýìáôïò, ôüôå:
á) Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò õðïäéðëáóéÜæåôáé.
â) Ôï ìÞêïò êýìáôïò äéðëáóéÜæåôáé.
ã) Ç ðåñßïäïò äéðëáóéÜæåôáé.
ä) Ôï ðëÜôïò ôïõ êýìáôïò äéðëáóéÜæåôáé.
å) Ôßðïôá áðü ôá ðáñáðÜíù.

Ï èåìåëéþäçò íüìïò ôçò êõìáôéêÞò ìðïñåß íá ãñáöåß êáé ìå ôç ìïñöÞ:
á)
â)
ã)
óìÝíåò;
á) ÊáôÜ ôç äéÜäïóç åíüò äéáìÞêïõò êýìáôïò óå ñåõóôü, óôá ðõêíþ-
ìáôá áíôéóôïé÷ïýí ðåñéï÷Ýò áõîçìÝíçò ðßåóçò.
â) ¼óï ìåãáëýôåñï åßíáé ôï ðëÜôïò åíüò êýìáôïò ôüóï ìåãáëýôåñç
åíÝñãåéá ìåôáöÝñåé ôï êýìá.
ã) Óôçí áíÜêëáóç ç ãùíßá ðñüóðôùóçò éóïýôáé ìå ôç ãùíßá áíÜêëá-
óçò ôçò áêôßíáò.
ä) Óôç äéÜèëáóç åíüò êýìáôïò ôï êýìá ìåôÜ ôç äéÜèëáóç åîáêïëïõèåß
íá êéíåßôáé óôï ßäéï ìÝóï.

1. ¸íá êýìá óõ÷íüôçôáò 4 Çz äéáäßäåôáé óå ìÝóï ìå ôá÷ýôçôá õ=12 m/s.
Ðüóç åßíáé ç áðüóôáóç ìåôáîý äýï äéáäï÷éêþí óçìåßùí ìå ìåôáôü-
ðéóç ìçäÝí;
163
Κεφάλαιο 5 2. Óå Ýíá óçìåßï ôïõ Áôëáíôéêïý ùêåáíïý ó÷çìáôßæïíôáé êýìáôá ìå
ìÞêïò êýìáôïò ë=1 m êáé óõ÷íüôçôá f=1,25 Hz. Ðüóç åßíáé ç ôá÷ýôçôá
äéÜäïóçò áõôþí ôùí êõìÜôùí;
3. ¸íá êýìá äéáäßäåôáé óå ìÝóï äéÜäïóçò ìå ôá÷ýôçôá õ1=0,4 m/s, åíþ

ôï ìÞêïò êýìáôüò ôïõ åßíáé ë1=0,05 m. Áí ôï êýìá áëëÜîåé ìÝóï äéÜ-
äïóçò êáé óôï êáéíïýñãéï ìÝóï äéÜäïóçò äéáäßäåôáé ìå ôá÷ýôçôá õ 2=
0,2 m/s, íá âñåèåß ôï ìÞêïò êýìáôïò óôï êáéíïýñãéï ìÝóï äéÜäïóçò.
5.4 ΗΧΟΣ
1. Ðþò ðáñÜãïíôáé ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá;
ÁðÜíôçóç
ÌÜèáìå üôé ôá ìç÷áíéêÜ êýìáôá äéáäßäïíôáé ìÝóù ôùí óùìáôéäßùí
ôïõ ìÝóïõ äéÜäïóçò üôáí áõôÜ ìåôáöÝñïõí ôçí åíÝñãåéá óôï äéðëáíü
ôïõò óùìáôßäéï. Óôá ç÷çôéêÜ êýìáôá ôï ìÝóï äéÜäïóçò åßíáé ï áÝñáò.
¸ôóé ôá óùìáôßäéá (ìüñéá) ôïõ áÝñá åêôåëïýí ôáëáíôþóåéò êáé ìå ôïí
ôñüðï áõôü äçìéïõñãïýí ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá.
ÅðåéäÞ ôá ìüñéá ôïõ áÝñá åêôåëïýí ôáëáíôþóåéò ðáñÜëëçëá óôç
äéåýèõíóç äéÜäïóçò ôùí ç÷çôéêþí êõìÜôùí, óõìðåñáßíïõìå üôé ôá ç÷ç-
ôéêÜ êýìáôá åßíáé äéáìÞêç êýìáôá.
2. Ðïéï åßíáé ôï åýñïò ôùí óõ÷íïôÞôùí ôùí êõìÜôùí ðïõ öôÜíïõí

óôï áíèñþðéíï áõôß;
ÁðÜíôçóç
Åßíáé ãíùóôü üôé ôá êýìáôá Ý÷ïõí êÜðïéåò óõ÷íüôçôåò. ¼ôáí ç óõ÷íü-
ôçôá ôùí ç÷çôéêþí êõìÜôùí ðÜñåé ôéìÝò áðü 20 Çz ìÝ÷ñé 20.000 Çz, ôüôå
ìðïñïýí íá ãßíïõí áíôéëçðôÝò áðü ôï áíèñþðéíï áõôß. Óôçí ðåñßðôùóç
áõôÞ ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá ïíïìÜæïíôáé áðëþò Þ÷ïò.
Áí ç óõ÷íüôçôá ôùí ç÷çôéêþí êõìÜôùí åßíáé ìéêñüôåñç ôùí 20 Hz,
ôüôå ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá ïíïìÜæïíôáé áðüç÷ïé, åíþ áí ç óõ÷íüôçôá îå-
ðåñÜóåé ôá 20.000 Hz, ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá ïíïìÜæïíôáé õðÝñç÷ïé.
ÐïëëÜ æþá åðéêïéíùíïýí óå óõ÷íüôçôåò ðïëý ìåãáëýôåñåò áðü

áõôÝò ðïõ ìðïñåß íá áíôéëçöèåß ôï áíèñþðéíï áõôß.
3. ÁíáöÝñåôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ç÷çôéêþí êõìÜôùí.
ÁðÜíôçóç
164 Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ç÷çôéêþí êõìÜôùí åßíáé ßäéá ìå åêåßíá ôùí
áðëþí êõìÜôùí. ÄçëáäÞ, á) óõ÷íüôçôá f, â) ðåñßïäïò T, ã) ðëÜôïò A, ä) Κεφάλαιο 5
ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò õ êáé å) ìÞêïò êýìáôïò ë.
Ôï ìÞêïò êýìáôïò åíüò ç÷çôéêïý êýìáôïò åßíáé ç áðüóôáóç ìåôáîý
äýï äéáäï÷éêþí ðõêíùìÜôùí Þ äýï äéáäï÷éêþí áñáéùìÜôùí.
Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôùí ç÷çôéêþí êõìÜôùí óôïí áÝñá Ý÷åé

õðïëïãéóôåß êáé åßíáé õ=340 m/s.
4. Óå ðïéá ìÝóá äéáäßäïíôáé ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá; Óõãêñßíåôå ôçí åõ-

êïëßá ìå ôçí ïðïßá äéáäßäïíôáé óôá äéÜöïñá åßäç ôùí ìÝóùí.
ÁðÜíôçóç
Ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá äéáäßäïíôáé óå üëá ôá ìÝóá, äçëáäÞ óôåñåÜ, õãñÜ
êáé áÝñéá. Äå äéáäßäïíôáé óôï êåíü ëüãù ôçò Ýëëåéøçò ìïñßùí ôïõ áÝñá.
Áõôü óçìáßíåé üôé ç åíÝñãåéá äåí ìðïñåß íá ìåôáöåñèåß óôï êåíü.
Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôùí ç÷çôéêþí êõìÜôùí åßíáé ìåãáëýôåñç óôá
óôåñåÜ óþìáôá áð’ ü,ôé óôá õãñÜ êáé óôá áÝñéá. Óôá õãñÜ åðßóçò ç
ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò åßíáé ìåãáëýôåñç áð’ ü,ôé óôá áÝñéá.
1. ¸íáò Üíèñùðïò âãÜæåé ìéá êñáõãÞ óõ÷íüôçôáò f= 510 Hz. Íá
âñåèåß ôï ìÞêïò êýìáôïò ôçò êñáõãÞò.
Äßíåôáé üôé ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôùí ç÷çôéêþí êõìÜôùí óôïí áÝñá
åßíáé õç÷ïõ=340 m/s.
Ëýóç
Ç ôá÷ýôçôá ôïõ Þ÷ïõ óõíäÝåôáé ìå ôï ìÞêïò êýìáôïò êáé ôç óõ÷íü-
ôçôá ôçò êñáõãÞò ìå ôï èåìåëéþäç íüìï ôçò êõìáôéêÞò. ¸ôóé,
2. ¸íá ðëïßï åêðÝìðåé Ýíá õðåñç÷çôéêü óÞìá ðñïò ôï âõèü êáé

ëáìâÜíåé ôçí ç÷þ Ýðåéôá áðü 1 sec. Áí ç ôá÷ýôçôá ôïõ Þ÷ïõ óôï
íåñü åßíáé õ=1.500 m/s, íá âñåßôå ôï âÜèïò ôïõ íåñïý óå åêåßíï
ôï óçìåßï.
Ëýóç
Ç áðüóôáóç Äx ðïõ èá äéáíýóåé ôï êýìá åßíáé äéðëÜóéá áðü ôï âÜèïò
ôïõ íåñïý ãéáôß ï Þ÷ïò äéáíýåé ôï âÜèïò äýï öïñÝò. ¸ôóé,
Ôï âÜèïò h ôïõ íåñïý èá åßíáé: 165

Κεφάλαιο 5 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá äéáäßäïíôáé:
á) Óôá óôåñåÜ.
â) Óôá õãñÜ.
ã) Óôá áÝñéá.
ä) Óôá õãñÜ, óôá óôåñåÜ êáé óôá áÝñéá.
óìÝíåò;
Ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá:
á) Åßíáé äéáìÞêç êýìáôá.
â) Äéáäßäïíôáé óå üëá ôá ìÝóá.
ã) ÅðåéäÞ äéáäßäïíôáé óôïí áÝñá, äå ìåôáöÝñïõí åíÝñãåéá.
ä) Äçìéïõñãïýí óôïí áÝñá ðõêíþìáôá êáé áñáéþìáôá.
3. Ìå ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò äå óõìöùíåßôå;

¸íá ç÷çôéêü êýìá äéáäßäåôáé áðü ôïí áÝñá óôï íåñü.
á) Ôï ìÞêïò êýìáôïò óôïí áÝñá åßíáé äéáöïñåôéêü áðü ôï ìÞêïò
êýìáôïò óôï íåñü.
â) Ç ôá÷ýôçôá ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò óôïí áÝñá åßíáé ßäéá ìå ôçí
ôá÷ýôçôá ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò óôï íåñü.
ã) Ç óõ÷íüôçôá ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò óôïí áÝñá åßíáé ßäéá ìå ôç
óõ÷íüôçôá ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò óôï íåñü.
á) Ï Þ÷ïò åßíáé ìç÷áíéêü êýìá êáé äå äéáäßäåôáé óôï êåíü.
â) ¼ôáí ç èåñìïêñáóßá ôïõ ìÝóïõ ìÝóá óôï ïðïßï äéáäßäåôáé Ýíáò
Þ÷ïò áõîÜíåôáé, áõîÜíåôáé êáé ç ôá÷ýôçôá ôïõ Þ÷ïõ, åðåéäÞ áõîÜíåôáé
ç ôá÷ýôçôá êßíçóçò ôùí ìïñßùí ôïõ áÝñá.
ã) Ïé íõ÷ôåñßäåò êáé ôá äåëößíéá åêðÝìðïõí õðåñÞ÷ïõò ðïõ ÷ñçóé-
ìïðïéïýí ãéá íá ðñïóáíáôïëßæïíôáé êáé íá åíôïðßæïõí ôï èÞñáìÜ
ôïõò.
ä) ¼ôáí ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá áëëÜæïõí ìÝóï äéÜäïóçò, ç ðåñßïäüò ôïõò
ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ.

1. ¸íáò Þ÷ïò óõ÷íüôçôáò 256 Hz äéáäßäåôáé ìå ôá÷ýôçôá õ=330 m/s óôïí
áÝñá. Ìå ðïéá ôá÷ýôçôá èá äéáäßäåôáé Ýíáò Üëëïò Þ÷ïò óõ÷íüôçôáò
166 512 Çz óôïí áÝñá;
2. ¸íáò êåñáõíüò áêïýãåôáé 20 sec ìåôÜ ôçí áóôñáðÞ. Ìðïñåßôå íá Κεφάλαιο 5
õðïëïãßóåôå ðüóï ìáêñéÜ åßíáé ç êáôáéãßäá;
åßíáé õç÷ïõ=340 m/s.
3. Óôï óôüìéï åíüò ðçãáäéïý ðïõ âñßóêåôáé h=17 m ðÜíù áðü ôçí åëåý-
èåñç åðéöÜíåéá ôïõ íåñïý õðÜñ÷åé Ýíá äéáðáóþí. ×ôõðÜìå ôï äéá-
ðáóþí êáé ðáñáôçñïýìå üôé ï Þ÷ïò ôïõ áêïýãåôáé îáíÜ ýóôåñá áðü
÷ñüíï t=0,11 sec. Íá âñåèåß ôï âÜèïò ôïõ ðçãáäéïý.
åßíáé õáÝñá=340 m/s êáé óôï íåñü õíåñü=1.500 m/s.
5.5 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΗΧΟΥ

1. Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Þ÷ïõ ïíïìÜæïíôáé õðïêåéìåíéêÜ êáé

ðïéá åßíáé áõôÜ;
ÁðÜíôçóç
ÕðïêåéìåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Þ÷ïõ åßíáé åêåßíá ðïõ óõíäÝïíôáé
ìå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áíôéëáìâáíüìáóôå ôïí Þ÷ï.
Ôá õðïêåéìåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Þ÷ïõ åßíáé:
á) Ôï ýøïò.
â) Ç áêïõóôüôçôá.
ã) Ç ÷ñïéÜ.
2. Ðþò êáèïñßæïíôáé ôï ýøïò, ç áêïõóôüôçôá êáé ç ÷ñïéÜ;
ÁðÜíôçóç
Ìå ôï ýøïò äéáêñßíïõìå Ýíáí ïîý Þ øçëü Þ÷ï áðü Ýíá âáñý Þ ÷áìçëü
Þ÷ï.
Ôï ýøïò êáèïñßæåôáé áðü ôç óõ÷íüôçôá ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò. Ãéá
ìåãáëýôåñåò óõ÷íüôçôåò Ý÷ïõìå øçëüôåñï Þ÷ï.
Ç áêïõóôüôçôá ôïõ Þ÷ïõ åßíáé ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ìå ôï ïðïßï îå÷ù-
ñßæïõìå ôïõò éó÷õñïýò êáé ëéãüôåñï éó÷õñïýò Þ áóèåíåßò Þ÷ïõò.
Ç áêïõóôüôçôá êáèïñßæåôáé áðü ôçí Ýíôáóç ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò
äçëáäÞ áðü ôçí ç÷çôéêÞ åíÝñãåéá ðïõ öôÜíåé óôï áõôß ìáò êÜèå äåõ-
ôåñüëåðôï.
Ç ÷ñïéÜ ìÜò åðéôñÝðåé íá îå÷ùñßóïõìå äýï Þ÷ïõò ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé
áðü äýï äéáöïñåôéêÜ üñãáíá, áêüìç êáé áí ïé Þ÷ïé Ý÷ïõí ôï ßäéï ýøïò
êáé ôçí ßäéá áêïõóôüôçôá.
Ç ÷ñïéÜ êáèïñßæåôáé áðü ôçí êõìáôïìïñöÞ ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò. 167
Κεφάλαιο 5 3. Êëßìáêá íôåóéìðÝë. Óå ôé ìáò ÷ñçóéìåýåé; Ôé ìåôñÜåé;
ÁðÜíôçóç
Ç êëßìáêá ÍôåóéìðÝë (decibel dB) åßíáé ÷ñÞóéìç ãéá ôç ìÝôñçóç ôçò
óôÜèìçò ôïõ Þ÷ïõ, ç ïðïßá âáóßæåôáé óôï ðëÜôïò ôïõ êýìáôïò.
Ôï ìçäÝí ôçò êëßìáêáò áõôÞò áíôéóôïé÷åß óå Þ÷ï ðïõ ìüëéò áêïýãåôáé,
åíþ ï Þ÷ïò áðü Ýíá áåñïðëÜíï ðïõ öôÜíåé ôá 120 dB ðñïêáëåß ðüíï
óôï áõôß ôïõ áíèñþðïõ.
ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñïõìå üôé áýîçóç êáôÜ 10 dB áíôéóôïé÷åß óå Þ÷ï
Ýíôáóçò 10 öïñÝò ìåãáëýôåñçò åíþ áýîçóç êáôÜ 20 dB áíôéóôïé÷åß óå
Ýíôáóç 100 öïñÝò ìåãáëýôåñç.

óìÝíåò;
á) Ï éó÷õñüò Þ÷ïò Ý÷åé ìåãÜëç Ýíôáóç åíþ ï áóèåíÞò ìéêñÞ.
â) Ï ïîýò Þ÷ïò Ý÷åé ôçí ßäéá óõ÷íüôçôá ìå ôï âáñý.
ã) Ç ÷ñïéÜ ìÜò åðéôñÝðåé íá äéáêñßíïõìå äýï Þ÷ïõò ðïõ Ý÷ïõí ôçí
ßäéá áêïõóôüôçôá êáé ôï ßäéï ýøïò.
ä) Ãéá äýï äéáöïñåôéêïýò áíèñþðïõò Ýíáò Þ÷ïò ìðïñåß íá Ý÷åé ôçí
ßäéá áêïõóôüôçôá áëëÜ íá Ý÷åé äéáöïñåôéêÞ Ýíôáóç.
2. Íá åðéëÝîåéò ôéò óùóôÝò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò.

á) Áýîçóç ôçò êëßìáêáò ÍôåóéìðÝë êáôÜ 10 dB áíôéóôïé÷åß óå Þ÷ï
Ýíôáóçò 10 öïñÝò éó÷õñüôåñï.
â) Ç Ýíôáóç ôïõ Þ÷ïõ åßíáé ôüóï ìåãáëýôåñç üóï ìåãáëýôåñï åßíáé
ôï ðëÜôïò ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò.
ã) Ç ÷ñïéÜ åßíáé ôï õðïêåéìåíéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò Ýíôáóçò.
ä) Ç Ýíôáóç ôïõ Þ÷ïõ ðïõ ðñïêáëåß Ýíá áåñïðëÜíï êáôÜ ôçí áðï-
ãåßùóÞ ôïõ åßíáé 120 dB.

Ìç÷áíéêÜ êýìáôá, êýìá êáé åíÝñãåéá, ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìåãÝèç ôïõ
êýìáôïò

ïñèÝò:
168
á. Êýìáôá äçìéïõñãïýíôáé üôáí Ýíá óýóôçìá ……………….... áðü ôçí êá- Κεφάλαιο 5
ôÜóôáóç……………… …………..... êáé …………..... ìåôáöÝñåôáé áðü ìéá ðåñéï÷Þ
ôïõ óõóôÞìáôïò óå ìéá Üëëç. Ôá êýìáôá ðïõ ìåôáöÝñïõí ìç÷áíéêÞ
åíÝñãåéá ïíïìÜæïíôáé ……………... êýìáôá. Ôá …………....... êýìáôá Ý÷ïõí äýï
âáóéêÜ êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ: á) Äéáäßäïíôáé ìÝóá óôá ……………….. ìÝóá
êáé ü÷é óôï …………......... â) ÌåôáöÝñïõí ……………....... ÷ùñßò íá ìåôáöÝñïõí
………………...
â. ÁíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï …………… ôùí óùìáôéäßùí ôïõ ìÝóïõ ………………
åíüò êýìáôïò äéáêñßíïõìå äýï âáóéêïýò ôýðïõò êõìÜôùí: á) Ôï ……………
êýìá üðïõ ôá ……………… ôïõ ìÝóïõ ôáëáíôþíïíôáé êÜèåôá óôç ……………
…………… ôïõ êýìáôïò. Ôá êýìáôá áõôÜ äéáäßäïíôáé ìüíï óôá ………………
óþìáôá êáé êáôÜ ôç äéÜäïóÞ ôïõò ó÷çìáôßæïíôáé ……………… êáé …………………
â) Ôï ……………… êýìá üðïõ ôá ………………… ôïõ ìÝóïõ ôáëáíôþíïíôáé ðá-
ñÜëëçëá óôç …………… ………… ôïõ êýìáôïò. Ôá êýìáôá áõôÜ äéáäßäïíôáé
óôá ……………, …………… êáé …………… óþìáôá êáé êáôÜ ôç äéÜäïóÞ ôïõò ó÷ç-
ìáôßæïíôáé ……………….... êáé ……………....
ã. Óôï åãêÜñóéï êýìá ôï ……………………… éóïýôáé ìå ôçí áðüóôáóç äýï
äéáäï÷éêþí êïéëÜäùí Þ ïñÝùí. Óôï äéÜìçêåò êýìá ôï …………...... ……………
éóïýôáé ìå ôçí áðüóôáóç äýï äéáäï÷éêþí ……………….. Þ …………….......
ä. Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò óå Ýíá ìÝóï éóïýôáé ìå ôï ....…………
ôçò …………... åðß ôï ………… …………… Ç ó÷Ýóç áõôÞ ïíïìÜæåôáé …………… ....…………
ôçò …………. Ç ôá÷ýôçôá äåí åîáñôÜôáé áðü ôï ……………. ôïõ êýìáôïò. Åîáñ-
ôÜôáé áðü ôéò ………………… ôïõ ìÝóïõ äéÜäïóçò. Óôï ßäéï ìÝóï äéÜäïóçò ôá
………… êýìáôá äéáäßäïíôáé ìå ………………… ôá÷ýôçôá áð’ ü,ôé ôá äéáìÞêç.
ÁðÜíôçóç
á) äéáôáñÜóóåôáé, éóïññïðßáò ôïõ, åíÝñãåéá, ìç÷áíéêÜ, ìç÷áíéêÜ, õëéêÜ,
êåíü, åíÝñãåéá, ýëç.
â) êßíçóçò, äéÜäïóçò, åãêÜñóéï, óùìáôßäéá, äéåýèõíóç äéÜäïóçò, óôå-
ñåÜ, üñç, êïéëÜäåò. äéÜìçêåò, óùìáôßäéá, äéåýèõíóç äéÜäïóçò, óôåñåÜ,
õãñÜ, áÝñéá, ðõêíþìáôá, áñáéþìáôá.
ã) ìÞêïò êýìáôïò, ìÞêïò êýìáôïò, ðõêíùìÜôùí, áñáéùìÜôùí.
ä) ãéíüìåíï, óõ÷íüôçôáò, ìÞêïò êýìáôïò, èåìåëéþäçò íüìïò, êõìáôéêÞò.
ðëÜôïò, éäéüôçôåò, åãêÜñóéá, ìéêñüôåñç.
2. ¸íáò ïéêïäüìïò êñáôÜåé óôï ÷Ýñé ôïõ ìéá óéäåñÝíéá ñÜâäï ìÞ-
êïõò 3 m. Ìå Ýíá óöõñß ÷ôõðÜåé ôï Ýíá Üêñï ôçò ñÜâäïõ áñ÷éêÜ
óå äéåýèõíóç êÜèåôç êáé óôç óõíÝ÷åéá ðáñÜëëçëç ðñïò ôïí
Üîïíá ôçò ñÜâäïõ.
Íá áíáöÝñåéò ôï åßäïò ôùí êõìÜôùí ðïõ äçìéïõñãïýíôáé óôç
ñÜâäï óå êÜèå ðåñßðôùóç êáé íá ðåñéãñÜøåéò ôï ìç÷áíéóìü
äéÜäïóÞò ôïõò.
169
Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç ðïõ ï ïéêïäüìïò ÷ôõðÜåé ìå ôï óöõñß ôç óé-
äåñÝíéá ñÜâäï êÜèåôá óôïí Üîïíá ôçò ñÜâäïõ äçìéïõñãïýíôáé åãêÜñóéá
êýìáôá ãéáôß ôá óùìáôßäéá ôçò ñÜâäïõ ôáëáíôþíïíôáé êÜèåôá óôç äéåý-
èõíóç äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò. Óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç üðïõ ï ïéêïäüìïò
÷ôõðÜåé ôç ñÜâäï ðáñÜëëçëá ìå ôïí Üîïíá ôçò ñÜâäïõ ôá êýìáôá ðïõ
äçìéïõñãïýíôáé åßíáé äéáìÞêç ãéáôß ôá óùìáôßäéá ôçò óéäåñÝíéáò ñÜâäïõ
ôáëáíôþíïíôáé ðáñÜëëçëá óôç äéåýèõíóç äéÜäïóçò ôùí êõìÜôùí.
3. Íá áíôéóôïé÷ßóåéò ôá ðáñáêÜôù åßäç ôùí êõìÜôùí ìå ôïí ôñüðï

êßíçóçò ôùí óùìáôéäßùí ôïõ åëáóôéêïý ìÝóïõ.
Åßäïò êýìáôïò Ôñüðïò ôáëÜíôùóçò
ÅãêÜñóéï êýìá ÔáëÜíôùóç ðáñÜëëçëç ðñïò ôç
äéåýèõíóç äéÜäïóçò
ÄéÜìçêåò êýìá ÔáëÜíôùóç êÜèåôç ðñïò ôç
äéåýèõíóç äéÜäïóçò
ÁðÜíôçóç
åãêÜñóéï êýìá ÔáëÜíôùóç êÜèåôç ðñïò ôç äéåýèõíóç äéÜäïóçò
äéÜìçêåò êýìá ÔáëÜíôùóç ðáñÜëëçëç ðñïò ôç äéåýèõíóç äéÜäïóçò

á) Ôá êýìáôá ìåôáöÝñïõí ýëç êáé åíÝñãåéá.
â) Ôï ìÞêïò êýìáôïò éóïýôáé ìå ôçí áðüóôáóç ìåôáîý äýï äéáäï÷éêþí
ïñÝùí Þ êïéëÜäùí.
ã) Ç ôá÷ýôçôá ôïõ êýìáôïò åîáñôÜôáé áðü ôï ðëÜôïò ôïõ êýìáôïò.
ä) ¼óï ìåãáëýôåñï åßíáé ôï ðëÜôïò ôüóï ðåñéóóüôåñç åíÝñãåéá ìå-
ôáöÝñåôáé áðü Ýíá êýìá.
å) Óôï ßäéï ìÝóï äéÜäïóçò ôá åãêÜñóéá êýìáôá äéáäßäïíôáé ìå ìåãá-
ëýôåñç ôá÷ýôçôá áð’ ü,ôé ôá äéáìÞêç.
ÁðÜíôçóç
á Ë
â Ó
ã Ë
ä Ó
å Ë

170 ïñèÝò:
á. Ïé ôáëáíôþóåéò ôùí óùìÜôùí óôïí áÝñá äçìéïõñãïýí ………………… Κεφάλαιο 5
êýìáôá ôá ïðïßá ïíïìÜæïíôáé …………………… êýìáôá êáé åßíáé …………………
¼ôáí áõôÜ ôá êýìáôá öôÜóïõí óôï áíèñþðéíï áõôß êáé ç óõ÷íüôçôÜ
ôïõò åßíáé ……………... áðü 20 Hz êáé ……………… áðü 20.000 Hz ðñïêáëïýí ôï
áßóèçìá ôçò …………… êáé ïíïìÜæïíôáé …………… Áí ç óõ÷íüôçôÜ ôïõò åßíáé
ìéêñüôåñç ôùí 20 Hz, ïíïìÜæïíôáé ……………… åíþ áí åßíáé ìåãáëýôåñç
ôùí 20.000 Hz ïíïìÜæïíôáé ………………
â. Ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá äéáäßäïíôáé óå ………………, ……………… êáé ………………… äå
äéáäßäïíôáé óôï ……………………
ÁðÜíôçóç
á) ìç÷áíéêÜ, ç÷çôéêÜ, äéáìÞêç. ìåãáëýôåñç, ìéêñüôåñç, áêïÞò, Þ÷ïò.
õðüç÷ïé, õðÝñç÷ïé.
â) óôåñåÜ, õãñÜ, áÝñéá, êåíü.
6. ÊÜðïõ ìáêñéÜ ìáò åêäçëþíåôáé ìéá ðïëý ìåãÜëç Ýêñçîç.

