3

RANI RAZVOJ – SAVREMENA NEONATOLOGIJA

Neonat – novorođen (grč. neos – nov; lat. natus – rođen)

Periodizacija dječijeg duševnog razvoja

 Savremena razvojna psihologija – psihopato-logija – podrazumijevanje

periodizacije duševnog razvoja.
 Periodizacija – zasnovana na organskim, psiho-loškim i pedagoškim
zakonitostima (principima) razvoja djeteta (Olsonova, američka, sovjetska i per. Suzane
Ajzenks).
 Olson (1949) američki psiholog;
 Periodi razvoja:
Naziv Perioda Približni uzrast
1. Antenetalni (preporođajni) period ....................... od 0 do 230 ili 300 dana
a) ovum ................................................................. od 0 do 2 nedjelje
b) embrio ............................................................... od 2 do 10 nedjelja
c) fetus ..................................................................
od 10 nedjelja do rođenja
2. Rođenje ................................................................ prosječno 280 dana od začeća
3. Novorođenče ....................................................... 2 prve nedjelje postnatalnog života
4. Odojče ................................................................. prva godina života
5. Rano djetinjstvo ................................................... od 1 do 6 godina
6. Srednje djetinjstvo ............................................... od 6 do 10 godina
7. Pozno djetinjstvo (pubertet) ................................ od 10 do 13 godina
8. Rana mladost ....................................................... od 13 do 15 godina
9. Pozna mladost ...................................................... od 15 do 20 godina
10. Zrelost .................................................................. iznad 20 godina

 Olson – uzrastanje traje od koncepcije – začeća, a ne samo od rođenja (npr.

sedmanče – kasni u razvoju govora, hodanja, sjedenja… za dva mjeseca).
 Odojče (0-1 god.) – mnogo i brzo uči, zavisi od okoline, plačem privlači pažnju
odraslih…
 Rano djetinjstvo (1-6 god) – nagli razvoj (kod kuće u ustanovama) – brojna znanja
i navike;
 Srednje djetinjstvo (6-10 god) – polazak u školu, usporenje rasta – faza latencije;
 Pozno djetinjstvo (10-13 god.) – javljaju se polne karaktersitike, mjenja se socijalni
odnos između dječaka i djevojčice – burni razvoj;
 Rana mladost (13-15 god.) – povećava se broj kontakata, socijalizacija i
interakcija;

1
  Pozna mladost (15-20 god.) – proširenje integrisanja u socijalnu sredinu, jačanje
identiteta i kompetencija školovanjem;

UČENJA O RAZVOJU LIČNOSTI (TEORIJE)

 Ličnost je “JA” ličnost je “EGO”`.
 Ličnost je skup osobina, skup karakteristika koje su različito strukturirane u
jednu cjelinu što daje obilježje individualnosti.
 Postoje različite teorije ličnosti tj. različita tumačenja pojma ličnosti:
 Psihoanalitička teorija ličnosti (po Frojdu),
 Personalistička teorija ličnosti (po Olportu) i
 Sociloške (socijalne) teorije ličnosti (po Adleru i Fromu).

PSIHONANALITIČKA TEORIJA LIČNOSTI

 Sa psihoanalitičkog stanovišta ličnost je jedinstvo trajnih karakteristika ličnosti i to:
inteligencije, karaktera, temperamenta, fizičkog izgleda itd. 
 Kod nas je naglašena Rotova definicija ličnosti koja glasi:
“Ličnost je jedinstvena organizacija različitih osobina koje se formiraju
uzajamnim djelovanjem naslijeđa, socijalne sredine i sopstvene aktivnosti.”
 Psihoanalitička teorija (po Frojdu ) naglašava ulogu bioloških faktora tj. naslijeđa.
Tendira naslijeđenoj strukturi gdje je presudna uloga gena kao nosioca naslijednih osobina
roditelja, odnosno predaka.
 Фројд је proučavajući ljude sa različitim psiholočkim nedostacima uočio da se
ličnost sastoji iz tri nivoa (insatnce) i to :
o ID – ono
o EGO – ja Struktura ličnosti po Frojdu
o Super EGO – nad ja
  ID (prevedeno sa latinskog – ONO) je biloška strana ličnosti. To je ono što je
naslijeđeno, primarni procesi (refleksi, instinkt, glad, žeđ, pažnja, mišljenje.).
 Refleksi su urođene reakcije na neku draž (disanje, zatvaranje očinih kapaka i drugi
refleksni pokreti ruku, nogu i sl.).
 Frojd ID ističe kao urođeni i najsloženiji dio ličnosti koji ličnost pokreće na
akciju ka zadovoljenju nekih potreba (neposredno, odmah – on). On je rezervoar
psihološke energije i snage.
 EGO (ja) je svjesni dio ličnosti koji ima zadatak da kontroliše psihološku energiju
koju daje ID.