Óôéò ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò íá êõêëþóåéò ôï ãñÜììá ðïõ áíôéóôïé÷åß
óôç óùóôÞ áðÜíôçóç. Ðñþôá áéóèáíüìáóôå ôç äüíçóç ôïõ åäÜöïõò
êáé ìåôÜ áêïýìå ôïí êñüôï äéüôé:
á. Ï áÝñáò áðïññïöÜ ðïëý ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò ôïõ
êýìáôïò áð’ ü,ôé áðïññïöÜ ôï Ýäáöïò.
â. Ôá ðáñáãüìåíá êýìáôá äéáäßäïíôáé ìå ðïëý ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá
óôï Ýäáöïò áð’ ü,ôé óôïí áÝñá.
ã. Ç óõ÷íüôçôá ôùí êõìÜôùí ðïõ ðáñÜãïíôáé óôï Ýäáöïò åßíáé ðïëý
ìåãáëýôåñç áðü ôç óõ÷íüôçôá ôùí êõìÜôùí óôïí áÝñá.
ä. Ôá ìüñéá ôïõ áÝñá ôáëáíôþíïíôáé ìå ðïëý ìéêñüôåñï ðëÜôïò áð’
ü,ôé ïé äïìéêïß ëßèïé ôïõ åäÜöïõò åðåéäÞ ïé áëëçëåðéäñÜóåéò ìåôáîý
ôïõò åßíáé ðïëý áóèåíÝóôåñåò.
å. Êáìßá áðü ôéò ðáñáðÜíù ðñïôÜóåéò äåí åßíáé åðéóôçìïíéêÜ Ýãêõñç.
ÁðÜíôçóç
ÓùóôÞ áðÜíôçóç åßíáé ç â.
7. Ç óåéñÞíá åíüò ðåñéðïëéêïý ðïõ âñßóêåôáé ðïëý êïíôÜ óôçí

áêôÞ ðáñÜãåé Þ÷ï óõ÷íüôçôáò 1.200 Hz. Ï Þ÷ïò ãßíåôáé áíôéëç-
ðôüò áðü ôç Ìáñßá ðïõ ðáßæåé óôçí ðáñáëßá êáé ôï ÓÜââá ðïõ
åêåßíç ôç óôéãìÞ êÜíåé Ýíá ìáêñïâïýôé. Óôéò ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò
íá êõêëþóåéò ôï ãñÜììá ðïõ áíôéóôïé÷åß óôç óùóôÞ áðÜíôçóç.
Ç óõ÷íüôçôá ôïõ Þ÷ïõ ðïõ áíôéëáìâÜíåôáé ç Ìáñßá åßíáé:
á) ìéêñüôåñç,
â) ìåãáëýôåñç,
ã) ßäéá ìå áõôÞ ðïõ áíôéëáìâÜíåôáé ï ÓÜââáò.
171
ÓùóôÞ áðÜíôçóç åßíáé ç ã.
8. Óôï óêïéíß ðïõ ðáñéóôÜíåôáé óôçí åéêüíá 5.2 äçìéïõñãåßôáé Ýíá

êýìá. Íá ÷áñáêôçñßóåéò ôï åßäïò ôïõ êýìáôïò, áí ãíùñßæåéò üôé
áõôü ôï êýìá ìåôáöÝñåé åíÝñãåéá (Ýôóé ðñïêáëåßôáé ç êßíçóç ôïõ
áìáîéäßïõ). Áðü ðïý ðñïÝñ÷åôáé áõôÞ ç åíÝñãåéá;
ÁðÜíôçóç
Ôï êýìá ðïõ äéáäßäåôáé ìÝóù ôïõ ó÷ïéíéïý åßíáé Ýíá ìç÷áíéêü åãêÜñ-
óéï êýìá ãéáôß ôá óùìáôßäéá ôïõ ó÷ïéíéïý ôáëáíôþíïíôáé êÜèåôá óôç
äéåýèõíóç äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò. Ç åíÝñãåéá áõôÞ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí
êßíçóç ðïõ êÜíåé ôï ÷Ýñé ðïõ ôéíÜæåé ôï ó÷ïéíß ðÜíù-êÜôù, äçëáäÞ ç
êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ôïõ ÷åñéïý ìåôáöÝñåôáé óôï êýìá êáé Ýðåéôá öôÜíåé
óôï áìáîßäéï.
9. Íá ÷áñáêôçñßóåéò ôï åßäïò ôçò êßíçóçò ðïõ åêôåëïýí ôá óùìá-

ôßäéá åíüò ìÝóïõ óôï ïðïßï äéáäßäåôáé Ýíá ìç÷áíéêü êýìá. Ðïéá
åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìåãÝèç áõôÞò ôçò êßíçóçò, ðþò óõìâï-
ëßæïíôáé êáé ðþò óõíäÝïíôáé ìå ôçí ðåñßïäï, ôç óõ÷íüôçôá êáé
ôï ðëÜôïò ôïõ êýìáôïò;
ÁðÜíôçóç
Åßíáé ãíùóôü ðëÝïí üôé ôá óùìáôßäéá êéíïýíôáé åßôå êÜèåôá åßôå ðá-
ñÜëëçëá ìå ôç äéåýèõíóç äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò. Ç êßíçóç ðïõ êÜíïõí
åßíáé ìéá åðáíáëáìâáíüìåíç êßíçóç óôïí ßäéï êÜèå öïñÜ ÷ñüíï ãýñù
áðü óõãêåêñéìÝíåò èÝóåéò. Ôá óùìáôßäéá äçëáäÞ åêôåëïýí ìéá áðëÞ
áñìïíéêÞ ôáëÜíôùóç. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ôáëÜíôùóçò áõôÞò åß-
íáé ç ðåñßïäïò Ô, ç óõ÷íüôçôá f êáé ôï ðëÜôïò A ôçò ôáëÜíôùóçò. Ôá
ðáñáðÜíù ìåãÝèç ðïõ áöïñïýí ôçí ôáëÜíôùóç ôùí óùìáôéäßùí åßíáé
áêñéâþò ôá ßäéá ìå åêåßíá ôïõ êýìáôïò ðïõ äçìéïõñãåßôáé.
10. Ç áðüóôáóç ìåôáîý ôùí óçìåßùí Â êáé Ã ôïõ ó÷ïéíéïý ðïõ

ðáñéóôÜíåôáé óôçí åéêüíá 5.9 åßíáé 80 cm.
Ðüóç áðüóôáóç äéáíýåé ôï êýìá ðïõ äéáäßäåôáé óôï óêïéíß óå
÷ñüíï ìéáò ðåñéüäïõ;
172
Κεφάλαιο 5
ÁðÜíôçóç
Áðü ôï ó÷Þìá öáßíåôáé üôé ç áðüóôáóç ÂÃ åßíáé Ýíá ìÞêïò êýìá-
ôïò ë=80 cm. Ãíùñßæïõìå üôé óå ÷ñüíï ìßáò ðåñéüäïõ Ýíá êýìá äéáíýåé
áðüóôáóç åíüò ìÞêïõò êýìáôïò. ¸ôóé óå ìßá ðåñßïäï ç áðüóôáóç ðïõ
äéáíýåé ôï êýìá åßíáé 80 cm.
11. ¸íá êýìá äéáäßäåôáé óå êÜðïéï ìÝóï. Áí äéðëáóéáóôåß ç óõ÷íü-

ôçôá ôïõ êýìáôïò, ðþò ìåôáâÜëëåôáé: á) ç ðåñßïäïò ôïõ êýìáôïò;
â) ôï ìÞêïò ôïõ êýìáôïò;
ÁðÜíôçóç
á) Ç ðåñßïäïò êáé ç óõ÷íüôçôá åßíáé ìåãÝèç áíôßóôñïöá. Áí äéðëáóé-
áóôåß ç óõ÷íüôçôá ôïõ êýìáôïò, ç ðåñßïäüò ôïõ èá õðïäéðëáóéáóôåß.
â) Áí äéðëáóéáóôåß ç óõ÷íüôçôá ôïõ êýìáôïò, áðü ôï èåìåëéþäç íüìï
ôçò êõìáôéêÞò ðñïêýðôåé üôé êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò èá õðïäéðëáóéáóôåß.
Áõôü öõóéêÜ ìå ôçí ðñïûðüèåóç üôé ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ðáñáìÝíåé
óôáèåñÞ, äçëáäÞ üôé äåí áëëÜæåé ôï ìÝóï äéÜäïóçò.
12. ÊáôÜ ôç äéÜäïóç åíüò êýìáôïò ôé ðáñéóôÜíïõìå ìå ôçí áêôßíá;

¼ôáí Ýíá êýìá ðñïóðßðôåé ðÜíù ó’ Ýíá åìðüäéï, ç áñ÷éêÞ êáé
ç ôåëéêÞ áêôßíá ó÷çìáôßæïõí ìå ôçí êÜèåôç óôï åìðüäéï áðü
ìßá ãùíßá. Ðþò ëÝãï íôáé áõôÝò ïé ãùíßåò êáé ìå ðïéá ó÷Ýóç
óõíäÝïíôáé;
ÁðÜíôçóç
ÊáôÜ ôç äéåýèõíóç äéÜäïóçò åíüò êýìáôïò ìéá áêôßíá äåß÷íåé ôçí
êáôåýèõíóç äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò êáé ü÷é ôï ðñáãìáôéêü êýìá. Ç ãùíßá
ðïõ ó÷çìáôßæåé ç ðñïóðßðôïõóá áêôßíá ìå ôçí êÜèåôç óôï åìðüäéï ïíï-
ìÜæåôáé ãùíßá ðñüóðôùóçò ð, åíþ ç ãùíßá ðïõ ó÷çìáôßæåé ç áíáêëþìåíç
áêôßíá ìå ôçí êÜèåôç óôï åìðüäéï ïíïìÜæåôáé ãùíßá áíÜêëáóçò á. Ïé
äýï ðáñáðÜíù ãùíßåò åßíáé ßóåò.
13. Ó’ Ýíá õðïèáëÜóóéï óåéóìü ôï ðáñáãüìåíï óåéóìéêü êýìá äé-

áäßäåôáé áðü ôï óôåñåü öëïéü ôçò Ãçò óôá íåñÜ ôïõ ùêåáíïý.
Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò íá åðéëÝîåéò ôç óùóôÞ.
173
Κεφάλαιο 5 ¼ôáí ôï óåéóìéêü êýìá äéÝñ÷åôáé áðü ôïí ðõèìÝíá óôï íåñü, ôüôå
ìåôáâÜëëåôáé: á) ìüíï ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò, â) ìüíï ç óõ÷íüôçôá, ã)
ìüíï ôï ìÞêïò êýìáôïò, ä) ç ôá÷ýôçôá êáé ç óõ÷íüôçôá, å) ç ôá÷ýôçôá
êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò, óô) ç óõ÷íüôçôá êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò, æ) êáé
ôá ôñßá, ç) êáíÝíá áðü ôá ðáñáðÜíù.
ÁðÜíôçóç
Ç óùóôÞ ðñüôáóç åßíáé ç å, äçëáäÞ ìåôáâÜëëåôáé ç ôá÷ýôçôá äéÜäï-
óçò êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ôï êýìá áëëÜæåé ìÝóï
äéÜäïóçò - Üñá áëëÜæåé ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò. Áðü ôï íüìï ôçò êõìá-
ôéêÞò åöüóïí áëëÜæåé ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò êáé ãéá óôáèåñÝò ôéìÝò ôçò
óõ÷íüôçôáò, èá áëëÜæåé êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò ôïõ êýìáôïò. Ç óõ÷íüôçôá
èá åîáñôÜôáé áðü ôçí ðçãÞ ðïõ ðáñÞãáãå ôï êýìá.
14. Óôï åñãáóôÞñéï ÖõóéêÞò ôïõ ó÷ïëåßïõ óáò ðéèáíüí íá õðÜñ-

÷åé Ýíáò ãõÜëéíïò êþäùíáò óáí áõôüí ðïõ ðáñéóôÜíåôáé óôçí
åéêüíá ôçò äéðëáíÞò óåëßäáò. Ìå ôç âïÞèåéá ìéáò áíôëßáò ðïõ
ðñïóáñìüæåôáé óôç âÜóç ôïõ êþäùíá ìðïñïýìå íá áöáéñÝóïõìå
ôïí áÝñá áðü ôï åóùôåñéêü ôïõ. Ï êáèçãçôÞò ôçò ÖõóéêÞò æçôÜ
áðü ôç óõììáèÞôñéÜ óáò ôç ×áñïýëá íá ñõèìßóåé Ýíá îõðíçôÞñé
Ýôóé þóôå íá ÷ôõðÞóåé ýóôåñá áðü 15 ëåðôÜ êáé óôç óõíÝ÷åéá ôï
ôïðïèåôåß óôï åóùôåñéêü ôïõ êþäùíá ëÝãïíôÜò óáò üôé ìüëéò
áêïõóôåß ï Þ÷ïò ôïõ èá óáò åðéôñÝøåé íá âãåßôå óôï ðñïáýëéï
ôïõ ó÷ïëåßïõ êáé íá ðáßîåôå. ¾óôåñá áðü 30 ëåðôÜ êÜðïéïé áðü
ôïõò óõììáèçôÝò óáò äéáìáñôýñïíôáé óôç ×áñïýëá åðéóçìáßíï-
íôÜò ôçò üôé Ýêáíå ëÜèïò óôç ñýèìéóç ôïõ ñïëïãéïý åðåéäÞ ìÝ÷ñé
åêåßíç ôç óôéãìÞ äåí áêïýóôçêå êáíÝíáò Þ÷ïò. Åêåßíç åðéìÝíåé
üôé ç ñýèìéóç Þôáí óùóôÞ êáé æçôÜ áðü ôïí êáèçãçôÞ íá ôçò
äþóåé ôï îõðíçôÞñé ãéá íá ôï åðéâåâáéþóåé. Ìüëéò ï êáèçãçôÞò
áöáéñåß ôï êÜëõììá ôïõ êþäùíá ôï îõðíçôÞñé áêïýãåôáé íá ç÷åß.
Ðþò ìðïñåßôå íá åîçãÞóåôå áõôü ðïõ óõíÝâç;
ÁðÜíôçóç
Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ï Þ÷ïò äéáäßäåôáé
üôáí õðÜñ÷åé êÜðïéï õëéêü ìÝóï äéÜäïóçò
êáé ü÷é óôï êåíü. Ï êáèçãçôÞò åß÷å áöáéñÝ-
óåé ôïí áÝñá áðü ôï ãõÜëéíï êþäùíá, ïðüôå
ôï ç÷çôéêü êýìá äåí ìðïñåß íá äéáäïèåß. Ìü-
ëéò áöáéñåèåß ôï êÜëõììá, áÝñáò åéóÝñ÷åôáé
óôï åóùôåñéêü ôïõ êþäùíá êáé Ýôóé ôï îõ-
ðíçôÞñé áêïýãåôáé.
174
15. Ðþò åîçãåßôáé ôï ãåãïíüò üôé ãéá íá äéáäïèåß ï Þ÷ïò áðáéôåßôáé Κεφάλαιο 5
ç ýðáñîç åíüò ìÝóïõ;
ÁðÜíôçóç
¼ðùò åßíáé Þäç ãíùóôü, ôï êýìá ìåôáöÝñåé åíÝñãåéá áëëÜ ü÷é ýëç.
Ãéá íá äéáäïèåß ï Þ÷ïò, ðïõ åßíáé Ýíá åßäïò êýìáôïò, áðáéôåßôáé êÜðïéï
ìÝóï, Ýôóé þóôå ôá óùìáôßäéá ôïõ ìÝóïõ íá ìåôáöÝñïõí ôçí åíÝñãåéá
ôï êáèÝíá óôï äéðëáíü ôïõ. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï ìðïñåß ôï êýìá íá
ìåôáöÝñåé åíÝñãåéá. Áí üìùò äåí õðÜñ÷åé êÜðïéï ìÝóï, äåí õðÜñ÷ïõí
êáé óùìáôßäéá ðïõ èá ìåôáöÝñïõí ôçí åíÝñãåéá óôï äéðëáíü ôïõò óù-
ìáôßäéï.
16. Óôç èÝóç Á âñßóêåôáé Ýíáò øáñÜò ìå ôç âÜñêá ôïõ êáé óôç èÝóç
Â Ýíáò øáñïíôïõöåêÜò.
Êáé ïé äýï áíôéëáìâÜíïíôáé ôï ðëïßï ðïõ ðëçóéÜæåé áðü ôïí Þ÷ï
ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôéò ìç÷áíÝò ôïõ. Áí ãíùñßæåéò üôé ÁÏ=ÏÂ
êáé áöïý óõìâïõëåõèåßò ôïí ðßíáêá 5.1, ìðïñåßò íá óêåöèåßò
ðïéïò áðü ôïõò äýï áíôåëÞöèç ãñçãïñüôåñá ôï ðëïßï; Íá áéôé-
ïëïãÞóåéò ôçí áðÜíôçóÞ óïõ.
ÁðÜíôçóç
Áðü ôïí ðßíáêá öáßíåôáé üôé ï Þ÷ïò äéáäßäåôáé ìå ìåãáëýôåñç ôá÷ý-
ôçôá óôï íåñü áð’ ü,ôé óôïí áÝñá.
¸ôóé ï øáñïíôïõöåêÜò áíôéëáìâÜíåôáé ôïí Þ÷ï ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü
ðëïßï ðéï ãñÞãïñá áðü ôïí øáñÜ. Ï Þ÷ïò ðïõ áíôéëáìâÜíåôáé ï øáñï-
íôïõöåêÜò ôáîéäåýåé ìÝóá óôï íåñü, åíþ ï Þ÷ïò ðïõ áíôéëáìâÜíåôáé ï
øáñÜò ôáîéäåýåé óôïí áÝñá.
175
Κεφάλαιο 5 17. Ìéá óåéñÞíá åêðÝìðåé Þ÷ï. Ðþò ìåôáâÜëëåôáé ç ôá÷ýôçôá ôïõ
Þ÷ïõ üôáí áõîÜíåôáé ç èåñìïêñáóßá ôïõ áÝñá; Ðþò åðçñåÜæïíôáé
ç óõ÷íüôçôá êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò ôïõ Þ÷ïõ ôçò óåéñÞíáò;
ÁðÜíôçóç
Ãéá ôï ßäéï ìÝóï äéÜäïóçò ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ìåãáëþíåé üóï áõ-
îÜíåé ç èåñìïêñáóßá. ¸ôóé êáé ï Þ÷ïò èá äéáäßäåôáé ìå ìåãáëýôåñç
ôá÷ýôçôá áí áõîçèåß ç èåñìïêñáóßá.
Ç óõ÷íüôçôá ôïõ êýìáôïò äåí áëëÜæåé ãéáôß áõôÞ åîáñôÜôáé ìüíï
áðü ôçí ðçãÞ ðïõ ðáñÜãåé ôï êýìá êáé ü÷é áðü ôï ìÝóï Þ ôéò óõíèÞêåò
äéÜäïóçò ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò.
Ôï ìÞêïò êýìáôïò ôïõ Þ÷ïõ èá áõîçèåß êáé áõôü. Áõôü óõìâáßíåé êÜèå
öïñÜ ðïõ áõîÜíåé êáé ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò. Ôï ìÞêïò êýìáôïò ôïõ Þ÷ïõ
ìåôáâÜëëåôáé ìå áíÜëïãï ôñüðï ìå ôçí ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ Þ÷ïõ.
18. Óôç äåýôåñç óôÞëç ôïõ ðßíáêá 5.4 íá ãñÜøåéò ôá õðïêåéìåíéêÜ

÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Þ÷ïõ Ýôóé þóôå íá áíôéóôïé÷ïýí óôá áíôé-
êåéìåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ.
ÁðÜíôçóç
Óôïí ðáñáêÜôù ðßíáêá öáßíïíôáé ôá áíôéêåéìåíéêÜ êáé õðïêåéìåíéêÜ
÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Þ÷ïõ.
ÁíôéêåéìåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ÕðïêåéìåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ
á. Óõ÷íüôçôá ¾øïò
â. ¸íôáóç Áêïõóôüôçôá
ã. ÊõìáôïìïñöÞ ×ñïéÜ
19. Ñõèìßæïíôáò Ýíá äéáêüðôç áõîÜíïõìå ôï ýøïò ôïõ Þ÷ïõ ðïõ

ðáñÜãåé ìéá óåéñÞíá. Óôéò ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò íá êõêëþóåéò
ôï ãñÜììá ðïõ áíôéóôïé÷åß óôç óùóôÞ áðÜíôçóç.
i. Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ Þ÷ïõ: á) èá áõîçèåß, â) èá ìåéùèåß, ã) èá
ðáñáìåßíåé ßäéá.
ii. Ç óõ÷íüôçôá: á) èá áõîçèåß, â) èá ìåéùèåß, ã) èá ðáñáìåßíåé ßäéá.
iii. Ôï ìÞêïò êýìáôïò: á) èá áõîçèåß, â) èá ìåéùèåß, ã) èá ðáñáìåßíåé
ßäéï.
iv. Ôï ðëÜôïò ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò: á) èá áõîçèåß, â) èá ìåéùèåß, ã)
èá ðáñáìåßíåé ßäéï.
ÁðÜíôçóç
i ã
ii á
iii â
176 iv ã
Ìå ôçí áýîçóç ôïõ ýøïõò ôïõ Þ÷ïõ áõîÜíåôáé ç óõ÷íüôçôá ôïõ Þ÷ïõ Κεφάλαιο 5
êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò ãéáôß ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò
åîáñôÜôáé ìüíï áðü ôï ìÝóï äéÜäïóçò, ïðüôå èá ðáñáìÝíåé áìåôÜâëçôç.
ÔÝëïò ôï ðëÜôïò ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò äåí åðçñåÜæåôáé êáèüëïõ áðü
ôçí áýîçóç ôïõ ýøïõò.
20. ¸íá óõãêñüôçìá ñïê ðáßæåé óå ìéá óôÜèìç Ýíôáóçò 80 dB. Ðü-
óåò öïñÝò éó÷õñüôåñï Þ÷ï áíôéëáìâÜíåôáé Ýíáò áêñïáôÞò üôáí
ç óôÜèìç Ýíôáóçò áíÝâåé: á) óôá 90 dB; â) óôá 100 dB;
ÁðÜíôçóç
á) Áí ç óôÜèìç ôçò Ýíôáóçò áíÝâåé áðü ôá 80 dB óôá 90 dB, Ýíáò
áêñïáôÞò èá áêïýåé Þ÷ïõò éó÷õñüôåñïõò êáôÜ 10 öïñÝò ðåñéóóüôåñï.
â) Áí ç óôÜèìç ôçò Ýíôáóçò áíÝâåé áðü ôá 80 dB óôá 100 dB, Ýíáò
áêñïáôÞò èá áêïýåé Þ÷ïõò éó÷õñüôåñïõò êáôÜ 100 öïñÝò ðåñéóóüôåñï.

Ìç÷áíéêÜ êýìáôá, êýìá êáé åíÝñãåéá, ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìåãÝèç ôïõ
êýìáôïò
1. Ç áðüóôáóç ôùí óçìåßùí Â êáé Ã ôïõ ó÷ïéíéïý ðïõ ðáñéóôÜíåôáé

óôçí åéêüíá 5.9 åßíáé 80 cm, åíþ ç óõ÷íüôçôá ðïõ ôáëáíôþíåôáé
ôï ÷Ýñé åßíáé 5 Hz. Íá õðïëïãßóåéò ôçí ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ
êýìáôïò óôï óêïéíß.
Ëýóç
Ç áðüóôáóç ôùí óçìåßùí ÂÃ ôïõ ó÷ïéíéïý åßíáé ôï ìÞêïò êýìáôïò
ôïõ êýìáôïò. Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò õðïëïãßæåôáé áðü ôï
èåìåëéþäç íüìï ôçò êõìáôéêÞò. ¸ôóé,
2. Óå ìéá ëåêÜíç ðïõ ðåñéÝ÷åé íåñü ñß÷íåéò óôçí åðéöÜíåéÜ ôïõ ìå

ôç âïÞèåéá åíüò óôáãïíüìåôñïõ 2 óôáãüíåò íåñïý ôï äåõôåñü-
177
Κεφάλαιο 5 ëåðôï ïðüôå ó÷çìáôßæïíôáé êýìáôá íåñïý. ÌåôñÜò ôçí áðüóôáóç
ìåôáîý äýï äéáäï÷éêþí ïñÝùí êáé ôç âñßóêåéò 10 cm. Íá õðïëï-
ãßóåéò ôçí ðåñßïäï êáé ôçí ôá÷ýôçôá ôùí êõìÜôùí.
Ëýóç
Ç óõ÷íüôçôá óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ åßíáé 2 óôáãüíåò áíÜ äåõôåñü-
ëåðôï Þ f=2 Hz. Ç áðüóôáóç ôùí äýï äéáäï÷éêþí ïñÝùí åßíáé ôï ìÞêïò
êýìáôïò ôïõ êýìáôïò. ¢ñá ë=0,1 m. Ç ðåñßïäïò åßíáé ôï áíôßóôñïöï ôçò
óõ÷íüôçôáò äçëáäÞ:
Ç ôá÷ýôçôá ôùí êõìÜôùí åßíáé:
3. ¸íá ðáéäß ñß÷íåé 24 ìéêñÝò ðåôñïýëåò ôï ëåðôü óôá Þñåìá íåñÜ

ìéáò ëßìíçò. Ðáñáôçñåß ìéá ìðÜëá ðïõ âñßóêåôáé óå áðüóôáóç 20
m áðü ôï óçìåßï ðïõ ñß÷íåé ôéò ðåôñïýëåò, ôçí ïðïßá âëÝðåé íá
êéíåßôáé ýóôåñá áðü 10 s áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ç ðñþôç ðÝôñá Ýðå-
óå óôï íåñü. Íá õðïëïãßóåéò ôçí ðåñßïäï êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò
ôùí êõìÜôùí ðïõ äçìéïõñãïýíôáé óôçí åðéöÜíåéá ôçò ëßìíçò.
Ëýóç
Ç óõ÷íüôçôá åßíáé 24 ðÝôñåò áíÜ ëåðôü Þ óôç ãëþóóá ôùí ìáèçìá-
ôéêþí:
Ç ðåñßïäïò åßíáé:
ÅðåéäÞ óå êáèåìßá ðåñßïäï ôï êýìá äéáíýåé áðüóôáóç ßóç ìå Ýíá

ìÞêïò êýìáôïò, óå 10 s, ðïõ åßíáé ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 4 ðåñéüäùí, èá Ý÷åé
äéáíýóåé áðüóôáóç x= 4ë.
¢ñá åðåéäÞ x=20 m, ìðïñïýìå íá õðïëïãßóïõìå ôï ìÞêïò êýìáôïò.
4. Óå ìéá óåéóìéêÞ äüíçóç ðáñÜ÷èçêáí åãêÜñóéá êýìáôá ðïõ äéáäß-

äïíôáé ìå ôá÷ýôçôá 5 km/s êáé äéáìÞêç êýìáôá ðïõ äéáäßäïíôáé
ìå ôá÷ýôçôá 9 km/s. ¸íáò óåéóìïãñÜöïò âñßóêåôáé óå áðüóôáóç
178
400 km áðü ôçí åóôßá ôïõ óåéóìïý. Ðïéï åßäïò êõìÜôùí êáôá- Κεφάλαιο 5
ãñÜöçêå ðñþôï áðü ôï óåéóìïãñÜöï; Ìå ðüóç ÷ñïíéêÞ êáèõ-
óôÝñçóç êáôáãñÜöçêå ôï äåýôåñï êýìá;
Ëýóç
Ôá êýìáôá ðïõ äéáäßäïíôáé ìå ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá èá åßíáé åêåßíá
ðïõ èá êáôáãñáöïýí ðñþôá áðü ôï óåéóìïãñÜöï. ÄçëáäÞ ôá äéáìÞêç
êýìáôá åßíáé åêåßíá ðïõ êáôáãñÜöïíôáé ðñþôá. Õðïëïãßæïõìå ôï ÷ñüíï
ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ôï êÜèå êýìá ãéá íá öôÜóåé óôï óåéóìïãñÜöï. ¸ôóé,
üðïõ t1 åßíáé ï ÷ñüíïò ðïõ êÜíåé ãéá íá öôÜóåé ôï åãêÜñóéï êýìá

ôá÷ýôçôáò õ1. Ìå ðáñüìïéï ôñüðï:
üðïõ t2 ï ÷ñüíïò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá öôÜóåé ôï äéÜìçêåò êýìá ôá-

÷ýôçôáò õ2.
Ç ÷ñïíéêÞ êáèõóôÝñçóç èá åßíáé Ät = t1 - t2 = 80 - 44,4 = 35,6 sec.
5. ¸íáò øáñÜò ðáñáôçñåß ìéá óçìáäïýñá íá áíáäýåôáé êáé íá

âõèßæåôáé óôï íåñü åîáéôßáò ôùí êõìÜôùí ðïõ ðñïêáëïýíôáé
áðü ôç äéÝëåõóç ôá÷ýðëïïõ óêÜöïõò. Áí ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò
ôùí êõìÜôùí óôï íåñü åßíáé 2,5 m/s êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò 7,5
m, ðüóåò öïñÝò èá ðáñáôçñÞóåé o øáñÜò ôç óçìáäïýñá íá
áíáäýåôáé óå ÷ñüíï 1 min;
Ëýóç
Áðü ôçí ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò êáé ôï ìÞêïò êýìáôïò ìðïñïýìå íá õðï-
ëïãßóïõìå ôç óõ÷íüôçôá ôïõ êýìáôïò.
Áðü ôï ðñïçãïýìåíï êåöÜëáéï ãíùñßæïõìå üôé ç óõ÷íüôçôá åßíáé
üðïõ Í ï áñéèìüò ôùí öïñþí ðïõ áíáäýåôáé êáé Ät o ÷ñüíïò ôïõ 1

ëåðôïý.
6. Ï ÃéÜííçò áêïýåé ôïí Þ÷ï ìéáò âñïíôÞò ìåôÜ áðü 10 s áöïý

âëÝðåé ôçí áóôñáðÞ. Áí ãíùñßæåéò üôé ï Þ÷ïò óôïí áÝñá äéá-
äßäåôáé ìå ôá÷ýôçôá 340 m/s, ìðïñåßò íá õðïëïãßóåéò óå ðïéá
179
Κεφάλαιο 5 áðüóôáóç áðü ôï óçìåßï ðïõ âñßóêåôáé ï ÃéÜííçò åêäçëþèçêå
ç çëåêôñéêÞ åêêÝíùóç;
Ëýóç
Áðü ôç ó÷Ýóç ðïõ óõíäÝåé ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò õ êáé áðüóôáóç x Ý÷ïõìå:
¢ñá ç çëåêôñéêÞ åêêÝíùóç åêäçëþèçêå óôá 3,4 Km.
7. ÕðÝñç÷ïé ìå óõ÷íüôçôá 15 kHz ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá

ôçí ðáñáãùãÞ åéêüíùí ôùí ïñãÜíùí ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò.
Áí ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ Þ÷ïõ óôï óþìá ìáò åßíáé 1,5 km/s
ðåñßðïõ (üóï êáé óôï áëáôüíåñï), ðüóï åßíáé ôï ìÞêïò êýìáôïò
ôùí õðåñÞ÷ùí óôï óþìá ìáò;
Ëýóç
Áðü ôï èåìåëéþäç íüìï ôçò êõìáôéêÞò êáé ìåôáôñÝðïíôáò ôéò ìïíÜ-
äåò ôçò óõ÷íüôçôáò êáé ôçò ôá÷ýôçôáò óôï S.I. õðïëïãßæïõìå ôï ìÞêïò
êýìáôïò ôùí õðåñÞ÷ùí óôï óþìá ìáò. ¸ôóé,
õ= 1500 m/s êáé f=15.000 Hz
8. Ãíùñßæåéò üôé ç êáìðÜíá ôçò åêêëçóßáò ðïõ âñßóêåôáé óôçí ðëá-

ôåßá ôïõ ÷ùñéïý óïõ ÷ôõðÜ êÜèå ÊõñéáêÞ áêñéâþò óôéò 8 ç þñá
ôï ðñùß. Ôï óðßôé ôïõ ößëïõ óïõ âñßóêåôáé óôçí ðëáôåßá, åíþ
ôï äéêü óïõ áðÝ÷åé 1.020 m áðü áõôÞ. Åóý êáé ï ößëïò óïõ èá
áêïýóåôå ôïí Þ÷ï ôçò êáìðÜíáò ôáõôü÷ñïíá; á) Óõìâïõëåýóïõ
ôïí ðßíáêá 5.1 êáé õðïëüãéóå ðïéá þñá áêñéâþò èá áêïýóåéò ôïí
Þ÷ï ôçò êáìðÜíáò. â) Õðïëüãéóå ôï ìÞêïò êýìáôïò ôïõ Þ÷ïõ, áí
ãíùñßæåéò üôé ç óõ÷íüôçôÜ ôïõ åßíáé 200 Hz.
Ëýóç
Åêåßíïò ðïõ âñßóêåôáé óôçí ðëáôåßá ôïõ ÷ùñéïý èá áêïýóåé ðñþôïò ôçí
êáìðÜíá ôïõ ÷ùñéïý óå ó÷Ýóç ìå åêåßíïí ðïõ âñßóêåôáé óå êÜðïéá áðü-
óôáóç.
á) Áí ãíùñßæïõìå üôé ç ôá÷ýôçôá ôïõ Þ÷ïõ óôïí áÝñá åßíáé õ= 340 m/s,
ìðïñïýìå íá âñïýìå ðüóï ÷ñüíï êÜíåé ï Þ÷ïò ôçò êáìðÜíáò íá öôÜóåé
óôï ðáéäß ðïõ åßíáé ìáêñéÜ áðü ôçí êáìðÜíá. ¸ôóé,
¢ñá óôéò 8.03 ôï ðñùß èá áêïýóåé ôçí êáìðÜíá ôï ðáéäß ðïõ âñßóêåôáé
180 óå áðüóôáóç 1.020 ìÝôñùí ìáêñéÜ.
â) Áðü ôï èåìåëéþäç íüìï ôçò êõìáôéêÞò õðïëïãßæïõìå ôï ìÞêïò Κεφάλαιο 5
êýìáôïò ôïõ Þ÷ïõ ôçò êáìðÜíáò. ¸ôóé,
9. ¸íáò ïñåéâÜôçò èÝëåé íá õðïëïãßóåé ôï ðëÜôïò ìéáò ÷áñÜäñáò

ìå êáôáêüñõöá ôïé÷þìáôá áëëÜ äå äéáèÝôåé ìåôñïôáéíßá. ÓôÝêå-
ôáé óå Ýíá óçìåßï êáé öùíÜæåé ðñïò ôá êáôáêüñõöá ôïé÷þìáôá.
Ç ç÷þ áðü ôï Ýíá ôïß÷ùìá áêïýãåôáé 2 s áöüôïõ öþíáîå êáé
áðü ôï äåýôåñï áêïýãåôáé 2 s ìåôÜ ôçí ðñþôç ç÷þ. Áí ãíùñßæåé
üôé ç ôá÷ýôçôá ôïõ Þ÷ïõ óôïí áÝñá åßíáé 340 m/s, ðüóï åßíáé ôï
ðëÜôïò ôçò ÷áñÜäñáò;
Ëýóç
Ï ïñåéâÜôçò áðü ôçí åîßóùóç ôçò êõìáôéêÞò õðïëïãßæåé ôçí áðüóôáóç
ðïõ áðÝ÷åé áõôüò áðü êÜèå ôïß÷ùìá. Áí x 1 êáé x2 ïé áðïóôÜóåéò ðïõ
äéáíýåé ï Þ÷ïò áðü ôï ðñþôï êáé ôï äåýôåñï ôïß÷ùìá ôçò ÷áñÜäñáò
êáé t1= 2 sec êáé t2= 2+2=4 sec ïé ÷ñüíïé ðïõ äéáäßäåôáé ôï ç÷çôéêü êýìá
óôï ðñþôï êáé óôï äåýôåñï ôïß÷ùìá áíôßóôïé÷á, ôüôå:
Ðáñïìïßùò,
¼ìùò ï Þ÷ïò üôáí ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí ïñåéâÜôç ìÝ÷ñé íá åðéóôñÝøåé

óå áõôüí äéáíýåé ôçí áðüóôáóç ôïõ ïñåéâÜôç áðü êÜèå ôïß÷ùìá ôçò
÷áñÜäñáò äýï öïñÝò.
¢ñá ç áðüóôáóç áíÜìåóá óôá ôïé÷þìáôá ôçò ÷áñÜäñáò èá åßíáé:
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 4-5ΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΘΕΜΑ 1Ο
Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò ðïéåò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò åßíáé
á) ¼ôáí Ýíá óþìá ðïõ ôáëáíôþíåôáé ðåñíÜåé áðü ôç èÝóç éóïññï-
ðßáò, ç ôéìÞ ôçò óõíïëéêÞò äýíáìçò ðïõ ðñïêáëåß ôçí ôáëÜíôùóç
ìçäåíßæåôáé.
â) Ç ðåñßïäïò åíüò áðëïý åêêñåìïýò åîáñôÜôáé ìüíï áðü ôï ìÞêïò
ôïõ åêêñåìïýò êáé áðü ôçí åðéôÜ÷õíóç ôçò âáñýôçôáò. 181
Κεφάλαιο 5 ã) Ç áðüóôáóç åíüò ðõêíþìáôïò áðü Ýíá áñáßùìá ïíïìÜæåôáé ìÞêïò
êýìáôïò.
ä) ÊáôÜ ôç äéÜäïóç åíüò êýìáôïò ðïõ äçìéïõñãåßôáé óôçí åðéöÜíåéá
ôïõ íåñïý ó÷çìáôßæïíôáé üñç êáé êïéëÜäåò.
ΘΕΜΑ 2Ο
1) Íá åðéëÝîåôå ìßá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò.
¸íá óþìá åêôåëåß ôáëÜíôùóç ìåôáîý ôùí èÝóåùí Á êáé Â, ìå Ï íá
åßíáé ç èÝóç éóïññïðßáò ôïõ. Áí ï ÷ñüíïò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá ìå-
ôáöåñèåß ôï óþìá áðü ôç èÝóç Á óôç èÝóç Â åßíáé 1 s, ç ðåñßïäïò
ôçò ôáëÜíôùóçò åßíáé:
á) 0,5 s.
â) 2 s.
ã) 1 s.
2. Ç óõ÷íüôçôá ôçò ðñïçãïýìåíçò ôáëÜíôùóçò åßíáé:

á) 2 Çz.
â) 1 Hz.
ã) 0,5 Hz.
ΘΕΜΑ 3Ο
¸íáò Üíèñùðïò óôÝêåôáé óå ïñéæüíôéï Ýäáöïò óå êÜðïéá áðü-
óôáóç áðü Ýíáí øçëü êáôáêüñõöï âñÜ÷ï êáé ðõñïâïëåß. ¸ðåéôá
áðü 1,9 s áêïýåé ãéá äåýôåñç öïñÜ (ç÷þ) ôïí Þ÷ï ôïõ ðõñïâï-
ëéóìïý. ¸ðåéôá ðñï÷ùñÜåé 200 ìÝôñá ðéï ìáêñéÜ áðü ôï âñÜ÷ï
êáé ðõñïâïëåß êáé ðÜëé. Ç ç÷þ áðü ôï íÝï ðõñïâïëéóìü öôÜíåé
óôá áõôéÜ ôïõ Ýðåéôá áðü ÷ñüíï 3,1 s. Íá âñåèåß ç ôá÷ýôçôá ôïõ
Þ÷ïõ êáé ç áðüóôáóç ôïõ áíèñþðïõ áðü ôï âñÜ÷ï.
ΘΕΜΑ 4Ο
Óôçí åðéöÜíåéá åíüò õãñïý ðÝöôïõí óôáãüíåò íåñïý ìå ñõèìü
3 óôáãüíåò áíÜ äåõôåñüëåðôï. Ðáñáôçñþíôáò ôá ó÷çìáôéæüìå-
íá êýìáôá äéáðéóôþíïõìå üôé ç áðüóôáóç åíüò üñïõò áðü ôç
ìåèåðüìåíç êïéëÜäá åßíáé x= 30 cm. Íá âñåèïýí:
á) Ôï ìÞêïò êýìáôïò ôïõ êýìáôïò.
â) Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ êýìáôïò.
182
Φύση και διάδοση
του φωτός
Κεφάλαιο 6
Κεφάλαιο 6
6. ÖÕÓÇ ÊÁÉ ÄÉÁÄÏÓÇ

ÔÏÕ ÖÙÔÏÓ
6.1 ΦΩΣ: ΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

1. Óå ðïéåò êáôçãïñßåò ÷ùñßæïíôáé ôá óþìáôá ðïõ âëÝðïõìå;
ÁðÜíôçóç
Ôá ïñáôÜ óôï ìÜôé ìáò áíôéêåßìåíá ÷ùñßæïíôáé óå åêåßíá ðïõ áðïôå-
ëïýí ôá ßäéá öùôåéíÝò ðçãÝò êáé ïíïìÜæïíôáé áõôüöùôá, êáé óå åêåßíá ðïõ
öùôßæïíôáé áðü Üëëåò öùôåéíÝò ðçãÝò êáé ïíïìÜæïíôáé åôåñüöùôá.
¸íá åôåñüöùôï áíôéêåßìåíï åðáíåêðÝìðåé Ýíá ìÝñïò ôïõ öùôüò ðïõ
öôÜíåé óå áõôü ðñïò êÜèå êáôåýèõíóç.
2. Ðïéá åíÝñãåéá ïíïìÜæïõìå öùôåéíÞ åíÝñãåéá; Ðþò ãßíåôáé ç

ìåôáöïñÜ ôçò;
ÁðÜíôçóç
ÖùôåéíÞ åíÝñãåéá åßíáé ç åíÝñãåéá ðïõ ìåôáöÝñåé ôï öùò. Ç öùôåé-
íÞ åíÝñãåéá áðïôåëåß åéäéêÞ ðåñßðôùóç ôçò åíÝñãåéáò áêôéíïâïëßáò.
Ç ìåôáöïñÜ ôçò öùôåéíÞò åíÝñãåéáò ãßíåôáé ìå ìéêñÜ óùìáôßäéá ðïõ
ïíïìÜæïíôáé öùôüíéá. Ôá öùôüíéá áíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôïõ ÷ñþìáôïò
Ý÷ïõí êáé äéáöïñåôéêü ÷ñþìá. Öùôüíéá ßäéïõ ÷ñþìáôïò ìåôáöÝñïõí ôï
ßäéï ðïóü åíÝñãåéáò. Ãéá ðáñÜäåéãìá ôá öùôüíéá ôïõ êüêêéíïõ ÷ñþìáôïò
Ý÷ïõí ìéêñüôåñç åíÝñãåéá áðü ôá öùôüíéá ôïõ ðñÜóéíïõ.
3. Óå ðïéåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò ìåôáó÷çìáôßæåôáé ç öùôåéíÞ åíÝñ-

ãåéá; ÁíáöÝñåôå ðáñáäåßãìáôá óå êÜèå ðåñßðôùóç.
185
Ç öùôåéíÞ åíÝñãåéá ìðïñåß íá ìåôáó÷çìáôéóôåß óå äéÜöïñåò Üëëåò
ìïñöÝò. ÌåñéêÝò áðü áõôÝò åßíáé ç èåñìéêÞ, ç êéíçôéêÞ, ç ÷çìéêÞ êáé ç
çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá.
ÐáñÜäåéãìá ìåôáôñïðÞò ôçò öùôåéíÞò óå èåñìéêÞ åíÝñãåéá åßíáé ïé
çëéáêïß èåñìïóßöùíåò.
ÐáñÜäåéãìá ìåôáôñïðÞò öùôåéíÞò åíÝñãåéáò óå êéíçôéêÞ åßíáé ôï áêôé-
íüìåôñï ðïõ åéêïíßæåôáé óôï äéðëáíü ó÷Þìá.
ÐáñÜäåéãìá ìåôáôñïðÞò ôçò öùôåéíÞò óå ÷çìéêÞ
åíÝñãåéá åßíáé ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôùí öõôþí ìÝóù
ôïõ öáéíïìÝíïõ ôçò öùôïóýíèåóçò. Ç öùôïóýíèåóç
åßíáé ìéá ÷çìéêÞ áíôßäñáóç óôçí ïðïßá ðáñÜãåôáé ç
ãëõêüæç ðïõ áðïèçêåýåôáé ùò ÷çìéêÞ åíÝñãåéá.
ÐáñÜäåéãìá ìåôáôñïðÞò ôçò öùôåéíÞò óå çëå-
êôñéêÞ åíÝñãåéá åßíáé ôá öùôïâïëôáúêÜ óôïé÷åßá
ðïõ åßíáé ðëÝïí áñêåôÜ äéáäåäïìÝíá óôçí åðï÷Þ
ìáò. Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ðïõ ðáñÜãåôáé ìðïñåß
íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá üëåò ôéò ïéêéáêÝò ÷ñÞóåéò.
4. ÐåñéãñÜøôå ôç äéáäéêáóßá ìå ôçí ïðïßá åíåñãïðïéåßôáé ôï áß-

óèçìá ôçò üñáóçò.
ÁðÜíôçóç
¼ôáí öùôåéíÞ áêôßíá öôÜíåé óôá ìÜôéá ìáò, ôüôå óôá ïðôéêÜ êýôôá-
ñá ðñáãìáôïðïéïýíôáé ÷çìéêÝò áíôéäñÜóåéò ìå ôéò ïðïßåò ç öùôåéíÞ
åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå ÷çìéêÞ êáé Ýðåéôá óå çëåêôñéêÞ. Ç çëåêôñéêÞ
åíÝñãåéá ìåôáöÝñåôáé ìÝóù ôïõ ïðôéêïý íåýñïõ óôï êÝíôñï ôïõ åãêå-
öÜëïõ. Ìå áõôü ôïí ôñüðï äéåãåßñåôáé ôï êÝíôñï ôïõ åãêåöÜëïõ êáé
ðñïêáëåßôáé ôï áßóèçìá ôçò üñáóçò.
5. Ôé ïíïìÜæïõìå öùôåéíÝò ðçãÝò; Óå ðïéåò êáôçãïñßåò äéáêñßíï-

íôáé áõôÝò áíÜëïãá ìå ôç öýóç ôïõò êáé áíÜëïãá ìå ôç èåñìï-
êñáóßá ôïõò;
186
ÖùôåéíÞ ðçãÞ åßíáé êÜèå óõóêåõÞ Þ êÜðïéï óþìá ðïõ åêðÝìðåé öùò.
Óôéò öùôåéíÝò ðçãÝò ç öùôåéíÞ åíÝñãåéá ðïõ åêðÝìðåôáé ìÝóù ôùí öùôï-
íßùí ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç ìåôáôñïðÞ êÜðïéáò Üëëçò ìïñöÞò åíÝñãåéáò.
Ï ¹ëéïò áðïôåëåß ôç óçìáíôéêüôåñç öùôåéíÞ ðçãÞ.
Ïé öùôåéíÝò ðçãÝò ÷ùñßæïíôáé óå öõóéêÝò êáé ôå÷íçôÝò áíÜëïãá ìå
ôç öýóç ôïõò. ¸ôóé ãéá ðáñÜäåéãìá ï ¹ëéïò áðïôåëåß ìéá öõóéêÞ öùôåéíÞ
ðçãÞ åíþ Ýíáò çëåêôñéêüò ëáìðôÞñáò áðïôåëåß ôå÷íçôÞ öùôåéíÞ ðçãÞ.
Áêüìç, áíÜëïãá ìå ôï áí åêðÝìðïõí èåñìüôçôá ôáõôü÷ñïíá ìå ôçí
åêðïìðÞ öùôüò ïé ðçãÝò äéáêñßíïíôáé óå èåñìÝò öùôåéíÝò ðçãÝò üðùò
åßíáé ç öëüãá åíüò êåñéïý, êáé øõ÷ñÝò öùôåéíÝò ðçãÝò, üðùò åßíáé ç
ïèüíç ôçò ôçëåüñáóçò.
6.2 ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ

1. Ðïéïò êëÜäïò ôçò öõóéêÞò ïíïìÜæåôáé ãåùìåôñéêÞ ïðôéêÞ; Ðïéá

õëéêÜ ìÝóá ïíïìÜæïíôáé ïìïãåíÞ êáé ãéáôß áõôÜ ðáßæïõí óçìá-
íôéêü ñüëï óôç äéÜäïóç ôïõ öùôüò;
ÁðÜíôçóç
ÃåùìåôñéêÞ ïðôéêÞ åßíáé ï êëÜäïò ôçò öõóéêÞò ðïõ âáóßæåôáé óôç
ìåëÝôç ôïõ öùôüò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôï ó÷åäéáóìü ôçò ðïñåßáò äéÜäï-
óçò ôïõ öùôüò. Ìéá ðïëý ëåðôÞ äÝóìç öùôüò ôçí ðáñéóôÜíïõìå ìå ìéá
åõèåßá ãñáììÞ êáé ôçí ïíïìÜæïõìå áêôßíá öùôüò.
Ç ãåùìåôñéêÞ ïðôéêÞ ìåëåôÜ ôá öáéíüìåíá ôçò ïðôéêÞò ÷ñçóéìïðïé-
þíôáò ôç âïÞèåéá ôçò ãåùìåôñßáò êáé ôçò áêôßíáò öùôüò.
ÏìïãåíÝò õëéêü ìÝóï åßíáé åêåßíï ðïõ Ý÷åé ôéò ßäéåò éäéüôçôåò óå üëá
ôá óçìåßá ôïõ. Åßíáé óçìáíôéêü íá åßíáé ïìïãåíÝò Ýíá ìÝóï ãéáôß óå áõôü
ôï öùò äéáäßäåôáé åõèýãñáììá.
¼ðùò èá äïýìå ðáñáêÜôù, üôáí áëëÜæåé ç áêôßíá öùôüò ìÝóï

äéÜäïóçò, óôáìáôÜåé íá äéáäßäåôáé åõèýãñáììá.
2. Óå ðïéá ìÝóá äéáäßäåôáé ôï öùò; Ðþò åîçãåßôå ôçí ýðáñîç äéá-

öáíþí êáé áäéáöáíþí óùìÜôùí;
ÁðÜíôçóç
Ôá öùò äå äéáäßäåôáé óå üëá ôá ìÝóá. ÕðÜñ÷ïõí ìÝóá óôá ïðïßá
äéáäßäåôáé êáé ïíïìÜæïíôáé äéáöáíÞ ìÝóá êáé Üëëá óôá ïðïßá äå äéáäß-
äåôáé ôï öùò êáé ëÝãïíôáé áäéáöáíÞ ìÝóá. Åðßóçò õðÜñ÷ïõí ïñéóìÝíá
ìÝóá óôá ïðïßá äéáäßäåôáé ìåñéêþò ôï öùò êáé óôá ïðïßá äå äéáêñß-
187
Κεφάλαιο 6 íïõìå êáèáñÜ ôá óþìáôá. ÁõôÜ åßíáé ôá çìéäéáöáíÞ ìÝóá.
Ôá äéáöáíÞ óþìáôá åßíáé åêåßíá óôá ïðïßá ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå
ôá áíôéêåßìåíá ðïõ õðÜñ÷ïõí ðßóù áðü áõôÜ, óå áíôßèåóç ìå ôá áäé-
áöáíÞ. ¢ñá ôï öùò äéáðåñíÜ ôá äéáöáíÞ óþìáôá óå áíôßèåóç ìå ôá
áäéáöáíÞ.
Ôï öùò, óå áíôßèåóç ìå ôïí Þ÷ï, äéáäßäåôáé óôï êåíü.
3. Ðüôå êáé ðþò ó÷çìáôßæåôáé ç óêéÜ åíüò óþìáôïò;
ÁðÜíôçóç
Ç óêéÜ åíüò óþìáôïò ó÷çìáôßæåôáé óå åêåßíåò ôéò ðåñéï÷Ýò üðïõ
äåí ìðïñïýí íá öôÜóïõí ïé áêôßíåò ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôç öùôåéíÞ
ðçãÞ. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß óôçí åõèýãñáììç ðïñåßá ôùí áêôßíùí öù-
ôüò ðáñåìâÜëëåôáé ôï áäéáöáíÝò óþìá. Ç äçìéïõñãßá ôçò óêéÜò åßíáé
áðïôÝëåóìá ôçò åõèýãñáììçò äéÜäïóçò ôïõ öùôüò.
Áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá ôç äçìéïõñãßá óêéÜò åßíáé ç ýðáñîç
öùôüò êáé ôï óþìá íá åßíáé áäéáöáíÝò.
Ç ðáñáóêéÜ åßíáé ìéá ðåñéï÷Þ ðïõ öùôßæåôáé ìåñéêþò êáé âñßóêåôáé
ãýñù áðü ôçí êõñßùò óêéÜ.
ÓçìåéáêÞ öùôåéíÞ ðçãÞ åßíáé üôáí ç ðçãÞ áðïôåëåßôáé áðü Ýíá

ìüíï óçìåßï.
4. Ðüôå óõìâáßíåé Ýêëåéøç Çëßïõ; Óå ôé äéáöÝñåé áðü ôçí Ýêëåéøç

ÓåëÞíçò;
ÁðÜíôçóç
¸êëåéøç Çëßïõ óõìâáßíåé üôáí ç ÓåëÞíç âñåèåß óôçí ðåñéï÷Þ ìåôáîý
Ãçò êáé ¹ëéïõ. Ôüôå ðÜíù óôçí åðéöÜíåéá ôçò Ãçò ó÷çìáôßæåôáé óêéÜ. Ó÷ç-
ìáôéêÞ ðáñÜóôáóç ôçò Ýêëåéøçò Çëßïõ öáßíåôáé óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá.
Óôçí åðéöÜíåéá ôçò Ãçò åêôüò áðü óêéÜ ó÷çìáôßæåôáé êáé ðáñáóêéÜ.
Ôüôå ïé êÜôïéêïé ôçò ðåñéï÷Þò áõôÞò äåí áíôéëáìâÜíïíôáé ôçí ïëéêÞ
Ýêëåéøç Çëßïõ áëëÜ ìåñéêÞ Ýêëåéøç.
Óôçí Ýêëåéøç ÓåëÞíçò áíÜìåóá óôïí ¹ëéï êáé ôç ÓåëÞíç ðáñåìâÜë-
ëåôáé ç Ãç. Ôüôå ç ÓåëÞíç äåí åßíáé ïñáôÞ áðü ôç Ãç.
188
5. Ðüóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò áðü ôçí ôá÷ýôçôá Κεφάλαιο 6
ôïõ Þ÷ïõ; Ôé ïíïìÜæïõìå Ýôïò öùôüò;
ÁðÜíôçóç
Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ öùôüò åßíáé ðåñßðïõ 1.000.000 öïñÝò ìå-
ãáëýôåñç áðü ôçí ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ Þ÷ïõ óôïí áÝñá.
Åíþ ç ôá÷ýôçôá ôïõ Þ÷ïõ äå äéáäßäåôáé óôï êåíü, ç ôá÷ýôçôá ôïõ
öùôüò ìðïñåß íá äéáäïèåß óå áõôü. ÁõôÞ åßíáé êáé ç ìåãáëýôåñç äõíáôÞ
ôéìÞ ðïõ ìðïñåß íá ðÜñåé ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò êáé åßíáé 300.000 km/s.
Óå äéáöïñåôéêÜ ìÝóá äéÜäïóçò ôçò áêôßíáò ôïõ öùôüò ç ôá÷ýôçôá
ðáßñíåé ìéêñüôåñåò ôéìÝò, áíÜëïãá ìå ôï ìÝóï äéÜäïóçò.
¸ôïò öùôüò åßíáé ç áðüóôáóç ðïõ äéáíýåé ôï öùò óå Ýíá Ýôïò.
6. Äéáôõðþóôå ôçí áñ÷Þ ôïõ åëá÷ßóôïõ ÷ñüíïõ. Ðïéá ÷ñÞóéìá óõ-

ìðåñÜóìáôá ðñïêýðôïõí áðü áõôÞí;
ÁðÜíôçóç
Ç áñ÷Þ ôïõ åëá÷ßóôïõ ÷ñüíïõ äéáôõðþèçêå áðü ôïí ÖåñìÜ êáé Ý÷åé
ùò åîÞò:
¼ôáí ôï öùò äéáäßäåôáé áðü Ýíá óçìåßï óå Ýíá Üëëï, áêïëïõèåß ôçí
ðïñåßá ãéá ôçí ïðïßá áðáéôåßôáé ï åëÜ÷éóôïò ÷ñüíïò.
ÄçëáäÞ ï ÷ñüíïò ðïõ áðáéôåßôáé ãéá íá äéáäïèåß ôï öùò áðü Ýíá óç-
ìåßï óå Ýíá Üëëï åîáñôÜôáé áðü ôçí ôá÷ýôçôá áðü ôçí ïðïßá äéáäßäåôáé
êáé áðü ôçí áðüóôáóç ðïõ ðñÝðåé íá äéáíýóåé. ¸ôóé, óýìöùíá ìå ôçí
ðáñáðÜíù áñ÷Þ, óå êÜèå ïìïãåíÝò ìÝóï ôï öùò äéáäßäåôáé åõèýãñáììá,
ðïõ åßíáé ç óõíôïìüôåñç äéáäñïìÞ.
1. Áí ôï öùò äéáíýåé ìéá ïñéóìÝíç áðüóôáóç óå 1 min, ðüóï ÷ñüíï
èá ÷ñåéáóôåß ãéá íá äéáíýóåé ôçí ßäéá áðüóôáóç Ýíá áåñïðëÜíï
ðïõ êéíåßôáé ìå ôá÷ýôçôá 1.080 km/h.
Äßíåôáé ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò óôï êåíü õ=300.000.000 m/s.
Ëýóç
Áñ÷éêÜ ìåôáôñÝðïõìå ôçí ôá÷ýôçôá ôïõ áåñïðëÜíïõ óå m/s êáé ôï
÷ñïíéêü äéÜóôçìá óå sec. ÁõôÞ åßíáé,
Êáé t=60 sec.