2
  To je REGULATOR psihičke energije. EGO vodeći računa o realnoj situaciji
nastoji da omogući (različitim prihvatljivim putem) zadovoljenje onoga čemu teži ID. To su
različite psihičke funkcije: opažanje, pamćenje, mišljenje, zaključivanje).
 Treći dio ličnosti koji Frojd razlikuje je SuperEGO-nad ja. Taj dio ličnosti se
sastoji od principa, normi, moralnih propisa koje je pojedinac (socijalizacijom,
internalizacijom, identifikacijom, učenjem) stekao u porodici, školi i široj socijalnoj sredini.
To je socijalna strana ličnosti. On postaje važan regulator ponašanja pojedinca.
 Glavni zadaci super-EGA jesu da zadržava i sprečava zadovoljenje zahtijeva
ID-a koji nisu u skladu sa društvenim normama. (Razl. agresivne težnje –kriminogene )
 To nisu (ističe Frojd) tri različita, odvojena ili nezavisna dijela. Između IDA, EGA
I super-EGA dolazi vrlo često do sukoba (konflikata). Dolazi od nesigurnosti i straha –
anksioznosti (tjeskobe).
 Ličnost se nastoji toga osloboditi koristeći razne mehanizme odbrane (represija,
identifikacija, racionalizacija...).
 Ovi mehanizmi maskiraju i izobličuju motive i ciljeve koje super-EGO ne
prihvata, a kojima ID teži. Sukobi (česti i jaki) dovode do neuroza i psihoza.

ODLUČNI FAKTORI RAZVOJA LIČNOSTI

1. Rano djetinjstvo (do pete godine života):
 oralni stadij – prva godina života, (dijete sva zadovoljstva doživljava preko usta).
 analni stadij – od 2 do 3 godine života (sastoji se iz manipulacije sa pražnjenjem
crijeva i zadovoljstva koje iz toga proizilazi.
 Ove dvije faze zajedno i period prelaska na slijedeću, predstavljaju pregenitalnu
fazu.
 genitalna faza se dijeli na dvije: rana genitalna faza u okviru edipane situacije i
elektra situacje (do pete godine) i poslije toga nastupa period latencije (mirovanja) od 5 do
12 godina .
 Kasnija genitalna faza predstavlja pubertet i još koju godinu kasnije. U
genitalnoj fazi javlja se naglo interesovanje za osobe suprotnog pola (dešava se potpuna
socijalizacija ).
 Ličnost se razvija u tri oblika : - fiziološkom,
- emocioalnom i
- socijalnom
 KRITIČKE PRIMJEDBE :
 prenaglašen seksualni instinkt
 instinkt smrti
 prenaglašena uloga naslijeđa

3
  prenglašene prve godine u razvoju

PERSONALISTIČKA TEORIJA LIČNOSTI (OLPORT)

 Olportova teorija ličnosti se svrstava u DINAMIČKA shvatanja koja daju značaj
svim faktorima koji utiču na razvoj ličnosti (biološki, socijalni, psihološki).
 Naročito se ističe faktor sopstvene svjesne aktivnosti (dinamik ).
 Po Olportu – Frojdova psihoanalitička teorija može biti korisna za objašnjavanje
abnormalnog ponašanja, a manje je pouzdana ili tačna kod objašnjavanja ponašanja
normalnog čovjeka.
 Kod djeteta ID iam značajnu ulogu, ali kod odraslog čovjeka postoji više
motiva kao regulatora ponašanja (dinamika ličnosti).
- Maturacija – prirodno sazrijevanje
- Identifikacija
- Imitacija
- Diferencijacija
- Funkcionalna autonomija motiva (nekadašnja biološka, primarna potreba može
postati autonoman, samostalan motiv npr., kriminogeno ponašanje,
poremećeno...).
 Olportova teorija ličnosti naziva se i teorijom crta ličnosti koje su različito
strukturirane kod različith ličnosti.

 Psihološka struktura ličnosti:

 sposobnosti,
 temperament,
 karakter – fizička konstitucija,
 motivi,
 interesi i
 stavovi.

 Sve ličnosti su različito ambiciozne, uporne, sposobne itd.

 Značajnost torije je što daje kriterij za razlikovanje zrelosti i nezrelosti ličnosti.

1. PROŠIRIVANJE SOPSTVENOG “JA”:

 Djeca u razvoju uče da jedu, piju, igraju se (biološki motivi), a potom postaju
radoznala (proširuju obim saznanja) proširuju sopstveno “JA”.

4
  Osobe koje ne proširuju obim intresovanja i znanja su nezrele a sa aspekta
kriminalističke psihologije i najčešći izvršioci krivičnih djela (povratnici, profesionalci). 

2. OBJEKTIVIZACIJA LIČNOSTI:
 Vremenom čovjek sebe uočava kao posebnu psihološku ličnost, razlikuje sebe od
ostalih (slika o sebi):
– iskrivljenost i nezrelost (kompleksi) i
– realnost.