¸ðåéôá õðïëïãßæïõìå ôçí áðüóôáóç ðïõ äéáíýåé óå 1 min ôï öùò.
189
Κεφάλαιο 6
Ï ÷ñüíïò ðïõ èá ÷ñåéáóôåß ôï áåñïðëÜíï ãéá íá äéáíýóåé ôçí ßäéá
áðüóôáóç åßíáé táåñïðëÜíïõ êáé õðïëïãßæåôáé ùò åîÞò:


ïñèÝò:
á. ÂëÝðïõìå Ýíá áíôéêåßìåíï üôáí …………… ôï ïðïßï ðñïÝñ÷åôáé áðü
áõôü åéóÝëèåé óôá …………………… ìáò.
Ôüôå ôï öùò äéåãåßñåé ôá ………………… êýôôáñá êáé ç äéÝãåñóç áõôÞ ìå-
ôáâéâÜæåôáé óôïí …………………
¸íá áíôéêåßìåíï ìðïñåß íá åêðÝìðåé ôï ßäéï öùò, ïðüôå ïíïìÜæåôáé
…………… Þ íá åðáíåêðÝìðåé ôï öùò ðïõ öôÜíåé óå áõôü, ïðüôå ïíïìÜ-
æåôáé …………………
â. Ôï öùò åßíáé ìéá ìïñöÞ ………………… Ç öùôåéíÞ åíÝñãåéá ìåôáöÝñåôáé
áðü ôá …………… ÊÜèå öùôüíéï ………………… ðïóüôçôá åíÝñãåéáò. Ôï ……………
ôïõ åêðåìðüìåíïõ öùôüò êáèïñßæåôáé áðü ôçí åíÝñãåéá ôùí öùôï-
íßùí áðü ôá ïðïßá áðïôåëåßôáé.
ã. ÌÝóá óå êÜèå ïìïãåíÝò õëéêü ôï öùò äéáäßäåôáé ………………… Åêôüò
áðü ôçí ýëç ôï öùò äéáäßäåôáé êáé óôï ………………… Ôá óþìáôá ìÝóá óôá
ïðïßá äéáäßäåôáé ôï öùò ôá ïíïìÜæïõìå …………… ÁíôéèÝôùò ôá óþìáôá
ìÝóá óôá ïðïßá äå äéáäßäåôáé ôï öùò, ôá ïíïìÜæïõìå …………………
ÁðÜíôçóç
á) óùìáôßäéï, ìÜôéá, åãêÝöáëï, áõôüöùôï, åôåñüöùôï
â) åíÝñãåéáò, öùôüíéá, êáèïñéóìÝíç, ÷ñþìá.
ã) åõèýãñáììá, êåíü, äéáöáíÞ, áäéáöáíÞ.
2. Óå ðïéåò Þ óå ðïéá áðü ôéò åðüìåíåò ðñïôÜóåéò ôï ðåñéå÷üìåíü

ôïõò åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ïñèü; ÂëÝðïõìå Ýíá áíôéêåßìåíï üôáí:
á) ôï áíôéêåßìåíï åêðÝìðåé öùò, â) ôï áíôéêåßìåíï öùôßæåôáé áðü
öùôåéíÞ ðçãÞ, ã) öùò áðü ôï áíôéêåßìåíï öôÜíåé óôá ìÜôéá ìáò.
190
ÅðéóôçìïíéêÜ ïñèÝò ðñïôÜóåéò åßíáé ç á êáé ç â.

á. ¸íá óþìá ðïõ åêðÝìðåé öùò åßíáé öùôåéíÞ ðçãÞ.
â. Óå êÜèå öùôåéíÞ ðçãÞ êÜðïéá ìïñöÞ åíÝñãåéáò ìåôáôñÝðåôáé óå
öùôåéíÞ.
ã. Ìüíï ôá óôåñåÜ óþìáôá ìðïñïýí íá åêðÝìðïõí öùò üôáí áðïêôÞ-
óïõí õøçëÞ èåñìïêñáóßá.
ä. ¸íá óþìá, ãéá íá åêðÝìøåé öùò, ðñÝðåé íá Ý÷åé õøçëÞ èåñìïêñá-
óßá.
ÁðÜíôçóç
á Ó
â Ó
ã Ë
ä Ë
4. Íá ðåñéãñÜøåéò ôéò ìåôáôñïðÝò åíÝñãåéáò ðïõ óõìâáßíïõí: á)

ó’ Ýíáí çëåêôñéêü ëáìðôÞñá ðïõ öùôï âïëåß, â) óå Ýíá áíáì-
ìÝíï êåñß, ã) üôáí ôï çëéáêü öùò ðÝöôåé ðÜíù óôá öýëëá ôùí
äÝíôñùí, ä) üôáí ôï çëéáêü öùò ðñïóðßðôåé óôï óõëëÝêôç ôïõ
çëéáêïý èåñìïóßöùíá, å) üôáí öùò ðñïóðßðôåé óå Ýíá áêôéíü-
ìåôñï.
ÁðÜíôçóç
á) Óå Ýíáí çëåêôñéêü ëáìðôÞñá ðïõ öùôïâïëåß ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá
ìåôáôñÝðåôáé óå öùôåéíÞ.
â) Óå Ýíá áíáììÝíï êåñß ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå öùôåéíÞ
êáé èåñìéêÞ.
ã) ¼ôáí ôï çëéáêü öùò ðÝöôåé ðÜíù óôá öýëëá ôùí äÝíôñùí, ç öù-
ôåéíÞ åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå ÷çìéêÞ.
ä) ¼ôáí ôï öùò ðñïóðßðôåé óôï óõëëÝêôç çëéáêïý èåñìïóßöùíá, ç
öùôåéíÞ åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìéêÞ.
å) ¼ôáí ôï öùò ðñïóðßðôåé óå Ýíá áêôéíüìåôñï, ç öùôåéíÞ åíÝñãåéá
ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ.
5. Ôáîéíüìçóå ôá ðáñáêÜôù óþìáôá óå áõôüöùôá êáé åôåñüöùôá:

á) ¹ëéïò, â) ÓåëÞíç, ã) Áõãåñéíüò (ðëáíÞôçò Áöñïäßôç), ä) Ðïýëéá
(áóôåñéóìüò), å) áíáììÝíï êåñß.
191
Óôïí ðáñáêÜôù ðßíáêá êáôáôÜóóïíôáé ôá áõôüöùôá êáé ôá åôåñü-
öùôá óþìáôá.
Áõôüöùôá Åôåñüöùôá
¹ëéïò ÓåëÞíç
Ðïýëéá Áõãåñéíüò
ÁíáììÝíï êåñß
6. ÊáôÜôáîå ôá ðáñáêÜôù óþìáôá óå äéáöáíÞ, çìéäéáöáíÞ, áäéá-

öáíÞ: íåñü, áÝñáò, ãõáëß, îýëï, ãáëáêôü÷ñùìï ôæÜìé, áëïõìéíü-
÷áñôï, ÷áñôß, öùôïãñáöéêü öéëì, Ýã÷ñùìï ôæÜìé.
ÁðÜíôçóç
Óôïí ðñáêÜôù ðßíáêá öáßíïíôáé ôá äéáöáíÞ, çìéäéáöáíÞ êáé áäéáöáíÞ
óþìáôá.
ÄéáöáíÞ ÇìéäéáöáíÞ ÁäéáöáíÞ

Íåñü Ãõáëß Îýëï
ÁÝñáò Ãáëáêôü÷ñùìï ôæÜìé Áëïõìéíü÷áñôï
¸ã÷ñùìï ôæÜìé Öùôïãñáöéêü öéëì ×áñôß
7. Ðüôå êáé ãéáôß ó÷çìáôßæåôáé ç óêéÜ;
ÁðÜíôçóç
Ç óêéÜ åíüò óþìáôïò ó÷çìáôßæåôáé óôéò ðåñéï÷Ýò åêåßíåò ðïõ äåí
öôÜíïõí ïé áêôßíåò ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôç öùôåéíÞ ðçãÞ, ãéáôß óôçí
ðïñåßá ôùí áêôßíùí ðáñåìâÜëëåôáé ôï áäéáöáíÝò óþìá. ÄçëáäÞ ôï öùò
äå óôñßâåé êáôÜ ôç äéÜäïóÞ ôïõ êáé ùò áðïôÝëåóìá äçìéïõñãïýíôáé ïé
óêéÝò.
Ç óêéÜ ìðïñåß íá äçìéïõñãåßôáé áðü ôçí Ýëëåéøç öùôüò óôçí ðåñéï÷Þ
ðïõ ó÷çìáôßæåôáé, üìùò ãéá ôç äçìéïõñãßá ôçò åßíáé áðáñáßôçôç ðñïû-
ðüèåóç íá õðÜñ÷åé ðçãÞ öùôüò êáé öõóéêÜ ôï áäéáöáíÝò óþìá.
8. Óå ðïéá öÜóç âñßóêåôáé ç ÓåëÞíç üôáí Ý÷ïõìå Ýêëåéøç Çëßïõ;

ÕðïóôÞñéîå ôçí ÜðïøÞ óïõ ó÷åäéÜæïíôáò êáôÜëëçëï ó÷Þìá.
192
¸êëåéøç Çëßïõ óõìâáßíåé üôáí ç ÓåëÞíç âñåèåß óôçí ðåñéï÷Þ ìåôáîý
Ãçò êáé ¹ëéïõ. Ôüôå ç óêéÜ ôçò ÓåëÞíçò ó÷çìáôßæåôáé ðÜíù óôç Ãç. Ìéá
Ýêëåéøç Çëßïõ öáßíåôáé ó÷çìáôéêÜ óôçí åéêüíá ôçò äéðëáíÞò óåëßäáò.
9. Óôçí åéêüíá ðïõ ðáñéóôÜíåôáé óôï äéðëáíü ó÷Þìá íá äåßîåéò

ôéò ðåñéï÷Ýò óêéÜò-ðáñáóêéÜò. Ðïý âñßóêåôáé Ýíáò ãÞéíïò ðáñá-
ôçñçôÞò üôáí ðáñáôçñåß ìéá ïëéêÞ Þ ìéá ìåñéêÞ Ýêëåéøç Çëß ïõ
áíôßóôïé÷á;
ÁðÜíôçóç
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá öáßíïíôáé ïé ðåñéï÷Ýò ôçò óêéÜò êáé ôçò ðáñá-
óêéÜò - üðïõ áíôßóôïé÷á åßíáé êáé áðü ôçí ðÜíù ðëåõñÜ.
¸íáò ðáñáôçñçôÞò ãéá íá äåé ìéá ïëéêÞ Ýêëåéøç Çëßïõ ðñÝðåé íá
âñßóêåôáé óôçí ðåñéï÷Þ ôçò óêéÜò, åíþ êÜðïéïò ãéá íá äåé ìéá ìåñéêÞ
Ýêëåéøç Çëßïõ áñêåß íá âñßóêåôáé óôçí ðåñéï÷Þò ôçò ðáñáóêéÜò.
10. Íá ÷áñáêôçñßóåéò ìå Ó ôéò ðñïôÜóåéò ôùí ïðïßùí ôï ðåñéå÷ü-

ìåíï åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ïñèü êáé ìå Ë áõôÝò ðïõ ôï ðåñéå÷ü-
ìåíü ôïõò åßíáé åðéóôçìïíéêÜ ëáíèáóìÝíï.
á) Ç óêéÜ ó÷çìáôßæåôáé óôçí êáôåýèõíóç öùôåéíÞò ðçãÞò áíôéêåéìÝíïõ
ðñïò ôçí ðëåõñÜ ôïõ áíôéêåéìÝíïõ.
â) Ç ðáñáóêéÜ ïöåßëåôáé óôï ãåãïíüò üôé ôï öùò äå äéáäßäåôáé åõ-
èýãñáììá ìÝóá óôïí áÝñá.
ã) Åêäçëþíåôáé ìéá Ýêëåéøç ÓåëÞíçò óå êÜèå óåëçíéáêü êýêëï.
ä) Óôç äéÜñêåéá ìéáò Ýêëåéøçò ç Ãç, ç ÓåëÞíç êáé ï ¹ëéïò âñßóêïíôáé
óôçí ßäéá åõèåßá.
ÁðÜíôçóç
á Ó
â Ë
ã Ë
ä Ó 193
Κεφάλαιο 6 ÅöÜñìïóå ôéò ãíþóåéò óïõ êáé ãñÜøå ôåêìçñéùìÝíåò áðáíôÞóåéò
11. Ç ÓåëÞíç åßíáé áõôüöùôï Þ åôåñüöùôï óþìá; Íá áéôéïëïãÞóåéò

ôçí áðÜíôçóÞ óïõ.
ÁðÜíôçóç
Ç ÓåëÞíç åßíáé åôåñüöùôï óþìá ãéáôß äåí åêðÝìðåé öùò áðü ìüíï
ôïõ áëëÜ öùôßæåôáé áðü ôïí ¹ëéï. ÄçëáäÞ ç ÓåëÞíç åßíáé ïñáôÞ ãéá
åìÜò ëüãù ôçò öùôåéíÞò áêôßíáò ôïõ ¹ëéïõ ðïõ äÝ÷åôáé. ¸ôóé ç ÓåëÞíç
äåí áðïôåëåß öùôåéíÞ ðçãÞ áëëÜ Ýíáí ðëáíÞôç ðïõ öùôßæåôáé áðü ìéá
öõóéêÞ öùôåéíÞ ðçãÞ üðùò ï ¹ëéïò.
12. Ìðïñåßò íá åîçãÞóåéò ãéáôß ç ëÜâá åíüò çöáéóôåßïõ åßíáé ïñáôÞ

áêüìç êáé ôç íý÷ôá;
ÁðÜíôçóç
Ç ëÜâá åíüò çöáéóôåßïõ áðïôåëåß áõôüöùôï óþìá ãéáôß áðü ìüíç
ôçò åßíáé öõóéêÞ öùôåéíÞ ðçãÞ. Ëüãù ôçò ìåãÜëçò èåñìïêñáóßáò ðïõ
áíáðôýóåôáé óôï åóùôåñéêü åíüò çöáéóôåßïõ, Ýíá ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò
ìåôáôñÝðåôáé óå öùôåéíÞ êáé Ýôóé ãéá íá åßíáé ïñáôÞ óå áíèñþðéíï ìÜôé
äåí åßíáé áðáñáßôçôï íá öùôßæåôáé áðü Üëëç öùôåéíÞ ðçãÞ.
13. Ðïéá åßíáé ç êýñéá öõóéêÞ öùôåéíÞ ðçãÞ ãéá ôç Ãç; Íá áíáöÝñåéò
ôñåéò ôå÷íçôÝò öùôåéíÝò ðçãÝò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõíÞèùò.
ÁðÜíôçóç
¼ðùò Ýõêïëá ìðïñåß êáíåßò íá áíôéëçöèåß, ç êýñéá öõóéêÞ öùôåéíÞ
ðçãÞ ãéá ôç Ãç åßíáé ï ¹ëéïò. ÐïëëÝò Üëëåò åöáñìïãÝò ðïõ áðáéôïýí
åíÝñãåéá ðñïìçèåýïíôáé ôçí åíÝñãåéÜ ôïõò áðü ôç öùôåéíÞ åíÝñãåéá
ôïõ ¹ëéïõ.
Ôá öùôïâïëôáúêÜ óôïé÷åßá åßíáé ìéá ó÷åôéêÜ êáéíïýñãéá ôå÷íïëïãßá ðïõ
ìåôáôñÝðåé ôç öùôåéíÞ åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ óå çëåêôñéêü ñåýìá.
ÌåñéêÝò ôå÷íçôÝò öùôåéíÝò ðçãÝò åßíáé:
á) ïé ëáìðôÞñåò ðïõ ìåôáôñÝðïõí ôçí çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óå öùôåéíÞ,
â) Ýíá áíáììÝíï êåñß ðïõ ìåôáôñÝðåé ôç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ êåñéïý óå
öùôåéíÞ,
ã) ìéá öùôéÜ óôçí ïðïßá ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ìåôáôñÜðçêå óå öùôåéíÞ.
14. ×ñçóéìïðïéþíôáò ôï ìïíôÝëï ôùí öùôåéíþí áêôßíùí áðåéêü-

íéóå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï âëÝðåéò ôç ÓåëÞíç.
ÁðÜíôçóç
194 Ç ÓåëÞíç åßíáé ïñáôÞ áðü ôç Ãç ëüãù ôçò áêôßíáò ðïõ öôÜíåé óôç
ÓåëÞíç áðü ôïí ¹ëéï êáé Ýôóé åßíáé ïñáôÞ áðü áíèñþðéíï ìÜôé ðïõ Κεφάλαιο 6
âñßóêåôáé óôç Ãç.
Óôï äéðëáíü ó÷Þìá ðáñéóôÜíåôáé ó÷çìáôéêÜ ç áðåéêüíéóç ôçò ÓåëÞíçò
üðùò ôç âëÝðïõìå óôç Ãç.
15. ÂëÝðïõìå Ýíá áíáììÝíï êåñß óôï óêïôÜäé åðåéäÞ åßíáé ìéá
öùôåéíÞ ðçãÞ. Ðþò ìðïñïýìå ëïéðüí íá äïýìå Ýíá óâçóìÝíï
êåñß;
ÁðÜíôçóç
¸íá óâçóìÝíï êåñß èá ìðïñïýìå íá ôï äïýìå ìüíï áí öùôåéíÞ áêôß-
íá áðü Üëëç öùôåéíÞ ðçãÞ ðÝóåé ðÜíù ôïõ. ÄçëáäÞ èá åßíáé ïñáôü óå
åìÜò áí öùôéóôåß ìå ôç âïÞèåéá Üëëçò öùôåéíÞò ðçãÞò üðùò ôï öùò
ôïõ ¹ëéïõ.
16. Ðþò äéáðéóôþíïõìå üôé ôï öùò äéáäßäåôáé óôï êåíü; Óõìâáßíåé

ôï ßäéï êáé ìå ôïí Þ÷ï;
ÁðÜíôçóç
Ôï öùò äéáäßäåôáé óôï êåíü. Áõôü ìðïñåß íá ôï êáôáëÜâåé êÜðïéïò
åýêïëá áí óêåöôåß üôé ç ìåãáëýôåñç öõóéêÞ ðçãÞ öùôüò óôç Ãç Ýñ÷åôáé
Ýîù áðü áõôÞí, äçëáäÞ áðü ôïí ¹ëéï. Óôç ìåãáëýôåñç äéáäñïìÞ ðïõ
áêïëïõèåß ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ ìÝ÷ñé íá öôÜóåé óôç Ãç õðÜñ÷åé êåíü êáé
ðáñ’ üëá áõôÜ ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ öôÜíåé óå áõôÞ. ¸ôóé óõìðåñáßíïõìå
üôé ôï öùò äéáäßäåôáé óôï êåíü.
17. Íá ðåñéãñÜøåéò Ýíá öáéíüìåíï áðü ôï ïðïßï íá ìðïñåßò íá

óõìðåñÜíåéò üôé ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ Þ÷ïõ åßíáé ðïëý ìé-
êñüôåñç áðü ôçí ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ öùôüò.
ÁðÜíôçóç
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò êáôáéãßäáò ðáñáôçñïýìå üôé ðñþôá âëÝðïõìå
ôçí áóôñáðÞ êáé Ýðåéôá áðü ëßãï áêïýìå ôç âñïíôÞ ôçò êáôáéãßäáò.
Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò åßíáé êáôÜ 1.000.000 öïñÝò
ìåãáëýôåñç áðü ôçí ôá÷ýôçôá ôïõ Þ÷ïõ.
18. Ìå âÜóç ôçí áñ÷Þ ôïõ åëá÷ßóôïõ ÷ñüíïõ, ðñïóðÜèçóå íá åîç-

ãÞóåéò ãéáôß óå ïìïãåíÞ ìÝóá ôï öùò äéáäßäåôáé åõèýãñáììá.
ÁðÜíôçóç
Óýìöùíá ìå ôçí áñ÷Þ ôïõ åëá÷ßóôïõ ÷ñüíïõ ðïõ äéáôýðùóå ï Öåñ-
ìÜ, üôáí ôï öùò äéáäßäåôáé áðü Ýíá óçìåßï óå Ýíá Üëëï áêïëïõèåß ôçí
ðïñåßá ãéá ôçí ïðïßá áðáéôåßôáé ï åëÜ÷éóôïò ÷ñüíïò. 195
Κεφάλαιο 6 Óå Ýíá ïìïãåíÝò õëéêü ôï öùò êéíåßôáé ìå óôáèåñÞ ôá÷ýôçôá. ¸ôóé
ôïí åëÜ÷éóôï ÷ñüíï èá ôïí êÜíåé áí êáëýøåé ôçí åëÜ÷éóôç äéáäñïìÞ. Ç
åëÜ÷éóôç äéáäñïìÞ åßíáé ç åõèåßá ãñáììÞ.

1. ÖõóéêÞ êáé Ãåùìåôñßá: Ðïéá ãùíßá ðñÝðåé íá ó÷çìáôßæïõí ïé çëé-
áêÝò áêôßíåò ìå ôï ïñéæüíôéï åðßðåäï þóôå ôï ìÞêïò ôçò óêéÜò
åíüò áíèñþðïõ óôï Ýäáöïò íá åßíáé ßóï ìå ôï ýøïò ôïõ;
Ëýóç
Ôï ôñßãùíï ðïõ ó÷çìáôßæåôáé ìå ðëåõñÝò ôçí õðïôåßíïõóá ðïõ åßíáé
ç áêôßíá êáé ôéò Üëëåò äýï êÜèåôåò ðëåõñÝò, ðïõ åßíáé ï áíèñùðïò êáé
ç óêéÜ ôïõ, åßíáé ïñèïãþíéï. Áðü ôá ìáèçìáôéêÜ ãíùñßæïõìå üôé ç åöá-
ðôïìÝíç ìéáò ãùíßáò éóïýôáé ìå ôçí áðÝíáíôé êÜèåôç ðëåõñÜ ðñïò ôçí
ðñïóêåßìåíç óôç ãùíßá ðëåõñÜ. ¸ôóé,
2. Óôç äéðëáíÞ åéêüíá íá ó÷åäéÜóåéò ôç óêéÜ ôïõ ìïëõâéïý ðïõ

äçìéïõñãåßôáé ðÜíù óôçí ïèüíç áðü ôç öëüãá ôïõ êåñéïý. Íá
õðïëïãßóåéò ôï ìÝãåèïò ôçò óêéÜò, áí ãíùñßæåéò üôé ôï ìÞêïò
ôïõ ìïëõâéïý åßíáé 15 cm êáé ç áðüóôáóÞ ôïõ áðü ôç öëüãá
20 cm. Ç ïèüíç Ý÷åé ôïðïèåôçèåß óå áðüóôáóç 50 cm áðü ôç
öëüãá ôïõ êåñéïý.
196
Ëýóç Κεφάλαιο 6
Óôï ó÷Þìá ôçò ðñïçãïýìåíçò óåëßäáò öáßíåôáé ç ìïñöÞ ôùí áêôßíùí
öùôüò ðïõ èá öôÜíïõí óôçí ïèüíç.
Ãéá íá õðïëïãßóïõìå ôï ìÞêïò ôç óêéÜò èá ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå
ôá êñéôÞñéá ôçò ïìïéüôçôáò ôùí ôñéãþíùí. Óýìöùíá ìå áõôÜ ðñïêýðôåé
üôé:
üðïõ x ôï ìÝãåèïò ôçò óêéÜò. ¸ôóé,
3. ÖõóéêÞ êáé Ãåùìåôñßá: Áí ôï ìÞêïò ôçò óêéÜò ôïõ äÝíôñïõ ôçò

ðáñáêÜôù åéêüíáò åßíáé ôï 1/3 ôïõ ýøïõò ôïõ, ìðïñåßò íá âñåéò
ðüóï åßíáé ôï ýøïò ôïõ êôçñßïõ, áí ãíùñßæåéò üôé ôï ìÞêïò ôçò
óêéÜò ôïõ åßíáé 18 m; Ìðïñåßò íá óêåöôåßò êáé íá ðåñéãñÜøåéò
ìå ðïéï ôñüðï ï ÅñáôïóèÝíçò õðïëüãéóå ôï ýøïò ôçò ðõñá-
ìßäáò ôçò Áéãýðôïõ ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ìÞêïõò ôçò óêéÜò åíüò
ñáâäéïý;
Ëýóç
Åöüóïí ôï ìÞêïò ôçò óêéÜò ôïõ äÝíôñïõ åßíáé ôï 1/3 ôïõ ýøïõò ôïõ, êáé
ôï ýøïò ôïõ êôçñßïõ èá åßíáé ôï 1/3 ôïõ ìÞêïõò ôçò óêéÜò ôïõ êôçñßïõ.
Ôï ìÞêïò ôçò óêéÜò ôïõ êôçñßïõ åßíáé 18 m ïðüôå ôï ýøïò ôïõ êôçñßïõ
èá åßíáé 18/3=6 ìÝôñá.
4. Õðïëüãéóå ôï ÷ñüíï ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ôï öùò ãéá íá öèÜóåé áðü

ôïí ¹ëéï óôç Ãç áí ãíùñßæåéò üôé ç áðüóôáóç Ãçò-Çëßïõ åßíáé
1.500.000.000 km.
Ëýóç
Ãíùñßæïõìå üôé ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò óôï êåíü åßíáé õ=300.000 km/s.
Åðßóçò ç áðüóôáóç Ãçò-¹ëéïõ åßíáé x=1.500.000.000 km.
197
Κεφάλαιο 6 Ç êßíçóç ðïõ êÜíåé ôï öùò åßíáé åõèýãñáììç ïìáëÞ, ïðüôå:
Þ Þ
5. Ï Ðëïýôùíáò åßíáé ï ðéï áðïìáêñõóìÝíïò ðëáíÞôçò ôïõ çëé-

áêïý ìáò óõóôÞìáôïò. Ôï öùò ôïõ Çëßïõ öèÜíåé óå áõôüí 5,5
þñåò áðü ôç óôéãìÞ ðïõ åêðÝìðåôáé. ×ñçóéìïðïéþíôáò áõôÜ
ôá äåäïìÝíá íá õðïëïãßóåéò ôçí áðüóôáóç ôïõ Ðëïýôùíá áðü
ôïí ¹ëéï. Ìðïñåßò íá åêôéìÞóåéò ôç äéÜìåôñï ôïõ çëéáêïý ìáò
óõóôÞìáôïò;
Ëýóç
Ìå ðáñüìïéï ôñüðï üðùò óôçí ðñïçãïýìåíç Üóêçóç êáé ãíùñßæïíôáò
ôçí ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò óôï êåíü õðïëïãßæïõìå ôçí áðüóôáóç ôïõ
Ðëïýôùíá áðü ôïí ¹ëéï. ÌåôáôñÝðïíôáò ôï ÷ñüíï óå sec Ý÷ïõìå:
ÄçëáäÞ,
H áðüóôáóç ôïõ Ðëïýôùíá áðü ôïí ¹ëéï åßíáé ßóç ìå ôçí áêôßíá ôïõ
çëéáêïý ìáò óõóôÞìáôïò. ¸ôóé ç äéÜìåôñïò ôïõ çëéáêïý ìáò óõóôÞìáôïò
åßíáé 11.880.000.000 km.
6. Ï Á ôïõ Êåíôáýñïõ Þ ï åããýôáôïò ôïõ Êåíôáýñïõ åßíáé ï áóôÝ-

ñáò ï ïðïßïò âñßóêåôáé ðëçóéÝóôåñá ðñïò ôï çëéáêü ìáò óý-
óôçìá. Ôï öùò ãéá íá öèÜóåé áðü ôïí Á ôïõ Êåíôáýñïõ óôç Ãç
÷ñåéÜæåôáé 4,5 Ýôç. á) Ìå âÜóç áõôü ôï äåäïìÝíï õðïëüãéóå ôçí
áðüóôáóç ôïõ Á ôïõ Êåíôáýñïõ áðü ôç Ãç. â) Ìðïñåßò íá åêôé-
ìÞóåéò ðüóåò öïñÝò åßíáé ìåãáëýôåñç áõôÞ ç áðüóôáóç áðü ôç
äéÜìåôñï ôïõ çëéáêïý ìáò óõóôÞìáôïò; Äßäåôáé üôé ç ôá÷ýôçôá
ôïõ öùôüò åßíáé: 3 . 108 m/s.
Ëýóç
á) Áðü ôç âáóéêÞ ó÷Ýóç ìðïñïýìå íá õðïëïãßóïõìå ôçí
áðüóôáóç ôïõ Á ôïõ Êåíôáõñïõ áðü ôç Ãç. ÐñÝðåé íá ìåôáôñÝøïõìå ôá
Ýôç óå sec.
¸ôóé
¢ñá
198
â) Áðü ôçí ðñïçãïýìåíç Üóêçóç åßäáìå üôé ç äéÜìåôñïò ôïõ çëéáêïý Κεφάλαιο 6
óõóôÞìáôïò åßíáé 11.880.000.000 km.
Ãéá íá âñïýìå ðüóåò öïñÝò ìåãáëýôåñç åßíáé ç áðüóôáóç ðïõ Á ôïõ
Êåíôáýñïõ áðü ôç Ãç óå ó÷Ýóç ìå ôç äéÜìåôñï ôïõ çëéáêïý óõóôÞìáôïò,
Ý÷ïõìå
7. Ôç íý÷ôá ôçò 23çò Öåâñïõáñßïõ ôïõ 1987 ï áóôñïíüìïò ºáí

ÓÝëôïí öùôïãñÜöéóå ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ôçëåóêïðßïõ ôïõ ôçí
Ýêñçîç åíüò Üóôñïõ. Ôï Üóôñï áõôü âñéóêüôáí 169.000 Ýôç öù-
ôüò ìáêñéÜ áðü ôç Ãç. Ðïéá ÷ñïíïëïãßá óõíÝâç ç Ýêñçîç; Åßíáé
äõíáôüí ðïëëÜ áðü ôá áóôÝñéá ðïõ âëÝðïõìå ôï âñÜäõ óôïí
Ýíáóôñï ïõñáíü íá Ý÷ïõí êáôáóôñáöåß áñêåôÜ ÷ñüíéá ðñéí êáé
íá ìçí õðÜñ÷ïõí ðëÝïí; Áéôéïëüãçóå ôçí ÜðïøÞ óïõ.
Ëýóç
¸ôïò öùôüò åßíáé ìïíÜäá ìÝôñçóç ôçò áðüóôáóçò. Åßíáé ç áðüóôáóç
ðïõ äéáíýåé ôï öùò óå Ýíá Ýôïò. Ìðïñïýìå íá õðïëïãßóïõìå ôï ÷ñüíï
ðïõ Ýãéíå ç Ýêñçîç áðü ôç âáóéêÞ ó÷Ýóç
¸ôóé,
¼ìùò ôï 1 Ýôïò = 31.536.000 sec. ¢ñá
ÅðåéäÞ ôá öáéíüìåíá ðïõ ðáñáôçñïýìå óôïí ïõñáíü ãßíïíôáé ðïëý

íùñßôåñá áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ôá ðáñáôçñïýìå, åßíáé äõíáôüí ðïëëÜ áðü
ôá áóôÝñéá ðïõ âëÝðïõìå íá Ý÷ïõí Þäç êáôáóôñáöåß.
199
Ανάκλαση του φωτός
Κεφάλαιο 7
Κεφάλαιο 7
7. ÁÍÁÊËÁÓÇ
ÔÏÕ ÖÙÔÏÓ
7.1 ΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ

1. Ðüôå ëÝìå üôé ôï öùò áíáêëÜôáé;
ÁðÜíôçóç
1. Ôï öùò ëÝìå üôé áíáêëÜôáé üôáí óôçí ðïñåßá ðïõ áêïëïõèåß óå
Ýíá ìÝóï óõíáíôÞóåé ôçí åðéöÜíåéá åíüò Üëëïõ óþìáôïò êáé áëëÜîåé
äéåýèõíóç äéÜäïóçò ðáñáìÝíïíôáò ìÝóá óôï ßäéï äéáöáíÝò õëéêü. Ôï
öùò äéáäßäåôáé óõíÞèùò óôï êåíü.
Ãéá ôçí ðáñáðÜíù õðüèåóç èåùñïýìå üôé ôï öùò äéáäßäåôáé óå

ïìïãåíÝò ìÝóï, ðïõ óõíÞèùò åßíáé ôï êåíü.
2. á) Ðüôå ãßíåôáé êáôïðôñéêÞ áíÜêëáóç;

â) Ðïéïé êáíüíåò ðñïóäéïñßæïõí ôç äéåýèõíóç äéÜäïóçò ôçò
áíáêëþìåíçò äÝóìçò ôïõ öùôüò óôçí êáôïðôñéêÞ áíÜêëáóç;
ÁðÜíôçóç
203
Κεφάλαιο 7 á) ÊáôïðôñéêÞ áíÜêëáóç ãßíåôáé óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ìéá öùôåéíÞ
äÝóìç (ðïõ ôçí ðáñéóôÜíïõìå ìå ðáñÜëëçëåò áêôßíåò) ðñïóðßðôåé óå
ìéá ëåßá åðéöÜíåéá. Áõôü ðïõ óõìâáßíåé ôüôå åßíáé üëåò ïé áíáêëþìåíåò
áêôßíåò ôçò äÝóìçò öùôüò íá êéíïýíôáé ðáñÜëëçëá ìåôáîý ôïõò êáé
ìåôÜ ôçí áíÜêëáóç. Ìéá êáôïðôñéêÞ áíÜêëáóç öáßíåôáé óôï ó÷Þìá ðïõ
ðáñïõóéÜæåôáé óôçí ðñïçãïýìåíç óåëßäá.
â) Ãíùñßæïõìå üôé ç ãùíßá ðñüóðôùóçò åßíáé ç ãùíßá ðïõ ó÷çìáôßæåé ç
öùôåéíÞ äÝóìç ìå ôçí êÜèåôç óôï åðßðåäï ðïõ ðÝöôåé ç äÝóìç. Ç ãùíßá
áíÜêëáóçò åßíáé ç ãùíßá ðïõ ó÷çìáôßæåé ç áíáêëþìåíç äÝóìç öùôüò ìå
ôçí êÜèåôç óôï åðßðåäï. Ïé âáóéêïß êáíüíåò ðïõ éó÷ýïõí åßíáé üôé:
á) Ç ãùíßá ðñüóðôùóçò, ç ãùíßá áíÜêëáóçò êáé ç êÜèåôç åõèåßá
âñßóêïíôáé üëåò óôï ßäéï åðßðåäï.
â) Ç ãùíßá ðñüóðôùóçò éóïýôáé ìå ôç ãùíßá áíÜêëáóçò.
Ïé ðáñáðÜíù ðñïôÜóåéò ïíïìÜæïíôáé êáíüíåò ôçò êáôïðôñéêÞò áíÜ-
êëáóçò.
ÄÝóìç öùôüò åßíáé ôï óýíïëï ôùí áêôßíùí ôïõ öùôüò.
3. á) Ôé ïíïìÜæïõìå äéÜ÷õóç; â) Ãéáôß ìéá ôñá÷éÜ åðéöÜíåéá äéá÷Ýåé

ôï öùò;
ÁðÜíôçóç
á) ÄéÜ÷õóç ïíïìÜæïõìå ôï öáéíüìåíï êáôÜ ôï ïðïßï ç äÝóìç ôïõ

öùôüò ðïõ ðÝöôåé óå ìéá åðéöÜíåéá äåí áíáêëÜôáé óôçí ßäéá äéåýèõíóç
áëëÜ ïé áíáêëþìåíåò áêôßíåò ôçò öùôåéíÞò äÝóìçò Ý÷ïõí äéáöïñåôéêÝò
äéåõèýíóåéò.
¸íá ðáñÜäåéãìá äéÜ÷õóçò öáßíåôáé óôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá, üðïõ öáß-
íåôáé ç ôõ÷áßá äéåýèõíóç ôùí áíáêëþìåíùí áêôßíùí.
â) Ôï öáéíüìåíï ôçò äéÜ÷õóçò ãßíåôáé üôáí ç åðéöÜíåéá óôçí ïðïßá
ðñïóðßðôåé ç öùôåéíÞ äÝóìç åßíáé ôñá÷éÜ.
Ìéá ôñá÷éÜ åðéöÜíåéá áðïôåëåßôáé áðü ðïëëÝò ìéêñïóêïðéêÝò ëåßåò
åðéöÜíåéåò ðïõ Ý÷ïõí üìùò äéáöïñåôéêïýò ðñïóáíáôïëéóìïýò ç êáèåìßá
áðü áõôÝò. ¸ôóé ç êáôïðôñéêÞ áíÜêëáóç óå êÜèå ìéêñïóêïðéêÞ ëåßá åðé-
öÜíåéá ãßíåôáé óå äéáöïñåôéêÝò äéåõèýíóåéò ïðüôå ôï ôåëéêü áðïôÝëåóìá
204
åßíáé üëåò ïé áíáêëþìåíåò áêôßíåò íá Ý÷ïõí ôõ÷áßåò äéåõèýíóåéò. Κεφάλαιο 7
Ç äéÜ÷õóç åßíáé ðïëý óçìáíôéêÞ ãéáôß óå áõôÞí ïöåßëåôáé ôï ãå-

ãïíüò üôé ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôá áíôéêåßìåíá ãýñù ìáò. ¸ôóé
ìðïñïýìå íá ðáñáôçñïýìå ôçí õöÞ êáé ôï ÷ñþìá ôïõò.
7.2 ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΕ ΚΑΘΡΕΦΤΕΣ: ΕΙΔΩΛΑ

1. Ðþò ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï åíüò áíôéêåéìÝíïõ; Ðüôå áõôü ïíï-

ìÜæåôáé öáíôáóôéêü;
ÁðÜíôçóç
Íùñßôåñá åßäáìå ðùò ïé áêôßíåò áðü ôï óçìåßï Á ôïõ ðáñáêÜôù
ó÷Þìáôïò öôÜíïõí ëüãù áíÜêëáóçò óôï áíèñþðéíï ìÜôé. Ç ðñïÝêôáóç
ôùí áêôßíùí ðïõ öåýãïõí áðü ôï Á ðåñíïýí êÜèåôá ôïí êáèñÝöôç. Ôï
óçìåßï Å åßíáé ôï óçìåßï óôï ïðïßï ôÝìíïíôáé ç ðñïÝêôáóç ôùí áêôßíùí
áðü ôï Á êáé ç åõèýãñáììç ðïñåßá äéÜäïóçò ôçò áêôßíáò üðùò ôç âëÝðåé
ôï áíèñþðéíï ìÜôé. ¸ôóé ëÝìå üôé ôï Å åßíáé ôï åßäùëï ôïõ Á.
ÊÜèå åßäùëï ðïõ ó÷çìáôßæåôáé áðü ôéò ðñïåêôÜóåéò ôùí áíáêëþìå-
íùí áêôßíùí ïíïìÜæåôáé öáíôáóôéêü.
2. Ðïéá åßíáé ôá âáóéêÜ óõìðåñÜóìáôá óôá ïðïßá êáôáëÞãïõìå êáôÜ

ôçí ðáñáôÞñçóç åíüò åéäþëïõ óå Ýíáí åðßðåäï êáèñÝöôç;
ÁðÜíôçóç
Ôá âáóéêÜ óõìðåñÜóìáôá óôá ïðïßá êáôáëÞãïõìå ðáñáôçñþíôáò Ýíá
åßäùëï ðïõ ó÷çìáôßæåôáé óå åðßðåäï êáèñÝöôç åßíáé:
á) Ç áðüóôáóç êÜèå óçìåßïõ ôïõ åéäþëïõ áðü ôïí êáèñÝöôç éóïýôáé
ìå ôçí áðüóôáóç êÜèå óçìåßïõ ôïõ áíôéêåéìÝíïõ áðü ôïí êáèñÝöôç.
â) Ôï åßäùëï åßíáé óõììåôñéêü ôïõ áíôéêåéìÝíïõ ùò ðñïò ôïí êáèñÝöôç.
ã) Ôï åßäùëï åßíáé ßóï óå ìÝãåèïò ìå ôï áíôéêåßìåíï. 205
Κεφάλαιο 7 3. Ðüóá åßäç êáèñåöôþí ãíùñßæåôå; ÐåñéãñÜøôå ôï êáèÝíá áðü
áõôÜ.
ÁðÜíôçóç
Ôá äýï ãíùóôÜ åßäç êáèñåöôþí åßíáé ïé êïßëïé êáé ïé êõñôïß êáèñÝ-
öôåò.
Ïé êïßëïé êáèñÝöôåò åßíáé åêåßíïé óôïõò ïðïßïõò ç áíáêëáóôéêÞ åðé-
öÜíåéá åßíáé êáìðýëç ðñïò ôá ìÝóá.
Ïé êõñôïß êáèñÝöôåò åßíáé åêåßíïé óôïõò ïðïßïõò ç áíáêëáóôéêÞ åðé-
öÜíåéá åßíáé êáìðýëç ðñïò ôá Ýîù.
ÐáñÜäåéãìá êïßëùí êáèñåöôþí åßíáé ç åóùôåñéêÞ åðéöÜíåéá åíüò
êïõôáëéïý, åíþ ðáñÜäåéãìá êõñôþí êáèñåöôþí åßíáé ç åîùôåñéêÞ åðé-
öÜíåéá åíüò êïõôáëéïý.
¸íáò óöáéñéêüò êáèñÝöôçò åßíáé ìéá óöáéñéêÞ åðéöÜíåéá êáé ìðïñåß
íá åßíáé åßôå êïßëïò åßôå êõñôüò.
4. Ôé ïíïìÜæïõìå êýñéá åóôßá åíüò êõñôïý Þ êïßëïõ êáèñÝöôç;
ÁðÜíôçóç
Åóôßá Þ êýñéá åóôßá åíüò êõñôïý Þ êïßëïõ êáèñÝöôç ïíïìÜæåôáé ôï
óçìåßï óôï ïðïßï óõãêëßíïõí ïé áíáêëþìåíåò áêôßíåò Þ ïé ðñïåêôÜóåéò
ôïõò ãéá ôïõò êõñôïýò Þ ôïõò êïßëïõò áíôßóôïé÷á êáèñÝöôåò.
5. Ôé ïíïìÜæåôáé ïðôéêü ðåäßï ìéáò óõóêåõÞò; Ôé åöáñìïãÝò Ý÷åé

ôï ïðôéêü ðåäßï ìéáò óõóêåõÞò;
ÁðÜíôçóç
Ïðôéêü ðåäßï ìéáò óõóêåõÞò ïíïìÜæåôáé ç ðåñéï÷Þ ôïõ ÷þñïõ ðïõ
åßíáé ïñáôÞ ìå ôç âïÞèåéá ôçò óõóêåõÞò áõôÞò.
Ôá üñéá ôïõ ïðôéêïý ðåäßïõ åíüò êáèñÝöôç êáèïñßæïíôáé áðü ôéò
öùôåéíÝò áêôßíåò ðïõ öôÜíïõí óôá ìÜôé ìáò üôáí áíáêëþíôáé óôá Üêñá
ôïõ êáèñÝöôç.
Ïé ðéï ãíùóôÝò åöáñìïãÝò ìéáò ïðôéêÞò óõóêåõÞò åßíáé ïé êõñôïß êá-
èñÝöôåò ðïõ ðáñáôçñïýìå óå äéáóôáõñþóåéò äñüìùí êáé ïé êáèñÝöôåò
ôùí áõôïêéíÞôùí.
7.3 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΙΔΩΛΟΥ ΣΕ ΚΟΙΛΟΥΣ

ΚΑΙ ΚΥΡΤΟΥΣ ΚΑΘΡΕΦΤΕΣ
1. Ðïéïé êáíüíåò ðñÝðåé íá åöáñìüæïíôáé ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ

206 åéäþëïõ åíüò áíôéêåéìÝíïõ;
Κεφάλαιο 7
ÁðÜíôçóç
Ïé âáóéêïß êáíüíåò ðïõ ðñÝðåé íá åöáñìüæïíôáé ãéá ôçí êáôáóêåõÞ
åíüò åéäþëïõ êÜðïéïõ áíôéêåéìÝíïõ åßíáé ôñåéò.
á) Ç ðáñÜëëçëç áêôßíá ðñïò ôïí êýñéï Üîïíá ôïõ êáèñÝöôç ìåôÜ ôçí
áíÜêëáóÞ ôçò Þ ç ðñïÝêôáóÞ ôçò äéÝñ÷åôáé áðü ôçí êýñéá åóôßá ôïõ Å.
Áõôü ìðïñïýìå íá ôï äïýìå óôï ðñþôï ó÷Þìá.
â) Ìðïñåß íá óõìâáßíåé êáé ôï áíôßèåôï, äçëáäÞ ç áêôßíá ðïõ äéÝñ-
÷åôáé áðü ôçí åóôßá Å ìåôÜ ôçí áíÜêëáóÞ ôçò íá ãßíåôáé ðáñÜëëçëç ìå
ôïí êýñéï Üîïíá ôïõ êáèñÝöôç.
ã) Ôï åßäùëï ôïõ óçìåßïõ ðñïóäéïñßæåôáé áðü ôçí ôïìÞ ôùí äýï áíá-
êëþìåíùí áêôßíùí ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï ßäéï óçìåßï.
Êýñéï Üîïíá ïíïìÜæïõìå ôçí åõèåßá ðïõ åíþíåé ôï êÝíôñï ôïõ

êáèñÝöôç ìå ôçí êýñéá åóôßá.
ä) Ôï åßäùëï åíüò óçìåßïõ ðïõ âñßóêåôáé ðÜíù óôïí êýñéï Üîïíá

âñßóêåôáé åðßóçò ðÜíù óôïí êýñéï Üîïíá üðùò êáé ôï åßäùëï åíüò óç-
ìåßïõ ðïõ åßíáé êÜèåôï ðñïò ôïí êýñéï Üîïíá èá åßíáé êáé áõôü êÜèåôï
óôïí êýñéï Üîïíá.
Áêôßíá êáìðõëüôçôáò R ïíïìÜæåôáé ç áêôßíá êÜèå óöáéñéêïý êá-
èñÝöôç.
2. Ðïéï åßäùëï ïíïìÜæïõìå ðñáãìáôéêü; Ðüôå áõôü ó÷çìáôßæåôáé;
ÁðÜíôçóç
Áí óå Ýíáí êïßëï êáèñÝöôç ôïðïèåôÞóïõìå Ýíá öùôåéíü áíôéêåßìåíï
êáé ìðñïóôÜ áðü ôïí êáèñÝöôç óå êáôÜëëçëç áðüóôáóç ôïðïèåôÞóïõ-
ìå ìéá ïèüíç, ôüôå áõôü ðïõ èá ðáñáôçñÞóïõìå åßíáé ôï åßäùëï ôïõ
áíôéêåéìÝíïõ óôçí ïèüíç. ¸íá ôÝôïéï åßäùëï ïíïìÜæåôáé ðñáãìáôéêü êáé
ìðïñåß íá ó÷çìáôéóôåß óôï öéëì ìéáò öùôïãñáöéêÞò ìç÷áíÞò.
Ôï ðñáãìáôéêü åßäùëï ó÷çìáôßæåôáé áðü ôéò ðñáãìáôéêÝò áêôßíåò
êáé ü÷é áðü ôéò ðñïåêôÜóåéò ôïõò.
3. ÃñÜøôå ôç ó÷Ýóç ðïõ ðñïêýðôåé ãéá ôç èÝóç êáé ôï åßäïò ôïõ

åéäþëïõ ìå âÜóç ôïõò íüìïõò ôçò êáôïðôñéêÞò áíÜêëáóçò. Åîç-
ãÞóôå ôï êÜèå óýìâïëï ðïõ åìöáíßæåôáé óôç ó÷Ýóç. 207
Ç ó÷Ýóç ðïõ éó÷ýåé ìå âÜóç ôïõò íüìïõò ôçò êáôïðôñéêÞò áíÜêëáóçò

åßíáé:
üðïõ p êáé p´ åßíáé ïé áðïóôÜóåéò ôïõ áíôéêåéìÝíïõ êáé ôïõ åéäþëïõ

áðü ôçí êïñõöÞ ôïõ êáôüðôñïõ. Ôï óýìâïëï f åßíáé ç åóôéáêÞ áðüóôáóç
ôçò åóôßáò áðü ôçí êïñõöÞ ôïõ êáôüðôñïõ.
¸íá ðáñÜäåéãìá óôï ïðïßï öáßíïíôáé ó÷çìáôéêÜ ôá ðáñáðÜíù óýì-
âïëá åßíáé ôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá, üðïõ äéáêñßíïíôáé ïé áðïóôÜóåéò p êáé
p´, üðùò êáé ç åóôéáêÞ áðüóôáóç f.
Ôá ðáñáðÜíù óýìâïëá p, p´ êáé f ìðïñïýí íá ðÜñïõí èåôéêÝò êáé áñ-
íçôéêÝò ôéìÝò áíÜëïãá ìå ôïí êáèñÝöôç, ôï áíôéêåßìåíï êáé ôï åßäïò ôïõ
åéäþëïõ. ¸ôóé, ãéá êïßëïõò êáèñÝöôåò ôï f åßíáé èåôéêü åíþ ãéá êõñôïýò
åßíáé áñíçôéêü. Áêüìç ôï p´ üôáí áíáöÝñåôáé óå ðñáãìáôéêü åßäùëï åßíáé
èåôéêü, åíþ üôáí áíáöÝñåôáé óå öáíôáóôéêü åßäùëï åßíáé áñíçôéêü. Ç
ôéìÞ ôïõ p èá åßíáé ðÜíôá èåôéêÞ.
Ç ôéìÞ ôïõ p åßíáé ðÜíôá èåôéêÞ ãéáôß äåí õðÜñ÷åé öáíôáóôéêü

áíôéêåßìåíï.
4. Ôé ïíïìÜæïõìå ìåãÝèõíóç m; Ìå ðïéá ìåãÝèç óõíäÝåôáé êáé ðþò;

Ðüóç åßíáé ç ìåãÝèõíóç óå åðßðåäá êÜôïðôñá;
ÁðÜíôçóç
ÌåãÝèõíóç m ïíïìÜæåôáé ôï ðçëßêï ôïõ ìÞêïõò ôïõ åéäþëïõ p´ ðñïò
ôï ìÞêïò ôïõ áíôéêåéìÝíïõ p.
Ç ìåãÝèõíóç äßíåôáé áðü ôç ìáèçìáôéêÞ ó÷Ýóç:
Ôï áñíçôéêü ðñüóçìï õðÜñ÷åé Ýôóé þóôå íá Ý÷ïõìå èåôéêÞ ìåãÝèõíóç

üôáí ôï åßäùëï åßíáé ïñèü êáé áñíçôéêÞ üôáí åßíáé áíåóôñáììÝíï.
208 Óå åðßðåäá êÜôïðôñá ôá ìÝôñá ôùí p êáé p´ åßíáé ôá ßäéá. Áõôü ðïõ
áëëÜæåé åßíáé ôï ðñüóçìï ôïõ åéäþëïõ áíÜëïãá ìå ôï áí åßíáé ðñáãìáôéêü Κεφάλαιο 7
Þ áí åßíáé öáíôáóôéêü.
¢ñá ç ìåãÝèõíóç óå Ýíá åðßðåäï êáèñÝöôç èá åßíáé åßôå 1, ïðüôå ôï
åßäùëï åßíáé ïñèü, åßôå –1, ïðüôå ôï åßäùëï åßíáé áíåóôñáììÝíï.


ïñèÝò:
á. ¼ôáí ôï öùò óõíáíôÞóåé ôçí åðéöÜíåéá åíüò óþìáôïò êáé áëëÜîåé
êáôåýèõíóç äéÜäïóçò ðáñáìÝíïíôáò ìÝóá óôï ßäéï äéáöáíÝò õëéêü,
ëÝìå üôé ……………
â. ¼ôáí ìåôÜ ôçí áíÜêëáóç ìéá ëåðôÞ öùôåéíÞ äÝóìç áêïëïõèåß
ìéá åíôåëþò êáèïñéóìÝíç äéåýèõíóç, áõôÞ ç áíÜêëáóç ëÝãåôáé ……………
¼ôáí ôï öùò ìåôÜ ôçí áíÜêëáóÞ ôïõ óå ìéá åðéöÜíåéá äéáäßäåôáé
ðñïò êÜèå êáôåýèõíóç, ëÝìå üôé …………… êáé ôï åßäïò áõôü ôçò áíÜêëá-
óçò ôï ïíïìÜæïõìå ……………………
ã. Ãùíßá ðñüóðôùóçò åßíáé ç ãùíßá ðïõ ó÷çìáôßæåôáé áðü ôçí ………… êáé
ôçí ………… óôï óçìåßï ðñüóðôùóçò. Ãùíßá áíÜêëáóçò åßíáé ç ãùíßá ðïõ
ó÷çìáôßæåôáé ìåôáîý ôçò ………… êáé ôçò ……………… Ç ðñïóðßðôïõóá öùôåéíÞ
áêôßíá, ç ……………… êáé ç êÜèåôç óôï óçìåßï ðñüðôùóçò âñßóêïíôáé óôï
ßäéï ……………… Ç ãùíßá ðñüóðôùóçò åßíáé ………… ìå ôç ãùíßá …………
ä. Ôá åßäùëá ðïõ ó÷çìáôßæïõí ïé åðßðåäïé êáèñÝöôåò åßíáé ………… Ç áðü-
óôáóç ôïõ åéäþëïõ áðü Ýíáí åðßðåäï êáèñÝöôç åßíáé ………… ìå ôçí áðü-
óôáóç ôïõ áíôéêåéìÝíïõ áðü ôïí êáèñÝöôç. Åðßóçò ôï åßäùëï åßíáé
……………… óå ìÝãåèïò ìå ôï áíôéêåßìåíï. ¼ìùò ç áñéóôåñÞ ðëåõñÜ ôïõ áíôé-
êåéìÝíïõ åéêïíßæåôáé óôç ……………… ðëåõñÜ ôïõ ………………… êáé áíôßóôñïöá.
å. ÖùôåéíÝò áêôßíåò ðáñÜëëçëåò ìåôáîý ôïõò, ìåôÜ ôçí áíÜêëáóÞ
ôïõò åðÜíù óå êïßëï êáèñÝöôç, …………… óå Ýíá óçìåßï. ÁíôéèÝôùò,
öùôåéíÝò áêôßíåò ðáñÜëëçëåò ìåôáîý ôïõò, ìåôÜ ôçí áíÜêëáóÞ ôïõò
åðÜíù óå êõñôü êáèñÝöôç, ………… Ïé ðñïåêôÜóåéò ôïõò ……………… óå Ýíá
óçìåßï ðßóù áðü ôïí êáèñÝöôç. Ôï óçìåßï óôï ïðïßï óõãêëßíïõí ïé
áíáêëþìåíåò áêôßíåò Þ ïé ðñïåêôÜóåéò ôïõò ôï ïíïìÜæïõìå ………………
ôïõ êïßëïõ Þ ôïõ êõñôïý êáèñÝöôç áíôßóôïé÷á. Ôçí áðüóôáóç ôçò
êýñéáò åóôßáò áðü ôçí êïñõöÞ ôïõ êáèñÝöôç ôçí ïíïìÜæïõìå ……………
áðüóôáóç êáé óõìâïëßæåôáé ìå ……………
ÁðÜíôçóç
á. áíáêëÜôáé 209
Κεφάλαιο 7 â. êáôïðôñéêÞ, äéá÷Ýåôáé, äéÜ÷õóç
ã. áêôßíá, êÜèåôç, êÜèåôçò, áíáêëþìåíçò, áíáêëþìåíç, åðßðåäï, ßóç,
áíÜêëáóçò ä. öáíôáóôéêü, ßóç, ßäéï, äåîéÜ, åéäþëïõ.
å. óõãêëßíïõí, áðïêëßíïõí, ôÝìíïíôáé, åóôßá, åóôéáêÞ, f.
2. Ãéáôß ôá ãñÜììáôá ìðñïóôÜ óå ïñéóìÝíá áóèåíïöüñá ï÷Þìáôá

åßíáé «áíÜðïäá»;
ÁðÜíôçóç
Ôá ãñÜììáôá óôá áóèåíïöüñá åßíáé áíÜðïäá Ýôóé þóôå íá åßíáé
ïñáôÜ áðü ôïõò ïäçãïýò ôùí ï÷çìÜôùí ðïõ ðñïðïñåýïíôáé êïéôþíôáò
ôïí êáèñÝöôç ôïõ ï÷Þìáôüò ôïõò. ¸ôóé èá ìåôáêéíïýíôáé ôá ï÷Þìáôá
óôï ðëÜé êáé èá ìðïñÝóåé ç äéÝëåõóç ôïõ áóèåíïöüñïõ íá ãßíåé ðéï
ãñÞãïñç.
3. Ôï ìÜôé ôïõ ðáñáôçñçôÞ ðïõ âñßóêåôáé óôç èÝóç Ð êïéôÜæåé ôïí

êáèñÝöôç.
Ðïéá Þ ðïéåò áðü ôéò áñéèìçìÝíåò êÜñôåò ìðïñåß íá äåé ìÝóá
áðü ôïí êáèñÝöôç;
ÁðÜíôçóç
Áðü ôï ó÷Þìá ðáñáôçñïýìå üôé ï ðáñáôçñçôÞò ìÝóá áðü ôïí êá-
èñÝöôç ìðïñåß íá äåé ôçí êÜñôá 2. Áõôü ðñïêýðôåé áðü ôï íüìï ôçò
áíÜêëáóçò, óýìöùíá ìå ôïí ïðïßï ç áíáêëþìåíç áêôßíá ó÷çìáôßæåé ôçí
ßäéá ãùíßá ìå ôçí êÜèåôç óôï åðßðåäï ìå ôçí ðñïóðßðôïõóá áêôßíá.
ÄçëáäÞ ç ãùíßá ðñüóðôùóçò åßíáé ßóç ìå ôç ãùíßá áíÜêëáóçò. Ãéá ôï
ëüãï áõôü ï ðáñáôçñçôÞò âëÝðåé ôçí êÜñôá 2.
210
4. Ï íüìïò ôçò áíÜêëáóçò éó÷ýåé óôç äéÜ÷õóç ôïõ öùôüò; Ï íüìïò Κεφάλαιο 7
ôçò áíÜêëáóçò éó÷ýåé óôïõò óöáéñéêïýò êáèñÝöôåò; Ìðïñåßò
íá áéôéïëïãÞóåéò ôçí áðÜíôçóÞ óïõ êáôáóêåõÜæïíôáò ôï êá-
ôÜëëçëï ó÷Þìá;
ÁðÜíôçóç
Ï íüìïò ôçò áíÜêëáóçò éó÷ýåé êáé óôç äéÜ÷õóç ôïõ öùôüò üðùò êáé
óôïõò óöáéñéêïýò êáèñÝöôåò. ÊáôÜ ôç äéÜ÷õóç ôïõ öùôüò, üðùò êáé
óôïõò óöáéñéêïýò êáèñÝöôåò, ðñÝðåé íá ëçöèåß õðüøç üôé ôï åðßðåäï
ðïõ åßíáé êÜèåôï óôçí åðéöÜíåéá ðñüóðôùóçò äéáöÝñåé ãéá êáèåìßá
áðü ôéò áêôßíåò ðïõ ðñïóðßðôïõí óôçí åðéöÜíåéá. Óå áíôßèåóç ìå Ýíáí
åðßðåäï êáèñÝöôç, óôç äéÜ÷õóç êáé óôïõò óöáéñéêïýò êáèñÝöôåò ïé
ðáñáðÜíù åðéöÜíåéåò äåí áðïôåëïýíôáé áðü Ýíá ìüíï åðßðåäï áëëÜ
áðü ðïëëÜ.
5. Ãéáôß ìðïñåßò íá äéáâÜóåéò åõêïëüôåñá Ýíá âéâëßï ôïõ ïðïßïõ

ïé óåëßäåò åßíáé ôñá÷éÝò êáé ü÷é ëåßåò êáé óôéëðíÝò;
ÁðÜíôçóç
Óôï âéâëßï ôïõ ïðïßïõ ïé óåëßäåò åßíáé ôñá÷éÝò ôï öáéíüìåíï ôçò
äéÜ÷õóçò åßíáé ðåñéóóüôåñï Ýíôïíï áðü ôéò óåëßäåò ðïõ åßíáé ëåßåò êáé
óôéëðíÝò. ¸ôóé ôï öùò èá äéá÷Ýåôáé ðñïò üëåò ôéò êáôåõèýíóåéò óôéò
ôñá÷éÝò óåëßäåò. Óå ðåñéï÷Ýò ðïõ ôï öáéíüìåíï ôçò äéÜ÷õóçò åßíáé
åíôïíüôåñï ç ðåñéï÷Þ ãýñù áðü áõôÝò ôéò óåëßäåò èá åßíáé ðåñéóóü-
ôåñï öùôåéíÞ óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðåñéï÷Þ ãýñù áðü ëåßåò êáé óôéëðíÝò
åðéöÜíåéåò.