JEDINSTVENA ŽIVOTNA FILOZOFIJA

 Vremenom se izgrađuju, formiraju i učvršćuju životni stavovi.
 Nezrele, poremećene osobe imaju iskrivljene stavove, motive ili ih nemaju nikako.
 Kriza mladalaštava se ogleda u traganju za životnom filozofijom (raskršće).
VRIJEDNOSTI OLPORTOVE TEORIJE :
 Ističe ulogu svijesti kaofaktora razvoja ličnosti,
 Ističe složenost motivacije i
 Koristi spoznaje istraživanja

NEDOSTACI:
 Zanemario je ulogu socijalne sredine,
 Suviše negira faktore ranog djetinjstva (po Frojdu),
 Ističe, prenaglašava ulogu pojedinca,
 Nije dovoljno objasnio proces osamostaljivanja i
 Negira značaj nesvjesnog (personalističko shvatanje).
 
SOCIOLOŠKA TEORIJA LIČNOSTI (FROM, ADLER )
 Adler je proučavao individualnu psiholgiju koja postaje naučni proces u
psihologiji.
 Naglasio je socijalne faktore u razvoju ličnosti u odnosu na biološke (po Frojdu ).
 Isticao je, pored ostalog, motive za isticanjem, napredovanjem, vladanjem,
usavršavanjem, nametanjem i gospodarenjem (buržoaski psiholozi → borba među
klasama), psihološko opravdanje.
 Od djetinjstva inferirnost stvara potrebu za superirnošću (kompleks).
 To su socijalne i čisto realne kategorije (Pozitivne i negativne tendencije)
 Površnost i nedovoljnost teorije.

5
  From je bio sociolog, filozof, politolog i humanista.
 čovjeku je govorio u svojim djelima:
– “Bjekstvo od slobode”
– “Imati i biti”
– “Zdravo društvo”
 Suština Fromove teorije je što čovjeka posmatra u prirodi dvojako :
1. Kao dio prirode sa biološkim i fiziološkim potrebama ( ne razlikuje se od drugih
živih bića).
2. Kao odvojeno od prirode (razlikuje seo drugih živih bića) izdiže se razumom,
samosviješću, maštom...
– Kao svjesno biće – razvija potrebe za stvaralaštvom – težnja da bude kreator
prirode;
– Težnja ka produktivnoj ljubavi čovjeka prema čovjeku;
– Težnja ka svom mjestu u društvu (status u porodici, školi, društvu);
– Težnja da se obezbijedi status (afirmativan –
vrednovanje
samodokazivanje
– Težnja da ima sopstveni poged na svijet. Potrebe nisu stečene nego
formirane tokom razvoja.
 Suštinu ličnosti po Fromu čini Karakter (određen individualno fizičkom
konstitucijom i temperamentom).
 Formira se prilagođavanjem uslovima života u društvu:
1. individualni karakter i
2. socijalni karakter (zajednička obilježja)

PREDNOST ove teorije je u tome što je uzela u obzir socijalni faktor (ali ne još
dubiozno).
NEDOSTACI :
 Nedovoljno je zasnovana na psihološkim mehanizmima (podacima);
 Podcjenjuje ulogu ekonomskog faktora, proizvodnih snaga i odnosa i
 Podcjenjuje ulogu moralnih normi kao faktora.

6
 DIJALEKTIČKO – FILOZOFSKO
(marsističko shvatanje)

DINAMIČKO SHVATANJE LIČNOSTI

 Marks u izgardnji teorije dodaje niz korisnih (vrijednih) ideja i prihvata sve
prethodne faktore te ističe:
 Stvaralaštvo koje se ogleda u aktivnosti i nterakciji čovjeka i prirode.
 Težnja za razvojem ljudskih mogućnosti (aktivnost) Angažovanje svih čula,
sposobnosti, snage.
 Aktivnsti po volji nasuprot otuđenju (ekonomskom, društvenom, psihološkom).
 Samodoživljavanje (svjesnost).

UZROČNOST KRIMINALITETA SA STANOVIŠTA FAKTORA RAZVOJA

LIČNOSTI :
 Negativan uticaj faktora.

RAZVOJ PREDISPOZICIJA ZA KRIMINOGENO PONAŠANJE :

 malformirana fizička strutura ličnsti,
 poremećaji drugih nasljednih crta ličnsti (temperament, sposobnosti..);
 hiperaktivnost;
 avanturizam;
 nedostatak kritičnosti;
 nesposobnost odlaganja zadovoljstva;
 nesposobnost anticipianja posljedica;
 poremećaj motiva i nagona;
 poremećaj porodičnih odnosa, dezirganizacija porodice, raspad, gubitak roditelja,
socijalni status;
 poremećaj uticaja škole;
 poremećaj uticaja šira okoline (vršnjaka);
 nesposobnost i dezorganizacija ...