1. Ìéá öùôåéíÞ äÝóìç ðñïóðßðôåé óå Ýíáí åðßðåäï êáèñÝöôç ìå
ãùíßá 45° ùò ðñïò ôçí êÜèåôç: á) Ðïéá åßíáé ç ôéìÞ ôçò ãùíßáò
áíÜêëáóçò; â) Ðïéá åßíáé ç ôéìÞ ôçò ãùíßáò ðïõ ó÷çìáôßæåé ç
áíáêëþìåíç ìå ôçí ðñïóðßðôïõóá;
Ëýóç
á) Ãíùñßæïõìå üôé ç ãùíßá áíÜêëáóçò åßíáé ßäéá ìå ôç ãùíßá ðñü-
óðôùóçò, ïðüôå áí 45ï åßíáé ç ãùíßá ðñüóðôùóçò, ôüôå êáé ç ãùíßá
áíÜêëáóçò èá åßíáé 45ï.
â) Ç ãùíßá ðïõ ó÷çìáôßæåé ç áíáêëþìåíç ìå ôçí ðñïóðßðôïõóá áêôß-
íá åßíáé ôï Üèñïéóìá ôùí ãùíéþí ðñüóðôùóçò êáé áíÜêëáóçò. ¼ðùò
211
Κεφάλαιο 7 åßäáìå ðáñáðÜíù, åßíáé áðü 45ï ç êáèåìßá áðü áõôÝò. ¸ôóé, ç ãùíßá ðïõ
ó÷çìáôßæåé ç áíáêëþìåíç ìå ôçí ðñïóðßðôïõóá åßíáé 45ï+45ï=90ï.
2. Öùò áðü Ýíá ìáêñéíü Üóôñï ðñïóðßðôåé óå Ýíáí êïßëï êáèñÝ-

öôç ðïõ Ý÷åé áêôßíá êáìðõëüôçôáò 150 cm. Óå ðïéá áðüóôáóç
áðü ôï êÜôïðôñï ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï ôïõ Üóôñïõ;
Ëýóç
Ãíùñßæïõìå üôé ç åóôéáêÞ áðüóôáóç ãéá Ýíá óöáéñéêü êáèñÝöôç èá éóïýôáé ìå
¼ðïõ R ç áêôßíá êáìðõëüôçôáò ôïõ êïßëïõ êáèñÝöôç êáé f ç åóôéáêÞ

áðüóôáóç Þ áëëéþò ç áðüóôáóç ðïõ óõãêëßíïõí ïé áíáêëþìåíåò áêôßíåò
êáé Üñá äçìéïõñãåßôáé ôï åßäùëï. ÅðåéäÞ åßíáé ãíùóôü üôé R=150 cm, ç áðü-
óôáóç óôçí ïðïßá ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï ôïõ Üóôñïõ åßíáé f=75 cm.
3. Ïé çëéáêÝò áêôßíåò ðñïóðßðôïõí óå Ýíáí êïßëï êáèñÝöôç ïðü-

ôå ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï ôïõ çëßïõ óå áðüóôáóç 3 cm áðü
ôï êÜôïðôñï. ¸íá áíôéêåßìåíï ýøïõò 24 mm ôïðïèåôåßôáé óå
áðüóôáóç 12 cm áðü ôï êÜôïðôñï: á) Ðüóç åßíáé ç åóôéáêÞ
áðüóôáóç ôïõ êáèñÝöôç; â) Ðñïóäéüñéóå ãñáöéêÜ ôï åßäùëï
ôïõ áíôéêåéìÝíïõ. ã) ×ñçóéìïðïéþíôáò ôçí åîßóùóç ôùí êáèñå-
öôþí íá âñåéò ôç èÝóç óôçí ïðïßá ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï êáé
íá õðïëïãßóåéò ôï ýøïò ôïõ.
Ëýóç
á) Áðü ôçí åêöþíçóç ç áðüóôáóç ôïõ áíôéêåéìÝíïõ áðü ôï êÜôïðôñï
åßíáé p=12 cm êáé ç åóôéáêÞ áðüóôáóç åßíáé f=3 cm.
â) H ãñáöéêÞ ó÷åäßáóç ôïõ ðáñáðÜíù áíôéêåéìÝíïõ êáé åéäþëïõ öáß-

íåôáé óôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá.
ã) Aðü ôçí åîßóùóç ôùí êáèñåöôþí õðïëïãßæïõìå ôçí áðüóôáóç p´,
ðïõ åßíáé ç èÝóç óôçí ïðïßá ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï.
212
Κεφάλαιο 7
¢ñá ôï åßäùëï åßíáé öáíôáóôéêü. Ãéá íá âñïýìå ôï ýøïò ôïõ åéäþëïõ

õðïëïãßæïõìå ôç ìåãÝèõíóÞ ôïõ. ¸ôóé,
Áõôü óçìáßíåé üôé ôï ýøïò ôïõ åéäþëïõ åßíáé 3 öïñÝò ìéêñüôåñï áðü
ôï ðñáãìáôéêü ýøïò ôïõ áíôéêåéìÝíïõ.
¢ñá ôï ýøïò ôïõ åéäþëïõ åßíáé 8 mm.
4. ¸íáò ïäïíôßáôñïò ÷ñçóéìïðïéåß Ýíá ìéêñü êïßëï êáèñÝöôç ìå

áêôßíá êáìðõëüôçôáò 40 mm ãéá íá åíôïðßóåé ìéá êïéëüôçôá óôï
äüíôé åíüò áóèåíïýò. Áí êñáôÜåé ôï êÜôïðôñï óå áðüóôáóç
16 mm áðü ôï äüíôé, ðïéá åßíáé ç ìåãÝèõíóç ôïõ åéäþëïõ ðïõ
ðñïêýðôåé;
Ëýóç
Áðü ôç ó÷Ýóç ðïõ éó÷ýåé ìå âÜóç ôïõò íüìïõò ôçò êáôïðôñéêÞò áíÜ-
êëáóçò, ãíùñßæïíôáò üôé p= 16 mm êáé
õðïëïãßæïõìå ôçí áðüóôáóç p´ ôïõ åéäþëïõ áðü ôçí êïñõöÞ ôïõ êá-
èñÝöôç. ¸ôóé,
Ç ìåãÝèõíóç õðïëïãßæåôáé áðü ôç ó÷Ýóç:
ÅðåéäÞ ç ìåãÝèõíóç ðñïêýðôåé áñíçôéêÞ, ôï åßäùëï åßíáé áíåóôñáì-

ìÝíï.
213
Διάθλαση
του φωτός
Κεφάλαιο 8
Κεφάλαιο 8
8. ÄÉÁÈËÁÓÇ
ÔÏÕ ÖÙÔÏÓ
8.1 ΔΙΑΘΛΑΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ

1. Ðïéï öáéíüìåíï ïíïìÜæåôáé äéÜèëáóç ôïõ öùôüò;
ÁðÜíôçóç
ÃåíéêÜ èá ëÝìå Ýíá õëéêü ïðôéêÜ ðõêíüôåñï áðü êÜðïéï Üëëï

üôáí ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò äéáäßäåôáé ìå ìéêñüôåñç ôá÷ýôçôá
ìÝóá óå áõôü.
Åßäáìå óå ðñïçãïýìåíï êåöÜëáéï üôé ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò äéáöÝñåé

áðü õëéêü óå õëéêü. ÃåíéêÜ óå êÜèå õëéêü ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò Ý÷åé
ìéêñüôåñç ôéìÞ áðü áõôÞí ðïõ Ý÷åé ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò óôïí áÝñá.
Ôá õëéêÜ áõôÜ èá ëÝìå üôé åßíáé ïðôéêÜ ðõêíüôåñá áðü ôïí áÝñá.
ÄéÜèëáóç åßíáé ôï öáéíüìåíï ôçò áëëáãÞò êáôåýèõíóçò ìéáò öùôåéíÞò
äÝóìçò üôáí äéÝñ÷åôáé áðü Ýíá ïðôéêü ìÝóï óå Ýíá Üëëï.
ËÝãïíôáò ïðôéêü ìÝóï èá åííïïýìå êÜèå äéáöáíÝò õëéêü.
2. Ðïéïé íüìïé éêáíïðïéïýíôáé êáôÜ ôç äéÜèëáóç ôïõ öùôüò;
ÁðÜíôçóç
ÊáôÜ ôç äéÜèëáóç ôïõ öùôüò áðü Ýíá ïðôéêü ìÝóï óå Ýíá Üëëï ðñÝ-
ðåé íá éó÷ýïõí ïñéóìÝíåò ðñïûðïèÝóåéò. ¸ôóé:
á) ç ðñïóðßðôïõóá áêôßíá öùôüò, ç äéáèëþìåíç êáé ç êÜèåôç óôçí
217
Κεφάλαιο 8 åðéöÜíåéá ðïõ ãßíåôáé ç äéÜèëáóç âñßóêïíôáé óôï ßäéï åðßðåäï, êáé
â) üôáí ç áêôßíá öùôüò ìåôáâáßíåé áðü Ýíá ïðôéêÜ áñáéüôåñï óå Ýíá
ïðôéêÜ ðõêíüôåñï ìÝóï, ç ãùíßá ðñüóðôùóçò åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôç
ãùíßá äéÜèëáóçò, åíþ üôáí óõìâáßíåé ôï áíôßèåôï, üôáí äçëáäÞ ìéá äÝ-
óìç öùôüò ìåôáâáßíåé áðü ïðôéêÜ ðõêíüôåñï óå ïðôéêÜ áñáéüôåñï ìÝóï,
ôüôå ç ãùíßá äéÜèëáóçò åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôç ãùíßá ðñüóðôùóçò.
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá öáßíåôáé ç äéÜäïóç ôïõ öùôüò áðü ôï Ýíá õëéêü
óå Ýíá Üëëï. Äéáêñßíåôáé ç ðñïóðßðôïõóá áêôßíá, ç äéáèëþìåíç, üðùò
êáé ç êÜèåôç óôï åðßðåäï ôçò äéÜèëáóçò.
3. Íüìïò ôïõ Snell. Ôé ãíùñßæåôå ãé’ áõôüí;
ÁðÜíôçóç
Ï íüìïò ôïõ Óíåë óõíäÝåé ôç ãùíßá ðñüóðôùóçò (ð) ìå ôç ãùíßá
äéÜèëáóçò (ä). ÃåíéêÜ üóï áõîÜíåé ç ãùíßá ðñüóðôùóçò áõîÜíåé êáé ç
ãùíßá äéÜèëáóçò ãéá ôï ßäéï ìÝóï.
Óýìöùíá ìå ôï íüìï ôïõ Óíåë ôï ðçëßêï ôïõ çìéôüíïõ ôçò ãùíßáò
ðñüóðôùóçò ðñïò ôï çìßôïíï ôçò ãùíßáò äéÜèëáóçò åßíáé óôáèåñü. Ç
ìáèçìáôéêÞ ìïñöÞ ôïõ íüìïõ åßíáé:
4. Ôé ïíïìÜæåôáé äåßêôçò äéÜèëáóçò åíüò õëéêïý;
ÁðÜíôçóç
Ï äåßêôçò äéÜèëáóçò n åíüò õëéêïý åßíáé ôï ðçëßêï ôçò ôá÷ýôçôáò
ôïõ öùôüò óôï êåíü ðñïò ôçí ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò óôï õëéêü áõôü.
ÄçëáäÞ:
Ï äåßêôçò äéÜèëáóçò n åßíáé ï óôáèåñüò áñéèìüò üôáí ìéá öùôåéíÞ

218 äÝóìç ðåñíÜåé áðü ôïí áÝñá Þ ôï êåíü óå Ýíá Üëëï õëéêü.
Ï äåßêôçò äéÜèëáóçò óôïí áÝñá Ý÷åé ôéìÞ ßóç ìå 1 êáé åðßóçò äåí Κεφάλαιο 8
ðåñéãñÜöåôáé áðü ìïíÜäá ìÝôñçóçò áëëÜ åßíáé êáèáñüò áñéèìüò.
5. á) Áðü ðïéïõò ðáñÜãïíôåò åîáñôÜôáé ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ

öùôüò óå Ýíá õëéêü;
â) Ðïéåò óõíÝðåéåò Ý÷åé ç åîÜñôçóç ôçò ôá÷ýôçôáò áðü ôïõò
äéÜöïñïõò ðáñÜãïíôåò;
ÁðÜíôçóç
á) Ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ öùôüò óå Ýíá õëéêü åîáñôÜôáé áðü ôï åß-
äïò ôïõ õëéêïý êáé áðü ôçí åíÝñãåéá ôùí öùôïíßùí ôçò áêôéíïâïëßáò.
Ç åíÝñãåéá ôùí öùôïíßùí ôçò áêôéíïâïëßáò äéáöÝñåé áíÜëïãá ìå

ôï ÷ñþìá ôïõ öùôüò.
â) Ç åîÜñôçóç ôçò ôá÷ýôçôáò ôïõ öùôüò áðü ôï åßäïò ôïõ õëéêïý êáé
ôï ÷ñþìá ôïõ öùôüò èá Ý÷åé ùò áðïôÝëåóìá êáé ï äåßêôçò äéÜèëáóçò
ôïõ õëéêïý íá åîáñôÜôáé áðü ôï õëéêü êáé ôï ÷ñþìá ôïõ öùôüò. ¸ôóé,
ãéá ìåãáëýôåñåò ôéìÝò ôçò ôá÷ýôçôáò äéÜäïóçò ôïõ öùôüò óå Ýíá õëéêü
ï äåßêôçò äéÜèëáóçò ðáßñíåé ìéêñüôåñåò ôéìÝò.
8.2 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΛΑΣΗΣ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ

1. á) Ðïéá ãùíßá ïíïìÜæåôáé ïñéêÞ ãùíßá äéÜèëáóçò;

â) Óå ðïéá ðåñßðôùóç ãßíåôáé ïëéêÞ áíÜêëáóç;
ÁðÜíôçóç
Ôï öáéíüìåíï ôçò äéÜèëáóçò ðáñáôçñåßôáé åßôå ôï öùò ìåôáâáßíåé
áðü ïðôéêÜ áñáéüôåñï óå ïðôéêÜ ðõêíüôåñï ìÝóï åßôå áíôßóôñïöá. Åí-
äéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé ç ðåñßðôùóç óôçí ïðïßá ôï öùò ðçãáßíåé áðü
ðõêíüôåñï óå áñáéüôåñï ìÝóï.
Ç åíÝñãåéá ôùí öùôïíßùí ôçò áêôéíïâïëßáò äéáöÝñåé áíÜëïãá ìå

ôï ÷ñþìá ôïõ öùôüò.
Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ ç ãùíßá äéÜèëáóçò åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôç

ãùíßá ðñüóðôùóçò, ïðüôå üóï áõîÜíåôáé ç ãùíßá ðñüóðôùóçò èá áõîÜ-
íåôáé ç ãùíßá äéÜèëáóçò. Ãéá êÜðïéá ôéìÞ üìùò ôçò ãùíßáò ðñüóðôùóçò
ç ãùíßá äéÜèëáóçò (ä) ãßíåôáé ä=90ï, äçëáäÞ ç áêôßíá öùôüò êéíåßôáé
áíÜìåóá óôá äýï ïðôéêÜ ìÝóá.
Ç ïñéêÞ ãùíßá èá ïíïìÜæåôáé êáé êñßóéìç ãùíßá (critical).

219
Κεφάλαιο 8 Ôüôå ç ãùíßá ðñüóðôùóçò (ð) èá ïíïìÜæåôáé ïñéêÞ ãùíßá äéÜèëáóçò
(ðc). Áðü ôï íüìï ôïõ Óíåë ðñïêýðôåé üôé:
Áí ç ãùíßá ðñüóðôùóçò ðÜñåé ôéìÝò ìåãáëýôåñåò áðü ôçí ïñéêÞ ãùíßá

äéÜèëáóçò, ôüôå ôï öùò äåí åîÝñ÷åôáé ðïôÝ áðü ôï ðõêíüôåñï ìÝóï áëëÜ
áíáêëÜôáé óõíå÷þò óôï åóùôåñéêü ôïõ. Ôï öáéíüìåíï áõôü ïíïìÜæåôáé
ïëéêÞ áíÜêëáóç.
Óôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá öáßíåôáé ç ðïñåßá ôçò áêôßíáò öùôüò üóï áõîÜ-
íåôáé ç ãùíßá ðñüóðôùóçò þóðïõ ôåëéêÜ íá óõìâåß ïëéêÞ áíÜêëáóç.
2. Ðïéï öáéíüìåíï ïíïìÜæïõìå áíôéêáôïðôñéóìü; Ðïý ôï óõíá-

íôÜìå;
ÁðÜíôçóç
Áíôéêáôïðôñéóìüò åßíáé ôï öáéíüìåíï êáôÜ ôï ïðïßï ç öùôåéíÞ äÝóìç
áðü Ýíá áíôéêåßìåíï äéáèëÜôáé äéáäï÷éêÜ áðü ôá óôñþìáôá ôïõ áÝñá êáé
óå ðåñéï÷Ýò êïíôÜ óôï Ýäáöïò õößóôáôáé ïëéêÞ áíÜêëáóç. ¸ôóé ï ðáñá-
ôçñçôÞò èá ðñïåêôåßíåé ôç äÝóìç åõèýãñáììá ó÷çìáôßæïíôáò ôï åßäùëï
ôïõ áíôéêåéìÝíïõ óôï Ýäáöïò.
Ï áíôéêáôïðôñéóìüò óõìâáßíåé óå ðïëý èåñìÝò ðåñéï÷Ýò ãéáôß ôüôå ç
ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ öùôüò óôïí áÝñá åßíáé ìåãáëýôåñç Üñá ï äåßêôçò
äéÜèëáóçò åßíáé ìéêñüôåñïò.
ÐáñÜäåéãìá ôïõ áíôéêáôïðôñéóìïý óõíáíôÜìå óå áõôïêéíçôüäñïìïõò,
üðïõ âëÝðïõìå áðü ìáêñéÜ íá êáèñåöôßæåôáé ï äñüìïò, üðùò êáé óôçí
Ýñçìï, üðïõ ï ïõñáíüò ðïõ êáèñåöôßæåôáé äßíåé ôçí áßóèçóç ôçò ýðáñîçò
ôçò åðéöÜíåéáò ìéáò ëßìíçò, ç ïðïßá üìùò áðïìáêñýíåôáé üóï ôçí ðëçóéÜæåé
ï ðáñáôçñçôÞò.
3. Ìå ðïéï ôñüðï ìðïñïýìå íá äéáðéóôþóïõìå ôçí ôéìÞ ôçò ïñéêÞò

ãùíßáò ôïõ ãõáëéïý êáé ôïõ íåñïý; Ðïéá åßíáé ç ôéìÞ ôïõ; Óå ôé
ìáò åßíáé ÷ñÞóéìç áõôÞ ç ðëçñïöïñßá ãéá ôï ãõáëß;
ÁðÜíôçóç
Áðü ôïí ðáñáêÜôù ðßíáêá, óôïí ïðïßï öáßíïíôáé ïé ôéìÝò ôïõ äåßêôç
220 äéÜèëáóçò ôïõ ãõáëéïý êáé ôïõ íåñïý, ìðïñïýìå íá õðïëïãßóïõìå ìÝóù
ôïõ íüìïõ ôïõ Óíåë ôçí ôéìÞ ôçò ïñéêÞò ãùíßáò ãéá ôï íåñü êáé ôï ãõáëß. Κεφάλαιο 8
¸ôóé ëïéðüí õðïëïãßæåôáé üôé ç ïñéêÞ ôéìÞ ôïõ ãõáëéïý åßíáé ð C=41o åíþ
ãéá ôï íåñü åßíáé ðC=49o.
Ç ãíþóç üôé ç ïñéêÞ ãùíßá ôïõ ãõáëéïý åßíáé ìéêñüôåñç ôùí 45 ï Ý÷åé
óçìáíôéêÝò åöáñìïãÝò óôçí åêôñïðÞ ôçò ðïñåßáò ìéáò äÝóìçò öùôüò
÷ñçóéìïðïéþíôáò Ýíá ðñßóìá éóïóêåëïýò ôñéãþíïõ. Áêüìç ìðïñïýìå
íá áíôéóôñÝøïõìå ôçí ðïñåßá ôïõ öùôüò ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ðñßóìáôïò
üðùò êáé íá ìåôáôïðßóïõìå ðáñÜëëçëá ìéá öùôåéíÞ äÝóìç.
Óôç äåýôåñç åéêüíá ðáñáôçñïýìå ôéò äéáöïñåôéêÝò ðïñåßåò ðïõ ìðï-
ñåß íá áêïëïõèÞóåé ôï öùò óå Ýíá ðñßóìá.
8.3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ

1. Ðþò áðü ôï ëåõêü öùò åìöáíßæïíôáé üëá ôá ÷ñþìáôá;
ÁðÜíôçóç
Ôï ëåõêü öùò áíáêáëýöèçêå áðü ôïí Íåýôùíá üôé ðåñéÝ÷åé óôï åóù-
ôåñéêü ôïõ üëá ôá åßäç ôùí ÷ñùìÜôùí, äçëáäÞ áðïôåëåßôáé áðü Ýíá
÷ñùìáôéêü öÜóìá üôáí ðÝóåé óôçí êáôÜëëçëç åðéöÜíåéá.
Ôï öáéíüìåíï áõôü ôïõ äéá÷ùñéóìïý ôïõ ëåõêïý öùôüò óôá åðéìÝñïõò
÷ñþìáôá ïíïìÜæåôáé áíÜëõóç ôïõ öùôüò.
2. Ðþò åîçãåßôå ôçí åìöÜíéóç üëùí ôùí ÷ñùìÜôùí áðü ôï ëåõêü

öùò; ÁíáöÝñåôå Ýíá ðáñÜäåéãìá áíÜëõóçò ôïõ çëéáêïý öù-
ôüò.
ÁðÜíôçóç
Åßäáìå üôé ç ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ öùôüò óå Ýíá õëéêü Üñá êáé ï
äåßêôçò äéÜèëáóçò ôïõ õëéêïý åîáñôÜôáé áðü ôï ÷ñþìá ôçò áêôéíïâïëß-
áò. ¸ôóé, ãéá ðáñÜäåéãìá, ï äåßêôçò äéÜèëáóçò ôïõ ðñÜóéíïõ ÷ñþìáôïò
åßíáé ìåãáëýôåñïò áðü ôïõ êüêêéíïõ ÷ñþìáôïò. Óýìöùíá ëïéðüí ìå ôï 221
Κεφάλαιο 8 íüìï ôïõ Óíåë ãéá ôçí ßäéá ãùíßá ðñüóðôùóçò ç ãùíßá äéÜèëáóçò ôïõ
ðñÜóéíïõ ÷ñþìáôïò èá åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôçí áíôßóôïé÷ç ôïõ êüêêé-
íïõ üôáí åêôñÝðåôáé áðü ðñßóìá. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï èá äéá÷ùñßæåôáé
ôï ëåõêü öùò óå äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò ôùí ÷ñùìÜôùí.
×áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá ôçò áíÜëõóçò ôïõ çëéáêïý öùôüò áðï-
ôåëåß ôï ïõñÜíéï ôüîï.
Áõôü ó÷çìáôßæåôáé üôáí ï Þëéïò ëÜìðåé óå ìéá ðåñéï÷Þ êáé ôáõôü-
÷ñïíá õðÜñ÷ïõí óôáãüíåò íåñïý óå Ýíá óýííåöï Þ âñÝ÷åé óå ìéá Üëëç
ðåñéï÷Þ ôïõ ïõñáíïý. Ïé óôáãüíåò ôéò âñï÷Þò ëåéôïõñãïýí óáí ðñßóìá
êáé Ýôóé ãßíåôáé ï äéá÷ùñéóìüò ôùí ÷ñùìÜôùí êáé ó÷çìáôßæåôáé ôï ïõ-
ñÜíéï ôüîï.
8.4 ΤΟ ΧΡΩΜΑ
1. Ðïý ïöåßëåôáé ôï ãáëÜæéï ÷ñþìá ôïõ ïõñáíïý;
ÁðÜíôçóç
Ç áôìüóöáéñá ðïõ ìáò ðåñéâÜëëåé áðïôåëåßôáé áðü ìéêñïóêïðéêÜ óù-
ìáôßäéá ðïõ ìðïñïýí íá áðïññïöïýí êÜðïéåò áðü ôéò öùôåéíÝò áêôßíåò
ðïõ ðñïóðßðôïõí ðÜíù ôïõò.
Ç ïñáôÞ áêôéíïâïëßá ôïõ Þëéïõ áöïý äéáó÷ßóåé ôçí áôìüóöáéñá ðñï-

óðßðôåé ðÜíù óå ìüñéá ïîõãüíïõ êáé áæþôïõ, ìå áðïôÝëåóìá íá äéá-
óêïñðßæåôáé ðñïò üëåò ôéò êáôåõèýíóåéò. Áðü ôéò áêôßíåò ôïõ ïñáôïý
öùôüò ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí Þëéï åêåßíåò ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï
éþäåò ÷ñþìá åðáíåêðÝìðïíôáé ðåñéóóüôåñï áðü ôéò Üëëåò ðïõ áíôéóôïé-
÷ïýí óôá õðüëïéðá ÷ñþìáôá ôïõ öÜóìáôïò. Åðßóçò ôï ãåãïíüò üôé ôï
áíèñþðéíï ìÜôé åßíáé éäéáßôåñá åõáßóèçôï óôï ãáëÜæéï ÷ñþìá Ý÷åé ùò
áðïôÝëåóìá ï ïõñáíüò ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò íá öáßíåôáé ãáëÜæéïò.
2. Ãéáôß êáôÜ ôçí áíáôïëÞ êáé ôç äýóç ôïõ Þëéïõ ï ïõñáíüò Ý÷åé
åñõèñü ÷ñþìá;
ÁðÜíôçóç
Ãíùñßæïõìå üôé ïé öùôåéíÝò áêôßíåò ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôï êüêêéíï
222
÷ñþìá åðáíåêðÝìðïíôáé ëéãüôåñï áðü áõôÝò ôïõ éþäïõò ÷ñþìáôïò. ¸ôóé Κεφάλαιο 8
üôáí ìéá äÝóìç öùôüò äéáíýåé ìéá ìéêñÞ áðüóôáóç óôçí áôìüóöáéñá
èá ðåñéÝ÷åé êõñßùò áêôßíåò ìðëå ÷ñþìáôïò, åíþ üôáí èá äéáíýåé ìéá
ìåãáëýôåñç áðüóôáóç óôçí áôìüóöáéñá èá ðåñéÝ÷åé áêôßíåò ðïõ áíôé-
óôïé÷ïýí óôï êüêêéíï êáé óôï ðïñôïêáëß ÷ñþìá. ¼ôáí ï Þëéïò âñßóêåôáé
óôïí ïñßæïíôá ç áðüóôáóç ðïõ èá ðñÝðåé íá äéáíýóåé ôï öùò åßíáé
ðïëý ìåãáëýôåñç áðü áõôÞ ðïõ äéáíýåé óôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò. ¸ôóé
êáôÜ ôçí áíáôïëÞ ôïõ Þëéïõ ï ïõñáíüò åìöáíßæåôáé äéáäï÷éêÜ êüêêéíïò,
Ýðåéôá ðïñôïêáëß êáé ôåëéêÜ êßôñéíïò. Ç áíôßèåôç óåéñÜ áêïëïõèåßôáé
êáôÜ ôç äýóç ôïõ.
3. Ðþò ìåôáâÜëëåôáé ôï ÷ñþìá ôùí óùìÜôùí áíÜëïãá ìå ôï ÷ñþìá

ôçò öùôåéíÞò äÝóìçò ðïõ áõôÜ äÝ÷ïíôáé;
ÁðÜíôçóç
¸÷ïõìå ìÜèåé üôé ôá óþìáôá ðïõ äå öùôßæïíôáé áðü ìüíá ôïõò ïíïìÜ-
æïíôáé åôåñüöùôá. ¼ëá ôá åôåñüöùôá óþìáôá áðïññïöïýí Ýíá ìÝñïò
ôùí öùôåéíþí áêôßíùí ðïõ ðÝöôïõí ðÜíù ôïõò åíþ ôéò õðüëïéðåò áêôß-
íåò ôéò áíáêëïýí. Ôá óþìáôá èá Ý÷ïõí ôï ÷ñþìá ôçò öùôåéíÞò áêôßíáò
ðïõ áðïññïöïýí üôáí öùôßæïíôáé ìå ëåõêü öùò.
Åðßóçò, áí Ýíá óþìá áíáêëÜ ôéò öùôåéíÝò áêôßíåò ðïõ áíôéóôïé÷ïýí
óå üëá ôá ÷ñþìáôá, èá åìöáíßæåôáé ìå ôï ÷ñþìá ôçò öùôåéíÞò äÝóìçò
ìå ôçí ïðïßá èá öùôßæåôáé. Áíôßèåôá áí áðïññïöÜ üëåò ôéò áêôßíåò ðïõ
áíôéóôïé÷ïýí óôá ÷ñþìáôá, èá åìöáíßæåôáé ìáýñï.


ïñèÝò:
á. ¼ôáí ôï öùò ðåñíÜ áðü Ýíá äéáöáíÝò õëéêü óå Ýíá Üëëï äéáöáíÝò
õëéêü, óôï ïðïßï äéáäßäåôáé ìå äéáöïñåôéêÞ ôá÷ýôçôá, ç äéåýèõíóç
223
Κεφάλαιο 8 äéÜäïóÞò ôïõ ……………… Áõôü ôï öáéíüìåíï ïíïìÜæåôáé…………………
â. Ãùíßá ðñüóðôùóçò åßíáé ç ãùíßá ðïõ ó÷çìáôßæåôáé áðü ôçí ……………
áêôßíá êáé ôçí ……………… óôï óçìåßï ðñüóðôùóçò. Ãùíßá äéÜèëáóçò
åßíáé ç ãùíßá ðïõ ó÷çìáôßæåôáé ìåôáîý ôçò ……………… áêôßíáò êáé ôçò
……………… óôç äéá÷ùñéóôéêÞ åðéöÜíåéá. Ç ðñïóðßðôïõóá öùôåéíÞ áêôßíá,
ç ……………… êáé ç êÜèåôç óôçí åðéöÜíåéá åðáöÞò óôï óçìåßï ðñüóðôù-
óçò âñßóêïíôáé óôï ßäéï …………………
ã. ¼ôáí ôï öùò ðåñíÜ áðü Ýíá äéáöáíÝò óþìá óå Üëëï ïðôéêÜ ðõêíüôåñï
(üðùò üôáí ðåñíÜ áðü ôïí áÝñá óôï ãõáëß), ôüôå ç ãùíßá äéÜèëáóçò (ä)
åßíáé ……………… áðü ôç ãùíßá ðñüóðôùóçò (ð). Áíôßèåôá, üôáí ôï öùò ðåñíÜ
áðü Ýíá ïðôéêÜ ðõêíüôåñï óå Ýíá ïðôéêÜ áñáéüôåñï ìÝóï, ãéá ðáñÜäåéãìá
áðü ôï íåñü óôïí áÝñá, ç ãùíßá äéÜèëáóçò åßíáé …………… áðü ôç ãùíßá
ðñüóðôùóçò.
¼ôáí ç äÝóìç ôïõ öùôüò ðñïóðßðôåé êÜèåôá óôçí åðéöÜíåéá äéá÷ù-
ñéóìïý äýï ìÝóùí, ôüôå ôï öùò ðåñíÜ óôï Üëëï ìÝóï êáé óõíå÷ßæåé
íá äéáäßäåôáé óôçí …………… äéåýèõíóç.
ä. ¼ôáí ç ãùíßá ðñüóðôùóçò ëÜâåé ìéá ïñéóìÝíç ôéìÞ ôÝôïéá þóôå
ç äéáèëþìåíç áêôßíá íá ãßíåé ðáñÜëëçëç ðñïò ôç äéá÷ùñéóôéêÞ åðé-
öÜíåéá ôùí äýï ìÝóùí, ôüôå áõôÞ ç ãùíßá ïíïìÜæåôáé …………… ãùíßá
äéÜèëáóçò êáé óõìâïëßæåôáé ìå …………
Ìå ÷ñÞóç ôïõ íüìïõ ôïõ Óíåë ãéá ôç äéÜèëáóç ðñïêýðôåé:
Ãéá áêüìá ìåãáëýôåñç ãùíßá ç ðñïóðßðôïõóá äÝóìç õößóôáôáé ìüíïí

…………… Ôï öáéíüìåíï áõôü ïíïìÜæåôáé …………… áíÜêëáóç.
å. Áí Ýíá óþìá áíáêëÜ ôéò öùôåéíÝò áêôßíåò ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óå üëá
ôá ÷ñþìáôá, ôüôå èá åìöáíßæåôáé ìå ôï …………… ôçò öùôåéíÞò äÝóìçò
ìå ôçí ïðïßá öùôßæåôáé.
Áí Ýíá óþìá ……………… ôéò öùôåéíÝò áêôßíåò ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óå üëá
ôá ÷ñþìáôá ôçò ïñáôÞò áêôéíïâïëßáò êáé äåí áíáêëÜ êáíÝíá, ôüôå
èá åìöáíßæåôáé ……………
Ôá äéáöáíÞ Ýã÷ñùìá óþìáôá áöÞíïõí íá ðåñÜóïõí …………… …………………
ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôï ÷ñþìá ðïõ åìöáíßæïõí êáé …………….. üëåò ôéò
õðüëïéðåò.
ÁðÜíôçóç
á. áëëÜæåé, äéÜèëáóç.
â. ðñïóðßðôïõóá, êÜèåôç, äéáèëþìåíçò, êÜèåôçò, äéáèëþìåíç, åðßðåäï.
ã. ìéêñüôåñç, ìåãáëýôåñç.
ä. ïñéêÞ, ðc, n, áíÜêëáóç, ïëéêÞ.
å. ÷ñþìá, áðïññïöÜ, ìáýñï, öùôåéíÝò áêôßíåò, áðïññïöïýí.
224
2. Íá äéáôõðþóåéò ôï íüìï ôïõ Óíåë ãéá ôç äéÜèëáóç ôïõ öùôüò. Κεφάλαιο 8
ÁðÜíôçóç
Ï íüìïò ôïõ Óíåë ãéá ôç äéÜèëáóç ôïõ öùôüò äéáôõðþíåôáé ùò åîÞò:
Ôï ðçëßêï ôïõ çìéôüíïõ ôçò ãùíßáò ðñüóðôùóçò ðñïò ôï çìßôïíï
ôçò ãùíßáò äéÜèëáóçò åßíáé óôáèåñü. ÄçëáäÞ:
3. Ðþò ïñßæåôáé ï äåßêôçò äéÜèëáóçò åíüò õëéêïý êáé ðïéåò åßíáé

ïé ìïíÜäåò ôïõ;
ÁðÜíôçóç
Ï äåßêôçò äéÜèëáóçò åíüò õëéêïý éóïýôáé ìå ôï ðçëßêï ôçò ôá÷ýôçôáò
ôïõ öùôüò c óôï êåíü ðñïò ôçí ôá÷ýôçôÜ ôïõ õ óôï õëéêü. ÄçëáäÞ:
Ï äåßêôçò äéÜèëáóçò óôïí áÝñá Þ óôï êåíü åßíáé ßóïò ìå ìïíÜäá. Ï

äåßêôçò äéÜèëáóçò äåí Ý÷åé ìïíÜäåò, åßíáé êáèáñüò áñéèìüò.
4. Íá óõãêñßíåéò ôç ãùíßá ðñüóðôùóçò ìå ôç ãùíßá äéÜèëáóçò

üôáí ìéá öùôåéíÞ äÝóìç äéÝñ÷åôáé áðü ôïí áÝñá óôï ãõáëß êáé
äåí åßíáé êÜèåôç óôç äéá÷ùñéóôéêÞ åðéöÜíåéá. Ôï ßäéï üôáí äé-
Ýñ÷åôáé áðü ôï ãõáëß óôïí áÝñá. Íá ó÷åäéÜóåéò óå êáôÜëëçëï
ó÷Þìá ôçí ðïñåßá ôùí öùôåéíþí áêôßíùí.
ÁðÜíôçóç
¼ôáí ìéá öùôåéíÞ äÝóìç åéóÝñ÷åôáé áðü ôïí áÝñá óôï ãõáëß, ôüôå ç
ãùíßá ðñüóðôùóçò åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôç ãùíßá äéÜèëáóçò ãéáôß ç öù-
ôåéíÞ äÝóìç áêïëïõèåß ðïñåßá áðü áñáéüôåñï óå ðõêíüôåñï ïðôéêü ìÝóï.
Ôï ðáñáðÜíù óõìðÝñáóìá ðñïêýðôåé áðü ôï íüìï ôïõ Óíåë. Ôï áíôßèåôï
èá óõìâáßíåé áí ç äÝóìç öùôüò ðçãáßíåé áðü ðõêíüôåñï óå áñáéüôåñï
ïðôéêü ìÝóï. Ôüôå ç ãùíßá äéÜèëáóçò èá åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôç ãùíßá
225
Κεφάλαιο 8 ðñüóðôùóçò. Ôá ðáñáðÜíù öáßíïíôáé óôï ó÷Þìá ôçò ðñïçãïýìåíçò
óåëßäáò. Óôï ðñþôï ó÷Þìá ç äÝóìç öùôüò ðçãáßíåé áðü áÝñá óå ãõáëß
åíþ óôï äåýôåñï áðü ãõáëß óå áÝñá.
5. Ôï öáéíüìåíï ôçò áôìïóöáéñéêÞò äéÜèëáóçò áõîÜíåé Þ ìåéþíåé

ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò. ÄéêáéïëüãçóÝ ôï.
ÁðÜíôçóç
Ôï öáéíüìåíï ôçò áôìïóöáéñéêÞò äéÜèëáóçò áõîÜíåé êáôÜ ôç äéÜñêåéá
ôçò çìÝñáò üóï ç èåñìïêñáóßá áõîÜíåé. ¼ôáí ç èåñìïêñáóßá áñ÷ßæåé
íá ìåéþíåôáé óôç äéÜñêåéá ôçò ìÝñáò, ôüôå èá ìåéþíåôáé êáé ôï öáéíü-
ìåíï ôçò áôìïóöáéñéêÞò äéÜèëáóçò. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ç ôá÷ýôçôá
äéÜäïóçò ôïõ öùôüò óå êÜðïéï ìÝóï áõîÜíåé ìå ôçí áýîçóç ôçò èåñ-
ìïêñáóßáò.

ãéá ôéò åñùôÞóåéò ðïõ áêïëïõèïýí:
6. Óôï äéðëáíü ó÷Þìá öáßíåôáé Ýíá íüìéóìá Ð ðïõ Ý÷åé ôïðïèåôçèåß

óôïí ðõèìÝíá ìéáò ëßìíçò. Óå ðïéï óçìåßï ðñÝðåé íá ôïðïèåôÞóåé
ôï ìÜôé ôïõ Ýíáò ðáñáôçñçôÞò þóôå íá äåé ôï íüìéóìá; Íá ðá-
ñáóôÞóåéò ãñáöéêÜ óôï ôåôñÜäéü óïõ ôçí ðïñåßá ôùí öùôåéíþí
áêôßíùí.
ÁðÜíôçóç
Ôï ìÜôé ôïõ ðáñáôçñçôÞ äåí ðñÝðåé íá
ôïðïèåôçèåß óôçí åõèåßá ðïõ åíþíåôáé
áðåõèåßáò ìå ôï íüìéóìá ëüãù ôïõ öáéíï-
ìÝíïõ ôçò äéÜèëáóçò. Ç ãùíßá ðñüóðôùóçò
èá åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôç ãùíßá äéÜèëá-
óçò Üñá ðñÝðåé ôï ìÜôé íá âñßóêåôáé ÷á-
ìçëüôåñá áðü ôçí åõèåßá ðïõ èá åíþíåé ôï
ìÜôé ìå ôï íüìéóìá. Ôá ðáñáðÜíù öáßíï-
226 íôáé êáëýôåñá óôï äéðëáíü ó÷Þìá. Ãéá íá
ìðïñåß íá âëÝðåé ï ðáñáôçñçôÞò ôï íüìéóìá óôïí ðõèìÝíá, èá ðñÝðåé ôï Κεφάλαιο 8
ìÜôé íá âñßóêåôáé ÷áìçëüôåñá áð’ ü,ôé áí äåí õðÞñ÷å ôï íåñü.
7. Ìéá ìïíï÷ñùìáôéêÞ öùôåéíÞ äÝóìç äéáäßäåôáé áðü ôï íåñü óôï

ãõáëß. Óõìâïõëåýóïõ ôá äåäïìÝíá ðïõ äßäïíôáé óôï äéÜãñáììá
8.1 ãéá ôçí ôá÷ýôçôá äéÜäïóçò ôïõ öùôüò óôï íåñü êáé ôï ãõáëß
êáé ó÷åäßáóå ôçí ðïñåßá ôçò öùôåéíÞò äÝóìçò.
ÁðÜíôçóç
¼ðùò ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå áðü ôï äéÜãñáììá 8.1, ï äåßêôçò äéÜ-
èëáóçò ôïõ íåñïý åßíáé ìéêñüôåñïò áðü áõôüí ôïõ ãõáëéïý. ¸ôóé ôï öùò
èá ìåôáâáßíåé áðü áñáéüôåñï óå ðõêíüôåñï ïðôéêü ìÝóï. Ôï áðïôÝëåóìá
èá åßíáé ç ãùíßá ðñüóðôùóçò ôçò öùôåéíÞò äÝóìçò íá åßíáé ìåãáëýôåñç
áðü ôç ãùíßá äéÜèëáóÞò ôçò.
Ôá ðáñáðÜíù óõìðåñÜóìáôá öáßíïíôáé áíáëõôéêüôåñá óôï ðáñá-
êÜôù ó÷Þìá.
8. Íá óõìðëçñþóåéò ôçí ðïñåßá ôùí öùôåéíþí äåóìþí ðïõ ðáñéóôÜ-

íïíôáé óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá.
227
Áñ÷éêÜ ðáñáôçñïýìå üôé ïé ôñåéò öùôåéíÝò äÝóìåò ìåôáâáßíïõí áðü
ðõêíüôåñï óå áñáéüôåñï ïðôéêü ìÝóï.
Ðáñáôçñïýìå üôé ç öùôåéíÞ äÝóìç ðïõ ðáñéóôÜíåôáé ìå ôçí êüêêéíç
ãñáììÞ Ý÷åé ãùíßá ðñüóðôùóçò ìéêñüôåñç áðü ôçí ïñéêÞ ãùíßá. Áõôü
óçìáßíåé ðùò ç ãùíßá äéÜèëáóÞò ôçò èá åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôç ãùíßá
ðñüóðôùóçò. Ãéá ôçí ðñÜóéíç ãñáììÞ ðáñáôçñïýìå üôé ç ãùíßá ðñü-
óðôùóçò åßíáé áêñéâþò ç ïñéêÞ ãùíßá. Áõôü óçìáßíåé üôé ç ðñÜóéíç ãñáì-
ìÞ èá óõíå÷ßæåé áíÜìåóá óôç äéá÷ùñéóôéêÞ åðéöÜíåéá ôùí äýï ìÝóùí.
ÔÝëïò ç ìðëå ãñáììÞ Ý÷åé ãùíßá ðñüóðôùóçò ìåãáëýôåñç ôçò ïñéáêÞò
(ïñéêÞò) ãùíßáò, Üñá èá õðïóôåß ôï öáéíüìåíï ôçò ïëéêÞò áíÜêëáóçò.
9. ÊáôÜ ôéò æåóôÝò êáëïêáéñéíÝò çìÝñåò ïé åõèåßò áóöáëôïóôñù-

ìÝíïé äñüìïé óõ÷íÜ äßíïõí ôçí åíôýðùóç üôé óå ìåãÜëç áðü-
óôáóç åßíáé âñåãìÝíïé. Ðþò èá ìðïñïýóåò íá åîçãÞóåéò áõôü
ôï öáéíüìåíï;
ÁðÜíôçóç
Ôï öáéíüìåíï áõôü åîçãåßôáé ìå ôïí áíôéêáôïðôñéóìü. Áõôü ðáñáôç-
ñåßôáé üôáí ôï Ýäáöïò åßíáé ðïëý èåñìü Ýôóé þóôå ç èåñìïêñáóßá ôïõ
áÝñá áêñéâþò ðÜíù áðü ôï Ýäáöïò íá åßíáé áñêåôÜ ìåãÜëç. Ôüôå ç ôá÷ý-
ôçôá äéÜäïóçò åßíáé ìåãáëýôåñç Üñá ï äåßêôçò äéÜèëáóçò èåùñåßôáé üôé
åßíáé ìéêñüôåñïò. ¢ñá üóï ç öùôåéíÞ äÝóìç êáôåâáßíåé áðü ôá áíþôåñá
óôñþìáôá ôïõ áÝñá õößóôáôáé äéáäï÷éêÝò äéáèëÜóåéò Ýôóé þóôå üôáí
öôÜóåé óôï Ýäáöïò íá õößóôáôáé ïëéêÞ áíÜêëáóç, ïðüôå ï ðáñáôçñçôÞò
óå ìåãÜëåò áðïóôÜóåéò íá íïìßæåé üôé ôï Ýäáöïò åßíáé âñåãìÝíï åðåéäÞ
äåí ìðïñåß íá ôï äåé.
10. ÐáñáôÞñçóå ôçí åéêüíá 8.1 óôçí ïðïßá ðáñéóôÜíåôáé Ýíá êïõ-
ôÜëé âõèéóìÝíï óå Ýíá ðïôÞñé ìå íåñü. Ðþò èá ìðïñïýóåò íá
åîçãÞóåéò ôï óðÜóéìï ðïõ ðáñáôçñåßò óôç ëáâÞ ôïõ êïõôáëéïý;
Ó÷åäßáóå Ýíá êáôÜëëçëï ó÷Þìá ìå ôï ïðïßï íá äéêáéïëïãåßò áõôü
ðïõ ðáñáôçñåßò.
ÁðÜíôçóç
228 Ôï óðÜóéìï ðïõ ðáñáôçñïýìå óôç ëáâÞ ôïõ êïõôáëéïý ïöåßëåôáé óôï
öáéíüìåíï ôçò äéÜèëáóçò. Ç öùôåéíÞ áêôßíá ðïõ öôÜíåé óôï ìÜôé ìáò Κεφάλαιο 8
áðü ôç ëáâÞ ôïõ êïõôáëéïý äåí áêïëïõèåß ôçí åõèýãñáììç ðïñåßá áëëÜ
áðïêëßíåé ëüãù ôïõ öáéíïìÝíïõ ôçò äéÜèëáóçò.
¸ôóé âëÝðïõìå ôç ëáâÞ ôïõ êïõôáëéïý ÷áìçëüôåñá áð’ ü,ôé ðñáãìá-
ôéêÜ åßíáé.
11. ¸íáò Åóêéìþïò èÝëåé íá ÷ôõðÞóåé ìå ôï êáìÜêé ôïõ ìéá öþêéá

ðïõ âñßóêåôáé âõèéóìÝíç óôï íåñü. Èá ðñÝðåé íá óôï÷åýóåé
ðéï ðÜíù, ðéï êÜôù Þ êáôåõèåßáí ðÜíù ôçò; Èá Ýêáíå ôï ßäéï áí
÷ñçóéìïðïéïýóå ùò üðëï Ýíá ðéóôüëé ìå éó÷õñÞ äÝóìç ëÝéæåñ;
Ìðïñåßò íá áéôéïëïãÞóåéò ôçí áðÜíôçóÞ óïõ ó÷åäéÜæïíôáò êáé
ôï áíÜëïãï ó÷Þìá;
ÁðÜíôçóç
Ï Åóêéìþïò èá âëÝðåé ôç öþêéá óå ìéêñüôåñï âÜèïò áðü áõôü óôï
ïðïßï ðñáãìáôéêÜ âñßóêåôáé ëüãù ôïõ öáéíïìÝíïõ ôçò äéÜèëáóçò. ¢ñá
ìå ôï êáìÜêé ôïõ èá ðñÝðåé íá óôï÷åýóåé ðéï ÷áìçëÜ áðü åêåß ðïõ
âëÝðåé ôç öþêéá, áí èÝëåé íá ôçí ðåôý÷åé.
Áí ÷ñçóéìïðïéïýóå éó÷õñÞ äÝóìç ëÝéæåñ, èá óçìÜäåõå áêñéâþò åêåß
ðïõ âëÝðåé ãéáôß êáé ç äÝóìç ëÝéæåñ èá õößóôáôï äéÜèëáóç, ïðüôå èá
êáôÝëçãå óôç öþêéá.
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá ðáñáôçñïýìå ðþò âëÝðåé Ýíá áíèñþðéíï ìÜôé
ôá áíôéêåßìåíá óôï íåñü.
12. ÈÝëåéò íá óôåßëåéò ìéá äÝóìç ëÝéæåñ óå Ýíá äéáóôçìéêü óôáèìü

ï ïðïßïò âñßóêåôáé ìÝóá óôçí áôìüóöáéñá áêñéâþò óôç ãñáììÞ 229
Κεφάλαιο 8 ôïõ ïñßæïíôá. Èá óêïðåýóåéò ðéï ðÜíù, ðéï êÜôù Þ óôïí ßäéï ôï
äïñõöïñéêü óôáèìü; Èá Ýêáíåò ôï ßäéï áí áíôß ãéá äÝóìç ëÝéæåñ
åêôüîåõåò Ýíáí ðýñáõëï;
ÁðÜíôçóç
ÅðåéäÞ ç äÝóìç ëÝéæåñ èá êéíåßôáé ìÝóá óôï ßäéï ìÝóï ðïõ åßíáé ç
áôìüóöáéñá ôçò Ãçò, äå ÷ñåéÜæåôáé íá ôç óôåßëåé óå äéáöïñåôéêÞ äéåý-
èõíóç áðü áõôÞí ðïõ ðçãáßíåé áðåõèåßáò óôï äéáóôçìéêü óôáèìü. ¢ñá
ðñÝðåé íá óêïðåýóïõìå áðåõèåßáò óôï äéáóôçìéêü óôáèìü. Ôï ßäéï èá
óõìâáßíåé êáé óôçí ðåñßðôùóç ðïõ åêôïîåýåôáé Ýíáò ðýñáõëïò.
13. Ãíùñßæåéò üôé ôï öùò äéáäßäåôáé åõèýãñáììá óå Ýíá ïìïãåíÝò

ìÝóï áëëÜ óå ìéá ïðôéêÞ ßíá öáßíåôáé íá êÜìðôåôáé êáé íá áêï-
ëïõèåß ôç äéåýèõíóÞ ôçò. Ìðïñåßò íá åîçãÞóåéò ãéáôß óõìâáßíåé
áõôü;
ÁðÜíôçóç
¼ðùò ãíùñßæïõìå, ç ïðôéêÞ ßíá Ý÷åé ìåãáëýôåñï äåßêôç äéÜèëáóçò
áðü ôïí áÝñá. ¸ôóé ôï öùò êéíåßôáé áðü ðõêíüôåñï óå áñáéüôåñï ïðôéêü
ìÝóï üôáí ðçãáßíåé íá äéáöýãåé óôïí áÝñá. Áí üìùò ç ãùíßá ðñüóðôù-
óçò ðïõ ó÷çìáôßæåé ôï öùò ìÝóá óôçí ïðôéêÞ ßíá åßíáé ìåãáëýôåñç ôçò
ïñéêÞò ãùíßáò äéÜèëáóçò, ôüôå èá õößóôáôáé ôï öáéíüìåíï ôçò ïëéêÞò
áíÜêëáóçò.
Ôï öùò óôï åóùôåñéêü ôçò ïðôéêÞò ßíáò õößóôáôáé äéáäï÷éêÝò åóùôåñé-
êÝò áíáêëÜóåéò, ïðüôå äåí ìðïñåß íá äéáöýãåé Ýîù áðü ôçí ïðôéêÞ ßíá.
14. ÐáñáôÞñçóå ôçí ðáñáêÜôù åéêüíá, óôçí ïðïßá ðáñéóôÜíåôáé ç

ðïñåßá ìéáò öùôåéíÞò äÝóìçò êáèþò äéÝñ÷åôáé áðü ôï õëéêü Á
óôï õëéêü Â. Ðïéï áðü ôá äýï õëéêÜ Ý÷åé ôï ìåãáëýôåñï äåßêôç
äéÜèëáóçò; Óå ðïéï õëéêü ôï öùò äéáäßäåôáé ìå ôç ìåãáëýôåñç
ôá÷ýôçôá;
ÁðÜíôçóç
¼ôáí ç öùôåéíÞ äÝóìç êéíåßôáé áðü ôï õëéêü Á óôï õëéêü Â ðáñáôç-
230 ñïýìå üôé ç ãùíßá ðñüóðôùóçò åßíáé ìéêñüôåñç áðü ôç ãùíßá äéÜèëáóçò,
ïðüôå áõôü óõìâáßíåé üôáí ôï öùò ìåôáâáßíåé áðü ðõêíüôåñï óå áñáé- Κεφάλαιο 8
üôåñï ïðôéêü ìÝóï. ¢ñá ôï õëéêü Â Ý÷åé ìåãáëýôåñï äåßêôç äéÜèëáóçò
áðü ôï õëéêü Á.
Åðßóçò ãíùñßæïõìå üôé üóï ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá Ý÷åé ôï öùò ôüóï
ìéêñüôåñïò åßíáé ï äåßêôçò äéÜèëáóçò ôïõ õëéêïý óôï ïðïßï êéíåßôáé ôï
öùò. ¸ôóé, ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá Ý÷åé ôï öùò üôáí êéíåßôáé óôï õëéêü Á.
15. Ôï ãõáëß Ý÷åé ìåãáëýôåñï äåßêôç äéÜèëáóçò áðü ôï íåñü. Ðïéï

õëéêü ðáñïõóéÜæåé ôç ìåãáëýôåñç ïñéêÞ ãùíßá;
ÁðÜíôçóç
Ìåãáëýôåñç ïñéêÞ ãùíßá ðáñïõóéÜæåé Ýíá õëéêü ðïõ Ý÷åé ìéêñüôåñï
äåßêôç äéÜèëáóçò. ¸ôóé, áí óõãêñßíïõìå ôçí ïñéêÞ ãùíßá ôïõ ãõáëéïý óå
ó÷Ýóç ìå ôçí ïñéêÞ ãùíßá ôïõ íåñïý, èá êáôáëÞîïõìå óôï üôé ç ïñéêÞ
ãùíßá ôïõ íåñïý åßíáé ìåãáëýôåñç áðü áõôÞí ôïõ ãõáëéïý. Áõôü ïöåß-
ëåôáé óôï ãåãïíüò üôé ï äåßêôçò äéÜèëáóçò ôïõ íåñïý åßíáé ìéêñüôåñïò
áðü áõôüí ôïõ ãõáëéïý.
16. Ó’ Ýíá ðñßóìá ôï éþäåò öùò åêôñÝðåôáé áðü ôçí ðïñåßá äéÜäï-
óÞò ôïõ ðåñéóóüôåñï áðü ôï êüêêéíï. Ãéáôß óõìâáßíåé áõôü;
ÁðÜíôçóç
Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß ï äåßêôçò äéÜèëáóçò åíüò õëéêïý åîáñôÜôáé êáé
áðü ôï ÷ñþìá ôçò öùôåéíÞò áêôßíáò ðïõ ðÝöôåé óôï õëéêü. ¸ôóé, ï äåßêôçò
äéÜèëáóçò ôïõ éþäïõò åßíáé ìåãáëýôåñïò áðü ôï äåßêôç äéÜèëáóçò ôïõ
êüêêéíïõ ÷ñþìáôïò. ¸ôóé, ãéá ôçí ßäéá ãùíßá ðñüóðôùóçò ìéáò äÝóìçò
éþäïõò êáé ìéáò äÝóìçò êüêêéíïõ ÷ñþìáôïò ç äÝóìç ôïõ éþäïõò öùôüò
åêôñÝðåôáé ðåñéóóüôåñï óå ó÷Ýóç ìå ôç äÝóìç ôïõ êüêêéíïõ ÷ñþìáôïò.
17. Ðïéá Ýã÷ñùìç äÝóìç Ý÷åé ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá óôï ãõáëß; Ç

êüêêéíç, ç ðñÜóéíç Þ ç ìðëå;
ÁðÜíôçóç
Ç êüêêéíç äÝóìç äéáäßäåôáé ìå ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá óôï ãõáëß áð’ ü,ôé
ç ðñÜóéíç. Åðßóçò ç ðñÜóéíç äÝóìç äéáäßäåôáé ìå ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá
áð’ ü,ôé ç ìðëå. ¢ñá ç êüêêéíç äÝóìç åßíáé åêåßíç ðïõ äéáäßäåôáé ìå ôç
ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðñÜóéíç êáé ôçí ìðëå äÝóìç.
18. Íá åîçãÞóåéò ãéáôß Ýíá óêïôåéíü óýííåöï ðñïìçíýåé âñï÷Þ, áí

ãíùñßæåéò üôé ïé ìåãÜëåò óôáãüíåò íåñïý áðïññïöïýí ìåãáëý-
ôåñï ðïóïóôü áêôéíïâïëßáò áð’ üóï äéá÷Ýïõí.
ÁðÜíôçóç
Åöüóïí ïé óôáãüíåò íåñïý áðïññïöïýí ìåãáëýôåñï ðïóïóôü áêôéíï- 231
Κεφάλαιο 8 âïëßáò áð’ üóï äéá÷Ýïõí, ôüôå üóï ðåñéóóüôåñåò óôáãüíåò âñßóêïíôáé
óôï óýííåöï ôüóï ðéï óêïôåéíü èá åßíáé áõôü, ãéáôß ôüóåò ðåñéóóüôåñåò
áêôßíåò èá áðïññïöïýí ïé óôáãüíåò, Üñá äå èá åßíáé öùôåéíÞ ç ðåñéï÷Þ
ðïõ âñßóêïíôáé ïé óôáãüíåò.
19. ¸íá äéáöáíÝò ôæÜìé üôáí öùôßæåôáé ìå ëåõêü öùò öáßíåôáé

êüêêéíï, åíþ Ýíá Üëëï ðñÜóéíï. ÊáôáóêåõÜæïõìå Ýíá ãõÜëéíï
êïõôß ðïõ ôï ðåñßâëçìÜ ôïõ áðïôåëåßôáé áðü ôá äýï ôæÜìéá ôï-
ðïèåôçìÝíá ôï Ýíá ðÜíù óôï Üëëï. Óôï åóùôåñéêü ôïõ êïõôéïý
ôïðïèåôïýìå ìéá ëåõêÞ ðçãÞ öùôüò. Ðïéï åßíáé ôï ÷ñþìá ðïõ
èá äïýìå;
ÁðÜíôçóç
Ôï ÷ñþìá ðïõ èá äïýìå óôá äýï ôæÜìéá èá åßíáé ôï ìáýñï. Áõôü èá
óõìâáßíåé ãéáôß åíþ ôï Ýíá áðü ôá äýï ôæÜìéá èá áðïññïöÜ ôï ðñÜóé-
íï öùò êáé ôï Üëëï èá áðïññïöÜ ôï êüêêéíï öùò, êáé ôá äýï ìáæß èá
áðïññïöïýí êáé ôá äýï åßäç öùôüò, ïðüôå ôï ôæÜìé èá öáßíåôáé óáí
ìáýñï. Áõôü ïöåßëåôáé öõóéêÜ êáé óôï ãåãïíüò üôé ôá äýï ôæÜìéá åßíáé
åôåñüöùôá óþìáôá, äçëáäÞ äåí åêðÝìðïõí öùò áðü ìüíá ôïõò.

i. ¼ôáí ï Íçë ¢ñìóôñïíãê, ï ðñþôïò Üíèñùðïò ðïõ ðÜôçóå ôçí åðé-
öÜíåéá ôçò ÓåëÞíçò, Ýóôñåøå ôï âëÝììá ôïõ ðñïò ôá ðÜíù, áíôßêñéóå
Ýíá ìáýñï ïõñáíü óå áíôßèåóç ìå ôïí êáôáãÜëáíï ôçò Ãçò. Áõôü
óõìâáßíåé ãéáôß: á) óôç ÓåëÞíç äåí õðÜñ÷ïõí öùôåéíÝò ðçãÝò, â) ç
ÓåëÞíç äåí Ý÷åé áôìüóöáéñá, ã) ç ÓåëÞíç Ý÷åé ðïëý ÷áìçëÞ èåñìï-
êñáóßá, ä) ç ÓåëÞíç äåí Ý÷åé ùêåáíïýò ðïõ íá áíá êëïýí ôï çëéáêü
öùò, å) ôßðïôå áðü üëá áõôÜ.
ii. Ç óêçíÞ åíüò èåÜôñïõ öùôßæåôáé áðü Ýíáí ðñïâïëÝá ðïõ åêðÝìðåé
áêôéíïâïëßá ìðëå ÷ñþìáôïò. Ôï ÷ñþìá ðïõ öáßíåôáé íá Ý÷åé ï êßôñé-
íïò ìáíäýáò ôïõ ðñùôáãùíéóôÞ åßíáé: á) ìðëå, â) êßôñéíï, ã) ëåõêü, ä)
ìáýñï, å) êáíÝíá áðü áõôÜ.
ÁðÜíôçóç
i) ÓùóôÞ áðÜíôçóç åßíáé ç â.
ii) ÓùóôÞ áðÜíôçóç åßíáé ç ä.
232
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Κεφάλαιο 8
1. Ìéá öùôåéíÞ äÝóìç ðñïóðßðôåé óôçí åðÜíù åðéöÜíåéá ìéáò ïñ-
èïãþíéáò ãõÜëéíçò ðëÜêáò ìå ãùíßá ðñü óðôùóçò 60°, åíþ ç
ãùíßá äéÜèëáóçò ôçò äÝóìçò åßíáé 35°. Íá ó÷åäéÜóåéò ôçí ðñï-
óðßðôïõóá êáé ôç äéáèëþìåíç öùôåéíÞ áêôßíá, êáèþò êáé ôçí
êÜèåôç óôç äéá÷ùñéóôéêÞ åðéöÜíåéá óôï óçìåßï ðñüóðôùóçò. Íá
ðñïóäéïñßóåéò ôç ãùíßá ðñüóðôùóçò ôçò öùôåéíÞò äÝóìçò óôçí
êÜôù åðéöÜíåéá ôçò ðëÜêáò. Áí ç ðëÜêá ðåñéâÜëëåôáé áðü áÝñá,
íá õðïëïãßóåéò ôç ãùíßá ìå ôçí ïðïßá åîÝñ÷åôáé ç öùôåéíÞ áêôß-
íá áðü áõôÞ. Ðïéá åßíáé ç äéåýèõíóç ôçò åîåñ÷üìåíçò öùôåéíÞò
äÝóìçò óå ó÷Ýóç ìå ôç äéåýèõíóç ôçò ðñïóðßðôïõóáò;
Ëýóç
Óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá ðáñéóôÜíåôáé ç ðïñåßá ôçò ðñïóðßðôïõóáò
äÝóìçò, ôçò äéáèëþìåíçò êáé ôçò åîåñ÷üìåíçò áðü ôï ãõáëß, üðùò êáé
ôçò êÜèåôçò óôçí åðéöÜíåéá ôïõ ãõáëéïý åõèåßáò.
Ç ãùíßá ðñüóðôùóçò óôçí êÜôù åðéöÜíåéá ôçò ðëÜêáò èá éóïýôáé
ìå ôç ãùíßá äéÜèëáóçò óôçí ðÜíù åðéöÜíåéá ôçò ðëÜêáò óáí åíôüò
åíáëëÜî ãùíßåò. Èá åßíáé äçëáäÞ 35ï. ¸ôóé ôï öáéíüìåíï ôçò äéÜèëáóçò
óôçí êÜôù åðéöÜíåéá èá ãßíåôáé ìå ãùíßá ðñüóðôùóçò ßóç ìå 35ï, ïðüôå
ç ãùíßá äéÜèëáóçò èá éóïýôáé ìå 60ï.
Ç åîåñ÷üìåíç öùôåéíÞ äÝóìç èá åßíáé ðáñÜëëçëç ìå ôçí åéóåñ÷üìåíç
óôç ãõÜëéíç ðëÜêá öùôåéíÞ äÝóìç.
2. Íá ðñïóäéïñßóåéò ôï äåßêôç äéÜèëáóçò åíüò õëéêïý, áí ãíùñß-

æåéò üôé ìéá öùôåéíÞ äÝóìç äéáèëÜôáé ìå ãùíßá 30° üôáí ç ãùíßá
ðñüóðôùóçò åßíáé 45°.
Ëýóç
Áðü ôï íüìï ôïõ Óíåë ìðïñïýìå íá õðïëïãßóïõìå ôï äåßêôç äéÜèëá- 233
Κεφάλαιο 8 óçò áí åßíáé ãíùóôÝò ïé ãùíßåò ðñüóðôùóçò êáé äéÜèëáóçò.
¸ôóé,
×ñçóéìïðïéÞóáìå ôéò ãíþóåéò ìáò áðü ôç ãåùìåôñßá üðïõ
çì45 = êáé çì30 = .
Ï äåßêôçò äéÜèëáóçò ôïõ ìÝóïõ åßíáé:
234
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις
- Λύσεις Ασκήσεων
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ
ËÕÓÅÉÓ ÁÓÊÇÓÅÙÍ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΦΟΡΤΙΟ
1.1-1.2-1.3 Ãíùñéìßá ìå ôçí çëåêôñéêÞ äýíáìç - Ôï çëåêôñéêü öïñôßï
- Ôï çëåêôñïíéêü öïñôßï óôï åóùôåñéêü ôïõ áôüìïõ
ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí

1. ã
2. â
3. á
4. á 3â 2ã 1
5. â
6. Â èåôéêÜ öïñôéóìÝíï, Á áñíçôéêÜ öïñôéóìÝíï.
7. Á èåôéêÜ çëåêôñéóìÝíï, Â èåôéêÜ çëåêôñéóìÝíï, Ã áñíçôéêÜ çëåêôñé-
óìÝíï, Ä áñíçôéêÜ çëåêôñéóìÝíï, Å èåôéêÜ çëåêôñéóìÝíï.
8. Äåí åßíáé äõíáôü åðåéäÞ äåí ìðïñåß íá Ýëêïíôáé üëåò ìåôáîý ôïõò.
1.4 Ôñüðïé çëÝêôñéóçò êáé ç ìéêñïóêïðéêÞ åñìçíåßá

1. á) åðáãùãÞ, åðáãùãÞ, ìïíùôÝò.
â) ìåôáëëéêü äßóêï, ìåôáëëéêÜ.
2. á Ó
â Ë
ã Ó
ä Ó
3. Áãþãéìá õëéêÜ åßíáé: óßäçñïò, ÷áëêüò, áÝñáò, ðüóéìï íåñü.
ÌïíùôéêÜ õëéêÜ åßíáé: îýëï, ãõáëß, ÷áñôß, ðëáóôéêü. 237
4. â
5. â
6. á
7. ã
8. ÓùóôÝò åßíáé ç â êáé ç å.
9. á
10. á
11. â
1.5-1.6 Íüìïò ôïõ Êïõëüìð - Ôï çëåêôñéêü ðåäßï

1. ä
2. ã
3. ã
4. ã
5. ä
6. çëåêôñéêü ðåäßï, áóèåíÝò, éó÷õñü, çëåêôñéêü öïñôßï.
7. ä
8. á
9. â
10. ã
Ëýóåéò ôùí áóêÞóåùí

1. F = 0,0135 N
2. Èá ïêôáðëáóéáóôåß.
3.
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
ÈÝìá 1ï
á) Ýëîç, Üðùóç
â) ïõäÝôåñá, áñíçôéêÜ, èåôéêÜ
ã)
ÈÝìá 2ï
1. ã
2. á
ÈÝìá 3ï
á) Ôï Ä èá åßíáé èåôéêÜ öïñôéóìÝíï.
238 â) 1/64.
ÈÝìá 4ï
q=4/9 (10-8) C
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ
2.1 Ôï çëåêôñéêü ñåýìá
1. á Ë
â Ë
ã Ë
ä Ó
2. ã
3. ã

1. q=40 C
2. á) t=200 sec
â) q=0,4 C
3. I=0,4 A
2.2 Çëåêôñéêü êýêëùìá

1. á) êýêëùìá
â) ìðáôáñßá, çëåêôñéêü ñåýìá
ã) äéáöïñÜ äõíáìéêïý
2. á Ë
â Ó
ã Ë
ä Ó
3. â

1. 1,6 x 10-18 Joule
2. 2.400 Joule
2.3 ÇëåêôñéêÜ äßðïëá

1. ä
2. á Ë
â Ó
ã Ó
ä Ó 239
3. ã
4. ä
5. á

1. I=400 mA
2. á) R=100 Ù
â) V=40 Volt
3. á) I=5 A
â) 3.125x1017
2.4 ÐáñÜãïíôåò áðü ôïõò ïðïßïõò åîáñôÜôáé ç áíôßóôáóç åíüò

áãùãïý

1. â
2. á Ë
â Ó
ã Ë
ä Ó
3. ÓùóôÝò åßíáé ïé á, â êáé ã.
4. á Ë
â Ó
ã Ë
ä Ó
5. ä

1. R=0.525 Ù
2. 8 m
3. è=256,4 oC
4. á=0,0004 grad-1
2.5 ÅöáñìïãÝò áñ÷þí äéáôÞñçóçò óôç ìåëÝôç áðëþí êõêëùìÜôùí

1. á Ë
â Ë
ã Ë
ä Ó
2. á Ó
â Ë
ã Ó
240 ä Ë
3. á) Óå óåéñÜ üëåò.
â) ÐáñÜëëçëá üëåò.
ã) ÁíÜ äýï ðáñÜëëçëá êáé Ýðåéôá áõôÝò ðïõ ðñïêýðôïõí óå óåéñÜ.
ä) Äýï óå óåéñÜ ïé Üëëåò äýï ðáñÜëëçëá êáé áõôÝò ðïõ ðñïêýðôïõí
óå óåéñÜ.
4. á Ó
â Ó
ã Ó
ä Ë
5. á

1. É1 = É2 = 1 Á, V1 = 4 V, V2 = 8 V
2. Rïë = 20 Ù, É = 6 Á, É1 = 4 Á, É2 = 2 Á
3. á) Rïë = 6 Ù
â) V1 = V2 = 20 Volt, V3 = 40 Volt
ã) É1 = 20/3 Á, É2 = 10/3 Á É3 = 10 Á
4. á) Rïë =9 Ù
â) V1 = 90 Volt, V2 = 40 Volt, V3 = 50 Volt
ã) É1 = 9 Á, É2 = É3 = 1 Á
6. Rïë = 2/3 Ù
7. á) Rïë = 40 Ù
â) É1 = 5/4 Á, É2 = 5/8 Á É3 = 15/4Á
ã) V1 = 75 Volt, V2 = 75 Volt, V3 = 75 Volt
ÈÝìá 1ï
á Ó
â Ë
ã Ó
ä Ë
ÈÝìá 2ï
1. ÓùóôÝò åßíáé ïé á, â êáé ä.
2. Óåë. 56 ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ.
ÈÝìá 3ï
á) Óå óåéñÜ ãéáôß äéáññÝïíôáé áðü ôï ßäéï çëåêôñéêü ñåýìá.
â) 25 Ù.
ã) V=75 Volt, V1=30 Volt, V2=45 Volt.
ä) Áí åíþóïõìå ìå Ýíá óýñìá ôá Üêñá ôïõ, ôüôå ç Ýíôáóç ôïõ ñåýìá-
ôïò ôïõ Üëëïõ èá åßíáé ìçäÝí. 241
ÈÝìá 4ï
á) Rïë = 3 Ù
â) V1 = 6 Volt, V2 = 6 Volt, V3 = 30 Volt, V4 = 36 Volt
É1 = 1 Á, É2 = 2 Á, É3 = 3 Á, É4 = 9 Á, É = 12 Á
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
3.1 ÈåñìéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò

1. ÓùóôÝò åßíáé ïé ðñïôÜóåéò á, ã êáé ä.
2. ã
3. á Ë
â Ó
ã Ë
ä Ó
4. ã
5. á Ë
â Ó
ã Ó
ä Ë
6. ã

1. 96.000 Joule.
2. 175 sec.
3. 16,2 min.
3.6 ÅíÝñãåéá êáé éó÷ýò ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò

1. 1 â
2 ä
3 å
4 ã
5 á
2. á Ó
â Ó
ã Ó
ä Ë
3. â
4. ÓùóôÝò åßíáé ïé ðñïôÜóåéò ã êáé ä.
242 5. â
1. á) 100 Volt
â) P1=80 W, P2=120 W
ã) 120.000 Joule
2. á) P1>P2
â) P1<P2
3. á) 440 Ù, 0,5 Á
â) 13.200 Joule
ã) 0,077 åõñþ
4. á) 400 W
â) 540.000 Joule
ã) 0,75%
ÈÝìá 1ï
á Ó
â Ó
ã Ó
ä Ë
ÈÝìá 2ï
1.
Øõãåßï Óßäåñï Ôçëåüñáóç
ÔÜóç (V) 220 220 220
¸íôáóç ñåýìáôïò (É) 0,5 2 1
Áíôßóôáóç (R) 440 110 220
Éó÷ýò (W) 110 440 220
2. á Ó
â Ó
ã Ë
ä Ó
ÈÝìá 3ï
á) 160 W
â) 62,5 %
ÈÝìá 4ï
á) 168.000 Joule
â) 8,81 Á
ã) 158,58 Volt
243
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ
4.1. Ôáëáíôþóåéò

1. á) áðïìÜêñõíóç, èÝóç éóïññïðßáò
â) ðåñéïäéêÝò, áêñáßá óçìåßá.
2. â
3. á Ë
â Ó
ã Ë
ä Ó
4.2. ÌåãÝèç ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ìéá ôáëÜíôùóç

1. á Ë
â Ó
ã Ë
ä Ó
2. á Ó
â Ë
ã Ó
ä Ë
3. ÓùóôÝò åßíáé ïé á,
4.3. ÅíÝñãåéá êáé ôáëÜíôùóç

1. â
2. ÓùóôÝò åßíáé ïé á, â êáé ã.
3. á Ë
â Ë
ã Ó
ä Ó
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ
5.1-5.2 Ìç÷áíéêÜ êýìáôá - Êýìá êáé åíÝñãåéá

1. á Ó
244 â Ë
ã Ë
ä Ó
2. ã
3. ÓùóôÝò åßíáé ïé â
4. á Ë
â Ë
ã Ó
ä Ó
5.3. ×áñáêôçñéóôéêÜ ìåãÝèç ôïõ êýìáôïò

1. â
2. ã
3. â
4. á Ó
â Ó
ã Ó
ä Ë

1. 1,5 m
2. 1,25 m/sec
3. 0,025 m
5.4. ¹÷ïò

1. ä
2. á Ó
â Ó
ã Ë
ä Ó
3. â
4. á Ó
â Ë
ã Ó
ä Ó

1. 660 m/sec
2. 6.800 m
3. 7,5 m
245
5.5 ÕðïêåéìåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Þ÷ïõ

1. á Ó
â Ë
ã Ó
ä Ë
2. ÓùóôÝò åßíáé ïé á, â êáé ä.
ÈÝìá 1ï
á Ó
â Ó
ã Ë
ä Ë
ÈÝìá 2ï
1. â
2. ã
ÈÝìá 3ï
x=316,67 m, õ=333,33 m/sec
ÈÝìá 4ï
á) 20 cm
â) 0,6 m/s
246

Φυσική Γ&#39; Γυμνασίου (βοήθημα)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Φυσική Γ&#39; Γυμνασίου (βοήθημα)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôç óöñáãßäá ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ

Äçìéïõñãéêü åîùöýëëïõ: Óôõëéáíüò Áããåëüðïõëïò

ÊåöÜëáéï 1. ÇëåêôñéêÞ äýíáìç êáé öïñôßï ........................................................... 9

ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ............................................ 28

ÊåöÜëáéï 2. Çëåêôñéêü ñåýìá ............................................................... ......................... 49

ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ............................................ 80

ÊåöÜëáéï 3. ÇëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ................................................................................. 97

ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ........................................... 121

ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ .......................................... 147

ÊåöÜëáéï 5. Ìç÷áíéêÜ êýìáôá .................................................................................... 153

ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ .......................................... 168

ÊåöÜëáéï 6. Öýóç êáé äéÜäïóç ôïõ öùôüò .................................................... 183

ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ .......................................... 190

ÊåöÜëáéï 7. ÁíÜêëáóç ôïõ öùôüò ......................................................................... 201

ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ......................................... 209

ÊåöÜëáéï 8. ÄéÜèëáóç ôïõ öùôüò .......................................................................... 215

ÁðáíôÞóåéò ôùí åñùôÞóåùí ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ .......................................... 223

ÁðáíôÞóåéò óôéò åñùôÞóåéò-ëýóåéò ôùí áóêÞóåùí ......................................... 237 7

1.1 ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ

1. Ðïéá óþìáôá ëÝãïíôáé çëåêôñéóìÝíá; Ðþò ïíïìÜæåôáé ç äýíáìç

2. Ðïéåò åßíáé ïé âáóéêÝò éäéüôçôåò ôùí çëåêôñéêþí äõíÜìåùí;

1.2 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ

1. Ôé ïíïìÜæïõìå çëåêôñéêü öïñôßï Q (Þ q); Ðüóá åßäç çëåêôñéêïý

2. Ðþò ïíïìÜæïíôáé ôá óþìáôá ðïõ Ý÷ïõí öïñôßï; Ðþò äéá÷ùñß-

3. Ðþò óõíäÝåôáé ç çëåêôñéêÞ äýíáìç Fçë ðïõ áóêåß Ýíá öïñôéóìÝíï

4. Ðïéá åßíáé ç ìïíÜäá ìÝôñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ óôï

ÓõíÞèùò ïé ôéìÝò ðïõ ðáßñíïõí ôá öïñôßá åßíáé ôçò ôÜîçò ìåãÝ-

5. Ðþò õðïëïãßæåôáé ôï óõíïëéêü öïñôßï äýï Þ ðåñéóóïôÝñùí

1.3 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ

1. Ðïéá óùìáôßäéá áðïôåëïýí ôï Üôïìï; Ðïý âñßóêïíôáé ôá óùìá-

3. Ðþò ãßíåôáé ç öüñôéóç ôùí óùìÜôùí ìå âÜóç ôç ìéêñïóêïðéêÞ

4. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áñ÷Þ äéáôÞñçóçò ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ;

5. Ôé ïíïìÜæïõìå êâÜíôùóç; Ôé åßíáé ôá êâÜíôá;

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

2. Áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò íá åðéëÝîåéò ôç óùóôÞ.

3. Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;

5. Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;

6. Ôñßá óþìáôá Á, Â êáé Ã åßíáé çëåêôñéóìÝíá. Ôï Á ìå ôï Â Ýëêïíôáé

7. ÐÝíôå óþìáôá Á, Â, Ã, Ä êáé Å åßíáé çëåêôñéóìÝíá. Áí ãíùñßæåôå üôé

8. ¸óôù ôñåéò óöáßñåò 1, 2 êáé 3 ðïõ åßíáé çëåêôñéóìÝíåò ÷ùñßò íá

1.4 ΤΡΟΠΟΙ ΗΛΕΚΤΡΙΣΗΣ

1. Ðüóïõò ôñüðïõò çëÝêôñéóçò åíüò óþìáôïò ãíùñßæåôå; Ðïéïé

2. Ðïéá çëåêôñüíéá ïíïìÜæïíôáé åîùôåñéêÜ; Ãéáôß áõôÜ åßíáé óç-

3. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí çëÝêôñéóç äýï óùìÜôùí ìå ôñéâÞ;

Èõìßæïõìå üôé óýìöùíá ìå ôçí áñ÷Þ äéáôÞñçóçò ôïõ çëåêôñé-

4. Ðþò åîçãåßôáé ç çëÝêôñéóç åíüò óþìáôïò ìå åðáöÞ ìå ôç âïÞ-

5. Ðïéá óþìáôá ïíïìÜæïíôáé áãùãïß êáé ðïéá ìïíùôÝò; ÁíáöÝñåôå

6. ÅîçãÞóôå ðïý ïöåßëåôáé ç áãþãéìç óõìðåñéöïñÜ ôùí ìåôÜëëùí.

7. ÐåñéãñÜøôå ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ìïíùôþí êáôÜ ôçí çëÝêôñéóÞ

¸ëëåéììá çëåêôñïíßùí åìöáíßæåôáé óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ öïñôßæï-

8. Ðþò ìðïñåß íá ãßíåé ç áíß÷íåõóç ôïõ çëåêôñéêïý öïñôßïõ;

9. Ðþò åñìçíåýåôå ôçí çëÝêôñéóç ìå åðáãùãÞ; Ðþò ìðïñåß ìéá

10. Ðïéá óþìáôá ïíïìÜæïíôáé ðïëùìÝíá êáé ãéáôß;

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

1. Íá óõìðëçñþóåôå ôá êåíÜ óôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò:

2. Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò

3. Íá êáôáôÜîåôå ôá ðáñáêÜôù õëéêÜ óå áãþãéìá êáé ìïíùôéêÜ:

5. Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;

7. Ðïéá áðü ôéò åðüìåíåò ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;

8. ¼ôáí ðëçóéÜæïõìå ôï Üêñï ìéáò ñÜâäïõ óå Ýíá çëåêôñïóêüðéï

10. Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÞ;

1.5 Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΥΛΟΜΠ

1. Ðïéá åßíáé ç ó÷Ýóç ôçò çëåêôñéêÞò äýíáìçò êáé ôçò áðüóôáóçò

2. Ðïéá öïñôéóìÝíá óþìáôá ïíïìÜæïíôáé óçìåéáêÜ óôï íüìï ôïõ

Φυσική Γ' Γυμνασίου (βοήθημα)

Φυσική Γ' Γυμνασίου (βοήθημα)